MEHANIKA TLA I FUNDIRANJE

(ISPITNA PITANJA)

1. PRIRODA TLA:
Tlo je sastavljeno uglavnom iz tri faze: vrste, tene i gasovite.
vrsta faza: vrste estice tla imaju dimenzije koje variraju od 0.1 mikrona do vie
decimetara. Ovi elementi vrste faze nastaju mehanikom ili hemijskom erozijom stena.
Mehanika erozija ne menja esticama mineraloku prirodu pa u tom pogledu ona ostaje ista
kao i matine stene. Meutim, vrlo fine estice (manje od 5 mikrona) nastaju uglavnom usled
hemijske dekompozicije, pa njihov sastav ne mora biti isti kao i stena od kojih su ove estice
postale.
Tena faza: Tena faza u tlu predstavljena je vodom, koja ima uobiajene fizike osobine, ali
koja nije hemijski ista.
Gasovita faza: Gasovita faza podrazumeva vazduh ili vodenu paru u tlu. SKICA 13.STR.
Prostori izmedu vrstih estica tla nazivaju se porama. U njima se ustvari i nalaze tena i
gasovita faza. Kako pore mogu biti ispunjene samo vazduhom, samo vodm ili delimino
vazduhom a delimino vodom, tlo moe biti u zavisnosti od toga ili potpuno suvo ili potpuno
zasieno ili, pak, u stanju delimine zasienost. SKICA 14.STR.
2. ATTERBERG-OVE GRANICE KONSISTENCIJE:
Atterberg je definisao razliita konsistentna stanja razliitim vlanostima koje karakteriu ta
stanja. Ove granice su izraene procentima vode. Granica teenja WL je sadrina vode izraena
u procentima suve teine tla. Materijal sa sadrinom vode wL nalazi se na granici izmeu itnog
i plastinog stanja.
Granica plastinosti Wp je sadrina vode izraena u procentima suve teine tla pri kojoj se
poinju javljati pukotine na valjkastim uzorcima prenika 3mm. Materijal sa sadrinom vode Wp
nalazi se na granici plastinog i poluvrstog stanja.
Pomou granica konsistencije moe se izraziti indeks plastinosti Ip koji predstavlja razliku
izmeu granice teenja i granice plastinosti: Ip=WL-Wp
Indeks konsistencije Ic je odnos izmeu razlike granice teenja WL i prirodne vlanosti W i
indeksa plastinosti Ip:

Indeks teenja IL je odnos izmeu razlike prirodne vlanosti W i granice plastinosti Wp i

indeksa plastinosti Ip:

Granice konsistencije koherentnih materijala su vrlo korisni pozkazatelji za klasifikaciju raznih

vrsta tla i za njihovo svrstavanje u odreene grupe sa istim ili slinim osnovnim osobinama.
Casagrande (1948.) je u tu svrhu predloio dijagram plastinosti pomou koga se, na osnovu
podataka o Atterberg-oviim granicama, mogu klasifikovati plastina i kohezivna tla: Ip=0.73
(WL-20)
3. KOEFICIJENT POROZNOSTI I POROZNOST:
Koeficijent poroznosti e je odnos zapremine upljina Vv i zapremine vrste faze, odnosno vrstih
estica Vs:

Pri emu je V ukupna zapremina tla, Vv zapremina pora (tena i gasovita faza), Vs
zapremina vrstih estica (vrsta faza).
Poroznost n je odnos izmeu zapremine upljina Vv i ukupne zapremine uzorka V:
SKICA 19.STR.
Uobiajene vrednosti koeficijenta poroznosti su reda veliine 1, mada za izvesna organska tla
male zbijenosti mogu dostii i vrednost 2 pa ak i vie. Dok za vrlo zbijena tla koeficijent e
iznosi 0,3-0,4.
Poronost nekohetnog tla, sastavljenog od kugli istog prenika zavisi od meusobnog poloaja
tih kugli. Ukoliko su pore tla, sastavljenog od priblino jednakih estica, ispunjene i manjim
zrnima, onda je poroznost manja i od 26%. SKICA 21.STR.
4. GRANULOMETRIJSKI SASTAV TLA:
U zavisnosti od geoloke istorije postanka tla i od njegovog minerolokog sastava, tlo se sastoji
od zrna razliitog oblika i veliine, to znatno utie na osobine tla. Granulometrijska analiza ima
za cilj da odredi prenik zrna koja sainjavaju tlo i koliine raznih frakcija tla izraene u
procentima njegove ukupne teine. Za deo uzorka sa cesticama manjim od 0.06mm primenjuje
se metoda areometriranja a za drugi deo uzorka sa cesticama vecim od 0.06mm metoda
sejanja.
za sejanje se upotrebljavaju sita sa veliinama otvora koje odgovaraju standardnom nizu.
Metoda areometrisanja se zasniva na postupku odredjivanja brzine padanja cestica razne
velicine kroz mirnu vodu. Sila koja se suprotstavlja kretanju vrstih estica u jednoj tenosti
poznata je pod imenom otpornosti pri proticanju: Fr=6(pi)Rvn
Kako Stokseov zakon izraava brzinu taloenja u funkciji prenika estica, to se pomou njega u
granulometrijskoj analizi preko brzine tonjenja estica moe odrediti njihov prenik.
Metoda aerometrisanja - osuseni materijal odredjene tezine potopi se u destilovanu vodu u koju
se doda i mala kolicina vodenog stakla da bi se sprecila koagulacija cestica. Posle mesanja
suspenzija se sipa u menzuru u kojoj se vrsi aerometrisanje. Granulometrijski sastav tla se vrlo
cesto koristi za klasifikaciju tla. Tlo se prema krupnoci zna moze podeliti na sledece grupe: 1sljunak, 2-pesak (krupan,srednjezrni,sitan), 3-prasina (krupna, srednjezrna, sitna), 4glina(krupna srednjezrna, sitna).
5. STATIKA PENETRACIJA TLA:
U terenskom opitu statike penetracije meri se otpornost na prodor konusa pri njegovom
utiskivanju u tlo pod dejstvom statike sile. Sila utiskivanja primenjuje se pomou hidrauline
prese, dok se kao kontra teret koristi vie ankera. Opit statike penetracije sprovodi se na taj
nain to se u prvoj fazi pomou ipke utiskuje samo konus u dubinu od 10cm. Tom prilikom se
meri otpornost na prodor konusa. U drugoj fazi utiskuje se samo cev do spajanja sa konusom, i
tom prilikom meri se bono trenje. U treoj fazi utiskuje se konus i cev istovremeno za daljih
10cm, tako da ukupno utiskivanje iznosi 20cm. U ovoj fazi meri se ukupna penetraciona
otpornost. Otpornost na prodor konusa Rp data je sledeim izrazom: Rp=P/A (P sila
utiskivanja, A povrina poprenog preseka konusa).
Ka to se iz do sada izloenog moe zakljuiti, podaci iz terenskog opita statike penetracije
mogu vrlo korisno posluiti u reavanju vanih problema u mehanici tla.
6. DINAMIKA PENETRACIJA TLA:
Terenski opit dinamike penetracije, poznat pod imeneom standardnog penetracionog opita,
sastoji se u tome to se na ipke za buenje posle vaenja neporemeenog ili poremeenog
uzorka privrsti poseban cilindar i pod udarcima malja utiskuje u tlo. Opit se izvodi na taj nain
to se na eljenoj dubini najpre oisti buotina, pa se cilindar utiskuje u tlo za dubinu od jedne
stope, odnosno 30,4cm. Za utiskivanje cilindra koristi se malj. Uobiajeno je da se cilindar
utisne za 15cm, pa tek posle toga poinje odbrojavanje udaraca N potrebnih za prodiranje u tlo

za dubinu jedne stope. Na osnovu velikog broja statikih i dinamikih penetracija ustanovljeno
je da se za koherentne materijale moe usvojiti sledei odnos: Rp=2N, dok za nekoherentne
materijale vai odnos: Rp=4N.
Dosadanja iskustva ukazuju takoe i na potrebu da se broj udaraca N koriguje u nekim
sluajevima. Ako se opit vri u ljunkovitom tlu, onda je: N=0.75N
U vrlo sitnom pesku ispod nivoa vode, korekcija se vri na sledei nain: N=15+0,5(N-15)
7. AKTIVNI PRITISAK I PASIVNI OTPOR TLA PO TEORIJI RANKINE-A:
Masa tla nalazi se u stanju plastine ravnotee ako se tlo u svakoj njegovoj taki nalazi na
granici sloma. Coulomb (1776.) i Rankine (1857.) su meu prvima prouavali naponsko stanje u
plastinoj ravnotei tla. Izloenog jedino sili gravitacije. SKICA 127.STR.
Posmatrajmo homogeni poluprostor ogranien slobodnom, neoptereenom horizontalnom
povrinom, ija je zapreminska teina . Svaki vertikalan presek je ravan simetrije, pa su naponi
smicanja na horizontalnom i vertikalnom preseku ravni nuli. Stoga je normalni napon u osnovi
posmatrane prizme glavni napon. On je jednak teini prizme tla: normalni napon = z
Normalni naponi koji deluju u horizontalnom pravcu, takoe su glavni naponi. U posmatranom
sluaju tlo se nalazi u stanju elastine ravnotee (pritisak u stanju mirovanja). Iz ovog stanja
elastine ravnotee u stanje plastine ravnotee moe se prei na dva naina: tlo je izloeno
irenju u horizontalnom pravcu ili je izloeno pritisku. U oba sluaja u tlu se tom prilikom moraju
ostvariti deformacije.
U sluaju irenja pritisak na vertikalne zidove prizme se smanjuje sve dok se ne zadovolje
uslovi plastine ravnotee. Pri svemu tome pritisak na osnovi posmatrane prizme ostaje
nepromenjen. Poev od ovog stanja, svako novo poveanje napona izaziva plastino teenje.
Ova vrsta sloma naziva se jo i aktivni slom. Kada se u tlu javlja pritisak u horizontalnom
smislu, tada i pritisak na vertikalne zidove prizme ostaje vei, dok pritisak na osnovi
posmatrane prizme ostaje nepromenjen. Kako se bonom zbijanju tla suprotstavlja sopstvena
teina tla, ova vrsta sloma naziva se pasivni slom.
8. TEMELJNE PLOE:
Ako je tlo na koje treba preneti optereenje od objekta male otpornosti ili je optereenje veliko,
tada se optereenje na tlo moe preneti preko temeljne ploe. Temeljna ploa se moe, prema
potrebi, izvesti ispod celog objekta ili samo ispod onih delova objekta gde je to neophodno.
Temeljne ploe se primenjuju za fundiranje visokih zgrada, viespratnih skladita, silosa i
bunkera. Pored toga, temeljne ploe se primenjuju za fundiranje zgrada i drugih objekata sa
prostorijama ispod nivoa podzemne vode radi obezbeenja tih prostorija od vlage i podzemne
vode. Temeljne ploe se izvode iskljuivo od armiranog betona.
Temeljne ploe, kao i ploe u meuspratnim konstrukcijama, mogu biti peurkaste ili ojaane
armiranobetonskim nosaima. Veoma retko se izvode kao obrnuti svodovi. Ukoliko se temeljne
ploe izmeu nosaa izvode kao obrnuti svodovi tada u krajnjim poljima treba izbegavati
obrnute svodove jer mogu, usled horizontalnih potisaka dovesti do bonog istiskivanja tla i do
horizontalnih pomeranja krajnjih stubova. U statikom smislu, temeljna ploa predstavlja
obrnutu meuspratnu konstrukciju. Optereenja od zidova i stubova slina su otporima
oslonaca meuspratne konstrukcije.
Najjednostavniji postupak za proraun temeljnih ploa zasniva se na pretpostavci da je
raspodela pritisaka u kontaktnoj povri temeljne ploe pravolinijska. Proraun se sastoji u
odreivanju dimenzija kontaktne povrine. Potrebne dimenzije kontaktne povrine se odreuju
kao i za svaki drugi temelj ispod stuba, a veliine presenih sila kao i kod odgovarajuih
armiranobetonskih ploastih konstrukcija.
9. FRANKY IPOVI:
Ako su povrinski slojevi zemljita male otpornosti a otporni slojevi se nalaze na veoj dubini,
oslanjanje temelja
na otporne slojeve zemljita se moe izvriti posredno preko ipova.
Franky ipovi imaju iroku primenu u naoj zemlji. Oni podseaju na ipove sistema traus, ali
se izvode sa neto izmenjenom tehnologijom. Prema ovoj tehnologiji ip se betonira u elinoj
cevi, prethodno sputenoj do potrebne dubine potiskivanjem zemljita betonskim epom koji se

nalazi na dnu zatitne cevi. Udarcima malja, betonski ep potiskuje zemljite i istovremeno
povlai elinu cev. Kada se cev spusti do potrebne dubine formira se baza ipa pre nego pto se
pristupi izvlaenju zatitne cevi. Faze izvrenja ipova po sistemu Franky, sastoje se od sledeih
operacija: postavljanje makare i zatitne cevi, formiranje epa u donjem delu zatitne cevi od
suve betonske mase, Sputanje zatitne cevi potiskivanjem betonskog epa udarima malja. Cev
se sputa u zemljite do potrebne dubine koja se odreuje otkazom (trenutak kada prodiranje
betonskog epa, za seriju od 10 udara malja, postaje manje od 1mm). Posle sputanja zatitne
cevi do dubine na kojoj je postignut otkaz, cev se privrsti za makaru, dodaje nova koliina
betona u cev i udarcima malja izbija betonski ep iz zatitne cevi. Prenik baze ipa priblino je
jednak dvostrukom preniku zatitne cevi. Posle formiranja baze ipa pristupa se dodavanju
nove koliine betona, nabijanju betonske mase i postupnom izvlaenju zatitne cevi. Armatura
se postavlja u zavisnosti od toga na kojoj je duini predvieno armiranje ipa. Ako je predvieno
armiranje ipa na celoj duini tada se, unapred pripremljena, armatura sputa kroz zatitnu cev
odmah po formiranju baze ipa. Betoniranje ipa vri se betonom suvlje konzistencije.
10. HOCHSTRASSUR WEISE (HW) IPOVI:
Ako su povrinski slojevi zemljita male otpornosti a otporni slojevi se nalaze na veoj dubini,
oslanjanje temelja
na otporne slojeve zemljita se moe izvriti posredno preko ipova.
Ovaj sistem se razlikuje od drugih sistema samo po opremi i ureajima za izvoenje ipova.
Probna optereenja izvrena u inostranstvu pokazuju vrlo dobre rezultate kako u pogledu
nosivosti tako i u pogledu sleganja. Kao i kod drugih sistema ipova iskop zemlje se obavlja pod
zatitom elinih cevi raznih prenika. Utiskivanje zatitnih cevi se obavlja pomou mehanike
ili hidraulike opreme. Cevi se utiskuju u zemljite uz istovremeno rotiranje, to olakava
njihovo prodiranje. Potrebna oprema za izvrenje radova je relativno teka i zahteva vrstu
podlogu. Bitna razlika u odnosu na druge sisteme je u tome to se oprema za rotiranje i
utiskivanje zatitnih cevi nalazi na samoj cevi. U tome je i velika prednost ovog sistema nad
ostalim. Ovakvim nainom izvoenja ipova omogueno je izvoenje ipova na svakom mestu
pa i u vodi. Redosled operacija izvoenja ove vrste ipova je sledei: Prvo se u zemljite zabije
takozvana pomona cev duine od 2 do 4m, koja slui za obezbeenje poloaja i pravca ipa.
Nakon toga iz nje se iskopa i ukloni zemlja. U ovako pripremljenu buotinu sputa se zatitna
cev koja slui za obezbeenje daljeg iskopa. Duina zatitne cevi treba da bude jednaka duini
ipa. Najvea duina cevi je 20m. U sluaju da je duina ipa vea, cev se nastavlja. Za
nastavljanje se koriste specijalne mehanike spojnice. Specijalna oprema koja se montira na
gornjem delu cevi omoguava rotaciono oscilovanje cevi, ime se olakava njeno utiskivanje u
zemljite. Kada se sa sputanjem zatitne cevi i uklanjanjem zemlje iz nje stigne do potrebne
dubine, u zatitnu cev se sputa armatura. Betoniranje ipova izvodi se na uobiajen nain
pomou kontraktorske cevi. Kod kraih ipova izvlaenje zatitnih cevi se vri tek poto se
betoniranje izvri na celoj duini ipa. Kod drugih ipova, kod kojih su primenjene zatitne cevi
sa mehanikim spojnicama, betoniranje se izvodi u vie delova, zavisno od broj spojnica.
Izvlaenje pomone cevi se vri pomou dizalice sa kukom.