BRZINA

Brzina predstavlja biomotoriku sposobnost ovjeka da izvede pokrete za

najkrae vrijeme u datim uslovima.Prisutna su 3 osnovna vida ispoljavanja
brzine:latentno vrijeme motorne reakcije,brzina pojedinanog pokreta i
uestalost pokreta.Vidovi ispoljavanja brzine relativno su nezavisni jedan od
drugog.Brzina se u mnogim sportskim disciplinama pojavljuje kao kompleksna
sposobnost koja ima vie meusobno povezanih faktora.Neki eksperti navode
slijedee tipove brzine:
brzina reakcije,startna brzina,brzina zaustavljanja,maximalna brzina i
brzinska izdrljivost
Navedeni tipovi brzine nastupaju u realnim sportskim situacijama u
meusobnim relacijama i formiraju tzv.brzinski potencijal sportista.Jedna od
najvanijih segmenata tog potencijala je lokomotorna ciklina brzina koja se
manifestuje u vidu sprinterskog tranja.Brzina zavisi od slijedeih faktora :
djelovanje CNS ,strukture miinih sistema,elastinih karakteristika
miia,inter i intra miine koordinacije,fleksibilnosti,brze i elastine
snage,tehnike kretanja,anaerobnih alaktatnih energetskih procesa(ATP i
CrP),motivacije-koncetracije.
Pod brzinom motorne reakcije podrazumjevamo latentno(skriveno)vrijeme
reagovanja.Brzinu motorne reakcije uslovno djelimo na proste i sloene
reakcije.Prosta reakcija predstavlja odgovor unaprijed poznatim pokretom na
unaprijed poznati signal,sve ostale vrste reakcija oznaavamo kao sloene.
Ciklina brzina je veoma kompleksna i suptilna biomotorika sposobnost koja
je sastavljena iz vie meusobno povezanih komponenti.Nju definiu 2
parametra duina i frekvencija koraka.Duina zavisi od visine sportiste i o
veliini njegove odrazne snage,a frekvencija je visoko genetski uslovljena i ovisi
prije svega od regulacije CNS-a(za razvoj frekvencije pokreta vaan je trening
tehnike tranja do 15 g. starosti.
Startna brzina je sposobnost koja je izuzetno vana u mnogim sportskim
disciplinama(nogomet,koarka tenis,hokej) gdje sportista mora razviti to vee
ubrzanje u to kraem vremenu.Kljunu ulogu u razvoju startne brzine ima
miina grupa m.quadriceps koja generira progresiju koraka.
Maksimalna brzina je jedna od najvanijih biomotorikih komponenti
brzine.Da bi razvijali max.brzinu potrebno nam je 20-30 m startnog
ubrzanja.Najvaniju ulogu imaju miii m.gluteus maximus,m.tibialis
anterior,m.soleus,m.gastocnemius,m.femoris,m.vastus lateralis.
U razvoju brzine najee se koriste slijedee metode treninga:ponavljajua
metoda(poveanje frekvencije pri ponovljenim kretanjima),udarna
metoda(sprovodi se primjenom pojedinanih pokreta),intervalna
metoda(trenani procesi se odvijaju u pauzama izmeu rada odnosno
intervalima odmora),metoda poveanih i olakavajuih optereenja(koja se
najee koristi za probijanje brzinskog praga ili brzinskih barijera

SNAGA
Snaga je definisana kao sposobnost primjene sile u savladavanju
otpora.Sportisti moraju izvoditi sve vjetine u savladavanju otpora,u emu e im
unapreenje snage pomoi.Razlikujemo najvanije tipove snage prema vrstama
miinih kontrakcija a to su :eksplozivna snaga(sposobnost da se uloi max
energija u jednom pokretu za to krae vrijeme,njen koeficijent uroenosti
iznosi oko .80 tako da je sa razvojem ove sposobnosti potrebno otpoeti vrlo
rano 5-7 god ivota),repetativna snaga(sposobnost izvoenja pojedinanih i
ponavljanja jednostavnih pokreta.koeficijent uroenosti .50 i moe se najvie
razviti),statika snaga(sposobnost zadravanja jedne max izometrijske
kontrakcije miia,kada se pokuava savladati otpor koji prelazi mogunosti
sportiste ili da bi sauvao odreeni stav.koeficijent uroenosti oko .50).
Postoje 3 temeljna zakon na kojima treba zasnivati dobar program treninga
snage:razvoj fleksibilnosti zglobova,prvo treba razviti snagu tetiva pa tek onda
miinu snagu,prilagoditi program treninga uzrasnoj kategoriji.Poseban doprinos
u razvoju metoda i sredstava za razvoj snage dali su sljedei sportovi:body
building,dizanje tegova,atletika,powerlifting,sportska gimnastika.Metode
treninga snage moemo podjeliti na funkcionalne i strukturalne.
Funkcionalne metode su usmjerene na razvoj snage bez znaajnog poveanja
miine mase.Djelimo je na metodu max naprezanja miia,metodu
eksplozivnih dinamikih naprezanja i reaktivnu metodu.Metoda max
naprezanja miia karakteriu eksplozivne miine akcije pri savladavanju max i
supramax optereenja.djele se na:max koncentrine kontrakcije,max
izometrijske kontrakcije,max ekscentrine kontrakcije,submaximalne
koncentrine kontrakcije,koncentrino ekscentrine max kontrakcije.
Metodu eksplozivnih dinamikih naprezanja karakterie brzo ispoljavanje
max sile s ciljem to veeg ubrzanja manjih i srednjih optereenja.Djelimo ih
na:brzinsko-snanu metodu i balistiku metodu.
Reaktivne metode treninga obiljeava ekslozivno reaktivno balistiki nain
naprezanja miia.One slue za razvoj eksplozivne i elastine snage a te metode
su:pliometrije i kontrasna metoda.
Strukturalne metode u treningu dovode do poveanja max snage kroz
strukturalne promjene u miiima-hipertrofiju miia.Osnovna metoda koja
dovodi do poveanja snage putem hipertrofije je metoda ponavljanja.Metodu
ponavljanja karaakterie savladavanje srednjih optereenja sa veim brojem
ponavljanja.U ovu grupu spadaju:standardna metoda,ekstenzivna body building
metoda,intezivna bb metoda,izokinetika i izometrika metoda.
Ostale metode treninga snage su supramaksimalne metode,piramidalna metoda i
metode snane izdrljivosti.

IZDRZLJIVOST
Izdrljivost je psihomotorna sposobnost da se neka aktivnost vri due vrijeme
bez snienja njene efikasnosti.(sposobnost suprostavljanja zamoru).U praxi se
primjenjuje klasifikacija izdrljivosti prema vidu zamora u odnosu na veliinu
ukljuenosti miia:lokalni(mjesni) zamor kada u radu uestvuje manje od 1/3
svih miia tijela,regionalni zamor kada je aktivno 1/3 do 2/3 miine mase i
globalni(opi) kada je aktivno vie od 2/3 miia tijela.Razlikujemo:
Anaerobna izdrljivost na nivou laktatne komponente(u trajanju 3-5 min)koja je
odgovorna za izvravanje kretnih struktura submaximalnim intezitetom)
Anaerobna izdrljivost na nivou alaktatne komponente(u trajanju 15-20
sec.)ogovorna za izvravanje kretnih struktura maximalnog inteziteta
Aerobna izdrljivost(u trajanju od 5min. do nekoliko sati) odgovorna za
izvravanje kretnih struktura umjerenog inteziteta u duem vremenskom
periodu.
Osnovne metode u treningu izdrljivosti su: Kontinuirana-stabilna i varijabilna
metoda niskog inteziteta,diskontinuirana metoda-varijabilna metoda srednjeg
inteziteta,varijabilna metoda visokog inteziteta,ekstenzivna intervalna metoda i
intezivna intervalna metoda.

RAVNOTEZA
Ravnotea Pod sposobnou ravnotee podrazumjevamo sposobnost da se
cijelo tijelo dri u stanju ravnotee,ili da se za vrijeme i poslije obimnog
premjetanja tijela to stanje i zadri,odnosno da se vrati u prvobitni
poloaj.Strukturni elementi ovog kretno koordinacionog kvaliteta su
slijedei:racionalno rasporeeni dijelovi tijela,minimizacija broja stepena
slobode kretnog sistema,doziranje i preraspodjela miinog
naprezanja,nivo prostorne orijentacije.
Treba razlikovati 2 strane sposobnosti odravanja ravnotee:sposobnost da se
ravnotea odrava u relativno mirnom stanju ili uz vrlo lagano pomjeranje
tijela(statina ravnotea),sposobnost da se ravnotea odrava kod obimne i esto
brze promjene poloaja i tijelo opet vrati u prvobitni poloaj.
Preciznost se manifestuje u pogaanju cilja ili voenju nekog predmeta do
cilja,koji se nalazi na nekoj udaljenosti.Koeficijent uroenosti je .80 i postoji
mogunost da se ta sposobnost popravi.
Relaksibilnost je sposobnost sportiste da u odgovarajuim vrlo kratkim
sekvencama ukljuuju ali i iskljuuju djelovanje odreenih miinih grupa.
Vidne sposobnosti u njih ubrajamo:vidnu koncetraciju,vidno podeavanje,vidnu
memoriju,periferni vid,vidnu vremensku reakciju,fleksibilnost vidnog
fokusiranja,dubinsku vidnu percepciju....

FLEKSIBILNOST
Flesibilnost se moe definisati kao slobodni obim pokreta u jednom ili vie
zglobova.Ispoljavanje fleksibilnosti zavisi od mnogih faktora kao to su :graa
zglobova,elastinost miia i veza,psiholoko stanje,stepen aktivnosti miia
koji se rasteu,zagijavanje,masaa,temperatura sredine i tijela,uzrast,nivo
pripremljenosti,ritam kretanja,predhodno naprezanje miia.Fleksibilnost
moemo podjeliti na:
Dinamika fleksibilnost(sposobnost da se postigne velika amplituda pokreta u
nekom zglobu),
Statika-aktivna fleksibilnost(sposobnost zadravanja ispruene pozicije)
Statika-pasivna fleksibilnost(sposobnost postizanja najvee amplitude
djelovanjem spoljanjih sila).
Takoer postoji i podjela na:
Ekstendiranu fleksibilnost(sposobnost zadravanja poloaja raspona u ekstenziji
sa najveom amplitudom)
Dinamiku flekibilnost(sposobnost brzog ponavljanja pokreta fleksije sa to
veom amplitudom)
Fleksibilnost se mjeri veliinom max amplitude pokreta.Najvanije metode u
treningu fleksibilnosti su:balistiki streching(metoda koritenja momenta
pokrenutog tijela s ciljem postizanja pokreta koji prelazi njegov normalni
obim),statiki streching(sastoji se od istezanja do njegove krajnje take,te
zadravanje istegnute pozicijebez pomagala.),pasivni streching(realizuje se uz
Pomo partnera ili pomagala),pasivno-aktivni strechingn,aktivni streching sa
asistencijom,aktivni streching,PNF streching i izometrijski streching.

KOORDINACIJA
Koordinacija djeluje u realizaciji gotovo svake kretne strukture,od
najjjednostavnijih do najsloenijih gibanja.Jedan broj istraivaa motorike
sposobnosti djeli na kondicione i koordinativne.Sposobnosti snage,brzine i
izdrljivosti svrstavamo u kondicione sposobnosti.Najvanija koordinaciona
sposobnost je okretnost.Pod njom podrazumjevamo sposobnost brzog i
svrsishodnog rjeavanja motorikih zadataka.U praksi dominira stav o 7
koordinativnih sposobnosti.Bitna svojstva koja se ispoljavaju u procesu
upravljanja kretanjem sportskih aktivnosti su:meusobno koordiniranje veeg
ili manjeg broja pokreta radi rjeavanja kretnih zadataka,vladanje cijelim
tijelom,reagovanje na odreene signale i u pravom trenutku izvoenje
svrsishodne motorike akcije,izvoenje sa velikom preciznou ukupnih i
djeliminih pokreta,postavljanje i prilagoavanje izmjenjenoj situaciji koja
iznenadno nastaje,odravanje ravnotee i vraanje nazad u stanje
ravnotee brzim promjenama,upravlajnje pokretima usagalasnosti sa
odreenim ritmomkoji je unaprijed dat akustino,muziki i vizuelno.
Na osnovu ovoga moemo izdvojiti slijedee koordinacione sposobnosti:
sposobnost ravnotee,sposobnost povezivanja,sposobnost
orijentacije,diferencijacije,reakciona sposobnost,sposobnost
prilagoavanja,i sposobnost ritmiziranja kretanja.
Model od 9 primarnih faktora koordinacije ini:koordinacija
ruku,koordinacija nogu,koordinacija tijela,brzina izvoenja kompleksnih
motorikih zadataka,reorganizacija stereotipa
gibanja,agilnost,koordinacija u ritmu,brzina uenja novih motorikih
zadataka,timing.Primarne koordicione sposobnosti vano je razvijati u dobu od
6 do 12 godine.Koeficijent uroenosti za koordinaciju iznosi .80.U vezi sa
razvojem ove motorike sposobnosti postoje 3 osnovna metodska
pravca:sistematsko usvajanje uvijek novih pokreta,vjebanje ve usvojenih
pokreta,i potpuno novi i nepredvieni uslovi.

Antropoloski prostor sportiste ine:morfoloke karakteristike,funkcionalne

sposobnosti,motorike sposobnosti,kognitivne sposobnosti,konativne
sposobnosti,socioloke karakteristike i specifino-motorike sposobnosti.
Motorike sposobnosti su sposobnosti ovjeka koje uestvuju u rjeavanju
motornih zadataka i uslovljavaju uspjeno kretanje,bez obzira dali su
steene treningom ili ne.Motorike sposobnosti
su:snaga,brzina,izdrljivost,koordinacija,fleksibilnost,ravnotea,preciznost
i dvije nove dimenzije relaksibilnost i vidne sposobnosti.
Kognitivne sposobnosti su sposobnosti koje omoguuju prijem,prenos i preradu
informacija,to se ostvaruje u kontaktu linosti sa okolinom.One predstavljaju
temelj misaone,svijesne aktivnosti i bez njih nebi bilo mogue initi analizu
sportskog uspjehaili neuspjeha,vriti kontrolu i voditi sve druge misaone
operacije u toku trenanog procesa.Postoji opa kognitivna sposobnost koja se
definie kao opa inteligencija ili G-faktor.Pstoje brojne teorije o strukturi i
funkcionisanju kognitivnih sposobnosti a najpoznatije su strukturalna i
funkcionalna teorija.
Morfoloke karakteristike ovjeka podrazumjevaju proces rasta i ovjekovog
ontogenetskog razvoja.Pojam morfolokih karakteristika podrazumjeva sistem
morfolokih dimenzija sa ogranienim brojem manifestnih,direktno mjerljivih
antropometrijskih mjera.Postoje 4 osnovna faktora koja odreuju morfoloku
strukturu ovijeka:
1.Longitudinalna dimenzionalnost skeleta(odgovorna je za rast kostiju u
duinu-tijelesna visina,duina ruku,duina nogu,duina stopala,duina ake dr
2.Transvezalna dimenzionalnost skeleta(odgovorna je za rast kostiju u irinuirina lakta,irina zgloba,irina ake,obim natkoljenice,obim podlaktice itd
3.Masa i voluminoznost tijela(odgovorna je za ukupnu masu i obime tijelatjelesna masa,obim grudnog koa,obim trbuha,obim vrata,itd.
4.Potkono masno tkivo(odgovorno je za ukupnu koliinu masti u organizmu)
Dimenzionalnost skeleta ima najveu genetiku uslovljenost .98,neto niu
voluminoznost .90,a najniu masno tkivo .50
Funkcionalne sposobnosti pod njima podrazumjevamo funkcionisanje
organskih sistema:lokomotornog,transportnog i nervnog sistema.Teite je na
onim sistemima koji su odgovorni za opskrbu kisikom i mobilizaciju energetskih
supstara:Skeletna muskulatura,kardiovaskularni sistem ukljuujui i
krv,respiratorni organi,centralni i periferni nervni sistem,hormonalni
sistem,pasivni aparat za kretanje

Mitohondrije miia se poveavaju u toku trenanog procesa po broju ,veliini

i gustini.Postije tri energetska sistema pomou kojih se obezbjeuje energija
potrebna za miini rad:anaerobno-alaktatni energetski sistem,anaerobno
laktatni energetski sistem i aerobni energetski sistem.Oni se razlikuju po ueu
kiseonika u bioenergetskim procesima.Ne moemo bioenergetske procese
dijeliti na one sa i bez uea kisika jer svaku aktivnost obezbjeuje mjeovita
energija sa razliitim procentualnim ueem.Kiseoniki kapacitet se poveava
kako sporokontraktilnim tako i brzokontraktilnim vlaknima.Ako energija treba
da se obezbjedi aerobnim sistemom,mitohondrijama mora da se osigura
konstantno snadbjevanje kisikom a transport vri hemoglobin.Kod optereenja
sportiste u treningu rad skeletne muskulature i sistemski rad srca kontrolira
vegetativni nervni sistem i hormonski sistem.

Konativne karakteristike su odgovorne za modalitete ljudskog

ponaanja.Postoje normalne i patoloke konativne karakteristike.Normalne
karakteristike su takve karakteristike ije prisustvo ili odsustvo nema direktnog
uticaja na poremeaj adaptacije pojedinca.Na osnovu njih formirane su razliite
teorije linosti a najpoznatije su katelova i Ajzenkova teorija linosti.Patoloke
konativne karakteristike satoje se u tome da njihovo poveanje smanjuje stepen
adaptacije,odnosno to je neki od patolokih konativnih faktora vei to je
mogunost adaptacije manja.Koeficijent uroenosti iznosi .82.Fundamentalni
konativni faktori koji najvie utiu na formiranje dimenzija linosti i modaliteta
ponaanja sportiste su:motivacija,anksioznost,inferiornost
,moralnost,agresivnost. Socioloke karakteristike su karakteristike nekih grupa
ili drutvenih institucija kojima pripada ili sa kojima je povezan sportista koji se
analizira.U sociolokom prostoru predmeti najveeg broja dosadanjih
istraivanja su bili problemi socijalne diferencijacije,socijalne stratifikacije i
socijalne mobilnosti.Rzlikujemo stratifikacijske subsisteme 2
reda:institucionalizacijski,sankcijski i socijalizacijski subsistem.Posji nekoliko
faktora socijalnog statusa prvog reda u okviru pojedinih
subsistema:Socijalizacijski subsistem(edukativni status,bazini rezidencijalni
status),institucionalizacijski subsistem(profesionalni status,drutveno-politiki
status,politika orijentacija),sankcijski subsistem(bazino-ekonomski
status,ivotni stil,reziduijalni status)