ÒÅÎÐÈß ÍÀ ËÈÕÂÀÒÀ

Ëåäà Ìèíêîâà

1 Ïðîñòà ëèõâà
Ïîëó÷àâàíåòî íà êðåäèò å ðàçïðîñòðàíåíà ôèíàíñîâà îïåðàöèÿ, â êîÿòî ó÷àñòâàò äâå
ñòðàíè - êðåäèòîð è êðåäèòîïîëó÷àòåë. Êðåäèòîðúò ïðåäîñòàâÿ åäíîêðàòíî ïàðè÷íè
ñðåäñòâà íà êðåäèòîïîëó÷àòåëÿ, êîéòî ñå çàäúëæàâà äà ãè âúðíå â òî÷íî îïðåäåëåí ñðîê
è äà çàïëàòè çà òîâà ïðîöåíò îò ïîëó÷åíèòå ñðåäñòâà, óãîâîðåí â äîãîâîðà. Îò ãëåäíà
òî÷êà íà êðåäèòîðà, ïîëó÷åíàòà äîïúëíèòåëíà ñóìà å ïðèõîä.
Îñíîâíàòà ñóìà, îòïóñíàòà êàòî êðåäèò ñå íàðè÷à ãëàâíèöà. Ñóìàòà îò ãëàâíèöàòà è
öåíàòà íà óñëóãàòà ñå íàðè÷à áúäåùà ñòîéíîñò. Öåíàòà íà óñëóãàòà ñå èçìåðâà ñ öåíàòà
íà ãëàâíèöàòà çà åäèíèöà âðåìå, è ñå íàðè÷à ëèõâà. Ïëàùàíåòî íà ëèõâà å ïîçíàòî îò
õèëÿäîëåòèÿ.
Êîãàòî ëèõâàòà ñå èçïëàùà â êðàÿ íà ïåðèîäà è ñå îïðåäåëÿ îò ãëàâíèöàòà ñå íàðè÷à
ïðîñòà ëèõâà. Îáèêíîâåíî ïåðèîäèòå ñå èçìåðâàò â ãîäèíè.
Âúâåæäàìå ñëåäíèòå îçíà÷åíèÿ:
P = ãëàâíèöàòà (principle value);
I = àáñîëþòíîòî íàðàñòâàíå íà ñóìàòà, èëè äîõîäà, ïîëó÷åí îò êðåäèòîðà (ëèõâàòà);
S = áúäåùàòà ñòîéíîñò;
r = ëèõâàòà çà åäèí ïåðèîä îò âðåìå (ëèõâåí ïðîöåíò);
T = ïðîäúëæèòåëíîñò íà çàåìà, èçìåðâàíà â ïåðèîäè.
Îò îïðåäåëåíèåòî ñëåäâà, ÷å çà ñóìàòà S å â ñèëà
S = P + I.
Ïðîñòàòà ëèõâà I ñå îïðåäåëÿ ïî ôîðìóëàòà
(1) I = P rT,
îò êúäåòî ñå ïîëó÷àâà ñóìàòà S â òåðìèíèòå íà P , r è T :

(2) S = P + P rT = P (1 + rT ).
Ïðåñìÿòàíåòî íà S ïî ôîðìóëàòà (2) ñå íàðè÷à àêóìóëèðàíå ñ ïðîñò ëèõâåí ïðîöåíò.
Îáèêíîâåíî, íà áúëãàðñêè è ëèõâåíèÿò ïðîöåíò ñå íàðè÷à ëèõâà. Ñëåä óòî÷íÿâàíå, ÷å
r å ãîäèøíà ëèõâà, òîâà íå âîäè äî íåäîðàçóìåíèÿ. Òàêà, (2) ñå íàðè÷à àêóìóëèðàíå ñ
ïðîñòà ëèõâà. Ìíîæèòåëÿò (1 + rT ) ñå íàðè÷à àêóìóëèðàù ìíîæèòåë. Îò (2) ìîæå äà
ñå èçðàçè P â òåðìèíèòå íà S , r è T :
S
(3) P = = S(1 + rT )−1 .
1 + rT

1
 Ñòîéíîñòòà íà P , ïðåñìåòíàòà ïî ôîðìóëàòà (3), ñå íàðè÷à ñåãàøíà (àêòóàëèçèðàíà)
ñòîéíîñò, èëè äèñêîíòèðàíà ñòîéíîñò íà S . Ùå ÿ îçíà÷àâàìå PV (present value).
Ìíîæèòåëÿò (1 + rT )−1 â (3) ñå íàðè÷à äèñêîíòèðàù ìíîæèòåë ñ ïðîñòà ëèõâà. Òúé
êàòî îáèêíîâåíî ñå èçïîëçâà ãîäèøíà ëèõâà, âðåìåòî T ñå èçìåðâà â ãîäèíè. Êîãàòî ñðîêà
íà êðåäèòà ñå èçìåðâà â ìåñåöè òî

áðîé íà ìåñåöèòå
T = ,
12
àêî ñðîêà å èçðàçåí â äíè
áðîé íà äíèòå
T = .
365
 íÿêîè ñòðàíè ñå ïðåäïîëàãà, ÷å ãîäèíàòà èìà 360 äíè.

Çàäà÷à 1.1 Äà ñå íàìåðè íàðàñòâàíåòî íà $500 çà ïåðèîä îò 3 ìåñåöà ïðè 8.5% ãî-
äèøíà ëèõâà.

Ðåøåíèå: Ïðè òåçè äàííè P = 500, T = 90

365
è r = 0.085, îò êúäåòî

90
I = (500)(0.085) = 10.48.
365
Çàäà÷à 1.2 Êëèåíò ïîëó÷àâà êðåäèò îò $10000. Ëèõâàòà å 1% ìåñå÷íî è ìèíèìàë-
íàòà âíîñêà å îïðåäåëåíà íà $210. Êàêâà ÷àñò îò ïúðâîòî ïëàùàíå å ëèõâàòà è êàêâà
÷àñò ïîãàñÿâà êðåäèòà?

Ðåøåíèå: P = 10000, r = 0.01 è T = 1, òî I = (10000)(0.01)(1) = $100. Òàêà, çà ïúðâèÿ

ìåñåö ëèõâàòà å $100 è $110 ïîãàñÿâàò êðåäèòà.

Çàäà÷à 1.3 Ñðåùó çàåì îò $100, ñëåä 1 ìåñåö òðÿáâà äà áúäàò âúðíàòè $120. Îïðåäå-
ëåòå ãîäèøíàòà ëèõâà.

Ðåøåíèå: Òóê P = 100, I = 20, T = 121 , îò êúäåòî

I 20
r= = 1 = 2.40 = 240%.
PT (100)( 12 )

Çàäà÷à 1.4 60 äíè ñëåä ïîëó÷àâàíå íà çàåì, òðÿáâà äà ñå âúðíàò $200. Äà ñå îïðåäåëè
ñóìàòà íà çàåìà, àêî ïëàùàíåòî îò $200 âêëþ÷âà ãëàâíèöàòà è ïðîñòà ëèõâà îò 9%
ãîäèøíî.

Ðåøåíèå:  òîçè ñëó÷àé S = 200, r = 0.09 è T = 60

365
. Ñúãëàñíî ôîðìóëà (3), ïîëó÷àâàìå
200
P = 60 = 197.08.
1 + 0.09( 365 )

Çàäà÷à 1.5 Êîëêî âðåìå òðÿáâà äà äúðæèì â áàíêàòà $3000, çà äà ïîëó÷èì $60 îò
ëèõâè ïðè 6% ãîäèøíà ëèõâà?

2
Ðåøåíèå: Ïðè P = 3000, I = 60 è r = 0.06, ïîëó÷àâàìå
I 60 1
T = = = èëè 4 ìåñåöà.
Pr (3000)(0.06) 3
Ïðîñòà ëèõâà ñå ïðèëàãà íàïðèìåð ïðè êðàòêîñðîÿíè çàåìè çà íå ïîâå÷å îò åäíà
ãîäèíà; êîãàòî ëèõâàòà íå ñå äîáàâÿ êúì äúëãà, à ïåðèîäè÷íî ñå èçïëàùà íà êðåäèòîðà;
ïðè ñðî÷íè âëîãîâå ñ âñåêèìåñå÷íî èçïëàùàíå íà ëèõâàòà.

Îïðåäåëÿíå íà áðîÿ íà äíèòå ìåæäó äàòèòå

Ïðè ìíîãî ïðåñìÿòàíèÿ ñ ïðîñòà ëèõâà òðÿáâà äà ñå îïðåäåëè òî÷íî áðîÿ íà äíèòå. Çà
óòî÷íåíèå, äåíÿò, â êîéòî ïàðèòå ñà äåïîçèðàíè èëè ïîëó÷åíè êàòî êðåäèò ñå âêëþ÷âà, à
äåíÿò íà èçòåãëÿíå íà ïàðèòå, èëè ïîãàñÿâàíå íà êðåäèòà íå ñå âêëþ÷âà. Íàé - ëåñíèÿò
íà÷èí çà ïðåáðîÿâàíå íà äíèòå å ÷ðåç òàáëèöà. Äðóãàòà âúçìîæíîñò å ÷ðåç íåïîñðåäñò-
âåíî ïðåáðîÿâàíå, êîåòî å ïîêàçàíî â ñëåäâàùèÿ ïðèìåð.

Çàäà÷à 1.6 Äà ñå îïðåäåëè áðîÿ íà äíèòå ìåæäó 15 ìàðò è 3 ñåïòåìâðè.

Ðåøåíèå:
Ìåñåö Áðîé íà äíèòå
Ìàðò 17 (âêëþ÷èòåëíî 15 ìàðò)
Àïðèë 30
Ìàé 31
Þíè 30
Þëè 31
Àâãóñò 31
Ñåïòåìâðè 2 (áåç 3 ñåïòåìâðè)
Îáùî 172

Çàäà÷à 1.7 Íà 3 Íîåìâðè 2001 ãîäèíà å âçåò çàåì îò $400 ïðè 9 % ïðîñòà ãîäèøíà
ëèõâà. Äúëãúò å èçïëàòåí íà 8 Ôåâðóàðè 2002 ãîäèíà. Äà ñå íàìåðè ïðîñòàòà ëèõâà,
èçïëàòåíà çà òîçè ïåðèîä.

Ðåøåíèå: Áðîÿò íà äíèòå = 39 + 365 - 307 = 97.

97
I = (500)(0.09) = 11.96.
365

1.1 Îïðåäåëÿíå íà ëèõâàòà ïî áàíêîâà ñìåòêà

Ïðè íÿêîè áàíêîâè ñìåòêè ñå èçïëàùà ïðîñòà ëèõâà, îïðåäåëåíà îò åæåìåñå÷íèÿ áàëàíñ
ïî ñìåòêàòà. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å äåïîçèðàíåòî è òåãëåíåòî íà ñóìè â ðàìêèòå íà åäèí ìåñåö
íå íîñè ëèõâà, òúé êàòî ñå èçïîëçâà ìèíèìàëíèÿ áàëàíñ.

Çàäà÷à 1.8  ñëåäíàòà òàáëèöà å äàäåíî äâèæåíèåòî ïî áàíêîâà ñìåòêà çà åäíà êà-
ëåíäàðíà ãîäèíà.

3
 Äàòà Äåïîçèðàíå Òåãëåíå Áàëàíñ
íà÷àëåí áàëàíñ - - $200
21 Ôåâðóàðè $300 - $500
3 Àïðèë - $200 $300
5 Þíè $600 - $900
19 Þíè - $300 $600
2 Îêòîìâðè $200 - $800
28 Îêòîìâðè - $400 $400
Äà ñå îïðåäåëè ëèõâàòà íà 31 Äåêåìâðè, àêî ãîäèøíàòà ëèõâà å 4 %, ïëàùàíà ïðè
ìèíèìàëåí ìåñå÷åí áàëàíñ.
Ðåøåíèå: Ñëåäíàòà òàáëèöà ñúäúðæà ìèíèìàëíèÿ ìåñå÷åí áàëàíñ ïî òàçè ñìåòêà.
Ìåñåö Ìèíèìàëåí áàëàíñ
ßíóàðè $200
Ôåâðóàðè $200
Ìàðò $500
Àïðèë $300
Ìàé $300
Þíè $300
Þëè $600
Àâãóñò $600
Ñåïòåìâðè $600
Îêòîìâðè $400
Íîåìâðè $400
Äåêåìâðè $400
Îáùî $4800
Ñúãëàñíî ôîðìóëà (1)
1
I = (4800)(0.04)( ) = $16.00.
12

Ìíîæèòåëÿò 12 1
îçíà÷àâà, ÷å ëèõâàòà å ãîäèøíà, íî ñå èçïëàùà ïðè ìèíèìàëåí ìåñå÷åí
áàëàíñ.
Òîçè íà÷èí íà îïðåäåëÿíå íà ëèõâàòà å â èíòåðåñ íà áàíêàòà. Èíâåñòèòîðúò íå ïîëó-
÷àâà ëèõâà, àêî â ðàìêèòå íà åäèí ìåñåö âíåñå ïàðè è ãè èçòåãëè.
Äðóãà âúçìîæíîñò å ëèõâàòà äà ñå îïðåäåëÿ âñåêèäíåâíî.
Çàäà÷à 1.9 Çà ñëåäíèÿ ãîäèøåí áàëàíñ äà ñå îïðåäåëè ëèõâàòà íà 31 Äåêåìâðè, êàòî
ñå èçïîëçâà âñåêèäíåâåí áàëàíñ, ïðè ãîäèøíà ëèõâà 3 %.
Äàòà Äåïîçèðàíå Òåãëåíå Áàëàíñ
15 Ôåâðóàðè $400 - $400
7 Ìàé $200 - $600
23 Ìàé - $300 $300
12 Íîåìâðè - $100 $200
23 Äåêåìâðè $500 - $700

4
Ðåøåíèå: Â ñëåäíàòà òàáëèöà å äàäåí áðîÿ íà äíèòå :
Áàëåíñ Áðîé íà äíèòå
$400 14 + 31 + 30 + 6 = 81
$600 16 = 16
$300 9 + 30 + 31 + 31 +30 + 31 + 11 = 173
$200 19 + 22 = 41
$700 9 = 9

Îò òóê ñå ïîëó÷àâà

(400)(81) + (600)(16) + (300)(173) + (200)(41) + (700)(9)

I= (0.03) = 6.51.
365

1.2 Ñåãàøíà ñòîéíîñò

Ïðè îïðåäåëÿíå íà ñåãàøíàòà (èëè äèñêîíòèðàíàòà) ñòîéíîñò íà S èìà äâå âúçìîæíîñ-

òè. Ñëåäâàùèòå ïðèìåðè èëþñòðèðàò èçïîëçâàíåòî íà äèñêîíòèðàù ìíîæèòåë ñ ïðîñòà
ëèõâà.

Çàäà÷à 1.10 Äà ñå íàìåðè ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà $800 ïðè ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà îò
10 % çà 8 ìåñåöà.

Ðåøåíèå: Ïðè S = 800, r = 0.10 è T = 8

12
, çà ñåãàøíàòà ñòîéíîñò ñå ïîëó÷àâà

S 800
P = = 8 = $750.
1 + rt 1 + (0.10)( 12 )

Çàäà÷à 1.11 Äà ñå îïðåäåëè öåíàòà, êîÿòî èìàò íà 3 Ìàðò îáëèãàöèè ñ ïàäåæ 31

Ìàé è öåíà ïðè ïàäåæà 100 000 ñ ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà îò 6.2 %.

Ðåøåíèå: Ïðè S = 100000, r = 0.062 è T = 29+30+30

365
= 89
365
, ñåãàøíàòà ñòîéíîñò å

S 100000
P = = 89 = 98510.73.
1 + rT 1 + (0.062)( 365 )

Çàäà÷à 1.12 Èíâåñòèòîð æåëàå äà çàêóïè 3 - ìåñå÷íè îáëèãàöèè ñ öåíà $100 000 çà
$98 000. Äà ñå îïðåäåëè ïðîñòàòà ãîäèøíà ëèõâà.

Ðåøåíèå: Òóê I = 100000 − 98000 = 2000, P = 98000, T = 90

365
. Òîãàâà

I 2000
r= = 90 = 0.08277 ≈ 8.28% ïðîñòà ëèõâà.
PT 98000( 365 )

Àëòåðíàòèâåí ïîäõîä çà îïðåäåëÿíåòî íà ñåãàøíàòà ñòîéíîñò å èçïîëçâàíåòî íà ïðîñ-

òî äèñêîíòèðàíå. Òîçè ïîäõîä å ïîäîáåí íà ðåäóöèðàíå íà öåíèòå ïðè ðàçïðîäàæáà ÷ðåç
äèñêîíòèðàíå.

5
 Ðàçëèêàòà ìåæäó ëèõâà è äèñêîíò ñå âèæäà îò ñëåäíèÿ ïðèìåð. Ïðè êðåäèò îò $100
çà åäíà ãîäèíà ïðè 6 % ãîäèøíà ëèõâà, áàíêàòà îòïóñêà $100 è â êðàÿ íà ãîäèíàòà êðå-
äèòîïîëó÷àòåëÿ âðúùà $106. Àêî ñúùèÿò êðåäèò å îòïóñíàò ïðè 6 % ãîäèøåí äèñêîíò,
áàíêàòà ñè óäúðæà ëèõâàòà ïðåäâàðèòåëíî. Îòïóñêà $94, à â êðàÿ íà ãîäèíàòà êðåäè-
òîïîëó÷àòåëÿ âðúùà $100. Òàêà, ëèõâàòà ñå èçïëàùà â êðàÿ íà ïåðèîäà, à äèñêîíòà â
íà÷àëîòî.
Ïðè äàäåíî d < 1, ôîðìóëàòà
D = SdT
îïðåäåëÿ ïðîñòèÿ äèñêîíò D íà ñóìàòà S , èçïëàùàíà çà T ãîäèíè. d ñå íàðè÷à ïðîñò
ãîäèøåí äèñêîíò (äèñêîíòîâ ïðîöåíò).
Ñåãàøíàòà ñòîéíîñò P íà ñóìàòà S å
P = S − D,
îò êúäåòî çà P â òåðìèíèòå íà S , d è T ñå ïîëó÷àâà
(4) P = S − SdT = S(1 − dT ).
Ìíîæèòåëÿò (1 − dT ) ñå íàðè÷à ïðîñò äèñêîíòèðàù ìíîæèòåë.
Çàäà÷à 1.13 Íà 3 Ìàé îáëèãàöèè ñ ïàäåæ 30 Þíè è öåíà $100 000 ñå ïðîäàâàò ñ 5 %
ãîäèøíî ïðîñòî äèñêîíòèðàíå. Äà ñå îïðåäåëè ñóìàòà, êîÿòî ñå äèñêîíòèðà è öåíàòà,
ïëàòåíà çà îáëèãàöèèòå.
Ðåøåíèå: Òóê S = 100000, d = 0.05 è T = 59
365
, îò êúäåòî
59
D = (100000)(0.05)(
) = 808.22.
365
Çà öåíàòà ñå ïîëó÷àâà P = S − D = 100000 − 808.22 = 99191.78. Öåíàòà ìîæå äà ñå
îïðåäåëè è ÷ðåç äèðåêòíî ïðåñìÿòàíå
59
P = S(1 − dT ) = 100000[1 − (0.05)( )] = 99191.78.
365
Çàäà÷à 1.14 Äà ñå íàìåðè ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà $1000 â ïðîäúëæåíèå íà åäíà ãîäèíà
à) ïðè ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà îò 10 %; á) ïðè ïðîñò ãîäèøåí äèñêîíò îò 10 %.
Ðåøåíèå: Ïðè S = 1000, r = 0.10, d = 0.10, T = 1, ñåãàøíàòà ñòîéíîñò ïðè ïðîñòà
ëèõâà å

S 1000
P = = = 909.09.
1 + rt 1 + (0.1)(1)
 ñëó÷àÿ íà ïðîñò äèñêîíò ñå ïîëó÷àâà
P = S(1 − dT ) = 1000[1 − (0.1)(1)] = 1000(0.9) = 900.00.
Òàêà, èçïîëçâàíåòî íà ïðîñò äèñêîíò äàâà ïî - ìàëêà ñåãàøíà ñòîéíîñò, îòêîëêîòî ïðè
ñúùàòà ïðîñòà ëèõâà.
×åñòî ñå íàëàãà äà ñå îïðåäåëè ïðîñò äèñêîíò, êîéòî å åêâèâàëåíòåí íà äàäåíà ïðîñòà
ëèõâà.

6
Äåôèíèöèÿ 1.1 Ëèõâàòà è äèñêîíòà ñå íàðè÷àò åêâèâàëåíòíè, àêî äàäåíà ñóìà, èí-
âåñòèðàíà çà åäèí è ñúùè ïåðèîä àêóìóëèðà åäíà è ñúùà ñóìà.

Ñúãëàñíî òàçè äåôèíèöèÿ, óñëîâèåòî çà åêâèâàëåíòíîñò ñå ïîëó÷àâà ÷ðåç ïðèðàâíÿ-

âàíå íà äåñíèòå ÷àñòè íà (3) è (4):

S
S(1 − dT ) = .
1 + rT
Ðàçäåëÿìå äâåòå ñòðàíè íà S è èçðàçÿâàìå r ÷ðåç d:
d
(5) r=
1 − dT
è d ÷ðåç r
r
(6) d= .
1 + rT
Òúé êàòî rT > 0, îò (6) ñå âèæäà, ÷å d âèíàãè å ïî - ìàëêî îò åêâèâàëåíòíàòà ëèõâà
r.

Çàäà÷à 1.15 Áàíêàòà äèñêîíòèðà ñóìà, êîÿòî å îòïóñíàòà çà 1 ãîäèíà ïðè ïðîñò
ãîäèøåí äèñêîíò îò 9 %. Äà ñå îïðåäåëè åêâèâàëâíòíàòà ïðîñòà ëèõâà.

Ðåøåíèå: Òóê d = 0.09 è T = 1. Ñúãëàñíî (5) çà ëèõâàòà ñå ïîëó÷àâà

d 0.09
r= = = 0.0989 = 9.89%.
1 − dT 1 − (0.09)(1)
Òàêà, ñóìà, îòïóñíàòà ñ äèñêîíò îò 9 % ñå ðàâíÿâà íà ñúùàòà ñóìà, îòïóñíàòà ñ ïðîñòà
ëèõâà îò 9.89 %.

1.3 Óðàâíåíèÿ çà ñòîéíîñòòà

Ïðè âñè÷êè ôàíàíñîâè ðåøåíèÿ òðÿáâà äà ñå îò÷èòà, ÷å öåíàòà íà ïàðèòå å ðàçëè÷íà â

ðàçëè÷íèòå ìîìåíòè îò âðåìå.  ìàòåìàòè÷åñêè òåðìèíè êàçâàìå, ÷å öåíàòà íà ïàðèòå
çàâèñè îò âðåìåòî.
Íàïðèìåð $100 çà åäíà ãîäèíà ïðè ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà îò 8 % ñà åêâèâàëåíòíè
íà $108 ñëåä åäíà ãîäèíà. Â ñúùîòî âðåìå, åêâèâàëåíòíàòà ñóìà äíåñ íà $100 ñëåä åäíà
ãîäèíà å
100(1 + 0.08)−1 = 92.59.
Òàêà, èíâåñòèòîð, êîéòî ñëåä 12 ìåñåöà ùå èìà $100, ñåãà òðÿáâà äà èìà $92.59.
 îáùèÿ ñëó÷àé ñðàâíÿâàíåòî íà öåíàòà íà ïàðèòå ñå èçðàçÿâà ÷ðåç ñëåäíàòà åêâèâà-
ëåíòíîñò: $X â äàäåí ìîìåíò îò âðåìå ñà åêâèâàëâíòíè íà äàäåíà ïðîñòà ëèõâà r âúðõó
$Y â ìîìåíòà T ãîäèíè ïî - êúñíî, ò.å. Y = X(1 + rT ) èëè X = 1+rT
Y
)
.
Òàêà, ìîæåì äà ôîðìóëèðàìå ñëåäíèòå ïðîñòè ïðàâèëà:
- Êîãàòî îöåíÿâàìå â áúäåùå, íèå àêóìóëèðàìå, ò.å. óìíîæàâàìå ïî (1 + rT );
- Êîãàòî îöåíÿâàìå ïàðèòå â ìèíàëî âðåìå, íèå äèñêîíòèðàìå, ò.å. óìíîæàâàìå ïî
äèñêîíòèðàùèÿ ìíîæèòåë (1 + rT )−1 .
Çà óëåñíåíèå, òóê ñ S(t) ùå îçíà÷èì ñòîéíîñòòà íà ïëàùàíèÿòà â ìîìåíòà t ≥ 0.

7
Çàäà÷à 1.16 Èìàìå çàäúëæåíèå îò $1000 çà 9 ìåñåöà. Äà ñå îïðåäåëè ãîëåìèíàòà íà
äúëãà â êðàÿ íà 4 - òèÿ ìåñåö, àêî ñå ïîëçâà ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà îò 9 %. Êàêúâ áè
áèë òîçè äúëã ñëåä 1 ãîäèíà?

Ðåøåíèå: Ñúãëàñíî âúâåäåíîòî îçíà÷åíèå, çíàåì, ÷å S(9) = 1000. Ñòîéíîñòòà íà S(4) ñå

ïîëó÷àâà ÷ðåç äèñêîíòèðàíå çà ïåðèîä îò 5 ìåñåöà
5 −1
S(4) = 1000[1 + (0.09)( )] = $963.86,
12
à ñòîéíîñòòà íà S(12) ÷ðåç àêóìóëèðàíå çà 3 ìåñåöà

3
S(12) = 1000[1 + (0.09)( )] = $1022.50.
12
×åñòî ñå íàëàãà äâå è ïîâå÷å çàäúëæåíèÿ äà ñå ðàçãëåæäàò çàåäíî. Çà òàçè öåë òðÿáâà
äà ñå îïðåäåëè ñòîéíîñòòà íà âñåêè äúëã â åäèí è ñúùè äåí.

Çàäà÷à 1.17 Èíâåñòèòîð èìà äâå çàäúëæåíèÿ îò $300 çà 3 ìåñåöà è îò $500 çà 8 ìå-
ñåöà ïðè 8 % ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà. Ñ êàêâî åäíîêðàòíî ïëàùàíå ìîæå äà ñå èçïëàòÿò
òåçè çàäúëæåíèÿ ñåãà, ñëåä 6 ìåñåöà è ñëåä 1 ãîäèíà?

Ðåøåíèå: Ùå îïðåäåëèì ñòîéíîñòòà íà äâåòå çàäúëæåíèÿ ñåãà, ñëåä 6 ìåñåöà è ñëåä 1

ãîäèíà. Íàïðèìåð, ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà ïúðâîòî çàäúëæåíèå å 300
3
1+(0.08)( 12 )
= 294.12. Ïî
ïîäîáåí íà÷èí ñå îïðåäåëÿò è îñòàíàëèòå ñòîéíîñòè â òàáëèöàòà.

Äúëã Ñåãà Ñëåä 6 ìåñåöà Ñëåä 1 ãîäèíà

I çàäúëæåíèå 294.12 306.00 318.00
II çàäúëæåíèå 474.68 493.42 513.33
Ïëàùàíå S(0) = 768.80 S(6) = 799.42 S(12) = 831.33

Åäíà îò íàé - âàæíèòå çàäà÷è âúâ ôèíàíñîâàòà ìàòåìàòèêà å äà ñå çàìåíè äàäåíî

ìíîæåñòâî îò ïëàùàíèÿ ñ åäíî, åêâèâàëåíòíî íà òÿõ ïëàùàíå â îïðåäåëåí äåí.

Äåôèíèöèÿ 1.2 Äâå ðåäèöè îò ïëàùàíèÿ ñå íàðè÷àò åêâèâàëåíòíè ïðè äàäåíà ïðîñ-
òà ëèõâà, àêî ñòîéíîñòèòå èì â ïðîèçâîëåí äåí ñà ðàâíè.

Óðàâíåíèåòî, êîåòî èçðàçÿâà åêâèâàëåíòíîñò íà äâå ïëàùàíèÿ ñå íàðè÷à óðàâíåíèå

çà ñòîéíîñòòà. Äåíÿò, èçïîëçâàí çà ñðàâíåíèå ñå íàðè÷à ôîêóñåí äåí èëè äåí çà èçðàâ-
íÿâàíå.
Ïðè èçïîëçâàíå íà ïðîñòà ëèõâà, ñòîéíîñòòà, ìàêàð è íåçíà÷èòåëíî, çàâèñè îò èçáîðà
íà ôîêóñíèÿ äåí. Çàòîâà òðÿáâà äà èìà ñúãëàñèåòî è íà äâåòå ñòðàíè.

Çàäà÷à 1.18 Èâàí äúëæè íà Àíäðåé $500 çà 3 ìåñåöà è $200 çà 6 ìåñåöà. Àêî Àíäðåé
ïðèåìå ñåãà $300, êîëêî îùå òðÿáâà äà èçïëàòè Èâàí ñëåä åäíà ãîäèíà, àêî äâàìàòà ñà
ñå äîãîâîðèëè çà 10 % ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà è äåí çà èçðàâíÿâàíå êðàÿ íà ãîäèíàòà?

8
Ðåøåíèå: Óðàâíåíèåòî çà ñòîéíîñòòà ùå ïîëó÷èì êàòî ïðèðàâíèì ñòîéíîñòòà íà ïëà-
ùàíèÿòà ñúñ ñòîéíîñòòà íà äúëãà:
12 9 6
S(12) + 300[1 + (0.10)()] = 500[1 + (0.10)( )] + 200[1 + (0.10)( )].
12 12 12
Ðåøåíèåòî íà òîâà óðàâíåíèå å S(12) = $417.50. Òàêà, ïëàùàíå îò $417.50 â êðàÿ íà
ãîäèíàòà ùå èçïëàòè äúëãà.

Çàäà÷à 1.19 Êðåäèò îò $1000, ïðè 11 % ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà òðÿáâà äà ñå ïîãàñè ñ
òðè ðàâíè ïëàùàíèÿ â êðàÿ íà 3 - òèÿ ìåñåö, â êðàÿ íà 6 - òèÿ ìåñåö è â êðàÿ íà 9
- òèÿ ìåñåö. Äà ñå îïðåäåëè ãîëåìèíàòà íà ïëàùàíèÿòà. Äà ñå ïðèåìå çà ôîêóñåí äåí
ñåãà è êðàÿ íà 9 - òèÿ ìåñåö.

Ðåøåíèå: Îçíà÷àâàìå S = S(3) = S(6) = S(9).

Ïðè ôîêóñåí äåí äíåñ óðàâíåíèåòî çà ñòîéíîñòòà ïðèåìà âèäà
3 −1 6 9
1000 = S[1 + (0.11)( )] + S[1 + (0.11)( )]−1 + S[1 + (0.11)( )]−1 .
12 12 12
Ðåøåíèåòî å S = $351.51.
Óðàâíåíèåòî çà ñòîéíîñòòà â êðàÿ íà 9 - òèÿ ìåñåö å
6 3 9
S[1 + (0.11)( )] + S[1 + (0.11)( )] + S = 1000[1 + (0.11)( )].
12 12 12
ñ ðåøåíèå S = $351.18. Âèæäà ñå ìèíèìàëíàòà ðàçëèêà.

×àñòè÷íè ïëàùàíèÿ
Ïîíÿêîãà ôèíàíñîâèòå çàäúëæåíèÿ ñå èçïëàùàò ÷ðåç ðåäèöà îò ïëàùàíèÿ äî êðàÿ íà
ïåðèîäà.  òîçè ñëó÷àé òðÿáâà äà ñå îïðåäåëè áàëàíñà â ïîñëåäíèÿ äåí è îòíîâî äà ñå
èçïîëçâà óðàâíåíèåòî çà èçðàâíÿâàíå íà ñòîéíîñòèòå.

Çàäà÷à 1.20 Íà 4 Ôåâðóàðè 1999 ãîäèíà å âçåò êðåäèò îò $3000 ïðè 11 % ïðîñòà
ãîäèøíà ëèõâà. Íà 12 Àïðèë 1999 ãîäèíà ñà èçïëàòåíè $1000, íà 12 Ìàé 1999 ãîäèíà -
$600 è íà 11 Þíè 1999 ãîäèíà - $700. Äà ñå îïðåäåëè áàëàíñà íà 15 Àâãóñò 1999 ãîäèíà.

Ðåøåíèå: Ñëåäíàòà òàáëèöà ñúäúðæà áàëàíñà íà 15 Àâãóñò 1999 ãîäèíà.

Áðîé íà äíèòå Ëèõâà Àêóìóëèðàíà ñóìà
Äúëã $3000 192 äíè 173.59 3173.59
I ïëàùàíå $1000 125 37.67 1037.67
II ïëàùàíå $600 95 17.18 617.18
III ïëàùàíå $700 65 13.71 713.71

9
 Óðàâíåíèåòî çà ïðèðàâíÿâàíå íà ñòîéíîñòèòå èìà âèäà
125 95 65 192
S + 1000[1 + (0.11)( )] + 600[1 + (0.11)( )] + 700[1 + (0.11)( )] = 300[1 + (0.11)( )],
365 365 365 365
êúäåòî S å áàëàíñà íà 15 Àâãóñò 1999 ãîäèíà.
Ðåøåíèåòî íà òîâà óðàâíåíèå å S = $805.03.
Áàëàíñà ìîæå äà ñå îïðåäåëè è äèðåêòíî îò ðåçóëòàòèòå â òàáëèöàòà, ïî ñëåäíèÿ
íà÷èí: 3173.59 - (1037.67 + 617.18 + 713.71) = 3173.59 - 2368.56 = $805.03.

2 Ñëîæíà ëèõâà
Ïðîñòàòà ëèõâà ñå äîáàâÿ êúì èíâåñòèöèÿòà â äåíÿ íà ïàäåæà, èëè â êðàÿ íà ïåðèîäà.
Àêî ëèõâàòà ñå äîáàâÿ êúì ãëàâíèöàòà â êðàÿ íà âñåêè ïåðèîä è â ñëåäâàùèÿ ïåðèîä
öÿëàòà ñóìà ïîðàæäà ëèõâà, êàçâàìå, ÷å èíâåñòèöèÿòà ïîðàæäà ñëîæíà ëèõâà. Áúäåùàòà
ñòîéíîñò ùå áúäå ñóìà îò íà÷àëíàòà èíâåñòèöèÿ è ñëîæíàòà ëèõâà. Âðåìåòî ìåæäó äâå
ïîðåäíè íà÷èñëÿâàíèÿ íà ëèõâà ñå íàðè÷à ëèõâåí ïåðèîä.

Çàäà÷à 2.1 Äà ñå îïðåäåëè ñëîæíàòà ëèõâà è áúäåùàòà ñòîéíîñò íà $1000, èíâåñòè-

ðàíè çà 3 ãîäèíè ïðè 8 % ñëîæíà ãîäèøíà ëèõâà.

Ðåøåíèå: Ðåçóëòàòúò ñå ñúäúðæà â ñëåäíàòà òàáëèöà:

 êðàÿ íà Ñëîæíà ëèõâà Àêóìóëèðàíà ñóìà
1 - òà ãîäèíà (1000)(0.08) = 80 $1080.00
2 - òà ãîäèíà (1080)(0.08) = 86.40 $1166.40
3 - òà ãîäèíà (1166.40)(0.08) = 93.31 $1259.71

Òàêà, ïîëó÷åíàòà çà 3 ãîäèíè ñëîæíà ëèõâà å 80 + 86.40 + 93.31 = $259.71 è áúäåùàòà

ñòîéíîñò å $1259.71.

Ïî - îáùî, íåêà P å ñóìàòà, èíâåñòèðàíà çà n ãîäèíè è i å ñëîæíàòà ãîäèøíà ëèõâà.

Íèå ùå îïðåäåëèì àêóìóëèðàíàòà ñòîéíîñò â êðàÿ íà âñÿêà ãîäèíà.
 êðàÿ íà ïúðâàòà ãîäèíà:
ëèõâàòà = P i;
àêóìóëèðàíàòà ñòîéíîñò= P (1 + i).

 êðàÿ íà âòîðàòà ãîäèíà:

ëèõâàòà = [P (1 + i)]i;
àêóìóëèðàíàòà ñòîéíîñò = P (1 + i) + [P (1 + i)]i = P (1 + i)2 .
Ïðîäúëæàâàìå ïî àíàëîãè÷åí íà÷èí, ïðè êîåòî àêóìóëèðàíàòà ñòîéíîñò S(n) â êðàÿ íà
n - òà ãîäèíà ñå ïîëó÷àâà ïî ôîðìóëàòà çà ñëîæíà ëèõâà

(7) S(n) = P (1 + i)n .

Òàêà, â òîçè ñëó÷àé (1+i)n å ñëîæíèÿ àêóìóëèðàù ìíîæèòåë çà n ïåðèîäà. Îçíà÷àâàìå

ñ v = 1+i
1
äèñêîíòèðàùèÿ ìíîæèòåë, ñúîòâåòñòâàù íà ñëîæíàòà ëèõâà.

10
Çàäà÷à 2.2 Äà ñå íàìåðè áúäåùàòà ñòîéíîñò íà $100 ñëåä 5 ãîäèíè è ñëåä 25 ãîäèíè,
ïðè 12% ñëîæíà ãîäèøíà ëèõâà.

Ðåøåíèå:  ïúðâèÿ ñëó÷àé P = 100, i = 0.12, n = 5 è áúäåùàòà ñòîéíîñò å S =

100(1.12) = $176.23. Ëèõâàòà, ïîëó÷åíà çà 5 ãîäèíè å $76.23. Âúâ âòîðèÿ ñëó÷àé, ïðè
5

n = 25, áúäåùàòà ñòîéíîñò å S = 100(1.12)25 = $1700.01. Ëèõâàòà çà 25 ãîäèíè å $1600.01.

Àêî èíâåñòèöèÿòà áåøå ñ 12% ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà, ïîëó÷åíàòà ñóìà áè áèëà $300.

Çàäà÷à 2.3 Äà ñå îïðåäåëè ñëîæíàòà ëèõâà, ïîëó÷åíà ïðè èíâåñòèðàíå íà $1000 çà 2

ãîäèíè ïðè 10% ãîäèøíà ëèõâà, èçïëàùàíà ïîëóãîäèøíî.

Ðåøåíèå: Òóê ëèõâåíèÿò ïåðèîä å 6 ìåñåöà, ëèõâàòà å 5% íà ïåðèîä ïðè 4 ïåðèîäà çà 2

ãîäèíè.

 êðàÿ íà Ñëîæíà ëèõâà Àêóìóëèðàíà ñóìà

1 - âèÿ ïåðèîä (1000)(0.05) = 50 $1050.00
2 - ðèÿ ïåðèîä (1050)(0.05) = 52.50 $1102.50
3 - òèÿ ïåðèîä (1102.50)(0.05) = 55.13 $1157.63
4 - òèÿ ïåðèîä (1157.63)(0.05) = 57.88 $1215.51

Òàçè òàáëèöà ñúäúðæà ïîäðîáíî îïèñàíèå íà òîâà, ÷å ïðè P = 1000, i = 0.05 è n = 4,

áúäåùàòà ñòîéíîñò ñëåä äâå ãîäèíè å S = 1000(1.05)4 = $1215.51. Ïîëó÷åíàòà ëèõâà å
$215.51.
Îò òóê íàòàòúê, âúâåäåíàòà ëèõâà i ùå íàðè÷àìå åôåêòèâíà ëèõâà. Ñ m îçíà÷àâàìå
áðîÿ íà ïåðèîäèòå ïðåç ãîäèíàòà, èëè ÷åñòîòàòà íà îëèõâÿâàíåòî.

2.1 Íîìèíàëíà ëèõâà è íîìèíàëåí äèñêîíò

Íåêà çà ïðîèçâîëíî öÿëî ÷èñëî m > 1 ñ i(m) äà îçíà÷èì ãîäèøíàòà ëèõâà, èçïëàùàíà m
(m)
ïúòè â ãîäèíàòà. Òîãàâà ëèõâàòà çà åäèí ïåðèîä å i m .

Äåôèíèöèÿ 2.1 Ëèõâàòà i(m) ñå íàðè÷à íîìèíàëíà ëèõâà.

 äåéñòâèòåëíîñò òðÿáâà äà å â ñèëà ñëåäíàòà âðúçêà:

#m
i(m)
"
1+ = 1 + i,
m
îò êúäåòî ñëåäâà
#m
i(m)
"
1
h i
i= 1+ − 1 è i(m) = m (1 + i) m − 1 .
m
Àíàëîãè÷íî íåêà d(m) îçíà÷àâà äèñêîíò, èçïëàùàí m ïúòè ãîäèøíî, ò.å.
#m
d(m)
"
1−d= 1− .
m

11
Äåôèíèöèÿ 2.2 Äèñêîíòúò d(m) ñå íàðè÷à íîìèíàëåí äèñêîíò.

 ñèëà ñà ñëåäíèòå âðúçêè:

#m
d(m)
"
1
h i
d=1− 1− è d(m) = m 1 − (1 − d) m .
m
Àêî ïðåäïîëîæèì, ÷å íîìèíàëíàòà ëèõâà ñå èçïëàùà m ïúòè ãîäèøíî, à íîìèíàëíèÿ
äèñêîíò p ïúòè ãîäèøíî, òî â ñèëà ñà ñëåäíèòå ðàâåíñòâà:
#m #−p
i(m) d(p)
" "
(8) 1+ = 1− = 1 + i.
m p

Çàäà÷à 2.4 Äà ñå íàìåðè àêóìóëèðàíàòà ñòîéíîñò íà $500 èíâåñòèðàíè çà 5 ãîäèíè

ïðè 8% ãîäèøíà ëèõâà, èçïëàùàíà íà òðèìåñå÷èå.

Ðåøåíèå:
0.08 4.5
 
500 1 + = 500(1.02)20 .
4
Îò ïîñëåäíîòî ðàâåíñòâî ñå âèæäà, ÷å òîâà å åêâèâàëåíòíî íà èíâåñòèðàíå íà $500 çà
20 ãîäèíè ïðè 2% ëèõâà.

Çàäà÷à 2.5 Äà ñå íàìåðè ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà $1000, êîèòî ùå áúäàò ïëàòåíè â

êðàÿ íà øåñòàòà ãîäèíà ïðè 6% ãîäèøíà ëèõâà, èçïëàùàíà ïðåäâàðèòåëíî íà âñåêè 6
ìåñåöà.

Ðåøåíèå:
0.06 2.6
 
1000 1 − = 1000(1 − 0.03)12 .
2
Ïîñëåäíîòî å åêâèâàëåíòíî íà ïëàùàíå îò $1000 ñëåä 12 ãîäèíè ïðè äèñêîíò 3%.

Çàäà÷à 2.6 Äà ñå íàìåðè åôåêòèâíàòà ëèõâà, êîÿòî ñúîòâåòñòâà íà íîìèíàëíà ëèõâà

i (2)
= 10%, i = 18% è i(365) = 13 14 %.
(12)

Ðåøåíèå: $1 ïðè ëèõâà i, àêóìóëèðà çà 1 ãîäèíà 1+i. $1 ïðè ëèõâà i(2) = 10%, àêóìóëèðà
çà 1 ãîäèíà (1.05)2 . Ñðàâíÿâàìå áúäåùèòå ñòîéíîñòè:

1 + i = (1.06)2 = 1.1025,

îò êúäåòî i = 0.1025 = 10.25% åôåêòèâíà ëèõâà.

Ïðè i(12) = 18%, çà åôåêòèâíàòà ëèõâà ñå ïîëó÷àâà i = (1.015)12 − 1 = 0.195618 ≈
19.56%.
 òðåòèÿ ñëó÷àé
365
0.1325

i= 1+ − 1 = 0.14165139 ≈ 14.17%
365
åôåêòèâíà ãîäèøíà ëèõâà.

12
Çàäà÷à 2.7 Äà ñå íàìåðè íîìèíàëíàòà ëèõâà èçïëàùàíà íà òðèìåñå÷èå, êîÿòî å åê-
âèâàëåíòíà íà íîìèíàëåí äèñêîíò îò 6% ãîäèøíî, èçïëàùàí âñåêè ìåñåö.

Ðåøåíèå: Ðàâåíñòâîòî (8) â òîçè ñëó÷àé èìà âèäà

#4 −12
i(4)
"
0.06

1+ = 1− ,
4 12
îò êúäåòî
h i
i(4) = 4 (0.995)−3 − 1 .

Çàäà÷à 2.8 Äà ñå íàìåðè íîìèíàëíàòà ëèõâà i(4) , åêâèâàëåíòíà íà i(12) = 12% è i(2) =
10%.

Ðåøåíèå: Ñðàâíÿâàìå áúäåùèòå ñòîéíîñòè íà $1 ñëåä 1 ãîäèíà:

!4
i(4)
1+ = (1.01)12
4
èëè
i(4)
1+ = (1.01)3 ,
4
(4)
îò êúäåòî i 4 = (1.01)3 − 1 = 0.030301 ≈ 3.03% è i(4) = 0.1212 ≈ 12.12%. Âúâ âòîðèÿ
ñëó÷àé ñà â ñèëà ñëåäíèòå ðàâåíñòâà:
!4
i(4)
1+ = (1.05)2
4
è
i(4) 1
1+ = (1.05) 2 ,
4
i(4)
îò êúäåòî 4
= 0.024695 ≈ 2.47% íà òðèìåñå÷èå è i(4) = 0/09878 ≈ 9.88%.

Çàäà÷à 2.9 Äà ñå íàìåðè ïðîñòàòà ãîäèøíà ëèõâà, åêâèâàëåíòíà íà i(2) = 9%, àêî
ïàðèòå ñà èíâåñòèðàíè çà 3 ãîäèíè.

Ðåøåíèå: 1 + 3r = (1.045)6 = 1.30226, îò êúäåòî r = 0.1007538 ≈ 10.08% ãîäèøíà ëèõâà.

Íåêà â (8) çàìåñòèì p = m. Ïîëó÷àâà ñå ñëåäíîòî óñëîâèå çà åêâèâàëåíòíîñò íà

íîìèíàëíàòà ëèõâà è íîìèíàëíèÿ äèñêîíò:
#−1
i(m) d(m)
"
1+ = 1− .
m m
Îò òóê ñëåäâà

13
 d(m) i(m)
!
(m) (m)
d =i 1− = i(m)
m 1+ m
è
i(m)
!
(m) (m)
i =d 1+ ,
m
êîåòî îçíà÷àâà, ÷å d(m) å äèñêîíòèðàíàòà ñòîéíîñò íà i(m) , à i(m) å ñòîéíîñòòà íà d(m) â
êðàÿ íà ïåðèîäà îò m1
ãîäèíè.
Îò òåçè ðàâåíñòâà ìîæå äà ñå èçâåäå îùå ñëåäíàòà âðúçêà:
1 1 1
= + ,
d(m) i(m) m
îò êúäåòî
d(m) < i(m) , m = 1, 2, . . . .
Îò òóê ñëåäâà âåðíîñòòà íà ñëåäíàòà òåîðåìà:

Òåîðåìà 2.1 Ïðè m → ∞ íîìèíàëíàòà ëèõâà i(m) è íîìèíàëíèÿ äèñêîíò d(m) èìàò
îáùà ãðàíèöà

lim d(m) = lim i(m) = δ.

m→∞ m→∞

Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ïðè ïðåìèíàâàíå êúì íåïðåêúñíàòî âðåìå ïàçëèêàòà ìåæäó îëèõ-
âÿâàíå è äèñêîíòèðàíå èç÷åçâà. Ìîæå äà ñå ïîêàæå, ÷å

d = d(1) < d(2) < . . . < d(m) < . . . < δ < . . . < i(m) < . . . < i(2) < i(1) = i.

Äåôèíèöèÿ 2.3 δ ñå íàðè÷à ñèëà íà ëèõâàòà.

Òåîðåìà 2.2 Åôåêòèâíàòà ãîäèøíà ëèõâà è ñèëàòà íà ëèõâàòà ñà ñâúðçàíè ñ ðàâåíñ-

òâîòî
1 + i = eδ .

Äîêàçàòåëñòâî: !m
i(m)
1 + i = lim 1+ = eδ .
m→∞ m
Îò òóê ñëåäâà, ÷å
δ = ln(1 + i).

Òåîðåìà 2.3 Åôåêòèâíèÿò ãîäèøåí äèñêîíò è ñèëàòà íà ëèõâàòà ñà ñâúðçàíè ñúñ

ñúîòíîøåíèÿòà
1 − d = v = e−δ
è
d < δ < i.

14
 Ñúîòíîøåíèÿòà ìåæäó i, v, d è δ ùå îáîáùèì â ñëåäíàòà òàáëèöà:

i v d δ
1 1 δ
i i −1 v 1−d
−1 e −1
v 1
1+i
v 1−d e−δ
d i
1+i
1−v d 1 − e−δ
δ ln(1 + i) − ln v − ln(1 − d) δ

2.2 Ñåãàøíà ñòîéíîñò ïðè ñëîæíà ëèõâà

Åäíà ÷åñòî ñðåùàíà çàäà÷à å îïðåäåëÿíåòî íà ãëàâíèöàòà P , êîÿòî ïðè äàäåíà ëèõâà,
àêóìóëèðà îïðåäåëåíà ñóìà S(n), çà n ïåðèîäà. Ñúãëàñíî ôîðìóëà (7),

S(n)
(9) P = n
= S(n)v n .
(1 + i)
È òóê P ñå íàðè÷à ñåãàøíà ñòîéíîñò èëè äèñêîíòèðàíà ñòîéíîñò íà S(n). Ïðîöåñúò
íà îïðåäåëÿíå íà P ïî ôîðìóëàòà (9) ñå íàðè÷à äèñêîíòèðàíå. Ìíîæèòåëÿò v = (1+i)
1
ñå
íàðè÷à äèñêîíòèðàù ìíîæèòåë ïðè ñëîæíà ëèõâà.

Çàäà÷à 2.10 Äà ñå íàìåðè ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà $100 000 ñëåä 10 ãîäèíè è ñëåä 25
ãîäèíè ïðè i(12) = 12%.

Ðåøåíèå: Ïðè S = 100 000, i(12)

12
= 0.01, n = 120,
100 000
P = = $30299.48.
(1.01)120
Çà ïåðèîä îò 25 ãîäèíè n = 300 è ñåãàøíàòà ñòîéíîñò å
100 000
P = = $5053.45.
(1.01)300
Çàäà÷à 2.11 Èìàìå âúçìîæíîñò äà çàêóïèì àêòèâè íà ñòîéíîñò $18000 ñ ïëàùàíå
âåäíàãà èëè $10000 ñåãà, $5000 ñëåä 1 ãîäèíà è $5000 ñëåä 2 ãîäèíè. Êîÿ âúçìîæíîñò äà
èçáåðåì, àêî ëèõâàòà å i(12) = 16%?

Ðåøåíèå: Ïðè ïúðâàòà âúçìîæíîñò ñåãàøíàòà ñòîéíîñò å $18000. Ïðè âòîðàòà âúçìîæ-
íîñò
0.16 −12
−24
0.16
  
P V = 10000 + 5000 1 + + 5000 1 + =
12 12
= 10000 + 4265.23 + 3638.43 = $17903.66.
Ïðè âòîðàòà âúçìîæíîñò ùå ñïå÷åëèì $18000 - $17903.66 = $96.34.
Èçáîðúò íà ðäíà èëè äðóãà âúçìîæíîñò çàâèñè îò ëèõâàòà. Àêî ïðåäïîëîæèì, ÷å
ëèõâàòà å i(12) = 12%, ñåãàøíàòà ñòîéíîñò å

P V = 10000 + 5000(1.01)−12 + 5000(1.01)−24 = 10000 + 4437.25 + 3937.83 = $18375.08.

 òîçè ñëó÷àé ïúðâàòà âúçìîæíîñò ñïåñòÿâà $375.08.

15
2.3 Áúäåùà è ñåãàøíà ñòîéíîñò çà íåïúëåí ïåðèîä îò âðåìå

Ïðè âñè÷êè ôîðìóëè äî òóê ñå ïðåäïîëàãà, ÷å n å öÿëî ÷èñëî. Òåîðåòè÷íî, à è ïðàêòè-

÷åñêè òåçè ôîðìóëè ìîãàò äà ñå ïðèëàãàò è ïðè n - äðîáíî ÷èñëî.

Çàäà÷à 2.12 Äà ñå íàìåðè òî÷íî áúäåùàòà ñòîéíîñò è ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà $1500

çà 16 ìåñåöà è íîìèíàëíà ëèõâà i(4) = 18%.

Ðåøåíèå: Èçïîëçâàìå ôîðìóëà (7) ïðè P = $1500 è n = 5 13 è ïîëó÷àâàìå

5 1
1 0.18

3
S(5 ) = $1500 1 + = $1896.90.
3 4
Çà äà íàìåðèì ñåãàøíàòà ñòîéíîñò èçïîëçâàìå ôîðìóëà (9) ïðè S(5 31 ) = 1500 è n = 5 13
−5 1
0.18

3 1
P = 1500 1 + = 1500(1.045)−5 3 = $1186.14.
4
Çàäà÷à 2.13 Äà ñå íàìåðè áúäåùàòà è ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà $1500 çà 16 ìåñåöà ïðè
i (4)
= 18%, êàòî ñå èçïîëçâà àïðîêñèìàöèÿ. Ñðàâíåòå ðåçóëòàòà ñ òîçè îò Çàäà÷à 2.2

Ðåøåíèå: Çà äà íàìåðèì ïðèáëèçèòåëíî áúäåùàòà (4) ñòîéíîñò íà $1500 çà 16 ìåñåöà, ïúðâî

íàìèðàìå ñòîéíîñòòà çà 5 ïåðèîäà è i(4) = 18% ( i 4 = 0.045). Ñëåä òîâà àêóìóëèðàìå
ïîëó÷åíàòà ñòîéíîñò çà îùå åäèí ìåñåö ïðè ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà îò 18 %. Òàêà
1 1
 
S(5 ) = 1500(1.045)5 1 + (0.18) = $1897.31.
3 12
Çà ñåãàøíàòà ñòîéíîñò íà $1500 çà 16 ìåñåöà, ïúðâî íàìèðàìå ñåãàøíàòà ñòîéíîñò çà 6
ïåðèîäà ïðè i(4) = 18% è ñëåä òîâà àêóìóëèðàìå ïîëó÷åíàòà ñòîéíîñò çà 2 ìåñåöà ïðè 18
% ïðîñòà ãîäèøíà ëèõâà. Òàêà
2
 
P = 1500(1.045)−6 1 + (0.18) = $1186.40.
12
Ñðàâíÿâàíåòî íà ðåçóëòàòèòå ñ òåçè îò Çàäà÷à 2.12 ïîêàçâà, ÷å àïðîêñèìàöèÿòà âîäè äî
ìàëêî ïî-ãîëåìè ñòîéíîñòè.

3 Òåîðèÿ íà ëèõâàòà è öåíè íà îáëèãàöèè

Ïîêàçàõìå, ÷å èìà ðàçëè÷íè íà÷èíè çà ïðåñìÿòàíå íà ëèõâàòà. Íàé - ñúùåñòâåíà, îáà÷å
ñå îêàçâà ëèõâàòà, êîÿòî å èçâåñòíà êàòî äîõîäíîñò äî ïàäåæà.

Äåôèíèöèÿ 3.1 Ëèõâàòà, êîÿòî ïðèðàâíÿâà ïàçàðíàòà öåíà íà äúëãà ñ íåãîâàòà ñå-
ãàøíà (àêòóàëèçèðàíà) ñòîéíîñò, ñå íàðè÷à äîõîäíîñò äî ïàäåæà (yield to maturity).

16
 Îáèêíîâåíî, äîõîäíîñò äî ïàäåæà ñå ïðèåìà çà íàé-òî÷íàòà ìÿðêà çà ëèõâàòà. Ùå ÿ
ïðåñìåòíåì ïðè ðàçëè÷íè êðåäèòíè èíñòðóìåíòè.
Îáèêíîâåí çàåì
$100 ñåãà, ñëåä åäíà ãîäèíà ñà $110. Äîõîäíîñòòà äî ïàäåæà i ñå îïðåäåëÿ îò
110
100 = ,
1+i
îò êúäåòî
110 − 100
i= = 0.1 = 10%.
100
 òîçè ñëó÷àé i ñúâïàäà ñ ïðîñòàòà ëèõâà.
Çàåì ñ ôèêñèðàíè ïëàùàíèÿ (xed payment loan)
Èçâúðøâàò ñå ïëàùàíèÿ íà ðàâíè âíîñêè, âñÿêà ãîäèíà, äî èçïëàùàíå íà äúëãà.

Ïðèìåð 3.1 Èïîòåêà ñ ôèêñèðàíà ëèõâà.

$126 $126 $126

$1000 = + 2
+ ... + .
1 + i (1 + i) (1 + i)25
 îáùèÿ ñëó÷àé:
FP FP FP
LOAN = + 2
+ ... + .
1 + i (1 + i) (1 + i)n
Òóê LOAN å ðàçìåðà íà âçåòèÿ çàåì, F P å ôèêñèðàíàòà ãîäèøíà âíîñêà, n å áðîÿ
íà ãîäèíèòå.
Çà îïðåäåëÿíå íà ëèõâàòà i ñå ïðàâÿò òàáëèöè.

Ïðèìåð 3.2 Îáëèãàöèè ñ èçïëàùàíå íà êóïîíè (Coupon bonds).

Äîõîäúò äî ïàäåæà íà òðè ãîäèøíè îáëèãàöèè ñ ãîäèøíè ïëàùàíèÿ îò ïî $100, åäíî
îñíîâíî ïëàùàíå îò $1000 è öåíà $900 å ëèõâàòà, êîÿòî ïðèðàâíÿâà àêòóàëèçèðàíàòà
ñòîéíîñò íà ïëàùàíèÿòà ñ ïàçàðíàòà öåíà íà îáëèãàöèèòå:
100 100 100 1000
900 = + 2
+ 3
+ .
1 + i (1 + i) (1 + i) (1 + i)3
Îò òóê ñå îïðåäåëÿ ëèõâàòà i = 14.3%.

Îáùèÿò âèä íà ôîðìóëàòà èçãëåæäà òàêà:

C C C F
PB = + 2
+ ... + n
+ .
1 + i (1 + i) (1 + i) (1 + i)n
Òóê PB å öåíàòà íà îáëèãàöèÿòà, C å ñòîéíîñòòà íà èçïëàùàíèòå êóïîíè è F å íîìè-
íàëíàòà ñòîéíîñò íà îáëèãàöèÿòà.
Ïðè ãîëÿìà ÷àñò îò îáëèãàöèèòå, êóïîíèòå ñå èçïëàùàò ïîëóãîäèøíî.

17
Ïðèìåð 3.3 Òðè ãîäèøíà îáëèãàöèÿ ñ ïîëóãîäèøíî ïëàùàíå îò $50, åäíî îñíîâíî ïëà-
ùàíå îò $1000 è öåíà $900. Äîõîäúò äî ïàäåæà i ñå îïðåäåëÿ îò óðàâíåíèåòî:
50 50 50 1050
900 = i + i 2 + ... + i 5 + .
1+ 2 (1 + 2 ) (1 + 2 ) 1 + 2i )6
Ðåøåíèåòî íà òîâà óðàâíåíèå å i = 14.2%.

Ñïåöèàëåí âèä îáëèãàöèè ñ êóïîíè ñà ò.í. êîíñîëèäèðàíè öåííè êíèæà - consol (consolidated
stock). Òå íÿìàò ïàäåæ. Èçïëàùàò ñóìà ðàâíà íà $C ãîäèøíî. Çà ïðúâ ïúò ñå åìèòèðàò
â Àíãëèÿ ïðåç 19 âåê. Â ÑÀÙ ñå ñðåùàò ðÿäêî. Àêî PC å öåíàòà íà consol, òî
C C v C
PC = + 2
+ . . . = Cv + Cv 2 + Cv 3 + . . . = C = .
1 + i (1 + i) 1−v i
Îáèêíîâåíî i å íå ïî-ãîëÿìî îò 2.5% ãîäèøíî.
Òàêà, àêî äîõîäà äî ïàäåæà ðàñòå, öåíàòà ïàäà è îáðàòíî.

Ïðèìåð 3.4 Íåêà consol ïëàùà ïî $100 íà ãîäèíà, ïðè 10% ëèõâà. Òîãàâà öåíàòà å
100
0.1
= $1000.
Àêî i = 20%, òî 100
0.2
= $500.

Ñêîíòîâè îáëèãàöèè (zero - coupon bond)

Ïðèìåð 3.5 Åäíîãîäèøíè, äúðæàâíè öåííè êíèæà ñ íîìèíàë $1000 è ïàçàðíà öåíà
$900.
1000
900 = ,
1+i
îò êúäåòî
1000 − 900
i= = 0.111 = 11.1%.
900
Îáùàòà ôîðìóëà èìà âèäà
F − Pd
i= ,
Pd
êúäåòî F å íîìèíàëíàòà ñòîéíîñò, Pd å ïàçàðíàòà öåíà.
Äîõîäíîñòòà äî ïàäåæà, â òîçè ñëó÷àé èçðàçÿâà ïðîöåíòíîòî óâåëè÷åíèå íà ïàçàðíàòà
öåíà è ñå íàðè÷à êúñà ëèõâà (spot rate).
Äî 1980 ãîäèíà â ÑÀÙ ñà ïðîäàâàíè ñàìî ñêîíòîâè îáëèãàöèè (pure discount bonds)
ñ ïàäåæ íå ïîâå÷å îò åäíà ãîäèíà. Òåçè èíñòðóìåíòè ñå íàðè÷àò ñúêðîâèùíè áîíîâå
(Treasury bills).
Ñúùåñòâóâàò è äðóãè ìåðêè çà ëèõâàòà, íÿêîè îò êîèòî íå òîëêîâà ïðåöèçíè. Åäíà
îò òÿõ å òåêóùà äîõîäíîñò (current yield), êîÿòî ùå èçÿñíèì ñ ïðèìåð. Àêî îáëèãàöèÿòà
èçïëàùà $50 ïîëóãîäèøíî è ñòðóâà $800, òî íåéíàòà òåêóùà äîõîäíîñò å
100
= 12.5%.
800
18
Òîâà å öåíàòà íà òåêóùèÿ êóïîí, ðàçäåëåíà íà öåíàòà íà îáëèãàöèÿòà.
Òåêóùàòà äîõîäíîñò å ëèõâàòà, êîÿòî îáèêíîâåíî ñå ïóáëèêóâà â ïðåñàòà, íî èìà
îãðàíè÷åíî èçïîëçâàíå. Íàïðèìåð, òåêóùàòà äîõîäíîñò íà ñêîíòîâèòå èíñòðóìåíòè å
íóëà, òúé êàòî èìà íóëåâè êóïîíè.
 ñúùíîñò òåêóùàòà äîõîäíîñò å àïðîêñèìàöèÿ íà äîõîäíîñòòà äî ïàäåæà çà îáëè-
ãàöèè ñ èçïëàùàíå íà êóïîíè. Òàêà, çà consol òåêóùàòà äîõîäíîñò å òî÷íî ìÿðêàòà íà
äîõîäíîñò äî ïàäåæà.
Äúëãîñðî÷íèòå îáëèãàöèè ñ èçïëàùàíå íà êóïîíè (íàä 20 ãîäèøíè), ñà ïîäîáíè íà
consol. Çà òåçè èíñòðóìåíòè íå å îïðàâäàíî èçïîëçâàíåòî íà òàáëèöè çà äîõîäíîñò äî
ïàäåæà. Ìîæå äà ñå ïîëçâà òåêóùàòà äîõîäíîñò.
Äðóã ñëó÷àé, êîãàòî òåêóùàòà äîõîäíîñò è äîõîäíîñòòà äî ïàäåæà ñà ïî÷òè ðàâíè å
êîãàòî öåíàòà íà îáëèãàöèÿòà å áëèçêà äî íîìèíàëà.

4 Ôèíàíñîâè ðåíòè
Òîâà ñà ôèíàíñîâè îïåðàöèè ñ ãîëÿìà ïðîäúëæèòàëíîñò è ìíîãîêðàòíî èçâúðøâàíè ïëà-
ùàíèÿ. Ìîæå äà èìà ïëàùàíèÿ ñ ðàçëè÷íè çíàöè. Ôèíàíñîâè ðåíòè ñà ïîãàñÿâàíåòî íà
êðåäèòè, èçïëàùàíå íà àðåíäà, ïëàùàíå íà íàåì, ïåíñèèòå.
Íåêà t0 < t1 < . . . < tn ñà ìîìåíòèòå, â êîèòî ñå èçâúðøâàò ïëàùàíèÿòà. Âúâ âñåêè
ìîìåíò tk ñå èçïëàùà ñóìà Yk , k = 0, 1, . . . n. Çà óëåñíåíèå ïðèåìàìå, ÷å t0 = 0.

Äåôèíèöèÿ 4.1 Àêî âñè÷êè ïëàùàíèÿ Yk ñà ñ åäèí è ñúùè çíàê è ñå èçâúðøâàò ïðåç
ðàâíè èíòåðâàëè îò âðåìå τ = tk − tk−1 , k = 1, 2, . . . n, òî ðåäèöàòà îò ïëàùàíèÿ ñå
íàðè÷à ôèíàíñîâà ðåíòà (annuity).

Çà óäîáñòâî ïðåäïîëàãàìå, ÷å ïëàùàíèÿòà Yk ñà ïîëîæèòåëíè.

Ïúðâîíà÷àëíî ñà ñå ðàçãëåæäàëè ñàìî ãîäèøíè ðåíòè, îò êúäåòî èäâà íàèìåíîâàíè-
åòî annuity.
Íåêà åôåêòèâíàòà ãîäèøíà ëèõâà i å èçâåñòíà.
Ïëàùàíèÿòà Yk ñå íàðè÷àò ÷ëåíîâå íà ðåíòàòà. Ðåíòàòà ñå íàðè÷à ïîñòîÿííà, àêî
Yk = Y, è ïðîìåíëèâà â ïðîòèâíèÿ ñëó÷àé.
Ïåðèîäúò íà ïëàùàíå τ ñå íàðè÷à ïåðèîä íà ðåíòàòà. Îáèêíîâåíî τ å èçâåñòíî. Àêî
n å áðîÿ íà ïëàùàíèÿòà, òî nτ å êàëåíäàðíèÿ ñðîê íà ðåíòàòà.
Ïðè àíàëèçà, ÷åñòî τ ñå ïðèåìà çà îñíîâíà âðåìåâà åäèíèöà, òàêà, ÷å tk = k, k =
0, 1, . . . , n, à áðîÿò íà ïëàùàíèÿòà n ñúâïàäà ñúñ ñðîêà íà ðåíòàòà.
Ïëàùàíåòî íà ðåíòàòà ìîæå äà ñå èçâúðøâà âåäíúæ èëè l ïúòè â ãîäèíàòà, îëèõâÿâà-
íåòî âåäíúæ èëè m ïúòè â ãîäèíàòà. Òîâà ñà äèñêðåòíè (l, m) êðàòíè ðåíòè. Àêî l = m,
ðåíòàòà ñå íàðè÷à ïðîñòà, àêî l 6= m, ðåíòàòà å îáùà. Êîãàòî ïëàùàíåòî è îëèõâÿâàíåòî
ñå èçâúðøâàò ÷åñòî (íàïðèìåð åæåñåäìè÷íî), ïî-óäîáíî å ðåíòèòå äà ñå àíàëèçèðàò â
íåïðåêúñíàòî âðåìå. Òîãàâà ãîâîðèì çà íåïðåêúñíàòè ðåíòè.
 çàâèñèìîñò îò ìîìåíòà íà ïëàùàíå, ðåíòèòå ñå êëàñèôèöèðàò êàòî:
Îáèêíîâåíà ðåíòà (ordinary annuity), àêî ïëàùàíåòî ñå èçâúðøâà â êðàÿ íà ïå-
ðèîäà.
Àâàíñîâî ïëàùàíà ðåíòà (annuity due), àêî ïëàùàíåòî å â íà÷àëîòî íà ïåðèîäà.

19
 Ïëàùàíåòî ìîæå äà ñå èçâúðøâà è â ñðåäàòà íà ïåðèîäà (çàïëàòè, ïåíñèè).
Ñïîðåä ñðîêà, ðåíòèòå ñå êëàñèôèöèðàò êàòî:
Áåçóñëîâíà ðåíòà (annuity certain), êîãàòî äàòèòå íà ïëàùàíèÿòà ñà îïðåäåëåíè.
Óñëîâíà ðåíòà (contingent annuity), êîãàòî äàòèòå íà ïúðâîòî èëè(è) ïîñëåäíîòî
ïëàùàíå çàâèñÿò îò íÿêàêâî ñúáèòèå.
Íàïðèìåð, ïðè ïåíñèÿ (life annuity), íà÷àëîòî çàâèñè îò äîñòèãàíåòî íà îïðåäåëåíà
âúçðàñò, à êðàÿ îò ñìúðòòà. Àíàëèçúò íà óñëîâíèòå ðåíòè å åäíà îò îñíîâíèòå çàäà÷è íà
çàñòðàõîâàòåëíàòà ìàòåìàòèêà.
Íèå ùå àíàëèçèðàìå áåçóñëîâíèòå ðåíòè.
Ïðè n = ∞ ðåíòàòà å áåçñðî÷íà (âå÷íà) (perpetuity). Ïðèìåð çà áåçñðî÷íà ðåíòà å
consol.

4.1 Ôèíàíñîâ àíàëèç íà ðåíòèòå

Ïðèåìàìå τ çà îñíîâíà åäèíèöà âðåìå, à ñðîêà ñå ñúñòîè îò n åäèíèöè, n ≥ 1. Ðåíòàòà å

ïîñòîÿííà ñ ÷ëåíîâå Y è åôåêòèâíà ëèõâà i. Ïðèåìàìå, ÷å t0 = 0 è îçíà÷àâàìå ñ
R0 - àâàíñîâî ïëàùàíà ðåíòà,
R1 - îáèêíîâåíà ðåíòà.
Èíòåðâàëèòå ñà ñ äúëæèíà 1:
[0, 1), [1, 2), . . . [n − 1, n).
Íåêà S0 (t) å îáùàòà ñòîéíîñò íà âñè÷êè ïëàùàíèÿ íà R0 äî ìîìåíòà t. S1 (t) å ñòîé-
íîñòòà íà ïëàùàíèÿòà íà R1 äî ìîìåíòà t.
Îçíà÷àâàìå ñ P V ñåãàøíàòà ñòîéíîñò, à ñ AV - àêóìóëèðàíàòà ñòîéíîñò.
ßñíî å, ÷å:
P V (R0 ) = S0 (0) AV (R0 ) = S0 (n)
P V (R1 ) = S1 (0) AV (R1 ) = S1 (n).
Âå÷å çíàåì, ÷å ñà â ñèëà ñëåäíèòå ôîðìóëè:
1 − vn 1 − vn
S0 (0) = Y (1 + v + . . . v n−1 ) = Y =Y
1−v d
n n
1−v 1−v 1 − vn
S1 (0) = Y (v + v 2 . . . + v n ) = Y v =Yv =Y .
1−v d i
 êðàÿ íà ïåðèîäà
n
n −n 1 − v
S0 (n) = (1 + i) S0 (0) = Y v
d
1 − vn
S1 (n) = (1 + i)n S1 (0) = Y v −n .
i
 æèâîòîçàñòðàõîâàíåòî ñà ïðèåòè ñëåäíèòå îçíà÷åíèÿ:
Îáèêíîâåíà
−n
ðåíòà
1−(1+i)
an|i = i
- äèñêîíòèðàù ìíîæèòåë;
(1+i)n −1
sn|i = i
- àêóìóëèðàù ìíîæèòåë.
Àâàíñîâî ïëàùàíà ðåíòà
än|i = (1 + i)an|i - äèñêîíòèðàù ìíîæèòåë;
s̈n|i = (1 + i)sn|i - àêóìóëèðàù ìíîæèòåë.

20
Çàäà÷à 4.1 Äà ñå îïðåäåëè áúäåùàòà ñòîéíîñò íà îáèêíîâåí àíþèòåò, ñúñòîÿù ñå îò
4 ãîäèøíè ïëàùàíèÿ îò ïî $250 ïðè 3% ãîäèøíà ëèõâà.

Ðåøåíèå: 250(1.03)3 + 250(1.03)2 + 250(1.03) + 250 = 1045.91.

Çàäà÷à 4.2 Äà ñå íàìåðè áúäåùàòà ñòîéíîñò â êðàÿ íà 15 - òà ãîäèíà íà àíþèòåò,
ñúñòîÿù ñå îò ïëàùàíèÿ îò ïî $100 â êðàÿ íà âñÿêî òðèìåñå÷èå, àêî i(4) = 3%.

Ðåøåíèå:
(1.03)60 − 1
" #
P V = 100s60|0.03 = 100 = 16305.34.
0.03

Çàäà÷à 4.3 àáîòíèê ñïåñòÿâà ïî $1000 âñÿêà ãîäèíà è ãè âíàñÿ â ïåíñèîíåí ôîíä, êîé-
òî äîñòèãà äîõîäíîñò 9% ãîäèøíî. Êàêâà ñóìà ùå ïðèòåæàâà ðàáîòíèêà â êðàÿ íà 40
- òà ãîäèíà?

Ðåøåíèå:
(1.09)40 − 1
" #
P V = 1000s40|0.09 = 1000 = 337882.45.
0.09

Çàäà÷à 4.4 Êàêâà ñóìà òðÿáâà äà ïðèòåæàâàìå ñåãà, çà äà ñè îñèãóðèì â ïðîäúëæåíèå

íà 15 ãîäèíè ïî $500 ïðè 12% åôåêòèâíà ãîäèøíà ëèõâà.

Ðåøåíèå:
1 − (1 + 0.12)−15
P V = 500a15|0.12 = 500 = 3405.43.
0.12
Çàáåëåæêà: Ñóìàòà, ïîëó÷åíà çà 15 ãîäèíè å (500)(15) = 7500. Ñåãàøíàòà ñòîéíîñò
P V (7500) = 3405.43.

Çàäà÷à 4.5 Ñòóäåíò âçåìà çàåì, çà äà ñè êóïè êîëà. Çàåìúò ùå áúäå èçïëàùàí â ïðî-
äúëæåíèå íà 3 ãîäèíè, ïî $150 íà ìåñåö. Äà ñå îïðåäåëè ñåãàøíàòà ñòîéíîñò ïðè ëèõâà
à) 9% íà÷èñëÿâàíà åæåìåñå÷íî; á) 12% íà÷èñëÿâàíà åæåìåñå÷íî.

Ðåøåíèå: −36
à) P V = 150a36|0.0075 = 150 1−(1.0075)
0.0075
= 4717.02.
−36
á) P V = 150a36|0.01 = 150 1−(1.01)
0.01
= 4516.12.

Çàäà÷à 4.6 Èíâåñòèòîð ñêëþ÷âà êîíòðàêò, ïðè êîéòî èçïëàùà åäèí äåïîçèò îò $1500
è ïëàùàíèÿ îò ïî $2000 â ïðîäúëæåíèå íà 10 ãîäèíè ïðè 12% åôåêòèâíà ãîäèøíà ëèõâà.
à) Êàêâà å ñóìàòà íà êîíòðàêòà?
á) Àêî èíâåñòèòîðúò ïðîïóñíå ïúðâèòå äâå ïëàùàíèÿ, êàêâî òðÿáâà äà å òðåòîòî,
òàêà ÷å êîíòðàêòà äà ïðîäúëæè ïðè ñúùèòå óñëîâèÿ?
â) Àêî èíâåñòèòîðúò ïðîïóñíå ïúðâèòå äâå ïëàùàíèÿ, êàêâà ñóìà òðúáâà äà èçï-
ëàòè íà òðåòîòî ïëàùàíå, òàêà ÷å äà ñè èçïëàòè äúëãà èçöÿëî?

21
Ðåøåíèå: −10
à) 1550 + 2000a10|0.12 = 1500 + 2000 1−(1.12)
0.12
= 1500 + 11300.45 = 12800.45.
3 −1
á) 2000s3|0.12 = 2000 (1.12)
0.12
= 6748.80.
−13 −7
â) 2000s3|0.12 + 2000a7|0.12 = 2000 (1.12)
0.12
+ 2000 1−(1.12)
0.12
= 6748.80 + 9127.51 = 15876.31.
Âòîðè íà÷èí:
−10
2000a10|0.12 (1.123 = 2000 1−(1.12)
0.12
(1.123 = 15876.31.

Çàäà÷à 4.7 Àíþèòåò èçïëàùà ïî $500 â ïðîäúëæåíèå íà 5 ãîäèíè, ñëåä òîâà ïî $300 çà
4 ãîäèíè. Äà ñå îïðåäåëè ñòîéíîñòòà íà àíþèòåòà åäíà ãîäèíà ïðåäè ïúðâîòî ïëàùàíå
ïðè 11% ãîäèøíà ëèõâà.

Ðåøåíèå: −5 −4
S(0) = 500a5|0.11 + 300a4|0.11 (1.11)−5 = 500 1−(1.11)
0.11
+ 300 1−(1.11)
0.11
(1.11)−5 = 1847.95 +
930.73(1.11)−5 = 1847.95 + 552.35 = 2400.30.

Çàäà÷à 4.8 Èâàí âíàñÿ ïî $100 â íà÷àëîòî íà âñÿêà ãîäèíà, â ïðîäúëæåíèå íà 10 ãî-
äèíè ïðè 12% ãîäèøíà ëèõâà. Êàêâà å íàòðóïàíàòà ñóìà ñëåä 10 ãîäèíè?

Ðåøåíèå:
F V = 100s10|0.12 (1.12) = 1965.46.

Çàäà÷à 4.9 Äúëã îò $10000 è 11% ãîäèøíà ëèõâà, èçïëàùàíà íà òðèìåñå÷èå òðÿá-
æà äà áúäå èçïëàòåí íà 8 ðàâíè âíîñêè, êàòî ïúðâàòà å â íà÷àëîòî. Äà ñå îïðåäåëè
ãîëåìèíàòà íà âíîñêèòå.

Ðåøåíèå:
Òúé êàòî 0.11
8
= 0.0275, òî

P V = 10000 = Ca8|0.0275 (1.0275),

îò êúäåòî
10000
C= = 1371.85.
a8|0.0275 (1.0275)

22