JEDININI HIDROGRAM

Jedinini hidrogram nekog sliva se definira kao hidrogram nastao

kao rezultat efektivne oborine veliine 1 mm jednoliko
raspodijeljene po slivu za vrijeme T.

Karakteristine vrijednosti svakog jedininog hidrograma su:

vrna vrijednost protoka up
bazno vrijeme kao ukupno vrijeme trajanja hidrograma
vrijeme porasta hidrograma tp je vrijeme izmeu poetka hidrograma
i vrha hidrograma
vrijeme koncentracije je vrijeme izmeu kraja oborine i kraja
hidrograma
vrijeme pomaka je vrijeme izmeu teita oborine i vrha hidrograma

tlag

HIDROGRAM
Trajanje efektivne
oborine

Vrijeme
koncentracije

 Sherman (1932.) je predloio metodu

jedininog hidrograma za proraunavanje
d i r e k t n o g o t j e c a n j a .
Zasnovana je na pretpostavkama da se
sliv na kojem se odvija transformacija
efektivne kie u hidrogram direktnog
otjecanja ponaa kao linearan i
stacionaran sustav u kojem vae principi
proporcionalnosti i superpozicije.

PROPORCIONALNOST I
SUPERPOZICIJA
Njih je mogue izraziti slijedeim postulatima:
1) Na danom slivu kie jednakog trajanja proizvode hidrograme koji imaju priblino
jednaku vremensku bazu, nezavisnu od intenziteta kia, ali zavisnu od trajanja
kie;
2) Za dani sliv veliina ordinata hidrograma direktnog otjecanja proporcionalna je
volumenu efektivne oborine uz uvjet da su trajanja kia ista;
3) Na danom slivu raspodjela otjecanja u vremenu, tj. oblik hidrograma direktnog
otjecanja izazvan efektivnom oborinom odreenog trajanja nezavisan je od
prethodnih i buduih kia.

BAZA HIDROGRAMA

POSTULAT KONSTANTNOG
TRAJANJA BAZE HIDROGRAMA

POSTULAT LINEARNOSTI ILI

PROPORCIONALNOSTI

Q1 : Q 2 = i1 : i 2

POSTULAT SUPERPOZICIJE

PROPORCIONALNOST+SUPERPOZICIJA

ie
Izlaz: hidrogram direktnog otjecanja

PRIMJER
U nastavku e biti dan primjer prorauna
ukupnog hidrograma otjecanja nastalog
uslijed sloene efektivne oborine
sastavljene od tri komponente h1, h2, h3.
Jedinini hidrogram je definiran putem
svojih osam ordinata u1, u2, u3, u4, u5, u6,
u7, u8 tijekom promatranog vremena , 2,
3, 4, 8.

 Slijedei princip proporcionalnosti, u prvom redu

tebele se nalazi hidrogram nastao uslijed prvog
segmenta efektivne oborine.
Hidrogram nastao uslijed drugog segmenta
oborine je pomaknut za vrijeme .
Procedura dobivanja parcijalnih hidrograma
uzrokovanih pojedinim segmentom oborine se
nastavlja do ukljuivo zadnjeg segmenta
oborine, a ukupni rezultirajui hidrogram se
dobiva zbrajanjem pojedinanih ordinata.

UKUPNI HIDROGRAM
Vrijeme
h1 u (t )
h 2 u (t )

h3 u (t )
ORDINATE
UKUPNOG
HIDROGRAMA
OTJECANJA

h1 u1

h1 u 1

2
h1 u 2

3
h1 u 3

4
h1 u 4

5
h1 u 5

6
h1 u 6

7
h1 u 7

8
h1 u 8

h 2 u1

h2 u 2

h2 u 3

h2 u 4

h2 u 5

h2 u 6

h2 u 7

h2 u 8

h3 u 1

h3 u 2

h3 u 3

h3 u 4

h3 u 5

h3 u 6

h3 u 7

h3 u 8

h1 u 6
+
h2 u 5
+
h3 u 4

h1 u 7
+
h2 u 6
+
h3 u 5

h1 u 8
+
h2 u 7
+
h3 u 6

h2 u 8
+
h3 u 7

h3 u 8

h1 u 2
+
h 2 u1

h1 u 3
+
h2 u 2
+
h3 u 1

h1 u 4
+
h2 u 3
+
h3 u 2

h1 u 5
+
h2 u 4
+
h3 u 3

10

ORDINATE UKUPNOG
HIDROGRAMA
Q1 = h1 u 1
Q 2 = h1 u 2 + h 2 u 1
Q 3 = h1 u 3 + h 2 u 2 + h3 u 1
Q 4 = h1 u 4 + h 2 u 3 + h3 u 2
Q 5 = h1 u 5 + h 2 u 4 + h3 u 3
Q 6 = h1 u 6 + h 2 u 5 + h3 u 4
Q 7 = h1 u 7 + h 2 u 6 + h3 u 5
Q 8 = h1 u 8 + h 2 u 7 + h3 u 6
Q 9 = h 2 u 8 + h3 u 7
Q10 = h3 u 8

Principi proporcionalnosti i
superpozicije su temeljni principi
linearnog jedininog hidrograma.
Ove pretpostavke trebaju biti temeljito
razmotrene.

Na primjer, mali slivovi imaju razliite

jedinine hidrograme ovisno o
intenzitetu oborina. to je vei
intenzitet oborine, vii su vrhovi
jedininog hidrograma.
Linearnost nije uvijek zagarantirana,
posebno u urbanim podrujima.

Openito, ordinate Qi hidrograma

otjecanja produciranog efektivnom
oborinom sloenom od segmenata
hi jednakog trajanja su dane
putem slijedee relacije:

Qi = hj uij+1
j=1

Efektivna oborina-kontinuirana
funkcija
U sluaju da se efektivna
oborina moe prikazati
kontinuiranom
funkcijom, ordinate
jedininog hidrograma u
trenutku t mogu biti
izraene kao funkcija
jedininog hidrograma i
odreene efektivne
oborine tj. biti izraene
putem Duhamelovog
integrala konvolucije:

Q (t ) =

=t

u (t ) i ( )d

=0

 Za odreivanje jedininog hidrograma

esto se koristi postupak dekonvolucije
primjenom matrica.
Gornje jednadbe mogu biti napisane u
slijedeoj formi umnoka dviju matrica:

Dobivanje jedininog hidrograma

putem matrica
h1
h
2
...

hM
0

...
0

...0

0...

h1

...0

0...

...h1

0...

hM 1 ...h2 ...h1

hM 1 hM 2
hM
0

...0

0... hM

...0

0...

0
Q1
0 u1 Q2

u 2 ...

0 u3 QM

=
0 ... QM +1

...
...

hM 1 u N M +1 QN 1

hM [ ]
Q
N

 ili
[h] [u] = [Q]

Gornja jednadba moe takoer biti

ispisana kao:
Qn = hn u1 + hn1 u2 +...+ hnM+1 uM

n=1, 2, , N

S-HIDROGRAM

S-hidrogram je definiran kao hidrogram uslijed kontinuirane

efektivne oborine ije trajanje je dulje od vremena koncentracije tc
sliva. Vrijeme koncentracije sliva predstavlja vrijeme neophodno da
oborina stigne od najudaljenije toke slivne povrine do izlaznog
profila pri emu cijeli sliv sudjeluje u formiranju otjecanja. Ukoliko
trajanje oborine dostigne vrijeme koncentracije sliva, S krivulja
postaje horizontalna pod pretpostavkom jednolikosti oborine u
vremenu i prostoru.
S krivulja omoguava definiranje jedininog hidrograma uslijed
efektivne oborine koja ima neko drugo proizvoljno trajanje T.
Definiranje S-krivulje odvija se putem nekoliko koraka:
-sumiraju se jedinini hidrogrami trajanja
-rezultirajui hidrogram se pomakne za interval vremena T
-oduzmu se pripadne ordinate
-podijele se s T/
-definiran je jedinini hidrogram uslijed efektivnih oborina trajanja T.

Beskonano trajanje oborine

1 cm oborine za T sati

S-krivulja

t (sati)
S-KRIVULJA

ODREIVANJE ORDINATE JEDININOG HIDROGRAMA ZA KIU

PROIZVOLJNOG TRAJANJA tk1 KORITENJEM S-HIDROGRAMA

tk1
ie

1
[S( t ) S( t t k1 )]
u ( t k1 , t ) =
t k1

Q
u(tk1, ti) tk1

S(tk)
S(tk-tk1)

t
tk1

ti

POPLAVA U MARINI (6.12.2004)

SINTETIKI HIDROGRAM
Za sliv, za koji se ne raspolae mjerenim podacima,
model (sintetiki jediniki hidrogram) se formira na osnovu
analize fizikih i drugih karakteristika sliva.
Ovo se postie koritenjem empirijskih izraza koji
predstavljaju vezu izmeu raznih karakteristika sliva i
oblika hidrograma otjecanja.
U praksi se esto koristi metoda izokrona. Ona se koristi za
proraun sintetikog hidrograma direktnog otjecanja.

IZOKRONE
Izokrone otjecanja ili izokrone su linije
jednakih vremena otjecanja vode sa sliva.
Osnovna je pretpostavka metode izokrona da
voda s pojedinih dijelova sliva stie do
izlaznog profila vodotoka u razliitim
vremenskim intervalima t.
Rezultirajui hidrogram otjecanja se
odreuje na temelju povrine sliva s
izokronama, hijetograma efektivne oborine i
dijagrama vrijeme-povrina
Na slijedeoj slici je prikazano odreivanje
hidrograma otjecanja metodom izokrona.

METODA IZOKRONA

 Postupak odreivanja hidrograma

povrinskoga otjecanja metodom izokrona
provodi se na slijedei nain:
Najprije se na slivu konstruiraju izokrone tj.
linije jednakih vremena otjecanja.
Vrijeme otjecanja vode od jedne do druge
izokrone je t, a ukupno vrijeme otjecanja od
najudaljenije izokrone do izlaznog profila
jednako je vremenu koncentracije sliva Tc
Izokronama je sliv podjeljen na manje
povrine.

 Nakon toga se koristi hijetogram

efektivne kie konstantnih intenziteta u
vremenima t (slika 3). Temeljna je
pretpostavka da je na cijeli sliv pala
kia i da su intenziteti efektivne kie i1,
i2, ...itk u vremenskim razmacima t.
Trajanje efektivne kie Tk je :
Tk=nt=Tc
gdje je: Tc-vrijeme koncentracije sliva
t-vrijeme otjecanja vode od jedne do
druge
izokrone

HIJETOGRAM OBORINE

Ispod hijetograma se u dijagram vrijemepovrina nanesu povrine sliva izmeu

pojedinih izokrona a1, a2, ...
Povrine izmeu izokrona se nanose u
razmacima t, a vrijeme za sve
povrine od a1 do atc jednako je
vremenu koncentracije sliva Tc (slika4).

POVRINA-VRIJEME

POSTUPAK ODREIVANJA HIDROGRAMA OTJECANJA

METODOM IZOKRONA

u prvoj jedinici vremena t do izlaznog profila dolazi

voda s povrine a1 uslijed efektivne kie intenziteta
i1, pa je protok na kraju vremena t:
Q1=i1a1
Na kraju druge vremenske jedinice, nakon 2t, do
izlaznog profila dolazi voda s povrine a1, na koju je
pala kia intenziteta i2 (u drugoj vremenskoj jedinici
t) te voda s povrine a2, na koju je u prvoj
vremenskoj jedinici pala kia intenziteta i1,pa je
protok nakon druge vremenske jedinice:
Q2=i2a1+i1a2

 Na isti se nain dolazi do protoka na kraju tree

vremenske jedinice:
Q3=i3a1+i2a2+i1a3
Postupak konstruiranja hidrograma prikazan je na
slici 5, a protok u i-tom trenutku je:
Qi= ik ai-k+1
Vremenska baza hidrograma povrinskog otjecanja,
odnosno ukupno trajanje povrinskog otjecanja je:
Tb=Tc+Tk-t
U primjeru na naim slikama trajanje kie je Tk=3t, a
vrijem koncentracije sliva je Tc=5t, pa je stoga
vremenska baza hidrograma povrinskog otjecanja:
Tb=5t+3t-t=7t

REZULTIRAJUI HIDROGRAM

PROBLEM U VEZI S PRIMJENOM

METODE IZOKRONA
Oblici hidrograma prikazanih na prethodnim slikama nisu
realni jer metoda izokrona uzima u obzir samo inercijalne
osobine sliva (zakanjenje).
Naime, potrebno je obraditi i utjecaj retencijske sposobnosti
sliva, jer sliv akumulira odreenu koliinu vode.
Hidrogram dobiven metodom izokrona mogue je odreenim
metodama transformirati (kroz linearni ili nelinearni
rezervoar).

Prema tome, osnovni su problemi u vezi s primjenom metode

izokrona:
- odreivanje poloaja izokrona na slivu
- veliine povrina sliva izmeu pojedinih izokrona
- vremena koncentracije sliva
U vremenu koncentracije sadrano je vrijeme otjecanja vode
po terenu i vrijeme otjecanja u korito vodotoka.
Vrijeme koncentracije ovisi o obliku, veliini i padu sliva,
intenzitetu, trajanju i raspodjeli kie.