Day So HSG

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 95

TNG HP CC BI TON V DY S, GII HN

TRONG THI HSG CC TNH, THNH PH


NM HC 2011 2012 V MT S VN LIN QUAN
(L Phc L - tng hp v gii thiu)
A BI.
Bi 1. (Qung Bnh, vng 1)
Cho dy s un xc nh nh sau u1 1,

un1
1 un2011 , n 1, 2, 3,...
un

u 2011 u 2011
u 2011
Tnh lim 1 2 ... n .
u2
u3
un1

Bi 2. (Vnh Long, vng 1)

u1 3
Cho dy s un xc nh bi
un1 1 un2 un 4 , n 1, 2, 3,...
5

a) Chng minh rng un l dy tng nhng khng b chn trn.


n

1
, n 1, 2,3,... . Tnh lim vn .
n
k 1 u k 3

b) t vn

Bi 3. (Chn i tuyn THPT chuyn Bn Tre) Tm s hng tng qut ca dy un tha mn:
u1 u2 1

un 1.un

un 2 2u u

n 1
n

Bi 4. (Bnh nh, vng 1)


u 2 3
1
Cho dy s un c xc nh bi
un1 3 2 un2 2 6 5 un 3 3 3 2

1
, n 1, 2, 3,... Tm lim vn .
k 1 u k 2

t vn

Bi 5. (Bnh Dng, vng 2)


1
a
, n 2 v a 0, x1 0 .
Cho dy s xn c xc nh nh sau xn xn1
2
xn1

Chng minh rng dy cho c gii hn v tm gii hn ca dy.


Bi 6. (Chn i tuyn THPT chuyn Lng Th Vinh, ng Nai)
x a
Cho hai s thc a v b. Xt dy s xn xc nh bi cng thc 0
xn1 1 b. xn ; n

Tm iu kin ca a, b xn c gii hn. Tnh gii hn .


Bi 7. (H Nam, vng 2)

3 xn
1
Cho dy s thc (xn) tha mn: x1 , xn1
vi mi n nguyn dng.
6
2 xn 1
a. Chng minh dy s trn c gii hn v tnh gii hn .
b. Tm s hng tng qut ca dy s trn.
Bi 8. (H Ni, vng 1)
1. Cho dy s un xc nh bi: u1 = 1 v un1 un n vi mi n 1 . Tm lim

un
.
un1

2. Cho dy s vn xc nh bi: v1 2015 v vn1 vn2 2 vi mi n 1, 2, 3,...


vn21
2011 .
n v 2 .v 2 ...v 2
1 2
n

Chng minh rng lim

Bi 9. (Long An, vng 2)


u1 1

Cho dy s xc nh bi
3u 4
un1 n
, n 1, 2, 3,...
un 1

t xn u2 n1 , yn u2 n .
2

a) Chng minh dy xn , yn c gii hn hu hn.


b) Chng minh un c gii hn hu hn v tm gii hn
Bi 10. (Ph Th, vng 1)
Cho dy s u1 4, un1

1
un 4 4 1 2un , n 1, 2, 3,...
9

Tm cng thc s hng tng qut ca dy s trn.


Bi 11. (Nam nh, vng 1)
Xt dy s un tha mn u1 1, un1 un (un 1) 2, n 1 .
n

Chng minh rng An uk2 1 1 l s chnh phng vi mi n.


k 1

Bi 12. (Cn Th, vng 2)


Cho dy s xn c xc nh bi:

Chng minh rng dy s xn

x1 a

2011
2
2
2
xn1 3 ln xn 2011 2011
c gii hn.

Bi 13. (Qung Ninh, vng 2)

Cho dy xn xc nh bi x0 a vi a 1; 2 v xn1

xn

, n 0,1, 2,... .

Chng minh dy c gii hn v tm gii hn .


Bi 14. (Vnh Phc, vng 1)
Gi s a l s thc dng tha 0 a 1 . Lp dy (an ) nh sau
a1 a, an 1 a an , n 1 .
Chng minh rng dy c gii hn hu han khi n tin ti v cc.

Bi 15. (Nam nh, vng 2)


Vi mi s thc x k hiu x l s nguyn ln nht khng vt qu x v x x x . Cho
un (45 2012 ) n . Chng minh dy un c gii hn v tm gii hn .

Bi 16. ( Nng, vng 2)


xn3 3 xn
Cho dy s thc xn tha mn iu kin xn1
vi mi n * .
2
3 xn 1
a) Tm cng thc tnh xn theo x1 v n.
b) Chng minh rng dy s xn c gii hn hu hn.
Bi 17. (Hng Yn, vng 1)
x1 a 0
2
Cho dy s xc nh bi cng thc
xn1 xn xn , n 1

n2

1
1

.
2
xn n
a n(n 1)
Bi 18. (Qung Bnh, vng 2)
Chng minh rng

Cho hai dy s dng un , vn xc nh bi cng thc

u v 2
1
1
2

un
vn
, vn1
, n 1, 2, 3,...
un1 2
4vn 1 1
1 4un21

2
2
a. Tnh u2011
v2011
.

b. Tnh lim un , lim vn .


Bi 19. (Vnh Phc, vng 2)
n

Cho dy cc s dng (an ) tha mn: ak 2ak 1 ak 2 0, a j 1, k 1.


j 1

Chng minh rng 0 ak ak 1

2
, k 1 .
k2

Bi 20. (Vnh Long, vng 2)


Xt phng trnh x n x 2 x 1, n , n 2
a. Chng minh rng vi mi s t nhin n 2 th phng trnh trn c ng mt nghim dng
duy nht. Gi nghim l xn .
b. Chng minh rng lim xn 1 .
n

Bi 21. (Bn Tre, vng 1)


Cho phng trnh x 2 n 3x 2 0 trong n l s t nhin ln hn 1.
1. Chng minh rng ng vi mi n, phng trnh c ng mt nghim xn 0;1 .
2. Gi xn vi n 2, 3, 4,... l dy s c c theo cch xc nh nh trn. Chng minh rng
dy s ny n iu v b chn.
Bi 22. (TP HCM, vng 2)
Cho dy un c xc nh bi cng thc

u1 5

un4
un1
n *
4
2

un 8un 8
Tm cng thc tng qut ca dy un .
Bi 23. (Tin Giang, vng 2)
Cho dy s un xc nh bi u0 0, un1

2 2un2 4un 4
un

, n 1, 2, 3,...

Chng minh rng dy un c gii hn v tm gii hn .


Bi 24. (Chn i tuyn Ph thng nng khiu TP. HCM)
Cho dy un tha mn iu kin u1

1
2
v un1 un2 un vi mi n nguyn dng.
6
3

5un21 2un2un1 5unun1


.
n
3un2 unun 1 (4 un2 )

Tnh gii hn sau lim

Bi 25. (H Tnh, vng 2) Dy s xn vi n 1, 2, 3,... b chn trn v tha mn iu kin:


xn 2

1
3
xn 1 xn vi mi n 1, 2, 3,...
4
4

Chng minh rng dy s trn c gii hn.


5

Bi 26. (Ninh Bnh, vng 2)


n
1
Chng minh dy un xc nh bi cng thc un ln n c gii hn hu hn.
k 1 k

Bi 27. (H Ni, vng 2)


Cho dy s nguyn dng U n tho mn U1 1, U 2 2, U 4 5 v vi mi n 1 th
U n1U n1 U n2 a vi a 2 1 .

1) Xc nh s hng tng qut ca dy s trn.


2) Tm cc s t nhin n khng vt qu 2012 sao cho U n chia ht cho 10.
Bi 28. (KHTN, vng 3)
2
1
3
Cho dy s dng an tha mn a1 1, a2 , an2 an21 an , n 1, 2, 3,...
3
4
4

Chng minh rng an hi t v tm gii hn ca n.


Bi 29. (Chn i tuyn HSP H Ni)
Cho dy s an , n 1 tha mn: a1 1, an

2n 3
an1 , n 2 v dy bn tha mn
2n

bn ai , n 1 . Chng minh dy bn c gii hn hu hn, tm gii hn .


i 1

Bi 30. (i hc KHTN H Ni, vng 1)

a1 6, a2 14
Cho dy s an xc nh nh sau
n
an 2 6an 1 an 24.(1) , n 1, 2,3,...
n

Tnh gii hn lim

a
k 1

B LI GII CHI TIT V NHN XT


Bi 1. (Qung Bnh, vng 1)
Cho dy s un xc nh nh sau u1 1,

un1
1 un2011 , n 1, 2, 3,...
un

u 2011 u 2011
u 2011
Tnh lim 1 2 ... n .
u2
u3
un1

Li gii.
T cng thc xc nh dy, ta c
u 2011
u 2011
1
1
1
1

n n
, n 1, 2, 3,...
un un1 un1
un1 un un1
n
n
u12011 u22011
un2011
uk2011
1
1 1
1

Do
.

...


u2
u3
un 1
uk uk 1 u1 un 1
k 1 uk 1
k 1

D thy rng un 0, n nn ta cng c: un1 un un2012 un hay dy cho tng thc s.


Gi s dy khng c chn trn th n s c gii hn, t l , r rng 1 .
Chuyn cng thc tng qut ca dy v gii hn, ta c 2012 0 , mu thun.
Suy ra dy cho khng b chn trn hay lim un .
u 2011 u 2011
1 1
u 2011
T , ta c lim 1 2 ... n lim 1 .
u2
u3
un1
1 un

Nhn xt.
Bi ton ny thuc dng quen thuc vi tng rt gn tng di dng sai phn a gii hn
cn tnh v gii hn ca dy ban u. bi y rt thun li v cng thc sai phn c
th hin kh r, ch cn lp lun cn thn, y cc bc l c th gii quyt trn vn bi ny.
Bi 2. (Vnh Long, vng 1)

u1 3

Cho dy s un xc nh bi
un1 1 un2 un 4 , n 1, 2, 3,...

5
7

a) Chng minh rng un l dy tng nhng khng b chn trn.


n

1
, n 1, 2,3,... . Tnh lim vn .
n
k 1 u k 3

b) t vn
Li gii.

a) D thy vi mi n 0 th cc s hng ca dy u dng.


1 2
1
1
2
un un 4 un un2 4un 4 un 2 0 nn dy cho khng

5
5
5
gim. Hn na, t u1 3 2 nn un 2, n . T un1 un 0 un1 un , n hay dy

Ta c un1 un

cho n iu tng.
Gi s dy b chn trn th n phi c gii hn, t l 3 . Chuyn cng thc ca dy qua gii
1
hn, ta c 2 4 2 , mu thun.
5
T suy ra dy ny khng b chn trn. Ta c pcm.
b) Gi s ta c cng thc

1
uk 1 uk
1
1
1

a

a
uk b uk 1 b uk 3
uk 3
uk b uk 1 b

Quy ng v bin i, ta c (3a b)un 1 (a 1)un1un aun2 (3a b)un b 2 .


tng ng vi cng thc quan h xy dng dy, ta chn a 1 th c quan h n gin hn
l (3 b)un1 un2 (3 b)un b 2 , chn tip b 2 th c cng thc cho.
Nh th, ta c
n

u
k 1

1
1
1

, k . Suy ra
uk 3 uk 2 uk 1 2

n
1
1
1
1
1
1

.

1
uk 2 uk 1 2 u1 2 un 1 2
un 1 2
k 1
k 3

1
1
1 . Vy gii hn cn tm l 1.
lim 1
un1 2
k 1 uk 3
n

Do lim un nn lim

Nhn xt. Trong bi ton ny, ta dng phng php h s bt nh th tm mt quan h c


dng sai phn gia cc biu thc lin quan nhm rt tng cn tnh tm gii hn.
Bi 3. (Chn i tuyn THPT chuyn Bn Tre) Tm s hng tng qut ca dy un tha mn:
u1 u2 1

un 1.un

2un1 un

Li gii.
Bi ny c th i iu kin ca cc s hng u khng ri vo trng hp c bit. Ta xt
bi ton tng qut hn l:
Tm s hng tng qut ca dy s un tha mn:
u1 a, u2 b, 2a b 0

un 1un

un 2 2u u , n 1, 2,3,...

n 1
n
T cng thc xc nh dy, ta c

2u u
1
2
1
1
n1 n
. t yn , n 1, 2, 3,...
un1
un 1un
un un1
un

Ta c yn1 2 yn yn 1 , n . Xt phng trnh c trng t 2 2 t t 2 t 2 0 t 1 t 2 .


Cng thc tng qut ca dy c dng: yn r (2)n s, n 1, 2,3,...
1
a b

2r s a
r 6ab
So snh vi hai s hng u ca dy, ta c:

4r s 1
s a 2b

b
3ab
T y thay vo suy ra cng thc tng qut ca dy ban u l

xn

1
a b
a 2b
(2)n
6ab
3ab

6ab
, n
(a b)(2) n 2(a 2b)

Trong bi ton ban u, nu thay a b 1 , ta c cng thc tng qut ca dy l xn 1, n .


Nhn xt.
Trong bi ton trn, ta khng nhc n iu kin ca a, b dy xc nh vi mi n.
iu kin chnh l 2 xn 1 xn 0, n hay

12ab
6ab

0, n
n 1
(a b)(2) 2(a 2b) (a b)(2) n 2(a 2b)
n

Ngoi iu kin ab 0 suy ra t , ta cn cn c (a b) 2 2(a 2b) 0, n v


9

2(a b)(2) n 4( a 2b) ( a b)( 2) n 1 2( a 2b) 4a( 2) n 2 a 4b 0


y chnh l hai iu kin ca cc s hng u dy cho lun xc nh.
Ngoi ra, cn mt bi ton c gi thit tng t nh trn nhng yu cu khc:
Cho dy s xn tha mn xn2

xn xn1
, n * . Tm iu kin ca x1 , x2 dy s trn c
2 xn xn1

v hn s nguyn.
Li gii.
t x1 a, x2 b, ab 0 . Trc ht, dy cho phi c tt c cc s hng khc 0.
Ta c

xn2

2
xn 1

1
1
, n * yn 2 2 yn1 yn , n * vi yn , n 1 .
xn
xn

Phng trnh c trng ca dy ny c nghim kp t 1 nn cng thc tng qut ca n c dng


1
1
yn rn s vi r , s c xc nh theo y1 , y2 .
a
b

r s 1
1 1
2 1
a
Ta c:
r ,s

1
b a
a b
2r s
b

a b
2b a
ab
Do yn
n
xn
.
ab
ab
(a b)n (2a a )
Ta thy a, b nhn nhng gi tr khng i v mun dy cho c v s s nguyn th cn phi

(a b)n (2b a ) ab vi v s n. D thy cn c h s trc n phi bng 0 v a b .


Khi xn a nguyn khc 0. Th li thy tha.
Vy iu kin dy c v s s nguyn l a b \{0} .
Bi 4. (Bnh nh, vng 1)
u 2 3
1
Cho dy s un c xc nh bi
un1 3 2 un2 2 6 5 un 3 3 3 2

1
, n 1, 2, 3,... Tm lim vn .
k 1 u k 2

t vn

10

Li gii.
T cng thc xc nh dy, ta thy rng
un1

2 u 2 3 3 2 u
2 u 2 3 u 6
2 u 2 u 3

3 2 un2 2 6 5 un 3 3 3 2

3
3

un1 3

un1

un1

2
n

2
n

3 2

1
1
1

un1 3
3 2 un 2 un 3

1
1
1
1
1
1

un1 3 un 3 un 2
un 2 un 3 un1 3

1
1
1
1
1

.
k 1 u k 2
k 1
un 3 un1 3 u1 3 un 1 3
n

Do , vn

T ng thc un1 3

3 2 un 2 un 3 v u1 3 2 3 , bng quy np,

ta chng minh c un 3 , n .
T ng thc

1
1
1

0 (*) , ta cng c c un un1 , n hay dy


un 2 un 3 un 1 3

cho tng thc s.


Gi s dy cho b chn trn th n c gii hn, t l 3 2 .
Chuyn ng thc (*) qua gii hn, ta c

1
1
1

0 , v l.
2 3 3

T suy ra dy ny khng b chn trn hay lim un .

1
1
2 .
lim

u1 3 un1 3
2
k 1 uk 2
n

Do , lim vn lim

Vy gii hn cn tm l

2
.
2
11

Nhn xt.
Tng t bi u tin, bi ton ny, ta cng cn tm c cng thc lin h dng thun li
cho vic rt gn tng. Tuy bin i trn kh rc ri nhng mc tiu vn l tm mt biu thc c
dng nh sau
1
1
1

un b un1 b
un 2

Ta c th bin i ri ng nht h s, trnh cc cn thc rc ri, ta c th tng qut n thnh


2 x, 3 y ri x l cho n gin hn.

Mt c im kh th v ca bi ton ny chnh l vic chng minh cc s hng ca dy dng


v dy n iu tng khng suy ra trc tip c t cng thc ban u m phi thng qua cc
bin i trong qu trnh tnh ton. Trn thc t, cc dy s dng ny ni chung lun c gii hn
ti v cc (v nu n c gii hn l th chuyn qua gii hn trong cng thc sai phn, thng
th ta s thu c mu thun) nn cc qu trnh lp lun trn c th ni l thng nht cho cc
dng tng t ca n. Mt bi tng t trong k thi VMO 2009:
1) VMO 2009:

1
x1 ,

2
Cho dy s ( xn ) xc nh nh sau
.

xn21 4 xn1 xn1


xn
, n 2

2
n
1
Chng minh rng dy s yn trong yn 2 , n c gii hn hu hn khi n .
i 1 xi
2) VMO 2011:
Cho dy s xn xc nh bi x1 1, xn

2n n1
xi , n 2 .
(n 1) 2 i1

t yn xn 1 xn , n 1, 2,3,... .
Chng minh dy yn c gii hn hu hn khi n .
Bi 5. (Bnh Dng, vng 2)
1
a
, n 2 v a 0, x1 0 .
Cho dy s xn c xc nh nh sau xn xn1
2
xn1

Chng minh rng dy cho c gii hn v tm gii hn ca dy.


Li gii.
12

1
a
Gi s dy cho c gii hn, t l 0 th ta c a .
2

Ta xt bin i sau

2 xn a xn1 a

a
xn1

xn1 a
a

xn1 a 1
xn1
xn1

T suy ra xn a

a xn1 a

a xn1 a

xn1

xn1 a
x a
1
xn1 a xn a n1
xn1 a xn1 a .
2 xn1
2 xn1
2

(do xn1 a xn1 )


Lp li qu trnh ny n 1 ln, ta c xn a

1
2n1

x1 a .

Cho n tin ti v cc, theo nguyn l kp, ta c lim xn a 0 lim xn a .


Vy gii hn ca dy cho l

a v khng ph thuc vo gi tr ca x1 .

Nhn xt.
Bi ny c th gii bng cch s dng hm s f (t ) lin h gia cc s hng xn , xn1 hoc dng
nh l Lagrange. Tuy nhin, cch cn xem xt mt s trng hp na v i hi lp lun
thm mt s trng hp na. Cch gii nh trn l n gin v nh nhng hn c. Cch tm ra
gi tr a cng rt t nhin t vic gii phng trnh sau khi chuyn qua gii hn.
Bi 6. (Chn i tuyn THPT chuyn Lng Th Vinh, ng Nai)
x a
Cho hai s thc a v b. Xt dy s xn xc nh bi cng thc 0
xn1 1 b. xn ; n

Tm iu kin ca a, b xn c gii hn. Tnh gii hn .


Li gii.
Xt trng hp b 1 , ta thy rng khi xn1 1 xn nn xn n a , dy trong trng hp
ny khng c gii hn.
13

Xt trng hp b 1 , khi xn1 xn 1 nn dy cng khng c gii hn.


Xt trng hp b 1 , ta c xn1 1 bxn xn1

Suy ra xn

1
b
1
bxn
b xn
.

1 b
1 b
1 b

1
1
a ab 1
1
n a ab 1
b n x0
xn b n

, n .
b

1 b
1 b
1 b
1 b
1 b

D thy rng nu b 1 th lim b n 0 v gii hn ca dy ny l lim xn

1
.
1 b

a ab 1
0 a ab 1 th dy cho khng i, cn nu ngc li th
1 b
dy ny tin ti v cc, tc l n khng c gii hn hu hn.

Nu b 1 th nu

Vy dy cho hi t khi v ch khi b 1 hoc b 1, a

1
.
1 b

Nhn xt.
Dy s xc nh nh trn thay v bin i tng bc nh trn, ta hon ton c th dng cng
thc tng qut cho dy truy hi tuyn tnh cp 1 x l. Cc iu kin v gii hn ca dy cng
d dng suy ra c t cc kt qu .
Bi 7. (H Nam, vng 2)

3 xn
1
Cho dy s thc (xn) tha mn: x1 , xn1
vi mi n nguyn dng.
6
2 xn 1
a. Chng minh dy s trn c gii hn v tnh gii hn .
b. Tm s hng tng qut ca dy s trn.
Li gii.
a. D dng thy rng xn 0, n .
Xt hm s f (t )

3t
3
, t 0 f (t )
0 nn y l hm ng bin.
2t 1
(2t 1)2

x1 1
Dy s cho c th vit di dng
6

xn1 f ( xn ), n 1, 2, 3,...
14

3
Do x2 x1 nn x3 f ( x2 ) f ( x1 ) x2 nn bng quy np, ta chng minh c dy ny
8
3 xn
3
3
3
3
tng, ng thi xn1

0 nn xn1 , n .
2
2 2 xn 1 2 2 xn 1

Dy ny tng v b chn trn nn c gii hn, t l th


Tuy nhin, do

3
2 2 2 0 1 .
2 1

1
nn 1 v y chnh l gii hn cn tm.
6

b. Do mi s hng ca dy u dng nn ta c th bin i nh sau:

1
xn1
Vi y1

2 xn 1 2
1
1

, n 3 yn1 2 yn , n trong yn , n .
3xn
3 3 xn
xn

1
1
1
6 , ta tip tc bin i 3 yn1 1 yn 1 yn 1 1 yn 1 n y1 1 .
3
3
x1

3n1
5
Suy ra yn1 n 1 hay xn
, n 1, 2, 3,... y chnh l cng thc tng qut cn tm.
3
5 3n1
Nhn xt.
V mt tm gii hn th dy s ra trong trng hp kh chun mc nn c th tm c d dng,
ta cng c th nhm trc ri tr vo cng thc xc nh a v dy kp. bi ton xc nh
au b
cng thc tng qut, thc ra y l trng hp c bit ca dy phn tuyn tnh un1 n
.
cun d
un1 aun bvn
Dy s dng ny c x l bng cch a v h hai dy tuyn tnh l
.
vn1 cun dvn
Tuy nhin, bi ton y a ra dng tng i c bit nn c th dng cc bin i thng
thng gii quyt.

Bi 8. (H Ni, vng 1)
1. Cho dy s un xc nh bi: u1 = 1 v un1 un n vi mi n 1 . Tm lim

un
.
un1

2. Cho dy s vn xc nh bi: v1 2015 v vn1 vn2 2 vi mi n 1, 2, 3,...


vn21
2011 .
n v 2 .v 2 ...v 2
1 2
n

Chng minh rng lim

15

Li gii.

n(n 1) n2 n 2
1. T cng thc xc nh dy, ta c ui1 ui i un1 u1

.
2
2
i 1
i 1
i 1
n

(n 1)2 (n 1) 2 n2 n 2

.
2
2
u
n2 n 2
Do , lim n lim 2
1.
n u
n n n 2
n1
Suy ra un

Vy gii hn cn tm l 1.
1
2. V v1 2015 2 nn ta c th t v1 a , a 1 . Ta c
a
2

1
1

v2 v 2 a 2 a 2 2
a
a

n
1
Bng quy np, ta chng minh c rng vn1 a 2 2n , n . Ta xt tch
a
2
1

1
i1
vi a 2 2i1

a
i 1
i 1

1
1 n 2i1
1
1 2n
1


a 2i1 a a 2n

a
a i 1
a
a
a

2

1 n
1

a a 2 2n
2
2

2
2
v
a
a , suy ra lim vn 1 a 1 a 1 4 2011 .
Do , 2 n21 2

2
v1 .v2 ...vn
v12 .v22 ...vn2
a
a
1
2n
a 2n
a

Vy ta c pcm.
Nhn xt.
Cu 2 ca bi ton trn tng xut hin t trc kh nhiu, chng hn trong Olympic Sinh
vin 2005 (s 2011 trn c thay bng 2005) hoc trn tp ch THTT. Trn thc t, gi tr
2011 c th thay bng mt i lng a bt k tha mn a 2 bi v dy s c dng nh trn l
mt trong cc dng c bit ca cc dy phi tuyn tnh c th tm c cng thc tng qut c.
Tuy vic tm gii hn cng c th gii theo nhiu cch khc nhng cch dng cng thc th ny
cho ta nhiu bin i p v c bn.
Bi 9. (Long An, vng 2)
u1 1

Cho dy s xc nh bi
3u 4
un1 n
, n 1, 2, 3,...
un 1

t xn u2 n1 , yn u2 n , n .
16

a) Chng minh dy xn , yn c gii hn hu hn.


b) Chng minh un c gii hn hu hn v tm gii hn
Li gii.
a) D thy rng un 0, n . Xt hm s f ( x)
Ta c f ( x )

3x 4
,x0.
x 1

1
0, x 0 nn y l hm nghch bin. Do , suy ra g ( x ) f f ( x)
( x 1) 2

l hm ng bin trn 0; .
Cc dy s cho c th vit li l
7
u1 1, un1 f un , n 1 , x1 1, xn1 g ( xn ), n 1 v y1 , yn1 g yn , n 1
2
7
29
123
Ta c u2 , u3
u1 , u4
u2 nn da vo tnh ng bin ca hm g ( x) , ta c th
2
9
38
chng minh c rng xn ng bin v yn nghch bin.

Ta thy rng un1 4

3un 4
un
4
0 nn dy ny b chn trn bi 4 hay dy xn
un 1
un 1

cng b chn trn bi 4. Suy ra dy xn c gii hn hu hn.


Tng t, dy yn gim v b chn di bi 0 nn cng c gii hn.
Ta c pcm.
x2 n 1 f x2 n
b) Gi s lim xn a, lim yn b th do
nn chuyn v gii hn, ta c h
x2 n 2 f x2 n 1

a 3b 4
a f (b)
3b 4 3a 4
a b
b 1
phng trnh sau

a b

.
b f (a )
3a 4
b 1
a 1
(a 1)(b 1)
b
a 1

D thy ngoi h thc a b c suy ra t h trn, khng cn quan h no na bi v


(a 1)(b 1) 1 l v nghim do a, b 0 .

17

Vi a b , ta c a

3a 4
a 2 a 3a 4 a 2 2a 4 0 a 1 5 do a 0 .
a 1

Do , hai dy con xn , yn ca dy un cng hi t v mt im nn dy cho cng hi t


v gii hn cn tm l lim un 1 5 .
Nhn xt.
Bi ton thc ra c th yu cu trc tip gii hn ca dy nhng dng thm hai dy con nh trn
l mt gi vic lp lun c th d dng hn cho cc bn mi tip xc vi dng ton tm gii
hn th ny.

Bi 10. (Ph Th, vng 1)


Cho dy s u1 4, un1

1
un 4 4 1 2un , n 1, 2, 3,...
9

Tm cng thc s hng tng qut ca dy s trn.


Li gii.
T gi thit, ta c

9un 1 un 4 4 1 2un 18un1 2un 8 8 1 2un


18un1 9 (2un 1) 16 8 1 2un
9 2un 1 1

2un 1 4

3 2un1 1 2un 1 4, n 1, 2, 3,...


t

vn2 1
2un 1 vn , n un
th ta c dy mi tng ng l
2
v1 3

.
3vn 1 vn 4, n 1, 2, 3,...

1
T cng thc xc nh dy ny, ta c 3vn 1 6 vn 2 vn1 2 vn 2 , n 1, 2,3,...
3
2

1 1
Suy ra vn n1 2 , do : un n1 2 1, n 1, 2,3,...

3
2 3

y l cng thc tng qut cn tm.


18

Bi 11. (Nam nh, vng 1)


Xt dy s un tha mn u1 1, un1 un (un 1) 2, n 1 .
n

Chng minh rng An uk2 1 1 l s chnh phng vi mi n.


k 1

Li gii.
n

Ta s chng minh bng quy np rng An uk2 1 1 un 1 1 , n .


2

k 1

Tht vy,
- Vi n 1 , ta tnh c u2 1 nn ta c A1 u12 1 1 u2 1 2 1 , ng.
2

- Gi s khng nh ng vi n m 1 , tc l Am uk2 1 1 um1 1 .


2

k 1

m 1
m

Ta c Am1 uk2 1 1 uk2 1 um2 1 1 1 Am 1um2 1 1 1 .


k 1

k 1
2
2
Do Am1 Am 1um2 1 1 1 um1 1 1 um2 1 1 1 um2 1 um 1 um2 2 .

Suy ra khng nh cng ng vi n m 1 nn theo nguyn l quy np th n ng vi mi n .


n

Vy An uk2 1 1 l s chnh phng vi mi n. Ta c pcm.


k 1

Nhn xt.
Dy s cho khng th tm c cng thc tng qut nn ta cn phi thng qua cc s hng c
th c th d on v chng min h c quy np nh th.
Tht vy, ta c th tnh c cc s hng ca dy l :
u1 1, u2 2, u3 4, u4 14, u5 184, u6 33674,...
Tng ng, ta cng c A1 12 , A2 32 , A3 132 , A4 1832 .
T y d dng d on c iu cn chng minh y, nhiu bi ton v dy s nguyn khc
cng c d on v gii theo cch ny.
19

Bi 12. (Cn Th, vng 2)


Cho dy s xn c xc nh bi

Chng minh rng dy s xn

x1 a

2011
2
2
2
xn1 3 ln xn 2011 2011
c gii hn.

Li gii.
Xt hm s tng ng f ( x)

2011
ln x 2 20112 20112 , x .
3

x1 a
Dy s cho chnh l
xn1 f xn , n 1, 2,3,...
Ta c f ( x)

2011
2x
1 2 2011x 1
2
.
2
2
3 x 2011 3 x 20112 3

Xt hm s g ( x ) f ( x ) x g ( x ) f ( x) 1 0 nn phng trnh g ( x) 0 c khng qu


2011
ln 20112 20112 0 v g (20112 ) 0 nn phng
3
trnh g ( x) 0 c t nht mt nghim do y l hm lin tc.

mt nghim. Ta li c g (0) f (0)

T y suy ra phng trnh g ( x) 0 c ng mt nghim thc.


Gi a l nghim ca phng trnh g ( x ) 0 f (a ) a .
p dng dng nh l Lagrange cho x, y thuc , do hm f ( x) lin tc trn nn tn ti
1
z ( x, y ) sao cho: f ( x ) f ( y ) f ( z )( x y ) , m f ( z ) , z nn suy ra
3
1
f ( x ) f ( y ) x y vi mi x, y thuc .
3
n

1
1
Ta c xn1 a f ( xn ) f (a ) xn a ... x1 a .
3
3

1 n

D thy rng lim x1 a 0 nn theo nguyn l kp, ta c lim xn a 0 .


n
n
3

Vy dy c gii hn hu hn. Ta c pcm.


20

Nhn xt.
Bi ton ny c xy dng trn nguyn l nh x co vi dy s c cng thc truy hi dng
xn1 f ( xn ), n 1, 2,3,... v f ( x ) l hm kh vi tha mn f ( x ) q 1 vi q l mt s thc
dng no y. Bi ton ny c gii theo tng nh trn v ni chung hu nh cc bi c
gi thit tha mn yu cu u chng minh c tn ti gii hn theo cng mt cch.
Mt bi ton c ni dung tng t xut hin trong d b VMO 2008 l :
Cho s thc a v dy s thc {xn } xc nh bi:
x1 a, xn 1 ln(3 cos xn sin xn ) 2008 vi mi n 0,1, 2,...
Chng minh rng dy s xn c gii hn hu hn khi n tin n dng v cng.
Bi 13. (Qung Ninh, vng 2)

Cho dy xn xc nh bi x0 a vi a 1; 2 v xn1

xn

, n 0,1, 2,... .

Chng minh dy c gii hn v tm gii hn .


Li gii.
t f ( x) ( 2) x th dy s c dng x0 2 v xn 1 f ( xn ) .
Ta thy f ( x) l hm s tng v x1

x1

2 2

2 x0 .

T , do f ( x) l hm s tng nn ta c x2 f ( x1 ) f ( x0 ) x1 , x3 f ( x2 ) f ( x1 ) x2 ,...
Suy ra {xn } l dy s tng. Tip theo, ta chng minh bng quy np rng xn 2 vi mi n.
Tht vy, iu ny ng vi n 0 .
Gi s ta c xk 2 th r rng xk 1

xk

2 2

2.

Theo nguyn l quy np, ta c xn 2 vi mi n.


Do , dy {xn } tng v b chn trn bi 2 nn dy c gii hn hu hn.
Gi a l gii hn th chuyn ng thc truy hi xn 1

xn

sang gii hn, ta c

2 . Ngoi ra ta cng c a 2 .
21

ln x
ln x
ln( 2) . Kho st hm s y
ta thy rng phng
x
x
trnh trn ch c 1 nghim b hn e v mt nghim ln hn e .

Xt phng trnh x

V 2 l mt nghim ca phng trnh nn r rng ch c mt nghim duy nht ca phng trnh


tho mn iu kin khng vt qu 2. T suy ra a 2 .
Vy gii hn ca xn khi n dn n v cng l 2.
Nhn xt.
Cc dy s c hm s tng ng dng f ( x ) a x , a 0 cng xut hin kh nhiu. Trong bi
ton trn, chng ta c th tm c cc gi tr ca x0 dy cho c gii hn.
Trng hp f ( x ) l hm n iu gim, d dng thy rng f f ( x ) l hm n iu tng. Khi
, da theo kt qu phn trn th t vic so snh f f ( x ) vi x, ta s xc nh c tnh tng
gim ca hai dy con x2n v x2 n 1 .
Hai dy ny n iu ngc chiu nhau v x2 n f x2 n1 , x2 n1 f x2 n ,... Trong mt s
trng hp, hm s cho khng n iu trn c tp xc nh m ch n iu trn min gi tr
m cc s hng ca dy nhn c. Ta cn xc nh min cng hp cng tt trn , hm
s cho n iu v p dng phng php nh gi ny trn dy s cho. Tuy nhin, thay v
dng cch xt dy con nh th, ta c th thay th bng cch dng nh l Lagrange gip n
gin ha cc bc lp lun v cc bc gii s nh nhng hn.
Bi 14. (Vnh Phc, vng 1)
Gi s a l s thc dng tha 0 a 1 . Lp dy (an ) nh sau a1 a, an 1 a an , n 1 .
Chng minh rng dy c gii hn hu han khi n tin ti v cc.
Li gii.
Ta thy rng 0 an 1, n .
Xt hm s f ( x) a x , x 0;1 l hm lin tc trn 0;1 vi f ( x ) a x ln a 0 nn l hm
nghch bin.
Dy s cho c th vit li l a1 a, an 1 f (an ), n 1, 2,3,...
Ta c f ( x ) a x ln a a ln a a ln a a ln

1
1
a ln 1 1 .
a
a
22

1
Theo bt ng thc quen thuc l ln t 1 t , t 0 , ta c f ( x ) a 1 1 a 1 .
a
S dng nh l Lagrange cho hm f ( x ) trn min a; b , 0 a b , ta thy rng tn ti s thc
c a; b sao cho
f ( x ) f ( y ) f (c ) x y 1 a x y .

Xt phng trnh a x x tng ng vi hm s g ( x ) a x x .


D thy hm ny c g ( x ) a x ln a 1 0 nn nghch bin v g (0) 1 0, g (1) a 1 0 nn
theo tnh cht hm lin tc th tn ti x0 sao cho g ( x0 ) 0 hay phng trnh a x x c nghim
duy nht trn min (0;1) l x x0 . Suy ra f x0 x0 .
T , ta c f (an ) f ( x0 ) (1 a ) an x0 an1 x0 (1 a) an x0 .
p dng nhiu ln nh gi ny, ta c an x0 (1 a)n a1 x0 .
T , theo nguyn l kp th dy ny hi t v v gii hn ca dy l nghim x x0 duy nht
ca phng trnh x a x .
Nhn xt.
Nh vy cc dy s c dng xn 1 f ( xn ) v hm f ( x ) n iu gn nh c gii quyt
hon ton. Tuy nhin, trong cc trng hp khc, dy ny khng n iu th vic bin lun
phc tp hn nhiu. Khi , ta s dng kt qu sau:
Nu f ( x) l mt hm s tha iu kin tn ti s thc 0 q 1 sao cho f ( x ) f ( y ) q. x y
vi mi x, y thuc tp xc nh th dy s xn xc nh bi x0 a I , xn 1 f ( xn ) hi t.
Gii hn ca dy s l nghim duy nht trn I ca phng trnh x f ( x ) .
Chng minh.
Theo tnh cht ca dy, vi mi n m th
xn xm f ( xn 1 ) f ( xm 1 ) q. xn 1 xm1 ... q m . xn m x0

(*)

T y xn x0 xn xn 1 xn 1 xn 2 ... x1 x0 (q n 1 q n 2 ... q 1) x1 x0 ,
suy ra xn b chn. Xt mt s thc 0 .
T (*), do q 1 v xn m x0 b chn nn ta suy ra tn ti N sao cho q n xn m x0 . Theo
nh ngha gii hn th suy ra dy ny hi t.
23

Trong nhiu trng hp, vic chng minh s tn ti ca s thc q 0;1 l iu khng n gin
v ta thc hin c iu qua cch xt o hm ca hm s ny. Nu nh 0 f ( x) q 1
th vi mi x, y ; x y , theo nh l Lagrange th tn ti c y; x sao cho
f ( x) f ( y )
f ( x) f ( y)
f (c )
q f ( x) f ( y ) q x y .
x y
x y
T y ta tin hnh kho st dy cho v dng nguyn l kp suy ra gii hn.
Mt bi ton tng t (thuc dng c th ha) tng xut hin trn tp ch THTT:
1 n
Xt dy (an ) nh sau a1 1, an1 , n 1 .
27
Chng minh rng dy c gii hn hu hn khi n tin ti v cc.
a

Bi 15. (Nam nh, vng 2)


Vi mi s thc x k hiu x l s nguyn ln nht khng vt qu x v x x x . Cho
un (45 2012 ) n . Chng minh dy un c gii hn v tm gii hn .

Li gii.
Trc ht, ta s chng minh rng vi mi s nguyn dng n th biu thc sau nhn gi tr

nguyn An 45 2012 45 2012 .


Tht vy, theo khai trin nh thc Newton th

An 45 2012 45 2012

Cn2i 45n2i

Cn2i 45n2i

02 in

02 i n

2i
n

2012

2012

n2 i

C 45

2012

2i

2i

Cni 45ni
i 0

Cn2i 1 45n2i1

02 i 1n

2012

Cn2i 1 (1)2i 1 45n2i1

02 in

2012 Cni (1)i 45ni

2 i 1

i 0

2012

2012

2 i 1

02 i n

l s nguyn vi mi n.

Hn na, ta thy rng 0 45 2012 1 v lim 45 2012

0 nn
24

An 1 45 2012

An 45 2012 An 1 .

Do

45

2012

45
n

n
n

2012 45 2012

An 45 2012 ( An 1) 1 45 2012

Do 45 2012

hi t nn

45

2012

lim 45 2012

cng hi t v
n

1 lim 45
n

2012

Vy gii hn cn tm l 1.
Nhn xt.

Bi ton c th tng qut ln thnh dng tm gii hn ca a b

trong 0 a
n

b 1 .

Cch x l vn tng t nhng trong c hai trng hp a 2 b hay a 2 b th khi khai trin, cc
i lng cha cn vn b trit tiu v gii hn lun l 1.
Bi 16. ( Nng, vng 2)
Cho dy s thc xn tha mn iu kin xn1

xn3 3 xn
vi mi n * .
2
3 xn 1

a) Tm cng thc tnh xn theo x1 v n.


b) Chng minh rng dy s xn c gii hn hu hn.
Li gii.
a) Ta thy rng nu x1 1 th xn 1, n v nu x1 1 th xn 1, n .
Ta xt trng hp x1 1 xn 1, n . T cng thc xc nh dy s, ta c:
xn3 3xn 3xn2 1 ( xn 1)3
xn3 3 xn 3xn2 1 ( xn 1) 3
xn1 1

, xn 1 1

3xn2 1
3 xn2 1
3xn2 1
3 xn2 1
x 1 xn 1
x 1
y 1
Do , n1

, n . t yn n
, n 1, 2, 3,... xn n
3
xn1 1 xn 1
xn 1
yn 1
3

25

Ta c y1

n
x1 1
, yn1 yn3 , n 1, 2, 3,... Bng quy np, ta chng minh c yn y13 .
x1 1

3n

Suy ra xn1

y13 1
n

y13 1

x1 1

1
x1 1
3n

x 1
1
1
x 1

( x1 1)3 ( x1 1)3
( x1 1)3 ( x1 1)3

, n .

y l cng thc tng qut cn tm.

x3 3 x
b) Xt hm s f ( x) 2
c o hm dng v dy s cho c th vit li di dng
3x 1
xn1 f xn , n 1, 2,3,...

Vi x1 1 th ta cng c tng ng xn 1 ngha l dy cho c gii hn.


Vi x1 1 th f ( x ) x

2 x 3 2 x 2 x ( x 2 1)

. Ta c cc trng hp sau:
3x2 1
3 x2 1

+ Nu x1 1 th x2 x1 f ( x) x 0 nn dy cho gim. Tht vy,


T x2 x1 f ( x2 ) f ( x1 ) x3 x2 . Bng quy np, ta chng minh c xk 1 xk , k nn
dy cho gim. Hn na, bng quy np, ta cng chng minh c rng xn 1, n nn dy
cho c gii hn hu hn.
+ Nu 0 x1 1 th x2 x1 0 nn dy cho tng; dy ny b chn nn cng c gii hn.
+ Trng hp 1 x1 0 v x1 1 cng chng minh tng t.
Vy vi mi gi tr ca x1 , ta thy dy cho lun c gii hn.
Nhn xt.
Hm s f ( x)
cng c f ( x )

x3 3 x
x 3 3ax
c
th
tng
qut
ln
bng
f
(
x
)

vi cch gii tng t, do ta


3 x2 1
3x 2 a
3( x 2 a)2

3x 2 a

0 . Vic xt trc cc trng hp x1 1 trnh rc ri l vic

lm cn thit. Cng thc tng qut tm c khng gip c nhiu trong vic bin lun gii hn
dy s y v trn thc t th vic s dng tnh n iu ca dy s hon ton c th c
dng x l trong tnh hung ny.
26

Bi 17. (Hng Yn, vng 1)


x1 a 0
2
Cho dy s xc nh bi cng thc
xn1 xn xn , n 1

n2
Chng minh rng:

1
1

.
2
xn n
a n(n 1)

Li gii.
Bt ng thc cn chng minh tng ng vi xn n 2 a n(n 1) .
Ta s chng minh iu ny bng quy np. Tht vy,
- Vi n 1 , ta c x1 1 2 a a 1 2 a , bt ng thc ny ng.
- Gi s khng nh ng vi n k 1 , tc l xk k 2 a k (k 1) .

xk2
Ta cn chng minh xk 1 (k 1) a (k 1)(k 1) xk 2 (k 1)2 a (k 1)(k 2) .
k
2

Ta s chng minh rng


a k (k 1) k 2 a k (k 1)

(k 1)2 a (k 1)(k 2)
2
k
a (k 1) k a k 1 a (k 2)

a(k 1) k 1 2 a (k 1) (k 1)

a 1 0

Do , khng nh ng vi n k 1 nn theo nguyn l quy np, ta c pcm.


Nhn xt. T chng minh nh gi trn, ta c th tm c cc gi tr ca a dy cho c
gii hn hu hn.
Bi 19. (Vnh Phc, vng 2)
n

Cho dy cc s dng (an ) tha mn: ak 2ak 1 ak 2 0, a j 1, k 1.


j 1

Chng minh rng 0 ak ak 1

2
, k 1 .
k2

Li gii.
27

T gi thit, ta c ai ai 1 ai 1 ai 2 , i 1 .
n

Do

1 v a j 0, j nn 0 ai 1, i 1 .

j 1

Xt s nguyn dng k bt k, ta c
uk uk 1 uk 1 uk 2 ... un1 un
uk u n
.
nk
1
Ta cng c uk un 0 1 1 nn uk uk 1
, n .
nk
1
iu ny ng vi mi n nn ta c uk uk 1 lim
0.
n n k
Do , ta chng minh c bt ng thc th nht l uk uk 1 0, k

Do , uk un n k uk uk 1 uk uk 1

i 1

i 1

Ta cng c 1 ui j u j u j 1 kuk , m uk 0 nn
k

1 j u j u j 1 kuk uk uk 1
i 1

k (k 1)
2
2
2.
suy ra uk uk 1
2
k (k 1) k

Nhn xt. y l mt trong s t cc bi ton khng a ra theo h thng cc k thut c sn m


i hi vic t duy linh hot trong vic bin i v vn dng cc cng thc, tn dng im c
trng ca cc lin h xut hin trong bi.
Ta s tm hiu bi ton tnh gii hn sau y thy r iu :
Cho dy s an xc nh bi a1 0 v an 1 an

n
vi mi n 1 . Chng minh rng
an

a) an n vi mi n 2 .

a
b) Dy s n c gii hn hu hn v tm gii hn .
n
c) lim an n 0.
x

Li gii.
a) Ta s chng minh an n vi mi n 2 bng quy np. (*)
Vi n 2 , ta c a2 a1

1
2 do a1 0 nn (*) ng.
a1

Gi s (*) ng vi n k 2 , tc l ak k . Ta cn chng minh (*) cng ng vi n k 1 ,


tc l ak 1 ak

k
k 1 .
ak
28

Nhng bt ng thc trn ng v n tng ng vi


ak2 (k 1)ak k 0 (ak 1)(ak k ) 0

Do , (*) cng ng vi n k 1 . Theo nguyn l quy np, (*) c chng minh.

an
an1
a
b) Ta s chng minh dy
, n 2 .
n iu gim, tc l n
n
n n 1
Thay an 1 an

n
vo bt ng thc trn, ta c
an
an an n / a n

(n 1)an nan n an n
n
n 1

Bt ng thc ny ng nn nhn xt trn c chng minh. Hn na, v an n, n 2 nn dy

an
b chn di, suy ra n c gii hn.
n
Ta c an 1 an

n
, suy ra
an

Do i ai , i 2, n nn

i 2

i 2

i 2

ai1 ai

n
i
i
an1 a2 .
ai
i 2 ai

n
a
i
a
n2

1 n 2 an1 a2 n 2 n 1 2
.

n 1 n 1 n 1
i 2 ai
i 2
n

a
an1
a
n2
n 2
2
v lim 2
1 nn theo nguyn l kp, gii

n n 1
n 1 n 1 n 1
n 1
a
hn ca dy n l 1.
n
Ta thy rng 1

an2 an (n 1) n (an n)(an 1)


n
c) Ta c an 1 (n 1) an n 1
. Suy ra

an
an
an
n

n
(ai i )(ai 1)
1
an 1 (n 1) (a2 2)1
ai
ai
i 2
i 2
n

ai1 (i 1)
i 2

Ta c an 1 an

a 1
a
a
n
1
an 1 n 1
n 1
n . Do
an
an1
an1
an1 an 1
n

0 an 1 (n 1) (a2 2)
i 2

ai1
a
a (a 2)
(a2 2) 1 1 2
ai
an
n

a1 (a2 2)
0 nn ta c lim an n 0. Ta c pcm.
x
x
n

Cng theo nguyn l kp, do lim

29

Bi 20. (Vnh Long, vng 2)


Xt phng trnh x n x 2 x 1, n , n 2
a. Chng minh rng vi mi s t nhin n 2 th phng trnh trn c ng mt nghim dng
duy nht. Gi nghim l xn .
b. Chng minh rng lim xn 1 .
n

Li gii.
a) Ta thy rng nu x l nghim ca phng trnh x n x 2 x 1, n , n 2 th x 1 .
Vi n 3 c nh, xt hm s f n ( x ) x n ( x 2 x 1), x 1 . Ta c
f n( x ) nx n1 (2 x 1) 3 x (2 x 1) x 1 0 nn y l hm ng bin nn phng trnh

f n ( x) 0 c khng qu mt nghim.
Hn na, f n (1) 2, lim f n ( x) v hm s f n ( x ) lin tc trn (0; ) nn phng
x

trnh f n ( x) 0 c t nht mt nghim dng.


T cc iu trn, ta thy rng phng trnh x n x 2 x 1 c ng mt nghim dng.
b. Ta s chng minh dy ny gim. Tht vy, theo nh ngha xn th f n xn 0, f n1 xn 1 0 ,
tc l xnn xn2 xn 1 xnn1 xn3 xn2 xn xnn 1 xn2 xn 1 xn3 1 0 .
Suy ra f n 1 ( xn ) 0 f n1 xn1 , m f n 1 ( x) ng bin nn xn xn1 , n .
Do xn b chn di bi 1 nn n c gii hn hu hn.

1
Ta s chng minh rng f n 1
0 . Tht vy, ta xt n 4 th c nh gi sau

n
1
2

1 1 1 Cn Cn 1 n n(n 1) 1 n n 1 1 1 1 1 1 .

n
2n
2

n
n
n
n
n

1
1
1
Suy ra f n 1
.
xn . Do 1 xn 1
0 f n xn 1

n
n
n
Theo nguyn l kp th dy ny c gii hn l 1.
30

Nhn xt.
Cc bi ton v biu din nghim ca mt phng trnh ri xc nh gii hn thng kh th v
v trong phn chng minh tn ti gii hn, ta lun s dng tnh n iu ca dy s nhn xt,
ch f n 1 ( xn1 ) v f n 1 ( xn ) . Trong phn tm chnh xc gii hn ca dy, trnh s nhm ln
v ng nhn mt s trng hp, ta nn dng dy kp chng minh gii hn (thng th
bi s cho trc gii hn ny).
Cc bi ton tng t xut hin trong VMO cc nm trc :
1) VMO 2002, bng A :
Xt phng trnh

1
1
1
1

... 2
vi n l tham s nguyn dng.
x 1 4 x 1
n x 1 2

a) Chng minh rng vi mi s nguyn dng n th phng trnh nu trn c duy nht mt
nghim ln hn 1. K hiu nghim l xn .
b) Chng minh dy s xn c gii hn l 4 khi n .
2) VMO 2002, bng B :
Xt phng trnh

1
1
1
1

...
0 vi n l tham s nguyn dng.
2 x x 1 x 4
x n2

a) Chng minh rng vi mi s nguyn dng n th phng trnh nu trn c duy nht mt
nghim ln hn 1. K hiu nghim l xn .
b) Chng minh dy s xn c gii hn hu hn khi n .
3) VMO 2007 :
Xt s thc a 2 . t f n ( x ) a10 x n10 x n x n1 ... x 1, n 1, 2,3,...
Chng minh rng vi mi gi tr nguyn dng ca n th phng trnh f n ( x) a c ng mt
nghim xn 0; v dy s xn c gii hn l 1

1
khi n .
a

Bi 18. (Qung Bnh, vng 2)

u v 2
1
1
2
Cho hai dy s dng un , vn xc nh bi

un
vn
, vn1
, n 1, 2, 3,...
un1 2
4vn 1 1
1 4un21

31

2
2
a. Tnh u2011
v2011
.

b. Tnh lim un , lim vn .


Li gii.
a) Ta s chng minh bng quy np rng un2 vn2 1, n .
1 1
Tht vy, vi n 1 , ta c u12 v12 1 .
2 2

Gi s (*) ng vi n k , tc l uk2 vk2 1 th theo cng thc xc nh dy, ta c

uk uk 1 4vk21 1 , vk vk 1 1 uk21 . Do , ta c bin i sau


2

uk 1 (4vk21 1) vk 1 (1 4uk21 1 uk21 (16vk41 8vk21 1) vk21 (16uk41 8uk21 1) 1


(uk21 vk21 1)(16uk21vk21 1) 0 uk21 vk21 1

Suy ra khng nh cng ng vi n k 1 .


2
2
Theo nguyn l quy np, ta c un2 vn2 1, n , suy ra u2011
v2011
1.
vn
b) Do un , vn 0 nn ta c: 1 4un21 1 vn1
vn . Do dy vn tng v b chn
1 4un21
trn bi 1 nn tn ti lim vn b .

2 2
u
2
2
Ta cng c vn v1
4vn1 1 4 1 1 . Ta c un 1 2 n
un .
2
2
4vn 1 1
Dy s un gim v b chn trn bi 0 nn cng tn ti lim un a .
Trong cng thc xc nh dy, ta chuyn qua gii hn: a
Nu a 0 th b

a
2

4b 1

a (4b 2 2) 0 .

2
2
(v l do b
) , suy ra a 0 , tng ng vi b 1 .
2
2

Vy lim un 0, lim vn 1 .
Nhn xt. Bi ton ny c dng dy s xc nh theo kiu lng gic. Nu bi ban u khng
cho chng minh quan h gia hai s hng nh cu a th thc s l khng d dng tm c c
hai gii hn ca dy cho. Trong phn chng minh cu a, tng quy np l rt hin nhin !
32

Bi 21. (Bn Tre, vng 1)


Cho phng trnh x 2 n 3x 2 0 trong n l s t nhin ln hn 1.
1. Chng minh rng ng vi mi n, phng trnh c ng mt nghim xn 0;1 .
2. Gi xn vi n 2, 3, 4,... l dy s c c theo cch xc nh nh trn. Chng minh rng
dy s ny n iu v b chn.
Li gii.
1. Vi n 2 c nh, ta xt hm s f n ( x ) x 2 n 3 x 2, x 0;1 .
Ta c f n( x ) 2n(2n 1) x 2 n2 0, 0 x 1 nn phng trnh f n ( x) 0 c khng qu 2 nghim.
Mt khc f n( x ) 2nx 2 n1 3, f n( x) 0 x x0 2 n1

3
0;1 v f n( x0 ) 0 nn y l gi
2n

tr cc tiu trn min (0;1) .


Suy ra f n ( x0 ) f n (1) 0 . T , do tnh lin tc ca hm s ny v f n (0) 0, f n ( x0 ) 0 nn
phng trnh f n ( x) 0 cn c nghim trong khong xn 0; x0 0;1 . Do f n ( x) 0 c khng
qu hai nghim nn y l nghim duy nht. Ta c pcm.
2. Ta c f n ( xn ) 0 xnn 3xn 2 0 . Suy ra xnn1 3xn2 2 xn 0 (nhn hai v cho xn 0) .
2 2
Ta cng c f n 0 v f n ( x ) nghch bin trn khong 0; x0 , ng bin trn khong
3 3
n

(0; x0 ) nn ta c

2
2
0; xn hay xn , n .
3
3

Do , xnn1 3xn 2 3 xn2 2 xn 3xn 2 3 xn2 5 xn 2 (3 xn 2)( xn 1) 0 .


Trong khi f n 1 ( xn1 ) 0 xnn11 3xn1 2 0 .
Tng t, xt cc khong nghch bin v ng bin ca hm s f n 1 ( x) th ta thy rng v
f n 1 ( xn1 ) 0, f n 1 ( xn ) 0 nn xn xn1 ,1 xn1 xn , n .
T ta c dy ny gim v b chn di bi

2
. Ta c pcm.
3

Nhn xt.
33

Bi ny tuy cng thuc dng tng t bi 19 v cc bi ton tng t nu trong phn nhng
xt nhng bn cnh vn cn mt s vn xut hin. R rng hm s f n ( x ) nu trong bi
khng n iu v phng trnh cho lun c hai nghim. V th, ta cn phn tch su hn vo
o hm cp 1, cp 2 da vo tnh bin thin ca dy m lp lun. Tuy bi ny ch yu cu
2
chng minh dy c gii hn nhng ta vn c th tm c gii hn l
bng dy kp.
3
Bi 22. (TP HCM, vng 2)
Cho dy un c xc nh bi cng thc

u1 5

un4
un1
n *

un4 8un2 8
Tm cng thc tng qut ca dy un .
Li gii.
t

u 4 8un2 8
1
1
8
8
vn , n . T cng thc xc nh dy, ta c
n
1 2 4 hay
4
un
un1
un
u n un
vn1 8vn4 8vn2 1, n 1, 2, 3,... v v1

Bng quy np, ta s chng minh rng vn

5
4

2 n2
1 22 n2
2
22
, n 1, 2, 3,... .
2

Tht vy,
- Vi n 1 , ta c v1

22
1 222
1
1 5
2 22 2 .
2
2
2 4

- Gi s vi n k 1 , ta c vk
vk 1 vk4 8v22 8

2 k 2
8 22 k2
2
22
16

2 k 2
1 22 k2
2
22
. Theo cng thc tng qut ca dy, ta c
2

48 2
4

22 k2

22

2 k 2

8
2

2
2 k 1
2 k 1
2 k 1
1 22 k1
2
22 2 2 22 22 2 1
2
2 k 1 2
2 k 1
2 k 1
2 k 1
2 k 1
2k
1 2 k1
1 2k
2 2 22
2 22 22 2 2 22 22 2 1 22 22
2
2

34

Do khng nh ng vi n k 1 . Theo nguyn l quy np, khng nh trn ng.


Vy un

2
2

22 n2

2 2 n2

, n * .

Nhn xt.
Cc cng thc kiu nh trn thng gi nh n cc hm lng gic v tng ng vi n l cc
hm hypebolic m cng thc lin h cng ging nh ca cc hm lng gic quen thuc.
Cc bi ton v dng ny khng nhiu v cc gii chung u l d on cng thc ri dng quy

np chng minh. Cc cng thc thng c dng a 1k

f (n)

2k

f (n)

vi , , a, k
1

c chn

theo cc gi tr cho trc, hm f (n) th ty theo hm s trong h thc truy hi).


Mt s bi tng t:
1) Cho dy s un , n 1, 2, 3,... c u1 1, un 1 9un3 3un . Tm cng thc tng qut ca dy.
2) Cho dy s vn , n 1, 2, 3,... xc nh bi v1

2
, vn1 64vn5 40vn3 5vn , n 1, 2, 3,... .
3

Tm cng thc tng qut ca dy.


Bi 23. (Tin Giang, vng 2)
Cho dy s un xc nh bi u0 0, un1

2 2un2 4un 4
un

, n 1, 2, 3,...

Chng minh rng dy un c gii hn v tm gii hn .


Li gii.
Do un1

2
4
4
2 2 , n 1, 2,3,... nn d dng thy rng un 0, n .
un
un un

Ta cng c un 2, n nn un1

2
4
4
2
4
4
2 2
2
5.
un
un un
2
2 2

Do , dy cho b chn.

35

Xt hm s f ( x)

2
4 4
2 2 , 2 x 5.
x
x x

Dy s cho c th vit li thnh u0 0, un1 f un , n 0,1, 2,...


Ta thy hm ny nghch bin trn khong xc nh nn f f ( x ) ng bin.
Xt dy an u2 n , bn u2 n 1 , n 0 .
Nu u0 u2 th dy an ng bin v bn nghch bin, c hai u b chn nn c gii hn.
Tng t nu u0 u2 th c hai dy cng c gii hn.
t lim an a, lim bn b th t cng thc xc nh dy, chuyn qua gii hn, ta c

b 2 2 4 4
ab 2 2 4a 4a 2

a
a a2


a a 2 b b2 a b

2
4 4
ab 2 2 4b 4b
a 2 2

b
b b
Ta xt phng trnh

a 2 2 2 4a 4a 2 (a 2 2) 2 4a 2 4a 2 ( a 2)( a 3 1)( a 3 1) 0
a 3 1 0
Do , h ny c nghim duy nht l a b 3 1 .
Vy hai dy con ca dy cho c cng gii hn nn dy un c gii hn v lim un 3 1 .
Nhn xt.
y li l mt minh ha in hnh v dy s xc nh theo kiu un1 f un vi f ( x ) l hm
n iu gim, cc dy ny thng t khi c gii hn ph thuc vo s hng u.
Mt bi tng t trong VMO 2008:
Cho dy s xn xc nh nh sau x1 2, x2 0, xn 2 2 xn

1
vi mi n 1, 2,3,...
2

Chng minh dy xn c gii hn hu hn. Tm gii hn .


36

Bi 24. (Chn i tuyn Ph thng nng khiu TP. HCM)


Cho dy un tha mn iu kin u1

1
2
v un1 un2 un vi mi n nguyn dng.
6
3

5un21 2un2un1 5unun1


.
n
3un2 unun 1 (4 un2 )

Tnh gii hn sau lim


Li gii.

1
Trc ht, ta s tm gii hn ca dy un . Bng quy np, ta s chng minh rng 0 un , n .
3
Tht vy,

- Vi n 1 th khng nh ng.
1
- Gi s khng nh ng vi n k 1 th 0 uk . Ta c
3
2
1 2 1 1
0 uk 1 uk2 uk nn khng nh cng ng vi n k 1 .
3
9 3 3 3

Theo nguyn l quy np, khng nh c chng minh.

2
2
2
Xt hm s f ( x ) x 2 x, x 0; th f ( x ) 2 x 0 nn y l hm ng bin.

3
3
3
1
Dy s cho chnh l u1 , un 1 f un , n 1, 2, 3,...
6

Hn na u2

1 2 1
5 1

nn y l dy nghch bin v b chn di nn c gii hn.
2
6
3 6 36 6

2
1
Gi l l gii hn ca dy th l l 2 l l 0 l . Nhng do dy ny gim v theo chng
3
3
1
minh trn th 0 un , n nn gii hn ca dy l 0.
3

Theo cng thc xc nh dy, ta c


cng c gii hn l

un1
2
un . Do dy un gim nn dy tng ng
un
3

un1

u
n

2
.
3
37

T , ta tnh c:
2

5un21 2un2un1 5unun 1


lim
lim
n
n
3un2 unun1 (4 un2 )

un21
u
2
2
2un1 5 n1 5 2 0 5
2
un
un
3
3 50

.
u
2
51
3 n1 (4 un2 )
3 4 02
3
un

y chnh l gii hn cn tm.


Nhn xt.
Trong bi ton trn, cc bin i tng i thun li nhng nhiu trng hp khc, ta cn ch
n nh l Taeplitz v Stolz lin quan n t s ca hai dy nh sau:
* nh l Taeplitz:
Cho Cn , k | 1 k n; k , n tha mn cc iu kin:
i. Cn , k 0 khi n .
n

ii.

n,k

1 khi n .

k 1
n

iii.

n,k

C const , n .

k 1

Khi , nu dy an hi t th dy tng ng bn Cn , k ak cng hi t v hai dy ny c

k 1

cng gii hn.


* nh l Stolz:
Cho hai dy s an , bn tha mn:
i. bn tng thc s ti .

an an1
c
n b b
n
n1

ii. lim

a
a
Khi dy n cng c gii hn v lim n c .
n b
bn
n
38

Bi 25. (H Tnh, vng 2) Dy s xn vi n 1, 2, 3,... b chn trn v tha mn iu kin:


xn 2

1
3
xn 1 xn vi mi n 1, 2, 3,...
4
4

Chng minh rng dy s trn c gii hn.


Li gii.
t yn min{xn , xn1}, n 1, 2,3,... . Ta s chng minh dy ny hi t. Tht vy

1
3
1
3
1 3
xn1 xn yn yn yn min{xn , xn1} min{xn , xn 1 , xn xn 1}
4
4
4
4
4 4
min{xn1 , xn 2 } yn 1
xn 2

Theo gi thit th dy

xn

b chn trn nn dy yn cng b chn trn. ng thi, theo nhn

xt trn th dy yn nn n hi t. t lim yn .
Vi mi 0 , tn ti N nguyn dng sao cho vi mi n N th:
Theo nh ngha ca dy yn , suy ra:

yn .
7
7

yn xn .
7

th suy ra: yn , 0 lim xn .


7
7
7

- Nu xn th theo nh ngha ca yn , ta c xn1 (v nu ngc li th suy ra


7
7

rng yn ). Do , ta c
7
1
3

xn1 xn xn1 xn 4 xn1 3 xn1 4 3 , tc l:


4
4
7 7

- Nu xn

xn , 0 nn theo nh ngha gii hn th dy xn cng hi t v .


Vy trong mi trng hp, dy cho u c gii hn. Ta c pcm.
Nhn xt.
Bi ton ny tng xut hin trn tp ch THTT. Mt bi ton tng t quen thuc hn c
trong chn i tuyn ca Vit Nam 1988:
Dy s xn vi n 1, 2, 3,... b chn v tha mn iu kin: 2 xn 2 xn1 xn , n 1, 2,3,...
39

Chng minh dy ny hi t.
*Cc bi ny u c th tng qut ln thnh:
Dy s xn vi n 1, 2, 3,... b chn trn v tha mn iu kin:
xn 2 pxn1 qxn , n 1, 2,3,... trong p q 1, p, q 0
Chng minh rng dy s trn c gii hn.
(Nu i iu kin chn trn thnh chn di th iu kin ca dy cng tng ng i thnh
xn 2 pxn1 qxn ).
Bi 26. (Ninh Bnh, vng 2)
n
1
Chng minh dy un xc nh bi cng thc un ln n c gii hn hu hn.
k 1 k

Li gii.
Trc ht, ta chng minh bt ng thc ln x 1 x, x 0 .
Tht vy, xt hm s f ( x ) ln x 1 x, x 0 . Ta c f ( x )

1
x
1
0 nn y l
x 1
x 1

hm nghch bin. Suy ra f ( x ) f (0) ln1 0 0 .


T y d dng suy ra ln x 1 x, x 0 .
ng thc xy ra khi v ch khi x 0 nn ln( x 1) x, x 0 .
Tr li bi ton, ta xt hiu sau

un1 un

n 1
1
1
1
1
1 0
ln n 1 ln n
ln

ln

n n 1
n
n 1
n 1

Suy ra dy cho n iu gim.


Mt khc, ta cng c
n
n
n
1
1
n 1
un ln n ln 1 ln n ln(k 1) ln k ln n ln
0
k

n
k 1 k
k 1
k 1

nn dy ny b chn di.
40

Dy cho gim v b chn di nn c gii hn hu hn. Ta c pcm.


Nhn xt.
n

Bi ton quen thuc hn thng c cp n dy s un


k 1

1
l chng minh rng n tin
k

1
ti v cc v cch gii n gin nht l dng nh gi un ln n thng qua cc bin i
k 1 k
logarit. Gii hn ca dy trn c t mt kt qu ni ting l hng s Euler C.
* Mt bi tng t: Tm gii hn ca dy s sau un

2n

1
, n 1, 2, 3,...
k n 1 k

Bi 27. (H Ni, vng 2)


Cho dy s nguyn dng U n tho mn U1 1, U 2 2, U 4 5 v vi mi n 1 th
U n1U n1 U n2 a vi a 2 1 .

1) Xc nh s hng tng qut ca dy s trn.


2) Tm cc s t nhin n khng vt qu 2012 sao cho U n chia ht cho 10.
Li gii.
1) T cng thc xc nh dy, ta c U 32 U 2U 4 a 10 a , do U 3 nguyn dng nn a 1 v
U3 3 .
Bng quy np, ta thy rng dy ny tng v U n 3, n 3 . Ta c U n1

U n2 a
.
U n1

Gi s rng U n2 1U n1 v U n2 1U n1 th 2U n1 , v l v y l dy s nguyn dng v theo


nhn xt trn th U n 3, n 3 .
Do , c khng qu mt dy s tha mn bi.
F 1, F2 2
Ta xt dy Fibonacci xc nh nh sau 1
Fn 2 Fn1 Fn , n 1, 2,3,...

Bng quy np, ta cng c th chng minh c rng Fn21 Fn Fn 2 (1) n , n .

41

Dy s ny cng tha mn bi nn hai dy U n v Fn l trng nhau.


T , ta tm c cng thc tng qut ca dy U n da theo dy Fibonacci l
n
n

1 1 5 1 5

.
Un

5 2 2

2) Ta c U n 2 U n1 U n 2U n U n1 U n1 (mod 2) v
U n 2 2U n U n1 3U n1 2U n2 5U n2 3U n3 3U n3 (mod 5) (do (3,5) 1) .
Theo cng thc xc nh dy th U 2 2, 0 U 2 U 5 U 8 ...(mod 2) nn bng quy np, ta c
th chng minh c rng U n 0(mod 2) n 3k 2, k .
Tng t, do U 4 5 nn cng bng quy np th U n 0(mod 5) n 5k 4, k .
n 2(mod 3)
T suy ra U n 0(mod10)
n 14(mod15) k * , n 15k 1 .
n 4(mod 5)
Do 1 n 2012 nn tm tt c cc gi tr n tha mn bi, ta xt

1 15k 1 2012 1 k 134 .


Vy c ng 134 s hng tha mn bi.
Nhn xt.
Vn bi ny chnh l vic pht biu a trong bi d gy nhm ln rng a l hng s v
nhiu bn s t bc tm iu kin U 3 nguyn dng suy ra a 1 th cng nhn rng gi tr
khng i vi nhng quan h khc trong cng thc tng qut dn n sai lm.
Tuy nhin, ca bi li chnh l a c th nhn gi tr l 1 hoc 1 trong tng quan h, min
sao gi tr U n1 nguyn dng l c.
Ni v cu 2 ca bi ton ny, ta cng c nhiu kt qu th v. Chng hn nh F32n1 2n , n hoc
F5n 5n trong trng hp dy xc nh theo kiu F1 F2 1, Fn 2 Fn1 Fn , n 1 .

Trong cun tuyn tp 30 nm Tp ch THTT, c mt bi bo cng nhc n n bi ton ny v


cu chuyn v mt hc sinh trong k thi V ch Ton ca Lin X nm 1946 (tng ng vi
k thi quc gia) pht biu v chng minh bi ton:
42

Tm s hng u tin trong 104 s hng u ca dy Fibonacci m tn cng bng 4 ch s 0.


Trong thi c nhiu bi ton nhng bng vi chng minh mt kt qu tng qut tuyt vi cho
bi ton ny m cu hc sinh ginh gii nht trong k thi . Bi ton nm cu tng qut
ln t bi ton gc ca v gii c l
Hy tm tt c cc s hng ca dy Fibonacci c tn cng bng 4 ch s 0.
Mun chng minh kt qu ny, cn phi chng minh c rng ch c nhng s hng c dng
F3 p242 F12 p mi chia ht cho 24 v ch nhng s hng c dng F54 p F625 p mi chia ht cho

54 , t suy ra tt c s hng cn tm c dng F7500 p , p .


gii bi ton ny, i hi cn phi chu kh tm ti, khm ph v kin nhn!
Bi 28. (KHTN, vng 3)
Cho dy s dng an tha mn
2
1
3
a1 1, a2 , an2 an21 an , n 1, 2, 3,...
3
4
4

Chng minh rng an hi t v tm gii hn ca n.


Li gii.
Ta c a1 1, a2

2
nn bng quy np, ta c th chng minh c rng 0 an 1, n .
3

1
3
1
3
T suy ra an 2 an21 an an1 an , n .
4
4
4
4

Dy s ny b chn v tha mn h thc trn nn tng t bi 23, ta c th chng minh n c


gii hn.
2
1
3
Xt dy s tng ng l b1 1, b2 , bn 2 bn21 bn , n 1, 2, 3,...
3
4
4

D dng thy rng an bn , n 2 . Ta chng minh c rng lim bn 0 .


T , ta thy rng 0 an bn , n 2 v lim bn 0 nn theo nguyn l kp th lim an 0 .
Ta c pcm.
Nhn xt.
43

Cc bi dy s c cng thc truy hi cp 2, 3 th ny thuc dng kh v nh gi n, i hi


kh nhiu k thut. Bi ton ny khng nhng th, cn kt hp thm dng dy s xc nh khng
theo ng thc v khin cho vn tr nn rc ri hn nhiu.
Dng ny cng tng xut hin trong chn i tuyn Vit Nam nm 1990 v 1991:
1) TST 1990:
Cho bn s thc dng A, B, a, b . Xt dy s thc ( xn ) tha mn:
x1 a, x2 b

2
2
xn 1 A 3 xn B 3 xn 1 , n 2
Chng minh rng tn ti gii hn lim xn v tm gii hn .
n

2) TST 1991:
Cho dy thc dng xn c xc nh bi

x1 1, x2 9, x3 9, x4 1, xn 4 4 xn .xn1.xn 2 .xn 3 , n 1 .
Chng minh dy ny c gii hn hu hn. Tm gii hn .

Bi 29. (Chn i tuyn HSP H Ni)


Cho dy s an , n 1 tha mn: a1 1, an

2n 3
an1 , n 2 v dy bn tha mn
2n

bn ai , n 1 . Chng minh dy bn c gii hn hu hn, tm gii hn .


i 1

Li gii.
T cng thc xc nh dy cho, ta c 2nan 2n 3 an1 an1 2 (n 1)an1 nan , n 1 .
Do , ta c
n

i 1

i 1

bn ai 2 iai (i 1)ai1 2 1 (n 1)an1 .


Ta s chng minh bng quy np rng nan

1
, n . Tht vy,
n

- Vi n 1 , ta c a1 1 nn khng nh ng.
- Gi s khng nh ng vi n k 1 , tc l kak

1
.
k
44

2(k 1) 3
2k 1 1
ak
, ta cn chng minh
2(k 1)
2k 2 k k
2 k 1 1
1

2k 1 k 1 2k k (4k 2 4k 1)(k 1) 4k 3 1 3k .
2k 2 k k k 1 k 1

Ta c ak 1

Bt ng thc cui ng nn khng nh trn cng ng vi n k 1 .


Theo nguyn l quy np th khng nh c chng minh.

1
T suy ra 2 1
2 1 (n 1)an1 bn 2 .

n 1

Theo nguyn l kp th dy bn c gii hn v gii hn l 2.


Nhn xt.
Bi ny c th t cng thc truy hi an

2n 3
(2n 3)(2n 1)...5 3
an1 an
.
2n
2n(2n 2)...4 2

(2n 3)(2n 5)...5 3


22n 3 2 (2n 3)(2n 2 5) ... 5 23 3 21 22n 3 2 .
Suy ra a
2n(2n 2)...4 2
4n (2n 2)
(2n 4)
4 2
4n (2n 2)
2

2
n

T ta cng c mt bt ng thc tng t li gii trn 2nan

2n 3
.
2n 2

Ngoi ra, vic nh gi dy nan c th dng nh l Stolz.


Bi 30. (i hc KHTN H Ni, vng 1)
Cho dy s an xc nh nh sau

a1 6, a2 14

n
an 2 6an 1 an 24.(1) , n 1, 2,3,...
n

Tnh gii hn lim

a
k 1

Li gii.
Xt phng trnh x 2 6 x 1 0 c hai nghim l

x1 3 2 2 1 2 , x2 3 2 2 1 2 .
45

Phng trnh sai phn trn c nghim tng qut l:

an 1 3 2 2

2 3 2 2

Thay vo cng thc truy hi, ta c: 3 1

n2

6 3 1

3 1 .

n 1

3 1 24 1 hay

1 83 24 0 .
Cng thc ny phi ng vi mi n nn 3 3 .
Tip tc so snh vi iu kin a1 6, a2 14 , ta tnh c hai gi tr ca tham s tng ng l
1 2

1
. Do , cng thc tng qut ca dy l:
2
an

t bn 1 2

1
3 2 2
2

3 2 2 3 1

, n .

1 2 , n 1, 2,3,...

bnbn 2 1 2

Ta c:
n

1 2 1 2

n 2

1 2

n2

3 2 2 1 2 1 2 1 2 1 2 .
3 2 2 3 2 2 6(1)
3 2 2

T bin i trn, ta cng c

2 1 2

n 1

n 1

n 1 2

1 2 n 1 1 2 n1 1 2 n 3 1 2


n 1
3
3
n 1
n 1
1 2
1 2 1 2 1 2
1 2
32( 1) n 1

bn21 bn1bn 3 1 2

1 2

n 3

T suy ra
16(1) n 32( 1) n bn21 bn1bn3 bn 1 bn 3

, n 2, 3, 4,...
an
bn1bn 1
bn1bn 1
bn1 bn1
Ta xt hai trng hp sau:
-Nu n chn, t n 2k , k . Ta c:
46

n
n
b
b b
16 b2 k 1 b2k 3
16
b

2 k 1 2 k 3 3 2 n 3 .
a2 k b2 k 1 b2k 1
b2 k 1 b1 b2 n 1
k 1 a2 k
k 1 b2 k 1

-Nu n l, t n 2k 1, k . Ta c:
n
n
b
16
b
b
16
b
2k 4 2 k 2
2 k 4 2k 2
a2 k 1 b2k 2 b2 k
b2 k
k 1 a2 k 1
k 1 b2 k 2

b2 n 4 b2
.

b2 n 2 b0

n
n
b

b b
b
16
1 1
D dng thy rng lim 2n 3 2 n 4 0 v 3 2 4 nn lim 4 lim .
n b
n

b1 b0
4
i 1 ai
i 1 ai
2 n1 b2 n 2
1
Vy gii hn ca dy cho l .
4
Nhn xt.

Bi ton ny cng c hnh thc tng t nh nhiu bi ton v gii hn dy s xut hin trong
cc nm gn y l t mt dy s xn suy ra gii hn ca mt dy yn khc c xc nh bng
n

tng yn f xi vi f ( x ) l mt hm s no y. Cch gii chung cho dng ny vn l t


i 1

cng thc ca xn , bin i v a v sai phn rt gn tng trn; t xc nh c biu


thc n gin hn ca yn .
Tuy nhin, bi ton ny, ta thy rng vic bin i khng cn d dng c nhn ra na.
Bng cch xt thm dy s ph v dng n x l c ly tha (1) n , ta rt gn c tng
cho dng c bit v xc nh c gii hn.
Ch thm rng tng c dng nh trn cn gi l chui s v chui c gii hn hu hn gi l
chui hi t (trng hp ngc li l chui phn k).

47

C MT S VN V BIN LUN GII HN DY S


Cc bi ton v bin lun dy s l mt dng kh v xut hin kh nhiu trong cc thi HSG,
vic tham s ha trong vic xc nh cc s hng ca dy lm cho bi ton dy s thng thng
tr nn th hn kh nhiu. c th gii quyt c cc bi ton ny, chng ta cn phi c mt
s kin thc cn bn c th tip tc c nhng tng r rng hn cho vic bin i v phn
tch vn . Chng ta s cng xem xt mt s bi ton lin quan n cc dng ny cng mt s
phng php c bn gii quyt chng.
Trong phn ny, chng ta cng nhn cc kt qu quen thuc v gii hn ca dy nh: dy n
iu v b chn th hi t, dy cc on tht lng nhau c ng mt giao im chung th hi t,
x a
Cc bi ton v kho st gii hn ca dy 1
, n 1, 2,3,... thng thng c thc
xn1 f ( xn )
hin da theo tnh cht v s bin thin ca hm s f ( x ) . Trn min xc nh ca n, s nghim

ca phng trnh f ( x ) x c nh hng trc tip n s thay i ca hm s v tnh cht c


gii hn ca dy.
Ta bit rng nu f ( x ) ng bin trn min xc nh ca n hoc ng bin trn min gi tr ca
cc s hng ca dy th dy s cho s n iu. Ta c cc trng hp sau
- Nu x1 x2 th f ( x1 ) f ( x2 ) x2 x3 v tng t, ta chng minh c rng
x1 x2 x3 ... xk xk 1 ...
tc l dy ny ng bin.
- Nu x2 x1 th tng t, ta c dy nghch bin.
- Nu x1 x2 th dy ny khng i.
Do , s bin thin ca dy s trong trng hp ny ph thuc hon ton vo cc khong
nghim ca phng trnh f ( x ) x .
V kho st c tnh hi t ca dy th ta ch cn gii c phng trnh ny v tm cc chn
trn, chn di tng ng l xong. Dy s trong trng hp ny d x l.
Trng hp f ( x ) l hm n iu gim, d dng thy rng f f ( x ) l hm n iu tng. Khi
, da theo kt qu phn trn th t vic so snh f f ( x ) vi x, ta s xc nh c tnh tng
gim ca hai dy con x2n v x2 n 1 .
48

Hai dy ny n iu ngc chiu nhau v x2 n f x2 n1 , x2 n1 f x2 n ,... Trong mt s


trng hp, hm s cho khng n iu trn c tp xc nh m ch n iu trn min gi tr
m cc s hng ca dy nhn c. Ta cn xc nh min cng hp cng tt trn , hm
s cho n iu v p dng phng php nh gi ny trn dy s cho.
Cc bc c th ca cch gii dng ny c gii thiu trong v d sau.
V d 1.
u1 0;1

Cho dy s (un ) tha mn:


un2 4un 1
un 1 u 2 u 1 , n 1
n
n

Chng minh dy s (un ) c gii hn hu hn. Tm gii hn .


Li gii.
Ta thy un 0, n v t: un 1

Xt hm s: f ( x)

un2 4un 1
3un
(un 1)2
, ta c: 1 un 2, n .

un2 un 1
un2 un 1
un2 un 1

x2 4x 1
3(1 x 2 )
,
x

1;
2

f
'(
x
)

0 .

x2 x 1
x2 x 1

Suy ra l hm ny nghch bin trn 1; 2 .


u1 0;1
Dy s cho c th vit di dng:
un1 f un , n 1, 2, 3,...

Ta thy: u1 u3 f u1 f u3 u2 u4 f u2 f u4 u3 u5
Tin hnh tng t, suy ra:
u1 u3 u5 .... Dy u2 n 1 tng v b chn trn bi 2 nn c gii hn, gi s l 1; 2 .
u2 u4 u6 ... Dy u2n gim v b chn di bi 1 nn c gii hn, gi s l 1; 2 .
f (u 2 n )
u
Ta c: 2 n 1
Chuyn qua gii hn, ta c
u

f
(
u
)
2n 2
2 n 1

f ( )
.

f
(

49

2 4 1 2 4 1
f ( ) f ( ) 2

1 2 1

3( )( 1)
3 2
2
2

( 1)( 2 1)
1 1
0

2
2
3( 1) ( 1)( 1)
Ta thy phng trnh th hai khng c gi tr , 1; 2 tha mn t .
Do , lim u2 n 1 lim u2 n t , hai dy con c cng gii hn l t.
n

t 2 4t 1
Ta thy, t phi tha mn ng thc: t 2
t 3 3t 1
t t 1

(*).

Ta s chng minh rng nghim t 2 . t t 2 cos , 0; 2 , thay vo phng trnh (*):

8cos3 6 cos 1 cos 3

2
k
. Do 0; 2 nn
2
9
3

5 7

5
7
; ;
, tng ng vi cc nghim ca (*) l: t 2 cos ;2cos ; 2cos
.
9 9 9
9
9
9

Phng trnh (*) c 3 nghim nn n khng c nghim t 2 .

1; 2 tha mn v y cng chnh l gii hn cn tm.


9

Vy dy s un c gii hn hu hn v lim un 2cos .


n
9
Nhn xt. Nh vy cc dy s c dng xn 1 f ( xn ) v hm f ( x ) n iu gn nh c
Trong cc nghim ny, ch c t 2 cos

gii quyt hon ton. Tuy nhin, trong cc trng hp khc, dy ny khng n iu th vic
bin lun phc tp hn nhiu. Ta tin hnh kho st dy cho v dng nguyn l kp suy ra
gii hn. Cc bc gii bi ton ny c th hin trong v d sau:
V d 2.
Cho dy s xc nh bi cng thc u1 a (0,1), un 1

un k
, k 1, n 1, 2, 3,...
k .un 1

Chng minh rng lim un 1 .


Li gii.
T cng thc xc nh ca dy s, bng quy np, ta c c un (0,1), n .
50

Xt hm s f ( x) 9

xk
, k 1, x [0,1] . Ta c
kx 1

1 1 k 2
f ( x )
9 (kx 1)2

kx 1
1 k 2
1

f ( x) , x 0;1

x k
9
9(kx 1) 9 (kx 1)( x k )8
8

Nu dy cho hi t th gii hn ca n phi l nghim ca phng trnh

xk
kx10 x9 x k k ( x10 1) x( x8 1) 0 x 1 0 .
kx 1
f ( x) f (1)
1
Theo nh l Lagrange th tn ti c thuc (0,1) :
f (c) f ( x) f (1) x 1
x 1
9
1
1
Ta cng c f (1) 1 nn un1 1 f (un ) 1 un 1 ... n a 1 .
9
9
Theo nguyn l kp th lim(un 1) 0 hay lim un 1 .
f ( x) x x 9

Nhn xt. Trng hp cn li cn quan tm l dy s xc nh theo cng thc tng t trn


nhng hm s f x khng n iu v khng tha mn tnh cht 0 f ( x) q 1 . Khi , ta
phi da vo s tng giao gia th hm s y f ( x) v hm s y x bin lun gii hn
dy, kho st tnh hi t ca dy. Ta xt hm s cho bi th minh ha di y:

Gi s ta biu din cc s hng ca dy trn trc honh ca h trc ta . Ta thy rng ng


thng y x ct th (C) tng ng ti ba im phn bit, gi s chng c honh ln lt l
x1 x2 x3 . Khi , cc s hng ca dy s s c xc nh bng cch t mt im bt k
thuc trc honh, t l u1 . Ta v ng thng song song vi trc tung ct th (C) ti mt
51

im, tung ca im chnh l u2 f (u1 ) . Ta li v ng thng qua im ny v song


song vi trc honh, ct ng thng y x ti mt im, hnh chiu ca im ln trc honh
chnh l v tr ca u2 . C tip tc nh th, ta xc nh c v tr ca tt c cc s hng ca dy.
Khi , dy cho hi t khi cc v tr ny tin v mt im no trn trc honh. Trong hnh
v di y, cc ng mu xanh ba phi cho ta minh ha v mt dy s c u1 ln hn
nghim ln nht ca phng trnh l x3 , ng mu hng ba tri cho ta minh ha v mt dy
s c u1 b hn nghim nh nht ca phng trnh l x1 . D thy rng hai ng ny khng cho
ta mt dy hi t no c. Trong trng hp s hng u1 trng vi mt trong ba nghim nu th
ta c dy hng nn tt nhin n hi t. Do , thng thng th mt dy hi t khi u1 ( x1 , x3 ) v
gii hn tng ng chnh l x2 (vn c trng hp thuc min nhng khng hi t).
y l xt ring trong trng hp phng trnh f ( x ) x c ba nghim phn bit. Cc trng
hp khc th ty vo s nghim v chiu bin thin ca hm s trn tng khong m ta c cc kt
qu khc nhau tng ng.

Ta s xem xt li gii bi ny qua v d sau


52

V d 3.
Tm iu kin ca a sao cho dy s xc nh nh sau hi t:
x1 a, xn1 xn2 2 xn 2, n 1, 2,3,...

Li gii.
Xt hm s tng ng l f ( x ) x 2 2 x 2 vi th minh ha trong hnh bn di.
Phng trnh f ( x ) x x 2 3x 2 0 c hai nghim phn bit l x1 1, x2 2 nn
f ( x ) x vi mi x 1 x 2 v f ( x ) x vi 1 x 2 .

Ta xt cc trng hp sau:
-Nu a 1 th xn 1, n nn dy cho hi t.
-Nu a 2 th xn 2, n nn dy cho cng hi t.
-Nu a 2 th x2 f (a) a x1 v ng thi hm s f ( x ) 2 x 2 0 nn ng bin. Khi
, dy ny tng v khng b chn trn nn khng hi t (v nu dy hi t th n phi hi t v
hai nghim ca phng trnh f ( x ) x nhng iu ny khng th xy ra).
-Ta thy rng ch cn cn xt a 1; 2 v r rng nu a 1 th x2 f ( x1 ) a 2 2a 2 1 v
ta c th tin hnh kho st dy t v tr x2 . Ta thy khi a 1; 2 th
x2 f (a) a 2 2a 2 a(a 2) 2 2

Bng quy np, ta chng minh c rng xn 1; 2 , n .


53

Khi , hm s cho, xt trn min (1;2) c o hm f ( x) 2 x 2 0 nn ng bin, ng


thi x2 f ( x1 ) x1 nn dy ny gim v b chn di bi 1 nn hi t. Gi gii hn l l th
ta c l [1; 2) v l l 2 2l 2 hay l 1 .
-Ta s tm iu kin tn ti mt gi tr xk ca dy sao cho xk 1; 2 , khi

x 2 2 xk 1 0
1 xk 1 2 1 xk2 2 xk 2 2 k2
0 xk 2 .
xk 2 xk 0

iu kin trn li c th vit thnh 0 xk21 2 xk 1 2 2 0 xk 1 2 .


Do , nu nh tn ti mt gi tr ca dy sao cho xk [0; 2] th tt c s hng k t cng s
thuc min ny, ni ring , ta c iu kin a [0; 2] .
Vy cc gi tr cn tm ca a l a [0; 2] .
Nhn xt.
Mt s trng hp khc hm s xc nh dy c dng phn thc v khng nhng ta cn phi
bin lun gii hn ca dy m cn phi tm iu kin xc nh ca tt c cc phn t ca dy.
Khi , ta cn phi vn dng tnh n iu v song nh ca hm s dng hm ngc v xy
dng cc dy tng ng m nu cc phn t ca dy ban u nhn mt trong cc gi tr th
n mt lc no s khng xc nh, dy cho ch cn trnh i cc phn t th tt c cc s
hng u xc nh. Vic bin lun gii hn dy trong trng hp ny cn phi cn thn, tp trung
khai thc cc tnh cht c trng ca hm s n gin ha cc bc tnh ton v phn tch vn
. Di y chng ta s phn tch li gii mt bi ton minh ha cho trng hp ny.
V d 4.
2 xn3
Cho dy s xn tha mn x1 a, xn1 2
, n 1, 2,3,...
3xn 1
Hy tm tt c cc gi tr a sao cho dy ny xc nh v c gii hn hu hn.
Li gii.
t f ( x)

2 x3
3
,x
. Ta c u1 a, un1 f (un ), n 1, 2,3,...
2
3 x 1
3

Ta c f ( x )

6 x 4 6 x 2 6 x 2 ( x 2 1)

.
(3x 2 1)2
(3x 2 1)2

3
3 3 3
Suy ra hm ny tng trn (;1] [1; ) v gim trn 1;
; ;1 .
3 3 3 3

54

Do f ( x ) l hm s l nn nu thay x1 a th tt c s hng ca dy s i du. V th, ta ch


cn xt c trng trn min dng ca tp xc nh.
Nu x1 a 0 th tt c cc s hng ca dy l 0 nn tha mn yu cu bi. Ta xt a 0 ,
da vo s bin thin ca hm f ( x ) , ta s tm iu kin ca gi tr a .
V f (0) 0, lim nn do tnh n iu v lin tc ca hm f ( x ) th vi c (;0]
3
x
3

3
th tn ti duy nht x 0; sao cho f ( x ) c .
3
Ta t a0

3
3
th tn ti duy nht a1 0; sao cho f a1 a0 , tng t tn ti duy nht
3
3

3
a2 0; sao cho f a2 a1 . Tng t, ta xy dng cc s hng cho dy an va nu.
3

3
Ta thy a1 a0 v hm s f ( x ) n iu gim trn min 0; nn
3
f (a0 ) f (a1 ) a1 a2 a1 a2
Tng t vi cc s hng cn li, tc l dy ny n iu gim. Hn na, dy ny b chn di
2 x3
bi 0 nn c gii hn, t l l . Ta thy f ( x) x 0 2
x0 x 5 .
3 x 1

3
5
3
th f ( x ) x 0 khi
x
v f ( x ) x 0 khi
3
5
3
5 3
5
5
0 x
. Do , f (an ) an an an1 0 nn an ; , suy ra lim an
.
5 3
5
5

Xt f ( x ) x trn min 0 x

T vic kho st dy s ny, ta c c iu kin sau:


-

Nu tn ti n sao cho a an th c hai trng hp, nu a an th


x2 f ( x1 ) f (an ) an1 ; cn nu a an th x2 f ( x1 ) f (an ) f (an ) an1 .

Tc l nu a an th x2 an1 , x3 an2 ,... hay xn1 a0

3
v xn khng xc nh.
3
55

Cn nu a

5
th d thy rng x2 x1 , x3 x2 , x4 x3 ,... v dy ny khng c
5

gii hn.
Ta s chng minh rng nu a an , n v a

5
th dy cho xc nh v hi t.
5

Tht vy, ta c cc trng hp sau:


-

Nu a 0 th tt c cc phn t ca dy xn u bng 0 nn hi t.

Nu 0 a

5
th 0 f (a ) a nn x2 x1 . Suy ra dy xn gim v b chn di
5

bi 0 nn c gii hn, t l c. Do 0 a

5
v f (c ) c nn c 0 . Do , trong
5

trng hp ny th dy c gii hn l 0.
-

Nu tn ti k sao cho xk 1 th tt c cc s hng ca dy t tr i u bng 1 nn


cng hi t. Cn nu tn ti k sao cho

3
xk 1 hoc xk 1 th do f ( x ) gim trn
3

3
;1 v tng trn [1; ) nn x 1 . D thy 1 f ( x) x, x 1 nn t s hng
k 1
3

ny tr i th dy gim v b chn di bi 1 nn hi t. T cc iu ny, ta suy ra nu

3
3
th dy cho hi t. Do , dy cho cng hi t vi a
.
3
3

Nu

5
3
a
v a an , n th f (a) ak 2 , ak 1 x2 f ( x1 ) ak 1 , ak 2 .
5
3

Tng t, x3 ak 2 , ak 3 v suy ra c rng xk a1 , a0 v cui cng ak 1

3
.
3

Trng hp ny c xt trn nn dy cho cng hi t.


Ni tm li, dy xn xc nh v c gii hn hu hn khi v ch khi a

3
3
hoc a
v
3
3

a an , n vi dy an xc nh nh trn.

56

D MT S BI TON CHN LC V GII HN DY S


Bi 1.
Cho dy s an xc nh bi a0 , an an21 an1 , n 1 . Hy tm tt c cc gi tr ca a0
dy s ny hi t.
Li gii.
Ta thy rng nu tn ti s k no m 0 ak 1 th
1
1
ak 1 0, 0 ak 2 1, ak 3 0, 0 ak 4 1,...
4
4

Khi , dy ak 2l s n iu gim v
ak 2l 2 ak 2 l ak22 l 1 ak 2l 1 ak 2 l ak42 l 2ak3 2l ak3 2l (ak 2l 2) 0

Dy ny cng b chn di nn tn ti gii hn c lim ak 2 l . Chuyn ng thc tng ng


l

trn qua gii hn th ta cn xt phng trnh c c c 4 c 3 vi c 1 th ta c c 0 .


Dy ak 2 l 1 tng t cng s n iu gim v b chn di nn c gii hn. Ta c
lim ak 2 l 1 lim ak2 2l ak 2 l c 2 c 0

Suy ra lim an 0 .
Tip theo, ta s chng t rng tn ti gi tr k sao cho 0 ak 2 , khi ak 1 ak 2 . Nu
ak 1 0 th ta li c ak 2 ak 1 2 v tng t nh vy. Do , hoc l dy ny gm cc phn
t khng m v n iu tng, tc l n c gii hn hoc l vi l 1 no m ak 1 0 ak l 1 .
Nh phn chng minh trn, ta thy rng khi 0 ak l 1 1 v dy ny cng c hi t.
Do , ta chng minh c rng dy cho hi t khi 0 a1 2 .
Ta xt bt phng trnh 0 a2 2 0 a12 a1 2 1 a1 0 1 a1 2 .
Do , ta c thm iu kin l 1 a1 0 th dy s c gii hn hu hn.
Ta s chng minh rng cc trng hp cn li s dn n mt dy khng c gii hn hu hn.
57

Tht vy, xt a1 1 a1 2 th a2 a12 a1 2 v a3 a2 a2 (a2 2) a2 .


Tng t vi cc gi tr tip theo, tc l ta chng minh c rng dy ny tng thc s.
Nu tn ti c sao cho lim an c th c 2 c c c 0 c 2 , nhng nhng gi tr ny khng
th l gii hn ca dy cho c v an a2 2, n v dy cho khng c gii hn trong
trng hp ny.
Vy dy cho hi t khi v ch khi 1 a1 2 .
Bi 2.
Kho st s hi t ca dy s un xc nh bi u0 a 0, un 1

2
.
1 un2

Li gii.
Bng quy np, ta c th chng minh c rng un 0 vi mi n.
Xt hm s f :[0; ) [0; ) , f ( x)

2
l hm lin tc. Ta c:
1 x2

x [0; ), f ( x ) x x 3 x 2 0 ( x 1)( x 2 x 2) 0 x 1
Do , nu un hi t th n ch c th hi t n 1.
Hm s f kh vi trn [0; +) v x [0; ), f '( x)

4x
0 , suy ra f gim.
(1 x 2 ) 2

Tip theo, ta s chng minh lim u2 k 1 v lim u2 k 1 1 .


Xt g f f :[0; ) [0; ) , g ( x)

Ta tnh g ( x ) x

2(1 x 2 ) 2
th g l mt hm tng v f gim.
(1 x 2 ) 2 4

x5 2x 4 2 x3 4x 2 5x 2
( x 1) 3 ( x 2 x 2)

(1 x 2 ) 2 4
(1 x 2 ) 2 4

Ta xt cc trng hp sau:
*Trng hp 1: u0 a [0,1] . Khi y vi mi k , ( u2 k [0,1] v u2 k 1 [1; ] ) Vy vi mi
k , ta c
58

u 2 k 2 u2 k g ( u 2 k ) u 2 k 0
u2 k 3 u2 k 1 g (u2 k 1 ) u2 k 1 0
Do u2k tng v u2 k 1 gim.
Hn na, v ( p , u2 k 1 u2 k 1 ), nn ta suy ra rng u2k hi t n mt gii hn L1 thuc

[0; ) v u2 k 1 hi t n mt gii hn L2 thuc [0; ) .


V g lin tc trn [0; ) v v phng trnh g ( x) x c nghim duy nht x 1 trn [0; ) nn ta
suy ra L1 L2 1 . Cui cng ta c lim un 1 .
*Trng hp 2: u0 a [1, ] :
V u1 f (u0 ) f (a) [0,1] ta quy v trng hp trn (bng cch thay u0 bi u1) v c cng mt
kt lun lim un 1 .
Bi 3.
Tm tt c cc gi tr ca a dy s xn xc nh bi x0 a, xn 1 2 xn2 c gii hn hu hn.
Li gii.
Hm s f ( x ) 2 x 2 tng trn (, 0) v gim trn (0, ) .
Phng trnh f ( x ) x c hai nghim l x 2 v x 1 . Ta xt cc trng hp sau:
- u tin, nhn xt rng nu a 2 th do f : (, 2) (, 2) v l hm tng, hn na
x1 2 a 2 x0 nn dy s xn gim. Nu dy xn b chn di th n hi t v nghim ca

phng trnh f ( x ) x , iu ny mu thun v dy gim v x0 2 .


Do , trong trng hp ny xn khng b chn di, tc khng c gii hn hu hn.
Nu a 2 th x1 2 v ta cng suy xn khng c gii hn hu hn.
- Vi a 2 hoc a 1 th dy s c gii hn v u l cc dy hng. Xt x0 2, 2 .
Ta chng minh dy s c gii hn hu hn khi v ch khi tn ti mt gi tr n no sao cho
xn 2 hoc xn 1 .
59

Tht vy, gi s xn c gii hn hu hn l b v xn 2,1 vi mi n.


Khi b 2 hoc b 1 . Gi s b 2 th tn ti N0 sao cho xn nm trong ln cn 2 vi mi
n N0. Nhng nu xn 2 th xn 1 2 4 2 xn , suy ra dy xn tng k t N0 v
khng th dn v 2. Nu b 1 k t n N 0 no xn thuc ln cn 1. Ta c:
xn 2 xn 2 (2 xn2 ) 2 xn (2 xn xn2 )( xn2 x1 1)

Ti ln cn 1 th xn2 x1 1 0 . V nu xn 1 th xn 1 1 (v ngc li xn 1 th xn 1 , chng


ta ang xt trong ln cn im 1) nn c th gi s xn 1 .
Khi 2 xn xn2 0 suy ra xn 2 xn . Tip tc nh vy, suy ra 1 xn xn 2 ... xn 2 k ... ,
mu thun vi gi thit b 1 . Do , iu gi s l sai, tc l dy s ch c gii hn khi tn ti n
sao cho xn 2 hoc xn 1 .
Sau khi thu c kt qu ny, ta s dng hm ngc f 1 ( x) 2 x xy dng tt c cc
gi tr a tho mn iu kin u bi.
Bi 4. ( d b VMO 2008)
Cho s thc a v dy s thc {xn } xc nh bi:
x1 a, xn 1 ln(3 cos xn sin xn ) 2008 vi mi n 0,1, 2,...
Chng minh rng dy s xn c gii hn hu hn khi n tin n dng v cng.
Li gii.
t f ( x ) ln(3 cos x sin x ) 2008 th f ( x )

cos x sin x
.
3 sin x cos x

T , s dng nh gi | cos x sin x | 2 , | sin x cos x | 2 ta suy ra


f ( x )

2
3 2

q 1

p dng dng nh l Lagrange cho x, y thuc , do hm f ( x) lin tc trn nn tn ti z


thuc sao cho: f ( x ) f ( y ) f ( z )( x y )
T suy ra f ( x ) f ( y ) q. x y vi mi x, y thuc .
60

Gi l l nghim ca phng trnh f ( x ) x hay f (l ) l .


Ta c f (un ) f (l ) q un l q f (un1 ) f (l ) q 2 un1 l ... q n1 u1 l .
Do q n1 0 khi n . Theo nguyn l kp th khi n , dy cho c gii hn l l .
Ta c pcm.
Bi 5. (VMO 2000, bng A v B)
Cho dy s xn xc nh nh sau
x0 0, xn 1 c c xn , n 0,1, 2,...

Tm tt c cc gi tr ca c vi mi gi tr x0 (0, c) , xn xc nh vi mi n v tn ti gii hn
hu hn lim xn .
Li gii.
x1 tn ti th ta th c c xn 0 vi mi x0 (0, c ) c(c 1) x0 vi mi x0 (0, c) , suy
ra c 2 . Vi c 2 th 0 x1 c .
Nu 0 xn c th c c xn c 2c 0 , suy ra xn 1 tn ti v ta cng c 0 xn 1 c .
t f ( x ) c c x th f ( x )

1
c x c c x .
4

Vi mi x (0, c ) ta c (c x )(c c x ) c(c c c ) 2(2 2 2 )

1
.
4

T suy ra f ( x ) q 1 vi mi x (0, c ) , tc f ( x) l hm s co trn (0, c ) , suy ra dy


s cho hi t.
Do , tt c cc gi tr c cn tm l c 2 .
Bi 6.
Cho dy s {xn } xc nh bi x1 (1, 2) v xn 1 1 xn

xn2
.
2

Chng minh rng {xn } c gii hn hu hn khi n dn n v cc. Tm gii hn .


61

Li gii.
Gi s xn c gii hn l a th a 1 a

a2
a 2 . Ta s dng nh ngha chng minh
2

lim xn 2 . Ta c xn1 2 1 xn

xn2
2 xn 2
2

Tip theo ta c th chng minh bng quy np rng 1 xn


2
T , suy ra

2 xn 1

2
2

2 xn 1
.
2

3
vi mi n 2,3, 4,...
2

1
2 q 1 . Suy ra x 2 q x 2 , n .
n1
n

Bng quy np, ta chng minh c xn1 2 q n x1 2 , n


V 0 q 1 nn vi n ln th q n nh ty , suy ra lim xn 2.
Bi 7. (VMO 1998, bng A)

x1 a 1

xn2
Cho dy s xc nh bi
xn1 1 ln

1 ln x , n 1, 2,3,...

n
Chng minh rng dy ny c gii hn hu hn khng ph thuc vo gi tr ca a .
Li gii.
-Nu a 1 th xn 1, n hay lim xn 1 .
-Nu a 1 th bng quy np, ta chng minh c rng xn 1 , tc l ch cn chng minh
xn2 1 ln xn , xn 1 . Bt ng thc ny c th chng minh d dng bng kho st hm s.

Tip theo, ta s chng minh rng xn1 xn bng cch xt hm s sau


x 2
, x 1
f ( x) x 1 ln
1 ln x

Ta c f ( x )

x 1 x ln x 2ln x
. Li xt hm s g ( x ) x 1 x ln x 2ln x, x 1 , ta c
x (1 ln x )
62

1
g ( x ) 2 1 ln x 0, x 1
x
Suy ra f ( x ) 0, x 1 hay f ( x ) l hm ng bin trn 1; .
xn2
xn 0 xn xn 1 .
T d dng c c xn1 xn 1 ln
1 ln xn

Dy ny gim v b chn di bi 1 nn hi t.
l 2
Gi s lim xn l 1 , ta c l 1 ln
0 . Theo phn chng minh trn th d thy rng
1 ln l

phng trnh ny khng c nghim l 1 v l 1 nghim ng phng trnh nn gii hn cn


tm ca dy cho l l 1 .
Bi 8. (Vit Nam TST 1993)
Dy s {an } c xc nh bi a1 1 v an 1 an

Hy tm tt c cc s thc dy s

1
, n 1, 2,3,...
an

an
c gii hn hu hn khc 0.
n

Li gii.
Trc ht ta chng minh an dn ti v cng khi n dn ti v cng. Tht vt, ta c
an21 a n2 2 a n

1
a n2 2 (do an 1 vi mi n)
an

T a n21 1 2n suy ra iu phi chng minh. Tr li bi ton, xt biu thc


3/ 2
3/ 2

1
1

3/2
3/ 2
3/ 2

/ 1

an an an

3/ 2
3/ 2

an
an
an

t xn

1
th xn khi n . Do
an3/ 2

lim( a

3
2
n 1

3
2
n

a ) lim

3
2

3
2

(1 x n ) 1
(1 x) 1 3
lim

x 0
xn
x
2

63

T suy ra lim

3
2
n

a
3
3
3
. Vi suy ra gii hn bng v cc, vi suy ra gii hn
n 2
2
2

bng 0.
Vy

3
l gi tr duy nht tho mn yu cu bi ton.
2

Bi 9.

(n 1) xn1 xn
.
n
Chng minh rng vi mi gi tr ban u x1 , x2 dy s cho hi t. Tm gii hn ca dy nh
mt hm s theo x1 , x2 .
Xt dy s xn cho bi cng thc xn 2

Li gii.
Ta c t cng thc ca dy s, ta c

xn 2 xn 1

( xn 1 xn ) ( xn xn 1 )
(1) n ( x2 x1 )

...
.
n
n(n 1)
n!

T suy ra
xn 2 ( xn 2 xn 1 ) ( xn 1 xn ) ... ( x2 x1 ) x1 x1 ( x2 x1 ).K n ,
trong K n 1

1 1
(1)n
1
...
, ta thy K n , n .
1! 2!
n!
e

T y suy ra dy s c gii hn v gii hn bng x1

( x2 x1 )
.
e

Bi 10.
Dy s an c xc nh bi a1 0 , a2 0 v an 1

2
.
an an 1

Chng minh rng dy s an hi t vi mi gi tr ca a1 , a2 v gii hn ca dy khng ph


thuc vo hai gi tr ny.
Li gii.
Xt hai dy M n max an , an 1 , an 2 , an 3 v mn min an , an 1 , an 2 , an 3 . Ta chng minh M n l
dy s gim v mn l dy s tng.
Tht vy, ta s chng minh an 4 max an 1 , an 3 .
T y suy ra M n 1 an 1 hoc an 2 hoc an 3 v khi M n max an , an 1 , an 2 , an 3 M n 1 .
64

Tht vy, nu an 4 an 3 th
Khi an 1

2
an 3

an 2

2
an 3 suy ra 2 (an 3 an 2 )an 3 .
an 3 an 2
2

an 3

2
an 2
an 2 an 4 2.
an 2 an 4 an 4
an 2 an 3
( an 3 an 2 ) an 3

suy ra pcm.
Ta chng minh c M n gim. Tng t mn tng. Hai dy s ny u b chn nn hi t.
Cui cng, ta chng minh c hai gii hn bng nhau.
Suy ra dy an hi t v lim an 1.
Bi 11.
Cho un l dy b chn tha mn: 2an 2 an an 1 , n . Chng minh rng dy an ny hi t.
Li gii.
t An max{an , an 1} . Ta s chng minh dy ny hi t. Tht vy
an 2

an an 1
An An 1 max{an 1 , an 2 } max{ An 1 , An } An 2 .
2

Do dy an b chn nn dy An cng b chn, ng thi theo nhn xt trn th dy An gim


nn n hi t. t lim An .
Vi mi 0 , tn ti N nguyn dng sao cho vi mi: n N th:

Theo nh ngha ca

An , suy ra:

an An

An .
3
3

.
3

th suy ra: an , 0 lim an .


3
3
3

Nu: an th theo nh ngha ca An , ta c an 1 . Suy ra:


3
3

an 2an 1 an 1 2 , tc l:
3
3

Nu an

an , 0 lim an .
Vy trong mi trng hp, dy cho u c gii hn.
65

Bi 12. (VMO 2001, bng A)


Vi mi cp s thc (a, b) , xt dy s thc sau
x0 a, xn1 xn b sin xn , n 0,1, 2,...
a) Cho b 1 . Chng minh rng dy ny c gii hn hu hn, tm gii hn .
b) Chng minh rng vi b 2 th lun tn ti a sao cho dy xn tng ng khng c gii hn.
Li gii.
a) Vi b 1 , ta c dy s tng ng x0 a, xn1 xn sin xn , n 0,1, 2,... Ta xt cc trng hp
-Nu a k , k th xn a, n , tc l dy ny c gii hn.
-Nu a k , k . Xt hm s f ( x ) x sin x, x th xn1 f ( xn ), n 0,1, 2,... v

f ( x ) 1 cos x 0 nn hm ny ng bin v dy cho n iu. Ta c 2 kh nng:


+Nu a 2k ;(2k 1) , k .
Khi , sin a 0 v suy ra dy ny n iu tng.
Bng quy np theo n, ta chng minh c rng xn 2k ;(2k 1) , n .
Suy ra dy ny tng v b chn trn nn c gii hn, t l l th chuyn qua gii hn, ta c

2k a l (2k 1),sin l 0
Do l (2k 1) .
+Nu a (2k 1); 2k , k . Khi , sin a 0 v suy ra dy ny n iu gim. Chng
minh tng t phn trn, dy ny gim v b chn di nn c gii hn. Ta tnh c gii hn
chnh l (2k 1) .
Suy ra, vi b 1 th dy cho lun c gii hn v gii hn c xc nh bi cng thc
a
a
lim xn 2 sign

2
2
Vi x , x , sign( x ) ln lt l hm phn nguyn, hm phn l v hm du ca x.

66

b) Xt hm s g ( x )

sin x
, x (0; ] . Ta thy y l hm lin tc v g ( ) 0, lim 1 nn t
x0
x

2
iu kin 0 1 do b 2 nn tn ti a0 0; sao cho 2a0 b sin a0 .
b

D thy rng khi dy ( xn ) tun hon vi chu k nh nht l 2 nn khng c gii hn hu hn.
Ta c pcm.
Bi 13.
Dy s un xc nh bi u1 b, un1 un2 (1 2a )un a 2 , n 1, 2,3,...
Tm tt c cc gi tr ca a, b sao cho dy ny c gii hn hu hn. Tm gii hn .
Li gii.
Ta thy rng un1 un (un a )2 nn nu dy cho c gii hn l L th
L L ( L a )2 L a .
D thy dy cho tng nn nu tn ti s i no m ui a u j a, j i , tc l dy khng
hi t.
Nu tn ti n sao cho un2 (1 2a)un a 2 a th a 1 un a a 1 b a (v nu ngc
li th li quay v trng hp trn v dy khng hi t).
Ngc li, ta xt a 1 b a . Ta c un1 un ... u1 b a 1 v
un1 un2 (un a )2 un un a un a un a

Khi , a 1 un a, n v dy ny tng nn c gii hn. Gii hn chnh l lim un a .


Bi 14. (VMO 2004, bng A)
Xt dy s thc ( xn ), n 1, 2,3,... xc nh bi

(2 cos 2 ) xn cos 2
x1 1, xn1
, n 1, 2, 3,...
(2 2cos 2) 2 cos 2
trong l tham s thc.
67

Hy xc nh tt c cc gi tr ca dy s yn vi yn
k 1

1
, n 1, 2,3,... c gii
2 xk 1

hn hu hn. Tm gii hn tng ng trong cc trng hp .


Li gii.
V x1 1 0, 2 cos 2 0, cos 2 0, 2 2 cos 0, 2 cos 2 0 nn t cng thc cho,
ta thy rng xn 0, n . Ta c 2 xn 1 1
1
2 xn 1 1

Do ,

3(2 xn 1)
. Suy ra
(2 2cos 2 ) xn 2 cos 2

(1 cos 2 )(2 xn 1) 1 1
1

2 sin 2
3(2 xn 1)
3
2 xn 1

1 1
1
sin 2
sin 2 . y l mt cp s nhn c cng bi l v s

2 xn 1 1
3 2 xn 1
3

hng u l

1
sin 2 nn ta c th xc nh c tt c s hng ca dy. T c c
3
n

yn
k 1

V dy s

1
1 3sin 2
1
2

1 n n sin , n 1
2 xk 1
2
3

1
hi t nn yn hi t khi n sin 2 hi t hay sin 2 0 k , k .
n
3

Khi , gii hn tng ng ca dy yn l

1
.
2

Bi 15. (VMO 2005, bng A)

x1 a
Xt dy s thc ( xn ) c xc nh bi cng thc
, n 1, 2,3,...

xn1 3xn3 7 xn2 5 xn


Hy tm tt c cc gi tr ca a sao cho dy s xn c gii hn hu hn v tm gii hn ca dy
tng ng trong cc trng hp .
Li gii.
Xt hm s f ( x ) 3 x3 7 x 2 5 x, x .
Dy s cho chnh l x1 a, xn1 f ( xn ), n 1, 2,3,...
68

Ta c f ( x ) 9 x 2 14 x 5 (9 x 5)( x 1) . Ta c bng bin thin sau


x

5
9

275
243

Ta cng c f ( x) x x( x 1)(4 x 3) nn f ( x ) x c ba nghim l x 0, x 1, x

D thy rng x 0 th f ( x ) x v x

4
th f ( x ) x . ng thi f (0) 0,
3

4
.
3

4 4
f nn t
3 3

bng bin thin trn, ta thy rng:


-

Vi x ; 0 th ta lun c f ( x) (;0) .

4
4
Vi x 0; th ta lun c f ( x ) 0; .
3
3

Vi x ; th ta lun c f ( x ) ; .
3
3

69

Ta xt cc trng hp sau:
-Nu a 0 th xn 0, n vi mi n 1 . Ta c x2 f ( x1 ) x1 v hm f ( x ) ng bin trn
min ny nn dy cho n iu gim, tc l nu dy ny hi t v l th l 0 , khng th l
nghim ca phng trnh f ( x ) x nu nn trong trng hp ny, dy khng hi t.
4
4
th xn , n . Ta c x2 f ( x1 ) x1 v f ( x ) ng bin trn min ny nn dy
3
3
4
cho n iu tng, tc l nu dy ny hi t v l th l , cng khng th l nghim ca
3
phng trnh f ( x ) x nu nn trong trng hp ny, dy khng hi t.

-Nu a

-Nu a 0 th xn 0, n nn tha mn bi.


4
4
th xn , n nn cng tha mn bi.
3
3
4
4
-Nu 0 a th suy ra xn 0; , n . Ta c hai trng hp sau:
3
3

-Nu a

4
+ Nu a 1; th ta c
3
f (a) 1 3a 3 7 a 2 5a 1 (a 1) 2 (3a 1) 0
4
4
4
f (a) 3a 3 7 a 2 5a (a )(3 x 2 3 x 1) 0
3
3
3
4
Do , bng quy np, ta chng minh c n , xn 1; .
3
70

Hm s f ( x ) trn min ny ng bin v f (a) a 3a 3 7 a 2 4a (a 1)(3a 4) 0 nn


dy s ny gim v b chn di. Do , dy s xn c gii hn. D thy rng gii hn phi

4
thuc tp nghim ca phng trnh f ( x ) x v thuc min 1; , suy ra gii hn l 1.
3
+Nu a 0;1 th c hai trng hp xy ra:
*Nu nh n m xn 0;1 th f ( x) x, x 0;1 nn vi n ty th xn1 f ( xn ) xn ,
tc l dy ny n iu tng. Hn na, n b chn trn nn c gii hn. Lp lun tng t trn,
gii hn cng chnh l 1.
4
*Nu nh tn ti mt s s hng ca dy thuc min xn 0; nhng khng thuc an 0;1
3
th gi n0 l ch s nh nht sao cho xn0 0;1 , r rng n0 1 v a x1 0;1 . Khi , ta c

5 275
an0 1 0;1 nn xn0 max f ( xn0 1 ) f
v xn0 min f ( xn0 1 ) f (0) 0 .
9 243
275
275 4
1;
Do , xn0 0;
v
x

0;1
nn
x

1; . Suy ra t s hng ny tr i th tt

n
n
0
0
243
243 3
4
c cc s hng ca dy u thuc 1; v trng hp ny c chng minh phn trn.
3
Gii hn ca dy s trong trng hp ny vn l 1.
4
Tm li, dy cho hi t khi v ch khi a 0; , c th l:
3
+ Vi a 0 th dy hi t v 0.
4
4
th dy hi t v .
3
3
4
+ Vi 0 a th dy hi t v 1.
3
Bi 16.

+ Vi a

Cho dy s xc nh bi a1 0, an1

6 6an
, n 1, 2,3,...
7 an

Chng minh rng dy ny lun hi t v tm gii hn ca n.


Li gii.

6
nn bng quy np, ta c th chng minh c rng an 2, n
Ta thy rng an 1 6 1
an 7
nu a1 2 v an 2, n nu a1 2 .

71

Xt hm s f ( x)
f ( x) x

36
6x 6
0, x 0 v
, x 0 . Ta c f ( x )
x7
( x 7)2

( x 3)( x 2)
. Do :
x7

-Nu 0 a1 2 th dy ny tng v b chn trn bi 2 nn c gii hn.


-Nu a1 2 th dy ny gim v b chn di bi 2 nn cng c gii hn.
-Nu a1 2 th y l dy hng.
Tm li, trong mi trng hp th dy cho u hi t v gii hn ca n l nghim dng ca
phng trnh f ( x) x x 2 .
Bi 17.

2 x3 3
.
3( x 2 1)
1. Chng minh rng tn ti hm s g ( x) lin tc trn sao cho f ( g ( x )) x v g ( x) x vi
mi s thc x.
2. Chng minh rng tn ti s thc a 1 dy {un }, n 1, 2,3,... c xc nh bi
Cho hm s thc f ( x)

u0 a, un 1 f (un ), n 1, 2,3,... tun hon vi chu k dng nh nht bng 2011.


Li gii.
1. Hm s f ( x ) xc nh trn (; 1) (1;1) (1; ) . Ta c f ( x)

2 x( x 3 3x 3)
.
3( x 2 1)2

Ta thy rng x 3 3 x 3 ( x 1)2 ( x 2) 1 0, x 1 nn hm s cho ng bin trn (1; ) .


Hn na, lim f ( x ) , lim f ( x) nn vi tp xc nh l (1; ) th tp gi tr ca f ( x )
x 1

l (; ) , m f ( x ) l hm lin tc v ng bin trn (1; ) nn n chnh l mt song nh t

(1; ) vo (; ) .
Do , tn ti hm s ngc g ( x) ca f ( x ) c tp xc nh l v tp gi tr l (1; ) sao
cho f ( g ( x )) x, x .
Ta cn chng minh rng g ( x ) x, x . Tht vy:
- Vi x 1 th g ( x ) 1 x .

72

x3 3x 3
- Vi x 1 th f ( x) x
0, x 1 x f ( x), x 1 f ( g ( x )) f ( x), x 1 ,
3( x 2 1)
do tnh ng bin ca f ( x ) trn (1; ) nn g ( x ) x, x 1 .
Vy hm s g ( x) tha mn bi. Ta c pcm.
2. t g n ( x ) g ( g ...g ( x))....) , n * v u0 a g 2010 ( x0 ) 1 vi x0 s c xc nh sau.

Ta c u0 g 2010 ( x0 ) 1 u1 f (u0 ) f ( g 2010 ( x0 )) g 2009 ( x0 ) 1 .


Tip tc qu trnh ny, ta d dng chng minh c u2010 x0 ng thi v g ( x ) x, x nn
u0 u1 u2 ... u2010 .
Do , nu chn c x0 sao cho x0 1 v u2011 f ( x0 ) g n ( x0 ) th dy cho c chu k
dng nh nht l 2011.
Ta ch cn chng minh tn ti x0 tha mn iu kin nu trn.
Tht vy, xt hm h( x) f ( x) g 2010 ( x) trn (1;0] , d thy h( x) l hm lin tc trn na
khong ny v h(0) f (0) g 2010 (0) 1 g 2010 (0) 0 , lim h( x) lim f ( x) g 2010 (1)
x 1

x 1

nn phng trnh h( x) 0 c nghim x0 trn (1;0] .


Vy tn ti gi tr a 1 tha mn bi nn ta c pcm.
Bi 18. (Vit Nam TST 1996)
Hy tm tt c cc s thc a v b dy s sau c gii hn hu hn

x0 b 0, xn1

a
, n 0,1, 2,...
1 xn2

Li gii.
Ta xt cc trng hp sau :
Nu a 0 th hin nhin xi 0, i 0 nn dy cho hi t.
Nu a 0 th k hiu f ( x )

2ax
a
0 nn
v g ( x ) f f ( x) th ta c f ( x )
2
1 x
(1 x 2 )2

f ( x ) l hm gim trn 0; v hm g ( x) tng trn 0; .

73

Xt dy x2n v t un x2 n , n 0,1, 2,... th un1 g (un ) . Do g ( x) tng nn un l dy n


iu (tng hoc gim). Mt khc, d thy rng 0 un a nn dy ny b chn v lun tn ti
gii hn lim un lim x2 n l . Gii hn ny chnh l nghim ca phng trnh g (l ) l .
Ta c x2 n 1 f ( x2 n ) nn nu dy x2n c gii hn th dy x2 n 1 cng c gii hn.
Ta s chng minh rng nu 0 a 2 th hai dy ny c cng gii hn, tc l xn c gii hn.
Tht vy, gi s f (l ) v hay a v vl 2 . Ta cng c f f (l ) f (v ) f (v ) g (l ) l hay

a l lv 2 .
Tr tng ng hai v ca cc ng thc trn, ta c (v l )(vl 1) 0 .
Nu v l th vl 1 , suy ra v l a , tc l v, l l nghim ca phng trnh x 2 ax 1 0 .
V a 2 nn hoc l phng trnh ny v nghim, hoc l vi a 2 th n c nghim v l 1 ,
tri vi iu gi s. Do , v l hay lim x2 n1 lim x2 n f (l ) l .
Do , trong trng hp ny, gii hn ca dy xn tn ti.
Ta s chng minh trong trng hp a 2 th dy cho hi t khi v ch khi a x03 x0 . Tht
vy, nu a x03 x0 th x1

x0 x03
a

x0 . Tng t, ta chng minh c dy ny


1 x02
1 x02

khng i nn n c gii hn.


Gi s a x0 x03 v tn ti gii hn lim xn k 0 th chuyn qua gii hn, ta c f (k ) k
hay a k k 3 . Do , k chnh l nghim duy nht ca phng trnh x 3 x a . Ta c

g ( x) x

(1 x 2 )2 (a x) a 2 x ( x 2 x a)( x 2 ax 1)

a 2 (1 x 2 )2
a 2 (1 x 2 )2

V a 2 nn phng trnh x 2 ax 1 0 c hai nghim phn bit l , . Nu gi s


th k . Tht vy, v a 2 nn k 1 , do , a a 2 k 0 . Thay a k k 3 vo, ta c
k 3 k ak 2 0 k .
Du ca g ( x) x chnh l du ca ( x k )( x )( x ) . T bng xt du ca biu thc ny,
ta c
74

Nu xt dy un x2 n tng t trn th n n iu v lim un k nn tn ti n n0 sao cho


un0 . Nu un0 k th un0 1 g (un0 ) un0 , suy ra un l dy gim k t un0 v
un0 k nn khng th c lim un k . Tng t nu k un0 . Suy ra ch c th l un0 k .

Ta cng c, nu i : xi k , i 1 xi1 k v

xi

a
k k 1 xi21 a k k 3 xi21 k 2 xi1 k
1 xi21

Suy ra, nu un0 k th u0 k , m a k k 3 nn a x0 x03 , mu thun vi iu gi s.


Nu a 0 , t xn yn yn 1

a
a

v yn 0, n 1 .
2
1 xn 1 yn2

Do , xn hi t khi v ch khi yn hi t. Tng t nh lp lun trn, dy ny c hi t


khi 0 a 2 hoc a y1 y13 . Hn na, a y1 1 y02 y1 1 x02 x0 y1 hay
a x0 x03 , tng t iu kin trn.

Vy dy cho c gii hn hu hn khi v ch khi a 2 hoc a x0 x03 .


Bi 19.
x
Chng minh rng dy s xc nh bi xn1 xn n , n 1 vi x1 0;1 c gii hn hu hn.
n
2

Li gii.

x22
2 x1 x12 3 x1 , Bng quy np, ta chng minh c
4
rng xn nx1 , n 1 . Ta lun c th chn c s m sao cho xm m 1 v
Ta c x2 x1 x12 2 x1 v x3 x2

mx1 m 1 m(1 x1 ) 1 m

1
1 x1

Cc gi tr m nh th l tn ti v xm mx1 m 1 tha iu kin.


Hn na,

x xn xn2 / n 2
xn
1
1
1
1
1
1

n 1

.
2
xn xn 1
xn xn1
xn xn1 xn1n
n
n(n 1) n 1 n
75

Do

n1
1
1
1
1 n1
1
1
1
1
1

.

xm xn i0 xmi xmi1 i0 m i 1 m i m 1 n 1 m 1

Suy ra

(m 1) xm
1
1
1

0 xn
.
xn xm m 1
(m 1) xm

V phi ca bt ng thc ny khng ph thuc vo n nn dy ny b chn trn. Hn na, dy


cho cng tng thc s nn n c gii hn hu hn.
Bi 20.
Cho dy s dng xc nh bi 8 x2 7 x1 x17 8 v
xk81 xk8
xk 1 xk1 x 7 7 , k 2, 3, 4,...
xk xk 1
2
k

Xc nh mt s thc dng a sao cho nu x1 a th dy ny n iu gim v nu 0 x1 a


th dy ny khng n iu.
Li gii.
T cng thc dy cho, ta c
xk 1

xk2
x8 x 8
8x9
x8 x 8
k71 8 k 8 xk 1 xk7 k 8 k 18 k
xk 1
xk xk 1
xk 1
xk 1

8 xk 1 xk7 7 xk8

xk8
8 x8
8 xk 7 xk 1 8 8 k
xk 1
xk 1

xk8
(8 xk 1 7 xk ) x 8 8 8 xk 7 xk 1 xk71 8
xk 1
7
k

T iu kin 8 x2 7 x1 x17 8 v bng quy np, ta chng minh c

(8 xk 1 7 xk ) xk7 8 xk 1
Xt hm s f ( x )

1 7 xk

, k 1, 2, 3,...
xk7
8

1 7x
, x 0 . Ta thy rng f ( x) x x 8 8 x 8 8 .
x7
8

Do , f ( x) x, x 8 8 v f ( x) x, x 8 8 .
Ta s chng minh rng a 8 8 l gi tr cn tm.

76

Tht vy, nu x1 a th x2 f ( x1 ) x1 v bng quy np, ta chng minh c rng xn 8 8, n


v v f ( x )

7 7 7
8
1 8 0, x 8 8 nn y l hm ng bin v dy cho n
8
x
8 8 x

iu gim.
Nu x1 a th x2 f ( x1 ) x1 v bng quy np, ta chng minh c rng xn 8 8, n v ta
cng c f ( x ) 0, x 8 8 nn y l hm nghch bin, suy ra dy cho khng n iu.
Vy gi tr cn tm l a 8 8 .
Bi 21.

1 1
1
Cho dy s
1; ; ;...; vi n l s nguyn dng cho trc. Ta xt hai hon v sau ca dy
2 3
n
trn l a1 , a2 , a3 ,..., an v b1 , b2 , b3 ,..., bn tha mn iu kin
a1 b1 a2 b2 ... an bn
4
a) Chng minh rng ak bk , k 1, n .
k

b) Chng minh rng vi mi c 1 th lun tn ti t nht mt s t nhin n sao cho c hai hon
4c
v tha mn iu kin trn v bt ng thc ak bk
ng i vi t nht 1 gi tr k 1, n .
k
Li gii.
a) Vi mi k, ta chia cc cp a1 , b1 , a2 , b2 ,..., ak , bk thnh ba loi sau:
- Loi 1 gm r cp vi ai bi .
- Loi 2 gm s cp vi ai bi .
- Loi 3 gm t cp vi ai bi .
Khi , r s t k v do tnh i xng gia ai , bi nn ta c th gi s r t .
Ta xt hai trng hp sau:
-Nu s 0 th ta c r s cp loi 1 v 2 l ai1 , bi1 , ai2 , bi2 ,..., air s , bir s .

77

1 1
1
Cc s ai j ,1 j r s ly r s gi tr khc nhau trong tp hp
1; ; ;...; nn nu t
2 3
n

a* min ai j :1 j r s

1
rs

Gi a* , b* l cp s tng ng th ak bk a* b* 2a*

2
4
4
4

.
r s 2r 2 s r s t k

-Nu s 0 th ta xt r cp loi 1 l ai1 , bi1 , ai2 , bi2 ,..., air , bir .

1
Ta cng t a* min ai j :1 j r s th a* , b* a* do a* , b* l mt cp loi 1.
r

V vy, ak bk a* b* 2a*

2
4
4
4

.
r 2r r t k

Trong c hai trng hp, ta lun c pcm.


b) Xt n 2m, m * th ta xt hai hon v sau

1 1
1
1
1
, ,
,..., ,
, b1 , b2 , b3 ,..., bn a2 , a1 , a4 , a3 ,..., a2 m , a2 m1 .
2 m 2 2 m 1
m m 1

a1 , a2 , a3 ,..., an 1,

C th thy rng hai hon v ny tha mn iu kin ban u v

a2 m b2 m
Do , vi c 0 th

1
1
2m 1

.
m 1 m m(m 1)

4c
2 (m 1)c
a2 m b2 m
.
2m
2m

Vi c dng ty th ta lun c th chn m sao cho biu thc trn m. T , ta c pcm.


Bi 22.
Cho p l mt s nguyn t , xt dy s (an ) tha mn

a0 0, a1 1, ak 2 2a k 1 pak k 0,1, 2,...


Xc nh tt c gi tr ca p 1 l mt phn t ca dy (an ) .
Li gii.
78

Nu p 2 , khi ak 2 2a k 1 2a k vi mi k 0,1, 2,... , do ak l s chn vi mi k 2


nn khng th c mt phn t nhn gi tr l 1 . Suy ra vi p 2 ( p, 2) 1 .
Gi s tn ti m 2 sao cho am 1 , theo ta c ak 1 2a k pak 1 2a k (mod p), k 2,3, 4,...
Suy ra 1 am 2m1 a1 2m 1 (mod p) . (*)
Ta cng c
ak 1 2a k a k 1 ( p 1)ak 1 2a k ak 1 (mod p 1) ak 1 ak ak ak 1 (mod p 1), k 2,3, 4,...
Suy ra ak 1 (k 1)(a1 a0 ) a0 k 1(mod p 1) .
Do 1 am m(mod p 1) m 1 0(mod p 1) . (**)
Do ( p, 2) 1 nn theo nh l Fermat, ta c 2 p 1 1(mod p ) 2m 1 1(mod p )
Kt hp vi (*), ta c 4 2m 1 1(mod p) 5 0(mod p) p 5 .
Vi p 5 , ta thy a3 1 , tha mn bi.
Vy tt c gi tr ca p tha yu cu bi ton l p 5 .
Bi 23.
Cho dy s un xc nh bi u1 a, un1

k un
, n 0 . Bit rng u1 u13 .
1 un

Hy tm tt c cc gi tr ca k.
Li gii.

un
u
k un
k .
Ta c un1
n1
1 un
k 1 k un
k
k

k tan ,

tan 0 , . Bng quy np, ta chng minh c rng

2
2
2
k

un
k

tan (n 1) , n

Do , u1 u13 tan(12 ) tan 12 m, m .


V 0

nn m 1, 2,3, 4,5 .
2

79

6 2 3 7 4 3 , suy ra tan 2 5 cot 2 7 4 3 .


Ta cng c tan 2
6
12
12 1 cos 2 3
6
1 cos

Do , cc gi tr ca m cn tm l m 7 4 3, ,1, 3, 7 4 3 .

3
Bi 24. (Vit Nam TST 2009)
Cho a thc P ( x) rx3 qx 2 px 1 trong p, q, r l cc s thc v r 0.
Xt dy s thc sau
2
a1 1, a2 p, a3 p q

an 3 p.an 2 q.an 1 r.an , n 0

Chng minh rng nu a thc P( x ) c mt nghim thc duy nht v khng c nghim bi th
dy s an c v s s m.
Li gii.
Gi s k l mt nghim (thc hoc phc) ca a thc
Q ( x) x 3 px 2 qx r , do r 0 nn k 0 k 3 pk 2 qk r 0

(*)

Theo gi thit, a thc P ( x) rx3 qx 2 px 1 c ng mt nghim thc nn n cn c thm


hai nghim phc lin hp na, ng thi
3

1
chnh l nghim ca P( x ) do
k
2

1
r qk pk 2 k 3
1
1
1
P( ) r q p 1
0.
k
k3
k
k
k
r
Xt dy s un xc nh bi cng thc un 1 an 3 ( p k )an 2 an 1
k
Theo gi thit th an 3 pan 2 qan 1 ran , n 0,1, 2,... Ta c:

(**)

r
kq r
un 1 pan 2 qan 1 ran ( p k )an 2 an 1 kan 2
.an 1 ran
k
k
kq r
r
k (an 2 2 .an 1 an )
k
k
T (*) suy ra (kq r ) pk 2 k 3

kq r
p k , do :
k2
80

r
un 1 k (an 2 ( p k )an 1 an ) kun , n 0,1, 2,...
k
Trong (**), cho n 1 , ta c

r
r
pk 2 qk r k 3
u0 a2 ( p k )a1 a0 p 2 q ( p k ) p

k2
k
k
k
k
r
Suy ra un k n 2 an 2 ( p k )an 1 an k n 2 , n 0,1, 2,...
(***)
k
Gi s z l nghim phc ca phng trnh P( x) 0 v , ln lt l modun v argument ca
z trong : , , 0 .
Ta c: z ei (cos i sin ) v P( x ) [ x ] nn: P ( z ) 0 P ( z ) 0 P ( z ) 0 do
z e i (cos i sin ) cng l nghim ca P(x).

r
r
T (***), ta c an 2 ( p z )an 1 an ( z )n 2 , an 2 ( p z )an 1 an ( z ) n 2 .
z
z

Theo cng thc Moavre, ta c: z (cos i sin ) z n n (cos n i sin n ) nn:

z n 2 z

n2

n 2 cos(n 2) i sin(n 2) n 2 cos(n 2) i sin(n 2)

2i. n 2 sin (n 2)

z n 2 z

zz

n 2

2i. n 2 sin (n 2)
sin ( n 2)
n 1.
2i. sin
sin

1 1
Tr tng v hai ng thc, ta c ( z z )an 1 r ( )an ( z )n 2 ( z ) n 2 .
z z

( z z )an 1 r (
an 1

zz
r
z n 2 ( z ) n 2
)an z n 2 ( z ) n 2 an 1 2 an

z.z
(z z)

sin (n 2)
r
a n 1 .
2 n

sin

Do 0 nn xt n0 l mt gi tr nguyn dng sao cho

sin (n0 2)
sin (n0 2)
r
0 n0 1 .
0 an0 1 2 an0 0 .
sin
sin

r
0 nn an0 1 , an0 tri du vi nhau. Do , trong hai gi tr ny c mt s m.
2

sin (n0 2)
0 , m ng vi mi
sin
gi tr n0 nh th ta li tm c mt s hng m ca dy cho, tc l dy (an) c v s s m.
y chnh l iu phi chng minh.
Ta thy khi n tin ti v cc, tn ti v s gi tr n0 sao cho

81

E CC BI TON DY S C GI GII.
Bi 1. (Vit Nam TST 1985)
Cho dy s thc ( xn ) c xc nh bi cng thc:
x1

29
, xn 1
10

xn
xn2 1

3, n 1, 2,3,...

Chng minh rng tn ti mt s thc a tha mn x2 k 1 a x2 k vi mi s nguyn dng k.


Gi .
T cch xc nh dy s, ta c xn 3, n . Ta s tm gii hn ca dy s cho v chng minh
rng gii hn chnh l gi tr cn tm.

Xt hm s f ( x )

x 1
2

3, x 3 .

Phng trnh f ( x ) x c nghim duy nht l x


Hm s f ( x )

x 1
2

3( 5 1)
.
2

0, x 3 nn y l hm nghch bin.

n y, ta c bi ton quen thuc l tm gii hn ca dy s xc nh bi cng thc truy hi


xn1 f ( xn ) v f ( x ) nghch bin.
S dng tnh cht ca hai dy con c tnh n iu ngc nhau l hon tt chng minh.
Bi 2.
Cho n s dng a1 , a2 , a3 ,..., an vi a1 1, an 2 v ak ak 1ak 1 vi k 2,3, 4,..., n 1 .
Xc nh s ln nht ca dy.
Gi . Bng phn chng hy chng minh rng max ak max{a1 , an } .
1k n

Bi 3.
1
Chng minh rng dy s xn c tnh cht xn xm , n m .
n

Chng minh rng dy ny khng b chn.

82

n
1
Gi . Trc ht, chng minh rng dy an . Gi s dy cho b chn, tc l tn
i 1 i
1
ti xn M , n ri xt ln cn bn knh
cho mi im.
2n

Bi 4.
Tm tt c cc s thc a, b sao cho dy xn vi x0 a, xn1 1 bxn , n 0,1, 2,... hi t.
Gi . Quy np tm cng thc tng qut ca n ri tm bin lun.
Kt qu l b 1, a ty hoc b 1, a

1
.
1 b

Bi 5.
xn3 3axn
Cho dy xn xc nh bi x1 0 v xn1
,a 0.
3xn2 a
Chng minh rng dy ny c gii hn vi mi x1 . Tm gii hn .
Gi . D thy rng hm s f ( x)

x3 3ax
, a 0 c o hm dng v dy s cho chnh l
3x 2 a

xn1 f xn , n 1, 2,3,...

Bi 6.
Cho dy s yn xc nh bi y1 x , yn 1 a sin yn trong a

,x0.
2

Tm gii hn ca dy ny.
Gi . Xt cc trng hp 1 a 1 th gii hn bng 0, nu 1 a

th xt nghim l * ca
2

phng trnh l a sin l . Cc trng hp khc khng c gii hn.


Bi 7.
Cho dy s xn xc nh nh sau: xn1 sin xn , n 1, 2,3,... v x1 0; . Chng minh rng
lim nxn 3 .

83

Gi : Chng minh rng tn ti dy yn 0 sao cho

1
1
1
2 yn . nh gi cc tng ny
2
xn
xn1 3

suy ra cc hng s, t tm c gii hn.


Bi 8.
Gi s a1 , a2 , a3 ,... l dy cc s t nhin v hn khng nh hn 2. Chng minh rng t dy ny
c th trch ra c dy con ai1 , ai2 , ai3 ,... sao cho aik ik .
Gi . Bng phn chng, chng minh rng c v s s hng ca dy m ai i .
Bi 9.

x
Cho dy xn tha mn iu kin xm n xn xm , m, n . Chng minh rng dy n hi t.
n
Gi . Ta thy rng tn ti 0 sao cho 0 th tn ti m m
Biu din n qm r , 0 r m 1 c xn qxm xr

xm

.
m
2

xn xm
m
x

r .
n
m qm r r

xn
qm r xr
x
x

r . nh gi r da trn iu kin cho

n
2 m
r
2 r
r
x
chng minh rng n l xong.
n
Do

Bi 10.
Cho dy s an khng tun hon gm cc phn t l 0,1, 2 v xt cc dy bn , cn tng
ng nh sau
bn 0 nu an 0 , bn 1 nu an 1 hoc an 2 .
cn 0 nu an 2 , cn 1 nu an 0 hoc an 1 .
Chng minh rng t nht mt trong hai dy ny khng tun hon.
Gi . Ch cn chng minh an bn cn , n 0,1, 2,...
Ch rng hai dy tun hon th tng ca chng cng phi tun hon.
84

Bi 11. (VMO 1990, bng A v B)


Cho dy s ( xn ), n * v x1 1 c xc nh bi h thc
xn 3 3xn2
xn1
, n 1, 2,3,...
2
a) Cn thm iu kin g i vi x1 dy ny gm ton s dng?
b) Dy s ny c tun hon khng? V sao?
Gi .
a) Chng minh bng quy np rng iu kin cn tm l 0 x1

3
.
2

b) Do xn 1, n nn c th t xn sin an , an ri xem xt tnh cht ca dy an .


2
2

Bi 12. (VMO 1994, bng B)


Cho s thc a v dy s xn xc nh bi
x0 a

, n 1, 2,3,...

xn 3 6 xn1 6 sin xn1

Chng minh rng dy s xn c gii hn hu hn khi n dn ti v cc v tm gii hn .

x3
, x 0 ,
6
ta c xn xn1 , tc l dy cho gim, b chn di nn c gii hn. Trng hp a 0 th i
Gi . Vi a 0 th gii hn ca dy l 0. Vi a 0 th t bt ng thc sin x x

du ca dy v chng minh tng t.


Bi 13.
Tm iu kin ca a cc dy s xc nh nh sau hi t:
a) u1 a, un1 un2 un 1, n 1, 2, 3,...
b) u1 a 0, un1

un2 a
, n 1, 2,3,...
2
85

Gi .
a) Tin hnh kho st hm s y f ( x) v nghim ca phng trnh f ( x ) x suy ra iu
kin cn tm l a [0;1] .

x2 a
c o hm l f ( x) x v cc s hng ca dy u
2
a2 a
dng nn hm ny ng bin. T , ch cn so snh a vi
l suy ra iu kin cn tm.
2
b) Hm s tng ng l f ( x)

Bi 14.
Cho dy s an tha mn a1 (0,1) v an 1 an an2 , n 1, 2,3,...
Chng minh rng lim nan 1 .
Gi .
Bng quy np, ta chng minh c: an

1
, n .
n 1

Ta cng c: an 1 an an2 0, n , suy ra: dy an gim, ng thi n b chn di nn c gii


hn, d thy gii hn chnh l 0. t cn

Ta thy: lim

1
.
an

cn 1 cn
a a
a2
1
lim n n 1 lim 2 n
lim
1.
(n 1) n
an .an 1
an (1 an )
1 an

Theo nh l trung bnh Cesaro, ta c lim

cn
1 lim n.an 1 .
n

Bi 15.
Cho dy s xn c xc nh nh sau:
x1 a 2

3 2 xn2 2 2

, n 1, 2,3,...
xn 1
2
2
x

2
x

2
n
n

Xt tnh hi t ca dy sau ty theo gi tr ca a .


86

Gi .
Xt f ( x)

3 2x2 2 2
2 x 2 x2 2

, x 2 . Ta c x1 a, xn1 f ( xn ), n 1, 2,3,...

Ta thy phng trnh f ( x ) x ch c hai nghim l x 1, x 7 .


Xt du ca f ( x) x trn ( , 7), (1, ) , ta c f ( x ) x, x 7 v f ( x ) x, x 1 .
Tip tc nhn xt phng trnh f ( x) 1 ch c nghim x 1 nn f ( x ) 1 khng i du trn
tng khong ( 1,1) v (1, ) ; ta chng minh c: f ( x) 1, x 1 .
Tng t, xt phng trnh f ( x) 7 , ta c: f ( x) 7, x 1 .
T suy ra:
-

Nu a 1 th dy gim v b chn di nn n hi t, lim xn 1 .

Nu a 1, a 2 th dy tng v b chn trn nn cng hi t, lim xn 7 .

Bi 16.
Cho a, b, c, d . Xt hm s f ( x )

ax b
d
a
, f : \ \ v dy un tha
cx d
c
c

u0 k , un 1 f (un ), n 0,1, 2,...


a) Chng minh rng f ( x ) l mt song nh v dy un cho xc nh khi v ch khi
d
, vn 1 f 1 (vn ), n 0,1, 2,... (lu rng dy
c
ny c th khng xc nh t mt s th t no y).

k vn , n , trong vn c xc nh bi v0

b) t (d a )2 4bc .
Bin lun theo s hi t ca dy un .
Gi .
a) Ta c y

ax b
b dy

d a
x
, ( x, y ) \ \ nn f ( x ) l mt song nh.
cx d
cy a
c c

Dy cho xc nh khi v ch khi u0 k v0 , uk xc nh v khc v0 vi mi k hay k vn , n .


87

b) Ta thy nu dy cho c gii hn l th

a b
c 2 ( d a) b 0 (*) .Khi :
c d

Nu (d a )2 4bc 0 th dy ny phn k.

Nu (d a )2 4bc 0 th (*) c hai nghim phn bit, t l .

Ta li xt cc trng hp :
+ Nu u0 un a, n . Dy cho l dy hng.
+ Nu u0 , ta xt dy s : U n 1

U n 1

un 1 c d un

.
.U n . Suy ra :
un 1 c d un

c d
un 1 c d un
1.

.
.U n U n n .U 0 vi
c d
un 1 c d un

1 un
Do :
1 un
Trng hp 1 th un nu u0 v un phn k nu u0 .
-

Nu (d a )2 4bc 0 , t

ad
l nghim duy nht ca (*).
2c

+ Nu u0 un a, n .
+ Nu u0 . Ta chng minh c dy Vn

1
khi n .
un

T suy ra : lim un .
Bi 17.
Dy s an c xc nh bi a1 0 , a2 0 v an1 an an1 .
Chng minh rng dy s an hi t v tm gii hn ca dy s .
Gi .
Xt dy s M n max an , an1 , 4 .
+ Nu M n 4 th an , an 1 4 , suy ra an 2 4 , t M n 1 4 .
+ Nu M n an 1 th an 1 an , an 1 4 . Khi
88

an1 an1 an an 1 an 1 an1 suy ra an 2 an an1 an an 1 an 1 .


Do , M n1 max an1 , an 2 , 4 an1 .
+ Nu M n an th an an 1 , an 4 . Khi an 2 an an 1 2 an an .
Suy ra M n 1 an M n .
Vy trong mi trng hp th M n 1 M n , tc l dy M n l dy s gim. Do M n b chn di bi 4 nn dy ny c gii hn. Ta chng minh gii hn ny bng 4. Thc vy, gi s gii hn
l M 4 . Khi vi mi 0 , tn ti N sao cho vi mi n N th M M n M .
Chn n N sao cho M n 2 an 2 (theo lp lun trn v do M 4 th tn ti ch s n nh vy).
Ta c
M M n 2 an 2 an an1 2 M

M M 4 2M 4 0
Mu thun v M 4 v c th chn nh tu .
Do , lim M n 4 suy ra dy cho cng hi t ti 4.
Bi 18. (Vit Nam TST 1990)
Cho trc bn s thc dng a, b, A, B . Xt dy s xn xc nh nh sau

x1 a, x2 b, xn 2 A 3 xn21 B 3 xn2 , n 1, 2,3,...


Chng minh rng tn ti gii hn lim xn v tm gii hn .
n

Gi .
Xt dy s ph bn max{an , an 1 , ( A B )3 } .
Ta chng minh c dy ny gim v b chn di nn c gii hn. Sau chng minh gii hn
ca dy ny v dy xn cho c cng gii hn l ( A B )3 .
Bi 19. (VMO 1992)
Cho ba s thc dng a, b, c v cc dy s ak , bk , ck , k 0,1, 2,... c xc nh nh sau:
1) a0 a, b0 b, c0 c .
2) ak 1 ak

2
2
2
, bk 1 bk
, ck 1 ck
,k 0
bk ck
ck ak
ak bk

Chng minh cc dy ak , bk , ck ny dn ti v cc khi n tin ti v cc.


89

Gi .
Vi mi k 0 , t M max{ak , bk , ck } v m min{ak , bk , ck } , d thy cc dy ny u dng.
Ta s chng minh rng: lim M k , lim

Mk
p . Tht vy:
mk

Xt M k , t gi thit, ta c:
ak
bk
ck
ak21 bk21 ck21 ak2 bk2 ck2 2

bk ck ck ak ak bk

2
2
2
ak bk ck 6

ak2 bk2 ck2


Bng quy np, suy ra: a b c 6k , k M
2k lim M k .
3
2
k

Xt

2
k

2
k

2
k

Mk
1
1
, ta chng minh c: mk 1 mk
, M k 1 M k
, k . Suy ra:
mk
Mk
mk

1
1
M k 1 M k
.
M k 1.mk M k

mk M k mk
M k .mk 1
mk
Mk
mk 1 mk

Hn na r rng:

Mk
M
M
1 , suy ra dy k ny hi t, tc l tn ti gii hn p ca k .
mk
mk
mk

T suy ra: lim mk v suy ra pcm.


Bi 20.
Cho dy s dng an tha mn: a1 0, anp1 a1 a1 ... an , n 1 vi 0 p 2 .
Chng minh rng tn ti c 0 sao cho an nc, n .
Gi .
1
p

1
p

T gi thit, suy ra: an a1 , n hay an (n 2)a1 a1 , n .


Do : lim an . Suy ra, tn ti N 0 sao cho vi mi n N 0 th: an 1 .
aN
a
1
a
t c min{ , a1 , 2 ,..., 0 } n c 0, n N 0 .
4
2
N0
n
Ta s chng minh an nc, n N 0 bng quy np. Tht vy:
Vi n N 0 , nhn xt trn hin nhin ng.
Gi s nhn xt ng n n N1 N 0 , ta c
aN2 1 1 anp1 a1 a2 ...aN1 (1 2 ... N1 ).c

N1 ( N1 1)
N
2
c ( N1 1)c 1 ( N1 1)c
2
2
90

aN1 1 ( N1 1)c

aN1 1
N1 1

c , tc l nhn xt trn cng ng vi n N1 1 .

Theo nguyn l quy np, nhn xt c chng minh. T y ta cng suy ra pcm.
Bi 21.
Kho st s hi t ca dy s cho bi cng thc sau

u0 a , un1 3 7un 6, n 0,1, 2,...


Gi .
t f ( x ) 3 7 x 6 , d thy f ( x ) ng bin trn .
Ta thy phng trnh f ( x ) x c 3 nghim phn bit l x 3, x 1, x 2 .
Xt du ca f ( x ) trn tng khong (, 3), (3,1), (1, 2), (2, ) , ta c:
a 1 lim un 3

a 1 lim un 1
a 1 lim u 2
n

Bi 22.
Cho (0, 2) . Tnh gii hn ca dy sau theo cc gi tr u0 , u1 cho trc
un 2 un 1 (1 )un , n 0,1, 2,...
Gi .
Ta c: un 1 un ( 1)(un un 1 ) ... ( 1) n (u1 u0 ) .
n 1

Suy ra: un 1 u0 (uk uk 1 ) ( 1) k (u1 u0 ) (u1 u0 ) ( 1) k (u1 u0 ).


k 1

k 0

k 0

1 ( 1)n
1 ( 1)

T (0, 2) , ta c: 1 1 1 1 1 lim ( 1)n 0 .

1 ( 1)n u1 u0
Do : lim(un 1 u0 ) lim (u1 u0 ).
.

1 ( 1) 2

u u
(1 )u0 u1
Vy lim un 1 0 u0
.
2
2
Bi 23. (Vit Nam TST 1991)

Cho dy thc dng xn c xc nh bi

x1 1, x2 9, x3 9, x4 1, xn 4 4 xn .xn1.xn 2 .xn 3 , n 1 .
Chng minh dy ny c gii hn hu hn. Tm gii hn .
91

Gi .
Xt dy yn yn log 3 xn , n , tc l
y1 0, y2 2, y3 2, y4 0, yn 4

yn yn 1 yn 2 yn 3
, n 1.
4

Ta s chng minh dy yn ny hi t. Tht vy:


T cng thc tng qut ny, suy ra
4 yn 4 yn yn 1 yn 2 yn 3 4 yn 4 3 yn 3 2 yn 2 yn 1 4 yn 3 3 yn 2 2 yn 1 yn
Bng quy np, ta chng minh c
4 yn 4 3 yn 3 2 yn 2 yn 1 4 y3 3 y2 2 y1 y0 4.0 3.2 2.2 1.0 10
Suy ra nu dy yn c gii hn l th 10 10 1 .
Ta cng dng dy ph chng minh dy ny c gii hn.
Xt dy un max{ yn , yn 1 , yn 2 , yn 3}, vn min{ yn , yn 1 , yn 2 , yn 3}, n .
Bng quy np, d thy yn 9, n .
Ta chng minh c dy

un

gim v b chn di, dy vn tng v b chn trn nn c hai

dy ny u hi t ti mt im. Suy ra dy yn hi t ti 1 .
Vy dy xn hi t v lim xn 3 .

92

F CC BI TON T GII.
Bi 1.
Trn hypebol xy 1 , ta ln lt ly cc im An , Bn vi cc honh tng ng l

n n 1
,
.
n 1 n

K hiu M n l tm ca ng trn i qua An , Bn v cc nh ca hypebol. Hy tm gii hn ca


dy M n khi n tin ti v cc.
Bi 2.
1
a
Gi s xk 1 2 xk 2 , a 0, x0 0 .
2
xk

a. Chng minh rng dy s xn c gii hn hu hn. Tm gii hn .


b. K hiu zn l hiu gia xk v gi
i hn tng ng ca dy vi gi thit rng z1 0 . Chng minh rng vi mi k 1 th ta c cc
bt ng thc sau

zk 0, zk 1

2
1
zk , z k 1 3 zk
3
a

Bi 3.
Gi s x1 , x2 , x3 ,... l tp hp tt c cc nghim dng ca phng tan x x c xp theo th
t tng dn. Tnh gii hn ca dy yn xn 1 xn , n 1, 2,3,...
Bi 4.
Gi s dy an l dy cc s dng v dy xn xc nh bng cch sau
x1 1, x2 2, xn2 xn an xn 1 , n 1 .
Chng minh rng gia cc phn t ca dy xn c v hn cc s nguyn dng v nguyn m.
Bi 5.
Gi s p l s nguyn t v a, b sao cho a 2 ab b 2 0(mod p) . Xt dy s nguyn dng sau
v0 a, v1 b, vn 1 vn vn1 , n 1, 2,3,...
93

Chng minh rng s d vn mod p tun hon v c chu k khng ph thuc vo a, b .


Bi 6.
Gi s an l dy hu hn cc s thc 1 n N . Ta gi ak l mt s c nh du nu nh
c t nht mt trong cc s ak , ak ak 1 ,..., ak ak 1 ... ak 2011 l khng m (nu n N th
coi an 0 ). Chng minh rng tng tt c cc s c nh du l khng m.
Bi 7.

a0 1, a1 p, a2 p 2 q,
Cho dy s sau
.

an3 pan2 qan1 an , n 0

Bit an 0, n v am an am1an1 , m n . Chng minh rng a thc P ( x ) x 3 px 2 qx 1


c ng ba nghim thc.
Bi 8.
Cho dy s nguyn dng an tha mn iu kin 0 an1 an an , n 1 .
Chng minh rng vi mi x, y m 0 x y 1 th tn ti k , l * sao cho x

ak
y.
al

Bi 9.
Cho s thc m 0 v dy s an tha mn
a0 1, a1 m
n

Chng minh rng tng yn


i 1

a2

1
, an1 2n 2 an , n 1, 2,3,...
m
an1

1
b chn.
ai

Bi 10.
Cho hai dy s an , bn tha mn iu kin

an an1 an an2 bn bn1 bn bn2 0, n 2


Chng minh rng tn ti s nguyn dng k sao cho ak ak 2011 .
94

Bi 11.
1
Chng minh rng vi mi a 1; e e th dy s

u1 a
hi t.

un1 a un , n 1, 2,3,...

Bi 12.
Cho hai dy s thc dng an , bn tha mn iu kin
(i) a0 1 a1 , an (bn1 bn1 ) an1bn1 an1bn 1 , n 1
n

(ii)

b n
i

n , n 1.

i 1

Tm cng thc tng qut ca an .


Bi 13.
Cho dy s nguyn dng bn v dy s an vi a1 c nh c xc nh nh sau
an 1 an bn 1, n 1 .

Tm tt c cc s nguyn dng m ln hn 2 tha mn iu kin:


(i) Dy s an mod m tun hon.
(ii) Tn ti cc s nguyn dng q, u, v sao cho 2 q m 1 v dy bu bt mod q tun hon.
* Ti liu tham kho.
[1] thi chn i tuyn cc trng, thi HSG cc tnh, thnh ph nm hc 2011 2012.
[2] Trn Nam Dng, Ti liu gio khoa chuyn Ton 11, NXB Gio dc, 2010.
[3] Trn Lu Cng, Ton Olympic cho Sinh vin, NXB Gio dc, 1998.
[4] T sch tp ch THTT, Cc bi ton thi Olympic Ton THPT, NXB Gio dc, 2007.
[5] Tuyn tp 30 nm tp ch THTT, NXB Gio dc, 1996.
[6] Cc din n Ton hc http://mathscope.org, http://mathlinks.ro.

95

You might also like