TEMEL MZK ETM DERS NOTLARI

Mzik Nedir?
*Mzik hakknda ok fazla tanm vardr. Hepsi de kabul edilebilir
tanmlardr, ancak hepsini iine alacak genel bir tanm yapmak olduka
zordur. Ancak yine de tanmlamaya alrsa yle diyebiliriz: Mzik,
insanlarn hislerini, dncelerini, doadan aldklarn ve bazen de salt
doay anlatan, ifade eden, dzenlenmi seslerdir. En ilkel alardan beri
var olduu bilinmektedir.
Eski Yunan Felsefesinde mziin etkisi youn olarak grlr. Nitekim;
Musiki-musika-muzika-mzik kelimeleri Yunanca kkenlidir. Yunan
alfabesinde m-o-u-s-a harfleriyle yazlan ve musa diye okunan peri
anlamndaki kelimenin sonuna gelen ike veya ika taks, o kelimeye
konuulan dil anlamn kazandrr; Elenika (Yunanca), Turkika (Trke),
talika (talyanca) rneklerinde olduu gibi. Musaya eklenen ike taks,
peri szcne de perilerin konutuu dil anlamn verir.( ta musik )
Msikiye daha sonralar toplumumuzda slmi terimle meleklerin dili
denilmitir.(Elest bezminin avazesi) Bu durum, mzie eski alardan
itibaren batda da douda da tanrsal zellikler atfedildiini gsterir.
Mzik; hem bir sanat hem de bir bilimdir. Duygusal olarak alglannn
yan sra akl ile de kavranabilir. Bu zellii ile bireyin ve toplumun duyu
ve bili asndan durumunu belirledii gibi, geliim ve deiimini de
salayan organik bir yapdr. Sesin en gzel ekli mzik ile dile gelir.
Resim, renklerin birlemesinden; iir, kelimelerin kaynamasndan nasl
oluuyorsa; mzik de seslerin, duygu, dnce ve heyecanmz anlatmak
zere belli bir estetik anlayna gre seilip ilenmesinden olumaktadr.

Ses
Herhangi bir cisimden kan ses dalgalarnn hava araclyla kulamza
ulamasna ses denir. nsan kula 20 ve 20.000 Mhz arasndaki sesleri
duyabilmektedir. Sesin zellikleri yle sralanabilir:
1.Sesin Ykseklii: Seslerin tizliini(inceliini) ve pesliini (kalnln)
ifade eder.

2.Sesin Tns: Sesin ayrt edilebilme zellii olan rengi-kiiliidir. rnek,

insan sesi,keman sesi, piyano sesi
3.Sesin iddeti(Grlk): Sesin kuvvetliliini ve hafifliini ifade eder.
4.Sesin sreklilii: Sesin zaman iindeki yaylmn ifade eder. Uzunluk
ve ksaln belirtir.
5.Sesin Vurgusu: fade ve yorum itibariyle seslerin vurgulanmasdr.

Ritim
Seslerin belirli bir sre ierisinde ahenkli ve dzenli sralanmasn salayan
unsurdur.
Solfej
okuma anlamna gelir. Notalar adlaryla, sesleriyle ve sreleriyle
okumaya denir.
Bona
Sesleri sadece adlar ve sreleriyle okumaya denir.
Vuru
Bir mzik yapn okurken sreleri oranlayp llendirebilmek iin
uygulanan ynteme vuru denir. Vuru l esas alnarak yaplr.El, ayak
veya baka materyallerle uygulanabilir.
Porte
*Notalarn zerine yazld be izgi, drt eit aralktan oluan ekle porte
ya da dizek ad verilir. Notalar portenin zerinde aldklar yere gre
birbirinden ayrt edilir.
Nota
Nota szck olarak Latince kkenlidir. Not kayt anlamnda kullanlr.
Sesleri kayr etmekle ilgili bir terimdir. Bugn kullandmz evrensel nota
dili ve porte 11. yzylda talya da bir rahip ve mzik adam olan Guido
dArezzo Tarafndan bulunmutur. Notaya isimlerini veren bir ilahinin her
msrasnn ilk hecesidir. Bu sralama daha sonra si sesinin eklenmesiyle ve
17.yy da Donun UT kelimesinin yerini almasyla yle sralanmtr: Do, re,
mi, fa, sol, la, si. La sesinin uluslararas bir standarda kavuturulmasyla
2

frekans 440 Hz. olarak saptanmtr. La notasnn temel alnmasnn

nedeni bebeklerin ilk doduunda la sesi karmalardr.

*Seslerin yksekliklerini ve srelerini gsteren iaretlere nota denir. yle

dnebiliriz: Yazdaki harflerin yerine mzikte notalar vardr. Her nota
belli bir sesi iaret eder. Nota okumay bilen bir kii, notalara bakarak hem
o sesin yksekliini (incelik-kalnlk ayrmn), hem de o notann ne kadar
sreyle devam edeceini (alnacan ya da syleneceini) anlar. (Bkz.
rn 1)

rnek.1
7 adet nota ismi vardr: Do-Re-Mi-Fa-Sol-La-Si. Bu notalar ngiliz
sistemine gre harflerle de adlandrlr. Srasyla yledir: Do:C, Re:D,
Mi:E, Fa:F, Sol:G, La:A, Si:B. (Bkz. rn 2)

Do

Re Mi Fa Sol La Si Do
rnek.2

Anahtarlar
*Nota adlaryla belirtilen kesin ses yksekliklerinin tam olarak
bilinebilmesi, daha basit bir deyile notalarn okunabilmesi, ayrt
edilebilmesi iin kesinlikle gerekli olan aralardan biri de anahtardr.

Banda anahtar grmediimiz bir dizekte yer

veremeyiz. 3 eit anahtar vardr: Sol, Fa ve Do.

alan

notalara

isim

Sol Anahtar:
Sol anahtar adn sol notasndan alr. Portenin ortasndan (alttan 2.
izgiden) balar ve dolaysyla burada yer alan nota sol adn alr. (Bkz.
rn. 3)

rnek.3
Fa Anahtar:
Kaln sesleri gstermek iin kullanlr. Anahtarn iki noktas arasndan
geen izgi portede Fa notasn gsterir. Dier notalar buna gre
isimlendirilir. (Bkz. rn. 4)

rnek.4
Do Anahtar:
Portenin 1., 2., 3. ve 4. izgilerinden balayarak yazlmak zere drt tr
vardr. Anahtarn ortasndaki birleim yerindeki izgiye Do notas yazlr.
Dier notalar buna gre adlandrlrlar. (Bkz. rn. 5)

rnek.5
Nota Deerleri
*Bir notay grdmz zaman sadece o sesin yksekliini deil, ne kadar
sreyle alnacan da dnmek zorundayz. Nota yazs sadece ses
yksekliini deil, sesin uzunluunu da belirtir. Porte zerinde sralan
biimlerinden notann yksekliini ayrt ettiimizi daha nce sylemitik.
4

Notalarn ekillerinden de o notann deerini (sresini), yani, ne kadar

sreyle alnacan anlarz.
Gnmzde kullanlan en uzun nota, birlik notadr. Birlik nota 4 vuru
sresince uzar. (Bir arkya el ya da ayak vurarak elik ettiimizde aslnda
o arknn vurularn veririz. Vuru dediimiz ey, belirli bir ritimde art
arda sralanan birimlerdir. Dzenli kalp atn ya da saat tik-taklarn
rnek verebiliriz.) Birlik nota, u ekilde gsterilir: (Bkz. rn. 6)

rnek.6
Portenin hangi izgisi zerinde yer alrsa alsn, bu ii bo
grdmzde, o notann 4 vuru sresince uzayacan anlarz.

ekli

Birlik, yani 4 vuruluk notay zaman olarak ikiye blersek iki vuruluk
notalar elde ederiz. ki vuruluk notalara verilen isimse ikilik notalardr.
kilik nota u ekille ifade edilir: (Bkz. rn. 7)

rnek.7
(Burada nemli iki noktay anlamak gerekir: Birincisi; nota ismi (rn;
do,re,mi vs.) ile nota sresinin ismini kartrmamak gerekir. Birlik ya da
ikilik olarak adlandrdmz ey, nota sresi nin ismidir. kincisi nokta
udur; nota sresi ile nota sresinin ismi kartrlmamaldr. rnein,
yukarda anlatld gibi birlik nota, bir vuru deil, 4 vurutur. Birlik nota
sresinin addr.)
kilik notay vuru olarak ikiye bldmzde iki tane drtlk (bir
vuruluk) nota elde ederiz. (Bkz. rn. 8)

rnek.8
Drtlk nota ikiye blndnde iki tane yarm vuruluk nota elde edilir.
Bu yarm vuruluk notalar sekizlik olarak adlandrlr. (Bkz. rn. 9)
5

rnek.9
ki ya da daha fazla yarm vuruluk (sekizlik) nota yan yana geldiinde
gruplamann daha rahat yaplabilmesi ve daha rahat okunabilmesi iin,
genellikle u ekilde kuyruklar birletirilerek yazlr: (Bkz. rn. 10)

rnek.10
Bu yazm ekli notann sresini deitirmez. Yarm vuruu ikiye blersek
de iki tane eyrek vuruluk (onaltlk) nota elde ederiz. ki ya da daha
fazla yarm vuruluk nota yan yana geldiinde oluan yazm fark, bundan
sonra bleceimiz notalarda da geerlidir. (Bkz. rn. 11)

rnek.11
Onaltlk notay ikiye bldmzde otuzikilik (1/8 vuruluk), otuzikilii
bldmzde
altmdrtlk,
altmdrtl
bldmzde
ise
yzyirmisekizlik nota elde ederiz. (Bkz. rn. 12) Ancak altmdrtlkten
sonraki notalar ok seyrek kullanlr.

rnek.12
Uzatma aretleri
Uzatma Noktas
*Herhangi bir notann yanna konulan nokta, o notay kendi deerinin
yars kadar uzatr. rnein, iki vuruluk bir nota kendi deerinin yars
kadar uzayaca iin 3 vuru olarak, bir vuruluk bir nota ise, bir buuk
vuru olarak alnr ya da okunur. (Bkz. rn. 13)
6

rnek.13
*Bunun yannda eer bir notann yannda iki tane nokta varsa, o notann
deeri birinci notann yars kadar uzatlr.(Bkz. rn. 14)

rnek.14
Uzatma Ba
*Ayn ad tayan iki notay birbirine balayan baa uzatma ba denir.
Uzatma ba ile birbirine balanan notalardan iki notann sresi birinciye
eklenerek okunur. (Bkz. rn. 15)

rnek.15

* Puandorg ya da fermata ad verilen iaret ise, notay serbest olarak

uzatr. Puandorglu nota genellikle kendi deerinin iki kat kadar uzar,
ancak yorumcu isterse bunu daha ksa ya da uzun yapabilir. (Bkz. rn.
16)

rnek.16
7

Mzikte Esler
*Tpk konumalarmzdaki duraksamalar, yazdaki noktalar gibi, mzikte
de ou zaman cmle bitilerinde es yani susulmas gereken yerler
vardr. Esi grdmz yerde, deeri kadar susarz.
*En uzun es de yine 4 vuruluktur. (Bkz rn. 17) Ancak bir eserde,
daha fazla susulmas isteniyorsa, o lye 4 vuruluk es konur ve yanna
ya da zerine ka l boyunca susulmas gerektii yazlr. (Bkz. rn.
18)

rnek.17

rnek.18
*Srasyla drt vuruluk, iki vuruluk, bir vuruluk, yarm, eyrek ve 1/8
vuruluk eslerin yazl da yledir: (Bkz. rn. 19)

rnek.19
l Kavram ve l izgileri
*Herhangi bir nota yazsna baktmz zaman, mziin izgilerle kendi
iinde blmlere ayrldn grrz. te bu izgilere, l izgisi, iki l
izgisi iinde kalan blmeye de l denir. (Bkz. rn. 20) Notalarn
zamana gre dzenlenmesi iin llere ayrmak gereklidir.

rnek.20
*Bir para ya da eser bittiinde, biri ince biri kaln iki izgiden oluan bir
sembolle, parann bittii belirtilir. Bu izgiye de biti ya da final izgisi
denir. (Bkz. rn. 21)

rnek.21
*Eer ift izgi bu ekildeyse (Bkz. rn. 22) bu, baa dnlmesi gerektii
anlamna gelir. Bu durumda para, en baa dnerek iki kez alnm olur.
Reprise ad verilen bu sembol eer daha nceden ters ynl olarak
grdysek, en baa dnmek yerine, grdmz ilk yere dneriz. (Bkz.
rn. 23) Baz durumlarda parann ilk tekraryla, ikinci tekrarnn bitiinin
farkl olmas istenir. Bu durumlarda, dolap denilen sembolle, parann 1.
ve 2. Bitiinde alnacak ksmlar belirlenir. Tekrar iaretinden baa
dndkten sonra, 2. alta, 1. dolap es geilir ve 2. dolaptan itibaren
alnarak bitirilir. (Bkz. rn. 24)

rnek.22

rnek.23

rnek.24

Ritim Nedir?
*Ritim aslnda sadece mzie has birey
olan bir olgudur. Daha nce de szn
gndzn hi durmadan birbirini izlemesi,
Mzikte ise, vurular bir araya geldiinde
gre, ikili ya da l gruplar oluturur.

deil, doada ve evrende var

ettiimiz kalp at, gece ve
nefes al-verii buna rnektir.
gruplanr, vurgu ald vurua

llerin Zamana Gre Dzenlenmesi

ki Zamanl ller
*Biri gl, teki zayf, iki vurutan oluur. En ok kullanlan iki zamanl
l iki drtlktr. Vuru says stte, sre birimi olan drtlk ise alta
yazlarak gsterilir. (Bkz. rn. 25)

rnek.25
*Burada kartrlmamas gereken udur. Bu bize, her lnn iinde iki
tane drtlk deerinde nota olacan belirtir. ki tane drtlk nota
kullanlmas art deildir. Toplam iki vuru olacak ekilde notalar gruplanr
ve yazlr. (Bkz. rn. 26)

rnek.26
*ki zamanl llerde en ok kullanlan iki drtlk olmasna ramen, iki
ikilik ya da iki sekizlik de sk sk grlr. (Bkz. rn. 27)

rnek.27

10

 Zamanl ller
*Mzik ierisinde bir gl, iki zayf vuru duyuluyorsa, zamanllk var
demektir. Yine en ok kullanlan zamanl l ekli drtlktr.
Ancak, birlik, ikilik ya da sekizlik de kullanlr. (Bkz. rn. 28)
zamanl llere, valslerde sk rastlanr.

rnek.28
Drt Zamanl ller
*Drt zamanllkta iki vurgulu iki grup vardr, ama birinci vurutaki vurgu
daha gldr. Drt drtle ok sk rastlanr. Drt ikilik ve drt sekizlik
de kullanlan drt zamanl llere rnektir. (Bkz. rn. 29)

rnek.29
*Bazen l zamannn olmas gereken yerde C harfine benzer bir
sembol grrz. Bu sembol de Drt drtlk yerine kullanlmaktadr.
(Bkz. rn. 30). Srelerin vurular ise belirli bir kalba gre yaplr.(Bkz.
rn. 31)

11

rnek.30

rnek.31

Tempo Nedir?
*Tempo, en basit ekliyle ifade edilirse, mzik parasnn hzn belirler.
Mzik, ar ya da hzl tempolu olabilir. Bunu belirlemek iin, mzik
yazsnn st ksmna baz terimler yazlr. (Bkz. rn. 32) Genellikle
talyancadan alnan bu terimler, mziin hzn belirler.

rnek.32
12

*Bu terimlerden en ok kullanlanlar unlardr:

Grave

ok Ar

Largo

Geni

Adagio

Acele Etmeden

Andante

Yrk

Moderato

Orta Hzda

Allegretto

Olduka Hzl

Allegro

Hzl

Vivace

Canl

Presto

ok Hzl

*Bazen de istenilen tempoyu tam olarak belirtmek iin, metronom

deerleri kullanlr. (Bkz. rn. 33) Bu rnekte, dakikada 120 drtlk
alnmas istenmitir.

rnek.33

*Bazen para iinde tempo deitirmek gerekir. Bunun iin de kullanlan

zel terimler vardr. Ritardando veya Rallentando terimleri, derece
derece yavalamay gsterir. Rit. Veya Rall. eklinde ksaltlarak
kullanlr. Derece derece hzlanlmas isteniyorsa, Accelerando terimi ,
Accel. biiminde ksaltlarak kullanlr.

13

Grlk Terimleri
*Grlk, sesin hafiflii ya da ykseklii ile ilgilidir. En basit ekilde
rnekleyecek olursak, fsltl konuma ve barma arasndaki grlk
tezatn rnek verebiliriz. Mzikte de kimi yerde hafif, kimi yerde yksek
bir grlk istenir. Bunlar belirtmek iin de baz terimler kullanlr:
fff

molto fortissimo Son derece gr

ff

fortissimo

ok gr

forte

Gr

mf

mezzoforte

Orta grlkte

mp

mezzopiano

Hafif grlkte

piano

Hafif

pp

pianissimo

ok hafif

ppp

molto pianissimo Son derece hafif

*Bazen ses grlnn giderek yava yava artmas veya azalmas istenir.
Yava yava arttrmak iin, crescendo (cresc.) ad verilen terim, yava
yava azaltmak iinse decrescendo (decresc.) ya da diminuendo
(dimin. ya da dim.) terimleri kullanlr. (Bkz. rn. 34)

rnek.34

14

Aksan ve Ssleme aretleri

Bir mzikte seslerin etkilerini deitiren ve anlatlmak istenen duygununun

ifade edilebilmesi iin kullanlan iaretlere aksan ve ssleme iaretleri
denir.
Staccato( . )
zerine ve ya altna konulduu notay arkasndan gelen notadan ayrmak
veya kesik kesik alnmasn salamak iin kullanlr. (Bkz. rn. 35)

rnek.35
Legato\Tenuto( - )
zerine konulduu notann belirgin bir ekilde ifade edilebilmesi iin
kullanlr. zerine geldii nota yayarak icra edilir. . (Bkz. rn. 36)

rnek.36

Forzando(>)
zerine ve ya altna geldii notann gr ve gl alnmasna yarar. .
(Bkz. rn. 37)

rnek.37

15

Sforzando( sfz )
zerine ve ya altna geldii notann ok gl icra edilmesini salar. .
(Bkz. rn. 38)

rnek.38
Nefes(, )
Portenin zerine konulur. Konulduu yerde ksa bir nefes alnmasn
salar. . (Bkz. rn. 39)

rnek.39

Tril (
): zerine yazld notann gam ierisinde kendisinden sonra
gelen nota ( majr veya minr ikilisi) ile yaplr.Eer kromatik
alterasyon yaplacaksa
iaretinin sana bemol (b) veya diyez (# )
iareti konulur. . (Bkz. rn. 40)

rnek.40

16

Deitirici aretler
Diyez: nne geldii sesi yarm ses inceltmeye yarayan deitirici
iarete diyez ad verilir. (Bkz. rn. 42)

rnek.42
Bemol: Bemol ise diyezin aksine, nne geldii notay yarm ses
kalnlatrr. (Pesletirir.) (Bkz. rn. 43)

rnek.43
Naturel (Bekar) : Naturel iareti, diyez ya da bemol alarak, doal hali
deitirilmi bir notay, tekrar doal haline dndrmek iin kullanlr. (Bkz.
rn. 44)

rnek.44
*Btn bu deitirici iaretlere (diyez, bemol, naturel) genel olarak arza
denir.

ift diyez ve ift bemol ise notalarn yksekliklerini tam ses inceltir ya da
kalnlatrr. (Bkz. rn. 45)

rnek.45

* Do ve re sesleri arasnn tam perde olduunu biliyoruz. Do sesini

yarm ses tizletirerek elde edeceimiz do# sesi daha tiz olan re sesine
17

yarm ses daha yaklam olacaktr. Eer re sesini yarm ses

pesletirirsek (kalnlatrrsak) re bemol e gitmi oluruz. Yani daha kaln
olan do sesine yarm perde yaklam oluruz. Bu durumda tampere
edilmi bir piyanoya gre do diyez ve re bemol ayn notadr, dolaysyla
ayn tula alnr. (Tampere sistem hakknda ayrntl bilgi iin Tampere
Sistem konusunu okuyunuz.) Bunu ematik olarak belirtmek istersek
ortaya yle bir tablo kar: (Bkz. rn. 46)

rnek.46

*Bu rnek, aralarnda tam perde bulunan dier sesler iin de geerlidir. Bu
seslere anarmonik sesler denir. Yani do diyez, re bemoln anarmonik
sesidir.

Ses Dizileri
Belli oktav iindeki belli ses ve aralk dzenine dizi denir. Dizi, bir mzik
sistemine temel olan belirli perdelerdeki seslerin sralanmasyla oluur. Bu
sralan biimi mzik trlerine, blgelere gre deiir. Dizileri alt kmede
toplayabiliriz.
1. Pentatonik diziler
2. Modlar
3. Makam dizileri
4. Tonal diziler
5. Caz mzii dizileri
6. Atonal diziler
18

*Gnmzde mzik eitiminde yaygn olarak kullanlan dizi tona dizidir.

zellikle Bat mziinde fazlaca kullanlan tonal dizi, Dnyada evrensel
kullanlan bir yapya kavumutur.
Oktav
*Ayn ismi tayan iki ses arasndaki sekiz notalk arala oktav denir.
simleri bir olan bu notalarn ykseklik dereceleri farkldr. (Bkz. rn. 47)

rnek.47

Gam
Bir sesten balayp, o sesin oktavnda sona eren ses dizisidir. Kaln sesten
balayp incelen gama kc gam nce sesten balayp kaln seslere
doru inen gama inici gam denir. (Bkz. rn. 48)

rnek.48

Majr ve Minr Diziler

Majr Diziler
* Kaln dodan ince doya kadar sesleri arza vermeden sralarsak, en basit
majr diziyi oluturmu oluruz. Majr kelimesi byk anlamnda
kullanlr. Bunun nedeni de, majr dizilerde tam-yarm aralklarn zel
sralandr. Diziyi oluturan birinci ses ile (do), nc ses (mi) arasnda
19

iki tam ses vardr. Diziyi oluturan birinci ve nc sesler arasndaki

aralk, l aralk olarak adlandrlr. Bu aralk dizinin temel araldr.
Eer bu dizideki gibi aralarnda iki tam ses bulunuyor ise, majr (byk)
l adn alr. (Daha nce grlen tam ve yarm aralk konusuna
dnersek, do ve re arasnda bir ses, re ve mi arasnda bir ses, yani do ve
mi arasnda iki tam ses olduunu hatrlarz.) Aadaki rnekte dizideki
tam aralklar T ile yarm aralklar Y ile gsterilmitir. (Bkz. rn. 49)

rnek.49
*Dizideki tam ve yarm aralklarn sralanna dikkat edersek, sesler
arasnda batan itibaren srasyla 2 tam, 1 yarm, 3 tam, 1 yarm aralk
bulunduunu grrz. Bu aslnda majr dizileri oluturmada kullanlan
temel aralklar bize verir. Baka bir sesten, rnein solden balayp, ayn
aralklara gre majr dizi oluturmaya alalm. (Bkz. rn. 50)

rnek.50
*Yukardaki diziyi majr dizide aralklarn sralanna gre incelersek, son
iki arala kadar 2 tam 1 yarm, 3 tam 1 yarm sralanna uygun
olduunu grrz. Dizinin sondan ikinci aralnda, tam aralk yer
almaldr. Oysa burada mi-fa sesleri kullanlmtr. Mi ve fa arasnda yarm
aralk vardr. Ayn ekilde fa ve sol sesleri arasnda da tam aralk vardr.
Ancak diziye gre istenen yarm aralktr. Bu aralklar dizide istenen hale
getirmek iin ilk nce mi-fa sesleri arasndaki yarm aral tam arala
karmamz gereklidir. Eer fa sesini yarm perde tizletirirsek, mi-fa
arasndaki yarm arala bir yarm daha ekleyerek tam aralk haline
getirmi oluruz. (Yarm perde tizleen fa sesi mi sesinden uzaklaacak,
dolaysyla aralarndaki aralk artarak tam perdeye dnecektir.) Fa
sesini yarm perde tizletirmek iin yaplmas gereken faya diyez
koymaktr. Bylece mi-fa# aras tam ses, fa#-sol aras ise yarm ses
saylaca iin, dizi doru bir ekilde tamamlanm olur. (Bkz. rn. 51)
20

rnek.51
*imdi de la sesinden balayp yeni bir majr dizi oluturmaya alalm.
(Bkz. rn. 52)

rnek.52
*Burada da, diziyi majr dizi haline getirebilmek iin, gerekli yerlere (do,
fa ve sol notalarna) diyezler konmutur. Bir majr dizi ayn zamanda
majr gamdr. Gam dediimiz ey aslnda belli aralklarla dizilmi,
genellikle sekiz sesten oluan dizidir. Yukardaki kurallara gre
kurduumuz her majr dizi, aslnda bir majr gamdr.
*Dizideki her sese (dereceye) ayr bir isim verilir. Dizinin ilk sesi her
zaman eksen (temel) ses olarak adlandrlr. Dizinin beinci sesi eken
(dominant) sestir. Dizinin yedinci derecesi ise yeden (sansibl) sesidir,
genellikle yarm perde tizleerek eksene kar.

Minr Diziler
*Minr dizilerin majr dizilerden ilk fark dizinin temel aral olan l
araln kk l olmasdr. Dizinin ilk sesi ile nc sesi arasndaki
aralk 1,5 perdedir. kinci fark ise, tabii ki diziyi olutururken kullanlacak
genel aralk diziliminin farkl olmasdr. Majr dizilerde kullanlan dizilimin 2
tam 1 yarm, 3 tam 1 yarm olduunu hatrlayalm. Minr diziyi oluturan
sesler arasnda ise srasyla, 1 tam,1 yarm, 2 tam, 1 yarm ve 2 tam
aralk bulunmaldr. Bu dizilime gre la sesinden balayp bir minr dizi
oluturmaya alalm. (Bkz. rn. 53)

21

rnek.53

*Bir minr dizide yedinci sesi, yani yeden sesini yarm perde tizletirerek
eksene varrsak, armonik minr dizi elde etmi oluruz. (Bkz. rn. 54)

rnek.54
*Yeden sesi yarm perde tizletirdiimizde, yeden ve yedenin bir nceki
sesi arasndaki uzaklk alarak, bir buuk perdeye kar. Bu bazen duyum
olarak ters gelebilir. Bu durumda minr dizinin altnc sesi (yedenden
nceki sesi) de yarm perde tizletirilir. Bylece melodik minr dizi elde
edilmi olur. (Bkz. rn. 55) Dizi karken tizletirilen bu sesler, dizi
inerken genelde pesletirilerek eski haline dndrlr. (Bkz. rn. 56)

rnek.55

rnek.56
*Her minr dizi, aslnda bir majr diziyle ilgilidir. Bu konuya ton
kavramnda ayrntl olarak deinilecektir.

22