UNIVERZITET U SARAJEVU

FAKULTET SPORTA I TJELESNOG ODGOJA

SMJER ZA KOLOVANJE TRENERA I KADROVA ZA SPORT
SPORT: NOGOMET

SEMINARSKI RAD
Tema: Motorika sposobnost, brzina

Kandidat: Midhet Skender

Mentor: Pro. dr. Midhat Meki

SADRAJ

1. UVOD............................................................................................................2
2. PREDMET I PROBLEM RADA.................................................................3
3. METODE RADA..........................................................................................4
3.1. Brzina...............................................................................................4
4. ZAKLJUAK...............................................................................................8
5. LITERATURA..............................................................................................9

1. UVOD

Antropomotorika je predmet izuavanja kinantropologije, njen znaajan dio ini

kinantropologija u sferi fizike kulture i sporta. Svrha je istraivanje djelatne osnove fizike
kulture i sporta kao svojevrsnog sadraja spoznaje, ispoljavanja i razvoja ovjeka u cjelini.
Razmatranje aktuelnih teorija kretne djelatnosti ovjeka, ne osporava iznalaenje i rjeenja kretne
djelatnosti oslanjanjem na vlastitu intuitivnost na osnovu sistemne ocjene situacije i vlastitih
angamana na iznalaenju uzoraka. U tom pogledu od znaaja funkcijonalno povezivanje teorije i
prakse koja se ostvaruje sistemskim provjerama formiranih znanja u domenu profesionalnog
obrazovanja i strunog usavravanja.

Motorikim sposobnostima nazivaju se one sposobnosti ovjeka koje uestvuju u

rjeavanju motornih zadataka i uslovljavaju uspjeno kretnje, bez obzira da li su steene
treningom ili ne. Po pitanju utvrivanja strukture motorikih sposobnosti ima jo uvijek dosta
nejasnoa, a dosadanja istraivanja pokazuju da je problem njihove strukture poeo da se
razjanjava. Sve se vie zapaa da se motorike sposobnosti manifestuju u veoma sloenim i
razliitim zadacima. Brzinaq je vana za veinu sportova jer velika veina sportaa mora trati,
kretati se reagirati ili brzo mijenjati pravac kretanja.
Izraz brzina ukljuuje tri elementa:

Vrijeme reakcije (motorika reakcija na znak)

Brzina prvog pokreta (sposobnost brzog pokretanja ekstremiteta)
Brzina tranja (ukljuujui frekvenciju pokreta ruku i nogu).

2. PREDMET I PROBLEM RADA

2.1. PREDMET RADA

Predmet ovog seminarskog rada je brzina kao jedna od motorikih sposobnosti sportiste, i
jedna od kljunih sposobnosti uspjeha veine sportista.

2..2. PROBLEM RADA

2

Iako je brzina u vezi sa genetikom, genetika nije ograniavajui faktor. Postoje naini za
razvijanje brzine pomou treninga. ak i sportai koji nemaju prirodnu nadarenost za aktivnosti
vezane uz brzinu, mogu je znaajnu unaprijediti. Vano je zbog buduih sportaa naglasiti trening
brzine tokom djetinjstva.

3. METODE RADA

3.1. BRZINA
Brzina predstavlja biomotoriku sposobnost ovjeka da izvede pokrete za najkrae
vrijeme u datim uslovima. Pri tome se predpostavlja da izvrenje zadatka ne traje dugo i da ne
dolazi do zamora.Prisutna su tri osnovna vida ispoljavanja brzine:

Latentno vrijeme motorne reakcije

Brzina pojedinanog pokreta (pri malom spoljanjem otporu), i

Uestalost pokreta

Vidovi ispoljavanja brzine relativno su nezavisni jedan od drugog.To se posebno odnosi

na vrijeme reakcije koje nema znaajnu povezanost sa brzinom kretanja. Neka osoba se moe
odlikovati veoma brzom reakcijom i biti relativno spora pri lokomociji.
Kombinacijom ova tri vida ispoljavaju se svi sluajevi brzine. U praksi se sreemo sa
kompleksnim ispoljavanjem brzine. Tako u sprinterskom tranju rezultat zavisi od vremena
reakcije na startu, brzine pojedinih pokreta (otiskivanje nogama i tempa koraka).
Najvei znaaj ima brzina cjelokupne motorne djelatnosti koja kao sloena koordinacija
zavisi kako od nivoa brzine tako i od drugih faktora. Stoga elementarni vidovi ispoljavanja brzine
predstavljaju bitne pokazatelje. Kod mnogih kretnih dejstava izvrenih maksimalno brzo
uoavaju se dvije faze: faza poveanja brzine (faza zaleta) i faza relativne stabilizacije brzine.
Karakteristika prve faze je ubrzanje na startu a druge faze brzina pri datomrastojanju. Kriva
brzine u sprinterskom tranju je eksponencijalnog tipa i moe se izraunati jednadbom:
v (t) =vm (1exp -kp).
Pri tome v (t) = brzina u vremenu t; vm = maksimalna brzina; exp = osnova prirodnog
logaritma; k = individualna konstanta ubrzanja pri startu.
Sposobnost da se brzo povea brzina i sposobnost da se kree velikom brzinom relativno
su nezavisne jedna od druge. Moe se posjedovati dobro ubrzanje na startu i manja brzina
otiskivanja nakon ubrzavanja i obratno. Sposobnost ovjeka u pogledu brzine prilino je
specifina. Neka osoba moe veoma brzo izvoditi jedne pokrete i relativno sporo druge. Uzrok
tome je to izmeu brzina kretanja sa razliitim koordinacijama u jednih istih osoba nema
znaajne povezanosti. Neposredni prenos brzine ostvaruje se samo kod koordinaciono slinih
kretanja. Znatniji prenos brzine ostvaruje se kod netreniranih osoba o emu se posredno moe
suditi prema veliini korelacije izmeu rezultata u njihovim raznim aktivnostima.
Brzina se u mnogim sportskim disciplinama pojavljuje kao kompleksna sposobnost, koja
ima vie meusobno povezanih faktora. Neki eksperti sa podruja teorije treninga (mero, Komi &
Gregor, 1992; Dintman, Ward, % Tellez, 1997; Brown, Ferrigno & Santana, 2000; Malacko &
Rao, 2004.) navode sljedee tipove brzine:

Brzina reakcije
Startna brzina
Brzina zaustavljanja
Maksimalna brzina
Brzinska izdrljivost

Navedeni tipovi brzine nastupaju u realnim sportskim situacijama u meusobnim relacijama i

formiraju takozvani brzinski potencijal sportista. Jedan od najvanijih segmenata tog
potencijala je lokomotorna ciklina brzina, koja se manifestuje u obliku sprinterskog tranja.

Brzina zavisi o sljedeim faktorima:

Djelovanju CNS-a
Strukturi miinih sistema
Elastinih karakteristika miia
Inter i intra miine koordinacije
Fleksibilnost
Brze i elastine snage
Tehnike kretanja
Anaerobnih alaktatnih energetskih procesa (ATP i CrP)
Motivacije-koncentracije

Pod brzinom motorne reakcije podrazumjeva se latentno (skriveno) vrijeme reagovanja.

Latentno vrijeme reakcije sastoji se iz pet komponenti:

Pojava razdraenja u receptoru,

Prenos razdraenja u centralni nervni sistem,
Prolaenje razdraenja kroz nervnu mreu i stvaranje efektornog signala,
Prenos signala iz centralnog nervnog sistema do miia i
Razdraenje miia i pojava u njemu mehanike aktivnosti.

Najvie se vremena utroi na treu fazu. Pokreti izvreni maksimalno brzo, razlikuju se po
svojim fiziolokim karalteristikama od sporijih pokreta. Pri maksimalnoj brzini oteana je
senzorna korekcija u toku izvoenja pokreta. Ne uspijeva se ostvariti refleksna povratna snaga.
Pri velikoj brzini dolazi do tekoa u izvoenju dovoljno tenih pokreta.
Kod pokreta veoma brzih i velike uestalosti miii su aktivni samo u krajnjim takama
cijele amplitude pokreta.
Pri velikoj brzini aktivnost miia je toliko kratkotrajna da se mii za to vrijeme ne
uspijeva znatnije skratiti. to je brzina vea to je rad blii izometrijskom reimu. Efektorna
aktivnost centralnog nervnog sistema kod brzih i uestalih pokreta izraava se u vidu
koncentrisanih salvi pranjenja motornih neurona. Kad se brzina izraava maksimalnom
uestalou pokreta, tada je uslovljena od brzine prelaska motornih nervnih centara iz stanja
razdraenja u stanje inhibicije. S biohemijskog aspekta svojstvo brzine zavisi koncentracije ATPa u miiima i brzine njegove razgradnje pod dejstvom nervnog impulsa, a isto tako i od brzine
resinteze ATP-a.
Brzinu motorne reakcije uslovno dijelimo na proste isloene reakcije. Prosta reakcija
predstavlja odgovor unaprijed poznatim pokretom na unaprijed poznati signal (koji se iznenada
javlja). Sve ostale vrste reakcije oznaavamo sloenim.
Kod prostih kretnih reakcija prisutan je veoma veliki prenos brzine. Osobe koje brzo
reaguju u jednim sluajevima brze su u reakciji i u drugim sluajevima.
5

Brzina motorne reakcije ima veliki praktini znaaj. U ivotu se esto sreu sluajevi
kada treba odgovoriti munjevitim kretnim dejstvom u minimalnom vremenskom periodu.
Ako se u treningu koriste aktivnosti velike brzine poveava se brzina proste reakcije.
Postoji znaajan prenos brzine. Prenos u suprotnom smjeru ne postoji. Trening u brzini
reagovanja praktino ne doprinosi brzini pokreta. Sloene reakcije se iskazuju u vidu reakcije na
pokretni predmet i u vidu reakcija izbora. Skriveni period reakcije se sastoji iz: uoavanja
predmeta, procjene pravca i brzine njegovog kretanja, izbora plana akcije reagovanja i starta u
realizaciji. Najvei dio skrivenog perioda reakcije pripada prvom elementu fiksaciji pokretnog
predmeta oima. Fiksacija ukljuuje adaptacione promjene dvije vrste: pokrete oiju
(oftalmokinetikim) i dioptrikim.
Pri pojavi predmeta u perifernoj zoni vida utroeno vrijeme se diferencira na
oftalmokinetiko prilagoavanje koje ini skriveni period pokreta fiksacija oka, (pokret i
konvergencija oka) i na dioptriko prilagoavanje(akomodacija oka). Na samu senzornu fazu
odlazi relativno malo vremena. U reagovanju na pokretni predmet osnovni znaaj ima sposobnost
da se uoi predmet koji se kree velokom brzinom. Na ovu se sposobnost moe utjecati
treningom i njenom razvoju treba posvetiti naroitu panju. Od velikog je znaaja da se nasluti
poetak kretanja predmeta.
Brzina kretanja predmeta moe biti toliko velika da je neposredno reagovanje nemogue.
Tanost reakcije na pokretni predmet usavrava se sa razvojem njegove brzine. U poetku
potreban specijalno usmjereni trening da se dostigne i donekle prestigne predmet koji se kree.
Reakcija izbora sastoji se u izboru adekvatnog motornog odgovora od niza moguih, u
saglasnosti sa promjenom kretanja objekta ili promjenom okolnih uslova.sloenost reakcije
izbora zavisi od raznovrsnosti moguih promjena okolnosti. Pri usavravanju brzine sloene
reakcije treba uvaavati pedagoko pravilo od prostog ka sloenom, postepeno uveavajui
broj moguih promjena situacije. Vrhunski sportisti dostiu veoma veliku brzinu sloene
reakcije- skoro isto toliko veliku kao proste reakcije. To je stoga to sportista reaguje ne toliko na
sam pokret, koliko na radnje koje predhode.
Ciklina brzina je veoma kompleksna i suptilna biomotorika sposobnost koja je
sastavljena iz vie meusobno povezanih komponenti. S obzirom na osnovne biomehanike
zakonitosti ciklinu brzinu definiu dva parametra: duina i frekvencija koraka. Duina koraka
zavisi o tjelesnoj visini sportiste i o veliini njegove odrazne snage. Frekvencija kao drugi
parametar je visoko genetski uslovljena i ovisi prije svega od regulacije CNS-a koji upravlja
djelovanjem agonistikih i antagonistikih miia prilikom pokreta za razvoj frekvencije
pokreta je vaan trening tehnike tranja do 15 godine starosti.
Startna brzina (startna akceleracija) je sposobnost koja je izuzetno vana u mnogim
sportskim disciplinama (nogomet, koarka, tenis, hokej, itd.) gdje sportista mora razviti to vee
ubrzanje u to kraem vremenu : startna brzina je u realnim takmiarskim uslovima povezana sa
brzinom promjene smjera kretanja i brzinom zaustavljanja (deceleracija). U svim primjerima
osnovni cilj je razvijati to veu snagu.

Kljunu ulogu u razvoju startne brzine ima miina grupa m. Quadriceps, koja generira
progresiju koraka.
Maksimalna brzina je jedna od najvanijih biomotorikih komponenti brzine, koja ima u
razliitim sportskim granama razliit raspon vanosti. Da bi razvijali maksimalnu brzinu
potrebno nam je 20 do 30 metara startnog ubrzanja: u realnim sportskim aktivnostima ona je
vezana i definisana sa aspekta specifinosti tog sporta i zbog toga je u tim okolnostima moemo
nazvati situacijska maksimalna brzina.
Razvijanje maksimalne brzine zahtjeva suptilnu meumiinu koordinaciju miinih
grupa donjih ekstremiteta. Najvaniju ulogu imaju sljedei miii. M.gluteus maximus, m.tibialis
anterior, m.soleus, m.gastrocnemius, m.femoris, m.vastus lateralis. Definisanje stratekih miia
koji generiraju silu odraza je veoma bitno sa aspekta trenanog procesa, optimalizacije tehnike i
prevencije od povreda.
U razvoju brzine najee se koriste sljedee metode treninga:

Ponavljajua metoda, koja se bazira na poveanju frekvencije pri ponovljenim

kretanjima, to je usmjereno na poboljanje alaktacidne sposobnosti uinka,
Udarna metoda, koja se sprovodi primenom pojedinanih pokreta i najee se
manifestuje kao eksplozivna snaga
Intervalna metoda, koja se najee sprovodi u tzv. Aerobno-anaerobnim
uslovima, a trenani uticaji se odvajaju ne u vrijeme rada, ve u pauzama izmeu
rada, odnosno intervalima odmora.
Metoda poveanih i olakavakuih optereenja, koja se najee koristi za
probijanje brzinskog praga ili brzinskih barijera a odreena je irokom lepezom
sadraja, lokaliteta i polagala.

4. ZAKLJUAK

Poveanje brzine dolazi s godinama. Kako djeca ulaze u postpubertsku fazu napredak u
brzini I brzini prvog pokreta jer mnogo vidljiviji. S jedne strane sve to je sporta propustio
tokom prve dvije faze razvoja, sada jo uvijek stigne nadoknaditi. S druge strane proputanjem
udaljavanja potrebama specifinog sporta u smislu treninga brzine tokom pretpuberteta moe
drastino smanjiti sportaeve izglede da dosegne vrhunsku izvedbu.
Iako je trening brzine sada vie u slubi zadovoljavanja potrebe sportaa, on ne bi trebao
potpuno iskljuiti zabavu I elemente viestranog treninga. Veina treninga brzine mora biti
dinamina I izvedena s visokim intenzitetom da bi se neprestano poticao nervno-miini sustav.

Tokom treninga brzine sporta mora misliti na to kako e nauiti opustiti svoje miie
antagoniste, dok se miii agonist steu da bi izveli kretnje.

5. LITERATURA

1. prof. dr. Izet R. ; prof. dr. Munir T. ; TRENING BRZINE

2002. godina

NOGOMETAA Fojnica

2. prof. dr. Sabahudin D. ; mr.sc. Asim B. ; ANTROPOMOTORIKA Sarajevo 2005.

godine