MALZEME BLM UYGULAMALARI

1. Bir YMK kristalde (111), (110), (1 1 0) ve (210) dzlemlerini gsteriniz ve atomsal

younluklarn a cinsinden hesaplaynz.
___________________________________________________________________________
zm :
(111)
Ters alnr

x
1
1/1
1

y
1
1/1
1

z
1
1/1
1

1
1
3x 3x
6
2 4
(111)YMK Dzlemsel atom younluu
2
(a 2 ) x 3 a 2 3
4
(110) ve (1 1 0)

Tersi alnr

x
1
1/1
1

y
1
1/1
1

z
0
1/0

Ters alnr

x
1
1/1
1

y
-1
-1/1
-1

z
0
1/0

(110)YMK ve (1 1 0)YMK Dzlemsel atom younluu

1
1
4x
2
4 2
a 2 xa
a2 2

2x

(210)
Ters alnr

(210)YMK

x
2
1/2

y
1
1/1
1

z
0
1/0
1/

1
1
2x
2
4 2
Dzlemsel atom younluu
a 5
a2 5
ax
2

2. Bir HMK kristalde (111), (1 1 0), (1 1 1) ve ( 2 10) dzlemlerini gsteriniz ve dzlemsel

atom younluklarn R cinsinden hesaplaynz.
___________________________________________________________________________
2

zm:
(111) ve (1 1 1)
x
1
Ters alnr 1/1
1

y
1
1/1
1

z
1
1/1
1

x
1
Ters alnr 1/1
1

y
-1
-1/1
-1

z
1
1/1
1

(111)HMK ve (1 1 1)HMK Dzlemsel atom younluu

1
1
1
3
6

2
Dz. Atm. Yo. (a 2 ) 2 3 a 2 3
16 3R 2
4R
3

4
3
3x

Not: Bir kenar a olan bir ekanar genin alan

a2 3
tr.
4

( 2 10)
Ters alnr

x
2

y
1
1/1
1

z
0
1/0

1
1
3
4 1

2
2
( 2 10)HMK , Dzlemsel atom younluu
5
a 5 4R
16 5 R 2
ax
a
5

2
3
2x

(1 1 0) Dzlemi

Ters alnr

x
1
1/1
1

y
-1
-1/1
-1

z
0
1/0

1
1
2
2
3
4

2
(1 1 0)HMK Dzlemsel atom younluu axa 2 a 2 2
8 2R 2
4R
2

3
4x

3. a) HMK yapl demirde [111] dorultusunu izin ve bu dorultuda 1cm de ka atom

olduunu hesaplaynz, (Fe in atom yarap 1.241 A)
___________________________________________________________________________
zm:
4

Dorusal atom younluu

1
1
2
=4.03 x107 atom/cm
2

4R
4 x1.241x10 8

2x

b) YMK yapl gmn [210] dorultusunu izin ve bu dorultuda 1cm de ka atom

olduunu hesaplaynz. Ag n atom yarap 1.444 A
zm :
[210]

/2

x
2
2/2
1

y
1

z
0
0/2
0

atomu merkezinden gemediinden

dikkate alnmaz.

Sadece kedeki atomu yarap kadar kesmektedir.

a

4R
4 x1.444

4.085 A
2
2

1
1
2 1
Dorusal atom younluu =
5
a 5
4.085 x10 8
a
2
1x

=1.09x107 atom/cm

4. Kafes parametresi a=4.95 A olan YMK yapl kurunun [011] dorultu ve (100) dzlemini
izerek atomsal younluunu hesaplaynz.
___________________________________________________________________________
zm :

Dorusal atom younluu

[011]=
1
1
2x 1
2x 1
2
2

2.9 x10 7 atom / cm

a 2
4.95 x10 8 2

1
1
2
4

atom / cm 2
2
8 2
a
( 4.95 x10 )

4x

Dzlemsel atom younluu (100) =

8.16 x1014 atom / cm 2

Dzlem ve dorultulara ait notlar.

1) Ayn indisli negatif iaretli dzlemler birbirinin aynsdr.
rnein ; ( 1 10) ve (1 1 0) dzlemleri

2) Bir tamsay ile arplarak bulunan indis ayn dzlemi belirtmez.

3) Dzlem ve dorultuya ait miller indislerinin elenerek arpldnda cebrik toplam
sfr ise dorultu dzlemin zerindedir.
(x y z) [a b c] = xa+yb+zc=0 ise dorultu dzlemin zerindedir.
4) Ayn indisli dzlem ve dorultular birbirine diktir.
5. Bakr para yzeyinden ieriye doru alminyum atomlar yayndrlyor. X1 noktasndaki
bakrn konsantrasyonu 6x1016 atom/m3 tr. 1mm sonraki (X2 noktasnda) 550C de ki
yaynm aksnn 13x105 atom/m2sn olmas iin X2 deki bakrn konsantrasyonu ne olmaldr?
550C alminyumun bakr kristali iindeki yaynm katsays 4x10-14 m2/sn dir.
___________________________________________________________________________
zm :
J=13x105 Cu-atom/m2sn
X2-X1= 1mm=10-3m
C1=6x1016Cu/m3
D=4x10-14m2/sn

C
C1
?

X
1mm
J D

C 2 C1
X 2 X1

13 x10 4 x10
5

14

C 2 6 x1016
10 3

C2= 2.75x1016 Cu/ m3

6. Bakrn 500C de bir kristal yap iin hesaplanan yaynm katsays 10-21 m2/sn dir. Bakrn
bu sistemde aktivasyon enerjisi 198 kJ/mol olarak bilindiine gre 650 C de ayn kristal
yapdaki yaynma katsays ne olur? R=8.31J/molK
___________________________________________________________________________
zm:
500+273=773 K de D1= 10-21 m2/sn
650+273=923 K de D2= ?

D2 D0 e Q / RT2
D1 D0 e Q / RT1
Q 1

( )
D2
e R T1 T2
D1

D2 10 21 xe

198000 1
1
(

)
8.31 773 923

D2=149.8x10-21 m2/sn
7. Anma direncini arttrmak amacyla dili yzeyi sertletirilecektir. Yzey ve yzeye yakn
blgenin alaca sertlik yzeyden ieriye karbon yaynm miktaryla orantldr. Dili ark
%0.20 karbonlu elikten imal edilmitir. Karbon verici ortamn konsantrasyonu %1 dir.
Dilinin yzeyinden 0.75 mm derinlikte, %0.60 karbon konsantrasyonu salanabilmesi iin
900 C ve 1000 C sl ilem scaklklarnda ilem srelerini hesaplaynz. Not: Karbonunu
demiri iinde D0 = 2.3 x 10-5 m2/sn, Q = 148kJ/mol.
z
0.45
0.50
0.55

erf(z)
0.4755
0.5205
0.5633

zm :
D D0 exp(

Q
)
RT

D900 2.3 x 10 -5 exp(

148000
)
8.314 x(900 273)

D900 5.9 x10 12 m 2 / sn

D1000 2.3 x 10 -5 exp(

148000
)
8.314 x (1000 273)

D1000 1.94 x10 11 m 2 / sn

Cs= 1
Cx= 0.60
C0= 0.2
x=0.75mm

Cs C x
X
erf
Cs C0
2 Dt

0.75 x10 3
1 0.60
erf
1 0.2
2 Dt

3.75 x10 4
Dt

0.5 erf

z
0.45
?
0.50
0.55

0.5 0.4755
z 0.45

0.5205 0.4755 0.50 0.45

z 0.4722

erf(z)
0.4755
0.5
0.5205
0.5633

0.5=erf(0.4772)
3.75 x10 4
0.4722
Dt

D900C=5.9x10-12m2/sn iin t yi hesaplarsak;

3.75 x10 4
5.9 x10 12 xt
t 104666,9

0.4772

t 900 C 29 saat

D1000C=1.93x10-11m2/sn iin t yi hesaplarsak;

9

3.75 x10 4

0.4772
1.94 x10 11 xt
t 31996.6
t1000 C 8.9 saat

8. Alminyumun elastiklik modl 70 GPadr. 10 mm apnda, 7,5 m boyundaki bir ubuk

ucuna aslan ykn etkisiyle 20 mm uzamtr. Yk kaldrlmas durumunda para balang
boyuna geri dnmtr.
a) Paraya uygulanan gerilmeyi hesaplaynz.
b) (a) kknda parann apndaki deimeyi hesaplaynz ( = 0,29)
c) Malzemenin akma snr 300 MPa olduu bilindiine, ubuun boyunda kalc ekil
deiimi olumakszn tayabilecei en byk kuvveti hesaplaynz.
zm :
a) E = 70GPa,
L = 7,5x103 mm
L = 25 mm
Yk kaldrldnda tamamen orijinal boya geri dnmesi nedeniyle
bu zorlanma elastik trdedir. Dolaysyla Hooke kanunu kullanlabilir.
= L / L = 20 / 7,5x103 = 2,66x10-3
b) = - x,y / z

= . E = 2,66x10-3 . 70x103

= 186,2 MPa

x,y = - 0,29. 2,66x10-3 x,y = 7,71x10-4

ap dorultusundaki birim ekil deiimi x,y = d/ d0
d = x,y . d0 = 7,71x10-4. 10
d = 7,71x10-3 mm,
c)

d = 10 - 7,71x10-3 = 9,992 mm

ubuun alan A = 78,54 mm2 (d=10 mm), Fakma = akma. A

Fakma = 300. 78,54 Fakma = 23 562 N
Bu kuvvet deerinde, ubukta akma oluacaktr. Akmann olumamas iin uygulanan
kuvvet bu deerden kk olmaldr.

10