20:28

Joshua Foer
Joshua Foer: Pami wyczynowa dla kadego
May 2012

0:11Zamknijcie oczy.
0:15Wyobracie sobie, e stoicie przed drzwiami domu. Zauwacie kolor drzwi, materia, z jakiego
s wykonane. Teraz wyobracie sobie goych grubasw na rowerach. cigaj si nago na
rowerach i jad prosto na drzwi. Musicie to zobaczy. Pedauj z caych si, s
spoceni,podskakuj. Wpadaj z impetem w drzwi wejciowe. Rowery rozlatuj si, koa
przetaczaj si obok, szprychy lduj w dziwnych miejscach. Teraz przejdcie przez prg do
przedpokoju czy korytarza i zacznijcie delektowa si wiatem. wiato pada na Ciasteczkowego
Potwora.Ciasteczkowy Potwr macha do was, siedzc na gniadym koniu. Ten ko mwi. Futerko
Potwora askocze was po nosie. Zjada aromatyczne owsiane ciasteczko. Teraz omicie go i
przejdcie do salonu. W salonie, najwikszym wysikiem wyobrani, zobaczcie Britney Spears.Jest
skpo ubrana, taczy na stoliku do kawy i piewa "Hit Me Baby One More Time". Teraz idziemy do
kuchni. Podoga jest brukowana t kostk, a z piekarnika wychodz: Dorota, Blaszany Drwal,
Strach na Wrble i Lew z "Czarnoksinika z krainy Oz". Skacz w wasz stron.
2:11Otwrzcie oczy.
2:15Opowiem o dziwacznym konkursie, ktry odbywa si co roku w Nowym Jorku. To Mistrzostwa
USA w Zapamitywaniu. Par lat temu pojechaem tam jako dziennikarz naukowy. Oczekiwaem
czego w rodzaju meczu futbolowego dla erudytw. Zobaczyem grup facetw i kilka
pa, rnicych si wiekiem i poziomem higieny osobistej.
2:43(miech)
2:46Zapamitywali setki losowych liczb, patrzc na nie tylko raz. Zapamitywali dziesitki imion
obcych ludzi. W kilka minut zapamitywali cae wiersze. cigali si, kto pierwszy
zapamitakolejno przetasowanej talii kart. To byo niewiarygodne. Ci ludzie to wybryki natury.
3:10Porozmawiaem z nimi. Ten facet to Ed Cook. Przyjecha z Anglii, gdzie syn ze wietnie
wywiczonej pamici. Spytaem: "Kiedy uwiadomie sobie, e masz genialn
pami?"Odpowiedzia: "Nie mam genialnej pamici. Mam przecitn pami. Kady zawodnik
powie ci, e ma przecitn pami. Wywiczylimy robienie tych sztuczek Wywiczylimy robienie
tych sztuczek przy pomocy pewnych technik, wymylonych 2500 lat temu w Grecji, technik,
ktrych uywa Cyceron, by zapamita swoje mowy, a redniowieczni uczeni, by zapamita
ksigi". Ja: "Dlaczego nigdy o tym nie syszaem?"

4:00Stalimy przed sal konkursow i Ed, ktry jest wspaniaym, bystrym, ale do
ekscentrycznym Anglikiem, spyta: "Jeste dziennikarzem. Znasz moe Britney Spears?" Ja: "Nie.
A dlaczego?" "Bo chciabym j nauczy, jak zapamita kolejno przetasowanej talii kart w
amerykaskiej telewizji. Udowodni wiatu, e kady to potrafi".
4:32(miech)
4:36Ja: "Nie jestem Britney Spears, ale moe nauczyby mnie. Musisz od czego zacz". To by
pocztek mojej dziwnej podry.
4:49Prawie cay kolejny rok nie tylko wiczyem pami, ale te uczyem si o niej, prbujc
zrozumie, jak dziaa, dlaczego czasem nie dziaa, i jaki jest jej potencja.
5:02Poznaem wiele ciekawych osb. Ten facet nazywa si E.P. Cierpia na amnezj i mia chyba
najgorsz pami na wiecie. Mia tak sab pami, e zapomnia nawet o problemach z
pamici. To zadziwiajce. Jego historia jest niewiarogodnie tragiczna, ale pokazuje, jak
bardzo nasze wspomnienia tworz nas samych.
5:26Po drugiej stronie stoi ten facet. To Kim Peek, pierwowzr postaci Hoffmana w filmie "Rain
Man". Spdzilimy popoudnie, zapamitujc ksiki telefoniczne w bibliotece w Salt Lake
City. Ekscytujce zajcie.
5:43(miech)
5:46Potem przeczytaem mnstwo traktatw o pamici, napisanych ponad 2000 lat temu po
acinie, w staroytnoci, i pniej, w redniowieczu. Dowiedziaem si wielu ciekawych
rzeczy.Interesujce byo to, e kiedy posiadanie wywiczonej pamici nie byo tak nietypowe, jak
si dzi wydaje. Dawniej inwestowano w pami, mozolnie trenujc umysy.
6:27W cigu kilku tysicleci wymylilimy szereg technologii, od alfabetu przez zwoje
papieru,kodeksy, pras drukarsk, fotografi, do komputera i smartfona. Stopniowo uatwiy one
stworzenie pamici zewntrznej dla wspomnie, tak e oddelegowalimy t podstawow ludzk
umiejtno. Technologie stworzyy dzisiejszy wiat, ale te nas zmieniy. Zmieniy pod wzgldem
kulturowym i poznawczym. Nie muszc ju zapamitywa, zapomnielimy, jak to si robi.
7:06Jednym z ostatnich miejsc, gdzie mona znale pasjonatw wywiczonej pamici jest ten
konkurs w zapamitywaniu. Nie jest on jedyny, na caym wiecie s podobne. Musiaem wiedzie,
jak oni to robi.
7:25Par lat temu naukowcy z University College London zbadali kilku mistrzw w
zapamitywaniu. Chcieli odkry, czy mzgi tych ludzi s inaczej zbudowane
anatomicznie?Odpowied bya przeczca. Czy s bardziej inteligentni od nas? Dostali szereg
testw kognitywnych i okazao si, e nie.
7:49Bya jednak znaczca rnica midzy mzgami mistrzw a grup kontroln. Kiedy badano
prac ich mzgw w funkcjonalnym rezonansie magnetycznym gdy zapamitywali liczby, twarze i
patki niegu, okazao si, e mistrzowie aktywuj inne czci mzgu ni caa reszta.Uywali
czci mzgu zwizanej z pamici przestrzenn i sterowaniem. Czy moemy si od nich czego
nauczy?
8:28Zawody w zapamitywaniu to sport podobny do wycigu zbroje: kadego roku pojawia si
osoba z lepsz technik pamiciow i pozostali prbuj jej dorwna.

8:42To mj przyjaciel Ben Pridmore, trzykrotny mistrz wiata w zapamitywaniu. Na biurku przed
nim ley 36 potasowanych talii kart. Sprbuje zapamita je w godzin przy pomocy swojej
autorskiej techniki. Podobnie zapamita kolejno 4140 losowych cyfr binarnych w cigu p
godziny. Tak.
9:13Mimo e w zawodach uywa si rnych technik pamiciowych, wszystkie ostatecznie
polegaj na jednym. Psycholodzy nazywaj to przetwarzaniem gbokim.
9:30Zilustruj to przykadem znanym jako paradoks Piekarza/piekarza. Ka dwm osobom
zapamita to samo sowo, do ciebie powiem: "Pamitaj o facecie, ktry nazywa si Piekarz",a do
ciebie: "Pamitaj o facecie, ktry jest piekarzem". Po chwili zapytam: "Pamitasz sowo,ktre ci
powiedziaem? Pamitasz je?" Mniej prawdopodobne, e sowo zapamita ten, kto usysza o
czowieku nazwiskiem Piekarz. Zapamita je ten, kto usysza o piekarzu. Jedno sowo, inaczej
zapamitane. O co tu chodzi?
10:15Nazwisko Piekarz nic wam nie mwi. Nie jest w ogle powizane ze wspomnieniami w
waszej gowie. Za rzeczownik zwyky, piekarz, wszyscy znamy piekarzy. Piekarze nosz
mieszne biae czapki. Piekarze maj mk na rkach. Piekarze adnie pachn po powrocie z
pracy.Moe znacie jakiego piekarza. Po usyszeniu tego sowa przypisujemy mu skojarzenia, i
potem moemy je sobie przypomnie. Caa sztuka zapamitywania, czy na konkursach, czy w
codziennym yciu, polega na zmianie duego P w Piekarzu na mae p w piekarzu, na zebraniu
informacji bez kontekstu, bez znaczenia, i przeksztaceniu ich tak, by nabray znaczenia na tle
innych rzeczy w naszej gowie.
11:14Jedna z takich technik pochodzi sprzed 2500 lat z Grecji. Nazywa si paac
pamici.Anegdota opowiada takie zdarzenie: pewnego razu poeta Symonides poszed na
uczt. Mia bawi goci, gdy dawniej, aby impreza si udaa, nie wynajmowano dideja, a
poet.Wyrecytowa wiersz z pamici, wyszed i wtedy wanie zawali si sufit i zabi wszystkich
goci. Nie tylko ich zabi, ale te znieksztaci ciaa nie do rozpoznania. Nie wiedziano, kto by w
rodku, gdzie kto siedzia. Nie mona byo godnie pochowa umarych. Jedna tragedia za
drug. Kiedy Symonides sta na zewntrz, jako jedyny ocalay wrd ruin, zamkn oczy i
uwiadomi sobie, e oczyma wyobrani widzi wszystkich goci na uczcie. Zebra wic bliskich
ofiar i wskaza im ciaa ukochanych osb.
12:34Symonides uzmysowi sobie co, co kady intuicyjnie wie: chocia jestemy kiepscy w
zapamitywaniu imion i numerw telefonw lub dosownych polece kolegw, mamy wyjtkow
pami wizualn i przestrzenn. Jeli poprosibym o podanie pierwszych 10 sw historii o
poecie, pewnie mielibycie z tym kopot. Ale zao si, e gdybym zapyta, kto siedzi na gniadym
koniu, ktry mwi, w waszym korytarzu, moglibycie to zobaczy.
13:16W paacu pamici chodzi o to, aby stworzy w wyobrani budowl i wypeni j obrazami
rzeczy, ktre chcemy zapamita. Im bardziej dziwne, mieszne, czy nieprzyzwoite bd te
obrazy, tym atwiej je zapamitamy. To rada z pierwszych traktatw o pamici; ma ponad 2000 lat.
13:43Jak to dziaa? Powiedzmy, e zostalicie zaproszeni na konferencj TED, aby wygosi
mow i chcecie to zrobi z pamici, tak, jak zrobiby to Cyceron, gdyby zaproszono go 2000 lat
temu na TEDxRzym. Moecie wyobrazi sobie, e stoicie u drzwi domu. Potem wymylacie jaki
szalony, niedorzeczny obraz, aby zapamita, e najpierw powiecie o tym dziwacznym
konkursie. Potem wchodzicie do domu, i widzicie Ciasteczkowego Potwora na Edzie - koniu, ktry
mwi. To przypomni wam, o waszym kumplu Edzie Cook'u. Potem widzicie Britney Spears, ktra
przypomni o miesznej anegdotce. Wchodzicie do kuchni, a czwartym tematemjest dziwna, roczna
podr; przypomni wam o niej kilku przyjaci.
14:51Tak oratorzy rzymscy zapamitywali mowy: nie sowo po sowie, bo to mczce, ale temat po
temacie. Angielskie "topic sentence" (zdanie kluczowe) pochodzi od greckiego sowa "topos",ktre
oznacza "miejsce". To pozostao z czasw, kiedy krasomwstwo i retorykpojmowano w taki

przestrzenny sposb. Wyraenie "przede wszystkim" okrela jakby pierwsze miejsce w paacu
pamici.
15:21To fascynujce, wcignem si w to. Byem na jeszcze kilku konkursach i chciaem napisa
co duszego o tej subkulturze. Ale by jeden problem: zawody w zapamitywaniu s koszmarnie
nudne. (miech) Jakby grupa osb zdawaa matur. Emocje sigaj szczytu, gdy kto masuje
sobie skronie. Jako dziennikarz musz mie temat. W ich umysach dziej si niesamowite
rzeczy, ale nie mam do nich dostpu.
16:01Aby o tym opowiedzie, musz wej w ich skr. I tak kadego ranka przed lektur
gazetzaczem spdza 15 - 20 minut, prbujc co zapamita. Na przykad wiersz, lub nazwiska
ze starego rocznika, kupionego na pchlim targu. To zaskakujco dobra zabawa. Zabawa, bo nie
chodzi o wiczenie pamici, lecz o bycie coraz lepszym w zmylaniu tych
niedorzecznychnieprzyzwoitych, i niezapomnianych obrazw. Wkrciem si w to.
16:46To ja w zestawie zapamitywacza. Para nausznikw i zaciemnione okulary ochronne z
dwoma otworkami, bo dekoncentracja to najwikszy wrg zapamitywacza.
17:06Wrciem na konkurs, o ktrym pisaem, i wystartowaem w nim. Taki dziennikarski
eksperyment. Dobry epilog do moich bada. Jednak przesadziem i wygraem konkurs, a przecie
nie o to chodzio.
17:31(Brawa)
17:37To fajne, umie zapamita przemwienia, numery telefonw czy listy zakupw, ale nie o to
chodzi. To s tylko sztuczki. Sztuczki, ktre dziaaj, bo s oparte na gwnych zasadachdziaania
naszego mzgu. Nie musicie budowa paacw pamici, ani zapamitywa talii kart,aby
skorzysta ze zrozumienia pracy umysu.
18:07Mwimy o ludziach z dobr pamici tak, jakby to by ich dar wrodzony, ale tak nie jest.Dobr
pami si wypracowuje. Zapamitujemy, gdy jestemy uwani. Zapamitujemy, gdy co nas
pochania. Zapamitujemy, kiedy moemy uchwyci jak wiadomo i dowiadczy jej,
okreli, dlaczego ma znaczenie, kiedy potrafimy j tak zmieni, e nabiera sensu na tle innych
spraw w naszej gowie, kiedy zmieniamy Piekarzy w piekarzy.
18:45Paac pamici i inne techniki to tylko uatwienia. To nawet nie uatwienia. One nas
mobilizuj.Wymuszaj gbsze przetwarzanie, uwano, ktrej zwykle nie wiczymy. Nie ma
uatwie.Tak zapamitujemy.
19:10Chciabym zostawi wam myl ktr dostaem od E.P., chorego na amnezj, ktry
zapomnia,o problemach z pamici. wiadomo, e ycie jest sum naszych wspomnie. Ile z
nich chcemy utraci z naszego krtkiego ycia przez zatracenie si w smartfonach, przez
ignorowanie czowieka, ktry stoi obok i mwi do nas, przez lenistwo, brak chci, by gbiej
przetwarza?
19:57Na wasnej skrze poczuem, e drzemi w nas niesamowite pokady pamici. Ale jeli
chcecie mie niezapomniane ycie, musicie sta si ludmi, ktrzy pamitaj o pamitaniu.
20:13Dzikuj.
20:15(Brawa)