DRVENE KONSTRUKCIJE I NOSEE

KONSTRUKCIJE 1
-materijal za vebeDEO 1: MONOLITNO DRVO

pripremili:
dr Tatjana Koetov-Miuli, dig
MSc Vladimir Vukobratovi, dig

Novi Sad, oktobar 2011. godine

Sadraj
1. UVOD..................................................................................................................1
1.1 Optereenja..................................................................................................1
1.2 Doputeni naponi..........................................................................................1
2. DIMENZIONISANJE I NASTAVLJANJE AKSIJALNO ZATEGNUTIH TAPOVA
...................................................................................................................................4
2.1 Varijanta sa ekserima i drvenim podvezicama.............................................4
2.2 Varijanta sa ekserima i elinim limom.........................................................8
2.3 Varijanta sa zavrtnjima i drvenim podvezicama..........................................10
2.4 Varijanta sa zavrtnjima i elinim trakama..................................................14
2.5 Varijanta sa trnovima i drvenim podvezicama............................................17
2.6 Varijanta sa karikama..................................................................................19
3. DIMENZIONISANJE I NASTAVLJANJE AKSIJALNO PRITISNUTIH TAPOVA
.................................................................................................................................21
4. VEZE U VOROVIMA REETKASTIH NOSAA.............................................26
4.1 Sluaj pritisnute vertikale i zategnute dijagonale........................................26
4.2 Sluaj pritisnute i zategnute dijagonale prost zasek................................30
4.3 Sluaj pritisnute i zategnute dijagonale dvojni zasek..............................34
5. DIMENZIONISANJE RONJAE......................................................................39
6. POSTUPAK DIREKTNOG DIMENZIONISANJA AKSIJALNO PRITISNUTIH
TAPOVA................................................................................................................42
PRILOG 1 ANALIZA OPTEREENJA VETROM NA OBJEKTE MALIH KRUTIH
ZGRADA.................................................................................................................44
PRILOG 2 VEZE NA ZASEK I VEZE PRITISNUTIH TAPOVA POD PRAVIM
UGLOM
PRILOG 3 VEZE IZNAD OSLONCA LEITA
PRILOG 4 MOGUI OBLICI REETKASTIH NOSAA
LITERATURA

1. UVOD
1.1 Optereenja
1. grupa optereenja OSNOVNA

stalno optereenje g
korisno optereenje s (ukljuujui i sneg)
optereenje vetrom kao (samostalno) w

g
g+s
g+w

2. grupa optereenja DOPUNSKA

vetar kada ne deluje kao samostalno optereenje

optereenje od skela i oplata za beton
optereenje od privremenih konstrukcija
trenja na leitima
sile koenja
temperaturna dejstva
skupljanje i bubrenje
pritisak na ogradu
horizontalna dejstva koja nisu obuhvaena 1. grupom

g+s+w

3. grupa optereenja NAROITA

seizmiko dejstvo
razmicanje oslonaca
pritisak leda
poar do 30 minuta
udari vozila

O optereenjima se detaljnije moe proitati u prilogu na stranama 415-416.

1.2 Doputeni naponi

Razlikuju se prema:
(1) botanikoj vrsti drveta
etinari (bor, jela, smra)
liari (hrast, bukva)
(2) klasi kvaliteta I, II i III klasa
(3) vrsti naprezanja pregled dat u tabeli ispod
(4) procentu vlanosti: >18% ili 18% u odnosu na suvu masu
1

pritisak paralelno vlaknima

cII

pritisak upravo na vlakna

zatezanje paralelno vlaknima

tII

ivini napon pri savijanju

smicanje paralelno vlaknima

II

smicanje pri savijanju

mII

pritisak pod uglom

presecanje vlakana

Na strani 431 priloga se nalazi tabela osnovnih doputenih napona za optereenja iz

1. grupe i za vlanost drveta od 18%. Vrednosti su date u N/cm.
U nastavku su data pravila za redukciju osnovnih doputenih napona.
(a) u sluaju kombinacije optereenja GRUPA 1+GRUPA 2 treba izvriti poveanje
osnovnih doputenih napona za 15%
(b) u sluaju kombinacije optereenja GRUPA 1+GRUPA 2+GRUPA 3 treba izvriti
poveanje osnovnih doputenih napona za 50%
(c) u zavisnosti od duine trajanja optereenja merodavne doputene napone treba
redukovati koeficijentom kd=0,9 ako su ispunjeni sledei uslovi:
puno raunsko optereenje deluje bez prestanka
korisna optereenja ili sneg deluju due od 3 meseca
(d) doputeni naponi pritiska pri delovanju sile koso u odnosu na smer vlakana se
rauna kao: c,dop=cII,dop-(cII,dop-c,dop)sin; na strani 432 priloga pogledati dodatne
uslove
(e) ako je vlanost drveta 18% osnovne doputene napone redukujemo pomou
koeficijenata iz tabele 3 sa strane 433 priloga
(f) u zavisnosti od stepena odravanja tj. zatite konstrukcije, osnovne doputene
napone redukujemo koeficijentom kat prema sledeim pravilima:
(f1) glavni nosei elementi
(f1.1) potpuno otvoreni objekti, nezatieni i izloeni atmosferilijama ili
izloeni visokoj trajnoj vlanosti vazduha u zatvorenom prostoru
nenadzirani i neodravani kat=0,85
nadzirani i odravani kat=0,90
(f1.2) delimino otvoreni objekti sa najmanje jedne bone strane, koji
su nezatieni i delimino izloeni atmosferilijama
nenadzirani i neodravani kat=0,90
nadzirani i odravani kat=0,95
2

(f1) sekundarni nosei elementi

(f2.1) potpuno otvoreni objekti, nezatieni i izloeni atmosferilijama ili
izloeni visokoj trajnoj vlanosti vazduha u zatvorenom prostoru
nenadzirani i neodravani kat=0,90
nadzirani i odravani kat=1,00
(f1.2) delimino otvoreni objekti, sa najmanje jedne bone strane, koji
su nezatieni i delimino izloeni atmosferilijama
nenadzirani i neodravani kat=0,95
nadzirani i odravani kat=1,00
Ako izvrimo zatitu glavnih noseih elemenata od atmosferilija koeficijent kat moe
biti povean za 10% ali njegova vrednost ni u kom sluaju ne sme biti vea od 1,00.
(g) za konstrukcije izloene delovanju hemijskih uticaja:
za pH koncentraciju u granicama od 3,5-8,5 nema smanjenja
za pH koncentraciju u granicama od 2-3,5 i 8,5-10 redukcija faktorom
kk=0,65
(h) u podruju srednjih oslonaca kontinualnih nosaa vrednosti osnovnih doputenih
napona za savijanje se mogu poveati za 10%, to se ne odnosi na rogove krovne
konstrukcije
(i) u podruju srednjih oslonaca kontinualnih nosaa vrednosti osnovnih doputenih
smiuih napona se mogu poveati za 1/3 ako drvo nema pukotine, to se ne odnosi
na rogove krovne konstrukcije
(j) za oblu grau koja nije slabljena u ivinoj zoni poprenog preseka doputeno je
poveanje osnovnih doputenih napona na savijanje i pritisak paralelno vlaknima za
20%
(k) u zavisnosti od irine oslonaca i poloaja delovanja optereenja videti u tabeli 4
priloga na strani 435
(l) ako pri proraunu nastavaka zategnutih tapova upotrebljavamo eksere i koristimo
bruto vrednosti povrine poprenog preseka, onda se osnovni doputeni napon na
zatezanje paralelno vlaknima mora redukovati za 20%, a ako raunamo da je presek
oslabljen i koristimo neto karakteristike tada se ova redukcija ne uzima u obzir
Ukupni korekcioni koeficijent dobijamo mnoenjem svih koeficijenata.

2. DIMENZIONISANJE I NASTAVLJANJE AKSIJALNO

ZATEGNUTIH TAPOVA
Za sve predstojee primere vae sledei podaci:
graa: etinari II klase (tIId=850 N/cm)
osnovni sluaj optereenja nema redukcije doputenih napona
sila zatezanja Z=65 kN

2.1 Varijanta sa ekserima i drvenim podvezicama

S obzirom da e popreni presek biti oslabljen, doputeni napon moramo redukovati
za 20% ili u proraunu moramo izraunati neto karakteristike preseka.
Potrebne dimenzije poprenog preseka:
Z
65 103
potrA =
=
= 95, 6 cm 2
0,8 tIId 0,8 850
Mogue dimenzije greda za etinare su:
jela i smra b=8-22 cm (za po 1 cm); h=8-30 cm (za po 1 cm)
bor b=10-22 cm (za po 2 cm); h=10-30 cm (za po 2 cm)
pretpostavlja se presek b/h=10/12 (A=120 cm)
SAVET: Visinu podvezica u sluaju nastavka sa ekserima usvojiti 2-4 cm veu od
visine osnovnog preseka (sa obe strane). Na taj nain dobijamo manju debljinu
podvezice, a samim tim i tanje eksere.
usvaja se podvezica visine 18 cm
PRILOG, str. 566, lan 9.4 NASTAVCI ZATEGNUTIH TAPOVA:
u sluaju podvezica sa spoljnje strane, napone u podvezicama kontrolisati sa
50% poveanom stvarnom silom

potrAp = 1,5

Z
0,8

= 1,5
tIId

65 103
= 143, 4 cm 2
0,8 850

Potrebna irina jedne podvezice:

a=

143, 4
4, 0 cm
2 18, 0

usvajaju se podvezice a/hp=2x4/18 cm (Ap=144 cm)

Usvojena debljina podvezice od 4 cm odgovara ekserima: E38, E42, E46, E55 (videti
tabelu 54 na str. 545).
pretpostavljamo eksere E42/100
Vitkost eksera mora biti u granicama 6,0 < < 11,5:
a 4, 0
= =
= 9,52 (uslov zadovoljen)
d 0, 42
Potrebna dubina zabijanja za jednosene eksere iznosi s12d (za punu nosivost).

potrebna dubina zabijanja s120,42=5,04 cm

stvarna dubina zabijanja sstv=l-a=10,0-4,0=6,0 cm > 5,04cm (uslov ispunjen)

Eksere emo zabijati sa obe strane i u tom sluaju moramo potovati uslove
standarda (lan 8.4.14, slika 51, str. 547):

as debljina srednjeg drveta koja je u naem sluaju jednaka debljini grede

koju nastavljamo (as=b=10,0 cm)
uslov naspramnog zabijanja: as sstv+8d 10,0 6,0+80,42=9,36 cm
uslov je ispunjen tako da se ekseri mogu zabijati jedni naspram drugih na
rastojanju 12d

Napomena: Rastojanje vai za eksere E42 (buene eksere), u suprotnom vai

rastojanje 10d.
usvajamo jednosene eksere E42/100, nosivost jednog eksera N1=775 N
Napomena: Raunska nosivost buenih eksera i eksera u kombinaciji sa tankim
limom se rauna sa 25% poveanom punom nosivou (to je ovde ve uzeto u
obzir). Nosivost eksera se moe nai u tabeli 54 na str. 545, ili se moe izraunati
(izraz u lanu 8.4.9 na str. 546), to e biti pokazano u sledeoj varijanti. Ovde je
vrednost oitana iz tabele.
Potreban broj eksera sa jedne strane veze, za jednu podvezicu:
Z
Z
65 103
n= 2 =
=
= 41,9 komada
N1 2 N1 2 775
5

Na visini h grede, moe da stane:

h
12
R=
1=
1 = 4, 71 redova
5 d
5 0, 42
Usvaja se R=4 reda, po vertikali.
Broj eksera u horizontalanim redovima:
n 41,9
S= =
= 10,5 > 10 komada
R
4
lan 8.4.9, str. 546: nosivost veze u kojoj ima vie od 10 eksera u redu, mora se
smanjiti za 10%, a u sluaju za vie od 20 eksera u redu nosivost se mora smanjiti za
20%. Raunamo novi potreban broj eksera, pri emu redukujemo nosivost jednog
eksera za 10%:
Z
Z
65 103
2 =
n=
=
= 46, 6 komada
0,9 N1 2 0,9 N1 2 0,9 775
Broj eksera u horizontalnim redovima sada iznosi:
n 46, 6
S= =
= 11, 7 komada Susv = 12 komada
R
4
usvaja se ukupan broj eksera sa jedne strane nastavka 2x412=96 E42/100
(detalj za izvrenje dat na sledeoj strani)
Kontrola napona
1. Osnovni presek
Aneto = b h 2 R d b = 10 12 2 4 0, 42 10 = 86, 4 cm2
Napon u preseku:

tII

Z
65 103
=
= 752,3 N /cm 2 <
Aneto
86, 4

tIId

= 850 N /cm 2

2. Podvezice
Ap ,neto = 2 a hp 2 R d a = 2 4 18 2 4 0, 42 4 = 130, 6 cm2
Napon u podvezicama:

tII

= 1,5

Z
Ap ,neto

= 1,5

65 103
= 746, 6 N /cm 2 <
130, 6

tIId

= 850 N /cm 2

2.2 Varijanta sa ekserima i elinim limom

Zadravamo isti presek (b/h=10/12).
Za limove debljine vee od 2 mm, ne treba vriti poseban dokaz nosivosti. Usvajamo
debljinu lima t=3,5 mm i visinu lima hlima=11 cm (za po 5 mm manje sa svake strane
grede). Prema lanu 8.4.4 (str. 544), za spojeve sa tankim limom debljine vee od 2
mm, vai uslov da je minimalna dubina zabijanja eksera 15d.
pretpostavljamo eksere E42/90
Potrebna duina eksera:
lmin = t + 15 d = 3,5 + 15 4, 2 = 66,5 mm < pretp. 90 mm
Nosivost eksera:
N1 = 1, 25

5000 d 2
5000 0, 422
= 1, 25
= 775 N
1+ d
1 + 0, 42

Stvarna dubina zabijanja: sstv=l-a=90,0-3,5=86,5 mm=8,65 cm > 15d=6,30 cm

uslov naspramnog zabijanja: as sstv+8d 10,0 8,65+80,42=12,01 cm

uslov nije ispunjen tako da se ekseri ne mogu zabijati jedni naspram drugih
uslov naizmeninog zabijanja eksera: sstv < as < sstv+8d 8,65 cm < 10 cm <
12,01 cm vertikalni redovi eksera su smaknuti jedni u odnosu na druge,
prema slici 51 na str. 547. Minimalno rastojanje vertikalnih redova iznosi
6d=60,42=2,52 cm (usvaja se 3,0 cm)

Potreban broj eksera sa jedne strane veze, za jednu podvezicu:

Z
Z
65 103
2
n=
=
=
= 41,9 komada
N1 2 N1 2 775
Na visini h grede, moe da stane:
h
12
R=
1=
1 = 4, 71 redova
5 d
5 0, 42
Usvaja se R=4 reda, po vertikali.
Broj eksera u horizontalanim redovima:
n 41,9
S= =
= 10,5 > 10 komada
R
4
lan 8.4.9, str. 546: Nosivost veze u kojoj ima vie od 10 eksera u redu, mora se
smanjiti za 10%, a u sluaju za vie od 20 eksera u redu nosivost se mora smanjiti za
20%.
Raunamo novi potreban broj eksera, pri emu redukujemo nosivost jednog eksera
za 10%:
8

Z
Z
65 103
2 =
n=
=
= 46, 6 komada
0,9 N1 2 0,9 N1 2 0,9 775
Broj eksera u horizontalnim redovima sada iznosi:
n 46, 6
S= =
= 11, 7 komada Susv = 12 komada
R
4
usvaja se ukupan broj eksera sa jedne strane nastavka 2x412=96 E42/90

Kontrola napona
1. Osnovni presek
Aneto = b h R d b = 10 12 4 0, 42 10 = 103, 2 cm 2
Napon u preseku:

tII

Z
65 103
=
= 629,84 N /cm 2 <
Aneto 103, 2

tIId

= 850 N /cm 2

2. Podvezice
Koristi se 90% vrednosti dozvoljenog napona za elik iz razloga moguih
nesigurnosti pri izvrenju. Pretpostavljamo elik 0361 koji ima doputeni napon
d=16,0 kN/cm (tabela 82, str.660).
Ap ,neto = 2 t hlima R d t = 2 0,35 11 4 0, 42 0,35 = 7,11 cm2
Napon u podvezivama:
Z
65 103
z=
=
= 9142,1 N /cm 2 < 0,9 16000 = 14400 N /cm 2
Ap , neto
7,11
3. Pritisak po omotau rupe

Z
65 103
=
= 4606 N /cm 2 < 0,9 24000 = 21600 N /cm 2
2 n d t 2 48 0, 42 0,35
9

2.3 Varijanta sa zavrtnjima i drvenim podvezicama

Da bismo spoj tretirali kao nosivi, minimalan broj zavrtnjeva u vezi je 2. Nosivost
zavrtnjeva raunamo kao:
1) Jednosene veze (a1< a2)

N1 = d a1 d
N2 = k d 2
Merodavna nosivost je manja od gore dobijenih.
2) Dvosene veze (specijalan sluaj kada je a1 = a2)

srednje drvo

N1 = d a3 d
N2 = k d 2

bono drvo

N 3 = 2 d a1 d
N4 = 2 k d 2

Merodavna nosivost je najmanja od gore dobijenih.

U izrazima iznad je sa a oznaena debljina drveta u centimetrima, sa d je oznaen
prenik zavrtnja u centimetrima, a d i k su vrednosti iz tabele 53 (str. 542 priloga).
Potrebne dimenzije osnovnog preseka:
Z
65 103
potrA =
=
= 95, 6 cm 2
0,8 tIId 0,8 850
usvaja se presek b/h=8/14 (A=112 cm)
Potrebne dimenzije podvezica:

Z
potrAp = 1,5
0,8

tIId

65 103
= 1,5
= 143, 4 cm 2
0,8 850

usvajaju se podvezice a/hp=2x6/14 cm (Ap=168 cm)

10

Minimalni prenik zavrtnjeva treba da iznosi 12 mm. U specijalnom sluaju moe

iznositi 10 mm i to kada koristimo drvo debljine 6 cm. Maksimalan prenik
zavrtnjeva iznosi 24 mm.
pretpostavljamo zavrtnjeve M16
Iz tabele 53 itamo vrednosti za d i k (etinari i dvosena veza) i raunamo nosivost
u odnosu na srednje i bono drvo:

srednje drvo: d=850 N/cm i k=3800 N/cm

N1 = d a3 d = 850 8 1, 6 = 10880 N
N 2 = k d 2 = 3800 1, 62 = 9728 N

bono drvo: d=550 N/cm i k=2600 N/cm

N 3 = 2 d a1 d = 2 550 6 1, 6 = 10560 N
N 4 = 2 k d 2 = 2 2600 1, 62 = 13312 N

Usvaja se Nmin=N2=9728 N.
Potreban broj zavrtnjeva:
n=

Z
65 103
=
= 6, 7 komada
N min
9728

usvaja se 7M16 (detalj za izvrenje dat na kraju zadatka)

Na slici 46, str. 541 je dat raspored i minimalna rastojanja zavrtnjeva. Na slici ispod je
dat dodatak, za sluajeve koji nisu prikazani na slici 46.

Maksimalan broj zavrtnjeva jednom redu je 4.

Kontrola napona
1. Osnovni presek
Raspored zavrtnjeva e biti usvojen kao u treem sluaju na slici iznad. Sluaj je sam
po sebi specifian, to se vidi iz predstojeeg prorauna neto preseka.
Kod prorauna neto preseka sa zavrtnjima treba raunati sa prenikom zavrtnja
poveanim za 1 mm (lan 8.3.16, str. 542).
11

Slabljenje preseka zavrtnjima se prikazuje uticajnim povrinama. Uticajna povrina

se rasprostire na duini 5d (JUS U.C9.200, stav 10.1.5). Tok prorauna je prikazan u
nastavku.

presek a-a

x
1, 7
2 = 2 x = 2,5 1, 7 = 0,5 cm
2,5 8,5
8,5
Slabljenje u preseku a-a iznosi:
Aa a = ( x + d ) b = ( 0,5 + 1, 7 ) 8, 0 = 17, 6 cm 2

presek b-b

Presek b-b je presek koji se nalazi na polovini rastojanja izmeu osa dva susedna
zavrtnja.

12

x
1, 7
2 = 2 x = 5,5 1, 7 = 1,1 cm
5,5 8,5
8,5
Slabljenje u preseku b-b iznosi:
Ab b = 2 x b = 2 1,1 8, 0 = 17, 6 cm 2
Vidi se da je slabljenje isto u oba preseka pa je svejedno u kojem emo kontrolisati
napon.
Aneto = b h Aa a ( ili Ab b ) = 8 14 17, 6 = 94, 4 cm 2
Napon u preseku:

tII

Z
65 103
=
= 688, 6 N /cm 2 <
Aneto
94, 4

tIId

= 850 N /cm 2

2. Podvezice
Prikazano slabljenje preseka je isto kao i u sluaju osnovnog preseka pa moemo
koristiti izraz ili za presek a-a ili za presek b-b. Ovde je izabran presek a-a:
Aa a = 2 ( x + d ) a = 2 ( 0,5 + 1, 7 ) 6, 0 = 26, 4 cm 2
Ap , neto = 2 a hp Aa a = 2 6 14 26, 4 = 141, 6 cm 2
Napon u podvezicama:

tII

= 1,5

Z
Ap ,neto

= 1,5

65 103
= 688, 6 N /cm 2 <
141, 6

13

tIId

= 850 N /cm 2

2.4 Varijanta sa zavrtnjima i elinim trakama

Zadravamo isti presek (b/h=8/14). Pretpostavljamo 3 eline trake 2,5110 mm
(elik 0361, d =16000 N/cm) i zavrtnjeve M16 (elik 0361).
Prema lanu 8.3.18 (str. 542), za veze sa metalnim podvezicama se nosivost
zavrtnja u drvetu poveava za 25% (isto vai i za eksere).
Izgled preseka na mestu nastavka je dat na sledeoj slici. U ovakvom sluaju se
nosivost zavrtnja rauna u odnosu na srednje drvo (d=850 N/cm i k=3800 N/cm).

14

N1 = 1, 25 d a d = 1, 25 850 3,875 1, 6 = 6587,5 N merodavno

N 2 = 1, 25 k d 2 = 1, 25 3800 1, 62 = 12160 N
Ukupna nosivost za dva srednja drveta:
N dop = 2 N1 = 2 6587,5 = 13175 N
Potreban broj zavrtnjeva:
n=

Z
65 103
=
= 4,93 komada
N dop 13175

usvaja se 5M16 (zavrtnjeve rasporeujemo kao u prethodnom primeru)

Kontrola napona
1. Osnovni presek
Neto karakteristike osnovnog preseka raunamo kao i u prethodnom sluaju (uticajne
povrine). S obzirom da je slabljenje isto za preseke a-a i b-b, biramo presek a-a kao
referentni. Izraz za slabljenje je isti ali irina preseka je sada manja za 25 mm
(debljina lima).
Aneto = ( b t ) h Aa a = ( b t ) h ( x + d ) ( b t ) =
= ( 8, 0 0, 25 ) 14 ( 0,5 + 1, 7 ) ( 8, 0 0, 25 ) = 91, 45 cm 2
Napon u preseku:
Z
65 103
tII =
=
= 710,8 N /cm 2 < tIId = 850 N /cm 2
Aneto 91, 45
2. Podvezice
Najoptereeniji je unutranji lim koji prima sile, to u naem primeru iznosi 32,5 kN
.
Ap , neto = t hp t d = 0, 25 11, 0 0, 25 1, 7 = 2,33 cm 2
15

z=

Z
2
Ap , neto

32,5 103
= 13948,5 N /cm 2 < 0,9 16000 = 14400 N /cm 2
2,33

16

3. Pritisak po omotau rupe (unutranji lim)

Z
32,5 103
= 2 =
= 16250 N /cm 2 < 0,9 27000 = 24300 N /cm 2
n d t 5 1, 6 0, 25
Doputeni naponi po omotau rupe zavrtnja se nalaze u tabeli 83 na str. 661 priloga.

2.5 Varijanta sa trnovima i drvenim podvezicama

Nosivost trnova se rauna prema istim izrazima kao i nosivost zavrtnjeva, kao to je
prikazano u primeru 3. Da bismo vezu tretirali kao nosivu, minimalnan broj trnova u
vezi je 4. U izrazima je a debljina drveta u centimetrima, d je prenik zavrtnja u
centimetrima, a d i k su vrednosti iz tabele 53 (str. 542 priloga).
Trnovi se rasporeuju na rastojanjima 3d od ivice nosaa i meusobno po visini
nosaa, odnosno na rastojanju 3d po horizontali, kao to je prikazano na slici 46, str.
541.
Usvajamo osnovni popreni presek b/h=8/14 (A=112 cm) i podvezice a/
hp=2x6/14 cm (Ap=168 cm), kao u varijanti 2.3.
Ako pretpostavimo da emo trnove rasporediti u 2 reda, za visinu preseka i
podvezica od 14 cm i minimalno rastojanje od 3d, dobijamo da maksimalni prenik
trna iznosi:
14
3 3 d = 14 d =
= 1,56 cm
9
usvajamo trnove 14
Iz tabele 53 priloga itamo vrednosti za d i k (etinari i dvosena veza) i raunamo
nosivost u odnosu na srednje i bono drvo:

srednje drvo: d=850 N/cm i k=5100 N/cm

N1 = d a3 d = 850 8 1, 4 = 9520 N
N 2 = k d 2 = 5100 1, 42 = 9996 N

bono drvo: d=550 N/cm i k=3300 N/cm

N 3 = 2 d a1 d = 2 550 6 1, 4 = 9240 N
N 4 = 2 k d 2 = 2 3300 1, 42 = 12936 N

Usvaja se Nmin=N3=9240 N.
Potreban broj trnova:

17

n=

Z
65 103
=
= 7, 03 komada
N min
9240

usvojeno 714 trnova (detalj za izvrenje dat u nastavku)

18

Kontrola napona
1. Osnovni presek
Aneto = b h 2 b d = 8 14 2 8 1, 4 = 89, 6 cm2
Napon u preseku:
Z
65 103
tII =
=
= 725, 4 N /cm 2 < tIId = 850 N /cm 2
Aneto
89, 6
2. Podvezice

Ap ,neto = 2 a p ( h 2 d ) = 2 6 ( 14 2 1, 4 ) = 134, 4 cm2

Napon u podvezicama:

tII

= 1,5

Z
65 103
= 1,5
= 725, 4 N /cm 2 <
Aneto
134, 4

tIId

= 850 N /cm 2

2.6 Varijanta sa karikama

Za spojno sredstvo koristimo karike tipa Tuchscherer. Zadravamo isti popreni
presek kao i u prethodnom primeru, osnovni popreni presek b/h=8/14 (A=112
cm) i podvezice a/hp=2x6/14 cm (Ap=168 cm).
Podaci o karikama se nalaze u tabeli 51, str. 536. Iz tabele vidimo da dimenzijama
naeg poprenog preseka odgovaraju karike prenika 90 ili 110.
pretpostavljamo karike 90 (K90D)
Iz tabele itamo da nosivost za 1 ili 2 u redu pri uglu od 30 iznosi N1=12,0 kN.
Potreban broj karika:
n=

Z 65 103
=
= 5, 4 komada usvajamo 6 komada
N1
12, 0

Ukupno smo usvojili 6 karika, odnosno po 3 sa svake strane preseka, to je vie od

pretpostavljene 2 karike u redu. Iz tabele sada itamo novu vrednost nosivosti jedne
karike, i ona sada iznosi N1=11,0 kN.
Potreban broj karika je sada:

n=

Z 65 103
=
= 5,9 komada usvajamo 6 komada
N1
11, 0

Usvojene karike imaju karakteristike:

D = 90 mm

6 K 90 D h = 20 mm , zavrtnji M12
d = 5 mm

19

Napomene:
1. lan 8.2.6, str. 534 u sluaju karika prenika veeg od 120 mm, krajeve
elementa osigurati zavrtnjima
2. lan 8.2.9, str. 534 u spoju moe biti najvie 4 karike u jednom redu
3. lan 8.2.18, str. 539 neto presek usled slabljenja karikama raunamo iz
ukupne projekcije karika
PAZITI: U naem primeru NEMA DODATNIH zavrtnjeva na poetku i na kraju
podvezice. U tabeli 51 piu napomene kada koristimo dodatne zavrtnjeve i kog su oni
prenika.

20

Kontrola napona
1. Osnovni presek
h
h

Aneto = b h 2 D + d zavrtnja b 2 =
2

2
2, 0
2, 0

2
= 8 14 2
9, 0 + 1, 2 8 2
= 86,8 cm
2
2

Naponi u preseku:

tII

Z
65 103
=
= 748,8 N /cm 2 <
Aneto
86,8

tIId

= 850 N /cm 2

2. Podvezice
h
h

Ap , neto = 2 a p h 2 D + d zavrtnja a p =
2

2
2, 0
2, 0

2
= 2 6 14 2
9, 0 + 1, 2 6
= 138 cm
2
2

Naponi u podvezicama:

tII

= 1,5

Z
65 103
= 1,5
= 706, 5 N /cm 2 <
Aneto
138

tIId

= 850 N /cm 2

3. DIMENZIONISANJE I NASTAVLJANJE AKSIJALNO

PRITISNUTIH TAPOVA
Nastaviti aksijalno pritisnut tap gornjeg pojasa reetke optereen silom F=90 kN.
Dimenzije tapa b/h=12/20 cm. Za spojna sredstva koristiti zavrtnjeve, a za grau
etinare II klase.
Iz tabele 2 sa 431. strane priloga itamo vrednost osnovnog doputenog napona
cIId=850 N/cm.
Nastavci pritisnutih tapova lan 9.6, strana 567 priloga.
Nastavak treba postavljati neposredno uz vor. Ukoliko je osiguran kontakni prenos
sile pritiska podvezice su konstruktivne.
usvajamo podvezice 2x8/20

21

Pretpostavljamo zavrtnjeve u dva reda. Pri tome moramo uvaiti ogranienja koja su
definisana na slici ispod.
2 3d + 5d = 20, 0 d =

20
= 1,82 cm
11

usvajamo zavrtnjeve M18

lan 9.6, strana 567 priloga: ako je osiguran kontakt izmeu nastavljenih elemenata,
broj spojnih sredstava raunamo za sile.
Iz tabele 53 itamo vrednosti za d i k (etinari II klase i dvosena veza) i raunamo
nosivost u odnosu na srednje i bono drvo:
srednje drvo: d=850 N/cm i k=3800 N/cm
N1 = d a3 d = 850 12 1,8 = 18360 N
N 2 = k d 2 = 3800 1,82 = 12312 N

bono drvo: d=550 N/cm i k=2600 N/cm

N 3 = 2 d a1 d = 2 550 8 1,8 = 15840 N
N 4 = 2 k d 2 = 2 2600 1,82 = 16848 N
22

Usvaja se Nmin=N2=12312 N.
n=

F / 2 45 103
=
= 3, 65 komada
N min 12312
usvojeno 4M18

Prilikom kontrole napona imati u vidu lan 7.2.1.2 sa strane 463 priloga koji kae da
sa neto povrinom treba raunati samo u sluaju kada nije obezbeen besprekoran
kontakt izmeu spojnih sredstava i osnovnog materijala bruto presek.
Pre kontrole napona moramo proveriti vitkost tapa jer od nje zavisi koji emo izraz
koristiti. Vitkost je definisana kao:
L
= i
i
gde je sa Li obeleena duina izvijanja tapa, a sa i poluprenik inercije:
I
A

i=

Moment inercije i povrinu poprenog preseka odreujemo za bruto presek (kao to

je ve napomenuto).
lanom 7.2.2.1.4 sa strane 465 priloga se zahteva da vitkost mora biti odreena za
najmanje dva ortogonalna pravca. U daljem proraunu je manja vitkost merodavna.
lanom 7.2.2.1.3 sa strane 465 priloga ograniava vitkost na sledee vrednosti:

150 u sluaju glavnih noseih elemenata za koje se sa dovoljnom

sigurnou moe odrediti duina izvijanja

120 u sluaju glavnih noseih elemenata koji su deo konstrukcijskog

sistema koji ne omoguuje pouzdanu tanost prorauna

175 u sluaju sekundarnih elemenata ija stabilnost nije od posebnog

znaaja

U sluaju da je vitkost tapa 10 napon kontroliemo prema sledeem izrazu:

cII

cIId

Vitkost elemenata je gotovo uvek vea od 10 pa se uticaji izvijanja moraju uzeti u

obzir. To radimo tako to osnovni doputeni napon redukujemo koeficijentom izvijanja
(lan 7.2.2.1.1, strana 464 priloga).

23

cII

F cIId

cII

cIId

Koeficijent izvijanja zavisi od vitkosti tapa i to na sledei nain:

za 75

1

1 0,8

100

za >75

2
3100

tapovi reetke su u statikom smislu prosti tapovi. Za duinu izvijanja se usvaja

duina samog tapa.
l
285
Li =
=
= 289, 40 cm
cos
cos10o

12 203
= 8000 cm 4 ix =
12

8000
= 5, 77 cm
12 20

20 123
= 2880 cm 4 iy =
12
L 289, 40
= i =
= 83, 64 < 150
iy
3, 46

2880
= 3, 46 cm
12 20

Ix =
Iy =

Koeficijent izvijanja iznosi:

2
83, 64 2
=
=
= 2, 26
3100 3100
Kontrola napona u osnovnom preseku

cII

F
90 103
=
= 2, 26
= 847,5 N /cm 2 <
A
12 20

Detalj za izvrenje je dat na slici ispod.

24

cIId

= 850 N /cm 2

25

4. VEZE U VOROVIMA REETKASTIH NOSAA

4.1

Sluaj pritisnute vertikale i zategnute dijagonale

Za sluaj vora reetke prikazanog na slici ispod izvriti dimenzionisanje tapova i

oblikovanje vora. Za spojna sredstva koristiti eksere, a za grau etinare II klase.
Iz tabele 2 sa 431. strane priloga itamo vrednost osnovnih doputenih napona
cIId=tIId=850 N/cm i cd=200 N/cm.

(1) Dimenzionisanje pritisnute vertikale (duina tapa je 62,5 cm)

prema sili pritiska i duini izvijanja

S obzirom da je donji pojas irine 14 cm usvajamo vertikalu 10/14.

Duina izvijanja je jednaka duini tapa, Li=62,5 cm.
Minimalni momenat inercije i odgovarajui minimalni poluprenik inercije raunamo
kao:
g
14 103
I min
I min =
= 1166, 6 cm 4 imin =
= 2,89 cm
12
A
Vitkost iznosi:

62,5
= 21, 63 < 75
2,89

Koeficijent izvijanja raunamo kao:

1
1
=
=
= 1, 04
2
2

21, 63
1 0,8
1 0,8

100
100
Napon pritiska paralelno vlaknima iznosi:

26

cII

V
10, 4 103
= 1, 04
= 77, 26 N / cm 2 <
A
10 14

cIId

= 850 N / cm 2

prema povrini oslanjanja u voru, nainu vezivanja i sili u tapu

V
10, 4 103
=
= 74, 29 N / cm 2 <
Avert .
10 14

c d

= 200 N / cm 2

(2) Dimenzionisanje zategnute dijagonale

Pretpostavljamo da se dijagonala sastoji iz dve daske.

potrA =

D
23, 2 103
=
= 34,12 cm 2
0,8 tIId 0,8 850

usvajamo 2x2,4/10 (A=48,0 cm)

Vaei propisi za drvene konstrukcije preporuuju da minimalna debljina drveta za
zabijane eksere i etinarsku grau iznosi 2,4 cm, dok za daane nosae minimalna
irina iznosi 10 cm. Usvojeni presek dijagonale zadovoljava ove uslove.
Odgovaraju nam ekseri: E22, E25, E28, E31 i E38.
usvajamo E28/65, N1=300 N

potrebna dubina zabijanja za punu nosivost: s12d=120,28=3,36 cm

stvarna dubina zabijanja: sstv=l-a=6,5-2,4=4,1 cm > 12d=3,36 cm
uslov naspramnog zabijanja: as sstv+8d 14,0 4,1+80,28=6,34 cm
uslov ispunjen pa se ekseri mogu zabijati jedni naspram drugih na rastojanju
od 10d

Potrebna duina eksera:

lmin = a + 12d = 2, 4 + 12 0, 28 = 5, 76 cm < leksera = 6,5 cm
Potreban broj eksera sa jedne strane veze:

n=

D
23, 2 103
=
= 38, 7 komada
2 N1
2 300

Na slici ispod su data minimalna rastojanja na kojima treba rasporediti eksere za

sluaj kada tapovi koje spajamo nisu vezani pod pravim uglom. Slika se nalazi na
547. strani priloga. Za broj redova eksera po visini moemo izvesti sledei izraz:
h
1
S=
1, 2
+1
10d
sin
27

Gornji izraz vai za eksere prenika manjeg od 42 mm. U suprotnom treba umesto
10d treba koristiti 12d, to je naznaeno i na slici.
Mogu broj redova po visini iznosi:

1
18, 0

S=
1, 2
+ 1 = 12, 7 usvojeno S = 12 > 10
o
10 0, 28
sin 26,56
Potreban broj redova po irini dijagonale iznosi:
R=

n 38, 7
=
= 3, 2
S
12

Iz slike vidimo da za usvojeni broj redova po irini mora biti usvojen uslov za irinu
daske:
b = 5d ( R + 1) = 5 0, 28 ( 4 + 1) = 7, 0 cm < usvojenih 10 cm
Po irini dijagonale moe da stane sledei broj redova:
R=

b
10, 0
1=
1 = 6,1
5d
5 0, 28

Konano usvajamo:
R= 5 S=

38, 7
= 7, 7 S = 8
5

Ukupan usvojen broj eksera je 40 komada, to je vee od potrebnih 38,7 komada.

28

Kontrola napona
Aneto = 2 2, 4 10, 0 2 5 0, 28 2, 4 = 41, 28 cm2
Napon u preseku:

tII

D
23, 2 103
=
= 562 N / cm 2 <
Aneto
41, 28

Detalj za izvrenje je dat na slici ispod.

29

tIId

= 850 N / cm 2

4.2

Sluaj pritisnute i zategnute dijagonale prost zasek

Za sluaj vora reetke prikazanog na slici ispod izvriti dimenzionisanje tapova i

oblikovanje vora. Za spojna sredstva koristiti eksere, a za grau etinare II klase.
Iz tabele 2 sa 431. strane priloga itamo vrednost osnovnih doputenih napona
cIId=tIId=850 N/cm i cd=200 N/cm.

(1) Dimenzionisanje dijagonale D2 (pritisnuta dijagonala, duina tapa je 246 cm)

Pretpostavljamo presek dijagonale 15/15 cm.
Duina izvijanja je jednaka duini tapa, Li=246 cm.
Minimalni momenat inercije i odgovarajui poluprenik inercije raunamo kao:
154
I=
= 4218, 75 cm 4 i =
12

I
= 4,33 cm
A

Vitkost iznosi:

246
= 56,81 < 75
4,33

Koeficijent izvijanja raunamo kao:

1

1 0,8

100

1
56,81
1 0,8

100

= 1,35

Napon pritiska paralelno vlaknima iznosi:

cII

D2
43, 2 103
= 1,35
= 259, 2 N / cm 2 <
2
A
15

cIId

= 850 N / cm 2

Pretpostavljamo da se veza izmeu pritisnute dijagonale i donjeg pojasa ostvaruje

preko zaseka u simetrali ugla (za detaljno objanjenje pogledati PRILOG 2).

30

Dozvoljeni napon u elu ravni zaseka:

c( 2 / 2) d

cIId

cIId

c d

) sin

2
52, 43
= 850 ( 850 200 ) sin
= 563 N / cm 2
2
2

Minimalna potrebna dubina zasecanja iznosi:

2
52, 43
43, 2 103 cos 2
2 =
2 = 4,12 cm usvojeno t = 4, 20 cm
tv =
v
b c ( 2 / 2) d
15, 0 563
D2 cos 2

Maksimalne dubine zasecanja su zavisne od ugla izmeu dva tapa, i to kao:

h
, ako je 50o
4
h
max tv , ako je > 60o
6
max tv

Meuvrednosti treba izraunati linearnom interpolacijom. Za na sluaj maksimalna

dubina zasecanja iznosi:
h h h 50o
max tv = + 2o
= 4,59 cm
4 6 4 60 50o
Usvojena dubina zasecanja je manja od maksimalne dozvoljene.
Kontrola napona na spoju dva tapa:

c( 2 / 2)

2
52, 43
43, 2 103 cos 2
2 =
2 = 551,9 N / cm 2 <
b tv
15, 0 4, 20

D2 cos 2

c( 2 / 2) d

= 563 N / cm 2

(2) Dimenzionisanje dijagonale D1 (zategnuta dijagonala)

Pretpostavljamo da se dijagonala sastoji iz dve daske.
D1
43, 0 103
potrA =
=
= 63, 24 cm 2
0,8 tIId 0,8 850
usvajamo 2x2,4/20 (A=96,0 cm)
Vaei propisi za drvene konstrukcije preporuuju da minimalna debljina drveta za
zabijane eksere i etinarsku grau iznosi 2,4 cm, dok za daane nosae minimalna
irina iznosi 10 cm. Usvojeni presek dijagonale zadovoljava ove uslove.
Odgovaraju nam ekseri: E22, E25, E28, E31 i E38.

31

 usvajamo E31/65, N1=375 N

potrebna dubina zabijanja za punu nosivost: s12d=120,31=3,72 cm

stvarna dubina zabijanja: sstv=l-a=6,5-2,4=4,1 cm > 12d=3,72 cm
uslov naspramnog zabijanja: as sstv+8d 15,0 4,1+80,31=6,58 cm
uslov ispunjen pa se ekseri mogu zabijati jedni naspram drugih na rastojanju
od 10d

Potrebna duina eksera:

lmin = a + 12d = 2, 4 + 12 0, 31 = 6,12 cm < leksera = 6, 5 cm

Potreban broj eksera sa jedne strane veze:
D1
43, 0 103
n=
=
= 57,3 komada
2 N1
2 375
Za broj redova eksera po visini moemo izvesti sledei izraz:
h tv
1
S=
1, 2
+1
10d
sin 1
Razlika koja se javlja u odnosu na izraz iz primera 4.1 je u tome to moramo oduzeti
dubinu zasecanja od ukupne visine donjeg pojasa.
Gornji izraz vai za eksere prenika manjeg od 42 mm. U suprotnom treba umesto
10d treba koristiti 12d, to je naznaeno i na slici.
Mogu broj redova po visini iznosi:

1
20, 0 4, 20

S=
1, 2
+ 1 = 5, 79 usvojeno S = 5
o
10 0,31
sin 54, 46
Potreban broj redova po irini dijagonale iznosi:
R=

n 57,3
=
= 11, 46 usvojeno R = 12
S
5

Potrebna irina daske za R=12 redova iznosi:

b = 5d ( R + 1) = 5 0,31 ( 12 + 1) = 20,15 cm usvojenih 20 cm
Zadravamo usvojeni presek dijagonale 2x2,4/20.

32

Kontrola napona
Aneto = 2 2, 4 ( 20, 0 12 0,31) = 78,14 cm 2
Napon u preseku:

tII

D1
43, 0 103
=
= 550, 29 N / cm 2 <
Aneto
78,14

Detalj za izvrenje je dat na slici ispod.

33

tIId

= 850 N / cm 2

4.3

Sluaj pritisnute i zategnute dijagonale dvojni zasek

Za sluaj vora reetke prikazanog na slici ispod izvriti dimenzionisanje tapova i

oblikovanje vora. Za spojna sredstva koristiti eksere, a za grau etinare II klase.
Iz tabele 2 sa 431. strane priloga itamo vrednost osnovnih doputenih napona
cIId=tIId=850 N/cm i cd=200 N/cm.

(1) Dimenzionisanje dijagonale D2 (pritisnuta dijagonala, duina tapa je 258 cm)

Pretpostavljamo presek dijagonale 15/15 cm.
Duina izvijanja je jednaka duini tapa, Li=258 cm.
Minimalni momenat inercije i odgovarajui poluprenik inercije raunamo kao:
I=

154
= 4218, 75 cm 4 i =
12

I
= 4,33 cm
A

Vitkost iznosi:

258
= 59,58 < 75
4,33

Koeficijent izvijanja raunamo kao:

1

1 0,8

100

1
59,58
1 0,8

100

= 1, 40

Napon pritiska paralelno vlaknima iznosi:

cII

D2
63, 0 103
= 1, 40
= 392 N / cm 2 <
A
152

cIId

= 850 N / cm 2

Pretpostavljamo da se veza izmeu pritisnute dijagonale i donjeg pojasa ostvaruje

preko zaseka u simetrali ugla (za detaljno objanjenje pogledati PRILOG 2).
34

Za ugao od 54,46 maksimalnu dubinu zasecanja dobijamo linearnom interpolacijom i

ona iznosi:
h h h 50o
max tv = + 2o
= 4, 26 cm
4 6 4 60 50o
Dozvoljeni napon u elu ravni zaseka:

c( 2 / 2) d

cIId

cIId

c d

) sin

2
54, 46
= 850 ( 850 200 ) sin
= 553 N / cm 2
2
2

Minimalna potrebna dubina zasecanja iznosi:

2
54, 46
63, 0 103 cos 2
2 =
2 = 6, 00 cm > max t = 4, 26 cm
tv =
v
b c( 2 / 2) d
15, 0 553
D2 cos 2

S obzirom da je potrebna dubina zasecanja vea od maksimalne dozvoljene moramo

prei na dvojni zasek (za detaljno objanjenje pogledati PRILOG 2).
Maksimalne dubine zasecanja u sluaju dvojnog zaseka su zavisne od ugla izmeu
dva tapa, i to kao:
h
h
max tv = 1, ako je 50o................ 1 = 9, 0 cm
2
2
h
h
max tv = 1, ako je > 60o................ 1 = 5, 67 cm
3
3
Meuvrednosti treba izraunati linearnom interpolacijom. Za na sluaj maksimalna
dubina zasecanja iznosi:
54, 46 50o
max tv = 9, 0 + ( 5, 67 9, 0 )
= 7,51 cm
60o 50o
Pretpostavljamo da je:

tv 2 = 4, 0 cm tv1 = tv 2 1, 0 = 3, 0 cm

Usvojena fiktivna dubina zasecanja iznosi

tv = tv1 + tv 2 = 7, 0 cm
i kao takva ispunjava uslove koji se odnose na potrebnu i maksimalnu dozvoljenu
dubinu zasecanja.
Kontrola napona na spoju dva tapa:

c ( 2 / 2)

2
54, 46
63, 0 103 cos 2
2 =
2 = 474, 4 N / cm 2 <
b tv
15, 0 7, 0

D2 cos 2

35

c( 2 / 2) d

= 553 N / cm 2

(2) Dimenzionisanje dijagonale D1 (zategnuta dijagonala)

Pretpostavljamo da se dijagonala sastoji iz dve daske.
potrA =

D1
62,5 103
=
= 91,91 cm2
0,8 tIId 0,8 850

usvajamo 2x2,4/20 (A=96,0 cm)

Vaei propisi za drvene konstrukcije preporuuju da minimalna debljina drveta za
zabijane eksere i etinarsku grau iznosi 2,4 cm, dok za daane nosae minimalna
irina iznosi 10 cm. Usvojeni presek dijagonale zadovoljava ove uslove.
Odgovaraju nam ekseri: E22, E25, E28, E31 i E38.
usvajamo E31/65, N1=375 N

potrebna dubina zabijanja za punu nosivost: s12d=120,31=3,72 cm

stvarna dubina zabijanja: sstv=l-a=6,5-2,4=4,1 cm > 12d=3,72 cm
uslov naspramnog zabijanja: as sstv+8d 15,0 4,1+80,31=6,58 cm
uslov ispunjen pa se ekseri mogu zabijati jedni naspram drugih na rastojanju
od 10d

Potrebna duina eksera:

lmin = a + 12d = 2, 4 + 12 0, 31 = 6,12 cm < leksera = 6, 5 cm

Potreban broj eksera sa jedne strane veze:
D1 62,5 103
n=
=
= 83,3 komada
2 N1
2 375
Za broj redova eksera po visini moemo izvesti sledei izraz:
h tv 2
1
S=
1, 2
+1
10d
sin 1
Razlika koja se javlja u odnosu na izraz iz primera 4.2 je u tome to od ukupne visine
donjeg pojasa umesto ukupne dubine zasecanja moramo oduzeti dubinu zasecanja
tv2.
Gornji izraz vai za eksere prenika manjeg od 42 mm. U suprotnom treba umesto
10d treba koristiti 12d, to je naznaeno i na slici.
Mogu broj redova po visini iznosi:
1
20, 0 4, 0

S=
1, 2
+ 1 = 5, 76 usvojeno S = 5
o
10 0,31
sin 56,31
36

Potreban broj redova po irini dijagonale iznosi:

R=

n 83,3
=
= 16, 7 usvojeno R = 17
S
5

Potrebna irina daske za R=17 redova iznosi:

b = 5d ( R + 1) = 5 0,31 ( 17 + 1) = 27,9 cm > usvojenih 20 cm
Usvajamo konani presek dijagonale 2x(2x2,4/16)
Potreban broj eksera sa jedne strane veze za jednu dasku:

n' =

D1
62,5 103
=
= 41, 7 komada
2 2 N1
4 375

Potreban broj redova po irini jedne daske koja ini dijagonalu iznosi:
R' =

n ' 41, 7
=
= 8,34 usvojeno R ' = 9
S
5

Ukupno usvojen jedan broj eksera sa jedne strane veze iznosi:

2 S R ' = 2 5 9 = 90 komada
to je vee od potrebnih 83,3 komada.
Kontrola napona
Aneto = 2 2, 4 ( 2 16, 0 18 0,31) = 126,82 cm2
Napon u preseku:

tII

D1
62,5 103
=
= 492,8 N / cm 2 <
Aneto
126,82

Detalj za izvrenje je dat na slici ispod.

37

tIId

= 850 N / cm 2

38

5. DIMENZIONISANJE RONJAE
Dimenzionisati ronjau koja je deo krovne konstrukcije prikazane na slici ispod. Za
grau koristiti etinare II klase. Maksimalno optereenje koje se predvia na krovnom
pokrivau iznosi 2,0 kN/m. Za optereenje snegom usvojiti 1,0 kN/m. Povrinsko
optereenje vetrom je siue i iznosi 1,65 kN/m.

U odnosu na nagib krovne ravni i maksimalno predvieno optereenje, kao krovni

pokriva biramo trapezasti lim LTP45 (Lindab Coverline) koji ide preko dva polja
duine L=2,70 m Usvojeno LTP 180/43/0,7, prolaznost 4,5 m. Sopstvena teina
pokrivaa sa preklopom (po osnovi krova) iznosi 0,07 kN/m.
Analiza optereenja:
(1) stalno optereenje
krovni pokriva.....................................2,270,07=0,1589 kN/m'=158,9 N/m'
sopstvena teina (pretp. 14/18 cm). bhdrv.=1418500010-4=126,0 N/m'
(zapreminska teina drveta se moe oitati u tabeli 1.5 priloga na strani 410)
-----------------------------------------g=284,9 N/m'
(2) sneg..............................................................s=2,271,0=2,27 kN/m'=2270 N/m'
(3) vetar.......................................w=-1,652,27/cos=-3,8776 kN/m'=-3877,6 N/m'
Imajui u vidu da je ronjaa optereenja kosim savijanjem, komponente optereenja
moramo razloiti na dva ortogonalna pravca, to je prikazano na slici ispod.
g x = g cos = 284,9 cos15o = 275, 2 N / m '
g y = g sin = 284,9 sin15o = 73, 7 N / m '
sx = s cos = 2270 cos15o = 2192, 7 N / m '
39

s y = s sin = 2270 sin15o = 587,5 N / m '

wx = w = 3877, 6 N / m '

1. kombinacija optereenja: SOPSTVENA TEINA KONSTRUKCIJE + SNEG

qx = g x + sx = 275, 2 + 2192, 7 = 2467,9 N / m '
q y = g y + s y = 73, 7 + 587,5 = 661, 2 N / m '
Maksimalni momenti savijanja oko obe ose:
qx l 2 2467,9 4, 02
=
= 4935,8 Nm
8
8
q y l 2 661, 2 4, 02
max M y =
=
= 1322, 4 Nm
8
8
max M x =

2. kombinacija optereenja: SOPSTVENA TEINA KONSTRUKCIJE + VETAR

qx = g x + wx = 275, 2 3877, 6 = 3602, 4 N / m '
q y = g y = 73, 7 N / m '
Maksimalni momenti savijanja oko obe ose:
qx l 2 3602, 4 4, 02
=
= 7204,8 Nm
8
8
q l 2 73, 7 4, 02
max M y = y
=
= 147, 4 Nm
8
8
max M x =

Odnos otpornih momenata oko obe ose moemo izraziti kao:

Wx =

bh 2
hb 2
, Wy =

6
6

Wx bh 2 h
W
=
= = c Wy = x
2
Wy hb
b
c

40

Ivini napon pri savijanju kontroliemo kao:

Mx My
+

Wx Wy

md

Koristei vezu izmeu otpornih momenata dobijamo sledei izraz:

Mx + c My
Wx

md

Za pretpostavljeni presek 14/18 cm odnos visine i irine iznosi c=18/14=1,29.

Merodavna je 2. kombinacija optereenja i s obzirom na injenicu da vetar deluje kao
samostalno optereenje, nema redukcije osnovnog doputenog napona. Za etinare
II klase vai da je md=1000 N/cm.
Potrebna vrednost otpornog momenta za x osu iznosi:
potrWx

Mx + c My

md

7204,8 + 1, 29 147, 4 2
10 = 739,5 cm3
1000

Stvarni otporni momenat za x osu iznosi:

stvWx =

14 182
= 756 cm3
6

Uslov da je stvarni otporni momenat vei od potrebnog je ispunjen.

Kontrola napona

7204,8 + 1, 29 147, 4 2
10 = 978, 2 N / cm2
756

md

= 1000 N / cm2

Kontrola ugiba
Doputeni raunski ugibi se nalaze u tabeli 18 na 455. strani priloga. Za na sluaj
vai:
l

200
Momenti inercije preseka oko obe ose iznose:
bh3 14 183
=
= 6804 cm 4 = 6,804 10 5 m 4
12
12
hb3 18 143
Iy =
=
= 4116 cm 4 = 4,116 10 5 m 4
12
12
Ix =

41

Vrednost modula elastinosti za etinare II klase itamo iz tabele 19 sa 459. strane

priloga: EII=1000 kN/cm=106 N/cm=1010 N/m, za vlanost drveta od 18%.

Raunski ugib za 1. kombinaciju optereenja

x=

5 qx l 4
5
2467,9 4, 04

=
10
= 0, 0121 m = 1, 21 cm
384 EII I x 384 10 6,804 10 5

4
5 qy l
5
661, 2 4, 04
y=

= 0, 0054 m = 0,54 cm
384 EII I y 384 1010 4,116 10 5

Ukupan ugib iznosi:

x2 +

2
y

1, 212 + 0,542 = 1,33 cm < dop =

400
= 2, 0 cm
200

Raunski ugib za 2. kombinaciju optereenja

x=

5 qx l 4
5
3602, 4 4, 04

=
10
= 0, 0176 m = 1, 76 cm
384 EII I x 384 10 6,804 10 5

4
5 qy l
5
73, 7 4, 04
y=

=
10
= 0, 0006 m = 0, 06 cm
384 EII I y 384 10 4,116 10 5

Ukupan ugib iznosi:

x2 +

2
y

( 1, 76 )

+ 0, 062 = 1, 76 cm < dop =

400
= 2, 0 cm
200

6. POSTUPAK DIREKTNOG DIMENZIONISANJA

AKSIJALNO PRITISNUTIH TAPOVA
Postupak je pogodan za odreivanje preliminarnih dimenzija elemenata. U tabeli 75
na 642. strani priloga su date skice i izrazi neophodni za primenu. U nastavku emo
kao primere iskoristiti ve dimenzionisane elemente.
(a) Pritisnuta vertikala iz primera 4.1
Duina izvijanja iznosi Li=62,5 cm.
Za odnos visine i irine poprenog preseka vertikale pretpostavljamo:
h
c = = 1, 4
b
42

Pretpostavljamo da je vitkost tapa 75.

Potrebnu povrinu poprenog preseka raunamo iz izraza datog u gore pomenutoj
tabeli, i to kao:

potrA =

+ 0, 001 L2i c =

cIId

10, 4 103
+ 0, 001 62,52 1, 4 = 17, 70 cm 2
850

irinu poprenog preseka dobijamo kao:

b=

A
=
c

17, 70
= 3,56 cm
1, 4

Takoe mora biti ispunjen uslov koji dokazuje da je pretpostavljena vrednost vitkosti
prava:
Li
62,5
b
=
= 2,88 cm uslov ispunjen
21, 7 21, 7
Bez obzira na izraunate vrednosti, u svakom trenutku moramo potovati sledee
odredbe propisa koje se tiu minimalnih dimenzija elemenata (strana 457 priloga):

minimalna povrina poprenog preseka dasaka, sloenih preseka i

konstrukcija spojenih ekserima i zavrtnjima iznosi 14 cm, a minimalna
dimenzija poprenog preseka iznosi 2,4 cm
minimalna povrina poprenog preseka jednodelnih tapova iznosi 40
cm, a minimalna dimenzija poprenog preseka iznosi 4,0 cm

(b) Pritisnuta dijagonala iz primera 4.2

Duina izvijanja iznosi Li=246 cm.
Za odnos visine i irine poprenog preseka vertikale pretpostavljamo:
h
c = = 1, 4
b
Pretpostavljamo da je vitkost tapa 75.
Potrebnu povrinu poprenog preseka raunamo iz izraza datog u gore pomenutoj
tabeli, i to kao:

potrA =

+ 0, 001 L2i c =

cIId

43, 2 103
+ 0, 001 2462 1, 4 = 135, 6 cm 2
850

irinu poprenog preseka dobijamo kao:

b=

A
=
c

135, 6
= 9,84 cm
1, 4
43

Takoe mora biti ispunjen uslov koji dokazuje da je pretpostavljena vrednost vitkosti
prava:
Li
246
b
=
= 11,34 cm uslov nije ispunjen
21, 7 21, 7
S obzirom da uslov nije ispunjen moramo pretpostaviti da je vitkost tapa >75.
Potreban momenat inercije poprenog preseka raunamo iz izraza datog u gore
pomenutoj tabeli, i to kao:
potrI =

cIId

L2i
43, 2 103 2462
=

= 992,14 cm 4
3100
850
3100

irinu poprenog preseka dobijamo kao:

b = 1,86

I
992,14
= 1,86 4
= 9, 60 cm
c
1, 4

Takoe mora biti ispunjen uslov koji dokazuje da je pretpostavljena vrednost vitkosti
prava:
Li
246
b<
=
= 11,34 cm uslov ispunjen
21, 7 21, 7

PRILOG 1 ANALIZA OPTEREENJA VETROM NA

OBJEKTE MALIH KRUTIH ZGRADA
- osnovna brzina vetra za Novi Sad (na terenu hrapavosti B, osrednjena,
povratnog perioda T=50 god i na visini z=10 m):
VmB,50,10 = 35, 0 m / s (JUS U.C7.110, tabela 8, str. 394)
- faktor vremenskog osrednjavanja (t=3600s): kt=1,0 (JUS U.C7.110,
str. 385)
- faktor povratnog perioda: kT=1,0 za T=50 god (JUS U.C7.110, str.
386)
- projektna osnovna brzina vetra (JUS U.C7.110, str. 392):
Vm ,50,10 = kt kT VmB,50,10 = 1, 0 1, 0 35, 0 = 35, 0 m / s
- osnovni pritisak vetra (JUS U.C7.110, str. 381):
=1,2250 kg/m (gustina vazduha)
44

qm ,T ,10 =

2
1
1
( Vm,50,10 kt kT ) 10 3 = 1, 2250 35, 02 10 3 = 0, 75 kN / m2
2
2

- osrednjeni aerodinamiki pritisak vetra (JUS U.C7.110, str. 380):

Sz=1,0 (faktor topografije terena za ravan teren)
- faktor ekspozicije terena:
Kz =

z
b
10

za klasu hrapavosti terena B b=1,0, =0,14 (JUS U.C7.110, str. 384 tab. 5)
z=10 m (visina posmatrane take iznad terena)
Kz =

10, 0
1, 0

10

0,14

= 1, 0

qm ,T , z = qm ,T ,10 S z2 K z2 = 0, 75 1, 0 1, 0 = 0, 75 kN / m 2

pri proraunu se smatra da je zgrada mala i kruta (vai za zgrade visine manje
od 15,0 m)

Slika 1 Oznake izloenih zona spoljanjeg pritiska vetra za proraun glavnog

noseeg sistema male krute zgrade

45

 0,10 B (minimalna horiznotalna dimenzija zgrade)

z = min

0,40 H (visina na kojoj poinje krovna konstrukcija)

0, 04 minimalna horizontalna dimenzija zgrade
z

1 m

6 m
y = max

Slika 2 Oznake izloenih zona spoljanjeg pritiska vetra za proraun obloga i

odgovarajue sekundarne nosee konstrukcije male krute zgrade

Slika 3 Kombinovani koeficijenti GCpe spoljanjeg pritiska vetra na obloge i

odgovarajue nosee sekundarne konstrukcije male krute zgrade
46

Pritisak vetra na male krute zgrade izraunava se kao:

pritisak za proraun glavnih noseih konstrukcionih delova: krovnih vezaa,

stubova, ramova, spregova:
qw, pe = qm ,T , z Gz C pe [kN / m 2 ]

pritisak vetra za proraun delova obloge: zidova, sendvi panela, prozora i

vrata, odnosno proraun konstrukcionih delova koji ih nose (ronjaa, fasadnih
greda i stubova):
qw, p = qm ,T , z Gz C p [kN / m 2 ]
C p = C pe C pi
Gz dinamiki koeficijent
C pe , C pi koeficijenti spoljanjeg i unutranjeg pritiska

Dinamiki koeficijent se u sluaju male krute zgrade izraava kao kombinovani

koeficijent, u proizvodu sa odgovarajuim koeficijentom pritiska:
G C pe , G C pi
Pretpostavljamo da je zgrada sa manje od 1% povrine svih zidova u otvorima; otvori
neravnomerno rasporeeni (JUS U.C7.112, tabela 1, str. 421).

pravac
vetra

izloena
zona

kombinovani dinamiki
koeficijent GCp=GCpe- GCpi

qw [kN/m]

GCpi= 0,7
GCpe= zavisi od i povrine A
-----------------------------------------GCp= prva vrednost
GCp= druga vrednost

izraunati
za obe
vrednosti
GCp

glavni nosa

GCpe= -1,3 (za ugao =0-5)

GCpe= -1,3 (za ugao =20)

nai
vrednost za
GCpe

glavni nosa

GCpe= -0,7 (za ugao =0-5)

GCpe= -0,9 (za ugao =20)

nai
vrednost za
GCpe

deo konstrukcije

krovna obloga i
paralelno ronjae na
ili
preovlaujuem delu
upravno krova
na sleme
A=(0,5B-2z)(L-2z)/cos

upravno
na sleme

Povrina A je ona koja odgovara izloenoj zoni r sa slike 2.

47