Kapitulli V

Levizja Ngadalesisht e Ndryshueshme

Levizjangadalesishtendryshuareshtenjelevizjeepaqendrueshmenestretertembyllur,oseedheeshtretervetehapur,e
lengjevetepandrydhshem,negypezimetepadeformueshem(joelastike)pamarreparasyshveprimineforcaveteinercise.

Neketelevizjemegjithsenukmerrenparasyshndrydhshmeriaelengut,deformimiegypezimitdheforcateinercise,tecilat
qetetriaekzistojneporjanetepaparefillshmengaqedukuriaeshteshumeengadalshme,silevizjeepaqendrueshme,
treguesitlayesorehidrauliketerrjedhjes presionip dheshpejtesiaV janefunksionetekohesdhetekoordinatave.

5.1.Problemidhemarredhenietkryesore
Ne figuren 5 1 eshte treguar skematikisht nje rrjedhje e tille qe takohet shpesh ne praktiken e inxhinierise ujore Lumi M
Nefiguren5.1eshtetreguarskematikishtnjerrjedhjeetilleqetakohetshpeshnepraktikeneinxhinieriseujore.LumiM
sjellprurjeQ0 nerezervuarinA,sipasnjehidrografitedheneQ0f0(t),prurjeecilandikonnendryshiminekuotesZa te
nivelitteujitneketerezervuarmesiperfaqetepasqyresseujita=fa(Z).Uji,passhkarkuesittedigesseshurdherC,
shkonnerezervuarinBtekrijuarndermjetdigesdheuresD.PrurjaQ=f(t)eshkarkuesitndikonnendryshiminekuotesZb,
tenivelitteujitnerezervuarinB mesiperfaqetepasqyresseujitb=fb(Z).PasuresDujirrjedhilirenedrejtiminN me
p j Q ()
prurjdQn=F(t).

Ngasauthamelartneketeproblemjanedhene:
(5 1)
(5.1)

dhekerkohen:
( )
(5.2)

Nerastsesistemiitreguarnefiguren5.1ndertohetnenjemodelneshkalletezvogeluaratehere,kynukdotejetegje
tjeter vecse nje integrator hidraulik ku jepet Qo=fo(t) dhe rnerret Qn=F(t)
tjetervecsenjeintegratorhidraulikkujepetQo=fo(t)dhernerretQn=F(t).

Pertelehtesuarnxjerrjenemarredhenieve
j j
kryesorehidraulike,sisteminefigures5.1e
kthejmenenjesistemhidraulikmete
pershtatshemperketeqellimtetreguar
skermatikishtnefiguren5.2.

DukeshenuarmeH renienndermjetniveleveterezervuareveAdheB,S1 siperfaqenegjalletegypitkryesortesistemitte

gypezimit C qeIidhtedyrezervuaretdhe1koeficientineprurjesteketijsistemigypezimi,ku:
gypezimitC
qe Iidh te dy rezervuaret dhe 1 koeficientin e prurjes te ketij sistemi gypezimi ku:
(5.3)

mundteshkruajmeshprehjenqenajepprurjenQ ecilakalonngarezervuariA nerezervuarinB

(5.4)

Po ashtu duke shenuar me S2 dheme2perkatesishtsiperfaqenegypitkryesordhekoeficientineprurjestesistemitte

Poashtu,dukeshenuarmeS2
dhe me 2 perkatesisht siperfaqen e gypit kryesor dhe koeficientin e prurjes te sistemit te
gypezimitD,mundshkruajmeshprehjenqejepprujenQn,qederdhetneatmosferengarezervuariB .
(5.5)

BarazimiivazhdueshmerisepersisteminAB dhepersisteminBNmundteshkruhensebashku:

(5.6)

kueshtendryshimiivellimitterezervuaritA gjatekohesdt(shenjaminussepse,sipasfigureskeminje
zvogelimteZ)dheeshtendryshimiivellimitterezervuaritB pogjatekohesdt.

5.2Llogaritjaanalitike.
Ne pergjithesi duke pasur te dhena kater lidhjet analitike ngashprehjet 5 4 5 5 dhedylidhjengashprehja5.6,mundte
Nepergjithesi,dukepasurtedhenakaterlidhjetanalitikengashprehjet5.4,5.5
dhe dy lidhje nga shprehja 5 6 mund te
gjejmefunksionetekerkuara5.2.
Mirepopertethjeshtuarzgjidhjetanalitike,tecilatnerastineperditshshemteshtruarmelartdalinshumetegjatadhe
veshtira,meposhtepojapimzgjidhjenanalitikeneformenmetepergjithshmeperrastinqetakojmemeshpeshne
praktike.

Perrastinedhene,shprehja(5.6)shkruhet:

PrurjaQo,dukepasurparasyshshprehjen(5.4),mundteshprehet:

Dukemarrepjeseneparetebarazimit(5.8)dhe
dukezevendesuarnetevlerene,kemi:

Ngafigura5.1dimeqe:
ose,dukeherediferencialinngatedyanet,kemi:
qeketej,dukepasurparasyshedhepjesenedytetebarazimit(5.8),kuzevendesojmenxjerrim:

Duke zevendesuar vleren e dZa tedhenengashprehjaemesipermeneshprehjen(5.10),delqe:

DukezevendesuarvlerenedZa
te dhene nga shprehja e mesiperme ne shprehjen (5 10) del qe:

NeshprehjenemesipermedukezevendesuarQo dheQperkatesishtnevartesiteHo dheH nxjerrimperfundimisht:

(5.15)

Nepasqyren5.1 janedhenevleratemundshmetefuksionevetedhenaQ0,Qa dheQb.

Ngavleratemundshmetetedhenavetekesajpasqyremundtebehen18kombinime,pramundtekemi18nenrastepor
neteshohimvetemrastetmekryesore.

10

Nenrastiipare,meipergjithshmi,eshtekurQ0=konst,a=fa(Z)dheb=fb(Z).
Neketenenrast,neshprehjen5.15zevendesohetvleraHo me:

ndersaa
d
=fa(H)dheb
f (H) dh b =fb(H)dhebehetintegrimingaH1neH2
fb (H) dh b h t i t i i
H1 H2 pertegjeturkohentgjatesecilesbehetkyndryshim
t j t k h t j t
il b h t k d hi
iniveleve.

Nenrastinidyte,kurQ0=konst,a=fa(H)dheb= ,[fig.5.3a]
Dukezevendesuarketotedhenaneshprehjen(5.15)nxjerrimkohene
ndryshimit te renies nga H1neH2,kemi:
ndryshimittereniesnga
H1 ne H2 kemi:

Neketenenrast,dukebereQ0=0,dmthH0=0
[Fig.5.3adheFig.5.3b]kua= dheb=f(H) ,
kemi:

11

Perteilustruarketenenrast,nefiguren5.4aeshtedheneshembulliizbrazjesseenescilindrikemediameterD dheme
gjatesiLdhe,shembulliimbushjessesajnefiguren5.4b.

DukepasurparasyshfuqineepikesA gjejme,sirrjedhimdhedukezevendesuarne
shprehjen (5.18) si edhe dH=d(DH),
shprehjen(5.18)siedhedH
d(D H),nxjerrimkohenezbrazjesosetembushjesseplotetekesajene:
nxjerrim kohen e zbrazjes ose te mbushjes se plote te kesaj ene:

12

Nenrastiitrete,kurQ0=konst,a=konstdhet=.(fig5.5a)
Perketenenrastshprehja(5.15)merrformen:
(5.20)
ku duke zevendesuar
kudukezevendesuarpasintegrimitnxjerrim:
pas integrimit nxjerrim:
(5.21)
N
NenenrastinemesipermkurQ
ti
i
k Q0=0
0 dmthH
d th H0=0,kemi:
0 k i
(5.22)

Kjoshprehjeeshteevlershmeedhekura=dheb=konst.(fig.5.5b).
Shprehjaemesiperme,kurH2=0,merrformen:
(5 23)
(5.23)
Kjoshprehjamundteshkruhet:
(5 24)
(5.24)

ku,eshtevellimiqezbrazetngaH1neH2=0,Q1prurjaqederdhetperH=H1 ndersa,t1kohagjateseciles
zbrazetvellimiWa meprurjeQ1.
Pra:kohatqenevojitetpertezbrazurvelliminWa kurreniandryshonnga H1neH2=0 eshtedyheremeemadhesekoha
t1, kur ky vellim zbrazet me H1=konst.
t1,kurkyvellimzbrazetmeH1
konst.
13

Nenrastiikatert,kurQ0=0,a=fa(H)dheb=fb(H).(fig5.6a)
Dukebereneshprehjen(5.15)H0=0,kemi:

(5.25)

Dukebereneketeshprehjea=konstdheb=konst(Fig.5.6b),pasintegrimitnxjerrim:

(5.26)

shprehjaemesiperme,kurbehetb=(oseb= ) kthehetneshprehjen(5.22)dhe,kurH2=0,kthehetneshprehjen
(5.23),sirrjedhimeshteivlershemedheprefundimi(5.24).

14

5.3Llogaritjagrafike
Memenyrengrafike,nepergjithesi,mundtezgjidhetedheproblemiipergjithshemishtruarperllogaritjenekesaj
levizjeje,dmthmetedhenat(5.1)gjendenmarredheniet(5.2).
Megjithate,kjomenyrellogaritjekagjeturperdorimvetemperrastinkurjanedhene:

dhe,kerkohen:

Kyeshtenjerastpraktikqekagjeturperdorimtemadhnellogaritjenevepravehidroteknike.Kyproblemmundtezgjidhet
y
j
p
q
gj
p
g j
p
yp
gj
edhemeanepasqyrashoseneformetekombinuar(grafikishtdhemepasqyra).
Kjomenyrellogaritjeperdoretsiperrastinelevizjesselengjeveneshtretertembyllurashtuedheperlevizjenneshtreter
tehapur.Keshtu,p.shnefiguren5.7aeshtetreguarrastiilevizjesseujitnennjeportethellesiedmthrastiilevizjesne
h
K h
h fi
57
h
iil i j
ji
j
h ll i d h
iil i j
shtretertembyllurndersa,nefiguren5.7blevizjaeujitmbinjekaperderdhesdmthnjelevizjeneshtretertehapur.
Kaperderdhesiishkarkuesitmundtejeteidrejteoseirrumbullaketoseneformekaperderdhesianesoroseindonjeforme
tjeter.
Levizjangadalesishtendryshuarneshtretertehapur,qellogaritetnemenyregrafike,mundtejeteedhelevizjaeujitqe
grumbullohet ne nje liqen natyral apo ne nje kenete dhe qe ka nje dalje per ne det me ane te nje kanali etj
grumbullohetnenjeliqennatyral,aponenjekenetedheqekanjedaljepernedetmeanetenjekanali,etj
15

Mjaftstudjuesjanemarremestudiminperdhenienezgjidhjesseketijproblemi.Meposhtepojapimzgjidhjengrafikete
dhenengashkencetarikinezGoCiGuan.

Shkruajmebarazirninevazhdueshmeriseperrastinedhene:

Dukekaluarngaformadiferencialeeketijbarazimineatepernjeintervaltecaktuarkohet,kybarazimmerrformen:

ku:Qomes eshteprurjamesatareqevjennerezervuargjateintervalitt,W1 dheQ1 perkatesishtvellimiirezervuaritdhe

pruujaeshkarkimitnefillimteintervalittndersa,W2 dheQ2perkatesishtnembarimteketijintervali.
Barazimiimesipermmundteshkruhetedheneketeforme:

16

ose,dukeshenuarme:

nxjerrimbaraziminthemelortekesajmetode:

Kybarazimeshteperseribarazimiivazhduesmerise,poridhenenenjeformetjeter.

Per dhenien e zgjidhjes grafike, paraprakisht plotesohet pasqyra 5.2, duke i dhene vlera te ndryshme Z, kuotes se nivelit te
Perdhenienezgjidhjesgrafike,paraprakishtplotesohetpasqyra5.2,dukeidhenevleratendryshmeZ,kuotessenivelitte
ujitnerezervuar,percaktohetvellimiitijW,prurjaeshkarkimitQ dhefunksioni ,sipasshprehjes(5.32)pernjeinterval
kohetepranuart.

Metedhenateshtyllave1 e 4dhe3 e4 paraqitengrafikishtfunksionet =f(Z)dhe =f(Q) nefiguren5.8.Ponekete

g
g
p
()
figureeshtevizatuardhehidrografiiploteQo=f(t),idhene.
KerkohettepercaktohetgrafikishtQ=f(t)dheZ=F(t).
17

Pertepergjithesuarzgjidhjen,letepranojmeqeeshtedhenenjepikecfardoa1 ,efillimitte.kurbesQ=f(t),dmthnekohen
t1derdhetnjeprurjeQ1.
Pernjerasttevecante, t1dheQ1 mundtejenetedyjazeroosevetemnjeraprejtyrezero.

Duke pasur kohen t1mundtegjejmekohett2

Dukepasurkohen
t1 mund te gjejme kohet t2=t1+t,
t1+t,t3
t3=t2+t,
t2+t,etj.
etj.
Intervaliteshtepoaiqeeshteshenuarneshprehjen(5.32)perplotesiminepasqyres5.2.DukepasurprurjenQ1 heqim
vijenhorizontalea1c1dhepercaktojmefunksionin1.Vijavertikale13 ehequrnemesteintervalittepareeshteafersisht
ebarabartemeprujenmesatareQomes,qesjelllumigjateintervalitteparet.Dukehequrprejvijes13 vijen12 gjejme
vijen23,dmthdukehequrprejprurjesQomesprurjenQ1,gjejme:

18

Dukeishtuarketevlere,sipasboshtitteabsisave,vleres1 gjejmevleren2.Dukepasur2 percaktojme

pikenekerkuara2,dmthprurjenQ2nembarimteintervalittqederdhshkarkuesidhekohen t2kurderdhetkjoprurje.
Keshtupercaktojmemerradhepikata3,a4etj.BashkimiiketyrepikavenajepvijeneperkulurtekerkuarQ=f(t)

Duke pasur piken C1 mund te gjejme piken d1 dhe, me ndihmen e pikave a1dhed1
DukepasurpikenC1mundtegjejmepikend1dhe,mendihmenepikave
a1 dhe d1 percaktojmepikene1.Neketemenyre
percaktojme piken e1. Ne kete menyre
mundtepercaktojmemerradhepikate2,e3 etj.BashkimiitecilavenajepvijeneperkulurtekerkuarZ=F(t).
Pika AjepprujenmaksimaleQomes teplotes,qesjelllumindersa B,pikaenderprerjessevijaveteperkulura Qo=fo(t)dhe
Q=f(t),jepprurjenmaksimaleQmaks,qeshkarkohetngarezevuari.Pernjeniveltecaktuarujinerezervuar,paradhepas
kalimitteplotes,vellimiqesjelllumieshteibarabartemevellimineujitqeshkarkohet,dmth

19

KohaT eshkarkimitteploteseshtemeemadhesekohaTo eardhjessesajnerezervuar,pershkaktengritjessenivelitte

ujitku,dukeuakumuluarnjepjeseerrjedhjes,zvogelohetprurjaeanesseposhtmengaQoneQ,sirrjedhim,zgjatetkoha
eshkarkimit.Perketearsye,llogaritjaeprurjesmaksimaleteshkarkimitnganjerezervuarnelevizjengadalesishtte
ndryshuarquhetdhellogaritjedukemarreparasyshakumulimin.

Zvogelimiiprurjesmaksimalepershkakteakumulimitdelngashprehja:

NerezervuarinehidrocentralitUlzes"dukelejuartengrihetnivelinormalnga H1=8emneH2=9.2mmbipragune
kaperderdhesit,dmthnjeH=1.2mgjatekalimitteplotesmeprurjeme1%siguridelqe:

20