ODLAGANJE KOMUNALNOG OTPADA

Sarajevo, oktobar 2014

UVOD
Odlaganje komunalnog otpada danas je jedan od vodeih
problema u zatiti okolia.
U posljednje vrijeme u Bosni i Hercegovini je poelo
intenzivnije ulaganje u projekte i izgradnju savremenih
ureenih odlagalita, a snaan poticaj toj probuenoj
ekolokoj svijesti dali su za nae standardne strogi zahtjevi u
procesu pribliavanja standardnima Evropske zajednice
Savremeni trend zbrinjavanja otpada u veini razvijenih
zemalja u tzv cjelovitom sistemu upravljanja otpadom (
smanjivanje koliine otpada, ponovna upotreba bez obrade,
obnavljanje i recikliranje) s konanim ciljem naputanje
odlaganja otpada (bezdeponijski koncept). Takav sistem
predstavlja dugorone prilagodbe drutvu, te znatnija
poetnika ulaganja

POJAM OTPADA I NJEGOVA PODJELA

Prema definiciji iz Zakona o upravljanju otpadom ("Sl.novine
FBiH", broj:33/03), komunalni otpad je otpad iz domainstva
kao i drugi otpad koji zbog svoje prirode ili sastava slian
otpadu iz domainstva
Prema nacionalnoj definiciji otpada u Bosni i Hercegovini
otpad- znai sve materije ili predmete koje vlasnik odlae,
namjerava odloiti ili se trai da budu odloene u skladu sa
jednom od kategorija otpada navedenoj u listi otpada
Klasifikacijski katolog
neopasnog otpada

otpada

sadri

listu

opasnog

Opasni otpad je svaki otpad koji je utvren posebnim

propisom i koji ima jednu ili vie karakteristika koje
prouzrokuju opasnost po zdravlje ljudi i okolia po svom
porijeklu, sastavu ili koncentraciji, kao i onaj otpad koji je
naveden u listi otpada

Opasni otpad sa kojim se najee susreemo u

svakodnevnom ivotu moe biti: baterije, otpadna ulja,
lijepila, rastvarai, boje, tinta, razliite hemikalije, pesticidi,
akumulatori, otpadni lijekovi
Neopasni otpad je svaki otpad koji nema karakeristike
opasnog otpada kao to je: staklene i plastine boce, papir,
plastika, eljezo, tekstil
Ovaj otpad uglavnom potie iz domainstava, ustanova,
uslunih djelatnosti i ienja javnih povrina

Klasifikacijski katalog otpada je razvrstan u odnosu na izvor

nastanka otpada prema odreenim grupama:
1.Odvojeno

prikupljanje vrste otpada podrazumijeva prikupljene

koliine papira, kartona, stakla, tekstila i dr.
2.Otpad iz vrtova i parkova ukljuuje biorazgradivi otpad, zemlju i
kamenje i ostali otpad koji nije biorazgradiv
3.Ostali komunalni otpad obuhvata mijeani komunalni otpad, otpad
sa pijaca, otpad od ienja ulica, od ienja kanalizacije, kabasti
otpad i sl.
4.Na drugi nain odstranjen otpad je obuhvaen operacijama iji je
cilj zavrno zbrinjavanje otpada, koji se ne moe preraditi i koji
prelazi razliite postupke obrade i odlaganja otpada
5.Preraeni otpad je korisni otpad ili komponente otpada, ukljuujui
prije svega reciklirani otpad, ponovo koriteni otpad, kompostirani
otpad, otpad koriten u ureajima za sagorijevanje i industrijskim
peima ili otpad koriten za stvaranje goriva. Ne smatra se
preraenim onaj otpad koji se koristi za spaljivanje otpada i druge
toplinske postupke predviene za zbrinjavanje otpada.

Slika br. 1 Definicija otpada

PRODUKCIJA KOMUNALNOG OTPADA

Uvid u postojee koliine proizvedenog otpada u FBiH, kao i
procjena rasta koliina otpada, te procjena sastava otpada
potrebna je radi prijedloga rjeenja integralnog sistema
upravljanja otpadom, te definiranje toka komunalnog otpada,
od mjesta njegovog nastanka do mjesta konanog
zbrinjavanja
Kao temeljni podaci preuzeti su podaci iz Izvjetaja o stanju
okolia (2013), podaci Agencije za statistiku BiH, te podaci iz
relevantnih studijskih i planskih dokumenata izraenih u
zadnje tri godine

Prema podacima Agencije za statistiku BiH, koliina

proizvedenog komunalnog otpada u 2013. godini iznosi 1
191 267 tona, odnosno 314 kg po stanovniku godinje ili
0,86 kg po stanovniku na dan

U 2013. godini javnim odvozom prikupljeno je 881 538 tona

komunalnog otpada, to je 8,6 % manje u odnosu na
prethodnu godinu. U ukupnoj koliini prikupljenog otpada ,
mijeani komunalni otpad uestvuje 88 % , odvojeno
prikupljeni komunalni otpad 6,3 %, otpad iz vrtova i parkova
3,4 % i ambalani otpad 2,3 posto
Na odlagalita otpada u 2013. godini je odloeno 897 666
tona otpada, to je za 3,1 % manje u odnosu na prethodnu
godinu

Tabela 1. Koliina proizvedenog komunalnog otpadam BiH,

tona

Tabela 2. Koliina otpada prikupljena javnim odvozom, BiH

Tabela 3. Izvor prikupljenog otpada, BiH

Tabela 4. Odloene koliine otpada, BiH, toma

POSTOJEA INFRASTRUKTURA ZA
PRIKUPLJANJE OTPADA
Prikupljanje otpada u Federaciji BiH, obavlja 67 komunalnih
poduzea
Komunalni otpad odvoze uglavnom komunalna poduzea u
vlasnitvu opina, a u rjeim sluajevima privatna poduzea,
kao ALBA Zenica. Otpad se odlae u vreama, kantama od
120 l, kontejnerima od 1.1 m3 i rjee u kontejnerima od 5 m3
Koncept sistema upravljanja otpadom odreen je na nivou
kantona kroz kantonalne Planove upravljanja otpadom te
odreivanje lokacije deponije i razvoj operativnih planova.
Koncept sistema upravljanja otpadom odreen je na nivou
kantona kroz kantonalne Planove upravljanja otpadom.

Slika 2. Broj komunalnih preduzea po kantonima FBiH

Na nivou Federacije, pored Ministarstva okolia i turizma

FBIH, za oblasti upravljanja pojedinim tokovima otpada
nadlena su i druga Federalna ministarstva.
Ministarstvo zdravstva nadleno je za uspostavu sistema za
upravljanje otpadom iz zdravstvenih ustanova, a posebno
medicinskim otpadom (kako je ureeno i Pravilnikom o
upravljanju medicinskim otpadom).
Pitanja upravljanja biorazgradivim poljoprivrednim otpadom,
ivotinjskim otpadom, otpadom iz veterinarskih ustanova i
otpadom nastalim proizvodnjom i koritenjem kemikalija u
poljoprivredi, te koritenje kanalizacijskog mulja u
poljoprivredi regulira Ministarstvo poljoprivrede, vodoprivrede
i umarstva u saradnji sa Ministarstvom okolia i turizma
FBiH Slika br.3

Slika br. 3 ema odgovornosti upravljanja otpadom ( FBiH i

kantoni

OPI POSTUPCI UPRAVLJANJA OTPADOM

Principi definirani u Okvirnoj Direktivi o otpadu (2006/12/EC),
(2008/98/EC), EU Strategiji upravljanja otpadom, kao i
Federalnoj strategiji upravljanja otpadom 2008-2018,
definiraju osnovnu platformu koncepta upravljanja otpadom,
koja se temelji na hijerarhiji postupaka tretmana otpada koji
su sastavni dio integralnog sistema upravljanja otpadom

Ovaj redoslijed uspostavljen je sa glavnim ciljem, a to je

smanjenje koliina otpada za finalno odlaganje
U nastojanju reduciranja koliina otpada za odlaganje na
odlagalita, raste potreba za poveanjem udjela recikliranog i
bioloki obraenog otpada u ukupnoj koliini generiranog
otpada

Slika 4. Osnovni principi upravljanja otpadom

Prevencija nastajanja otpada, kao jedna od mjera za

smanjenje nastajanja otpada, svakako je najpoeljnija
metoda za rjeavanje problema upravljanja otpadom.
Ako se izbjegne nastanak otpada, potreba za sakupljanjem i
zbrinjavanjem otpada, a time i pritisak na okoli, bit e
uklonjeni.
Nastajanje otpada se ne moe sprijeiti, ali se mogu
poduzeti odreene aktivnosti (mjere) na smanjenju njegovog
nastajanja
Prevenciju nastajanja otpada moe se ostvariti primjenom
slijedeih mjera:
1.Modifikacija proizvodnog procesa
2. Redukcija otpada na samom izvoru
3. Ponovna upotreba proizvoda

Mjere na smanjenju nastajanja otpada se zasnivaju na:

edukaciji i radu s javnou, unapreenju, stimulaciji,
motivaciji i odrivoj potronji
Za ostvarivanje tih ciljeva unaprijed
finansijska sredstva i strune ljude

treba

osigurati

FPUO ( Federalni plan upravljanja otpadom ) predvia

aktivnosti
na
prevenciji
nastajanja
otpada
koja
podrazumijevaju:
1.Regulatorno

djelovanje na privredne subjekte s ciljem

primjena mjera za smanjenje nastajanja otpada
2. Provoene sistematske edukacije drutva
3. Promotivnim akcijama s ciljem edukacije i uticaja na
promjenu ponaanja potroaa

Jedan od ciljeva FPUO je smanjenje koliina proizvedenog

otpada.
Ako se smanje koliine otpada koji se generira, potreba za
sakupljanjem i zbrinjavanjem otpada, a time i pritisak na
okoli, bit e umanjena.

Nastajanje otpada se ne moe sprijeiti, ali se mogu

poduzeti aktivnosti na smanjenju koliina proizvedenog
otpada.
Operativni ciljevi kojima e se postii ispunjenje drugog
stratekog cilja koji su definirani Strategijom, odnose se
upravo na smanjenje koliina otpada za finalno odlaganje, te
su prihvaeni i u ovom Planu.

Mjere
prevencije
i
smanjenja
nastajanja
otpada
podrazumijevanju nekoliko grupa aktivnosti, i to kroz
edukaciju
javnosti, strunih i administrativnih tijela za
rjeavanje problema u upravljanju otpadom i zatiti okolia
openito

U cilju stalnog unaprjeenja javne svijesti i obrazovanja

potrebno je implementirati Program sastavljen od osnovnih
komponenti sa tematskim cjelinama prikazanim na donjoj
slici

istija proizvodnja podrazumijeva kontinuiranu primjenu

integralne preventivne strategije zatite okolia na procese,
proizvode i usluge u cilju poveanja ukupne uinkovitosti i
smanjenja rizika za ljude i okoli.
I dok tradicionalni nain upravljanja otpadom pita to se
moe uiniti sa nastalim otpadom i emisijama?, istija
proizvodnja pita slijedee:
- Gdje otpad i emisije nastaju?
- Zato oni uope postaju otpad?
se mogu minimizirati koliine otpada i emisija?
-Osnovni princip istije proizvodnje prikazan je na slijedeoj
slici (Slika br. 6):
-Kako

Primjena principa istije proizvodnje u postojeim

tehnolokim procesima moe se razvijati i provoditi kroz:
1. upotrebu sirovina, materijala ili poluproizvoda koji su
najmanje tetni za okoli;
2. sistemsku kontrolu svih proizvodnih procesa u kojima
nastaje otpad;
3. modifikaciju proizvodnih procesa u cilju smanjivanja
koliina otpada;
4. pri uvoenju novih tehnolokih procesa prednost davati
onima koje generiraju najmanje otpada.

RECIKLIRANJE
Osnovni preduvjet za efikasno smanjenje koliine otpada koja
zavrava na odlagalitima je odvojeno sakupljanje otpada.
Vodei se operativnim ciljevima postavljenim u Strategiji
upravljanja otpadom FBiH 2008-2018, Planom je predviena
implementacija aktivnosti na poveanju koliina izdvojenog
otpada, to e osigurati trinu vrijednost otpada kao sirovine
Primarna reciklaa temelji se na odvojenom prikupljanju
iskoristivog otpada na mjestu nastanka, jer se na taj nain
formiraju odvojeni tokovi razliitih vrsta iskoristivih otpadnih
materijala, kao i opasnog otpada (npr. papir, plastina i metalna
ambalaa, staklo, biorazgradivi otpad, e-otpad, stare gume,
akumulatori, stari automobili, stari lijekovi, graevinski otpad i
dr.)

Primjenom mjera za prevenciju nastanka otpada na mjestu

njegova nastanka, te primjenom donesenih pravilnika koji
obuhvaaju primarno odvajanje i prikupljanje pojedinih
kategorija otpada, odnosno onih koji su trenutno u fazi
donoenja ili se tek trebaju donijeti (otpadna ulja, otpadne
gume i sl.), otpad koji se odvojeno prikuplja u okviru
komunalnog sistema obuhvata:
- papir i karton
- plastiku
- staklo
- metalnu ambalau
- glomazni otpad
- opasni otpad
- ostalo

Postoji mogunost organiziranja i malo-otkupnih stranica iji

broj, lokacija i veliina ovise iskljuivo o trinim uvjetima.
Primjer infrastrukture odvojenog sakupljanja otpada prikazan
je na donjoj slici Slika br.7

Nikakve statistike podatke ne treba skupljati o otpadu koji

se reciklira na mjestu na kojem nastaje tj. interno recikliranje.
Interna reciklaa otpada je iskljuena u izvjetaju o nastanku
otpada ( Aneks I ) i izvjetavanju o tretmanu otpada ( Aneks
II ).
Ova odredba Regulative o statistici otpada ima za cilj da
iskljui iz izvjetavanja recikliranja otpada koji je sastavni dio
proizvedenog procesa.

Slika br.8 prikazuje pokrivenost Regulative o statistici otpada internim

recikliranjem uzevi u obzir kao primjer proizvoaa automobila.
Postrojenje ukljuuje liniju za premazivanje automobila, postrojenje za
regeneraciju otpadnih rastvaraa, instalaciju grijanja i deponiju.
Isprekidana linija predstavlja proizvodni pogod proizvoaa.
Crne strelice pokazuju protok otpada pokriven Regulativom statistike
otpada, dok isprekidane strelice ukazuju na tok interno recikliranog
otpada koji nije pokriven Regulativom.
Postrojenje za regeneraciju otpadnih rastvaraa regenerie rastvarae
koji su generirani od strane lokalne proizvoake jedinice za farbanje, ali i
ponovno tretirane otpadne rastvarae primljene izvana.
Regulativa o statistici otpada ne pokriva koliine otpadnih rastvaraa
nastalih i ponovno obraenih na mjestu proizvodnje ( tok otpada W3), ali
pokriva koliine otpadnih rastvaraa primljenih izvana ( W4).
Otpad koji ulazi u postrojenje za tretman 1 ( za instalaciju grijanja) i otpad
koji ulazi u postrojenje za tretman 3 ( deponije) je ukljuen u otpad koji
spada u djelokrug Regulative, jer se ne reciklira.

Slika br.8 Pokrivenost Regulative o statistici otpada internim

recikliranjem

OBRADA OTPADA
Obrada otpada je postupak kojim se u mehanikom,
fizikalnom, termikom, hemijskom ili biolokom procesu,
ukljuujui razvrstavanje, mijenjaju svojstva otpada u svrhu
smanjivanja koliine i/ili opasnih svojstava, te olakava
rukovanje i poboljava iskoristivost otpada.

Koncept mehaniko-bioloke obrade otpada je razvijen i prvi

put primijenjen u Njemakoj, kao odgovor na zahtjeve za
koliinskim smanjenjem biorazgradive komponente otpada
koji se odlae na deponije, kao i na zahtjeve za to veim
izdvajanjem korisnih komponenti iz otpada
MBO tehnologija, sastavljena iz dva odvojena tretmana,
mehanikog i biolokog, nudi rjeenja za vrlo vane
segmente odrivosti integralnog sustava upravljanja
otpadom

Promatrajui odvojeno mehaniku i bioloku fazu MBO

tretmana mogue je primijeniti razliite vrste procesa:
Mehanika obrada:
- Rotacijsko sito - separacija otpada
- Usitnjavanje otpada
- Drobljenje i mljevenje
- Magnetno razdvajanje otpada
- Zrano sortiranje
- Presovanje - baliranje
Bioloka obrada
- Kompostiranje
- Biostabilizacija
- Biosuenje
-Anaerobna digestija

Slika 9. ema tipinog MBO postupka

Termike metode upravljanja otpadom imaju za cilj

smanjenje volumena otpada, konverziju otpada su neopasni,
te iskoritenje Federalni plan upravljanja otpadom 2012-2017
energije iz otpada
Spaljivanje materijala koji u svojoj osnovi sadre ugljik u
okruenju bogatom kisikom, tipino na temperaturama veim
od 850C, rezultira stvaranjem otpadnog plina koji se
primarno sastoji od CO2 i vode, te duikovih oksida, SO2,
itd.
Cilj ove metode je smanjenje volumena otpada uz
istovremeno iskoritavanje energije. Energija moe biti
koritena za grijanje, proizvodnju pare i el. energije

Specifinosti tehnolokog procesa (specifino vrijeme trajanja,

temperatura i turbulencija). Ovaj nain zbrinjavanja otpada je
ekonomski opravdan za zemlje u razvoju, ali ovisi od interesa
cementnih industrija za dugoroni razvoj kako bi osigurale opremu
koja bi otpad procesuirala kao gorivo iz otpada (GIO).
Procjenjuje se da je mogue iskoristiti do 30% komunalnog
otpada za ove svrhe. Sastav GIO-a treba imati dovoljnu kalorinu
vrijednost (min 14 GJ/t) uz max. sadraj klora od 1%.
Gasifikacija je termiki proces kojim se materijali kao to je ugljen,
biomasa, mulj i komunalni otpad prevode u sinetski gas koji onda
moe biti koriten za proizvodnju elektrine struje, te proizvoda
kao to su fertilizatori, kemikalije, zamjenski prirodni gas i sl.
Osnovna korist gasifikacije bio-otpada je u mogunosti direktnog
koritenja (uz proiavanje) kao goriva turbinskih generatora koji
rade na gas, ime se teoretski poboljava sveukupna termika
efikasnost postrojenja.

Piroliza je termika degradacija materijala koji sadre ugljik

kroz indirektno koritenje vanjskog izvora topline, tipino na
temperaturama od 450-750C u odsustvu slobodnog kisika
Plazma predstavlja svaki plin u kojem je bar 1% atoma ili
molekula djelomino ili potpuno ioniziran
Pet razliitih kategorija procesa se koriste kao osnova
plazma sistema za upravljanje otpadom: plazma piroliza,
plazma spaljivanje, plazma vitrifikacija, plazma gasifikacija i
plazma poliranje za proiavanje plinova

Deponija je objekat za finalno odlaganje otpada koji se vie ne

moe iskoristiti (reciklirati, kompostirati, koristiti kao gorivo i sl.). To
je zatvoren i kontroliran sistem koji podrazumijeva slijedee:
1.Pravilan

odabir lokacije - podloga na kojoj se gradi mora biti

nepropusna i stabilna;
2. Izgradnju posebne podloge (polaganjem zatitne geomembrane)
u cilju zatite tla od procjednih voda;
3. Sakupljanje i tretman procjednih i oborinskih voda;
4. Izgradnju postrojenja za preiavanje procjednih voda;
5. Poseban nain odlaganja otpada u elijama gdje se otpad
svakodnevno nakon odlaganja razgre, kompaktira i zatrpava
slojem zemlje;
6. Prikupljanje i zbrinjavanje deponijskog plina preko sistema za
otplinjavanje uz potovanje propisa o koliini zagaujuih materija
(lebdee estice, kloridi, floridi, teki metali, SO2, NOx)
7.Konstantni monitoring odlaganja otpada, te redovitog rada i
odravanja

KOMUNALNI I NEOPASNI PROIZVODNI

OTPAD

U izradi projekcije koriteni su ulazni podaci iz Federalne

strategije upravljanja otpadom 2008-2018, Izvjetaja o stanju
okolia (2008) i Agencije za statistiku BiH. Prilikom projekcije
je uzet u obzir porast broja stanovnika (0,07%) i koeficijent
rasta koliine otpada po stanovniku (1%) za period 20122017.

Sistem upravljanja komunalnim i proizvodnim otpadom U skladu

sa Strategijom upravljanja otpadom FBiH 2008-2018, Planom je
predvieno da integralni sistem upravljanja otpadom prati
regionalni koncept, odnosno stvara se na podruju vie opina
koje se udruuju u regije, za koje e se izraditi Kantonalni planovi
upravljanja otpadom.

Sistem organiziranog sakupljanja komunalnog i neopasnog

proizvodnog otpada

Tabela 6 prikazuje projekciju poveanja udjela stanovnitva

obuhvaenog organiziranim sakupljanjem komunalnog
otpada, to je postavljeno kao operativni cilj i u Strategiji
upravljanja otpadom FBiH 2008-2018

IZVOZ NEOPASNOG OTPADA

Analiza podataka o izvozu metalnog otpada u periodu 2009
2013. generalno ukazuje na pad izvezenih koliina.
U 2013. god uoen je rast izvoza, koliina izvezenog otpada je za
20,7 % vea u odnosu na 2012. godinu. Tokom 2013. godine od
ukupno izvezene koliine metalnog otpada 39,8 % metalnog
otpada je izvezeno u Sloveniju

Struktura izvezenog metalnog otpada, 2013

Drave u kojima se izvozio metalni otpad, 2013

Tokom 2013. godine od ukupno izvezene koliine otpadnog

papira i kartona otpada 33,7 %, otpadnog papira i kartona
izvezene su u Hrvatsku

Drave u kojima se izvozio otpadni materijal i karton, 2013

Tokom analize podataka o

izvozu plastinog otpada u
periodu 2009 2013. god.
generalno ukazuje na rast
izvezenih koliina. Tokom 2013.
god. Od ukupno izvezene
koliine plastinog otpada 57,1
% plastinog otpada izvezeno je
u Hrvatsku.

U 2013. god. Koliina izvezenog gumenog otpada iznosi 332 883 tone. U
2013. god. Od ukupno izvezene koliine gumenog otpada, 63,8 %
gumenog otpada izvezeno je u eku.

UVOZ NEOPASNOG OTPADA

Analiza podataka o uvozu metalnog otpada u periodu 2009
2013 ukazuje na kontinuirani pad uvezenih koliina. Tokom
2013. godine od ukupno uvezene koliine metalnog otpada
35,4 % metalnog otpada je uvezeno iz Srbije

Drave iz kojih
se uvozio
metalni otpad 2013

Analiza podataka o uvozu otpadnog papira i kartona u

periodu od 2009 2013. god. Ukazuje na kontinuirani pad
uvezenih koliina tokom posmatranog perioda. U 2013.
godini koliina uvezenog otpadnog papira i kartona je za 6,7
% manja u odnosu na 2012. god. Tokom 2013. god. od
ukupno uvezene koliine otpadnog papira i kartona 57,1
posto otpadnog papira i kartona uvezeno je iz Crne Gore.

U 2013. god. koliina uvezenog plastinog otpada je za 15,5

% vea u odnosu na 2012. god. Tokom 2013. god. od
ukupno uvezene koliine plastinog otpada 45,8 %
plastinog otpada je uvezeno iz Hrvatske.

U 2013. god. koliina uvezenog gumenog otpada iznosi 106

253 tone. U 2013. godini od ukupno izvezene koliine
gumenog otpada otpada 68,5 % gumenog otpada uvezeno
je iz Srbije

OBRADE KOMUNALNOG OTPADA,

DEPONIJE OTPADA
U BiH egzistiraju tri vrste deponija otpada: deponije koje su
nastale neodgovornim odlaganjem i bacanjem otpadaka uz rijeke i
izletita, zatim deponije koje zvanino koriste komunalna
preduzea, iako se na njima ne primjenjuju nikakve mjere zatite
okolia i, konano, sanitarne deponije koje se grade u novije
vrijeme za potrebe veih regija i koje uglavnom ne ugroavaju
okoli
Opasnosti i druge neugodnosti su viestruke i to od:
1. irenja zaraznih bolesti koje mogu prenositi glodari, insekti i
druge ivotinje,
2.- smrada, praine i dima,
3.- procjednih voda iz deponije koje su veoma opasan zagaiva
okolia,
4.- emisija deponijskih plinova

Komunalni otpad sa deponije bioloki je vrlo aktivan.

Kao posljedica te aktivnosti nastaje deponijski plin sastavljen
najveim dijelom od metana i ugljendioksida.
Zbog toga na takvim deponijama uvijek postoji opasnost od
eksplozija i poara
Procjedne vode iz deponija su naroito opasni zagaivai.
Oborinske, podzemne i povrinske vode, kao i one koje su na
deponiju dospjele sa smeem, po pravilu su zagaene tekim
metalima i razliitim organskim otrovima (pesticidi, fenoli, dioksini i
sl.)
Sanitarne deponije kao uredena odlagalita otpada. Sanitarne
deponije su daleko sigurnije za okolinu i najbolje mogue rjeenje

TETNI UTICAJI KOMUNALNOG OTPADA

NA LJUDSKI ORGANIZAM
Nepravilno postupanje s krutim komunalnim otpadom ima
direktne tetne uticaje na ljudsko zdravlje:
Nekontrolisana fermentacija otpada stvara pogodnu
hranjivu podlogu i stanite za nastajanje i rast raznih
bakterija;
Insekti, glodavci i neke ptije vrste postaju pogodni
prijenosnici raznih infektivnih bolesti;
Komunalni otad moe sadravati razne patogene
(uzronike bolesti) koji ulaze u ljudski organizam i izazivaju
neeljene posljedice

Mogui naini unosa patogena u ljudski organizam

ZAKLJUAK
U posljednjih nekoliko godina na podruju Kantona Sarajevo
uraene su mnoge stvari u pravcu uvoenja sistema pravilnog
upravljanja otpadom iz industrije i domainstva. Prvi i najznaajniji
je svakako sanacija i ureenje komunalne deponije smea. Uz
investiciju preko 6,5 mil. Dolara, sarajevska deponija je pretvorena
u prvu sanitarnu deponiju u Bosni i Hercegovini.
Znaaj i pomak uspostavljanju sistema upravljanja otpadom
predstavlja i Strategija upravljanja industrijskim i specijalnim
otpadom u Kantonu Sarajevom, usvojena 2002

U okviru Strategije izraeni su vani dokumenti: Registar

industrijskog i specijalnog otpada, lista klasifikacije opasnog
otpada, lista opasnog otpada utvrena Bazelskom konvencijom
itd. Prikupljeni su i podaci o industrijskom i specijalnom otpadu

Veliki korak uinjen je i pilot projektom odvojenog skupljanja

otpada na mjestu nastanka na nekoliko lokacija u Sarajevu.
Ovim projektom u poetku su obuhvaena naselja Luani,
ul. Skender Kulenovia i jedan broj sarajevskih osnovnih
kola.

Neki otpadi koji nastaju u svakom domainstvu su opasne i

za ljudsko zdravlje i za okoli.
Boje i lakove, stare baterije i sl. nije preporuljivo odlagati u
uobiajene posude za smee ili bacati u kanalizaciju.

HVALA NA PANJI