Üzümsü Meyve Yetiştiriciliği 1

T.C.
MLL ETM BAKANLII
ORTARETM PROJES
TARIM TEKNOLOJLER
ZMS MEYVE YETTRCL 1

622B00134
Ankara, 2011
Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak
rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme
materyalidir.
Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.
PARA LE SATILMAZ.
NDEKLER
AIKLAMALAR ................................................................................................................... iv
GR ....................................................................................................................................... 1
RENME FAALYET1 .................................................................................................... 3
1. NCR YETTRCL ................................................................................................... 3
1.1. ncirin zellikleri .......................................................................................................... 3
1.1.1. ncirin nemi ......................................................................................................... 3
1.1.2. Morfolojik zellikleri ............................................................................................ 4
1.1.3. Dllenme Biyolojisi ............................................................................................... 8
1.1.4. eitleri .................................................................................................................. 8
1.2. ncirin Ekolojik istekleri ............................................................................................. 10
1.2.1. klim stekleri ...................................................................................................... 10
1.2.2. Toprak stekleri.................................................................................................... 11
1.3. ncirin oaltlmas..................................................................................................... 11
1.3.1. Analar ............................................................................................................... 11
1.3.2. Fidan retimi ....................................................................................................... 11
1.4. ncirin Bahe Kurulmas ............................................................................................. 14
1.4.1. Arazi Hazrl ..................................................................................................... 14
1.4.2. Fidan Dikimi ........................................................................................................ 14
1.5. ncirin Yllk Bakm leri ........................................................................................... 15
1.5.1. Toprak lemesi ................................................................................................... 15
1.5.2. Sulama ................................................................................................................. 16
1.5.3. Gbreleme ........................................................................................................... 16
1.5.4. Budama ................................................................................................................ 16
1.5.5. lekleme ............................................................................................................... 17
1.5.6. Hastalk ve Zararllarla Mcadele........................................................................ 19
1.6. ncirin Hasat ve Muhafazas ....................................................................................... 19
1.6.1. Hasat .................................................................................................................... 19
1.6.2. Kurutma ............................................................................................................... 21
1.6.3. Snflandrma ....................................................................................................... 22
1.6.4. Ambalajlama ........................................................................................................ 22
1.6.5. Muhafaza ............................................................................................................. 24
UYGULAMA FAALYET .............................................................................................. 26
LME VE DEERLENDRME .................................................................................... 30
RENME FAALYET2 .................................................................................................. 31
2. KV YETTRCL ................................................................................................... 31
2.1. Kivinin zellikleri ...................................................................................................... 31
2.1.1. Kivinin nemi ..................................................................................................... 31
2.1.2. Morfolojik zellikleri .......................................................................................... 32
2.1.3. Dllenme Biyolojisi ............................................................................................. 38
2.1.4. eitleri ................................................................................................................ 38
2.2. Kivinin Ekolojik istekleri ............................................................................................ 39
2.2.1. klim stekleri ...................................................................................................... 39
2.2.2. Toprak stekleri.................................................................................................... 40
2.3. Kivinin oaltlmas ................................................................................................... 40
2.4. Kivinin Bahe Kurulmas............................................................................................ 40
2.4.1. Arazi Hazrl ..................................................................................................... 40

2.4.2. Fidan Dikimi ........................................................................................................ 40
2.5. Kivinin Yllk Bakm leri ......................................................................................... 41
2.5.1. Toprak lemesi ................................................................................................... 41
2.5.2. Sulama ................................................................................................................. 42
2.5.3. Gbreleme ........................................................................................................... 43
2.5.4. Budama ................................................................................................................ 44
2.6. Kivinin Hasat ve Muhafazas ...................................................................................... 46
2.6.1. Hasat .................................................................................................................... 46
2.6.2. Snflandrma ....................................................................................................... 47
2.6.3. Ambalajlama ........................................................................................................ 48
2.6.4. Muhafaza ............................................................................................................. 49
RENME FAALYET3 .................................................................................................. 54
3. NAR YETTRCL ................................................................................................... 54
3.1. Narn zellikleri ......................................................................................................... 54
3.1.1. Narn nemi ........................................................................................................ 54
3.1.3. Dllenme Biyolojisi ............................................................................................. 61
3.1.4. eitleri ................................................................................................................ 62
3.2. Narn Ekolojik stekleri ............................................................................................... 62
3.2.1. klim stekleri ...................................................................................................... 62
3.2.2. Toprak stekleri.................................................................................................... 62
3.3. Narn oaltlmas ...................................................................................................... 63
3.3.1. Analar ............................................................................................................... 63
3.3.2. Fidan retimi ....................................................................................................... 63
3.4. Nar Bahelerinin Kurulmas ....................................................................................... 65
3.4.1. Arazi Hazrl ..................................................................................................... 65
3.4.2. Fidan Dikimi ........................................................................................................ 65
3.5. Narn Yllk Bakm leri ............................................................................................ 66
3.5.1. Toprak lemesi ................................................................................................... 66
3.5.2. Sulama ................................................................................................................. 66
3.5.3. Gbreleme ........................................................................................................... 67
3.5.4. Budama ................................................................................................................ 67
3.6. Narn Hasat ve Muhafazas ......................................................................................... 69
3.6.1. Hasat .................................................................................................................... 69
3.6.2. Muhafaza ............................................................................................................. 70
RENME FAALYET4 .................................................................................................. 76
4. DUT YETTRCL.................................................................................................... 76
4.1. Dutun zellikleri ........................................................................................................ 76
4.1.1. Dutun nemi ....................................................................................................... 76
ii
4.2. Dutun Ekolojik stekleri .............................................................................................. 80

4.2.1. klim stekleri ...................................................................................................... 80
4.2.2. Toprak stekleri.................................................................................................... 81
4.3. Dutun oaltlmas ..................................................................................................... 81
4.3.1. Analar ............................................................................................................... 81
4.3.2. Fidan retimi ....................................................................................................... 81
4.4. Dutun Bahe Kurulmas .............................................................................................. 81
4.4.1. Arazi Hazrl ..................................................................................................... 82
4.4.2. Fidan Dikimi ........................................................................................................ 82
4.5. Dutun Yllk Bakm leri ........................................................................................... 83
4.5.1. Toprak lemesi ................................................................................................... 83
4.5.2. Sulama ................................................................................................................. 83
4.5.3. Gbreleme ........................................................................................................... 83
4.5.4. Budama ................................................................................................................ 83
4.6. Dutun Hasat ve Muhafazas ........................................................................................ 84
4.6.1. Hasat .................................................................................................................... 84
4.6.2. Muhafaza ............................................................................................................. 86
MODL DEERLENDRME .............................................................................................. 91
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 92
KAYNAKA ......................................................................................................................... 94
iii
AIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODLN ADI
MODLN
TANIMI
SRE
N KOUL
622B00134
Tarm Teknolojileri
Endstriyel Sebze ve Meyve Yetitiricilii
zms Meyve Yetitiricilii-1
YETERLK
zms meyveleri yetitirmek
Tekniine uygun zms meyvelerin yetitiricilii ile ilgili

bilgi ve becerilerin kazandrld bir renme materyalidir.
40/24
n koulu yoktur.
Genel Ama
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda tekniine uygun
olarak zms meyvelerin yetitiriciliini yapabileceksiniz.
MODLN AMACI
ETM RETM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
Amalar
1. ncir yetitirebileceksiniz.
2. Kivi yetitirebileceksiniz.
3. Nar yetitirebileceksiniz.
4. Dut yetitirebileceksiniz.
Ortam: Ak arazi, depo
Donanm: eit katalou, internet, termometre, rzgr ler,
higrometre, toprak ileme aletleri, bel, krek, kazma, budama
makas, budama testeresi, a ba, a ba, traktr, apa
makinesi, pulluk, kazaya, tel, iaret kaz, dikim tahtas, fidan,
gbre, dikim ukuru burgusu, su, ila, traktr, ila motoru,
eldiven, maske, bel, apa, meyve aac, kova, budama makas,
kasa, hasat nl, ambalaj malzemeleri
Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen
lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz.
LME VE
retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test,
DEERLENDRME
doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak
modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek
sizi deerlendirecektir.
iv
GR
GR
Sevgili renci,
Trkiye deiik iklim zellikleriyle bir kta manzaras gstermektedir.

klimde grlen bu deiiklik dolaysyla lkemiz, meyve tr zenginliinin yannda
byk bir eit zenginlie sahiptir ve meyvecilik kltrnn tabii bir mzesi gibidir.
Meyveler insan vcudunun gelimesi, hastalklardan korunmas ve sindirim
organlarnn iyi almas iin gereken besin maddelerini bnyelerinde bulundurur.
Bunlar ayrca kalori salar, grnleri ile itah zerine etki yapar. Yaplarndaki
selloz ve lifli maddeler nedeniyle hazmlar kolaylatrr ve pek ok hastal nler,
karacier ve bbreklerin iyi almasna yardmc olur.
Trkiye gibi ormanlar hzla azalan lkelerde meyve baheleri, lke
topraklarnn korunmas, gzelletirilmesi ve yeilliin korunmasnda daha da nem
kazanmaktadr. Meyve aalar, yurdun aalandrlmas ve gzellemesine katk
salamasyla beraber insanlarn psikolojisini de olumlu ynde etkiler, yaama ve
alma glerini artrr. Su ve yeilliin insana verdii gnl ferahll btn iyilik
ve saadet duygularnn kapsn aar.
Dnya meyve retim miktarnda birok rnde ilk srada yer almamza ramen,
verim, d satm ve kii bana tketim miktarlarnda ise olduka gerilerde bulunduumuz bir
gerektir. Bunu amann ve d satmda da hak ettiimiz yere ulamamzn yegane aresi ise
modern teknik ve teknolojilerin kullanlmas ile modern meyveciliin bir an nce
uygulamaya konulmas ile mmkn olabilecektir. Ayrca insan nfusu ile birlikte artan gda
ihtiyacn da karlamak iin birim alandan ve aatan en yksek verimi almak zorundayz.
Bu modl siz deerli rencilere, zms meyvelerden incir, kivi, nar ve dut
yetitiricilii konusunda teknik bilgiler vermektedir. Modl ierisinde bu meyvelerin
yetitirilmesi iin gerekli olan tm aamalar sras ile anlatlmtr.
RENME FAALYET1
RENME FAALYET1
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda tekniine uygun olarak incir
yetitirebileceksiniz.
ARATIRMA
Blgenizde incir retimi yapan iletmeleri geziniz.
ncirin bitkisel zelliklerini inceleyiniz.
ncirin retim ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
ncirin bakm ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
ncirin hasat ve muhafaza ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
Elde ettiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.
1. NCR YETTRCL
1.1. ncirin zellikleri
1.1.1. ncirin nemi
ncir, dutgiller (Moraceae) familyasnn Ficus L. cinsine girer. Bilimsel ad Ficus
caria L. trndendir.
Tazesini yazn, kurutulmuunu yln her zamannda severek yediimiz incir,
dutgillerdendir. ncir aac ksmen yaprak dker, ksmen yeildir. Aak ya da al
formunda 750 kadar tr vardr. ncirin ana vatan n Asya ile Akdeniz havzasdr.
Yurdumuzda zellikle Ege Blgesi ile dier lk yrelerde yetitirilmektedir.
100 g taze incirin ierdii besin deerleri yledir: 80 kalori, 1,2 g protein, 20,3 g
karbonhidrat, 0 kolesterol, 0,3 g ya, 1,2 g lif, 22 mg fosfor, 25 mg kalsiyum, 0,6 g demir, 2
mg sodyum, 194 mg potasyum, 20 mg magnezyum, 80 IU A vitamini, 0,06 mg B1 vitamini,
0,05 mg B2 vitamini, 0,4 mg B3 vitamini, 0,113 mg B6 vitamini, 6,7 mg folik asit ve 2 mg C
vitamini.
ncirin salmza yararlar ise u ekilde sralanabilir:

Taze ve kuru incirin yenilmesiyle insan bedeninin hcreleri yenilenir. ncir, ierdii
yksek oranlardaki protein, vitamin ve minerallerle hcrelerin yenilenmesini salayan bir
besindir. Szgelii, 100 g kuru incir yenirse bedenin gnlk gereksinimlerinden
kalsiyumun %17'si, demir ve magnezyumun % 30'u, fosforun % 20'si, B1 vitamininin %
5'i ve B2 vitamininin % 4' alnm olur.
Taze ya da kurutulmuunun yan sra incir; reeli, pekmezi, ezmesi ve tatllar yaplarak
da tketilir.
ncir, ierdii yksek orandaki liflerle bedene giren kolesteroln kana karmadan
atlmasn salar.
Sindirimi kolaylatran incirin bedeni bakterilere kar koruyan etkileri de vardr.
ncir ierdii yksek orandaki kalsiyum ve fosforla kemik ve dilerin oluumu ile
salklarn garantiler. ncirin ierdii kalsiyum, dier besinlerdekine gre daha kolay
sindirilir. St iemeyen kiilerin incir yemeleri tlenir.
ncir, ierdii 'benzaldehit' adl maddeyle kanserli hcrelerin bymesini nler, kansere
kar etkili olur.
Kuru incirden hazrlanan infzyon, zellikle ocuklarda korkusuzca kullanlabilen etkili
bir mshildir. Bunun iin iki- kuru incir doranr. zerine kaynar su dklerek 10-15
dakika demlendirilip bir infzyon hazrlanr. Bu infzyondan gnde 2-3 bardak iilir.
Krpe incir yapraklarnn st siile kar etkilidir. Bu etkiyi salamak iin krpe incir
yaprandan szan st siile srlr.
Krpe incir yapraklarnn ezilmesiyle hazrlanan yara lapas, banlarn olgunlatrlmas
ve ba verip delinmesinde etkili olur.
Kurutulmu incir yapraklaryla hazrlanan dekoksiyon, hemoroit (basur) ve banlara
kar etkilidir. Krpe incir yapraklar, havadar ve gne grmeyen bir yerde kurutulur. Bu
yapraklar paralanr. 2-3 tatl ka kurumu yaprak bir bardak suda 30 dakika kadar
kaynatlr. Bylece hazrlanan dekoksiyonla slatlan bez, basur memesine srlr ya da
banlara sarlr. Hemoroite kar bu dekoksiyondan gnde 2-3 bardak iilir.
1.1.2. Morfolojik zellikleri
1.1.2.1. Habitus
8-10 m'ye kadar boylanabilen incir aacnn odunu yumuaktr. ncir aac serbest
bymeye braklrsa 30 m kadar boy verebilir.
Resim 1.1: Habitus
1.1.2.2. Kk
ncirde kk; gevrek, dallanm ve dank durumdadr. Kkler olduka derine
inebilmektedir.
1.1.2.3. Gvde ve Dallar
Kltr inciri, uygun iklim artlarnda tek gvdelidir. Don tehlikesi olan yrelerde ise
ocak eklinde bir gvdeye sahiptir. Basit veya 8-10 m kadar ykseklikte, seyrek dall ve
yayvan tal bir aatr.
ncirin dal sistemini oluturan srgnleri, bir ylk dallarn tepe gzleriyle bu tepe
gzlerinin altnda bir iki yan gzden meydana gelir. Bu sebeple birok incir eidinde dallar,
daima utan srp atallanarak aacn alt ksmlarn bo brakr.
Resim 1.2: Gvde ve dallar
1.1.2.4. Gzler
ncirde birbirinden ayr karakterde odun ve meyve dallar teekkl etmez. iek
gzleri de odun gzleri gibi yapraklarn koltuklarnda meydana gelir. Yap bakmndan ok
iri ve sivri ekildeki tepe gz asl verimli olan srgn meydana getirir. Bunun altnda
bulunan tepeye yakn yan gzlerden meydana gelen srgnler, bu lde verimli deildir.
1.1.2.5. Yapraklar
Yapraklar, dal zerinde spiral durumdadr. Yaprak, kltr formlarnda el biimindedir.
st yzeyleri koyu yeil ve przl, alt yzeyleri ak yeil ve tyldr.
Resim 1.3: Yapraklar
1.1.2.6. iekler
ncirin iekleri genellikle tek evcikli, ender olarak iki evciklidir. ncir iekleri, incir
meyvesi olarak bilinen yuvarlak armudumsu ekilde ii bo bir iek muhafazas iinde sra
sra dizilmi durumdadr. iek tablas imi ve tepsi gibi ukurlamtr. iekler bunun i
yzeyinde yer alr.
Erkek incirlerde erkek iekler bir iek muhafazas iinde bulunur. Erkek iek
evresi 2-6 paraldr. Erkek iekler iek muhafazasnn azna yakn ksmda bulunur ve
polenleri meydana getirir.
Dii incirlerde de bir iek muhafazas iinde yalnz normal dii iekler bulunur. Dii
iek genellikle 5 paraldr. Esas meyve periant iindedir. iekleri birbirine eit deildir.
Normal dii ieklerin dllenmesi ile ii dolgun ekirdekler yani gerek incir meyveleri
meydana gelir.
1.1.2.7. Meyve
ncir meyvesi yuvarlaka, armudumsu veya topa biiminde, eidine gre deiik
byklktedir. Meyve; iek klfnn (receptacle) bymesi ve etlenmesi suretiyle meydana
gelmi bir yalanc meyvedir.
Meyve, zerinde olutuu dal, meyve sap, boyun, dii iekler, erkek iekler, meyve
eti, meyve kabuu ve ostiol ksmlardan olumaktadr.
ekil 1.1: Taze incir meyvesinin yaps
Resim 1.4: Deiik eitte incir meyveleri
1.1.3. Dllenme Biyolojisi

Dllenme biyolojileri ynnden dii incirler drt grupta toplanr. Bunlar:
Dllenmeye gerek duymadan partonokarpi yoluyla meyve verenler
Meyve vermeleri iin mutlaka dllenmesi gerekenler
lkbahar meyveleri (yelloplar) iin dllenmeye ihtiya duymayp yaz meyveleri

iin dllenmeye ihtiya duyanlar
lkbahar meyveleri iin dllenmeye ihtiya duyup yaz meyveleri iin

dllenmeye ihtiya duymayanlar
1.1.4. eitleri
Kurutmalk incir eitleri:
Sarlop: Kurutmalk bir eittir. Kuru meyve rengi beyaza yakn sardr,
kk ekirdeklidir. Nem oran % 22-24, eker oran 50-55 civarnda ve
ince kabukludur. Meyve arl ortalama 65-70 g, meyve ap 55-60
mmdir. Meyve irilii ortann stnde, yuvarlak ve baska ekillidir.
Meyve verimi iyidir. lk olgunlama temmuz sonu austos banda balar,
austos sonunda zirveye ular ve eyll sonunda tamamlanr. Hasat sresi
40-45 gndr.
Resim 1.5: Sarlop meyveleri
Sar zeybek: Bu eit de kurutmalk bir eittir. Meyve kalitesi ve

zellikleri ynnden sarlopa ok benzer. Meyveleri albenili, oval, ok
tatldr. Meyve i rengi koyu pembedir. Meyve i boluu yoktur.
Ortalama meyve arl 68-76 gdr. Meyve olgunlamas 20 Austos-30
Eyll tarihleri arasndadr. Kabuu kolay soyulur, kabuk rengi yeilimsi
sardr.
Sofralk incir eitleri:
Bursa siyah: Meyve olgunlamas Ege Blgesinde austos bandan

ekim ay ortalarna kadar, Bursa yresinde eyll bandan kasm ay
ortalarna kadar devam etmektedir. Meyveleri iridir, ekli yuvarlaktr.
Kabuk rengi koyu mor veya morumsu siyahtr. Kabuk yaps dayankl,
meyve eti sk dokuludur, yola dayanm iyidir. Bursa siyah; meyveleri
iri, gsterili; kabuk ve i rengi ile albenili, iyi kaliteli, sofralk ve
dondurulmaya uygun bir eittir.
Resim 1.6: Bursa siyah meyvesi
Yeilgz : Orijini Ege Blgesidir. Koyu yeil kabuk rengi ve krmz et

rengi ile albenisi olan, ge olgunlaan, yksek kaliteli sofralk bir eittir.
Olgunlama periyodu austos ba, ekim ortas olup hasat sezonu uzun
srer. Meyve arl ortalama 54-56 gdr. Kabuk rengi ak yeil, beyaz
beneklidir. Kolay soyulur.
Morgz: Ege Blgesinde yaygndr. Sofralk incirlerden olup kasm

sonuna kadar taze meyve verebilen en gei eittir. Olgunlama dnemi
15 Austos- 15 Kasm tarihleri arasdr. Meyve arl ortalama 63-72
gdr. Kabuk rengi alacal mor, izgili morumsu yeildir. Meyve i rengi
krmzdr. Kabuu kolay soyulan, hafif tatl bir eittir.
Resim 1.7: Morgz meyvesi
Gklop: Meyve olgunlamas 10 Austos- 30 Eyll arasndadr.

Meyveleri; iri ve bask, kaln kabuklu, sarms yeil renktedir. Meyve eti
pembe, ak krmz renkte ve kaliteli bir sofralk eittir. atlama ve i
rklne duyarldr.
Bardak : Meyvesi; orta irilikte, armut eklinde ve ince kabukludur.

Sarms-yeil renktedir. Belirgin damarl, meyve i rengi pembekrmzdr. Tatl ve kolay soyulabilen bir eittir. zmir evresinde taze
olarak tketilir. Bu yrede bardack adyla bilinir. Olgunlama dnemi
temmuz sonu, eyll badr. Orta erkencidir. Soua, dona, toprak ve
hava rutubetine dayankldr.
Siyah orak : Yellop meyvelerinin dllenmesine gerek yoktur. Hasattan

sonra ksa srede (1-2 gn) tketilmesi zorunludur. Yaz rn meyveleri
de dllenmeden olgunlar. Verimi ve meyve tutum oran yksek
olmasna ramen meyveler kk, armudi, kaln kabukludur. Erken
olgunlat iin iyi fiyatla satlabilir.
Beyaz orak: Turfanda yetitiricilik bakmndan nerilebilecek bir eit

olan beyaz orak partenokarp olup Ege Blgesinde zellikle Turgutlu
yresinde yaygndr. Yellop meyveleri 15 Hazirandan itibaren olgunlar.
Yellop meyveleri partenokarpiktir, yani dllenme olmadan olgunlar.
Oda koullarnda derimden sonra 1-2 gn iinde tketilmeleri gerekir,
dayanma sresi ok ksadr. Yaz rn meyveleri olgunlamalar iin
dllenmeye gereksinim duyar. Meyvelerde ilk olgunluk temmuz sonunda
grlr. Hasat sresi 40-45 gndr. Meyve kabuu dayankldr, kolay
soyulur, sap genellikle dalda kalr. Kabuk rengi sarms yeil, meyve eti
ak pembedir.
1.2. ncirin Ekolojik istekleri

1.2.1. klim stekleri
ncir subtropik iklim bitkisidir. Buna karn dnyann lman iklime sahip birok
yerinde yetimektedir. ncir; klar lk, yazlar scak ve kurak yerler ister. Yllk ortalama
18-20 C scakln olduu yerlerde yetiir. Meyve oluumundan hasat sonuna kadar olan
mays-ekim aylarnda daha yksek ortalama scaklk ister. zellikle meyve olgunluu ve
10
kurutma dneminde (austos-eyll aylar) 30 C'ye kadar kan ortalama scakla ihtiyac
vardr. Bu, gnete kurutma ynnden nemlidir.
Yksek scaklk kadar dk scaklk da nemlidir. En dk scakln -9Cden daha
aa dt yerlerde incir tarm baarl ekilde yaplamaz.
ncir aacnn optimal ya istei yllk 625 mmdir. Ya miktarnn 550 mmnin
altna dmesi durumunda sulanmas gerekir. Yalarn kasm-haziran aylarnda olmas,
kurutma mevsimi olan temmuz-eyll aylarnn yasz ve bulutsuz gemesi istenir.
lekleme dneminde esecek kuvvetli rzgrlar ilek ars uuuna ve tozlanmaya engel
olaca iin uygun deildir.
1.2.2. Toprak stekleri
ncir aac, toprak istekleri ynnden fazla seici deildir. Ancak kuru incir kalitesi
iin toprak derin, kumlu-killi, yeterli organik materyal ve kirece sahip olmaldr.
ncir aac kireci zengin topraklarda iyi yetiir ve toprak tuzluluuna az dayankl bir
bitkidir.
ncir taban suyu 2 metreden daha yakn olan topraklarda kaliteli rn vermez.
1.3. ncirin oaltlmas

ncir aac, gvde elikleriyle ya da dip srgnleriyle oaltlabilir. Ancak bu
ekillerde retilen aalar meyveye ge yattndan ve bol bol dip srgn verdiinden
tercih edilmez. Bunlarn yerine tr bilinen fidanlar alnarak sonbaharda yaprak
dkmnden sonra bahelerdeki yerlerine dikilmelidir.
1.3.1. Analar
ncirler genel olarak elikten oaltldklar iin alanmalar gerekmez. Bu nedenle de
belirlenmi bir anac yoktur. Nadir durumlarda, ekirdekten incir fidan yetitirildii takdirde
veya byk aalarda eit deitirmek gerektii zaman ana kullanlr.
1.3.2. Fidan retimi
elikle oaltma:
ncir, kklenmesi ok kolay bir dal yapsna sahiptir. Uygulamada kolaylkla basit
koullarda fidan elde edilebilir. ncir elikleri; orta yal, z ksm kk yllk srgnlerin
salam ve pikin yerlerinden alnr. Bununla birlikte 2-3 yanda ve elik olma zelliine
sahip dallardan da elik alnabilir. eliklerin kalnlklar 1,5-2 cm, boylar 25-35 cm
olmaldr. eliklerin u ksmnda gz bulunmas, istenilen bir durumdur. elikler dorudan
dikim zaman alnabilecei gibi budama mevsiminde yani ocak ve ubat aylarnda budanan
dallardan da alnabilir. Hazrlanan elikler, serin ve karanlk bir yerde veya arazilerde alan
hendeklerde kum karmnda katlanmaya tabi tutularak saklanr.
11
elikler, mart ay iinde kklenme tavalarna dikilir. Dikimden sonra sulamaya ve yaz
aylarnda hem sulamaya hem de apalamaya tabi tutulur. Yaplan kltrel uygulamadan
sonra 1 ylda kkl fidan elde etmek mmkn olmaktadr.
Resim 1.8: Kklendirmeye konulmu elikler
Resim 1.9: elikle oaltlm
fidan
Daldrma ile oaltma:
Daldrma iin incir ocaklarndan dipten kan iki yllk dip srgleri mart aynda yan
filizleri temizledikten sonra ucu darda braklmak zere yatrlarak topraa gmlr. Bu
suretle kklendikten sonra ertesi yln ilkbaharnda sklerek dikilir.
Alama:
ncirler genel olarak elikten oaltldklar iin alanmalar gerekmez. Ancak pek
nadir durumlarda ekirdekten incir fidan yetitirildii taktirde veya byk aalarda eit
deitirmek gerektii zaman aya bavurulur.
Fidanlklarda ve gen aalarda 1-3 yandaki dallarda gz as uygulanabilir. Yal
aalarda ise 8-10 cm kalnlndaki dallar zerinden budanarak genletirme yapld
zaman yarma a veya oban as yaplr. Eer bunlar yaplmamsa ertesi yl srm bir
yllk srgnlere gz as uygulanr. Ayrca don zararlarna uram aalarda gvde, toprak
seviyesinden kesilerek yarma a yaplp yeniden retime geirilebilir.
12
Resim 1.10: Al incir fidanlar
Resim 1.11: Tpl incir fidanlar
13
1.4. ncirin Bahe Kurulmas

ncir baheleri dorudan fidan dikilerek kurulabilecei gibi elik dikilerek de
kurulabilir. Fidan reten resm ve zel kurulular, genelde talebi karlamakla birlikte,
reticilerin bir ksm direkt baheye elik dikerek bahe tesisi yoluna gitmektedir. Dikimler,
kkl incir fidanlar ile yaplmaldr. Bu durumda birinci boy 1-2 yanda, toprak yzeyinden
10 cm yukarda, ap 18 mmden fazla ve boylar en az 100 cm olmaldr. kinci boylar ise 12 yanda, toprak yzeyinden 10 cm yukarda, ap 12-18 mm ve boylar en az 75 cm
olmaldr. Bu fidanlarn bol saak kkl, dzgn, yarasz beresiz gvdeli, hastalk ve
zararllardan arnm olmasna zen gsterilmelidir.
Ticari amala incir yetitiricilii sz konusu olduunda eit seimi nem tar.
Bahe, kurutmalk veya sofralk bir eitten kurulabilir. Kurutmalk eitte en nemli
snrlayc faktr iklimdir. Kurutmalk eitleri hem taze hem de kuru olarak pazarlama
olana vardr.
1.4.1. Arazi Hazrl
Bahe kurmaya karar verildiinde ilk nce bahenin evresinin kapatlmas ilemi
yaplr. Gerekiyorsa tesviye, drenaj vb. sorunlar giderilir.
Arazinin durumuna gre dz arazilerde kare veya dikdrtgen dikim tercih edilir.
Meyilli arazilerde en iyi dikim ekli kontur dikimdir.
Dikim aralk mesafeleri 8 x 8 - 8 x 6 - 6 x 6 ve 8 x 4 metre olabilir. Kuvvetli
topraklarda aa iyi geliecei iin aralk ve mesafeler geni tutulur.
1.4.2. Fidan Dikimi
ncir fidanlar, en uygun k uykusu devresi (yapraksz) ile ilkbaharda yeniden su
yrmesi arasnda kalan dnemde dikilebilir. K souk olmayan yerlerde sonbahar dikimi
tercih edilir.
Dikilecek kkl fidan 1-2 yalarnda salam ve gelimi olmaldr. Arazi dikime
hazrlandktan sonra fidan dikilecek yerler iaretlenir.
ukurun am iin dikim tahtas kullanlr. Bylece sralar ve dikilen fidan daha
dzgn olur. Fidan ukurunun genilii ve derinlii topran zenginliine ve yapsna
baldr. yi topraklarda fazla derinlik ve genilik gerekmez. Topran zellikleri
ktletike ukurun derinlii ve genilii fazla olmaldr. Genel olarak 50 cm derinlik ve 50
cm genilik uygundur. Fidan ukurlarnn iine dardan iyi kaliteli toprak ve iyi yanm
hayvan gbresi kartrlrsa bitkinin iyi gelimesine yardmc olur.
Dikilecek fidanlarda dikimden hemen nce bir kk tuvaleti yaplr. Daha sonra dikim
tahtas yardmyla ukura konulan fidann gney ksmna bu fidan balamak iin fidan
herei konur. ukur keseksiz, ufalanm iyi toprakla doldurulur. Fidann dibine sulama
havuzu yaplarak ilk can suyu verilir. Fidan heree ip, lastik, st dal vb. ile 8 yapacak
ekilde aprazlama balanr.
14
Fidanlarn dikimden hemen sonra veya srgn vermeden hemen nce verilmek
istenilen ta yksekliinde ular kesilir. Fidanlarn taze meyve retiminde hasat, budama,
ilalama, ileklemede kolaylk salanmas asndan alaktan talandrlmasnda byk yarar
vardr.
Kkl fidan dnda elikten de bahe kurma olana vardr. Bunun iin 40-50 cm
uzunluunda kesilmi salkl incir srgnleri tutum garantisi salanmas asndan her
ukura 2 adet konularak toprak yzeyinde 2-3 gz kalacak ekilde gmlr. elikten
dikimler ilkbaharda aalara su yrmeden hemen nce yaplr.
Resim 1.12: Yeni dikilmi incir fidanlar
1.5. ncirin Yllk Bakm leri

1.5.1. Toprak lemesi
ncir baheleri son yllarda zellikle sulama olanaklarnn olmad yerlerde kurulduu
iin topran devaml ilenerek yabani otlarn gelimesi nlenmelidir.
ncir baheleri sonbaharda bir ve ilkbaharda iki olmak zere 3 kez srlmelidir.
Sonbahardaki toprak ilemesi incir hasadnn tamamlanmasndan hemen sonra ilk yamurlar
yanca yaplr. Bu srmde bahe kesekli braklarak k yalarnn topraa ilemesi
salanm olur. Meyilli arazilerde srmler meyile dik yaplmaldr. lkbahardaki srmler
topran havalanmas yannda kn gelien yabanc otlar yok etmek amac ile yaplr.
nc srm, birinci ilekleme yapldktan sonraki dnemde haziran ay iinde yaplr.
Srmden sonra trmk, diskaro ve srg gibi dzleyici aletler geirilerek kuru incir hasad
iin toprak sath dzeltilir.
15
1.5.2. Sulama
Yan 550 mmnin altna dmesi sulama yaplmasn gerektirir. Yan yetersiz
olduu yllarda sulama olana olan dz arazilerde k aylarndan itibaren meyve olum
ncesine kadar dzenli olarak sulama yaplmaldr. Son yllarda incir yetitirme alanlar
dalk ve meyilli arazilere kaymtr. Bu arazilerde 600 mm'lik yalarda bile incirin
toprakta tutulmas zordur. Bu nedenle toprak-su muhafaza tedbirleri mutlaka alnmal, k
yamur sularnn akn nleyecek srm yaplmal, toprak yzeyinde bitki rts meydana
getirilmelidir. Aa diplerinde havuzlar yapp ya sularnn akn nleyerek topraa
ilemesi salanmaldr.
1.5.3. Gbreleme
Bitkinin besin maddesi ihtiyac, aalarn gelime ve rn durumlarnn izlenmesi ve
toprak analizleri ile ortaya kabilir.
Azot, bitkinin vegetatif gelimesini yani yaprak saysn, srgn uzunluunu ve meyve
saysn artrr. Ancak tek tarafl azotlu gbreleme ile srgn uzunluu ve meyve says
artrlrsa kalite der.
Fosfor, incirde meyve iriliini olumlu ynde etkiler. ncir yetitiriciliinde irilik
aranan en nemli zelliktir.
Potasyum ise meyve kalitesi ve rn miktar zerine etkili olmaktadr. Potasyum,
meyvelerin gne yakmasndan zarar grmelerini azaltr, ak kabuk rengine sahip daha
yumuak kuru incir meyvesi elde edilmesine yardm eder.
ncir bahelerinde dengeli ticari gbre uygulamasnn yannda iftlik gbresi ve yeil
gbre uygulamasnn da ok byk yarar vardr.
1.5.4. Budama
ncir bahelerinde budama yaplr. Bunlar:
Birinci budama yeni dikilmi fidanlarda rne yatncaya kadar aacn iskeletini
ve tacn oluturmak amacyla yaplan ekil budamasdr.
kinci budama rn budamasdr. Verim andaki aalarda ekil korumak,

normal srgn verdirmek zere krlm dallar, sklam srgnler atal ve
apraz gelimi, birbirinin stne binmi dallar kesilir. Hasat srasnda krlm
ve kuru dallar aa yaprakl iken daha iyi grlebildiinden hasat sonras aata
daha yaprak varken kesilerek budanr. Esas budama ise k aylarnda ok souk
olmayan gnlerde yaplr. rn budamas ok sert yaplmamaldr. Aksi
takdirde aa, ok srgne kaar ve verim der.
nc budama yal aalarn bakm ve genletirme budamasdr. Yal

ve bakmsz incir aalarnda dallarda sarkmalar olur. Ayrca incir aac
yazn iddetli gnelerinden ok etkilendiinden dallarda gne yankl
meydana gelir ve aalar verimden der. Bu aalarn yeniden kuvvetli
16
srgnler oluturmasn salamak, yeniden ta oluturmak amacyla

genletirme (kabaklama) budamas yaplr. Bu budamada ok kuru dallar
kesilip atlr. Dier dallar ana gvdeye yakn yerlerden kesilerek aaca yeni
srgn verdirilir. Gelien srgnlerden yeni tacn oluturulmasnda kullanlacak
olanlar braklp ekil budamas yaplr.
1.5.5. lekleme
Erkek incir (ilek) aalarnda bir yl boyunca meyve bulunur. Bu meyvelerde "ilek
sinei" olarak adlandrlan arck (Blastophaga pneses L.) hayatn devam ettirir. Haziraneyll aylar arasnda "ebe", eyll-mart aylar arasnda "boa", mart-haziran aylar arasnda
"ilek" meyveleri grlmektedir.
Dllenme amacyla iyiloplarla ayn zamanda olgunlaan erkek incirlerin ilek
meyvelerinin ilerindeki arlar ile birlikte, dii aalarn zerine braklmas ilemine
ilekleme, bu amala kullanlan erkek incir meyvelerine de ilek denir. Burada nemli olan
ilek arcnn yeteri miktarda ve hastalksz poleni, dii incir meyvesindeki dii incir
ieklerine ulatrmas ilemidir.
Arlarn erkek incirlerin polen tayan ilek meyvelerinden dii incir meyvelerine polen
tamas eklindeki ilekleme ilemi genellikle haziran ay iinde yaplr. Yeni olumu incir
meyveleri yaklak 10 mm apa girdiklerinde dllenmeye uygun (reseptif) dur.
ncir ars veya incir sinei; neslini devam ettirirken tozlanmay salayp meyve
balamay mmkn klmak iin incir bitkisi ile ortak yaam srdrmektedir. Arck her yl
erkek meyvesi ile karlkl zamanlarda meydana gelen hayat devresini tamamlar.
lekleme ilemi, genellikle erkek incir aalarndaki meyvelerde oluan erkek
ieklerdeki polen keselerinin patlamas ile ilek arcklarnn ergin hle geldii ve dii incir
aalarndaki meyve iriliklerinin fndk bykln ald haziran ay iinde yaplr.
Meyveler ilekleme olmakszn yaklak 20.0 mm apa kadar byr, sararr, buruur ve
olgunlamadan dklr.
lekleme ilemi, sabah erken havann serin ve sakin olduu saatlerde yaplmaldr.
Sabah serinliinde ilek arc k olmaz. Hava sndka arck k balar ve bahedeki
meyvelere dalr. leyin scakta k durur. Akam zeri 3-4 saat tekrar k olur. lek
meyveleri aacn gne almayan glge ksmlarna aslmaldr. Bylece ilek meyveleri daha
uzun sre canl kalarak daha ok ilek arc k salanm olur. Hava koullarna, ilek
eidine, asm ilemine bal olarak arck k 4-6 gn devam eder.
Tozlamada dii ilek arlar grev yapar. Erkek arlar grev yapmaz. Ergin dii arlar,
takip eden erkek incir meyvelerine (ebe) girmek zere ilek meyvelerini terk eder. Eer ilek
meyveleri dii incir aalarna braklrsa yani ilekleme ilemi yaplrsa erkek incir
meyvelerini (ilekleri) terk eden ergin dii arlar, yumurta brakma ortam bulmak amacyla
dii incir aac meyvelerine girer. Bu srada arnn vcudu zerinde tanan polenler dii
iekler zerine yaylr. Sonuta dllenme ve dllenme sonras da imlenme gcne sahip
ekirdekler meydana gelir. Ancak dii ieklerin yapsnn arnn yumurta brakmasna
17
uygun olmamas nedeniyle ilek arlar dii incir meyvelerine yumurta brakamaz.
iftlemeden sonra ergin dii arlar takip eden erkek incir meyvesine g eder.
ekil 1.2: ncirde dllenme (ilekleme)
Resim 1.13: ncir zerinde ilek sinekleri
lek arc girmi, yani dllenmi meyveler bymelerine devam eder. Dllenmeyen
meyvelerin d yzeyleri przl ve damarl bir hl alr. Koyu yeil rengi korur. Bu meyveler
belirli bir sre bymelerine devam etseler de sonradan sararr, buruur ve dklr.
Erkek incirlerde ar k balar balamaz tozlanmada (ileklemede) kullanlmaya
hazr durumdadr. Olgun ilek meyvelerinden 4-6 gn sreyle ilek sinei k olur. Daha
sonra kuruyup buruan bu ilek meyveleri incir iin birok zararl ve hastalk etmenlerin
barnmasna yol aacandan toplanp imha edilmelidir. lekleme ilemi sabah erken,
havann serin ve sakin olduu saatlerde yaplmaldr. lekler bataklklarda yetien kam ad
verilen bitkilere dizilerek veya plastik (naylon) filelere konularak aalara aslr. Aalara
verilecek ilek miktar aacn byklne gre deimekle beraber 20-25 kg kuru incir elde
18
edilen bir aaca 750-1000 g ilek meyvesi aslr. Srgnlerde farkl zamanlarda meydana
gelmi meyveleri dllemek zere normal koullarda bir hafta arayla 2 kez ilekleme yaplmas
gerekir. Hava artlarna, ilek meyvesine bal olarak ilekleme ilemi 3-4 kez de
tekrarlanabilir. lk ilekleme ileminden 40-42 gn sonra iyilop meyvelerinde taze olgun
meyveler grlmeye balar.
lekleme ilemi bittikten sonra kuruyan ileklerin baheden uzaklatrlp bir kede
yaklmas, imha edilmesi gerekir. Kurumu ve kullanlm olan ilekler birok zararly
bnyesinde barndrmakta aflatoksin vb. mantari ve bakteriyel kkenli hastalklarn
olumasnda da tayclk grevi stlenmektedir.
1.5.6. Hastalk ve Zararllarla Mcadele
Hastalklar
Beyaz kk rkl hastal

ncirlerde elik maraz
ncirlerde aflatoksin oluumu
Zararllar
Kanl balsra
ncir kurdu
Kuru meyve gvesi
Ekilik bcei
Sirke sinekleri
Kuru meyve akar
1.6. ncirin Hasat ve Muhafazas

1.6.1. Hasat
ncir iki ekilde deerlendirilebildiinden hasat da iki ekilde yaplr. Bunlar:
Taze incir hasad
lkesel ve uluslararas ulatrma olanaklarnn artmas, ambalajlamada grlen hzl

gelime, taze meyveye olan talep art gibi nedenlerle i ve d pazarlara taze incir
gnderilmesi son yllarda hzl bir art gstermektedir. D pazarlarda egzotik meyveler
olarak adlandrlan, aroma ve tat ynnden allagelmi meyvelerden biraz daha farkl
meyve trlerine kar ilgi ve istek artmaktadr. ncir de bu meyveler arasnda
deerlendirilmektedir.
Hzl bir olgunlama ve hzl eker birikimi incire has bir zelliktir. Hasatla birlikte
taze meyvelerdeki bu deimeler durur. Taze meyvelerdeki bu zellik nedeniyle
meyvenin hasad tketicinin damak zevkine gre deimektedir.
19
piyasa iin taze incir meyveleri tam yeme olgunluunda hasat edilirken d piyasa
iin yola dayanmas asndan tketicinin de talepleri dikkate alnarak tam olgunlamadan
yani yumuama balamadan (ham) hasat edilir.
Hasat elle yaplr. Taze incir meyvesi avu iiyle ezilmeye neden olmayacak ekilde
kavranp saa sola dndrlerek burkma ve ekme hareketiyle koparlr. Koparlan
meyvelerin zedelenmemesi ve ezilmemesi iin kova veya yayvan kaplar kullanlmaldr.
rn sabahn erken saatlerinde, serinlikte, gne ve scaa maruz kalmadan hasat
edilmelidir. Toplanan rn ksa srede ambalajlanp pazara sevk edilmelidir. Ambalajlama
da serin ve glge yerlerde yaplmaldr.
Resim 1.14: Taze incir hasad
20
Resim 1.15: Sata hazr taze incirler
Kuru incir hasad
Taze olarak hasat edilmeyen incirler aa zerinde su kaybeder. Buruk olarak

adlandrlan bu meyvelerin sap ksmlarnda mantarlama olur ve meyveler kendiliinden
dklr. Yere dklen incirler her gn dzenli olarak toplanp zel olarak hazrlanm sergi
yerlerinde kurutulur. Aa dibinde toplama 8-10 kglk sepet, kova veya plastik kaplarla
yaplr. Aatan kendi hliyle dibe dmeyen incirler, hasat dneminin sonuna doru srk
veya engel gibi yardmc aletlerle dibe drlr.
Kuru incir hasad her gn dzenli olarak yaplmaldr. Bylece haere zararlar ve son
yllarda byk sorun olan aflotoksin olaynn topraktan bulama olasl en aza
indirilebilecektir.
1.6.2. Kurutma
Aa altna kendi hlinde den incirler % 25ten fazla su ierir. Oysa depolanacak
incirlerde % 18-20 dolaynda su olmas istenir. Kurutmann amac su orann % 18-20ye
indirmektir. Kurutma ilemi; doal koullarda, gne altnda, yerden 10-15 cm ykseklie
yerletirilmi kerevet ad verilen plastik veya galvanizli telden yaplm zgaralarla
gerekletirilir. Bu artlar, kflenmeyi nler ve daha salkl kurutma ortam salar.
ncirler 2-4 gn arasnda gne altnda kurur. Kuruyan incirler her gn sabah veya
leden sonra serin saatlerde sergiden alnr.
21
1.6.3. Snflandrma
Bahelerdeki sergiden alnm kuru incirler snflandrlmak zere depolara
nakledilirken en fazla 40-50 kg arlndaki uvallara konulmaldr. Temizlik asndan en
ok 25-30 kg'lk plastik kasalar tercih edilir.
Kuru incirlerin fiyatlandrlmas kilogramdaki meyve adedine gre yaplmaktadr.
Buna karn kuru incirler genelde kalitesine gre 4 gruba ayrlr:.
A serisi (mal) incirler: Ball, yumuak, kabuu normal kalnlkta, lekesiz
incirlerdir.
B serisi (krekmal) incirler: Kaln kabuklu, az ball, ksmen esmer renkli ve sert
incirlerdir.
C serisi (ballkara, lekeli) incirler: Glikoz oran yksek, mantar hastal yznden
baln dar kusmu incirlerdir.
Hurda (endstriyel) incirler: A,B,C serisine girmeyen, ok dk kalitede incirleri
kapsar.
Resim 1.16: ncirlerin snflandrlmas ve ambalajlanmas
1.6.4. Ambalajlama
Ambalaj, pazarlama iin ok nemlidir. Taze incirler d pazar iin tek sra viyol
kutularda nakledilir. pazar iin tek veya iki sral tahta kasalar kullanlmaldr.
22
Kuru incirler; yeni, temiz, kuru, kokusuz, iindeki maln zelliklerini bozmayan ve
sala zararsz her trl uygun malzemeden yaplm deiik boy ve ekillerdeki
ambalajlara konulur.
Kk tketici ambalajlar, tamada bunlar koruyacak yukardaki artlara uygun
daha byk d ambalajlara konur.
Endstriyel kuru incirler, yeni veya kullanlm ancak yamasz uval ve torbalarda
piyasaya arz edilir. Bunlar 25 kgdan az, 50 kgdan fazla olamaz. lenmi ve ilenmemi
(natrel) kuru incirlerde ambalajlar 25 kg' geemez.
lenmi ve ilenmemi kuru incirler torba ambalajlara konulduklarnda bunlarn iine
kt ve plastik gibi maddelerden yaplm koruyucu bir klf geirilmelidir (15 kg'a kadar
torba ambalajlar ile endstriyel kuru incir ambalajlarnda aranmaz.).
Ahap ambalaj malzemesinin kullanld partilerde, tama srasnda ambalajlarn
almasn nleyecek tel, plastik bant vb. maddeler kullanlabilir. Baskl ambalaj malzemesi
kullanldnda yazl ksm dar gelmeli ve rnle temas etmemelidir.
Ambalajlarn iinde kuru incirden ve yukardaki aklananlardan baka madde
bulunmamaldr. Ancak ticari amal olmak zere incirlerin arasna ve zerine defne yapra
ve ayrca alc talebine bal olarak raf mrn uzatmak amacyla uygun koruyucular
konabilir.
Resim 1.17: Ambalajlanm taze incirler
23
Resim 1.18: Ambalajlanm kuru incirler
1.6.5. Muhafaza
Snflandrlm kuru incirlerin pazarlanncaya kadar bekletildikleri depo ortamnn;
temiz, kire badanas yaplm, incir kurdu kelebeinin giriini engelleyen tl gibi materyalle
evrilmi olmas gerekir. Her snftaki incirlerin st ste konulma ykseklii 40-50 cmyi
gememelidir. Yabanc materyalle bulamay nlemek iin incirlerin zeri, hafif tl gibi rt
malzemesi ile kapatlmaldr. Kuru incir, retici deposunda beklerken mutlaka kirlenme
meydana gelir. Bu nedenle incirin en ksa srede pazarlanmasnda byk yarar vardr.
24
Resim 1.20: Muhafaza depolarndaki incirler
25
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Tekniine uygun incir yetitiriniz.
lem Basamaklar
Piyasa aratrmas yapnz.
eitleri tespit ediniz.
ncirin botanik zelliklerini belirleyiniz.
ncirin iklim isteklerini belirleyiniz.
ncirin toprak isteklerini belirleyiniz.

ncir fidan retiniz.
Araziyi dikime hazrlaynz.

Dikim yerlerini iaretleyiniz.
Fidan ukurlarn anz.
Fidanlar dikiniz.
Sulama yapnz.
Topra ileyiniz.
neriler
Blgenize ve pazara uygun eitleri
seiniz.
eidin meyve kalitesini iyi reniniz.
Dlleyici eitleri iyi tespit ediniz.
Dal ve yaprak zelliklerini tespit ediniz.
eitlerin iek ve dllenme biyolojisi
zelliklerini reniniz.
Blgenin ilk ve son tarihlerini tespit
ediniz.
Yetitirme ortamnn fazla nemli
olmasn nleyiniz.
Blgenin scaklk ve ya ortalamalarn
tespit ediniz.
Toprak tahlili yaptrnz.
Drenaj sistemini yapnz.
Hangi yntemle fidan reteceinize karar
veriniz.
Fidanlarn salkl olmasn salaynz.
Mmknse tpl fidan kullannz.
Arazinin evresini kapatnz.
Baka bitki artklarn araziden
temizleyiniz.
Topra derin srnz.
Sralar dzgn oluturunuz.
Fidanlarn dikim aralklarn belirleyiniz.
ukurlar mmkn olduunca geni
anz.
ukurlar dikimden nce anz.
Dikim zamann iyi ayarlaynz.
Fidanlar derin dikmeyiniz.
Fidanlarn diplerini iyice sktrnz.
Can suyunu veriniz.
Sulama sistemini iyi oluturunuz.
Sulamay zamannda yapnz.
Sulamay sabah ve akam serinliinde
yapnz.
zellikle kark sulamada kk boazna
su gelmemesine dikkat ediniz.
Toprak ilemeyi zamannda yapnz.
Bitkilere zarar vermeyiniz.
Yabanc otlarla mcadele ediniz.
26
Budama yapnz.
Gbreleme yapnz.
lekleme yapnz.
Hastalk ve zararllarla mcadele ediniz.
Meyveleri hasat ediniz.
Kurutma yapnz.
Meyveleri snflandrnz.
Meyveleri ambalajlaynz.
Meyveleri muhafaza ediniz.
Budamay zamannda yapnz.

Budama artklarn araziden
uzaklatrnz.
Aa zerinde fazla yara amaynz.
Meyve tutumunu artrc ilemler
yapnz.
Yalanm aalara genletirme
budamas yapnz.
iftlik gbresini sonbaharda bolca verip
hemen topraa kartrnz.
Toprak analizine gre atlmas gereken
gbre eit ve miktarn tespit ediniz.
Taze iftlik gbresi kullanmaynz.
Suni gbreleri zamannda ve dengeli
kullannz.
Fosforlu ve potasyumlu gbrelemeye
zen gsteriniz.
lekleme yapma zamann iyi tespit
ediniz.
Aalara yeterli sayda ilek asnz.
gvenlii kurallarna uyunuz.
lalar dozunda ve zamannda
kullannz.
Kltrel mcadeleye zen gsteriniz.
Mmkn olduka hormon kullanmndan
kannz.
Hasad zamannda yapnz.
eidin alabilecei meyve iriliini iyi
reniniz.
Hasat edilen meyveleri zedelemeyiniz.
Aalara zarar vermeyiniz.
Kurutma yapacanz yeri iyice
temizleyiniz.
Kurutmay gnete yapnz.
Kuruyan incirleri sergiden hemen
toplaynz.
Meyveleri standardna uygun olarak
snflandrnz.
Meyvelerin temiz olmasna zen
gsteriniz.
Ambalaj malzemelerinin temiz ve
salam olmasna zen gsteriniz.
Pazarn istedii tipte ambalaj kullannz.
Meyveleri st ste fazla sktrmaynz.
Muhafaza yerinin temiz ve dzenli
olmasna zen gsteriniz.
27
Muhafaza yerinde koku yayc

maddelerin bulunmasn engelleyiniz.
Usulne uygun nem ve scaklkta
bekletiniz.
Depolarda hava sirklasyonu salaynz.
Aralarda ryenler olursa hemen
ayklaynz.
ncir kurdunun giriini engellemek iin
deponun ak ksmlarn tl ile
kapatnz.
28
KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin
Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Blgenize ve pazara uygun eitleri setiniz mi?
Blgenin ilk ve son tarihlerini tespit ettiniz mi?
Toprak tahlili yaptrdnz m?
Sonbaharda topra derin srdnz m?
Budamay zamannda yaptnz m?
Suni gbreleri zamannda ve dengeli kullandnz m?
lekleme yaptnz m?
lalar dozunda ve zamannda kullandnz m?
gvenlii kurallarna dikkat ettiniz mi?
10
Hasat srasnda aalarn dallarna zarar vermemeye dikkat ettiniz

mi?
11
Meyvelerin temiz olmasna zen gsterdiniz mi?
12
Kurutmay iyi yaptnz m?
13
Pazarn istedii tipte ambalaj kullandnz m?
14
Muhafaza yerinde
engellediniz mi?
15
Deponun aklklarn tl ile kapattnz m?
koku
yayc
maddelerin
Hayr
bulunmasn
DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz.
Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz
Evet ise lme ve Deerlendirme ye geiniz.
29
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D,
yanl ise Y yaznz.
1.
( ) ncir; uygun iklim artlar iinde tek gvdeli, don tehlikesi olan yrelerde ocak
eklinde bir gvdeye sahiptir.
2.
( ) ok iri ve sivri tepe gz asl meyveyi meydana getirir.
3.
( ) ncirin iekleri genellikle tek evcikli, ender olarak iki evciklidir.
4.
( ) lkbahar meyveleri (yelloplar) iin dllenme arttr.
5.
( ) ncir klar lk, yazlar scak ve kurak yerler ister.
6.
( ) ncir elikleri; kaln, z ksm byk yllk srgnlerin salam ve pikin yerlerinden
alnr.
7.
( ) Kurutmalk eitte en nemli snrlayc faktr iklimdir.
8.
( ) Taze meyve retiminde aalar alaktan talandrmak gerekir.
9.
( ) Mart-haziran aylar arasnda oluan meyvelere ebe denir.
10. ( ) lekleme ilemi genellikle haziran ay iinde yaplr.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap
verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz.
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
30
RENME FAALYET2
RENME FAALYET2
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda tekniine uygun olarak kivi
ARATIRMA
Blgenizde kivi retimi yapan iletmeleri geziniz.
Kivinin bitkisel zelliklerini inceleyiniz.
Kivinin retim ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
Kivinin bakm ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
Kivinin hasat ve muhafaza ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
2. KV YETTRCL
2.1. Kivinin zellikleri
2.1.1. Kivinin nemi
Kivi, dutgiller (moraceae) familyasndandr. Meyveleri iin retilen kilerin bilimsel
ad Actinidia chinensistir.
Kivi, kn yapran dken, kuvvetli ve sarlc bir meyvedir. Tm, Gney ve Dou
Asya orijinli olmak zere 50 dolaynda tr vardr. Yaklak bir tavuk yumurtas iriliinde
(80-100 g) ve kabuu kahverengi tylerle kapl olan kivi meyvesi, kaba d grnm ile
meyve iinin gzelliini yanstmamaktadr. Ferahlatc ve ho bir tada sahip olan meyve,
taze tketilebildii gibi meyve salatalar ve tatllarda, zellikle ya pastalarda
tketilmektedir. Yksek oranda C vitamini iermesi, proteinler ve minerallerce zengin
olmas nedeniyle salk meyvesi de denilmektedir.
Normal bir meyve, 100-1.200 adet minik ekirdek tar. Bu meyveler hasat edildikten
sonra oda scaklnda (20 santigrat derecede) 7-15 gn bekletilir. Bylece olgunlaan
meyve, taze olarak dilimlenip ya da zerine krema konularak yenilir. Salatalara
konulduunda eni ve renk katar. Meyve suyu yaplr ve pastaclkta ska kullanlr.
100 g taze kivi meyvesinin besin deerleri yle sralanabilir: 66 kalori, 17.5 g
karbonhidrat, 0,79 g protein, 0,07 g ya, 0 kolesterol, 0,45 g lif, 64 mg fosfor, 0,51 mg
31
demir, 16 mg kalsiyum, 226 mg potasyum, 30 mg manezyum, 175 IU A vitamini, 100-400

mg C vitamini, 0,02 mg B1 vitamini, 0,05 mg B2 vitamini, 0,50 mg B3 vitamini.
Yukarda saylan deerlerde grlecei gibi kivi, eitli maddeler ynnden zengin bir
besindir. stelik C vitamini ynnden ok zengin olduu iin 1/3 adet kivi yenilmesi
bedenin gnlk C vitamini gereksinimini karlar. Kivinin zengin C vitamini ve trl
enzimler iermesi nedeniyle insan bedenini genletirdii bilim, adamlarnca ileri
srlmektedir.
2.1.2.1. Habitus
Kivinin genel grn asmaya benzer. Yapran dken, trmanc ve sarlc, gl
bir bitkidir. Aalara ve insan eliyle yaplm desteklere trmanarak 5-7 m kadar
boylanabilir. Ekonomik mr 20-30 yldr. Ana gvdesi 20 cm'ye kadar kalnlaabilir. Gen
srgnleri (dallar), parlak krmz renkte tylerle kapldr. Asma gibi slk karmayp yatay
uzayan bu srgnlerin desteklere dayandrlmas gerekir. Kendi hlinde brakldnda al
formu gsterir.
Resim 2.1: Habitus
2.1.2.2. Kk
Kivinin kkleri saak kkl ve etlidir. Baz kkler derine gitse de ounluu topran
40 cmlik st ksmna yaylmtr. Kk hacmi toprak st organlarna gre daha azdr.
32
Toprak st organlar geni olduundan fazla su tketir. Bu nedenle kk blgesi srekli

nemli tutulmaldr. Kivinin kkleri kuraklktan zarar grd gibi ar sudan da zarar grr.
Taban suyunun yksek olduu yerlerde bahe kurulmamaldr. nk byle yerlerde
kklerde boulma grlr. Kkler bitkide en ok hasar grmeye msait ksmlardr. Ancak
kendilerini hzla yenileyip oalr. Derin, hafif ve szek topraklarda kkler, daha derinlere
inmekle beraber geni bir dalm gstererek topraktaki bitki besin elementlerinden daha
fazla faydalanmaktadr. Uygun yapda olmayan topraklarda ise kkler, toprak kaynakl
mantari hastalk ve zararllardan (nematod) ok etkilenir. Bitkinin geliimi geriler ve sonuta
lm oluur.
Resim 2.2: Kk

Gvde, odunsu olmasna ramen ince kabuklu ve sarlc bir yapya sahiptir. Gen
yalarda gevek ve krlcdr. Gvde, kendi arln tayamadndan telli terbiye
sistemlerine ihtiya duyulmaktadr. Ayrca yeni tesis edilen bahelerde dik ve dzgn gvde
oluturmak iin gvdenin destek hereine balanmas gerekmektedir. Verim yandaki kivi
gvdesi -13 oCnin altndaki scaklklarda atlayarak zarar grebilir. Dikimden sonra terbiye
ekline gre ekil budamas ile ana dal zerinde yan dallarn dzgn bir ekilde
oluturulmas gerekmektedir. Yan dallar dzenli bir ekilde terbiye edilirse bitkinin
gelimesi ve verimi daha iyi olur. Yan dallar gvdeden hemen atallatrlmamal, yayvan ve
yere paralel olacak ekilde oluturulmaldr. Yaklak 150-200 cm uzunluunda ve zt ynde
braklan iki adet ana dal, gvde ile birlikte kivinin iskeletini oluturmaktadr.
33
Srgnler iki ve daha yal kollardan kar. lkbaharda sren gen ve taze srgnlerin
odunlamas yaz ortasnda (temmuzun ikinci yarsnda) balar, yaprak dkmnde son bulur.
Srgnler uygun koullarda 5-7 metre boylanabilmektedir.
Srgnlerin u ksm sarlc kahve renkli ve tyldr. yi meyve veren srgnlerin
boum aralar daha ksa, belirgin, dolgun olmaktadr. Ana dallar zerinde boum aralar
uzun, aplar geni, boylar uzun ve dik byyen srgnler, obur dallar oluturmaktadr. Bu
srgnler eer vejetasyon periyodu iinde (yaz ortasnda) srerse hi meyve vermez. Bunun
iin yaz budamas esnasnda bu dallarn karlmas gerekir. elik ve a kalemi iin
srgnlerin orta ksmlar daha uygundur. Srgnler, hzl bydklerinden ve dier
srgnlerle kvrlarak yumak oluturduklarndan yazn mutlaka sarlan ksm kesilip
atlmaldr.
Resim 2.3: Gvde ve dallar
2.1.2.4. Gzler
Gzler, bir yandaki srgnlerin yaprak koltuklarndan oluur. Gzler verimli veya
verimsiz olabilir. Verimli gzlerde meyve taslaklar bulunur. Verimsiz gzlerde yalnz
srgn ve yaprak taslaklar vardr. Gzlerin verimli veya verimsiz olmas, bitkinin bir yl
nce topraktan yeterli dzeyde su ve besin maddesi almasna ve yapraklarn yeterli derecede
gnelenmesine baldr. Ayrca verimli gzlerin patlamasyla birlikte iek salkmlarnn
olumas iin k dinlenme dneminde 7 oCnin altnda en az 600 saat kadar souklanmaya
maruz kalmas gerekmektedir. Yeterli derecede souklama ihtiyacn karlayamam gzler
iek asa bile bu iekler dklr. Souklanma isteinin karlanmas ieklerin olmadan
dkmn nler. Uyanmann tamamlanmas 10-15 gn srer. ubuklardaki btn gzler
uyanmaz. zellikle ubuklarn alt gzleri ile kuvvetli, kaln ve boum aralar uzun olan
ubuklarda uyanma az olur.
2.1.2.5. Yapraklar
20-30 cm apl, kalp biimindedir. st yz parlak ve canl yeil renkli, alt yz tyl,
kenarlar dilidir. Yapraklar srgn zerinde boumlarn dip ksmndan kar. Yapraklarn
34
alt yzeyleri tyldr. Yetikin bir kivi bitkisinde 2000-3000 adet yaprak bulunur. Fazla
yaprakl olmas, fazla su tkettii anlamna gelir.
Resim 2.4: Yapraklar
2.1.2.6. iekler
iekler yaplar itibariyle birbirlerine benzeseler de iki evcikli (erkek ve dii iekler
ayr ayr bitkilerde)dir. Erkek ieklerde yumurtalk, dii ieklerde ise polenler aktif hlde
deildir. Yaz banda sarms beyaz ya da pembemsi renklerde aan ayr ayr biimlerdeki
dii ve erkek iekler, ayr asmalarn zerinde yer alr. Erkek iekler 3 gne kadar
canllklarn muhafaza ederlerken dii ieklerde bu sre 10 gne kadar uzamaktadr.
Dllenen dii ieklerde diicik tepesi kahverengileir ve solar. Dllenmeyen beyaz kalr.
ieklenmeden sonra erkek ieklerde iek sap kuruyarak sonbahara kadar asma zerinde
kalr. ieklerin yeterli derecede dllenebilmesi iin dii ve erkek eitlere yer verilmelidir.
Resim 2.5: Dii iek
35
Resim 2.6: Erkek iek
Resim 2.7: Erkek ve dii iek
2.1.2.7. Meyve
Sonbaharda olgunlaan kivi meyveleri 40-100 g arlkta, oval biimli, 4-7,5 cm
uzunlukta ve 3-4,5 cm kalnlktadr, yeilimsi kahverengidir. zeri kolayca silinip kabilen
kahverengi tylerle kapldr. Meyvenin eti zmrt yeili ya da kahverengi, sulu, yumuak
dokulu, ho kokulu ve tatldr.
Kivilerdeki meyve geliimleri olduka belirgin olarak grlebilir. Bu geliim
dnemleri u ekilde sralanabilir:
1. dnem: Tozlamadan 9. haftaya kadar olan sredir. Meyve tohumlar maksimum
bykle ular. ok hzl byme vardr (haziran + temmuz).
36
2. dnem: 912. haftalar arasdr. Byme yavalar, tohumlar renklenir. Siyaha

yakn lacivert renk alr (austos).
3. dnem: 12-17. haftalar arasdr. Meyve bymesi yeniden hzlanr. Tohumlar
koyu esmer renk alr (eyll).
4. dnem: 17-21. haftalar arasdr. Meyve irilemesi azalr. Tohumlar tamamen
siyah renk alr. Meyvede bu safhada karbonhidrat birikimi tamamlanmtr (ekim).
5. dnem: 21-23 haftalar arasdr. Meyveler artk gerek byklklerine ulamtr.
Bu dnemde ekirdekler meyve etinden ayrlr (kasm).
Resim 2.8: Deiik olgunlukta meyveler
37

Kivilerde rzgrla tozlanma yeterli deildir. Bu yzden mutlaka bahe iinde veya
baheye yakn bir yerde ar bulundurulmaldr. Kivi iekleri nektar iermediklerinden arlar
iin cazip deildir. Ayrca tozlamann yeterli olmas iin bahede yeterli sayda erkek eit
olmaldr. iekler arasnda ne kadar iyi tozlama olursa meyvenin irilemesine o derece
katkda bulunur. Normal olarak kivide meyve dkm olmaz. Tozlanan btn iekler
meyve tutar. Bu yzden k budamasnda yeterli sayda gz braklmal veya seyreltme ile
meyve yk dengede tutulmaldr. Erkek iein olmad kk bahelerde tozlama iki
ekilde yaplabilir. Birincisi; erkek dal krlarak iekler zerine silkelenir. kincisi;
polietilen ie iine su konur, dal su iine yerletirilerek asma gvdesine balanr.
Yeterli ve ekonomik rn alabilmek iin ieklerin ounun tozlanmasna ve meyve
balamasna ihtiya vardr. Etkili bir tozlama iin erkek ieklerle dii iekler ayn anda
iek amal, tesis edilen bahede 1:6 veya 1:8 orannda erkek bitki yer almaldr.
Normal irilikteki meyvelerde 1000den fazla tohum vardr. Meyve irilii ile ekirdek
says arasnda yakn iliki vardr. Normalden az sayda tohum ieren meyveler kk,
yuvarlak ve ok tyl olur. Tozlanma yeterli olmazsa birok iek az sayda meyve tutar,
meyveler kk kalr.
2.1.4. eitleri
Dii eitler
Hayward: Dnyada en fazla yetitirilen eittir. Ge ieklenmesine

karlk erken olgunlar. Tad ve kokusu iyidir. Souklama ihtiyac + 7
o
Cnin altnda 600-700 saattir. Hasat zaman genelde 10-15 kasmdr. Alt
ay sre ile depolanabilir. Dier eitlerden daha az tyldr.
Gold kiwi (Hort 16A): Yksek verimlidir. Az tyl, sar ve aromal

meyve etlidir. Bu eit zellikle Uzak Dou pazarlarnda ok
tutulmaktadr.
Resim 2.9: Gold kiwi (Hort 16A)
38
Green light : Bu eit talyada gelitirilmi olup haywarddan 40-50 gn

nce hasat edilmektedir. Eyll 20 gibi kuru madde oran 7 seviyelerine
ulamaktadr.
Abbott : En erken ieklenip en abuk olgunlaan eittir. Meyveleri

gevrek, kokulu ve ovaldir.
Monty : Ge ieklenir. Meyveleri kktr. Ge olgunlar. Depolama

sresi ksadr.
Bruno : ok verimli olup erken olgunlar. Meyveleri en koyu eittir.

Yksek yerler iin nerilir.
Erkek eitler
Matua : Erken ieklenir. Birok eit iin yeterli tozlaycdr.
Tomuri : Ge ieklenir. Tozlayc zellikleri zayf olduundan az

kullanlr.
Resim 2.10: Green light
2.2. Kivinin Ekolojik istekleri

Kivi asmalar vegestasyon dnemi uzun bitkilerdir. Gzlerin uyanmasndan yaprak
dkmne kadar 240-260 gn don olmayan gelime sresi ister. lkbaharn ge donlarnda
srgnler zarar grebilir. Verim yandaki bitkiler, kn -13 oCye kadar dayanabilirken gen
bitkiler daha yksek (-4, -6 oC ) scaklklarda zarar grebilir.
Klar lk, yazlar scak ve yal iklimi sever. Yllk ortalama scakln 12-16 oC ve
vegetasyon boyunca hava nispi neminin % 50-70 olmas gerekir. Srgnler gevrek ve
krlgan olduu iin rzgrdan abuk etkilenir. Ak rzgra kapal, gne ynnde hafif
eimli, souk havann kolayca akp gittii araziler, kivi iin en uygun alanlardr. lkbaharda
39
0.5 oCde srgnler, sonbaharda 2 oCde meyveler zarar grr. Kivi soua duyarl
olmasna karn 7.2 oCnin altnda 400-1100 saat souklama ister.
Kivi asmalar saak ve yzlek kkl olduundan szek, hafif ve derin topraklarda iyi
geliir. Toprak ynnden olduka seicidir. Killi, ar (su tutan) ve taban suyu yksek
topraklarda sonu olumsuz olur. Asitli topraklarda iyi geliir. Toprak pH tercihen 5.5-7.0
arasnda olmaldr. Toprakta en ok % 8 kire olmaldr. Organik maddece zengin
topraklarda daha iyi sonu alnr. Su tketimi olduka fazladr. Topraktaki durgun su (taban
suyu) kklerin boulmasna ve bitkilerin lmne sebep olur.
2.3. Kivinin oaltlmas

Kivi asmas, zenle uygulanmas gereken birtakm ilemler sonucu profesyonel
reticiler tarafndan tohumuyla gvde veya dal elikleriyle ya da daldrma yoluyla oaltlr.
En doru olan, inanlr reticiden dii ve erkek kivi asmas fidanlarn alp derin kazlm ve
gbrelenmi uygun topraa ve on diiye bir erkek bitki hesabyla 5 x 5 m aralklarla
dikmektir.
2.4. Kivinin Bahe Kurulmas

Kivi bahesi kurulmadan nce iklim, bahe yerinin seimi, fidan ve eit seimi,
toprak zellikleri, topran ilenmeye uygunluu, sulama suyunun temini, fidanlarn dikim
mesafeleri gibi hususlarn ok iyi tespit edilmesi gerekmektedir.
2.4.1. Arazi Hazrl
Bahe kurulmadan nce toprak hazrl yaplmaldr. Bahe kurulacak yerin derin
ilenmesi, dekara 5-6 ton olacak ekilde yanm iftlik (hayvan) gbresi verilmesi hem
toprak zelliklerinin dzeltilmesi hem de bitkiyi beslemesi asndan son derece yararl
olacaktr. Ayrca toprak analizlerine dayal temel ticari gbreleme de yaplmaldr.
Fidan dikim aralklar toprak zelliklerine gre deimektedir. Bitkinin besin
maddelerince zengin topraklarda dikim aralk ve mesafesi, fakir topraklara gre daha geni
tutulur. Dikim aralk ve mesafesi ayrca uygulanacak terbiye ekline gre de deimektedir.
2.4.2. Fidan Dikimi
En ok kullanlan T direk terbiye sisteminde sra aras 5 metre, sra zeri 4-4.5 metre
olarak nerilir.
Fidan dikimi arazi uygunsa kuzey-gney ynnde dzenlenmelidir. Bu ekilde
sralarn iki taraf da gneleneceinden verimlilik ve rn kalitesi artar.
40
Kivi bitkisinde erkek ve dii bitkiler ayr ayr olduundan bahe kurulurken genel
olarak 7-8 dii bitkiye 1 erkek (tozlayc) bitki eklinde bahe dikim plan yaplmaldr.
Kivide tozlanma bceklerle ve arlarla olmaktadr. Bu nedenle erkek bitkilerin dzenli bir
ekilde datlmas gerekir.
Fidan epeevre ve bol saak kkl olmaldr. Kklerde ur nematodlarnn belirtisi
olan urlar olmamaldr. Kkler canl ve sarms olmaldr. Al fidanlarda srgn uzunluu
80-100 cm olmaldr. Erken verime yatmalar iin 2 yanda fidanlar kullanlmaldr. Fidan
gvdesi odunumsu olmamal ve srgnler 3- 4 gz zerinden kesilerek dikilmelidir.
Kn sert gemedii yerlerde sonbahar dikimi uygundur. K donlarnn hatta ilkbahar
donlarnn olduu yrelerde dikim ilkbaharda, don tehlikesi getikten sonra yaplmaldr.
Dikim ukuru en az 30-40 cm derinlik ve 35-40 cm geniliinde olmaldr. Dikim
ukurunun alt tarafna ukur alrken kan st toprak yanm iftlik gbresiyle kartrarak
konulmal ve kkler bu toprak stne serbeste gelecek ekilde yerletirilerek st toprakla
rtlmeli ve ukurlar kmbet yaplarak doldurulmaldr. Dikimden sonra mutlaka can suyu
verilmelidir. Dikimden sonra gvdenin dik ve dzgn bymesi iin heree balanmaldr.
ekil 2.1: Dikim ukuru ve fidan dikimi
2.5. Kivinin Yllk Bakm leri

Kivinin kkleri ok yzlek gelitiinden yaplacak toprak ilemesi kklerin zarar
grmesine neden olur. Bu nedenle organik maddelerle veya dier mal malzemeleri ile
mallama yaplmaldr. Bylece hem topraktan nem kayb nlenmeli hem de yabanc ot
k engellenmelidir.
41
2.5.2. Sulama
Asmalar yzlek kkl, ok ve byk yaprakl olduundan su istei fazladr. Dou
Karadeniz Blgesi dnda ya durumuna gre haziran-eyll arasnda sulama gerekebilir.
Bu dnemde sulama aral 2-7 gn arasnda deiir. Su; damlama, mini sprik (asma alt
yamurlama) sistemleri ile verilmelidir.
Kivi yetitiriciliinde en kstlayc etmenlerden biri, su istei ve dzenli sulama
zorunluluudur. Su yetersizlii durumunda yapraklar kvrlr, sertleir ve kenarlarda
kurumalar balar. Yapraklar sarkar, meyveler kk kalr, srgnler yeterli uzunlua
ulaamaz. Alvyal topraklarda verim yandaki bitkilerde her gn veya gn ar 4-10 saat
sre ile sulama yapmak gerekir. Mays-eyll dnemindeki 5 aylk srede su tketimi olduka
fazladr. Bu yzden bu dnemde yeterli miktarda su verilmelidir.
Resim 2.11: Kivi bahelerinde damlama sulama
Resim 2.12: Kivi bahelerinde mini sprink (mini yamurlama) sulama
42
2.5.3. Gbreleme
Toprak yaps ve derinlii uygun olduu takdirde kkler yanlara ve derinlere dalr.
Kivi, bol saak kk yapt iin topraktan ok fazla bitki besin elementi alan bir bitkidir. Bu
nedenle dikim ncesi yaplan taban gbrelemesi ile verim anda yaplan yllk gbreleme
ok nemlidir.
Gbrelerin verili zaman ve ekli ok nemlidir. Genel olarak gelimi bahelere 3-12 (NPK) oranlarnda gbreleme yaplabilir. Bu miktar 6-8 kg/da azot (N), 2-3 kg/da fosfor
(P2O5) ve 5-7 kg/da potasyum (K2O) eklinde tavsiye edilebilir. Prensip olarak azotlu
gbrenin 2/3' bitki uyanmadan nce (mart iinde), kalan 1/3' ise ieklenme sonunda
(mays sonunda) topraa verilmelidir. Azotlu gbre verilirken topran nemli olmas gerekir.
Toprak kuru ve bitki susuz ise azotlu gbre verilmemelidir. Fosforlu ve potasl gbreler ise
sonbaharda veya erken dnemde (ubat iinde) bir defada ve topran 20-25 cm derinliine
verilmelidir.
Gbreler balangta gvdeden 40-50 cm uzaa ve daire eklinde kk blgesine
verilir. Ya ilerledike daire ap geniletilerek gbre uygulanr.
Resim 2.13: Kivi bahelerinde organik gbrenin verilmesi
43
2.5.4. Budama
Terbiye ekli
Kivi; uzun mrl, kuvvetli ve yaylc asma olduundan uygun destek sistemiyle
desteklenmelidir. Eer destek sistemi yaplmazsa kuvvetli toprak st aksam nedeniyle
toplu al eklinde geliir. Kivi asmalarna budama yolu ile ekil verilmekte ve bu ekil
korunmaktadr. Kivi yetitiriciliinde T-direk terbiye sistemi (tendone terbiye sistemi) en
yaygn kullanlandr.
T-direk terbiye eklinde; direklere yerden 1.80 m ykseklikte, 1.50 m uzunluunda
apraz bir destek balanr. apraz destein ularndan birer, ortasndan da bir olmak zere 3
adet tel ekilir. Gerektiinde bunlarn ortalarndan birer tel geirilerek 5 sra tel ekilebilir.
Orta tel zerinde sabit kordonlar oluturulur. Bu terbiye eklinde gvde, tellerin
bulunduu 1.80 m ykseklie kadar dik ve dzgn olarak bytlr. Tayc telin hemen
altndan gvde talandrlarak saa ve sola birer adet sabit kordon oluturulur. rn
ubuklar bu sabit kordonlar zerinde 30-40 cm aralklarla ve 80-100 cm uzunlukta braklr.
Braklan bu ubuklar ularndan dtaki tellere balanr. rn ubuklarndan kan o yln
srgnleri ise serbest bytlr. Bu sistemde havalanma ve gnelenme daha iyidir.
ekil 2.2: T terbiye sistemi
Budama
Gvde sarlc olduundan budama kivi iin ok nemlidir. Kivi budamas 3 balk
hlinde incelenebilir. Bunlar:
ekil budamas
lk yllar yeni dikilmi gen kivi bitkilerine dzgn ve dik bir gvde oluturmak iin
ekil budamas yaplr.
44
ekil 2.3: ekil budamasnn yapl
Yaz budamas
Yaz budamas 6-7 yalarndaki asmalarda ar srgn yknn aralanmas amacyla

yaplr. Bunun iin gereksiz oburlar ve uzun srgn ular alnarak havalanma ve
gnelenme salanr.
K budamas
K budamas dzenli verim almak iin yaplr. Kivide meyveler bir yal srgnlerden
kan o yln srgnlerinden alnr. Bu nedenle her yl dzenli ve sert budama yaplmaktadr.
K budamasnda bir yal srgnlerin yaklak 1/3-2/3 karlr. Geriye kalan yllk rn
ubuklar yeterli miktarda rn verir. Bu rn ubuklar sabit kordonlar zerinde 25-30 cm
aralk ve 80-100 cm (8-10 gzl) olacak ekilde braklr. K budamas yaprak dkm ile
gzlerin uyanmas arasndaki bir zamanda yaplmaktadr. Ancak budamann bitkinin youn
dinlenme dnemine denk gelmesi en uygunudur.
45
Resim 2.14: K budamasnn yapl
Hastalklar
Kk rmesi
iek kf veya tomurcuk rmesi
Beyaz rklk
Kuruni kf
Zararllar
Kk ur nematodu
Krmz rmcek
2.6. Kivinin Hasat ve Muhafazas

2.6.1. Hasat
Kivi bahesinin 2 yal fidanlarla kurulmas hlinde dikimin 3. ylndan itibaren verim
alnmaya balanr. Doal olarak ilk yllar az olan verim, bitki gelimesine paralel olarak
artar. Asmalar tam verim yana 6-7 yanda girer. Bitki bana verim, uygun evre ve bakm
koullarnda 40-50 kga kar. Bu durumda dekara verim de 2-3 tonu bulur. Ancak btn
bitkilerde olduu gibi verim ile kalite arasnda denge korunmaldr.
Hasat genellikle ekim sonu kasm banda yaplmaktadr. Kivi, hasat edildii anda
yeme olumunda deildir. Hasat olumunda suda znm kuru madde oran en az % 7, yeme
olumunda ise % 14-15 olmaldr. Meyveler meyve seviyesinden sapn kesilmesi ile kolayca
hasat edilir.
46
Resim 2.15: Olgunlam kiviler
Resim 2.16: Yeni hasat edilmi kivi meyveleri
2.6.2. Snflandrma
Ekstra
Bu snfa stn kalitedeki kiviler girer. Bunlar, eidin kendine has renginde olmal ve
zelliklerini tamal, iyi gelimi olmaldr. rnn d grnnde ambalaj iinde
sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek ok hafif yzeysel kusurlar dnda kusur
bulunmamaldr.
47
Bu snfa snf Iden veya snf Iin toleranslarna dhil olanlardan ktlece veya
sayca % 5e kadar karma olmamaldr.
Snf I
Bu snfa iyi kalitedeki kivi meyveleri girer. Bunlar, eidin zelliklerini

gstermelidir. Meyveler sert, meyve eti tamamen salam olmaldr. rnn d grnnde,
ambalaj iinde sunumunu ve kalitesini etkilemeyecek ok hafif yzeysel kusurlar
bulunabilir.
Bu snfa, snf IIden veya snf IIin toleranslarna dhil olanlardan ktlece veya
sayca % 10a kadar karma kabul edilmektedir.
Snf II
Bu snfa kalitesinden dolay daha st snfa giremeyen ancak genel zellikleri

karlayan kiviler girer. Bu snfa giren meyveler, olduka sert olmal ve meyve eti nemli
kusurlar gstermemelidir.
Bu snfa, genel zelliklere ve snfn zelliklerine uymayan kivilerden ktlece veya
sayca % 10a kadar karma kabul edilmektedir (rme ve ktleme ile tketime
uygunsuz hldeki rnler hari).
2.6.3. Ambalajlama
Ambalajlar tama srasnda meyvelerin korunmasn salayacak, insan salna zarar
vermeyecek ekilde ahap, kt veya plastik malzemelerden yaplm olmaldr. Ambalaj
olarak kullanlacak malzeme; yeni, temiz, rnn haric ve dhil zarar grmesini nleyecek
kalitede olmaldr. inde kivi bulunan ambalaj kaplarnn st ksm, meyveleri muhafaza
edecek ekilde dizayn edilmelidir.
Ambalajlarn yapmnda kullanlan her eit malzeme insan salna zararsz, yeni,
temiz ve kuru olmaldr. hracatta kullanlan kt, pul gibi malzemelerin basks,
etiketlenmesi toksik olmayan mrekkeple yazlmal ve tutkalla yaptrlmaldr.
Ekstra snf kiviler, dierlerinden ayr olarak ve bir kat olarak dzenlenmi ambalajlar
iinde sunulmaldr. Ambalajlar her trl yabanc maddeden ari olmal, rutubet ve koku
eken malzemeden yaplmamaldr.
48
Resim 2.17: Pazara sunulmaya hazr ambalajl kivi meyveleri
2.6.4. Muhafaza
Genelde olgun kivi meyveleri 12-14 oClik serin bir ortamda 4-8 haftaya kadar
muhafaza edilebilmektedir.
eitlere gre deimekle birlikte souk hava depolarnda 0-0,5 oC ve % 90-95 nemde
ortalama 4-5 ay rahatlkla depolanabilir.
Kontroll atmosferli depolarda ise meyve mr dier depolardakine oranla iki ay
daha fazladr.
49
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Tekniine uygun kivi yetitiricilii yapmak iin aada verilen ilem
basamaklarn uygulaynz.
lem Basamaklar
Kivinin botanik zelliklerini
belirleyiniz.
Kivinin iklim isteklerini belirleyiniz.
Kivinin toprak isteklerini belirleyiniz.

Kivi fidan retiniz.

Fidan ukurlarn anz.
Fidanlar dikiniz.
Sulama yapnz.
Topra ileyiniz.
Budama yapnz.
neriler
seiniz.
Blgenin ilk ve son tarihlerini tespit ediniz.
Yetitirme ortamnn fazla nemli olmasn
nleyiniz.
Blgenin uzun yllar scaklk ve ya
ortalamalarn tespit ediniz.
veriniz.
temizleyiniz.
Topra derin srnz.
ukurlar mmkn olduunca geni anz.
Can suyunu veriniz.
yapnz.
Budama artklarn araziden uzaklatrnz.
50
Meyve tutumunu artrc ilemler yapnz.
Gbreleme yapnz.
Hastalk ve zararllarla mcadele

yapnz.
Meyveleri hasat yapnz.

kullannz.
Fosforlu ve potasyumlu gbrelemeye zen
gsteriniz.
lalar dozunda ve zamannda kullannz.
Mmkn olduka hormon kullanmndan
kannz.
reniniz.
snflandrnz.
gsteriniz.
Ambalaj malzemelerinin temiz ve salam
Muhafaza yerinde koku yayc maddelerin
bulunmasn engelleyiniz.
bekletiniz.
ayklaynz.
51
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
Sralar dzgn oluturdunuz mu?
Fidanlarn kklerini iyice sktrdnz m?
Sulamay sabah ve akam serinliinde yaptnz m?
10
11
12
Hasat srasnda meyveleri zedelemeden topladnz m?
13
14
15
Muhafaza yerinde
engellediniz mi?
koku
yayc
maddelerin
Hayr
bulunmasn
DEERLENDRME
52
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
yanl ise Y yaznz.
1.
( ) Kivinin genel grn asmaya benzer.
2.
( ) Kivinin kkleri saak kkl ve etlidir.
3.
( ) Gvde, kaln kabuklu ve odunsu bir yapya sahiptir.
4.
( ) Gzler, bir yandaki srgnlerin yaprak koltuklarndan oluur.
5.
( ) Yaprak says az olup az su tketir.
6.
) Dllenen dii ieklerde diicik tepesi kahverengileir ve solar. Dllenmeyen
beyaz kalr.
7.
( ) Kivi iekleri nektar ierdiinden arlar iin caziptir.
8.
( ) Tozlanma yeterli olmazsa az sayda meyve tutar ve meyveler kk kalr.
9.
) Kivi yetitiriciliinde en kstlayc etmenlerden biri su istei ve dzenli sulama
zorunluluudur.
10.
( ) Kivi yetitiriciliinde T-direk terbiye sistemi en yaygn kullanlandr.
DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da
cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek
tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
53
RENME FAALYET3
RENME FAALYET3
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda tekniine uygun olarak nar
ARATIRMA
Blgenizde nar retimi yapan iletmeleri geziniz.
Narn bitkisel zelliklerini inceleyiniz.
Narn retim ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
Narn bakm ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
Narn hasat ve muhafaza ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
3. NAR YETTRCL
3.1. Narn zellikleri
3.1.1. Narn nemi
Nar, dutgiller (moraceae) familyasndandr. Bilimsel ad Punica granatum L. dir.
Bir lman iklim meyve tr olan narn ana vatan Ortadou, Anadolu ve Kafkasya ile ran
Krfezi arasnda kalan blge olup binlerce yldr retimi ve tketimi yaplmaktadr.
Nar, lkemizde ve dier lkelerde ok eski zamanlardan beri tannmasna ramen
retimi birok meyvenin gerisinde kalmtr. Bunun ana sebeplerinden biri dnyada henz
nar tketim alkanlnn yerlememi olmasdr. Son zamanlarda yaplan tbbi aratrmalar
sonucu ortaya kan faydalar ile yetitirme teknii, depolama ve tama alanlarnda yaplan
almalar sonucu daha ok tannan, retimi, tketimi ve ticareti artan bir meyve durumuna
gelmitir. Hatta her alandaki art hz bakmndan meyveler arasnda ilk srada geldii
kesindir.
Nar, eitli iklim ve toprak artlarnda yetiebilen, bakm kolay, i ve d pazarlarda
iyi fiyat bulan, aata ve depoda uzun sre kalabilen bir meyve trdr.
Bilinen en eski meyve trlerinden biri olan narn yaklak 5000 yldr tarm
yaplmaktadr. Genel olarak bahe kenarlarnda it bitkisi olarak ya da dier meyvelerin
54
iinde karma olarak tarm yaplan narn son yllarda ihracat imknlarnn artmasyla kapama
baheleri kurulmaya balanmtr.
Bitkinin tohumlar meyve olarak yenir. Gvde-kk ve dal kabuklar ile meyve kabuu
tbbi olarak kullanlr. Kk ve gvde kabuu tanen, niasta ve alkaloitler (pelletierin) tar.
Nar meyvesinin kabuunda tanen ve az miktarda alkaloitler bulunur. zellikle deri ileme
sanayinde kullanlan tanen, meyve sularnn durultulmasnda ve inko zehirlenmelerinde
tedavi edici olarak da kullanlmaktadr.
Nar aac kabuu ok eskiden beri bilhassa barsak eritlerine (tenyalara) kar
kullanlr. Nar meyvesi kabuu, ishale kar (% 15lik) ay hlinde kullanlabilir. Nar
kabuu, yn iplikleri sarms renge boyamakta kullanlr. Son yllarda yaplan tbbi
almalarda mayho narlar tansiyon, kolesterol, kanszlk ve yorgunluk tedavisinde
kullanlmaktadr. Kemikleri glendirici etkisi dolaysyla hem ocuklar hem de menopoz
yandaki hanmlar kullanmaktadr.
Resim 3.1: Nar ekisi
Resim 3.2: Nar iindeki ekirdekler
55

3.1.2.1. Habitus
Narlar 1-5 metre ykseklikte, ince, eri, alt ksmlardan dallanan bir gvdeye sahiptir.
Kk boazndan srekli olarak kan yeni srgnler sayesinde bir al formunu almaktadr.
Doal byme hlinde farkl yalarda 15-20 adet gvdeden oluan bir yapya sahip
olmaktadr. Gvde ya ilerledike alt dallar kurumakta ve daha yukarlardan dallanarak
aa, ok gvdeli bir emsiye eklini almaktadr. ok yalanan ya da eitli nedenlerle zarar
gren, yok olan gvdeler; kk boazndan gelen srgnlerle srekli olarak yenilenmektedir.
Gen gvdeler ak kahverengidir. Yalandka kahverengimsi koyu gri bir renk alr.
Gvdelerin mr 30-50 yl olmasna karlk, nar kkleri 100 yldan fazla bir sre grev
yapabilir.
Resim 3.3: Habitus
3.1.2.2. Kk
Nar bitkisi, toprak iinde derinlere ve yanlara giden ok kuvvetli bir kk sistemine
sahiptir. Ayn zamanda bol saak kk yapar. Bu zellii dolaysyla kuraa en dayankl
bitkiler grubunda yer alr. Ayn zamanda su tutan ar killi topraklara da adapte olur.
Narlarda dallar ok sk bir biimde bulunur ve youn bir ekilde ta oluturur. Gen
srgnlerin enine kesiti kelidir, yalandka yuvarlaklar. Yeilimsi-gri, kahverengi ve
yal dallar koyu grimsi-kahverengidir.
Narlarda genel olarak grlen dallar:
Koltuk srgnleri: Genel olarak meyve ve odun gzlerinin yanndan kan bu

srgnler ksa ve i eklindedir. Sivri ular nedeniyle diken olarak adlandrlr.
Boylar birka mmden 10-15 cmye kadar deiir. Boy deiiklikleri ve dal
56
zerindeki sklklar eitleri ayrt etmek iin kullanlr. Yaplar gerei tacn
daha da sk grnmesine neden olur ayrca zerindeki yapraklarla aacn toplam
yaprak alannn artmasn salar.
Obur dallar: Genel olarak kk boazndan veya gvdenin alt ksmlarndan

kar. yi beslenme koullarnda ylda 3-4 m boy alabilir. Alt ksmlarndan
kan bu srgnler gerek duyulduunda aacn 2, 3 veya 4. gvdesi olarak
deerlendirilir. Obur dallar, gvdenin st ksmlarndan veya odun dallarndan
da kabilir. Bunlar alt ksmlardan kanlara gre daha zayftr. Gerekirse
bunlarn da tepeleri kesilerek meyve dallarna dntrlr.
Obur dallar, dzgn ve dik olarak yukar doru bymeleri ve ok az dallanmalar

sebebiyle teki dallardan kolayca ayrt edilebilir. Daha ak renklidir. Boum aralar
uzundur. Dolaysyla zerindeki koltuk srgnleri seyrek ve kk olur, bazen hi grlmez.
Gvdeden ktklarnda ksa srede yan dallara ayrlr. teki meyve aalarnda grlen tepe
tomurcuu basknl, nar dallarnda kuvvetli deildir. Birincil daln orta ksmlarndan kan
ikincil bir dal, daha kuvvetli bymeye balar. Bundan da ksa sre iinde ncl dal kar.
Bylece ksa bir dal sistemiyle aacn tac oluturulur. Genellikle yanlara doru byr.
Boum aralar da olduka ksadr. Meyveler nadiren bir yal dallarda, en ok 2-3 yal
dallarda, daha az olarak da yal dallarda bulunur.
3.1.2.4. Yapraklar
Yaz srgnlerinde sk bir ekildedir. Kenarlar tyl, st yzeyleri dumanl ve ak
yeil renktedir. Karlkl olarak bulunan yapraklar, srgn boyunca birbirleriyle dik a
yapacak ekilde devam eder.
Nar yapraklar ksa sapl, dar veya az geni mzrak eklindedir. Alt ve st ular, az ya
da ok sivridir. Kenarlar dz veya hafif dalgaldr. Yaprak yzeyi ince, hafif effaftr. st
yzey yeil-koyu yeil, alt yzey dumanl ak yeil-sarms yeil renklidir. Tomurcuklardan
kan gen yapraklar kahverengimsi krmz renktedir.
Boyu 1-8 cm, eni 0,5-2 cm arasnda deimektedir. Orta damar; belirgindir, yapran
st ksmnda batk, alt ksmda kntldr. Yan damarlar da belirgin olup 5-12 ifttir. Yaprak
kenarlarna doru a gibi dalmtr.
Narlar tropik blgelerde her dem yeildir veya ksmen yaprak dkm grlr.
Subtropik ve lman iklim blgelerinde ise mutlak yaprak dkm vardr. Ancak ge
sonbahar ve k aylarna kadar gecikir. Dkmden nce yapraklarn tamam birden sararmaz.
Yeil, yeilimsi sar, sar ve krmznn eitli tonda renklerini alan yapraklar ayn aa
zerinde bulunur ve bahe mimarisi iin uygun dekoratif bir grnm kazanr.
57
Resim 3.4: Yaprak
3.1.2.5. iekler
Genellikle srgnlerin u ksmlarnda 1-5 adet bulunur. ok ksa bir sapla veya
dorudan srgne tutunur. Byk, kendine zg krmz renkte, nadiren sar veya beyaz
renkte, kokusuz, 4-6 cm boyunda, aldnda 5-7 cm apndadr. iek tablas tabanda
daralm, nceleri iek sapna benzer bir ekil almtr. Sonralar tp veya an eklini alr.
Kaln ve etlidir, parlak tula krmzs renkte, 1 cm apndadr.
Narlarda genel olarak erkek, dii, erdii iekler bulunabilir. Kltr eitlerinde ise
erdii iekler bulunmakla beraber bunlar iki tiptir.
A tipi iek: Morfoloji erdii, fizyolojik erkek yapdadr. Dii organ 0,5-1 cm
boyunda, normalden ksa kalmtr. Yumurtalk gelimemi olup kktr. Bu
durumda iek alt ksm sivri, ters koni eklindedir. Bu iekler aldktan bir
sre sonra hafif sararr ve dklr. Ancak bu srada polenleri, bcekler
yardmyla tanp dier ieklerin dllenmesinde grev yapabilir.
B tipi iek: Morfolojik ve fizyolojik ynden erdiidir. Dii organ uzun ve hafif
kvrlmtr ve bir boyuncua sahiptir. Yumurtalk gelimi durumdadr. Bunun
sonucu iek daha tomurcuk hlinde iken alt ksm A tipi iee gre daha kaln
ve ikin, silindirik ekle yakn bir yapdadr. Orta ksm boumludur. iekler
aldnda da bu silindirik yap devam eder. Dllenmeden sonra alt ksm daha
da ikinleerek meyveyi meydana getirmek zere blnmeye balar.
lk dnemde oluan anak eklinde iekler meyve balamaktadr. Dier meyve

trlerine gre daha ge iek at ve ieklenme periyodu uzun olduu iin ieklenme
dneminde oluabilecek ge ilkbahar donlarndan korunur ve ayn aata uzun bir zaman
58
periyodunda gerekleen ieklenme nedeniyle souk zarar sz konusu olsa bile yeni aan
iekler sayesinde retici zarar grmez.
Resim 3.5: Nar iekleri
3.1.2.6. Meyve
Meyveler parlak krmz, sarms yeil ya da beyazms renkte, derimsi yapda bir
kabukla kapldr. Hasat edilen meyveler, dayankl meyve kabuu nedeniyle depolama ve
tama srasnda dier meyvelere oranla daha az zarar grr.
Nar meyvesi iri, kresel, stten hafif basktr. Olgunlukta kaliks segmentleri
tarafndan talandrlr. 5-14 cm apndadr. i tohumla dolu olup beyazms sar, sar yeil
veya krmz renklidir. Meyvenin yenen ksm tanelerden oluur. Daneler zar eklinde kabuk
uzantlar ile ayrlm odacklara yerlemitir. Sapa balanan ksmda bir gbek sonra 2-5
adet alt odack ve 5-8 adet st odacktan oluur. Kabuk, odacklar ayran zar ksmlarnda
daha ince; alt ve stte daha kaln ve etli yapdadr. Daneler bu etli ksma gml durumda ve
baldr. Renkleri beyaz-sardan, pembe, krmz veya koyu krmz mora kadar deiir.
Tohumlar keli, endospermsiz ve serttir. Baz eitlerde tohum kabuu sert deildir ve nar
taneleri yenirken tohumlar azda fark edilemez. Bu tip narlara ekirdeksiz ad verilir.
Bir nar meyvesi, ortalama olarak 1000 taneden olumutur. Arlk olarak taneler
meyvenin % 50-80nini oluturur.
59
Resim 3.6: Deiik geliim safhalarnda nar meyveleri
Resim 3.7: Nar meyvesinin ii
60
Narda meyve atlamas genellikle olgunluk dneminde ortaya kmakta ve olgunluk

ilerledike atlam meyve miktar da artmaktadr. Bu sorundan dolay yksek miktarda
verim kayb olabilmekte, hatta % 50 rn kayb oluabilmektedir. Meyve atlamasnn
kontrol iin atlamaya dayankl eit kullanlmas, dzenli ve yeterli sulama yaplmas,
derimin zamannda ve birka defada yaplmas, meyvelerin gne ndan korunmas, ar
azot gbrelemesinden kanlmas ve sert budamann yaplmamas nerilmektedir.
Resim 3.8: Narda meyve atlamas

Nar, genel olarak teki meyve trlerine gre daha ge iek aar ve ieklenme
dnemi daha uzundur. lkemizde narn ilk ieklenmesi blgelere, eitlere, o yllk iklim
durumuna gre deimek zere nisan ay balar ile mays ay ortalamalarnda balar ve 5070 gn srer. Bazen btn gelime periyodu boyunca az da olsa ieklenme grlr.
Narlarda diicik tepesi, iek henz tam alamadan ve erkek organlarn
olgunlamasndan nce iek tozu kabul edebilir hle gelir. Bu aama yaklak 24 saat srer
ve bu srenin byk bir blmnde ta yapraklar henz tam olarak almamtr. Tozlanma,
kalan zaman diliminde bceklerle olur. Bu anda ayn iein tozlar ortamda
bulunmadndan ayn veya baka aatan iek tozlar tanr.
Genel olarak narlarda grlen uzun ieklenme periyodunun balangcnda, ilk
ieklerden meydana gelen B tipi erdii ieklerin oran daha fazladr. Bu verimli ieklerin
miktar eitlere, ekolojik koullara ve bakm koullarna gre deiebilmektedir. En kaliteli
meyvelerde bu ieklenme periyodu balangta meydana gelen verimli erdii ieklerden
elde edilmektedir.
Narlar ounlukla rzgrlarla deil bceklerle tozlanmaktadr. Yabanc tozlanma ile
verimlilik artrlabilmektedir.
61
3.1.4. eitleri
Hicaz : Hicaz narn dier mayho nar eitlerine gre soua tolerans fazladr.
Hicaz nar dikildii yl iyi bakm artlarnda aa bana 0.5-2 kg kadar verimli
olsa da genellikle ge iek at iin verim yok kabul edilebilir. 2. ylda 3-5
kg, 3. ylda 10-15 kg, 4. ylda 20-30 kg, 5. ylda 35-45 kg, 6. ylda 50-60 kg, 7.
ylda 70-80 kg, 8. yldan itibaren 25 yana kadar 80-100 kg verim yapabilen
hicaz nar aacna bu yatan sonra genletirme budamas yaplmaldr.
Silifke as : Bu nar dnyann en gzel nardr. Meyveleri ok byktr.

Bazlar 2 kilogram kadar olabilmektedir. Taneleri iridir. Rengi krmzdr.
Kendine gre bir krmzl vardr. Tad tatl mayhoa yakndr.
Gkbaa (Gkbahe): Bu narlarn kabuu yeil olur. Bazlarnn bir taraf ok

az kzarabilir. Kk ve dayankldr. Taneleri kk olur. Silifke asnn
tanesiyle deve diinin taneleri arasndadr.
Devedii : Bu narn ekirdekleri ok yumuak olur. Taneleri devenin dii gibi

iridir. Bu nar depolamaya fazla dayanmaz.
3.2. Narn Ekolojik stekleri

Tropik ve subtropik blgelerde tabii olarak yetiebilen nar, snrl olarak da lman
iklim blgelerinde deniz seviyesinden 1000 m ykseklie kadar hemen her yerde
yetitirilebilmektedir. Tropik iklimlerde her dem yeil olmasna karlk, suptropik ve lman
blgelerde yapran dkmekte ok az bir souklama ihtiyac gstermektedir. Nar
yetitiricilii iin klar lk ve yal, yazlar scak ve kurak; klar scakln -10 Cnin
altna dmedii yreler uygundur. Bu scakln altnda taze srgnler, -18 Cnin altnda
ise ana gvde souktan zarar grr. Sert rzgr alan yerler, klar scakln daha dk
hissedilmesine, yazlar da dikenli eitlerde meyve kabuklarnn izilerek pazar deerinin
dmesine sebep olur, bu sebeple uygun nar yetitirme alanlar deildir. Bu alanlarda nar
yetitiricilii yapmak iin nceden rzgr kranlar tesis edilmelidir. Nar, scaa ve kuraa en
ok dayanabilen bitkiler olmalarna ramen yazlar dzenli su ister. Nar, yllk ortalama 500
mmlik ya istemekle birlikte bu yan ouna ilkbaharda ihtiya duyar. Yazn yaan
yamurlar meyve kalitesini bozmakta, olgunlua yakn dnemde yaan yamurlar meyve
kabuunu atlatmakta ve iyi sonu vermemektedir. Meyve oluumu dneminde kuru hava
koullar, en kaliteli meyvenin olumasn salayarak pazar deerini artrmaktadr.
Toprak bakmndan ar killiden akllya kadar ok geni bir tolerans alan olan nar,
ksmen tuzlu ve kireli alanlarda da yetitirilebilir. Ekonomik rn alabilmek iin en uygun
topraklar; derin, tnl, geirgen, hafif alkali, organik maddelerce zengin olanlardr. Ayrca
ok kurak ve ok nemli toprak koullarnda da yetiebilir. Bu sebeple hem nar dikimine
62
uygun olup olmadnn anlalmas hem de tesis ve dier yllarda uygulanacak gbreleme
iin mutlaka toprak tahlili yaplmaldr. Toprak alkali veya asitli olabilir.
3.3. Narn oaltlmas

Nar yetitiriciliinde eit seimi olduka nemlidir. eit seiminde dikkat edilen
konular; blgeye adapte olu, o yrenin iklimine ve hastalklara dayankll, verimi;
meyvelerin insanlarn gz zevkine, damak tadna uygun ve tamaya dayankl olmasdr.
ncelikle narn hangi amala yetitirileceine karar verilmelidir. Ayrca bu eitlerin;
irilik, kabuk rengi ve kalnl, dane rengi, yumuak ekirdeklilik, sululuk gibi zellikleri
ihtiyaca cevap verebilmelidir. Yurt iinde sevilen nar eitleri hafif mayho veya tatl,
ekirdeksiz ve iri meyveli olanlardr. Avrupa'ya ihracat iin zellikle kabuk ve dane rengi
krmz ve mayho eitler seilmelidir. Arap lkelerine ihracat iin ise tatl narlar tercih
edilmelidir. Ayrca nar suyu veya nar ekisi elde etmek iin yine krmz daneli ve eki
mayho narlar uygundur.
3.3.1. Analar
Nar a ile ok fazla retilmediinden zel olarak bir anaca ihtiya duyulmamaktadr.
Tohumla retilen rlere a yaplmas yeterlidir.
3.3.2. Fidan retimi
Narlar tohumla, elikle, daldrmayla, dip srgnleriyle ve ayla oaltlabilmektedir.
Tohum ile oaltma
Tohumlar dinlenmeye ihtiya duymadan 20-30 gn iinde imlenmektedir. plak

tohumlar tanelerden ayrldktan sonra ekilebildii gibi taneler, hatta kk ss nar meyveleri
dorudan topraa ekildiinde de imlenme salanmaktadr. Ancak narlarda yabanc
tozlanma yaygn olduundan tohumla oaltma, slah almalarnda veya a ile oaltmada
ana retimi iin uygulanabilir.
elik ile oaltma
Narlar ticari yetitiricilikte yaygn olarak elikle oaltlmaktadr. K aylarnda

alnan bir yllk obur dallardan 10-20 cm boyunda odun elii hazrlanr ve dorudan
baheye veya elik tavalarna dikilir. elik tavalarnda 1 yl sre ile bakm yaplan elikler,
mevsim sonunda kkl fidan olarak sklr.
elikler meyve dallarndan alnrsa hemen ayn yl iek aar. Ancak gelime zayf
olur.
Dip srgnleri ile oaltma
63
Bazen daha yal srgnlerden de srk elik yaplarak ya da yal dip srgnleri kkl
bir ekilde ayrlarak bahe tesis edilebilir. Bu durumda bahe, daha erken meyveye
yatmaktadr. Ancak uygulamada bu karakterde ok sayda rnek yoktur. Dikimlerden sonra
tutma glkleri de grlmektedir.
Narlar yaz aylarnda alnan yeil eliklerin sisleme altnda kklendirilmesiyle de
oaltlabilmektedir.
A ile oaltma
Daha ok eit deitirmede uygulanmaktadr. Ancak tohumla veya elikle oaltlm

analar zerine gz veya kalem as uygulanabilir. Bu yntemin uyguland bahede
anatan kan dip srgleri titizlikle izlenmeli ve zamannda yok edilmelidir.
Resim 3.9: plak kkl nar fidanlar
Resim 3.10: Tpl nar fidanlar
64
3.4. Nar Bahelerinin Kurulmas

Nar yetitiriciliinde ama para kazanmak olduuna gre pazar talebi en fazla olan
eitler tercih edilmelidir. Bu eitler iinden hicaz nar Avrupa pazarlarnda son yllarda
daha fazla tercih edildii iin bu pazar dnerek retim yapmay dnenler iin tercih
edilmesi gereken bir eittir.
Nar bahelerine dikilecek fidanlar mutlaka 1 yanda olmaldr. Daha yal fidanlarla
kurulacak bahelerde, ekil vermek mmkn olmad iin tercih edilmez. Eer mutlaka 2
veya daha fazla yal fidanla bahe tesis edilecekse 1. yl sonunda ekil verilmi ve tpe
alnm ya da batan tpl fidanlar tercih edilmelidir.
Nar bahesi, dorudan elikle ya da kkl fidanlarla kurulabilir. Ancak eliklerin
dorudan baheye dikilmesi, eitli bakm glklerine, verim kayplarna yol amas ve
fidanlarn iyi bir rnek olmamalar nedeni ile bir fidanlk parselinde kklendirilip bir yl
sreyle burada bakmlar salandktan sonra boylama yaplarak baheye dikilmeleri daha iyi
sonu verir. Nar elikleri, hibir ilem uygulanmadan eitlere gre deimekle birlikte %60100 oranlarnda kolaylkla kklenmekte, nemli bir sorunla karlalmamaktadr.
3.4.1. Arazi Hazrl
Nar bahesi tesis edilecek arazinin iinde varsa byk aalar ve kayalar
temizlenmeli, gerekiyorsa tesviye yaplmaldr. Bunun yannda varsa drenaj sorunu
halledilmeli, yabanc otlar srm veya herbisit uygulamas ile temizlenmelidir. Tesiste
dikkat edilecek en nemli husus, uzun yllar mnavebesiz apa bitkisi tarm yaplan alanlara
hemen dikim yaplmayp gzden klk hububat ekimi yaplmaldr.
Bahe kurulacak yerler hububat hasadndan sonra anza braklmal ve yaz sonlarnda
derince srlmelidir. Eer pulluk taban varsa ncelikle 1 m ara ile dip kazan ekilerek
pulluk taban krlmaldr. Bundan sonra arazi 30 cm derinlikte srlerek gnelenmeye
braklmaldr. Sonbaharda gerekiyorsa ikinci bir srm daha yaplmal diskharrov ve trmk
ekilerek toprak yzeyi dzeltilip arzu edilen sra zeri ve sra aras mesafelere 30 cm yar
apta ve 50 cm derinlikte ukurlar almaldr. Fidan ukurlarnn ap, 20 cmden derinlii
30 cmden az olmamak artyla yazn veya dikimden nce de alabilir. Ancak alt toprakla
st toprak farkl yerlere koyulmaldr. Dikim aral olarak genellikle sra zeri mesafeler
1.5- 3 m sra aras ise 3-6 m olarak uygulanmaktadr. yi bir klanma ve havalanma
salanabilmesi iin 5x3 veya 5x4 m ara ile dikim yaplmaldr. Geni aralklarnn kuzey
gney dorultusunda olmas gerekmektedir. Sk dikim genellikle zayf bnyeli topraklarda
uygulanr. Nar bitkisi genellikle 2. yldan itibaren verime balayp en yksek verim ana 8.
ylda ulamaktadr.
3.4.2. Fidan Dikimi
Nar fidanlar yaprak dkmn takiben k ve erken ilkbahara kadar dikilebilir. Klar
lk geen blgelerde sonbahar dikimi uygunken klar ksmen sert geen yerlerde erken
ilkbahar dikimi yapmak daha uygundur. Dikim zamannda btn fidanlarda olduu gibi kk
65
temizlii yaplr. Fidanda kalan zayf srgnler karlr ve ana srgn 40-50 cmden kesilir.
ukurun iine 2-3 krek yanm iftlik gbresi ile toprak karm konur. Kk boaznn
toprak seviyesinde olmasna dikkat edilir. Dikimden sonra toprak iyice sktrlr. Fidann
yanna herek aklarak balanr. Can suyu vermek iin kk bir anak alr ve toprak nemli
de olsa mutlaka can suyu verilir. K dikimlerinde ksa srede bol ya olacaksa ok
gerekli deildir.
Resim 3.11: Nar bahesi
3.5. Narn Yllk Bakm leri

Nar fidan dikildii yln ilkbaharnda srmeye balad andan itibaren fidana zarar
vermeden yabanc ot alma iin apalama yaplr. apalama ilemi, fidan henz gen olduu
ve yabanc otlarla rekabetten zarar grebilecei iin 15 gn ara ile sezon boyunca 4-6 defa
yaplr. Dier yllarda toprak ileme ot kontrol ve topran havalandrlmas fazla derin
olmayacak ekilde aacn kklerine zarar vermeden yaplmaldr. Toprak ileme yannda
selektif (seici) herbisitler de kullanlabilir.
3.5.2. Sulama
Nar, her ne kadar l iklimine bile uzun yllar dayanabilse de yksek verim ve kaliteli
rn almak iin meyveler olgunlamaya balayncaya kadar toprakta yeterli nem
bulundurulmaldr. zellikle odun gzlerinin srmesi, iek tomurcuklarnn grlmesi,
tohum balamas ve meyve geliimi olmak zere 4 dnemde yeterli toprak nemi mutlaka
salanmaldr. Bahenin toprak yapsna gre sulama aral (7-20 gn) belirlenip bu
aralklarda sulama yaplmaldr. Meyvelerin son olgunlama dneminde hasattan 10-15 gn
nce sulamaya son verilmelidir. Aksi hlde narlarda byk sorun olan kabuk atlamalar
meydana gelir. En uygun sulama sistemi ilk tesis masraf yksek olsa da gbrelemenin de
beraberce yaplabildii damla sulama sistemidir. Ancak anak usul, kark veya salma
sulama da uygulanabilir.
66
3.5.3. Gbreleme
Gbreleme, yaprak ve toprak analiz sonularna gre yaplmaldr. Bilinli bir
gbrelemenin amac, bitkinin ihtiya duyduu besin maddelerinin gereken miktarda ve
zamanda, bitkinin alabilecei formlarda topraa vermektir. Eer analiz yaptrlmadysa ve
besin elementi noksanl belirtileri grlmyorsa organik gbre verilir.
Narlarn gbrelenmesi konusunda yaplan aratrmalarda, organik gbrelerin gelime,
verim ve kaliteye ok nemli etkileri bulunmutur. Narlara verilecek iftlik gbresi iyi
yanm olmaldr. Dekara 2-3 ton sonbahar-k aylarnda btn baheyi kaplayacak ekilde
verilmeli ve pulluk ile topraa kartrlmaldr. Nar iin yeil gbreleme yaplmas da yararl
olur. Bunun iin bakla, fi gibi bitkiler nar bahesinin tamamna ekilir. Ekimi yaplan
bitkilerin ieklenme dnemlerinde bahe srlerek topraa karm salanr. Bu bitkilerin
topra azota zenginletirmesi bakmndan da yararlar vardr.
Azot, nar iin olduka nemlidir. Srgn geliimi ve meyve bymesi iin azotlu
gbre kullanm arttr. lk yllarda aa bana 50 - 100 g saf azot verilmesi gerekir. Tam
verime getikten sonra bu miktar aa bana 200 - 300 g saf azota karlmaldr. Azotlu
gbreler topran asitlik durumuna gre re, amonyum nitrat ve amonyum slfat olarak
erken ilkbahar ve yaz aylarnda olmak zere iki defa verilir. Yukarda belirtilen miktarn
2/3 mart aynda 1/3 ise haziran-temmuz aylarnda verilmelidir. Gbrelemeden sonra
aa hemen sulanmal; sulanmayacaksa gbre, apa ile topraa kartrlmaldr.
Fosforlu gbreler ise narn ieklenme, meyve tutumu ve kk gelimesiyle ilgilidir.
Narlarn fosfor ihtiyac tam verim anda 150-200 g saf fosfor olarak belirlenmitir.
Fosforlu gbreler k aylarnda dal ularnn ulat blgelerde 20 - 30 cm derinlikte aa
evresinde alan daire eklindeki ukura verilerek zeri kapatlr. Bu gbreler, pratikte mart
aynda azot ve potasyumlu gbrelerle kombine olarak gbre makineleriyle banda
verilmektedir.
3.5.4. Budama
ekil budamas
Nar, hi budanmadan bydnde al formunda ok gvdeli byr, verimsiz ve

meyveleri kalitesiz olur. Bu sebeple narlar dikim skl ve dikim yaplan bahenin toprak
yapsna gre 1-2 ana gvdeli olarak yetitirilir. ekil budamas ilk 2-3 yl iinde aalar
verime yatmadan yaplr. 1. yl sonunda dikimde 40-50 cmden kesilen ve ana gvde olarak
braklan srgnden kan kuvvetli 4 srgn, ana dal olarak seilir ve tepeleri 50-60 cm
kesilerek alak talanmalar salanr. Bunlarn dnda kan dip srgnleri devaml kesilir.
ekil budamasna 2-3 yl devam ettikten sonra aa verime yatnca meyve veren dallar u
ksmlarda olduu iin u alma ilemi yaplmaz ve ta oluumu tamamlanr.
Verim budamas
Narlar genel olarak 2. ve 3. yllardan itibaren meyve vermektedir. Narlar verime

yattktan sonra meyve verecek dallarda u alma yaplmamaldr. Bu dnemde seilen ana
67
gvde dnda kan dip srgnler srekli olarak temizlenmelidir. Ayrca ta ksmnda
grlen obur dallar dipten kesilmeli ta oluumu iin gerekirse u alnarak dallanmas
salanmaldr. Sk ta meydana gelmi ise gnelenme ve havalanmay salamak iin genel
bir seyreltme yaplmaldr. Bu ilem yaplrken zayf, kurumu, hastalkl dallar ncelikle
kesilmelidir. Narlarda; genellikle bir yllk dallarda ksr iekler, iki yllk dallarda verimli
iekler meydana geldiinden verim budamas yaplrken bu durum gz nne alnmaldr.
Genletirme budamas
Nar gvdesi eitli artlara gre deimek zere ortalama 20 - 30 yalarnda ekonomik
mrn tamamlar. Ancak kk boazndan yeni kan srgnlerle nar 100 yl akn bir sre
verimliliini srdrebilir. Bu durumda 25. yldan sonra dipten gelen srgnlerden uygun
olan biri ana gvde oluumu iin braklr. Bu srgnden ayn yolla yeni dallar oluturularak
aa genletirilir ve uzun yllar bu aatan faydalanlr.
En nemli hastalk; baz mantarlarn nar meyvelerinde rmelere sebep olmasdr.
Baz kltrel ilemler uygulanarak hastalklar byk lde nlenebilir. Olgunlua yakn bir
dnemde fungusit uygulamas yaplmas, depolanacak meyvelerin uzun sre rmelerini
engellemektedir. Sk dikimden kanlmas, dzenli budama, yere den meyvelerin
toplanmas, hastalk ve zararllarla mcadelede etkin uygulamalardr.
Hastalklar
Kahverengi leke hastal
Aspergillus meyve rkl
Gvde zamklanma hastal
Penicillium
Trichoderma meyve rklkleri
Zararllar
Kk ur nematodlar
Fareler
Yaprak bitleri
Beyaz sinek
Akdeniz meyve sinei
Krmz rmcekler
Harnup gvesi
Turungil unlu biti
Ekilik bcekleri
Aa sar kurdu
68
3.6. Narn Hasat ve Muhafazas

3.6.1. Hasat
Narlar; eide zg irilik ve rengi aldnda kabuk zemin renginin yeilden sarya
dnd, kalikslerin da doru kvrlmaya balad ve meyve zerinde erkek organ
iplikiklerinin kurulduu dnemden balayarak toplanabilir. Blgelere gre deimekle
birlikte genellikle austos ayndan balayarak kasma kadar uzun bir sre hasat edilir.
Uzun bir ieklenme dnemi nedeniyle meyvenin aa zerinde olgunlamas da
farkl zamanlarda olur. Bu yzden nar hasadnn 2-3 defa yaplmas gerekebilir. Pazar
durumu, ii durumu, iklim olaylar vb. nedenlerle uzun bir sre geciktirilebilir ve meyveler
aa zerinde braklabilir.
Ge hasad snrlayan faktrler, baz blgelerde grlebilen sonbahar erken donlar ve
yalardr. Meyvelerin sonbaharda ilk yalardan sonra toplanmas durumunda daha
kaliteli olaca konusunda genel bir inan vardr. Ancak meyvenin olgunluk dneminde
kabuk bymesi durmakta ve iten gelen bask ile gergin bir durum almaktadr. Bu dnemde
grlebilen bol ya meyve kabuunun atlamasna hatta meyvenin yarlmasna, pazar
deerinin tamamen kaybna neden olmaktadr. Kabuun gerginlii, meyvenin bakla
kesilmesi srasnda kolayca fark edilebilmektedir. Bu durumun srekli kontrol edilmesi ve
mmkn lde ilk yalardan nce hasadn yaplmas zorunludur.
Nar, dier birok meyvenin aksine olgunluk zamannda bile meyve dallarna ok
kuvvetli tutunmu durumundadr. El ile hasat yapldnda sapa yakn kabuun yzeysel bir
paras dal zerinde kalabilir ya da kuvvet gerektiren ekme srasnda teki dallardaki
dikenler meyveye batabilir. Bazen de meyve dallar krlabilir. Bu zararlar nlemek ve kolay
bir hasat yapmak iin meyveleri el ile koparmak yerine makas kullanmak daha yararldr.
Meyveler, zerinde 1-2 mm uzunlukta bir sap ksm kalacak ekilde kesilmelidir. Sapn
meyveden tamamen koparlmasna alld zaman bir ksm kabuk sap ile birlikte gelebilir.
Daha uzun bir meyve sap da teki meyvelerin yaralanmasna sebep olur. Dikkatsiz hasat
nedeniyle trnaklarn, makasn ya da dallarn meyve kabuunda yapaca izikler, ksa
srede kararp meyvenin albenisini azaltr. zellikle meyvelerin yere drlmesi ya da
birbirleri zerine atlmas, arptrlmas, dardan fark edilmeyen nemli zararlara neden
olur. Unutulmamaldr ki nar meyvesinin dnda kuvvetli bir kabuk bulunmakla beraber
iinde ok ince zarlarla evrili ve ii su dolu taneler vardr. iddetli darbeler sonunda daneyi
evreleyen bu zarlar yrtlr ve su meyve iine dalr. Ayn zamanda kabukta bulunan ve
buruk bir tat veren tanen maddesi de darbe srasndaki skma ile meyve suyuna karr. Bu
da kalitenin bozulmasna, rmelere neden olur. zellikle uzak pazarlara gnderilecek ya
da uzun sre depolanacak narlarda bu durum nemli kayplar verir.
Btn bunlar gzetilerek nar meyvesi bir elle tutulup teki eldeki makasla daldan
kesilerek ayrlr. Sap ksaltlarak dikkatlice toplama kaplarna konur. Toplama kaplar ve
kasalar ok sayda meyvenin st ste gelecei ekilde derin olmamaldr. Kaplar boylama ve
paketleme yaplacak yere zenle tanmaldr.
69
3.6.2. Muhafaza
Narlar meyve kabuunun zel yaps dolaysyla eitli koullarda 4-6 ay sreyle
depolanabilmektedir. Depolanacak narlar, zellikle aata iken hastalk ve zararllardan
korunmu olmaldr. Hasat, boylama ve paketleme srasnda meyvelerin yaralanmamasna
zen gsterilmelidir. Paketlemede kullanlan malzeme ve depo, temiz olmal; gerekirse
ilalanmaldr.
Bu nlemlerden sonra nar depolamasnda u hususlara dikkat edilmelidir:
zellikle hava oransal nemi dk olan blgelerde ve yetitiricinin kendi

tketimi iin yetitirildii narlar, oda scaklnda ve dk nem orannda 6 ay
kadar saklanabilmektedir. Nar meyvelerinin derimsi yapdaki kabuklar
tanelerin su kaybn byk lde engellemektedir. Ancak kabuun kendisinde
su kayb fazla olmakta, bzlp kuruyarak sertlemektedir. Kabuk rengi soluk,
mat bir grnm almakta, albenisi azalmaktadr. Baz blgelerde narlar,
kabuunun rmeden ksa srede kurumas iin dk scaklktaki frnlara
konulmakta, bundan sonra adi depolarda saklanmaktadr.
Ticari nar depolamada nar meyvesinin kabuunun kurumamas, parlak, canl

grnmn korumas ve arlk kaybnn en aza indirilmesi esastr. Bunun iin
gene yrelerde narlar, hasattan hemen sonra topraa veya kuma gmlerek ya
da stleri ot, saman, yaprak gibi malzemelerle rtlerek yatak denilen bir
yntemle depolanabilmektedir. Bu yntem 1-2 ay gibi ksa sreli depolama iin
olduka kolay, az masrafl ve baarl bir uygulama olarak grlmektedir.
Ancak meyvelerde grlen rkler depolama sresini ksaltmaktadr.
Narlar genel olarak 5 oC ya da biraz zerinde scaklkta %90-95 nem

koullarnda depolanmaktadr. Narn hasat ve depolama zaman sonbahar k
aylarna rastladndan adi depolarda istenilen scaklk derecesini salamak
kolaydr. Bu durumda yeterli nem oran eitli yollarla salandndan narlar
uzun sre tazeliini koruyarak adi koullarda saklanabilir. Souk blgelerde
scakln uzun sre 5 oC altna dmemesi gerekir. Aksi takdirde me zarar
olan narlarda kabuk ii ksmlarndaki zarlar kararmakta, taneler yumuamakta
ve giderek bozulmaktadr.
Narlarn depolanmasnda en emin ve en az kayp, ek masraflara ramen modern

hava depolar ile salanr. Scaklk ve nem oranlar ayarlanabilen bu depolarda
narlar, daha nce belirtilen koullar salandnda en az 4 ay saklanabilir.
Narlar, hasattan sonra olgunluu devam etmeyen meyvelerdendir. Bu nedenle

deiik atmosferli depolarda etilen gaz uygulamalarna gerek yoktur. Meyve
kabuklarnn su kaybn nlemekte turungiller ve baz meyvelerde uygulanan
mumlama ileminin de bir yarar olmaz.
Narlarn depolanmasnda uygun eit seimi de nemlidir. Genel olarak ge

olgunlaan mayho ve eki narlar depolanmaya uygundur. Bu konuda yaplan
70
aratrma sonularna gre belirlenen eitlerin seimi de depolamada baary

artrmaktadr.
Narlarn depolanmas, pazarlamada sreklilii salamak ve uygun dnemlerde

pazara meyve vermek gibi yararlar bakmndan nemlidir. Ayrca Avrupa
lkelerinde, Noelde nar talebi artmaktadr. Buna gre 1-2 aylk bir
depolamayla bile miktar ve fiyat ynnden d satmdan nemli yararlar
salanabilmektedir.
Resim 3.12: Depolanm narlar
71
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Tekniine uygun nar yetitirebilmek iin aada verilen ilem basamaklarn
uygulaynz.
lem Basamaklar
Narn botanik zelliklerini belirleyiniz.
Narn iklim isteklerini belirleyiniz.
Narn toprak isteklerini belirleyiniz.

Nar fidan retiniz.

Fidan ukurlarn anz.
Fidanlar dikiniz.
Sulama yapnz.
Topra ileyiniz.
neriler
seiniz.
ediniz.
olmasn nleyiniz.
veriniz.
temizleyiniz.
Topra derin srnz.
anz.
Can suyunu veriniz.
yapnz.
72
Budama yapnz.
Gbreleme yapnz.
Hastalk ve zararllarla mcadele ediniz.
73

uzaklatrnz.
Meyve tutumunu artrc ilemler
yapnz.
kullannz.
zen gsteriniz.
kullannz.
reniniz.
snflandrnz.
gsteriniz.
bekletiniz.
dierlerinden ayklaynz.
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
10
11
12
Hasat srasnda aalarn dallarna zarar vermemeye dikkat

ettiniz mi?
13
14
15
Muhafaza yerinde
engellediniz mi?
koku
yayc
maddelerin
Hayr
bulunmasn
DEERLENDRME
74
LME VE DEERLENDRME

yanl ise Y yaznz.
1.
( ) Nar bitkisi kk boazndan srekli olarak kan yeni srgnler sayesinde bir al
formunu almaktadr.
2.
( ) Nar, kuraa en hassas bitkiler grubunda yer alr.
3.
( ) Gen srgnlerin enine kesiti kelidir, yalandka yuvarlaklar.
4.
( ) Meyveler nadiren bir yal dallarda, en ok 2-3 yal dallarda, daha az olarak da
yal dallarda bulunur.
5.
( ) Narlarda genel olarak sadece erdii, iekler bulunabilir.
6.
) Dier meyve trlerine gre daha ge iek at ve ieklenme periyodu uzun
olduu iin ilkbahar ge donlarndan korunur.

7.
( ) Narlar ounlukla rzgrlarla tozlanmaktadr.
8.
( ) Olgunlua yakn dnemde yaan yamurlar, meyve kabuunu atlatmaktadr.
9.
( ) Klar lk geen blgelerde ilkbahar dikimi uygunken klar ksmen sert geen
yerlerde sonbahar dikimi yapmak daha uygundur.
10.
( ) Fosforlu gbreler narn ieklenme, meyve tutumu ve kk gelimesiyle ilgilidir.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.
75
RENME FAALYET4
RENME FAALYET4
AMA
Gerekli ortam, alet ve malzeme salandnda tekniine uygun olarak dut
yetitiricilii yapabileceksiniz.
ARATIRMA
Blgenizde dut retimi yapan iletmeleri geziniz.
Dutun bitkisel zelliklerini inceleyiniz.
Dutun retim ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
Dutun bakm ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
Dutun hasat ve muhafaza ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.
4. DUT YETTRCL
4.1. Dutun zellikleri
4.1.1. Dutun nemi
Dut, dutgiller (Moraceae) familyasndandr. lkemizde meyvesinden yararlanlan ve
yaygn olarak yetitirilen dut trleri; Morus alba (beyaz dut), Morus nigra (karadut) ve
Morus rubra (krmz veya mor dut) dr.
Kuzey yar krenin genellikle lman ve subtropik blgelerinde yetitirilmektedir.
lkemiz, dutun ana vatanlarndan ve doal yayl alanlarndan olmasna karn bu genetik
potansiyel yeterince deerlendirilememitir. Meyve kalitesi bakmndan olduka stn
zelliklere sahip olan birok genotip yalnzca kerestesinden yararlanmak amacyla kesilerek
yok edilmitir.
Gnmzde taze tketiminin yan sra ilenmi rnlerinin de besleyici zellii
sayesinde dut, nemli bir potansiyele sahiptir. Yetitii yrelerde meyvesinden; pekmez,
reel, pestil, dut ezmesi, dut kurusu, meyveli dondurma, cevizli sucuk, sirke, meyve suyu
konsantresi, ispirto gibi onlarca rn yaplmaktadr. zellikle karadut suyu son yllarda
olduka yaygn bir iecek hline gelmi ve aranan bir meyve olmutur. Dut, sevilerek yenen
bir meyve olmasna karn meyvesi ok yumuak olduundan soukta saklama sresi ok
ksadr. Bu yzden taze olarak tketimi sadece hasat dnemi ile snrl olan bir meyvedir.
Ancak zellikle karadutlar souk hava depolarnda bir ay sre ile veya derin dondurucularda
76
uzun sre saklanabilmektedir. Bu durum karadutlarn sanayide ilenmesi iin bir avantaj
salar.
Dut, tmyle organik olan tek rndr. Bceklenmeyen, parazitlenmeyen tek
meyvedir. Dut yapra sarmas, asma (zm) yapra sarmas gibi tketilebilir. Salkl ve
lezzetlidir. Eki karadut ok gl antioksidanlar ierir, yalanmay geciktirir, kalp damar
saln ve baklk dzenini glendirir, yorgunluk ve uykusuzluu giderir, yksek
tansiyonda yararldr. Antosiyanin ierii bakmndan ok zengindir. Az yarasn geirir,
boaz iltihaplarn geirir. Dut, a karnna yenirse solucan ve parazitleri dker. Dut
yapraklar, diyabet hastalnda tedaviye yardmcdr. Dut yapraklar idrar sktrr. Dut
kurusu veya ya dut; egzama, alerji durumlarnda yararldr. Dut bedene g verir, enerji
verir. Karacieri glendirir. Dut, yemekle birlikte yenilirse sindirimi kolaylatrr.
Taze dut meyvesinin 100 gram 93 kaloridir ve ieriinde; 0,9 g protein, 19,8 g
karbonhidrat, 1,1 g ya, 0,9 g lif, 60 mg kalsiyum, 1.1 mg demir, 0,05 mg B1 vitamini, 0,07
mg B2 vitamini, 0,2 mg B3 vitamini ve 17 mg C vitamini vardr.
Trkiyede dutlarn henz tip zelliinde olmas nedeniyle ticari bahe kurmaya karar
verildiinde dier trlerdeki gibi onlarca eit-ana zenginliine sahip deildir ve fidan
bulunamamaktadr. Dnyann birok lkesinde de dut, genellikle ipekbcei
yetitiriciliinde kullanlmakta, meyvesi iin yetitirilmemektedir. Bu nedenle dut aac,
meyvesi ve yetitiricilii hakkndaki bilgiler snrldr.
4.1.2.1. Kk
Ortada kazk kk, bunun etrafnda bol miktarda saak kk vardr. Kkn zeri sar
renkli bir kabuk ile kapldr. Kkler olduka kuvvetlidir. Topraa sk bir ekilde balanr.
Gvdesi olduka dzdr. zeri esmer bir kabukla kapldr. Kabuun altnda sar renkli
ok dayankl bir odun vardr.
Dallar budanmad takdirde gayet muntazam byr. Genel olarak bir senelik
srgnler zerinde yan dallar bulunmaz. Sadece yapraklar vardr.
4.1.2.3. Yapraklar
Dut yapraklarnn zeri parlak yeil, altlar ise donuk yeil renktedir. Baz eitlerin
yapraklar ince, bazlar ise etli ve yumuak olur. Her eit dutun kendine has yaprak ekli
mevcuttur.
lkbahar, yaz, hatta sonbahar aylarnda yapraklar toplanan dut tekrar yaprak verir. Bu
durum dutlara zeldir. Baka aalarda yoktur.
77
Yapraklar hayvanlar asndan olduka besleyicidir. Bu nedenle dut yapraklar

toplanp paralanarak hayvan yemi olarak kullanlabilir.
Resim 4.1: iek
4.1.3. eitleri
Siyah dut : Dutgiller (moraceae) familyasndan 10-13 metreye kadar

boylanabilen, Asya ktasna zg bir dut trdr. Yapraklar 10-20 cm
uzunluunda ve 6-10 cm geniliinde, alt yzeyi tyl, st yzeyi przl ve
ksa sert tyldr. Yenebilen meyveleri koyu mor ya da hemen hemen kara
renkli, olgunlanca 2-3 cm uzunluunda ok sayda bileik meyveden oluur.
Resim 4.2: Siyah dut meyveleri
Avustralya dutu: Scak ortam ok sever. Dut boyu dier dutlardan daha
uzundur.
Beyaz dut : Dutgiller familyasndan anavatan Dou Asya olan, hzl byyen
15-20 mye kadar boylanabilen, orta byklkte bir dut trdr. Kaln dall,
78
geni tal bir aatr. Gen aalarda yapraklar 20 cm uzunluunda, loplu olup
yuvarlaktr.
Yallarda genellikle 8-15 cm, tam kalp eklindedir. Taban asimetriktir ve

kenarlar testere dilidir. Srgnler kesildiinde st gibi salglar akar. Meyveler
olgunlanca beyaz renk alr, tatldr.
Baz varyete ve formlar park ve bahelerde ss bitkisi olarak yetitirilir. Odunu sar
renkli ve dayankldr. Tarm aletleri ve mzik aletleri yapmnda kullanlr.
Resim 4.3: Beyaz dut meyveleri
Eki kara dut
Eki kara dut 8-10 metreye kadar boylanabilir. Yapraklar 10-20 cm uzunluunda ve
6-10 cm geniliinde, alt yzeyi tyl, st yzeyi przl ve ksa, sert ve tyldr.
Yenebilen meyveleri koyu mor ya da hemen hemen siyah renklidir.
Olgunlanca 2-3 cm uzunluunda ok sayda bileik meyveden oluur. Meyveleri biraz
daha tyldr.
79
Resim 4.4: Eki kara dut
Parat ters dut : Meyveleri kolayca toplanabilir, fidan emsiye formundadr.
Resim 4.5: Parat ters dut
4.2. Dutun Ekolojik stekleri

Dut, daha ok scak lman ve bol gneli blgelerin bitkisidir. Trkiye'nin meyve
aac yetitirilen pek ok yerinde dut aac da rahatlkla yetitirilebilmektedir.
80

Dut aac, en iyi tnl, kumlu-tnl ya da killi-tnl topraklarda yetiir. Topran pH
deeri 6,5-7 olmaldr. zellikle dut aacnn dikildii yerde, taban suyu toprak yzeyine
yakn olmamaldr.
4.3. Dutun oaltlmas

4.3.1. Analar
Dut fidanlar, yabani dut tohumlarnn imlendirilmesi ile elde edilen analar zerine
alanarak veya elik ve daldrma ile retildiinden zel bir anac kullanlmamaktadr.
4.3.2. Fidan retimi
K sert geen blgelerde ilkbaharda, k hafif geen blgelerde ise sonbaharda
tohumlar ekilir. Ekilen tohumlar 15-20 gnde imlenerek topran yzne kar. Yaz
boyunca sulama, apalama, gbreleme gibi bakm ilemleri yapld takdirde 1,5-2 m
boyunda 1-2 cm apnda fidanlar (rler) elde edilir. stenirse gelecek yl kakma veya
kabuk alt as yaplarak al fidan retimi de yaplabilir.
Ayrca yllk dallardan alnan elikleri kklendirmek veya daldrma yapmak sureti ile
de fidan retilebilir.
4.4. Dutun Bahe Kurulmas

Dut baheleri ekilde tesis edilir:
Kapama bahe
Kapama dut bahesi tesisinde fidanlar; sralar aras 2.5-3 metre, sralar zeriyse 1.5-2
metre olacak ekilde dikilebilir. Toprak ilemesi, traktrle yaplacaksa o zaman fidanlar aras
mesafe 3.5-4 metre olmaldr.
pekbcekilii ynnden en uygun olan yalnzca dut aalarnn yetitii "kapama
dut baheleri" dir. nk yaprak hasad ve bakm ileri daha kolay yaplr.
81
Resim 4.6: Kapama dut bahesi
Baka tarm rnleriyle kark bahe
Baka tarm rnleriyle kark dutluk tesis edilirken fidanlar arasndaki aralk, 10-15
metre olmaldr.
Tarla kenarna snr aac olarak oluturulan dutluk
Snr aalar olarak oluturulan dutluklarn ise arazinin ekonomik kullanm gibi bir
avantaj vardr. Bu dikimlerde 2-3 metre arayla sra hlinde yaplan dikimler uygun olur.
Dut bahesi iin uygun olmayan yerler:
lalama yaplan tarm rnleri yan

Tozlu yol kenarlar
Zehirli gaz karan fabrika etraf
Yzlek ve zayf topraklar
Sulama imkn olmayan yerler
4.4.1. Arazi Hazrl

Dut dikilecek arazi sonbaharda derince krizma yaplr. Arazi zerindeki dier bitki
artklar temizlenir. Bolca iftlik gbresi atlarak srlr. Dikim zamanndan nce istenilen
aralk mesafelerle 70 x70 cm apnda fidan ukurlar alr.
4.4.2. Fidan Dikimi
Dut fidan dikimi, sonbaharda yaprak dkmnden sonra balar ve ilkbaharda gzlerin
uyanmasna kadar geen zaman iinde yaplabilir.
Tesis edilecek dut bahesinde nce sralar aras ve sralar zeri mesafeye gre fidan
dikilecek yerler iaretlenir. Dzgn bir ekilde dikim yapabilmek iin dikim tahtas
kullanlmaldr. aretlenen yerlerde 40-50 santimetre genilik ve derinlikte ukurlar alr.
82
Dikilecek fidanlarn kkleri zerinde bulunan yaral, bereli ve ezik ksmlar kesilerek
kk tuvaleti yaplr. Sonra fidann kkleri boaz ksmna kadar ukura yerletirilir. Gbreli
toprakla doldurularak fidan etrafna bir anak yaplr. Sonra da can suyu verilir.
4.5. Dutun Yllk Bakm leri

Blgenin iklim zelliklerine baklarak ak veya rtl toprak ileme sistemleri
kullanlabilir. Su kaynaklar yeterli olduu takdirde rtl veya yar rtl sistemlerin
kullanlmas tavsiye edilir. rtl toprak ilemede sadece ar boylanm olan otlar biilir
veya zellikle aa altlarnda yabanc ot ilalar ile dzenli bir mcadele yaplr. Sonbahar ve
k aylarnda ise bir kez toprak ileme yaplr veya hi yaplmaz. zellikle gen bahelerde
yabanc ot ilac kullanrken dikkatli olunmaldr.
4.5.2. Sulama
Dut aalar, topra nemli olduu srece iyi geliir ve rn verimi artar. Yaz
mevsiminde, scak ve kurak dnemlerde toprak nemini korumak zere aalara sulama
yaplmas gerekir. Bu ekilde dut aalarnn rn verimi % 50 kadar artrlabilir. Ancak
aalarna verilecek olan suyun kalitesi iyi olmal ve arya kalmamaldr.
4.5.3. Gbreleme
Dut aalarnn iyi gelimesi ve rn veriminin artrlmas iin azotlu, fosforlu ve
potasl kimyevi gbrelerin verilmesi gerekir. Gbreleme iin bahede yaplacak yaprak ve
toprak analizlerine gre verilecek gbre deerleri saptanr. Gbre; ilkbahar, yaz ve
sonbaharda olmak zere defa verilir. Sulama imknnn olmad bahelerde ise fosfatl
ve potasl gbreler sonbaharda, azotlu gbreler ise ilkbaharda verilir.
4.5.4. Budama
Dut fidanlar gelimeye balaynca ekil budamalar, rn vermeye baladklarnda da
rn budamalar yaplmaya balanr. Aalarn geliimi ve rn vermesi bakmndan
budamann doru yaplmas byk nem tadndan uygulamann dut aalarn iyi tanyan
kiiler tarafndan gerekletirilmesi yerinde olur. zellikle beyaz ve krmz dut eitlerinin
daha uzun srgnler verdii ve hzl byd, karadut tiplerinin ise daha ksa srgnler
vererek yava, salkl ve byk aalar meydana getirebilecei dnlerek buna uygun
ekiller verilmeye allmaldr.
Verim andaki dut aalarna ar sert kesimler yaplarak obur srgn oluumuna
imkn verilmemelidir. Trlerin kendine has byme ekilleri dikkate alnarak budama ve
terbiyeleri yaplmaldr.
83
Dut aacnn ekillendirilmesi amac ile dut fidan dikildikten sonra verilecek
ykseklie gre fidan gvdesi kesilmelidir. lkbaharda, fidan gvdesi zerinde pek ok filiz
oluur. Yazn fidan gvdesinin st ksmnda iyi gelime gsteren 3 adet filiz braklarak alt
ksmndakiler kesilir. Sonbahar sonlarna kadar bu 3 adet srgnn gelimesi salanr.
Yaprak dkmnden sonra 3 adet dal, gvde yksekliinin yars uzunluunda
kesilerek aa zerinde 3 adet kuvvetli kol oluturulur. Bu kollardan kan srgnlerin yaz
boyunca gelimesi salanr.
ekil 4.1: Dut aacna ekil verilmesi

Hastalk ve zararllarn younluu arttnda mutlaka hasattan sonra veya kn
mcadele edilmelidir. Zararllarla teknik talimatlarda belirtildii ekilde ilal mcadele
yaplmaldr.
Hastalklar
Fazla bir hastal olmayan dut aalarnda zellikle ar ve slak topraklarda kk ve

kk-boaz hastalklarna kar dikkatli olunmaldr.
Zararllar:
Amerikan beyaz kelebei
Dut konili
Unlu bit
A kurdu
4.6. Dutun Hasat ve Muhafazas

4.6.1. Hasat
Taze dut hasad
Dut aalar, meyveleri olgunlatnda altna temiz bir rt yaylarak ve aa dallar

sallanp meyveleri drlerek hasat edilir. Dut aalarna hasat uygulamasnda kesinlikle
sopalarla vurulmamal ve dallarna zarar verilmemelidir. Ayrca karadut tipleri daldan kolay
84
kopmadklar iin elle hasat yaplmalar bir zorunluluk arz etmektedir. Kurutmalk baz dut
tipleri de aa zerinde kuruduktan sonra hasat edilir.
Dut yapraklarnn hasad
Dut yapraklarnn hasad, besleme zamanna ve ipekbceklerinin byme devrelerine

gre farkl yaplr.
Dut aalarnda ekillendirme yaplp kollarda dallar olutuktan sonra bunlardan
alnacak yapraklar ipekbcei beslemesinde kullanlmaya hazr demektir.
Kollarda senelik dallarn olutuu ksma "kafa" denir. Bceklere verilen yapraklar, bu
kafa zerinde oluan senelik dallar zerinde bulunur. Yaprakl durumdaki bu dallara "imal"
denir.
pekbceklerinin 1. ve 2. yalarnda yaprak tketimi azdr. Bu yalarda besleme iin
olgun yapraklar, tek tek toplanr. Bceklerin 3. yanda ise imaller zerinde bulunan filizler
krlr. Bu yolla aalarda budama da yaplm olur.
Resim 4.7: imal kesme
Budama, yaprak hasad srasnda ya da hasat sonras yaplr. Kafalama eklinde

yaplan budamada dallar, aala birletii yerden yani "kafa" zerinden kesilir.
pekbceklerinin beslendii mays ve haziran aylarnda yapld iin "yaz budamas" da
denir.
85
Resim 4.8: Kafalama budama
Bu budamadan 15-20 gn sonra dutlar tekrar uyanarak yapraklanr. Bu yapraklar,

ipekbcekiliinde sonbahardaki ikinci beslemede kullanlr. yi bakm ve dzenli sulama
yaplrsa dut aalarndan bir ylda iki kez yaprak hasad yaplabilir.
Sonbahar beslemesi iin dut yapraklarnn hasad, ilkbahar hasadndan farkldr.
pekbceinin ilk yanda srgnn st ksmndaki taze ve olgun yapraklar toplanr.
Yaprak toplanrken dikkat edilecek en nemli nokta, yaprak sapnn dibinde bulunan
tomurcua zarar vermemektir. Bunun iin de yapraklar, syrma eklinde deil yaprak
sapndan koparlmaldr. Eer tomurcuk zarar grrse ertesi yl ilkbaharda yaprak olumaz.
Yaprak hasadn gnn serin saatlerinde yapmak gerekir. Scak gnlerde sabahlar i
kalktktan sonra yapmak uygun olur.
4.6.2. Muhafaza
Hasat edilen dut meyveleri ok hzl bir ekilde ambalajlanarak sata sunulmaldr.
Muhafazas mmkn deildir.
Kurutulmak amac ile toplanan dutlar ise glge ve temiz bir yerde bez zerine
serilerek kurutulduktan sonra uygun ambalajlara konulmaldr. Nem olmayan serin bir yerde
muhafaza edilmelidir.
86
UYGULAMA FAALYET
UYGULAMA FAALYET
Tekniine uygun dut yetitirmek iin aada verilen ilem basamaklarn uygulaynz.
lem Basamaklar
neriler

seiniz.
Dutun botanik zelliklerini belirleyiniz.
Dutun iklim isteklerini belirleyiniz.
Dutun toprak isteklerini belirleyiniz.

Dut fidan retiniz.

Fidan ukurlarn anz.
Fidanlar dikiniz.
Sulama yapnz.
Topra ileyiniz.

ediniz.
olmasn nleyiniz.
veriniz.
temizleyiniz.
Topra derin srnz.
anz.
Can suyunu veriniz.
yapnz.
87

Budama yapnz.
uzaklatrnz.
Gbreleme yapnz.
kullannz.
zen gsteriniz.
Hastalk ve zararllarla mcadele yapnz.
kullannz.
bekletiniz.
ayklaynz.
88
KONTROL LSTES
deerlendiriniz.
Deerlendirme ltleri
Evet
10
11
12
Hasat srasnda aalarn dallarna zarar vermemeye dikkat

ettiniz mi?
13
14
15
Muhafaza yerinde
engellediniz mi?
koku
yayc
maddelerin
Hayr
bulunmasn
DEERLENDRME
89
LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME
yanl ise Y yaznz.
1. ( ) Dutlarda kabuun altnda sar renkli ok dayankl bir odun vardr.
2. ( ) Genel olarak bir senelik srgnler zerinde yan dallar yerine sadece yapraklar
vardr.
3. ( ) Her eit dutun kendine has yaprak ekli mevcuttur.
4. ( ) Su kaynaklar yeterli olduu takdirde rtl veya yar rtl sistemleri
kullanlmamaldr.
5. ( ) Beyaz ve krmz dut eitleri daha uzun srgnler verir.
6. ( ) Yaprak toplanrken dikkat edilecek en nemli nokta, yaprak sapnn dibinde
bulunan tomurcua zarar vermemektir.
7. ( ) Yaprak hasadn gnn scak saatlerinde yapmak gerekir.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru Modl Deerlendirme ye geiniz.
90
MODL DEERLENDRME
yanl ise Y yaznz.
1. ( ) ncir aac serbest bymeye braklrsa 30 m kadar boy verebilir.
2. ( ) Sarlop sofralk bir incir eididir.
3. ( ) ncir toprak tuzluluuna ok dayankl bir bitkidir.
4. ( ) Kivi yapran dken, trmanc ve sarlc, gl bir bitkidir.
5. ( ) Verim yandaki kivi gvdesi -3 oCnin altndaki scaklklarda atlayarak zarar
grebilir.
6. ( ) Kivide dllenen dii ieklerde diicik tepesi kahverengileir ve solar.
7. ( ) Narda A tipi iek; morfoloji erdii, fizyolojik erkek yapdadr.
8. ( ) Narda meyve atlamasnn kontrol iin azotlu gbre kullanlmas ve sert
budamann yaplmas nerilmektedir.
9. ( ) Dut, daha ok scak lman ve bol gneli blgelerin bitkisidir.
10. ( ) Dutlarda sulama imknnn olmad bahelerde fosfatl ve potasl gbreler
sonbaharda, azotlu gbreler ise ilkbaharda verilir.
DEERLENDRME
Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.
91
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
RENME FAALYET-1'N CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
D
Y
D
Y
D
Y
D
D
Y
D
RENME FAALYET-2'NN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
D
D
Y
D
Y
D
Y
D
D
D

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
D
Y
D
D
Y
D
Y
D
Y
D
92

1
2
3
4
5
6
7
D
D
D
Y
D
D
Y
MODL DEERLENDRMENN CEVAP ANAHTARI

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
D
Y
Y
D
Y
D
D
Y
D
D
93
KAYNAKA
KAYNAKA
AAOLU Y.S., zms Meyveler, Ankara niversitesi Ziraat Fakltesi,

Ankara, 1984.
ANONM, Bitki Koruma El Kitab, TKB zmir l Mdrl, zmir, 1991.
KARAALI ., Bahe rnlerinin Muhafaza ve Pazarlanmas, Ege

niversitesi Basmevi, zmir, 1996.
ONUR C., Nar Yetitiricilii, Tarm ve Kyileri Bakanl Tekilatlanma ve

Destekleme Genel Mdrl, Ankara, 1989.
ZKAN Y., Ilman klim Meyveleri, Gaziosmanpaa niversitesi Ziraat

Fakltesi, Tokat, 1995.
SEVEN H., Dut Aac Yetitirmek, pekbcei Beslemek, Kardeler

Matbaas, Bursa, 1965.
Tarm ve Ky leri Bakanl, Zirai Mcadele Teknik Talimatlar, Koruma

ve Kontrol Genel Mdrl, Ankara, 1995.
www.tarim.gov.tr
94

Üzümsü Meyve Yetiştiriciliği 1

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Üzümsü Meyve Yetiştiriciliği 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

T.C.

MLL ETM BAKANLII

ZMS MEYVE YETTRCL 1

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve

Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir.

2.4.1. Arazi Hazrl ..................................................................................................... 40

4.2. Dutun Ekolojik stekleri .............................................................................................. 80

zms meyveleri yetitirmek

Tekniine uygun zms meyvelerin yetitiricilii ile ilgili

Trkiye deiik iklim zellikleriyle bir kta manzaras gstermektedir.

Blgenizde incir retimi yapan iletmeleri geziniz.

ncirin bitkisel zelliklerini inceleyiniz.

ncirin retim ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.

ncirin bakm ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.

ncirin hasat ve muhafaza ilemlerinin nasl yapldn aratrnz.

Elde ettiiniz bilgileri arkadalarnzla paylanz.

ncirin salmza yararlar ise u ekilde sralanabilir:

Resim 1.1: Habitus

Resim 1.2: Gvde ve dallar

Resim 1.3: Yapraklar

ekil 1.1: Taze incir meyvesinin yaps

Resim 1.4: Deiik eitte incir meyveleri

1.1.3. Dllenme Biyolojisi

Dllenmeye gerek duymadan partonokarpi yoluyla meyve verenler

Meyve vermeleri iin mutlaka dllenmesi gerekenler

lkbahar meyveleri (yelloplar) iin dllenmeye ihtiya duymayp yaz meyveleri

lkbahar meyveleri iin dllenmeye ihtiya duyup yaz meyveleri iin

Resim 1.5: Sarlop meyveleri

Sar zeybek: Bu eit de kurutmalk bir eittir. Meyve kalitesi ve

Sofralk incir eitleri:

Bursa siyah: Meyve olgunlamas Ege Blgesinde austos bandan

Resim 1.6: Bursa siyah meyvesi

Yeilgz : Orijini Ege Blgesidir. Koyu yeil kabuk rengi ve krmz et

Morgz: Ege Blgesinde yaygndr. Sofralk incirlerden olup kasm

Resim 1.7: Morgz meyvesi

Gklop: Meyve olgunlamas 10 Austos- 30 Eyll arasndadr.

Bardak : Meyvesi; orta irilikte, armut eklinde ve ince kabukludur.

Siyah orak : Yellop meyvelerinin dllenmesine gerek yoktur. Hasattan

Beyaz orak: Turfanda yetitiricilik bakmndan nerilebilecek bir eit

1.2. ncirin Ekolojik istekleri

1.3. ncirin oaltlmas

Resim 1.8: Kklendirmeye konulmu elikler

Resim 1.9: elikle oaltlm

Daldrma ile oaltma:

Resim 1.10: Al incir fidanlar

Resim 1.11: Tpl incir fidanlar

1.4. ncirin Bahe Kurulmas

Resim 1.12: Yeni dikilmi incir fidanlar

1.5. ncirin Yllk Bakm leri

kinci budama rn budamasdr. Verim andaki aalarda ekil korumak,

nc budama yal aalarn bakm ve genletirme budamasdr. Yal

srgnler oluturmasn salamak, yeniden ta oluturmak amacyla

ekil 1.2: ncirde dllenme (ilekleme)

Resim 1.13: ncir zerinde ilek sinekleri

Beyaz kk rkl hastal

1.6. ncirin Hasat ve Muhafazas

Taze incir hasad

lkesel ve uluslararas ulatrma olanaklarnn artmas, ambalajlamada grlen hzl

Resim 1.14: Taze incir hasad

Resim 1.15: Sata hazr taze incirler

Kuru incir hasad

Taze olarak hasat edilmeyen incirler aa zerinde su kaybeder. Buruk olarak

Resim 1.16: ncirlerin snflandrlmas ve ambalajlanmas

Resim 1.17: Ambalajlanm taze incirler