Selami Kolonja

SOLFEXHO MELORITMIK

Selami Kolonja

SOLFEXHO MELORITMIK

Recenzent:
Mr. Ord. Ahmed Drguti
Prof. Inord. Sevime Gjinali
Dizajn:
Besart Kolonja
Notograf:
Marko Kolovski
Taulant Kolonja
Stypi:
Tringa Design, Tetov
2008
Ky libr nuk lejohet t shumohet t ribotohet ose t kopiohet pa t drejtn e autorit

Parathnie

Realisht librat e Solfexhos jan t pakta n literaturn muzikore n hapsirat

tona,e t mos flasim pr libra t autoreve shqiptar q pothuajse mungojn
krejtsisht.Nisur nga ky fakt dhe bazuar dhe n prvojn time Universitare pran
USHT shkrova Solfexho Meloritmik 1 libr t cilin pjesrisht e kam
eksperimentuar gjat orve te Solfexhos pr disa vite me radh me studentt e
F.M ku bashkarisht kemi ardh n prfundim se ushtrimet muzikore ,ritmike e
melodike dhe udhzimet metodike t ktij libri ngjallin interes pr ta.
Me kt libr dedikuar kndimit melodik n nj e m shum zra dhe ligjerimit
ritmik studentet do arrijn afinitet n informacione teorike e praktike pr
zhvillimin e ndjenjs ritmike e melodike, larmine e tonaliteteve te
ndryshme,zhvillimin e ndjenjs metroritmike ,zhvillimin e ndjenjs estetike pr
interpretimin e bukur,per zhvillimin dhe veshit melodik,ritmik,harmonik .
Ushtrimet e kompozuara jan tonale me alteracione e modulacione te aferta e t
largta me qellim q n mnyr graduale studentt t pregatiten per muzikn atonale q msohet pas 2-3 semestrave t procesit studimor.
Edhe pse studentt e F.A.M vijn nga shkolla t mesme profesionale t muziks
mendova t nisem nga parimi i njohur metodik prej t lehts kah e vshtira
Nj pjes e mir e melodive n disa masa permbjan tema(motive) te melodive t
muziks son popullore e qytetare qllimisht qe sadopak te popullarizohet muzika
jon edhe n kt sfer t jets artistike.

Autori

SOLFEXHO DIKUR DHE SOT

Solfexho sht lnda q merret me zhvillimin e veshit muzikor mbi baza
profesioniste. Emrtimi i lnds vjen nga tingujt muzikor sol dhe fa q nnkupton
kndimin e notave pa fjal. Zhvillimi i lnds kalon shekuj derisa vjen n gjendje
t unifikuar,me metoda e literatur t standardizuar.Por pyetja historike q
preukuponte shkenctart e muziks ishte e qart : ku dhe me simbole do t
shkruheshin lartsit tonale ? Shenjat e para q n mnyr t prafrt dhe jo t
sakt tregonin lartsit tonale quheshin neume.Kto ishin shenja ku kngtart
prafrsisht orjentoheshin n lartsit e tingujve muzikor.Kto shenja
shkruheshin kshtu ~ ~ ^ ~ ku zri i kngtarve ngrihej e ulej sipas shenjave
n mnyre t prafrt.
Guido Dareco (995-1050) krijoi metodn e ashtuquajtur ,,solmizim emrtim i
dal nga tingujt muzikor sol,mi t mbshtetur n notacion e jo m n shenja t
paqarta si m par .N kt periudh pr her t par n historin e muziks
shfaqen notat dhe pentagrami me katr vija si nj arritje e vrtet shekullore edhe
pse ktu sht vetm fillimi i ksaj arritje sepse n kt faz tingujt me radhitjen
ut,re,mi,fa,sol,la nuk kishin prceptim absolut por relativ sa i prket lartsis
tonale por kjo reform ishte nism e nj arritje shekullore n artin muzikor.
Tingujt muzikor vendoseshin n katr vija t pentagramit ku n fillim shkruhej
elsi fa .Ky variant i t knduarit (relativ) mbi metodn e solfexhit t G.Darecos
pr historin e muziks botrore paraqet nj fillim t ri n fillim t shekullit XI.
Rruga e zhvillimit t notacionit sht shum e gjat ajo kalon shekuj duke
u modifikuar dhe standardizuar pr t ardhur n gjendjen e dshirurar.
N shek.XII pr her t par paraqiten notat me kohzgjatje t caktuar.
Rreth dyqind vjet m von n shek.XIV si nevoj e kohs vendoset vija
e pest dhe po n kt koh pr her t par paraqiten numrat q tregonin vlern e
mass .
Gjat shekujve edhe emrat e tingujve n sistemin e radhitjes psonin
ndryshim,kshtu tingulli i par me t cilin fillonte radhitja e tingujve ut u
zvendsua me tingullin e prshtatshm do .Gjat shek.XVII n kt periudh
paraqitet edhe vija q ndan masat-taktorja.
Zhvillimi i hovshm i muziks instrumentale n shek.XVII ku me
prpikshmri krkohej saktsi n ekzekutim ndikoj n zhvillimin edhe m t
perfeksionuar t notacionit muzikor . Nga kjo koh kndimi i prafrt apo relativ
mbeti vetm si stil i t knduarit kishtar.
Vendi q i dha kahje lnds s Solfexhos n mnyrn e interpretimit
absolut sht Franca.

Kshtu n vitin 1709 n Paris paraqitet i ashtuquajturi solfexhimi natyral

ku tingujt e emruar : do,re,mi,fa,sol,la,si kndoheshin me lartsi t caktuar
absolute.
Rreth njqind vite m von n vitin 1802 konzervatoriumi i Parisit botoj
librin e par t Solfexhos libr ky i autorve L.Kerubini ,Fr.Gosek dhe disa emra
t tjer kompozitorsh francez .Ushtrimet qen t shkruara pr z n basin e
shifruar dhe me bazn tonale Do-maxhor .
Libri i par i autorve francez arriti shpejt popullaritet t gjr jo vetm
n vend por edhe npr kryeqendrat e tjera europiane .
Metodologjia e puns s Solfexhos nga periudha n periudh ndryshonte
pr t arriur rrugn m t leht e m t qart t solfexhimit muzikor .
Poashtu n Franc m von (shek.XVIII ) Zhan Zhak Ruso ofroi metodn
e basit t shifruar t ashtuquajtur ,,metoda e shifrave
Kjo metod kishte pr baz q shkallt e t gjitha tonaliteteve
emroheshin me numra 1,2,3,4,5,6,7, ndrsa kndoheshin me emrtimin
do,re,mi,fa,sol,la,si.
Tingujt e ngritur realizoheshin me shenjn ( l ) ndrsa tingujt e zbritur me
shenj (\)ndrsa ritmi me via dhe pika t shkurtuara mbi shifrat ose afr tyre .
Gjat solfexhimit tingujt e ngritur kndoheshin da,ra,ma etj,ndrsa tingujt e zbritur
do,ro,mo etj.
Gjat shekullit XIX pasardhsit e shkolls s Zh.Zhak Ruso si Pier
Galin(1786-1821)msues i muziks dhe matematiks n Bordo ),Eme Paris (17981866 pedagog i solokndimit n Paris) vazhdojn rrugn metodologjike t lnds
s Solfexhos me nj metod t re t shifruar si materje e rndsishme n shkolla
dhe n grupet korale.Kjo metod pr dallim nga e prparshmja tingullin baz t
shkalls minor e emrtonte me numrin 6 pr tingullina la . Por e gjith kjo metod
e tingujve t shifruar edhe pse arrijti efektin e merituar prap si e till nuk mundi ti
rezistonte kohs.
N t njjtn koh n Angli botohet metoda ,,Tonika sol-fanga Sara En
Gioviar(1812)metod q vazhdojn edhe mtej metodikan t tjer t
Solfexhos.Tonika Sol-Fa kishte pr baz shkalln maxhore (Tonika) Gradt e
shkalls n Dur emrtoheshin me emrat do,re,mi,fa,so,la,ti,ndrsa n mol
la,ti,do,re,mi,fa,so.Emrtimi alfabetik i tingujve bhej d,r,m,f,s,l,t.Ngjitja
kromatike me vokalet vi ndrsa zbritja kromatike me vokalet vo.
N Gjermani ngjajshm me metodn Sol-Fa shkruhet libri i Solfexhos
,,Tonika-Do e autorit Agens Hundoger(1900)metod e mbshtetur n tre
funksionet kryesore tonike, subdominante dominante.
Mbi dyqind vite e m shum si baz prdorej vetm nj shkall pr
maxhor pra shkalla Do-Maxhor q n esenc zhvillonte kandidatt solfexhist por
4

n ann tjetr ngushtonte diapazonin e ndjenjs s shkallve t ndryshme t

shumta e t shumllojshme . Kjo metod e puns e quajtur metoda e transkiptimit
sht prcjellj deri von dhe at deri n vitet 70 tek ne . Kjo metod e puns n
lndn e Solfexhos tani sht gati e pa pranuar n shkollat tona t muziks. Kjo
metod kishte pr baz tingujt e shkalls do ku edhe tingujt e shkallve t tjera
emrtoheshin me tingujt e shkalls themelore .
Marr historikisht ecurin e zhvillimit t lnds s Solfexhos del se shkolla
e konservatoriumit t Parisit ka sjell arrijtje n ngritjen dhe zhvillimin e ksaj
lnde q si e till sht disiplina baz e artit muzikor .
Format dhe metodat e puns n lndn e Solfexhos gjejn zhvillimin gjat
shek.XIX dhe shek.XX
Albert Lavnjak (1846-1916)profesor n konzervatorin e Parisit pr her t
par si form t re t puns prdori diktatin muzikor si nevoj e domosdoshme pr
zhvillimin e veshit muzikor n baza t vrteta profesioniste . Ai prgatiti kuadr t
veant asistentsh pr ,,kurs t diktatit muzikor
M pas metodat dhe metodologjit e puns skishin t ndalur nga autor t
ndryshm europian ashtu edhe ballkanas pr t sjell kt lnd n gjendjen e
dshiruar.
Nj rrug e gjat qindravjeare me pun dhe metodologji t ndryshme tani
sjell lndn baz t muziks t standardizuar n forma dhe metoda dhe literatur
mjaft t pasur dhe metoda e metodologji bashkkohore.

LNDA E SOLFEXHOS SOT

Npr shkollat profesioniste t muziks lnda e Solfexhos fillon t
msohet shum hert .
N shkollat e ulta t muziks kjo lnd msohet gjasht vite radhazi pr
aq sa zgjat shkolla e ult e muziks. Msimi i ksaj lnde mandej vazhdon t
msohet katr vite t shkolls s mesme (ku do t duhej q plan programi
msimmor t jet ndryshe pr instrumentistt dhe ndryshe pr teorikt e muziks
por fatkeqsisht akoma nuk sht e aplikuar si metod pune n shkollat e mesme
shtetrore t muziks n R.Maqedonis)dhe tre vite me dy or ligjerata e nj or
ushtrime n fakultetin e muziks sipas planprogrameve t reja t sistemit t
Bolonjs. D.m.th n trsi kjo sht lnda e vetme q msohet n staz m t gjat
prej diku 13 vite ashtu si e parasheh planprogrami msimor i ministrive t arsimit
n t gjitha vendet .
5

Sot Solfexho sht nj lnd aq e avansuar sa q dita m dit ajo e humb

kuptimin e nj lnde teorike,por si pesh tanim ajo anon nga lndt instrumentale
t artit muzikor .
Detyra e saj kryesore sht t zhvilloj aftsit muzikore n shum
dimenzione si: Zhvillimin e veshit t mbrendshm muzikor,ndjenjn pr t
dalluar shkallt muzikore, ndjenja metroritmike, kategorizmin e veshit dhe
zhvillimin e tij, analiza e tekstit notal si pr nga ana formale harmonike ,leximin
ritmik dhe melodik , ndgjimin e tingujve akordeve dhe rrotullimeve ,diktati
ritmik dhe melodik, kndimi i ushtrimeve a-prima vista, kndimi i ushtrimeve 2-3
e m shum zrave t stilit harmonik dhe polifonik, luajtja n instrumentin e
pianos t njrit z dhe kndimi i tjetrit z si dhe forma e metoda t reja t puns t
cilat dalin ndoshta dhe n mnyr spontane gjat orve t msimit .
Instrumenti m i prshtatshm apo instrumenti baz pr ligjerimin e ksaj
lnde sht pa mdyshje instrumenti i pianos .
Solfexho sht lnda q i ka rezistuar shekujve por dhe q mbetet edhe sot
e ksaj dite lnda m aktuale e artit muzikor sepse gjithka n muzik fillon prej
solfexhimit e drejt muzikimit sepse Solfexho shte ABC ja e muziks.

SI T MSOJ SOLFEXHO ?
Nj pyetje e ktill besoj se e ka preokupuar dhe vazhdon ta preokupoj
do muzikant q i sht qasur muziks profesionalisht ,sepse si tham dhe m
lart n muzik gjithka fillon prej solfexhimit drejt muzikimit .Por dhe
prgjegja nuk del leht e prnjher nga pyetja e br m lart: Si t msoj
Solfexho?
Edukimi i veshit sht gjja m kryesore ndrsa zhvillimi normal i tija
duhet filloj shum hert dhe at q n fmijrin e hershme. Dgjuesi
profesionist i muziks asnjher nuk knaqen me muzikn n ndgjim t par.
Arsyeja sht e thjesht sepse muzikanti profesionist i muziks kur ndgjon nj
vepr muzikore ndgjon melodin, ritmin harmonin tekstin dhe arrijtjen artistike
si sektor t ndar ndrsa ndgjuesi amator kt e prjetojn thjesht si nj
kng. Ne ata nuk i nnmojm por kjo sht nj e vrtet reale se muzika tek
muzikantt profesionist duhet t kaloj faza q t vij n momentin e prjetimit
emicional ndersa pr t tjert ajo sht si ushqim i prditshm. Pr tju prgjigjur
pjesrisht pyetjes si t msoj Solfexho ? Nga praktika pedagogjike po parashtroj
mendimet e mia nisur nga praktika dhe po ofroj sygjerimet e mija rreth shtjes.

UDHZIME RRETH EDUKIMIT T VESHIT MUZIKOR DREJT

SOLFEXHIMIT
* Shum hert dhe gjithmon gjithka q t rrethon dhe q i thon muzik
le t bhet preokupim profesional pr ty.
* Mundohu t gjesh tonalitetin e veprs muzikore ,ta dshifrosh ritmin ,
masn ,t solmizosh melodin ,harmonin ,dhe ta dallosh formn e veprs
muzikore ,n do vend ku ti ndodhesh n tren makin e autobus. Kjo duhet t
bhet shprehi pr ty por nj shprehi q ekziston mbrenda teje pa i penguar t
tjert dhe pa rn n sy pr t keq tek tjert q muzikn e ndgjojn pr qejf t
tyre.
* Her her sht mir t t kujtohet historiku i lnds s Solfexhos pr t
kuptuar se kolost e historis kan shpikur t gjitha shenjat muzikore .Tani do
gj e ke t gatshme me sa i prket shkencs muzikore ,kjo do t jepte ty kurajon se
ti vetm duhet studiuar.
* Nuk mund t bhesh muzikant i kompletuar pa e njohur mir
solfexhon,teorin e muziks dhe harmonin.
* Solfexho dhe teorija e muziks sht e patjetrsueshme , e pa ndar si
mishi me thoin.
* Prpiqu pr t zhvillouar veten tnde deri n at gjendje q nj partitur
muzikore q n shikimin e par t tinglloj mbrenda teje.
* Solfexho nuk msohet prmendsh .
* Solfexhist i mir sht ai q kndon pjesn muzikore n shikim t par
dhe pa ndihmn e instrumentit .Kjo le t jet praktik dhe e jotja q t imitosh
solfexhistin m t mir.
* Mos u frigo nga kjo lnd por duaje dhe prpiqu t zhvillosh veten tnde
n stadet sa m t larta sepse kjo sht lnda q t lidh me gjithka ka i thon
mizik.
* Sistemi notal n t gjitha elsat nuk duhet t jet penges pr ty.
* Shkruaj sa m shum q t jet e mundur nota n pentagram.Kjo le t
jet detyr prioritare e jotja q lapsi fletorja e goma t bhen miqt e tu.Se ka do
shkruanit kjo do t nvaret nga ju edhe pse e rndsishme sht kjo. Ju mund t
shkruani nj melodi t njohur pr ju, nj melodi q e ndgjoni solmizoni dhe e
shkruani,nj knga popullore ose t leht ,mund t shkruani e t kompononi dika
pr z ose instrument etj, rndsi ka q t shkruani nota sa m shum, n shum
tonalitete maxhore dhe minore dhe variantet e tyre.Ndrsa kur shkruani mendoni
q at dikush dhe do ta lexoj.
*Jo ta duani por ta dashuroni profesionin tuaj vetm athere ju do t jeni
t suksesshm dhe t denj per ta perfaqsuar at.
*Muzika ka nj gjuh universale n t gjith botn dhe ajo quhet muzik.
7

DISA T DHNA PR MELODIN,DIKTATIN MUZIKOR

Melodia-gjeneza e muziks sht melodia .Nuk ka muzik pa melodi ose
do t thoja muzika pa melodi sht si mulliri pa uj apo si poezia me vargje t
thurura.Melodia duhet t jet shkruar jo vetm pr detyra muzikore por t mund
t deprtoj thell n shpirtin ton.Vetm emocionet e sinqerta muzikore arrijn t
prcillen nga krijuesi tek dgjuesi ,ndrsa t tjerat njihen.
Jan shkruar disa libra t solfexhit me krijimtari origjinale ,por pr kah
melodioziteti dhe prcjellja emocionale artistike dhe invencioni krijues pr nivelin
studentor do ti veoja autort : H.Lemon , Rod , Ruognon , Karp , e n veanti
autorin italian Pozzoli ,librat e t cilit ka vite q aplikohen n fakultetet tona t
muziks duke dhn rezultate dhe arrijtje t knaqshme.
Pra melodia sht vet muzika , prandaj kjo duhet trajtuar me kujdes.
Ndgjimet muzikore sht faz e domosdoshme n ort e Solfexhos me
qllim t zhvillimit t veshit muzikor .Praktikohet q ndgjimet muzikore pr
student t praktikohen shpesh mundsisht pr do or gjat orve te Solfexhos,ku
n mnyr graduale pr do muaj bhet ngritje e krkesave e detyrave duke filluar
nga tingujt e shprndar,intervalet,akordet,rrotullimet,sebtakordet e nonakordet
me rrotullime.
Kjo arrihet n mnyr graduale nga dita e par e studimeve muzikore deri
n prfundim t procesit studimor. Prvetsimi i ksaj njsie sht faz e
domosdoshme e solfexhimit muzikor pr t arrir sa m shum mprehtsin t
veshit t mbrendshm muzikor.

KATEGORIZIMI I VESHIT MUZIKOR

Veshi muzikor dhe kategorizimi i tij-Aftsia pr perceptimin e lartsive
tonale dhe riprodukimin e tyre quhet vesh muzikor .Nvarsisht prej zhvillimit t
tij veshin muzikor mund ta kategorizojm n:vesh absolut,relativ dhe disa
nndarje t tjera si vesh melodik, harmonik, dhe vesh timbrik.Kjo sht nj
nndarje q bhet n baz t aftsive q posedon sejcili prej nesh ndrsa tendencat
e sejcilit muzikant do duhej t jen pr t arrir tek kategoria e veant ,tek veshi
absolut.
Ritmi-Pa ritm ska muzik . Lvizja e organizuar e tingujve muzikor pa
lartsi t caktuar quhe ritm . Pr interpretimin e drejt dhe t sakt t figurave
ritmike duhet paraprakisht t dim me saktsi vlerat e notave ,pushimet,pr secilin
metr muzikor dhe n masa t dhna e mandej t filloj leximi praktik i figurave
ritmike i mbshtetur n format dhe metodat e njohura praktike si me trokitje ose
me taktim .
Pr precizitet dhe siguri sht mir t praktikohet metoda e dyt .
Metri - Organizimi i tingujve muzikore mbrenda nj takti quhet metr.
Masa - Paraqitja e metrit nprmjet thyesave quhet mas.
Takti - Ndarja e notave n pentagram n pjes t barabarta quhet takt.
Taktore - sht vija vertikale q ndan masat.
Prpiqu q me saktsi t interpretosh figurat ritmike.
Diktati muzikor-sht nj nga preokupimet kryesore t nxnsve dhe
studentve gjat puns s tyre studimore.N punn praktike t lnds s Solfexhos
praktikohen disa lloje t diktateve por m shum praktikohet diktati ritmik dhe
melodik.
Edhe njri edhe tjetri jan t domosdoshm pr zhvillimin e veshit
muzikor . Prderisa n diktatin melodik jepet q t shkruhet melodia e dhn tek
diktati ritmik jepet pr t shkruar ritmi.
Diktati ritmik-Shkruarja e notave t dhna sipas gjatsis s tyre quhet
diktat ritmik.Pr t arrir shkrimin pa pengesa t diktatit ritmik duhet q n
mnyr ekzakte t dim vlerat e notave,vlerat e pushimeve,t kemi kuptuar
metrin,masn,taktin,t kuptosh goditjen fort dhe t but t mass dhe praktikisht
t kesh br matematikn logjike t t gjitha figurave ritmike egzistuese n
literaturn muzikore pr nj realizim t suksesshm t diktatit ritmik .sht m se
e domosdoshme t eliminosh problemin e ritmit sepse pr t shkruar diktatin
melodik duhet t mos t kesh problem me ritmin.

Diktati melodik - shkruarja e notave t dhna n pentagramin sipas

gjatsis dhe lartsis s tyre quhet diktat melodik.Diktati melodik sht kushti
baz pr zhvillimin e veshit t mbrendshm t nj muzikanti . Pr t shkruar me
lehtsi diktatin melodik vlejn t gjitha krkesat q nevoiteshin pr diktatin ritmik.
Prve tyre duhet ti dim mir t gjitha shkallt me dieza dhe me be-mola n t
gjitha variantet e tyre n mnyr ekzakte t dim intervalet.
Intervalet - Pr t shkruar pa pengesa diktatin melodik (prve krkesave
t lartprmendura)faktor i domosdoshm sht njohja e intervaleve n formn
praktike dhe t dgjuarit t tyre pa gabim sepse n diktatin melodik tingujt e
dhn nga njri tek tjetri krijojn melodi.
Diktati harmonik - Shkruarja e dy apo m shum notave t dhna n
form vertikale quhet diktat harmonik. Ky lloj diktati praktikohet pasi q t gjitha
krkesat e lartprmendura t realizohen n praktik pa problem.Pr nivelin
studentor deri n vitin e fundit t studimeve praktikohet q t shkruajn diktat 2,3
dhe 4 zrsh.
Sofexhimi muzikor - sht detyra baz n lndn e Solfexhos.
Pasi t jet dhn ushtrimi melodik duhet t shihet me kujdes dhe t
analizohet teoritikisht ,ritmikisht dhe pastaj t filloj solfexhimi praktik,por
gjithmon nvarsisht nga krkesat q ka ushtrimi i dhn .
Kndimi i ushtrimit- melodik duhet t realizohet ne krkesa artistike me
intonacion t pastr ,me sens ritmik,ku t respektohet tempo,dinamika dhe shenjat
e agogiks pr nj prjetim shpirtror artistik.
Leximi a-prima vista sht praktik e rndsishme n ort e Solfexhos
sepse aftson dhe rrit nivelin e vetdijes n solfexhimin muzikor duke e realizuar
n praktik partin muzikor t dhn aty pr aty.
SOLFEXHIMI PRAKTIK MUZIKOR
Gjat solfexhimit muzikor jane te njohura dy metoda t leximit t tekstit
notal:
1. Me trokitje dhe
2. Me taktim apo dirigjim.
Nga praktika pedagogjike del q varianti i dyt shte m i preferuar dhe
njekohesisht mund t konsiderohet se solfexhimi me taktim ofron m shum
precizitet dhe saktsi muzikore.Mu pr kt saktsi sht shpikur shkenca e
dirigjimit e jo e trokitjes.
10

MASAT MUZIKORE
Masat muzikore ndahen n masa dy pjesore , trepjesore ,masat a-simetrike dhe
masat e ndryshueshme .Masat dypjesore jan: 2/4,2/8,2/2,2/16
Bashkimi i masave t thjeshta dypjesore formon masat katrpjesore si: 2/4+2/4=4/4,
2/8+2/8=4/8 , 2/16+2/16=4/16

Masat trepjesore quhen masat me tre lvizje si : 3/4,3/8,3/2,3/16

Bashkimi i masave trepjesore prbn masat e prbra trepjesore si :
3/4+3/4=6/4 , 3/8+3/8=6/8 , 3/16+3/16=6/16

Ndrsa bashkimi i tre masave t thjeshta tre pjesore jep masn me 9 lvizje
3/4+3/4+3/4=9/4 , 3/8+3/8+3/8=9/8 , 3/2+3/2+3/2=9/2 , 3/16+3/16+3/16=9/16

Kjo mas shpesh haset edhe si mas e bashkuar nga 3 masa t thjeshta 3 pjesore:
3/4+3/4+3/4=9/4 , 3/8+3/8+3/8=9/8

Masat e prziera ose metri a-simetrik formohet me bashkimin e masave t

thjeshta 2-pjesore me masat e thjeshta 3-pjesore psh:
3/4+2/4=5/4-ose 2/4+3/4=5/4 3/8+2/8=5/8 ose 2/8+3/8=5/8 etj.
Masat me 7 lvizje paraqiten kshtu:3/4+2/4+2/4=7/4 ose 2/4+2/4+3/4=7/4
2/8+2/8+3/8=7/8 ose 3/8+2/8+2/8=7/8

Rrall prdoret edhe masa me 8 lvizje (2+3+3)ose masa me 11 lvizje

(3+2+2+2+2).Masa me 12 lvizje sht e ndrtuar me prbrjen e 4 masave t
thjeshta me 3 lvizje ,si dhe masa t cilat jan bashkim i 2 masave t prbra (5+7
ose 7+5).
Masat e ndryshueshme jan ato masa t cilat gjat interpretimit ndryshojn ose
kalojn nga njra n tjetrn.

11

Disa t dhna teorike dhe ushtrime melodike pr zra

Nota gjysm shkruhet
Nota katrshe shkruhet

Ajo zgjat dy lvizje t dors ose dy trokitje.

Ajo zgjat nj lvizje t dors ose nj trokitje.

Kur pas nots kemi t vendosur pik ( . ) nnkuptojm q pika ia rrit

vlern nots pr gjysmn e vlers q ka nota.

12

Nota e plot shkruhet kshtu

Ajo zgjat katr lvizje.

N muzik prve notave ekzistojn edhe pushimet muzikore .do vler

note ka dhe pushimin e saj.
Pushimi katrsh shkruhet

Zgjat nj lvizje sikurse nota

Nota tetshe shkruhet kshtu

Ajo zgjat sa gjysma e nots katrshe.

13

14

Harku q lidh dy nota quhet legatura

N t ktilla raste nota e dyt
nuk interpretohet si not m vete por si vazhdimsi e t pars pr aq sa e ka
vlern e saj.

Pushimi tetsh shkruhet keshtu

Ai zgjat sa gjysma e pushimit katrsh

15

Pushimi gjysm shkruhet

Shkruhet mbi vijn e tret t pentagramit dhe
zgjat sa nota gjysm.Edhe n kt rast pika zgjat vlern pushimit pr gjysmn e
vlers q ka ai.

16

Pushimi i plot shkruhet

ai shkruhet nn vijn e katrt t
pentagramit.Ai zgjat katr levizje sikurse nota e plot.

Nota gjashtmbdhjetshe shkruhet

tetshe.

ajo zgjat sa gjysma e nots

17

18

N literaturn muzikore perve figurave t rregullta ekzistojn edhe figurat

e rregullta . Grupet e rregullta i quajme ato grup notash t cilat me nj lvizje e
tejkalojn vlern e zakonshme t notave .
Kto jan duola,triola,kuartola,kuintola,sekstola,sebtola etj.
Shnohen me hark dhe numrin e tingujve q ka formula ritmike.
Triola shte grupi prej tre notash q ekzekutohet ne vend t dy notave.

19

Paratakti - Pjesa muzikore q fillon me takt jo t plotsuar ose t pa

plotsuar quhet paratakt.Plotsimi i taktit t par zakonisht bhet n fund te pjeses
muzikore.

Sinkopa -Tingulli q fillon nga levizja e but e mass quhet sinkop.

Kjo formul muzikore krijohet mbrenda nj mase por dhe nga nj mas n tjetrn.

20

21

Pushimi gjashtmbdhjetsh shkruhet

Ai zgjat sa nota gjashtmbdhetshe

Shenjat e shartimit jan ato shenja te cilat vendosen para nots dhe
ndryshojn tingellimn e nots pr efekte tinglluse.
Ato jan:
1.Diezisi - shnohet # ngre noten pr gjysem toni .
2.Bemoli - shnohet b ul noten pr gjysm toni.
3.Dubel Diezisi - shenohet x ngre notn pr nj ton.
4.Dubel Bemoli - shenohet bb ul notn pr nj ton .
Bekuadri shkruhet - E kthen notn n gjendjen e mparshme.

22

Masa 4/4 shpesh shkruhet edhe me shkronjen C .

Kur shkronja C pritet me nj vij vertikale n mes , ather kjo mas
quhet Alla breve. Alla breve bn shkurtimin e dyfisht t notave dhe pushimeve.
Ne kt rast nota e plot lexohet si nota gjysm, nota gjysm si katrshe,
katrshja si tetshe etj.

23

Kur pas nots jan t vendosura dy pika n kt rast pika e par si e

permendm dhe m lart ja rrit vlern nots pr gjysmn e vlers q ka nota,
ndrsa pika e dyt vazhdon tia rris vlern piks pr gjysmn e vlers q ka pika e
par.

24

25

Korona sht shenj muzikore e cila vihet mbi ose nn not. Ajo duket
keshtu
Dhe ka pr qllim zgjatjen e tingullit ose pushimit sipas dshirs s
interpretuesit n baz t nj logjike t caktuar.
Edhe pse ekzistojn shum shenja t tjera pr zgjatjen e tingullit korona z
vend t veant pr arritjen e efekteve ekzekutuese. Ajo vendoset gjithmone mbi
ose nn pentagram mundsisht nga pozita e vendosja e nots.
26

Shenjat e shkurtimit - Kto shenja shrbejne pr reduktimin e shkrimit

muzikor .Kur n nj partitur hasim kto shenja kuptojm q pjesa muzikore
duhet prsritur.Shenjat e shkurtimit n literaturn muzikore mvaresisht nga
qllimi jan te ndryshme.
Shenjat
tregojn prsritjen e pjess muzikore nga shenja e par
deri tek e dyta.
Kur partit muzikor i ndryshijn taktet e fundit t pjess muzikore shnohet
kshtu:
Prima dhe sekonda volta kur hern e par
interpretohet deri tek prima volta dhe pas kthimit nga shenjat e prsritjes
interpretohet sekonda volta .
Pr prsritjen e vetm nj mase prdoret kjo shenj

Pr perseritjen e vetm dy masave perdoret kjo shenj:

Shenja psh:

tregon pushimin brenda 3 masave

ose psh
tregon pushimin brenda 7 masave
Shenja Da Capo (da kapo) shkruhet D.C .
Kjo shenj tregon q pjesa muzikore duhet t interpretohet nga fillimi .
27

Da Capo al fine tregon q pjesa muzikore duhet t persritet nga fillimi

deri n fund(al fine)
Del
al
tregon se duhet prsritur pjesa muzikore nga shenja e par
tek e dyta
Del
al
tregon se duhet perseritur pjesa muzikore mes dy shenjave .
Ekzistojn edhe shum shenja t tjera shkurtimi por q zn vend m
shum n muzikn instrumentale.

28

29

30

31

Shenjat e zbukurimit (Melizmat)

Melizmat jan shenja dhe nota t cilat n literaturn muzikore zn vend
shum t rndsishm sepse prdoren pr efekte zbukurimi.Prdorimi i tyre behet
i madh n zhvillimin e hovshm t muziks instrumentale t shek. XVIII .
Tingulli zbukurues vendoset nj grad m larte ose m posht nga tingulli
baz.
Apoxhatura - sht nj not e vogl q shrben pr zbukurim.
Zakonisht vlerat e apoxhaturs jan si nota katrshe tetshe dhe
gjashtmbdhetshe ku tingulli zbukurues vendoset pr nj grad m lart ose m
posht nga tingulli baz nvaresisht se si e ka menduar kompozitori.
Shkruhet

Ekzekutohet

Aakatura - sht zbukurim i shklqyer ku edhe si i tille haset shpesh n

literaturn muzikore. Ky zbukurim muzikor shenohet me nj not t vogl t prer
mbi ose nn notn baz
Shkruhet

Ekzekutohet

N literaturn muzikore ekzistojn edhe zbukurime prej m shum se nj

not. Kto quhen aakatura,apoxhatura te dy fishta me dy tinguj, t tre fishta me
tre tinguj etj.

Shkruhet

Ekzekutohet

32

Shkruhet

Ekzekutohet

Mordenti - fitohet nprmjet shenjs si zbukurim nga tingulli baz.Ky lloj

zbukurimi mund t jet i siperm dhe i poshtem. Mordenti i siperm shkruhet
quhet mordent superior.
Mordenti i poshtem shkruhet keshtu
dhe quhet mordent inferior. Kur
mbi mordent vendoset ndonje nga shenjat e shartimit interpretimi behet sipas
shembujve ne vijim.
Shkruhet

Ekzekutohet

Grupeti-sht zbukurim i prbr prej nj grupi notash t shkurtra.

Ai shkruhet kshtu( ) dhe vendoset mbi ose pas kokes s nots dhe
nvarsisht nga shenja e shartimit grupeti mund te jet i siperm dhe i poshtm.
Shkruhet

Ekzekutohet

Shkruhet

Ekzekutohet

33

34

35

36

37

62 Andante
3

mf

3
3

S. Kolonja

cresc.

f
3

3

mf

38

3 3

3

63

Allegro festivo

mf

S. Kolonja

mf

mf

mf

39

64 Allegretto

S. Kolonja

p
mf

65

Allegro

Selami Kolonja

40

mf

66

Andante

p
f

S. Kolonja

mf

41

67

Allegro

mf

S. Kolonja

rit.

A tempo

poco-accelerando

42

68

Andante sostenuto

mf

S. Kolonja

mf

mf

mf

43


mp
mf
69 Andantino

S. Kolonja

mf

2.

rit.

A tempo

accel.

1.

rit.

44

70

Vivace

S. Kolonja

dolce

mf

dim.

cresc.

cresc.

45

Allegro vivace

71

mf

S. Kolonja

poco accel.

poco rit.

poco accel.
3

mf

3
3

sostenuto
3

46

S. Kolonja

Energico

72

pop.

mf

47

73 Moderato

S. Kolonja

mp

74

Allegro

S. Kolonja

mf

48



S.Kolonja

75

Presto

mf

cresc.

S. Kolonja

mf

76

Misterioso

49

cresc.

mp

pp

77

naturale

S. Kolonja

mf dolce

3
3
3
3
3

3
3
3 3 3


3

cresc.

50

dim.

cresc.

dim.

78

Adagio

S. Kolonja

mf
Andante

51

Allegro

79

mp

S. Kolonja

mf

mp

52

rit. . .

80

Andante

S. Kolonja

53


81

Andante non troppo

S. Kolonja

mf

54

mf
82

Moderato

S. Kolonja

mf

poco rit.

mf

55

83

Allegro

S. Kolonja

mf

mf

mf

56

84 Andante

S. Kolonja

mf

mf

mf

85

p
Andante

S. Kolonja

mf

57

rit. . .

58

 86

mf
cresc.
dim.
mf
Andante

S. Kolonja

cresc.

p
mf


cresc.

87

Adagio

mf

S. Kolonja

mp

mf

59

acc.

rit. . .

A tempo

mf

mf

s.

88

gl
is

Moderato

S. Kolonja

mf

60

D.C. al Fine

89

Andante

S. Kolonja

mf

mp

mf

mf

61

90

Sostenuto

mf

62

S. Kolonja

S. Kolonja
Allegro

91

mf

mp

cresc.

mf

mf

63

92

Allegretto

S. Kolonja

poco rit.
rit.

A tempo

64

rit. . .

93

mf
Andante

S. Kolonja

mf

poco accel.

3
3
3

dim.

3
rit. .3.

A tempo

65

94

Presto

mf

S. Kolonja

66

Andante

95

rit. . .

accel. . .

Allegro ma non troppo

mf

96

S. Kolonja

S. Kolonja

67

68

97

Moderato

S. Kolonja

mf

3
3
3

mp

mf

3
3

p
mf

69

Con amore

98

mf

S. Kolonja

70

ff

mf

99

Affetuso

p dolce

mf

3 3 3 3

calmo

A tempo

rit.

accel.

3
3

S. Kolonja

A tempo

71

100

Allegro

S. Kolonja

mf

3
3

72

Andantino

101
p

S. Kolonja

cresc.

dim.

mf

S. Kolonja

cresc.

dim.

rit.

73


102

Moderato

S. Kolonja

cresc.

dim.

cresc.

rit.

74

103

Allegretto

S. Kolonja

mp

mp

mf
3

mp

mp

f
p

75

p
mf
104

Andante

S. Kolonja

mf

p
cresc.
dim.


cresc.
f
p

cresc.

mf

76

dim.

105 Maestoso

S. Kolonja

mf
p

cresc.

mf

Allegro non tropo

106

mf

S. Kolonja

f
p

mf

77

mf

mf

mf

107 Largo

S. Kolonja

dolce poco f
mp
p

mf
ff
mf
mp

poco rit.

mf

A tempo

poco f

ff

rit.

78

108 Andantino

S. Kolonja

f
cresc.

mf

dim.
f
p
pp

mf

cresc.

mf

dim.

mp

79

109

Andante

mf

A tempo

accel.

S. Kolonja

rit.

3
3
mf
3

p f
p

mf

80

110

Lento non tropo

S. Kolonja

mf

p
mf

mf
f
cresc.

ff

mf

81

S. Kolonja

Andante ma non tropo

3



mf
111

3
3

mf

3



f

rit.

A tempo

82





mf
112 Andante sostenuto

S. Kolonja

mf

A tempo

3 rit.

A tempo

ff

mf

A tempo3

mf
3

1.

2.

rit.

83

113 Adagio

S. Kolonja

mf

mp

Grave

rit.

84

molto

114

Adagio

mf

mf

S. Kolonja

mf

3 3

85

Vivo

115

S. Kolonja

mf

mf

Allegro

mf

mf
mf
f
p

86

mf

rit.

Presto

116

S. Kolonja

mf

87

S. Kolonja

117

Allegro

mf

mf

mf

88

mf

118

con passione

S. Kolonja

p brillante

mf

rit.

A tempo

cresc. poco a poco

molto
rit.

89

Andante sostenuto

S. Kolonja

119

mf

mf

mf

Andante cantabile

120
f

90

ff

mf

S. Kolonja

cresc. poco a poco

mf

121

S. Kolonja

Andante moderato

mf

cresc.

mf

mf

rit.

91

S. Kolonja

122

Andante cantabile

mf

92

mf

mf

123

Adagio

mf

S. Kolonja

mf

mf

mf

mf

cresc.

cresc.

mf

rit.

93

124

Allegretto

mf

ff

94

mf

mf

S. Kolonja

mf

125

Molto Allegretto

S. Kolonja

ff

mp

mf

95

INTERVALET
Largsia ndrmjet dy tingujve quhet interval.Njohja teorike dhe interpretimi praktik i intervaleve sht esennca e solfexhimit muzikor. Nuk mund t kndosh melodi sado e thjesht te jet
ajo pa e ditur praktikisht (teoritikisht)madhsin e intervalit.Intervalet mund t jen melodike
nse tingujt e tyre jan t vendosura njra pas tjetrit dhe intervale harmonike nse tingujt jan
t vendosur njri mbi tjetrin. T kesh msuar mir tingllimin e nj intervali do t thot t kesh
brenda teje do tingllim t intervalit me saktsi dhe precizitet. Melodit e kngve t njohura
jan ndihmes e mir e nj momenti asociativ pr t patur para vetes pasqyrimin intervalor.
Prderisa pr nj kategori t mir solfexhistsh kjo metod ndoshta nuk vlen,pr nj kategori
tjetr asocimi i intervaleve nprmjet kngve ose melodive t njohura sht ndihmes e madhe.
Edhe pr njrn edhe pr kategorin tjetr t Solfexhistvenisma baz sht njohja e mir e
intervaleve teoritikisht dhe praktikisht, sepse Teoria e Muziks dhe Solfexho jan disiplina
t pandara.

Pr intonacionin e sekonds s madhe

mf
126

Moderato

S. Kolonja

mf

96

mf

Pr intonacionin e sekonds s vogl

127

Andantino

S. Kolonja

mf

mf

rit.

Allegro

poco

rit. 3

poco

3
3

3

97

p
mf

128

Andante

S. Kolonja

mf

98

rit.

Pr intonacionin e sekonds s zmadhuar

129

Agitato

mf

1.

poco sccel.

poco rit.

S. Kolonja
2.

mf

mf

rit.

pp

99

Pr intonacionin e tercs s madhe

Allegro

130

S. Kolonja

mf

mf

131

Moderato

S. Kolonja

mf

100

mf
mp

mf

Pr intonacionin e tercs s vogl

132

Andante

mf

S. Kolonja

mp

accel.

mf

rit.

101

133

Lento

S. Kolonja

mf

mp
mf

Pr intonacionin e kuarts s pastr

134

Lento

S. Kolonja

mf dolce

f
102

Pr intonacionin e kuarts s zmadhuar

135

mf

mf

A tempo

S. Kolonja

mf

S. Kolonja

136 Moderato

Andante calmo

mf

rit.

103

Pr intonacinin intonacionin e kuints s pastr

137

Allegro gusto

S. Kolonja

mf

mf
cresc.
f

rit.

Andante

mf

mf
p
138

S. Kolonja

mf
p

2.

3 1. 3

104

Pr intonacionin e seksts t madhe

Vivo

139
f

mf

S. Kolonja

ff

mf

105

Pr intonacionin e seksts t vogl

Con amore

140

calmo mf

S. Kolonja

mf
p

1.

2.

Pr intonacionin e septims s vogl,

septims s madhe dhe oktavs

141

Andante

mf

S. Kolonja

106

rit.

AKORDET
Prderisa intervali sht tingllima n mes dy tingujve ,akordi sht tingllima n mes
3 tingujve. Jo do vendosje prej tre tingujsh njri pas tjetrit formon akord. Edhe akordet
mund t jen melodike dhe harmonike. Kur raporti i tingujve akordik sht n vendosje
tercash njra mbi tjetrn kt akord e quajm akord harmonik, ndrsa kur akordi na jepet
n form t arpexhuar ky sht akord melodik. Akordi n prbrje ka tingullin baz,
tercn dhe kuintn. Nvarsisht nga terca dhe kuinta akordi mund t jet i madh dur,
i vogl mol, i zvogluar dhe i zmadhuar.T gjitha llojet e akordeve n prbrje
harmonike ose melodike jan pjes prbrse e solfexhimit muzikor.

Pr intonacionin e kuintakordit maxhor

142

S. Kolonja

mf

mp

mf

mf

107

RROTULLIMET E AKORDEVE
do akord nga gjendja baz ka rrotullimin apo prmbysjen e tij.
Kur tingulli baz i akordit transferohet pr nj oktav m lart
n bas mbetet terca e kuintakordit.Ky sht rrotullimi i par i kuintakordit
i quajtur sekstakord. Shnohet me numrin 6 .
Kur tingulli baz dhe tercn e kuintakordit e transferojm pr nj oktav m
lart n bas mbetet kuinta e kuintakordit.Ky sht rrotullimi i dyt i kuintakordot
i quajtur kuartsekstakord dhe shnohet me numrin 6
4

Pr intonacionin e sekstakordit maxhor

143

Vivo

S. Kolonja

Pr intonacionin e kuartsekstakordit maxhor

Allegro

p
f
p mf
144

108

mf

S. Kolonja

Pr intonacionin e kuintakordit minor

Vivo

145
f

mf

ff

mf

mf

rit.

mf

S. Kolonja

109

Pr intonacionin e kuintakordit t zvogluar me rrotullime

146

Moderato

mf

mf

S. Kolonja

Pr intonacionin e kuintakordit t zmadhuar me rrotullime

147

Andantino

mf

mf

110

S. Kolonja

mf

Pr t gjitha llojet e intervaleve

148 Adagio

S. Kolonja

mf

p

mf

mf

mf
Allegro

mf

111

mf

f
mf

ff

112

mf

mf

USHTRIME MELODIKE ME 2-3 ZRA

Andante sostenuto

S. Kolonja

149

mf

cresc.

A tempo

dim.

rit.

mf

f
p

mf

cresc.

113

dim..

150

Andante lento - sostenuto

dim.

S. Kolonja

mf

114

cresc.

151 Andante mesto

mf

S. Kolonja

ff

mf

mp

115

Con dolore

152

mf

cresc.

Andante energico

153

116

S. Kolonja

S. Kolonja

mf

mf

mf

rit.

f


3

117

154

Allegro moderato

dolce mf

S. Kolonja

118

rit.

155

Andante mesto

mf

S. Kolonja

mf

119

156 Allegro

S. Kolonja

mf

120

Andante sostenuto

157

mf

S. Kolonja

mf

rit.

Moderato

158

mf

S. Kolonja

mf

121

mf

122

USHTRIME RITMIKE
Lento

159

160

S. Kolonja

Andante

S. Kolonja

123

161

162

S. Kolonja

Moderato

124

Andantino

S. Kolonja

Moderato

3
163

S. Kolonja

3
3

164

Presto

S. Kolonja

125

165

Presto

S. Kolonja

166

Allegro

S. Kolonja

126

Moderato asai

167

S. Kolonja

Moderato

168

S. Kolonja

127

Maestoso

169

171

Andante

128

S. Kolonja

3
3

Vivo

170

S. Kolonja

S. Kolonja

Allegro

172

S. Kolonja

173

Adagio

S. Kolonja

129

174

Andante

130

S. Kolonja

S. Kolonja

175

S. Kolonja

176

131

S. Kolonja

177

S. Kolonja

178

132

179

S. Kolonja
3

133

S. Kolonja

180

S. Kolonja

181

134

S. Kolonja

182

183

S. Kolonja

3
3

135

S. Kolonja

184

136

USHTRIME RITMIKE N 2 ELSA

185

S. Kolonja

137

S. Kolonja

186

138

S. Kolonja

187

139

188

140

S. Kolonja

141

189

S. Kolonja

142

190

S. Kolonja

143

191

144

S. Kolonja

192

S. Kolonja

145

193

146

S. Kolonja

S. Kolonja

194

147

195

148

S. Kolonja

149

S. Kolonja

196

150

S. Kolonja

197

151

152