HASAD YAYINCILIK

BACILIK EL KTABI ZET

HAZIRLAYAN
ZRAAT MHENDS
MURAD AL DEMR
2009-ARIKY

ASMANIN YAPISI VE TANIMI:

Asma sarlc zellie sahip olan slkleri vastas ile aalara bile trmana
bilen bir bitkidir. Meyvelerine zm, odunlam srgnlerine ubuk ad verilir.
zmden yararlandmz asma trne VTS VNFERA ad verilir. Bu trn
kkleri toprak altnda yaayan Filoksera isimli bir bcee hassastr. Dolaysyla
asmann ana ad verilen toprak alt ksm bu bcee dayankl baka asma
trleriyle oluturulur ve bunlarn zerine VTS VNFERAlar alanr.
Asmann ekonomik mr 40 yl kadardr. Asmann 40 yl sreyle salkl
kalmasn salamak iin her yl dzenli olarak budamak gerekmektedir. Ayrca
asmann dier kltr ilemlerini yerine getirebilmek iin organlarn iyi tanmak
yerini ve grevlerini bilmek gerekir. Aksi takdirde yaplacak yanllklarn
dzeltilmesi yllar alr.
KK:
Kk ilkbaharda gelimeye balar, yazn gelimesi hzlanr ve sonbaharda
yavalar. Kkler en iyi 25 C de geliir. Toprak scakl 11 C altna inerse ya da
30 C stne karsa kkler zarar grr.
GVDE:
Asmada kklerle dallar arasndaki balanty salar besin maddelerinin
depolanmasnda grev alr. Asma gelitike gvde zerindeki kabuk kalnlar.
Bunlarn aralarna bazen bcekler yumurta brakabilir.
SRGN:
Gzlerin uyanmas ile oluan ve zerinde yaprak gz, meyve gibi
organlar tayan ksm. Zamanla olgunlaarak ubuk adn alr. Srgn
zerindeki ikince olan ksmlara (nodyum) boum denir. Yaprak, salkm, gz
gibi organlar boum zerinde yer alr. Salkmlar ve slkler yapraklarn kar
tarafndan kar. Yapraklarn srgne balandklar ksma yaprak koltuu denir.
Yaprak koltuklarnda balangta 2 gz (tomurcuk) bulunur.
YAPRAK:
Fotosentez ve terlemenin yeri olmas asndan yaprak, asmalardaki en
nemli organdr. Yapraklar sap ve aya olmak zere iki ana ksmdan oluur.
GZ (TOMURCUK):
Asma tomurcuklar boumlarda ve yapraklarn koltuklarnda yer alr.
Baclkta tomurcuklara gz ad verilir. Yaprak koltuunda 2 tip tomurcuk vardr.
Bunlardan iri olan sonraki yl ilkbaharda uyanr ve k gz ad verilir. Yaprak
koltuunda daha kk olan tomurcua yaz gz ad verilir. Yaz gz olutuu
yl srerek koltuk srgnn oluturur. Koltuk srgn zerinde oluan
salkmlara neferne ad verilir.
1

EK:
Asmalarda iekler bir araya gelerek salkmlar oluturur. Tane
tutumundan sonra bunlara zm salkm ad verilir. Salkmn dala balanmasn
salayan ve salkm ekseni zerinde ilk dallanmann olduu yere kadar olan
ksma salkm sap ad verilir. Dllenme tozlanmadan yaklak 23 gn sonra
meydana gelir. Tozlanma dier ieklerden rzgr ve bceklerle olabildii gibi,
iein kendi polenleriyle de olabilir. Asmalarn genellikle kendine tozland
kabul edilir.
MEYVE.
Asmann meyvesine zm denir ve salkm halinde bulunur. Tane rengi
asndan siyah ve beyaz 2 gruba ayrlr. Siyah renkli zmler pembe ve krmz
gibi daha alt gruplara ayrlr. Taneler ekirdek durumlarna gre ekirdekli yda
ekirdeksiz olarak ayrlabilir. ekirdek says ile tane irilii arasnda pozitif bir
iliki vardr. Bu durum ekirdekte bulunan giberillik asit gibi bymeyi dzenleyen
hormonlarn varlna balanmtr.
ASMA ANALARI:
Avrupa lkelerinde baclk 19 yzyla kadar kltr eitlerinin dorudan
kklendirilmesi ile asmalarla yaplrd.1861 ylnda orijini Amerika olan filoksera
ad verilen bcek Avrupa ya bulamas ile balarn nemli bir blm zarar
grerek kurumutur. Bcee kar alnan tm nlemler fayda salamamtr.
Gnmzde filokseraya kar Amerikan cinsi dayankl melez analar
kullanlmaktadr. Filokseraya baz cinslerin dayankllk gstermesinin nedeni
bcein kk zerinde soktuu yerlerde mantar tabakas oluturabilmesidir.
ASMANIN KLM STEKLER
Asmann iek taslaklarnn oluumu bir yl nceden olur. Bu oluum
scaklk ile dorudan ilgilidir. Dk scaklk gz verimliliini azaltr. Ayrca tane
tutumu iklim faktrleriyle dorudan ilgilidir. ieklenme dnemindeki souk ve
bulutlu havalar, kuvvetli rzgr ve su sknts tane tutumunu azaltr.
Tomurcuklarn glgede kalmas ayn ekilde gz verimliliini drr. Glgede
kalan tanelerin antosiyanin ierii azalr ve tanelerin renklenmesi olumsuz
etkilenir. Asmalar gelimeleri iin uzun scak bir yaz mevsimi ister.
SICAKLIK:
Kk blgesindeki uygun scaklk kk geliimini tevik eder srgn
geliimini hzlandrr ve meyve tutumu artar. Kumlu topraklarda kk geliimi daha
fazladr. Asmalarn en iyi gelitikleri hava derecesi 2530 C arasndaki scaklk
dereceleridir.

Hava scakl 3540 C veya daha zeri ise dorudan gne gren
salkmlarda gne yanklklar meydana gelir. Kn -15 C derecedeki souklara
dayanabilir. Asma tomurcuklar gnlk ortalama scaklklar 10 C ulatnda
uyanr.
SOGUKLAMA SREC:
Bitki tomurcuklarnn uyanabilmesi ve iek taslaklarnn tam olarak
oluabilmesi iin bu tomurcuklarn belirli bir sre soukta kalmas gerekir.
Genelleme yapmak gerekirse 200 saatlik bir souklama yeterli olmaktadr.
YAI:
Asmalar yllk 500-600mm ya alan yerlerde sulama yapmakszn
yetiebilirler. Yalar ok ar ve zamansz olursa toprak st ve alt
tehlikelerde artar. Asmalar uzun ve yasz bir yaz mevsimi ister. ieklenme
dnemindeki yalar tozlanma ve dllenmeyi olumsuz ynde etkiler. Yamurlar
hasat dneminde yaarsa ar su alma nedeniyle taneler atlar. Dolu ve rzgr
tanelerde ve yeni srgnlerde zarar yapabilir.
TOPRAK ZELLKLER:
Asmalar drenaj iyi topraklar tercih eder. Ar killi topraklar baclk iin
uygun degildir. ok verimli topraklar yerine orta verimli topraklar baclk
asndan daha elverilidir. Humusca zengin ve olduka nemli topraklarda fazla
azottan dolay srgn geliimi artar. Asmalar hastalklara kar hassas olur.
Kumlu topraklar su kapasitesi dk ilemesi kolaydr. Erkencilik iin elverilidir.
erisinde mil ve kil ieren kumlu topraklar bacla elverilidir. Kum ierii %60
geen topraklarda filokserann yaylmamas nedeniyle asmalara fazla zarar
olmaz. Bu tip topraklarda alama yaplmakszn baclk yaplabilir. Bnyesinde
%2050 kil ve %5080 kum ieren topraklar kaliteli ve verimli baclk iin en
uygun topraklardr.
ASMALARIN YILLIK SEYR:
ALAMA:
Asmalara su yrmesi veya kanama diye de adlandrlr. Esas nedeni
topran snmas ile kk faaliyetinin artmas ve su almnn hzlanmasdr. Bu
dnemde yapraklar olumadndan kkler tarafndan alnan su budama yaplan
yzeylerden dar verilir. Balarda budama ve alama alamadan nce
yaplmaldr.

UYANMA:
Tomurcuklardan srgnlerin kmasna verilen isimdir. Asmalarda
alamann balamasndan gzlerin uyanmasna 2030 gn geer. Uyanmann
kklerin oluumuyla ilikisi yoktur. Kk oluumu genelde uyanma ile
balamaktadr.

BEN DME:
Tanelerin yumuamaya baladg zmn kendi rengini ald evredir.
OLGUNLAMA (HASAT):
zmlerin olgunlamasn gsteren en nemli kstas tanedeki kuru madde
birikimidir. Asmalarn zerindeki zmler ayn tarihte olgunlamaz genellikle 2
hafta arayla 2 defa hasat yaplr. Salkmlarn olgunlamasnn bir dier gstergesi
salkm sapnn kahverengilemesidir. En ge olgunlaan taneler salkmn u
ksmndadr. Hasat sabahn erken saatlerinde ve havann serin olduu bir
zamanda yaplmaldr.
YAPRAK DKM:
zm hasattan sonra sonbaharda yapran dker. Sonbaharda havalarn
souk gitmesi yaprak dkmn hzlandrr.
BA TESS:
Filoksera ve nematod gibi toprak alt zararllar grlmyorsa zmn
yediimiz asmalardan ubuklar kklendirilebilir. Uzak yerlerden getirilecek
fidanlarda ok iyi korunmas zellikle kklerin kurumamas ok nemlidir. Gelen
fidanlar hemen dikilmemeli souk hava depolarnda bekletilmelidir.
YER SEM:
Ba tesis toprak derinlii sulanabilir balar iin en az 50 cm, sulanamayan
balar iin en az 100 cm olmas gerekir. Asmann salkl rn verebilmesi iin
en az 165 gn don olmamas gerekir. lkbahardaki ge donlarn srgnlere,
sonbahardaki erken dolarn salkmlara zarar vermemesi gerekir. Yurdumuz
doudaki ok souk yerler ve yksek yaylalar hari ou yrede baclk
yaplabilir. Kn scaklk uzun sre -15 C derecenin altna inmemelidir. Hastalk
asndan havalanmas kt olan yerler ve don tehlikesi olan blgelerdeki ukur
yerler tercih edilmemelidir.

ARAZ HAZIRLII:
Yal bir ba veya meyve bahesinin skmnden hemen sonra yeni ba
kurulmaz. Topra en az 1 yl dinlendirmek gerekir. Su tutan balarda drenaj
hendekleri alarak ban uzun sre su altnda kalmas nlenmelidir.
DKM ARALIKLARI:
Asmalara verilecek aralklar iklim, toprak, eit, ban bulunduu blge,
terbiye sistemi, uygulanacak kltrel ilemler ve kullanlacak alet ekipmana gre
deiir. Sra aras 23 m, sra zeri,1,52,5 m arasnda braklabilir. Sralarn
yn konusunda arazinin durumu ve hakim rzgarn yn en belirleyici unsurdur.
Sra aralarnda hava akm salayarak hastalklarn azaltlmas asndan sralar
hkim rzgr ynne paralel olmaldr. Meyilli arazilerde erozyonu azaltmak
amacyla sralar mutlaka meyile dik olmaldr.
DKM:
Fidanlar uyanmadan nce dikilmelidir. Genellikle ubat aynn 2 inci yars
uygundur. Scak yrelerde asmalarn yapraklarnn sonbaharda dkmnden
ilkbahara kadar dikim yaplabilir. Souk yrelerde ise k souklar getikten
sonra dikim yaplabilir. Dikim ncesi fidanlar budanmaldr. Dip kkler 1020 cm
kalana kadar ksaltlr. Budamalar serin ve glge bir yerde yaplarak fidanlar
hemen dikilmelidir. ukurlar 40*40*40 cm boyutlarnda almaldr. Alan
ukurlara koyun gbresi konulmas fidann kklenmesi kolaylatrr. Dikim
gbresi olarak fosfor ve potasyumlu gbreler kullanlmaldr. Dikilecek fidann a
yeri topraktan 5 cm yukarda olmaldr. Baz yrelerde ba elik dikilerek oaltlr.
Bu durumda biri yedek olmak artyla 2 elik dikilir. Her iki elikte tutarsa biri
sonbaharda sklerek tutmayanlarn yerine dikilir.
GEN BALARIN BAKIMI:
lkbaharda fidanlarn etrafnda kan otlar temizlenmelidir. kan
srgnlere izin verilmelidir. Daha sonra en kuvvetli srgn braklarak dier
srgnler budanmaldr. Scak yrelerde fidanlar birka kez sulanmaldr. Sulama
fidanlarn geliimini hzlandrr. Bada tutmayan fidanlar varsa kn tamamlanr.
Gen balarda ayn verimli balardaki gibi ilalama program uygulanabilir.
Asmalar 3. yldan itibaren salkm oluturmaya balar.
BACILIKTA BUDAMA:
Asmann ubuk, yaprak, srgn gibi vegetatif aksam ile salkm ve tane
gibi generatif ksmlar asmadan uzaklatrlmas ilemine budama denir.
Asmalarn yapraksz olduu dnemlerde yaplan budamaya k budamas
yaprakl dnemde yaplan budamaya yaz budamas denir.

KI BUDAMASI:
Asmann ubuklarn ve yal dallarnn kesilmesini kapsar. Asmalar
genellikle tek yllk dallar zerinde salkm olutururlar. Bu nedenle asmann
ekonomik mrn arttrmak ve mrn uzatmak iin her yl budanmas gerekir.
Budanacak ubuklarda ka gz braklacann en nemli faktr ubuklarn dip
srgnlerinin verimlilii yani bu gzlerden kacak srgnlerin salkm oluturup
oluturmayacadr. Dip gzler 2 yllk daldan itibaren ubuk zerindeki ilk 3 gz
kapsar.
Asma dinlenme dneminde yani yaprak dkmnden uyanmaya kadar
geen sre ierisinde budanmaldr. Alama dneminde budama yaplmamaldr.
lkbahar ge donlarnn etkili olduu yrelerde kn ubuklar normalden daha
uzun budanr. lk nce u gzler uyanr dip gzlerin uyanmas 710 gn daha
ge olur bylece dondan az zarar grr. Don tehlikesi getikten sonra ubuklar
normal boylarna getirilir. Dip gzlerin verimlilii asndan yaplan budamada gz
says bakmndan ksa (13 gz) , orta (47 gz) , uzun (815 gz) olmak zere
3 tip budama vardr.
YAZ BUDAMASI:
Asmann yeil olduu dnemde yaplan filiz, u, tepe ve bilezik alma ile
yaprak, salkm ve tane seyreltmesi ilemlerine verilen genel isimdir. Srgnlerin
henz sertlemeden nce, olduka taze olduu erken dneme filiz ad verilir.
Asmann uyanmasn takiben balayan ve genelde ieklenmeye kadar devam
eden obur srgnlerin alnmas ve ayn boumdan km 23 srgn varsa
bunlarn saysnn bire indirilmesi ilemidir.
Srgnlerin mmkn olduunca erken dnemde sertlemeden
alnmasnda yarar vardr. Filiz almayla besin maddelerini gereksiz srgnlerin
kullanmas nlenmi olur. Srgnler seyreltilerek asmann havalanmas salanr.
Bylece hastalklarla mcadele daha kolay olur. Salkmlar gne grmesi ile
daha iyi renk almas salanr. Ba srekli dolalarak birka defa filiz alma
yaplmaldr. Srgnlerin krlma riski fazla olan rzgrl yerlerde filiz alma daha
ge yaplmaldr. Don tehlikesi olan yerlerde bu tehlike getikten sonra bu ilem
yaplmaldr. Srgnlerin ularnn alnmas ilemine u alma denir. U almann
en byk nedeni tane tutumunu arttrmaktr.
Yaprak alma ise fotosentez yeteneini kaybetmi yal yapraklarn veya
zmn havalanmas iin zmn stdeki 12 yapran alnmas ilemidir.
Yaprak alma ile atlan ila ve bitki geliim dzenleyiciler zme daha kolay ular.
Bilezik alma asmalarda kabuun belirli kalnlklarda ve tamamen
karlarak, yapraklardan aa olan besin maddesi akn salkmlara
ynlendirmeyi sulanmayan ve amalayan bir ilemdir. Daha ok sulanmayan ve
ekirdeksiz zm olan balarda tercih edilmelidir. Gvde ap 35 mm den kk
zayf asmalarda bilezik alma yaplamaz. Tane tutumunu arttrmak iin ieklenme
balangcnda bilezik alma yaplr. Tane iriliini arttrmak iin yaplan bilezik alma
ise ieklenme dneminden sonra yaplmaldr.

BALARIN GBRELENMES:
Bitkiler geliip rn verebilmesi iin 21 besin elementine gereksinim duyar.
Bunlarn bir ksm makro besin elementleri C,H,O,N,P,K,S,Ca, Mg bir ksm da
bitkinin daha az ihtiyacn duyduu iz elementleridir. Fe, Mn, Mo, Cu, B, Zn, Cl,
Ni, Na, Co, V, Si dur. Ban gerek gbre ihtiyacn saptamak iin toprak ve
yaprak analizi yaplmaldr.
TESS GBRELEMES:
Fidan dikiminde yaplmas gereken gbrelemedir. Bu sebeple topraktaki
hareket hz az olan P,K gbrelemesi yaplmaldr.
GEN BALARIN GBRELENMES:
Dikim yln takiben, asmalar tam verim ana girinceye kadar yl
sreyle yaplan gbrelemedir. Esas olarak N,P,K ile yaplan gbrelemedir. Azot
ubat ve nisan mays aylarnda uygulanmaldr. Fosfor ve potasyum sonbaharda
verilir.
VERML BALARIN GBRELENMES:
Asmalarn verime yattktan sonra yaplan gbrelemedir. Asmalarn gbre
ihtiyac daha evvelki yllara gre artmtr. En fazla azot ve potasyumu ihtiya
duyar. Asmalarda yaprak gbreleri sabah erken saatte veya leden sonra
uygulanmaldr. Yapran her iki yznle de temas etmelidir yayc yaptrc
kullanlabilir. Koyun ve at gbresindeki azot abuk yarayl hale geer. Tavuk
gbresi az su ierir fakat abuk etkilidir.
AZOT (N):
Canllarn yaptalar olan proteinlerin yapsnda bulunmas nedeniyle,
asmalar tarafndan en fazla ihtiya duyulan besin elementidir. Azot topraa eitli
yollarla (amonyum, re, nitrat) formunda verilebilir. Fakat bitkiler ounlukla
azotu nitrat formunda alrlar. Asmalarn azota en ok ihtiya duyduklar dnem
uyanmadan ieklenme sonuna kadar sren ilkbahardaki hzl srgn byme
devresidir. zmler olgunlama dneminde azota ok ihtiya duymazlar.
Topraa hayvan gbresi ile de azot verilebilir. Tavuk ve koyun
gbresindeki azot sr gbresindekinden yaklak 2 mislidir. Tavuk gbresi fazla
verilirse zelikle kumlu topraklarda inko ve demir noksanlna yol aabilir.
Tuzluluk problemi olan balarda hayvansal gbreler sorun yapabilir.
FOSFOR(P):
Azot ve potasa gre daha az ihtiya duyulur. Fosfor toprakta Ph ya bal
olarak Al, Fe, Ca ile bileik halinde bulunur. zellikle noksanl yksek ve dk
Ph lar da daha fazladr. zellikle kireli balarda verilen fosforun alnamaz forma
gemesi daha kolaydr.
7

POTASYUM (K):
Potasyum asmalarda eker niastasnn oluumunda grev alr. Bitkilerin
hastalk ve zararllara ve soua dayanmn arttrr. Topraktaki sudan daha fazla
yararlanmay salar. zmlerin olgunlama dneminde yani yazn ihtiyac artar.
Kumlu topraklarda noksanl daha fazla grlr. Potasyumlu gbreler sonbahar
veya k aylarnda verilmelidir.
BADA SULAMA:
Asmalara hangi sklkta ve ne miktarda su verilmesi gerektii ok
deikendir. Genel kural olarak asma kklerin etrafnda alnabilecek su olmas
gerekir. Su solma noktasnn altna derse zellikle gen asmalarda zarar
grlebilir. Asmalarn gelimesi yaz ortasnda duruyorsa ve yapraklar eyll
ayndan nce dklyorsa byle yerlerde asmalar yaz bandan itibaren
sulanmaldr. Her sulamada topran yaklak 75 cm lik bir derinlii slatlmas
genellikle yeterlidir.
SULAMA YNTEMLER:
Yurdumuzda sulanan balarn tamamna yakn kark sulama ile sulanr.
Bunun en byk nedeni maliyetinin dk olmasdr. Fakata bunun yannda fazla
igc ister ve etkinlii dktr. Orta ve ince bnyeli topraklarda kark
yntemiyle etkili bir sulama yaplabilir. ok ince yapl killi topraklarda su topraa
pek ilemez. Hafif bnyeli kumlu topraklarda ise karklarda su pek yrmez.
DAMLA SULAMA:
Balarda son yllarda zellikle suyun kt olduu yerlerde kullanlan bir
yntemdir. Bu yntemin en byk avantaj i gcnn az olmas, suyun etkin
kullanmdr. Hastalk oluturmas endiesiyle damlatclar asma gvdesine yakn
olmamaldr.
BA HASTALIKLARI:
KLLEME: Hastalgn geliiminde nemden ok, scaklk daha nemlidir.
Kurak koullarda bile geliebilen bir mantardr. Hastalk havalanmayan yar glge
blgelerde daha hzl geliir. Bu nedenle asmann iinin havalanmasn salayan
yaz budamas ok nemlidir. Taneler zellikle %8 kuru madde oluturuncaya
kadar kllemeye hassastr. Bu nedenle erken dnemde yaplan ilalamalar ok
nemlidir. zm taneleri ben dme dneminden sonra hastala yakalanmazlar.
nlem olarak asmalarn havalanmasn salayan telli terbiye yntemi
kullanlmaldr. Ayrca yaprak ve filiz alam gibi yaz budamas nemlidir. Asma
sralar hakim rzgara paralel kurulmaldr. Havalanmayan kuytu ukur yerlerde
ba tesisinden kanlmaldr.

LALI MCADELE: En etkin ve ucuz yntem toz veya slanabilir kkrt

uygulamasdr. lalama daha ok hastalk grlmeden koruyucu ilalama
eklinde olmaldr. Hastalk durumuna gre iekten nce 12 ilalama ve ben
dme ile tene tutumu arasnda 23 haftada bir ilalama yeterli olmaktadr.
Kllemeye kar sistemik ilalar kullanlmaktadr bu ilalar bitki bnyesine 46
saatte girerek yamurdan etkilenmezler. Fakat sistemik ilalara kar funguslar
dayankllk kazanabileceinden nbetlee kullanlmaldr.
MDY: Hastalk ilk olarak yapraklarn zerinde sarms, yuvarlak, effaf
zeytinya lekeleri halinde gsterir. Hastalgn sporlarnn imlenebilmesi iin su
damlacklarna ihtiyac vardr. Yamurlu havalardan sonra ve i olduu zaman
salgn yapar. Bu hastalk ilkbaharda ok fazla yamur yamazsa pek grlmez.
iekten nce srgnler 2030 cm boya ulatnda yaplan bir ilalama
genellikle yetrlidir. iekten sonra yamur yamazsa herhangidir sorun yoktur
yamur yaarsa yaprak kuruyunca hemen ilalama yapmak gerekir.
LALI MCADELE: Yamurdan etkilenmemesi iin sistemik ilalar tercih
edilmelidir. Mcadelede genellikle bakrl ilalar kullanlr bunlarsa kontak etkili
olduundan yamurlarla kolayca ykanp gider. Ucuz olmas nedeniyle bakrl
ilalar tercih edilebilir. Fakat iekten sonraki dnemlerde mutlak sistemik ilalar
kullanlmaldr.
L KOL: Yapraklarda ilk olarak kenarlar sar olan siyah noktacklar
halinde grlr. Bu belirtiler uyanmadan 23 hafta sonra ve yamurlar takiben
ortaya kar.
LALI MCADELES: Uyanmay takiben birka ilalama yaplarak
hastalk nlenebilir. lk ilalama srgnler 12 cm iken 2. ilalama 1215 cm iken
yaplmaldr.
KURUN KF: Yapraklarda hastalk belirtileri ok belirgin deildir.
Srgnlerde ise hastalkl ksmlarn rengi ak kahverengiye dner. Tanelere
hastaln bulamas ieklenme dneminde olur. Olgunlama dnemi kurak
geen yerlerde bu hastala pek rastlanmaz. Sk salkml eitlerde hastalk daha
fazla grlr. Budama artklar, asmalarn zerindeki hastalkl ksmlar badan
uzaklatrlmaldr. Salkmlarn etrafndaki yapraklar alnmaldr.
LALI MCADELE: lal mcadele ieklenme dneminin banda
yaplrsa baarl olur. ieklenme dneminden sonra havalar yal giderse 34
hafta arayla birka ilalama gerekir.
EUTYPA: Hastalk belirtileri en iyi ilkbaharda grlr. Bu dnemde
hastalkl srgnler normal srgnlerin yars kadar kalr. Hastalk genelde 10 ve
daha yal asmalarda grlr. Hastaln belirtilerinden biri ise odun dokusundan
ze doru meydana gelen v eklindeki kararmalardr. Kltrel nlem olarak ap
2,5 cm yi geen kaln dallarda kesim yaplmamaldr. Ayrca hastalk iin kaynak
oluturabilecek kays bulundurulmaldr.

ANTRAKNOZ: Hastalk daha ok ilkbahar ve yaz aylar yal geen

veya srekli nemli olan balarda grlr. Hastalk daha ok gen ksmlarda ve
ilkbaharda gzlenir. Yapraklarda nce kk lekeler oluur daha sonra bunlarn
ortas gri kahverengi mor bir renk alr. Salkmlarda ise lekeler balangta siyah
daha sonralar byyerek gri renk alr.
LALI MCADELE: K ve yaz ilalamas eklinde uygulanr. Dolu
zararndan sonra ilalama yapmak nemlidir.
KAV: Yapraklardaki belirtisi yaprak kenarlarnn ve damarlarnn nce
sararmas ve daha sonra kzarmasdr. Asmalar yazn scakta birka gnde
tamam yda bir ksm kuruyabilir. Taneler zerinde kk yuvarlak ve koyu
renkli noktalar oluabilir. Bunlarn etrafnda kahverengi meneke renkli halkalar
oluabilir. Ba yal ise ve asmalarn ounda bu hastalk grlyorsa ba
sklmelidir. Bada hastala yakalanan asmalar yerlerinden sklmelidir.
ASMA KK URU: Hastaln tipik belirtisi asmann kk boaznda ve
kklerinde yumrular oluturur. Ar ve nemli topraklara sahip balarda hastalk
daha ok grlr. Hastalkl mcadelede ncelikle salkl fidanlar kullanlmaldr.
Hastalk iddetli ise asmann yerinden sklmesi gerekmektedir.
BA ZARARLILARI:
FLOKSERA: Asz balarda zarar veren bir bcektir. Asmann
kklerinde ikinlik yaparak asmann kklerinden su ve besin maddesi alm
engeller.
LALI MCADELE: Filokserann ilal ekonomik mcadelesi yoktur.
Pratikte uygulanan yntem dayankl asma analarnn kullanmdr.
SALKIM GVES: Yurdumuzun her yresinde grlen en nemli ba
zararlsdr. Hem iek hem zm salkmnda zarar yapar. Ylda 34 nesil verir.
lk nesil iek tomurcuklar ve iekte, 2 nesil korukta, 3 nesil olgun tanelerde, 4
nesil nefer nelerde zarar verir.
LALI MCADELE: lk ilalama ieklenmeden hemen nce, 2. ilalama
koruk, 3. ilalama olgunluk dneminde olur.
UNLU BT: Ergini pembemsi renkte ve zeri koyu, balmumu gibi bir
tabakayla kapldr. Yava hareket eden emici bceklerdir. Esas zarar salglad
maddeden tr salkmlarn grnn bozulmas ve tozlanmasna yol
amasdr. Doal dmanlar vastasyla mcadele yaplabilir fakat karncalar
doal dmanlarna kar korur.
LALI MCADELE: lalama yaplacaksa taneler koruk halindeyken ve
unlu bitin yaprak ve salkmlara getii dnemde birer kere yaplmaldr.

10

MAYMUNCUK: zellikle amakta olan gzleri yiyerek, uyanmaya engel

olur. Gndzleri asma dibinde yda kabuklarn arasnda saklanr. Gndzleri
toprak altnda gezerek akamlar harekete geerler.
LALI MCADELE: lkbaharda maymuncuk grldnde ilalamaya
balanr.
BA UYUZU: Yapraklarn alt yzeyinde emgi yerleri oluturur. Yapragn
st ksmnda kabartlar oluturur.
LALI MCADELE: Toz kkrt kullanm zararly kontrol altnda
tutmaktadr.
THRPS: Boylar olduka kktr 0,51 mm boyundadrlar. Bitki z
suyunu emerek zarar yaparlar. Ylda 56 nesil verir.
LALI MCADELE: Erginler daha yumurta brakmadan mcadeleye
balanmaldr. lalama asmalarda birka bcek grldnde hemen
yaplmaldr. Gzler uyannca ve srgnler 20-30cm ye gelince ilalama
tekrarlanmaldr.
NEMATOD: Genelde 1 mm boylarnda plak gzle zor grlen canllardr.
En fazla zarar yapan trleri kk ur ve kamal nematodudur. Nematod lar kkler
zerinde urlar yapmaktadr. Asmalarn su almasn gelimesini durdururlar.
LALI MCADELE: Yurdumuzda ilal mcadelesi yaplmamaktadr.
Yogunlugun fazla olduu yerlerde dayankl asma analar kullanlmaldr.
KU ZARARI: Olgunlama dneminde salkmlara zarar vererek
salkmlarn grnn bozarlar. Grlt yapan ku karclar vastasyla
mcadelesi yaplmaya allmaktadr.
FZYOLOJK BOZUKLUK: Nedeni ok fazla azotlu gbreleme veya
giberillik asit kullanmdr. Ar derecede tavuk gbresi verilen balarda gzlenir.
GEN ASMALARIN KURUMASI: Bir nceki sezonda gen asmalarn
karbonhidrat rezervlerinin azalmasdr. Bunun nedeni salkmlarn ar derecede
salkmla yklenmesi veya midiyo gibi hastalklardan dolay yapraklarn
dklmesidir. nlem olarak dk kaliteli fidanlar dikilmemelidir.
BAGLARDA YABANCI OT: Balarda yabanc otlar tek yllk ve ok yllk
olarak 2 ye ayrlr. Yabanc otlarn oalmas tohum, stolon veya rizom eklinde
olabilir. Yabanc otlar yaplarna dar ve geni yaprakl olmak zere 2 ye ayrlr.
Yabanc ot mcadelesinde kullanlan ilalara herbisit denir. Tohumdan kan ve
tek yllk otlarla mcadele kolayken stolon ve rizomla oalan otlarla mcadele
olduka zordur. Otlarn ilalara hassas olduu dnemler saptanmaldr. Sistemik
ilalarda ilacn kklere inmesi iin 5 gn sre tannmaldr.
11

KANYA: Tohum ve rizomla oalr. Rizom zerindeki her bir tomurcuk

bitki oluturabilir. Bir sezonda 5000 tomurcuk oluabilir.
AYRIK: Daha ok stolonla oalr. Bu nedenle nemli drenaj iyi ve scak
bir st toprak ister. Nematodlarn konukusudur.
TARLA SARMAII: Sarlc kollar ile asmalara sarlarak glge yapar.
Kkleri olduka derine gider ve rizom ve kklerle oalr. Tohumlar kaln bir
kabukla kapl olduu iin hayvan midesinde 10 gne, toprakta ise 40 yla kadar
canlln koruyabilir. lalamada kullanlan herbisitler etki ekline gre yabanc
otlar kmadan veya ktktan sonra kullanlr.
IKI NCES KULLANILAN HERBSTLER: Bu herbisitler sadece
tohuma kar etkilidir. Rizomlar etkisi yoktur. Dolaysyla sadece tohumlarn
imlenmesi ile kan otlara kar etkilidir. k ncesi herbisitler toprakta belirli
bir sre kalnt etkisi yapar ve bu kalntdan zarar gren tohumlar lr. Dolaysyla
asmann zarar grmemesi iin asmann bu kalnt dnda kalmas gerekir.
Herbisitlerin genellikle ilk 15 cm derinlikte etkili olduu kabul edilir. Daha aaya
inmeden ou zaman paralanrlar. Fakat zellikle kumlu topraklarda herbisitler
aalarn kklerine kadar ulaabilirler.
IKI SONRASI KULLANILAN HERBSTLER: Bu tip herbisitler toprak
stne km otlar iin kullanlr. Etki ekillerine gre sistemik yda kontak etkili
olarak 2 ye ayrlrlar. Kontak herbisitler zerine pskrtldkleri yabanc otlar
temas yoluyla ldrrler. Bitki iinde tanp kklere ulaamaz. Bu nedenle de
daha ok tohumla kan tek yllk bitkiler iin kullanlrlar. Buna karlk rizom ve
stolonla kan inat tek ve ok yllk otlara kar sistemik herbisitler kullanlr.
TANE TUTUMUNU ARTTIRMAK: Tane tutumunu arttrmak iin pratikte
yaplan uygulama bilezik almadr. Bu amala ieklenme dneminde yaplan
bilezik alma tane tutumunu arttrmaktadr. Bilezik almann yerine geecek
bymeyi dzenleyici madde kullanm ise 1949 ylnda yaplan demeler sonucu
bulunmutur. Asmalarda 210 ppm dozunda (4-klor fenoksi asetik asit) ile
ieklenmeden 56 gn sonra yaplan uygulamalarn, bilezik almayla ayn etki
yapt gzlenmitir. 4-CPA uygulamann salkmlara yaplmas yapraktan yaplan
uygulamaya gre daha etkili olduu gzlenmitir. Yksek konsantrasyonda
uygulamalar ise asmalara zarar verebilmektedir. ieklenme dneminde erken
uygulanrsa sert fakat ii bo ekirdekler oluabilmektedir. Ayrca asmalara ar
bnyeli topraklara dikilmise 4-CPA kullanm sonucunda sk ve sk salkmlar
olumakta ve salkmlarda rmeler meydana gelmektedir. Tane tutumunu
arttrmak amacyla birok eitte giberillik asit kullanlr.
TANEY RELETRMEK: Bugn pratikte ou eitte tane iriletirmek
iin giberillik asit kullanlmaktadr. ekirdekli zmlerin bazlar dnda genelde
giberillik asit kullanlmaz. ekirdekli zmlerde yaplan denemelerde sadece
Razak eidinde baar elde edilmitir.

12

OLGUNLAMAYI DZENLEMEK: Etilen bitkinin doal yapsnda

bulunan bir madde olduundan tr kullanlmaktadr. Erkencilik salamak iin
tanelere ben dme dneminde uygulanmaldr. Etilen uygulamasnn olumsuz
etkisi tane sertliini, tanelerin ayrlma kuvvetini, kopma kuvvetini azaltmasdr.
TANELERDE BURUMAYI NLEMEK: ekirdekli sofralk zmlerde
baz durumlarda taneler turgorunu kaybetmekte ve hasattan bir ay kadar nce
burumaktadr. Bu amala tane tutumundan 12 hafta sonra giberillik asit
uygulanmaldr.
ELKLERDE KKLENMEY ARTTIRMAK: Asma eliklerinde kk
oluumunu tevik etmek amacyla oksin grubu hormonlardan IAA, NAA, IBA
kullanlmaldr. Pratikte ise en ok IBA indl butirik asit kullanlmaktadr.

13