OPINA GORADE

LOKALNI EKOLOKI AKCIONI

PLAN
2011-2016

-2010-

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Ovaj dokument nastao je uz tijesnu saradnju radne i savjetodavne grupe za izradu

LEAP dokumenta i konsultantskog osoblja angaovanog u imlementaciji Projekta upravne
odgovornosti (GAP).
Ovom prilikom elimo da se zahvalimo svim pojedincima i institucijama opine
Gorade koji su dali svoj doprinos u izradi dokumenta Lokalni ekoloki akcioni plan opine
Gorade 2011-2016.
Takoe, znaajnu zahvalnost dugujemo osoblju i konsultantima angaovanim na
realizaciji Projekta upravne odgovornosti ijim nesebinim zalaganjem je dolo do realizacije
ove projektne komponente (GAP).

Radna i Savjetodavna grupa za izradu LEAP-a opine Gorade

2
SAD R AJ

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

1.

OPI PODACI O OPINI

2.

UPRAVLJANJE OTPADOM

3.

UPRAVLJANJE VODAMA

10

4.

UPRAVLJANJE UMSKIM RESURSIMA

13

5.

UPRAVLJANJE ZEMLJITEM I PROSTOROM

16

6.

PRIVREDA I IVOTNA SREDINA/OKOLINA

19

7.

UPRAVLJANJE KVALITETOM VAZDUHA

22

8.

ZATITA PRIRODNOG I KULTURNO-ISTORIJSKOG NASLEA

24

9.

JAVNO ZDRAVLJE

28

10.

SWOT ANALIZA

30

11.

VIZIJA LEAP-a

33

12.

DOPRINOS LEAP-A REALIZACIJI STRATEKIH CILJEVA RAZVOJA

OPINE GORADE

34

13.

PRIORITETI LEAP-a

35

14.

REALIZACIJA I PRAENJE RALIZACIJE LEAP-a

37

1. OPI PODACI O OPINI

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Gografski poloaj
Opina Gorade se nalazi u jugoistonom dijelu Bosne i Hercegovine i u sastavu je
Bosansko-podrinjskog kantona Gorade, ije je administrativno, politiko, ekonomsko i
kulturno sredite. Granii sa opinama Foa-Ustikolina, Pale Praa koje su u sastavu BPK
Gorade, kao i sa optinama iz Republike Srpske: Pale, Novo Gorade i ajnie. U svom
sastavu ima 20 mjesnih zajednica od ega su etiri gradske, tri prigradske i 13 ruralnih
mjesnih zajednica. Ukupna povrina koju zauzima je 252 km2, od ega gradske jezgra
zauzima 8 km2.

Karakteristike reljefa
Gorade se nalazi u dolini rijeke Drine s graninim planinskim masivima koji se
pruaju u pravcu istok-zapad du toka rijeke, pa teren uglavnom karakterizira izraena
reljefnost i ocjeditost. Na veem dijelu povrine opine preovladavaju strmi tereni velikih
visinskih razlika, pa 75% teritorije opine otpada na ispresijecano planinsko zemljite,
uglavnom pokriveno umom i panjacima, s nadmorskom visinom iznad 500 m. Ravniarski
dio terena, aluvijalna zaravan rijeke Drine, predstavlja najvaniji dio urbanog podruja
opine.

Geoloke i pedoloke karakteristike

Osnovne geomorfoloke konture stvorene su endrogenim (orogenim) procesima.
Tektonskim pokretima nakon geosinklinalne etape formirani su planinski masivi. Tako
stvoreni oblici terena kasnijim egzogenim agensima su preoblikovani. Niz visokih planina
ovog podruja daje mu planinski karakter. Planinski vei dio masiva Jahorine na zapadu
razdvaja rijeka Drina od manjeg dijela planinskog masiva Ljubinje na istoku. Na podruju
Bosansko-podrinjskog kantona zastupljen je, dio masiva Jahorine, te dio morfoloke jedinice
kompleksne depresije izmeu masiva Jahorine i Romanije. Uslovljenou litolokim
sastavom, formiran je dijelom blago izraeni reljef, a dijelom izrazitih visokih istaknutih
oblika. itavim podrujem dominiraju mnogobrojne potone doline i jaruge usijeene u
klasine stijene paleozoika i donjeg trijasa. Na podruju Bosansko-podrinjskog kantona u
izgraivanju oblika reljefa i stvaranju razliitih genetskih tipova reljefa uestvuju razliiti
oblici erozionog djelovanja. Najizraeniji su: fluvijalni oblik erozije (mehaniki rad velikog
broja rijeka i potoka), karstni oblik erozije (hemijsko rastvaranje krenjakih stijena) i
erozioni procesi na padinama (fiziko-meheniko rastvaranje pod uticajem gravitacije).
Samim tim, nastali su odgovarajui tipovi reljefa: fluvijalni tip reljefa, padinski tip reljefa i
karstni tip reljefa. Svaki od ovih tipova reljefa se karakterie po svojim oblicima reljefa.
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Podruje Bosansko-podrinjskog kantona karakteriu vrlo sloene karakteristike terena.
To proistie iz vrlo sloene litofacijalne i strukturno tektonske grae terena geomorfolokih,
hidrogeolokih, hidrolokih i klimatskih karakteristika terena. Litoloka graa terena je vrlo
heterogenog sastava kojeg karakteriu este litoloke promjene u vertkalnom i horizontalnom
pravcu izrazita anizotropija fiziko-mehanikih svojstava i otpornost na procese povrinskog
raspadanja pa su formirani pokrivai razliite debljine mehanikih svojstava i stepena
stabilnosti. Strukturno-tektonski odnosi u terenu su takoe vrlo sloeni. U grai terena
uestvuje vie strukturno-facijalnih jedinica sa izraenim oblicima rupturne i neborane
tektonike. Reljef karakterie sloena geomorfoloka graa stvorena uticajem endogenih i
egzogenih faktora na litoloku grau. Osnovne karakteristike reljefa su sloeni morfoloki
oblici, razuenost, diseciranost i nagibi padina.

Hidroloke karakteristike
Najvei vodotok na teritoriji opine Gorade je rijeka Drina, a manje rijeke su
Osanika rijeka, Ogleevska rijeka, Biocka i niz potoka. Postoje mnogobrojni izvori,
uglavnom manje izdanosti. Mnogi od tih izvora su kaptirani za potrebe pojedinih naselja i
industrije. Za neke od ovih izvora poznata je njihova izdanost, dok su podaci o kvalitetu vode
dosta skromni (pretpostavke da ona odgovara kvalitetu vode za pie).
Ovo podruje spada u red podruja relativno izdanih vodom u razmjerama Bosne i
Hercegovine (rijeka Drina sa ovog podruja otie prosjeno 17,5 lit/sec/km 2). Podruje opine
pripada Drinskom slivu. Drina nastaje spajanjem dviju rijeka - Tare i Pive, koje se sastaju kod
epan Polja .U Savu se ulijeva kod Rae. Drina, Tara i Piva i pritoke njenog gornjeg toka
pripadaju rijekama snijeno - kinog reima dinarsko - makedonske varijante, a to znai da se
najvei proticaji javljaju u aprilu i maju. Iako je period velikih voda na Drini dugotrajan, jer se
topljenje snijega na planinama vri postepeno, katastrofalne poplave nisu este. Visoko stanje
vode moe da se javi i u jesen, najee u novembru, usljed obilnih jesenjih padavina.
Izgradnjom brojnih vodenih akumulacija u slivu Drine prirodni reim rijeka je znatno
izmijenjen. Poveane su dubine, smanjene su brzine vode, kao i oscilacije vodostaja i
proticaja tokom godine, odnosno vodni reim je postao ujednaeniji.
Hidroenergetski potencijal Drine i njenih pritoka je davno uoen. Tome doprinose
veliko vodno bogatstvo, ujednaen godinji i viegodinji proticaj, znaajan pad uzdunih
rijenih profila i kanjonasto - klisurast sklop nekih rijenih dolina pogodnih za izgradnju
monih betonskih brana iza kojih se formiraju vjetaka jezera. Osim onih koje su ve
izgraene postoje i projekti za izgradnju novih. Po hidroenergetskom potencijalu Drina nema
premca na Balkanu, ali istovremeno ona ima apsolutni primat po neiskorienosti svoje

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

hidroenergije. Njene ekonomski iskoristive vodne snage procjenjene su na 14,4 milijardi
kWh, a do sada je iskorieno nepuni 5 milijardi kWh ili oko 35 %.

Klimatske karakteristike
Kotlinsko proirenje na Drini na oko 350 m nadmorske visine, u kome je smjeteno
Gorade, izuzev otvorenosti du laktastog korita Drine i Prae, okrueno je sa svih strana
visokim planinama. Iz navedenih razloga se, uprkos blizine Jadranskog mora, podruje
Gorada odlikuje umjerenokontinentalnom klimom, dok se vii planinski dijelovi analiziranog
podruja iznad 1000 m nadmorske visine, odlikuju subalpskom i alpskom klimom.
Prosjena godinja temperatura vazduha u Goradu kree se oko 10 oC, dok u
planinskoj oblasti na oko 1000 m nadmorske visine iznosi oko 6 oC. Zime su na razmatranom
podruju hladne sa prosjenim temperaturama koje se kreu oko 0,6 oC. Srednje ljetnje
temperature u Goradu kreu se oko 18 oC, pa su ovdje ljeta prijatna, ak i prohladna.
Prostorni raspored godinjih koliina padavina ukazuje da ovo podruje u toku godine
prima znatnu i prilino ujednaenu koliinu vodenog taloga, i to u prosjeku od 786 mm.
Prema rezultatima viegodinjih meteorolokih osmatranja, jasno se uoava da se Gorade
nalazi na granici uticaja Sredozemlja na pluviometrijski reim, odakle se prema unutranjosti
pojaavaju kontinentalne karakteristike raspodjele padavina.
Srednja godinja relativna vlanost vazduha u Goradu iznosi 84 %. U periodu od
septembra do februara mjeseca relativna vlanost vazduha je via od srednje godinje, usljed
niih temperatura vazduha i relativno velike uestalosti pojave magle u dolini.
Strujanja vazdunih masa uslovljena su raspodjelom vazdunog pritiska, ali sloeni
lokalni topografski uslovi mogu bitno uticati na modifikaciju pravaca i brzina vjetra i tako
doprineti da se opte karakteristike vjetra pri tlu znaajno razlikuju u odnosu na vjetar na
visini. Tako je uticaj planinskih vijenaca koji okruuju Gorade dominantan kada je u pitanju
reim vjetra na razmatranom podruju.

Stanovnitvo
Prema procjenama za 2006. godinu, u opini Gorade ivi 31.544 stanovnika, od ega
je 30.099 Bonjaka, 1.360 Srba, 50 Hrvata i 35 Ostalih. U opini je od kraja rata pa do danas
registrirano 1.760 povratnika Srba, meutim danas ih na podruju opine ivi manje s
obzirom da povratnici nerijetko prodaju ili mijenjaju svoju imovinu, nakon ega se trajno
odseljavaju iz Gorada. Na podruju opine je u 2006. godini registrirano i 1.797 raseljenih
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

lica ije je prebivalite 1991. godine bilo u okolnim optinama (ajnie, Foa, Rogatica,
Rudo, Viegrad).
Iako podaci o spolnoj strukturi stanovnitva opine u poslijeratnom periodu nisu
dostupni, procjenjuje se da je u odnosu na posljednji popis stanovnitva, u Goradu, kao i u
ostalim dijelovima BiH, dolo do porasta uea ena u ukupnom stanovnitvu. Prema
podacima Federalnog zavoda za statistiku za 2005. godinu, udio enskog stanovnitva u
ukupnom stanovnitvu na nivou BPK iznosi 54 %. Sa gustinom naseljenosti od 127
stanovnika/ km2. Gorade je najgue naseljena opina u BPK, gdje je prosjena gustina
naseljenosti 68 stanovnika/ km2, dok se na nivou FBiH ubraja u srednje naseljene opine.
Ukoliko se trenutna struktura stanovnitva uporedi sa strukturom stanovnitva iz 1991.
godine, moe se zakljuiti da je dolo do promjene i u odnosu urbanog i ruralnog
stanovnitva, obzirom da je uee ruralnog stanovnitva u ukupnom broju stanovnika
smanjeno sa 57 % na 31 %. Ova promjena je rezultat pomjeranja stanovnitva s obzirom na
ratne prilike, ali i znaajnog priliva stanovnitva u gradsku jezgru.
Prema raspoloivim podacima opinskih slubi za 2006. godinu, u opini ima 8.771
domainstava, a prosjena veliina domainstva je 3,4 lana. Promjene do kojih je dolo u
starosnoj strukturi stanovnitva se odnose na smanjenje uea stanovnitva mlade ivotne
dobi (od 0 do 14 godina starosti) u ukupnom stanovnitvu, te na postepeno poveanje udjela
starijih od 65 godina. Trenutnu starosnu strukturu stanovnitva karakterizira znaajan procenat
radno sposobnih (od 15 do 64 godine starosti). Meutim, rasploivi podaci ukazuju da se
opina nalazi znaajno ispod granice koja definira reproduktivnu sposobnost stanovnitva
(25% stanovnitva do 14 godina starosti), obzirom da trenutni udio stanovnika do 14 godina
starosti u ukupnom stanovnitvu iznosi 14%. U poslijeratnom periodu prirodni prirataj je u
konstantnom padu, a u posljednje tri godine broj umrlih je bio vei od broja rodenih, pa je
zabiljeena negativna stopa prirodnog prirataja. Prosjena stopa prirodnog prirataja u
posljednje tri godine je iznosila -0,95 . Uzimajui u obzir ovakvu prosjenu stopu prirataja,
ne ukljuujui potencijalne promjene broja stanovnika usljed migracija, ukupni broj
stanovnika se u narednima godinama nee znaajnije promijeniti, a samim tim nee doi do
dodatnog pritiska na postojeu infrastrukturu na podruju opine (komunalnu, kolsku,
zdravstvenu, itd.

Izvor podataka: Razvojna strategija zasnovana na potivanju ljudskih prava Gorade 2008 2014;
Nacrt prostornog plana BPK

2. UPRAVLJANJE OTPADOM

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Zakonom o komunalnim djelatnostima (Sl. list SRBiH br. 20/90) koji je jo na snazi,
obavezujui je za Opine, pa se trenutno primjenjuje i u naoj opini. Pored toga Opinsko
vijee je donijelo Odluku o komunalnoj istoi (Slubene novine BPK 10/98) kojom je
definisano ureenje javnih i zelenih povrina, nain odlaganja otpada, zatita izvorita, nain
izgradnje septikih jama i tala i sline aktivnosti. Ovu problematiku definie i Zakon o
upravljanju otpadom (Slubene novine FBiH 33/03) i Zakon o prikupljanju, proizvodnji i
prometu sekundarnih sirovina i otpadnih materijala (Slubene novine FBiH 35/98).
Nadlenost opine u ovoj oblasti je formiranje preduzea za obavljanje komunalne
djelatnosti, odravanje i ienje javnih i zelenih povrina, odravanje vodovoda i
kanalizacije, odravanje javne rasvjete i dr.
Opina je formirala Javno komunalno preduzee 6. mart u ijoj je nadlenosti
zbrinjavanje otpada. Uslugama komunalnog preduzeaje oko 90 % teritorije (grad, prigradska
naselja, mjesne zajednice Beri, Ilovaa, Osanica i Sadba). Procjenjena godinja koliina
otpada je oko 600.000 tona.
Pored toga postoje i dvije privatne firme za prikupljanje otpada Trgosirovina d.d. i
Janjina d.o.o. koje se bave otkupom metala. U pripremi je i privatna firma koja e se baviti
recikliranjem PET ambalae.
Deponovanje otpada ranije se vrilo na deponiju u neposrednoj blizini naselja Lug.
Meutim, zbog negodovanja graana, kao i zbog neolitskog nalazita u blizini deponije, ovaj
lokalitet je zatvoren i izvrena djelimina sanacija. Trenutno, opina Gorade nema sanitarne
deponije i otpad se odlae na divlju deponiju u susjednoj optini Novo Gorade. Pored toga,
na vie lokaliteta javljaju se i divlje deponije koje se povremeno uklanjaju, ali prijete da
zagade okoli. Jedna takva deponija, u ruralnoj mjesnoj zajednici Mravinjac koja lei uz obalu
rijeke Drine, je akcijom graana sanirana i sad se tu planira izgraditi izletite.
Ne postoji selektivno odlaganje otpada, to predstavlja veliki problem za nau opinu.
U sklopu Kantonalne bolnice postoji pe za spaljivanje medicinskog otpada.
U planu je izgradnja regionalne sanitarne deponije, za koju je SERDA Sarajevska
razvojna agencija uradila Studija opravdanosti i ona je planirana za sve optine/opine u
regiji. Zbog nemogunosti dogovora oko lokacije Opina Gorade, koja ima najvie problema
sa deponovanjem vrstog otpada, je sama ponudila lokaciju Trenjica za koju je uraena
Studija opravdanosti.
Povremeno se unitavaju manje divlje deponije. Takoe je u planu i sanacija stare
gradske divlje deponije.
Tabela 6. Identifikovani problemi upravljanje otpadoma
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

R.br.

Uzrok problema

PROBLEM

Posljedica
Runa slika grada,
tetan uticaj na okolinu
i zdravlje ljudi

Nedostatak sanitarne deponije

Pojava divljih
deponija, gomilanje
otpada

Nesavjesno ponaanje stanovnitva

Neselektivno
odlaganje otpada

Divlje deponije,
gomilanje otpada

Nedovoljno mehanizacije za odvoz

otpada

Neredovno
odvoenje otpada

Gomilanje otpada i
mogunost uticaja na
javno zdravlje

Ciljevi:
- Izgradnja sanitarne deponije
- Obrazovanje stanovnitva iz oblasti prikupljanja i odlaganja otpada
- Selektivno prikupljanje otpada
- Nabavka mehanizacije i opreme za selektivno prikupljanje otpada

Izvor podataka: Razvojna strategija zasnovana na potivanju ljudskih prava Gorade 2008 2014 ;
Nacrt prostornog plana BPK;
Ekspertiza o procjeni trokova pripreme i transporta pitke vode i procjeni trokova dopreme
pitke vode postojeim cjevovodom iz Vitkovia i starim iz ajnia Institut za hidrotehniku
Sarajevo

3. UPRAVLJANJE VODAMA

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Na snazi je Zakon o vodama (Sl. novine FBiH br: 70/06) i upravljanje vodama vri
Agencija za vodno podruje slivova rijeke Save i Federalno ministarstvo okolia i turizma,
kao i Ministarstvo privrede BPK. Trenutno je u proceduri i usvajanje Zakona o vodama BPK
kojim bi se regulisalo upravljanje svih ostalih rjenih tokova izuzimajui rijeku Drinu.
Najvei vodotok u opini Gorade predstavlja oko 13 kilometara toka rijeke Drine i
jedan dio vjetakog jezera HE Viegrad. Pored toga na teritoriji opine egzistiraju i manji
rjeni tokovi: Osanika rijeka, Ogleevska rijeka, Biocka, Potkozarska rijeka kao i niz potoka.
Cijelo podruje bogato je izvoritima vode, ali su ona manjeg kapaciteta i
zadovoljavaju manji broj stanovnitva. Podruje Gorada i Vitkovia se prije rata vodom
snadbijevalo sa podruja optine ajnie vrelo Cicelj. Vodosnabdijevanje Gorada i ostalih
naselja se od 1996. godine vri zahvatanjem vode iz rijeke Drine u naselju Vitkovii (4 km
uzvodno od Gorada). Kasnije je u krugu biveg industrijskog kompleksa FAJ Azot
Vitkovii izgraeno (rekonstruisano) postrojenje za preradu pitke vode (fabrika vode), koje je
integrisano u vodozahvat. Kapacitet postrojenja za proizvodnju pitke vode je 240 l/s,
mjesena potronja vode je 66.000 m3 .
Sistem snadbijevanja graana iz fabrike vode je veoma skup, jer se distribucija vri
putem pumpi uz veliki utroak elektrine energije, te je prihodima od naplate vode nemogue
pokriti materijalne trokove. Vodovodna mrea je u velikoj mjeri zastarjela, cijevi su malih
profila i loeg kvaliteta to utie i na kvalitet vode, a veliki gubici dovode do poveanja
naknada za potronju.
Usluge snadbijevanja pitkom vodom prua JKP 6. mart (pokriva grad i prigradska
naselja, dok Beri, Ilovaa, Sadba i Vranii imaju lokalne vodovode) osigurane su za cca.
60% stanovnitva.
Kontrola vode za podruje kojim upravlja JKP 6. mart vri se redovno u saradnji sa
Zavodom za javno zdravstvo BPK (jednom sedmino) i Zavodom za javno zdravstvo FBiH
(jednom godinje). Kontrola vode sa izvorita koja nisu u sistemu upravljanja JKP 6. mart
provode dijelom opina Gorade, MZ i sami stanovnici koji upravljaju ovim vodovodima.
Kanalizacionom mreom mjeovitog tipa takoe upravlja JKP 6. mart, pokriveno je
urbano podruje Gorada (u 2006. registrirano je 4.360 prikljuaka domainstava, te 390
prikljuaka pravnih lica). Jo uvijek nedostaje centralni kolektor i ureaji za tretman otpadnih
voda, koje se direktno isputaju u Podhranjenski potok u centru grada i tako dospijevaju u
rijeku Drinu. Jedan dio kanalizacionih kolektora se direktno isputa u rijeku Drinu. Znaajnu
opasnost predstavljaju i tehnoloke otpadne vode iz postrojenja privrednih subjekata koji su
smjeteni na podruju grada, zbog ega je instaliranje fekalnih kolektora i postrojenja za
preiavanje otpadnih voda prioritetno za zatitu okolia.
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Opina Gorade je u saradnji s nadlenim kantonalnim ministarstvom i Agencijom za
vodno podruje slivova Save realizirala projekat izgradnje fekalnog kolektora na dionici
Gradski most u Goradu do naselja Zupii Dubite i fekalnog kolektora na dionici most
Alije Iztbegovia most rtava genocida u Srebrenici, a pored toga je pokrenula
proceduru izrade projektne dokumentacije Donji most naselje Kazagii Hubjeri.
Implementacijom glavnih kanalizacionih kolektora i postrojenja za tretman otpadnih voda
(nekada je ovo postrojenje bilo predvieno u Kopaima) pitanje zagaenja rijeke Drine i
potoka na podruju grada Gorada bi trebalo biti rijeeno.
Kanalizacionom mreom nisu pokriveni: jedan dio naselja Zupii, Hubjeri, Vranjska
mahala. U prigradskim i ruralnim dijelovima optine otpadne vode zavravaju u septikim
jamama, potocima i putnim jarcima, to negativno utice na stanje okolia.
Ue gradsko jazgro posjeduje obaloutvrdu cijelom duinom koja predstavlja ureenu
zatitu. Ostali tokovi nisu ureeni.
Trenutno je u izgradnju vodovod Starac koji e snadbjevati pet mjesnih zajednica sa
oko 3.000 stanovnika. Uraene su dvije faze, ovog za nau opinu, kapitalnog projekta i
nadamo se da e njegova realizacija biti do kraja 2011. godine. U planu je i izgradnja
kolektora koja je obaveza po ugovoru HE Viegrad za opinu Gorade i Optinu Novo
Gorade gdje bi uee u finansiranju uzeli HE Viegrad, Agencija za vodno podruje slivova
Save, opina Gorade i optina Novo Gorade.

Tabela 2. Identifikovani problemi upravljanje vodama

R.br. Uzrok problema

PROBLEM

Posljedica

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Nedostatak kvalitetne kontrole
postojeeg sistema
vodosnadbjevanja

Nedostatak
kvalitetne vode za
pie

tetan uticaj na
zdravlje stanovnitva

Stare cijevi u sistemu

vodosnadbijevanja

Dotrajalost
sekundarne mree
(postojanje
azbestno-olovnih
cijevi u sistemu)

Veliki gubici u mrei i

tetan uticaj na zdravlje
stanovnitva

Nepostojanje kvalitetne
kanalizacione mree i preistaa
otpadnih voda

Isputanje otpadnih
voda u postojee
vodotoke

Zagaenje vodotoka,
rjene flore i faune kao
i opasnost za
stanovnitvo

Ciljevi:
- Obezbjediti dovoljno kvalitetne vode za pie
- Sanirati i rekonstruisati postojei vodovodni sistem
- Urediti lokalna izvorita
- Izgraditi fekalni kolektor
- Izvriti razdvajanje oborinskih od fekalnih otpadnih voda
- Obezbjediti za vea ruralna naselja sistem kanalizacije

Izvor podataka: Nacrt prostornog plana BPK; Izvjetaj JKP 6. Mart

4. UPRAVLJANJE UMSKIM RESURSIMA

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Poto je Zakon o umama FBiH (Slubene novine FBiH, broj 20/02 ,29/03, 23/04)
prestao sa vaenjem, a novi zakon jo nije uveden trenutno je na snazi Uredba o umama
(Slubene novine FBiH br. 83/09, 26/10, 38/10) . Naalost Opina Gorade po ovoj uredbi
nema nikakvih nadlenosti, one su prenesene na Kantonalnu uprava za umarstvo koja je u
sklopu Ministarstva privrede BPK Gorade. U skladu sa uredbom J.P. Bosansko-podrinjske
ume d.o.o. Gorade, organizovano je kao privredno drutvo, javno preduzee, u obliku
drutva sa ogranienom odgovornou, koje samostalno obavlja upravljanje, uzgoj, zatitu i
korienje uma i umskog zemljita pod uvjetima i na nain utvren Uredbom o umama
(Slubene novine Federacije BiH br.83/09, 26/10, 38/10).
Kontaminacija minsko-eksplozivnim sredstvima GP-a Bosansko-podrinjsko
Ukupna nesporna povrina uma i umskih zemljita ovog podruja iznosi 24.947,4 ha,
od ega je minirano 4.150,7 ha ili 16,62%.
Najvee procentualno uee minirane povrine je 24,88% i to u kategoriji
neproduktivnih povrina. Od povrina pod umom procentualno najvea miniranost je 24,71%
u kategoriji visokih degradiranih uma, dok najmanji procent miniranosti od 8,61% biljee
visoke ume sa prirodnom obnovom.
Tabela 4. Pregled kategorija i koliine umskog rastinja na podruju opine Gorade
Ukupno opina Gorade
Kategorija
gazd. kalse

Definicija klasifikacione jedinice

(ha)
neminirano
2.489,4

minirano

ukupno

1000

Visoke ume bukve

19,4

1103

Visoke brdske ume na dubokim kiselo smeim

zemljitima

1105

Sekundarne visoke ume bukve na dubokim

kiselo smeim zemljitima

1114

Subalpinske ume bukve preteno na plitkom

zemljitima

1210

ume bukve i jele sa smrom, ume bukve i

smre

210,5

1401

Visoke ume hrasta kitnjaka

299,8

1501

Visoke mjeovite ume ostalih lisiara

181,4

3,6

185,0

2000

Visoke degradirane ume

1.952,5

491,8

2.44,3

2103

Visoke degradirane ume bukve

1.227,1

363,1

1.590,2

569,7
1.149,4

2.508,8
569,7

4,6

78,6

1.154,0
78,6

11,2

221,7
229,8

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

2401

Visoke degradirane ume hrasta kitnjaka

725,4

128,7

854,1

3000

umski zasadi

854,9

196,2

1051,1

3110

umski zasadi etinara (sa procjenjenom

drvnom masom) na stanitu brdskih uma bukve

83,7

4,7

88,4

3111

umski zasadi etinara (bez procjenjenom

drvnom masom) na stanitu brdskih uma bukve

41,7

41,7

3210

umski zasadi etinara (sa procjenjenom

drvnom masom) na stanitu istih i mjeovtih
ume jele i smre

36,2

36,2

3410

umski zasadi etinara (sa procjenjenom

drvnom masom) na stanitu brdskih uma bukve

544,7

3411

umski zasadi etinara (bez procjenjenom

drvnom masom) na stanitu brdskih uma bukve

148,6

4000

Izdanike ume

4102

191,5

736,2
148,6

2.863,4

1.176,2

4.039,6

Izdanike brdske ume bukve

875,6

189,4

1065,0

4111

Izdanike brdske ume bukve (iste i sa drugim

liarima)

343,0

148,1

191,1

4204

Izdanike hrastove ume

4205

Izdanike ume hrasta kitnjaka

5000

21,7

21,7

1.623,1

838,7

2.461,8

Goleti ispod gornjr granice privredne ume

550,1

7,2

557,3

5101

ibljaci podesni za poumljavanje na stanitu

brdskih uma bukve

226,5

5136

ibljaci podesni za poumljavanje na stanitu

brdskih uma hrasta kitnjaka

74,7

6,8

81,5

5201

umske goleti podesni za poumljavanje na

stanitu brdskih uma bukve

54,5

0,4

54,9

5236

umske goleti podesni za poumljavanje na

stanitu brdskih uma hrasta kitnjaka

70,6

70,6

5240

umske goleti podesni za poumljavanje na

stanitu istih i mjeovitih uma jele i smre

123,8

123,8

6000

Neproduktivne ume u umarskom pogledu

203,6

6201

Kr i goleti nepodesne za poumljavanje

6301

Stalne umske istine i rasadnici

6401

umske komunikacije

226,5

203,6

91,2

91,2

9,8

9,8

54,4

54,4

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

6501

Prosjeke ispod dalekovoda

48,2

7000

Uzurpacije

50,6

5,2

52,8

8.946,5

1.896,0

10.860,5

Ukupno

48,2

Stanje na terenu i ugroenost umskih ekosistema GP-a Bosansko-podrinjsko

S obzirom na sastav vrsta drvea koje grade umski eko sistem ovog podruja, u kome
etinari uestvuju sa simbolinih 8,73%, ili gdje u ukupnoj nespornoj povrini GP-a umski
zasadi uestvuju sa 8,71%, ovo podruje se moe svrstati u kategoriju slabo-neznatno
ugroenih od poara, pa i tetnih insekata. Prednju konstataciju potvruje i broj registrovanih
poara u proteklom periodu kao i objektivno mali procent oboljelih stabala (2,01% etinara i
0,32% liara), uglavnom nepoznate zaraze.
ovjek je to direktno, to indirektno, najutjecajniji tetni faktor na ume ovog
podruja. Naime, bespravnim sjeama se godinje posjee prosjeno 500 m 3 bruto drvne
mase, to predstavlja 2,63 % prosjenog godinjeg etata.
Procentualno uee irih kategorija uma i umskih zemljita u ukupnoj povrini
GP-a je prikazano na slijedeem dijagramu:

Slika 2. Kategorije uma u ukupnoj povrini GP

Tabela 5. Identifikovani problemi upravljanje umskim resursima

R.br. Uzrok problema

PROBLEM

Posljedica

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

1

Uniten umski fond u toku rata

Nedostatak
kvalitetnih uma

Nedostatak kvalitetnog
drveta za preradu

Bespravna sjea drva

Nedovoljan broj
umara

Erozija tla

Unitavanje lokalnih puteva zbog

sjee drva

Loa putna
infrastruktura

Nepristupanost terena
za stanovanje
stanovnitva

Nedovoljan broj akcija

poumljavanja

umske goleti

Stvaranje klizita,
ugroen biljni i
ivotinjski svijet

Ciljevi:
- Organizovanje akcija poumlljavanja
- Izgradnja i sanacija lokalnih puteva
- Kvalitetnija kontrola koritenja umskih resursa
- Kvalitetnija uma i poveanje umskog fonda

Izvor podataka: Nacrt prostornog plana BPK;

umsko gospodarske osnova za Bosansko-porinjskoGP za ureajni period od 01.01.2007.
do 31.12.2016. god.

5. UPRAVLJANJE ZEMLJITEM I PROSTOROM

2

Zakoni koji reguliu ovu oblast su Zakon o zatiti okolia i Zakon o zatiti prirode,
Zakon o prostornom planiranju i koritenju zemljita na nivou Federacije Bosne i
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Hercegovine (Slubene novine Federacije BiH, br. 2/06, 72/07, 32/08) kao i niz
podzakonskih akata.
Na formiranje zemljita primarno utiu fizikogeografski inioci, a prvenstveno
reljef, klima, prisustvo povrinskih voda i vrlo heterogen litoloki sastav geoloke podloge
kao i razliiti pedoloki procesi pod uticajem vrlo razliite vegetacije. Pedogeneza zemljita je
spor i dugotrajan proces, a kombinacija prirodnih i antropogenih faktora uslovila je
heterogenu distribuciju tipova tala na podruju prostora bosanskopodrinjskog kantona.
Pedoloke jedinice na podruju kantona, to ukljuuje i Opinu Gorade, izdvojene su na
osnovu pedolokih podataka od starane Federalnog zavoda za agropedologiju, Sarajevo. U
okviru obuhvata izdvojeno je 26 pedosistematskih jedinica i to 23 iz razdjela Automorfnih i 3
iz razdjela Hidromorfnih zemljita. U razdjelu Automorfnih zemljita preovlauju tipovi iz
klase Kambinih i Humusno akumulativnih a u razdjelu Hidromorfnih zemljita iz klase
Fluvijalnih zemljita.
Podaci vezani za Bosansko-podrinjski kanton ukazuju nam na strukturu koritenja
zemljita pa koja je prikazana na slijedeem dijagramu:

Slika 1. Struktura zemljita

U okviru poljoprivrednog zemljita zastupljene su kategorije oranice koje obuhvataju
2.287 ha, vonjaci sa povrinom od 1.610 ha, panjaci 1.475 ha, i livade sa 3.940 ha. Najvie
zastupljena kategorija je kultivisano zemljite, dok najmanje ima oranica. Trenutna
poljoprivredna proizvodnja je uglavnom organizovana u privatnom sektoru koju karakterie
usitnjenost posjeda, odsustvo intenzivne obrade i primjene savremenih agrotehnikih mjera.
Opina Gorade ima 145 naseljenih mjesta koja su podijeljena u 20 mjesnih zajednica.
Kolektivna stambena izgradnja karakteristina je za ue gradsko jezgro, dok je u prigradskim
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

kao i ruralnim mjesnim zajednicama izraena individualna stambena izgradnja. Naselje
Vitkovii koje je udaljeno od opine oko 4 kilometra nastalo je uz hemijski kompleks Azot
takoe ima veliki broj kolektivnih stambenih jedinica. Tokom ratnih dejstava Opina Gorade
je pretrpjela velika razaranja, pa se procjenjuje da je uniteno oko 4.500 stambenih objekata.
Mnogi od tih objekata se sanirani, ali postoji jo jedan dio stambenih objekata koji nisu
sanirani.
Trenutno je u Nacrtu Prostorni plan Bosansko-podrinjskog kantona koji e biti, nakon
njegovog usvajanja, osnova za izradu Prostornog plana Opine Gorade. Izraeni su i
usvojeni regulacioni planovi za pojedine dijelove grada, a neki su u fazi usvajanja.
Kao i na podruju cijele drava tako je i u naoj Opini izraena bespravna gradnja.
Najvei problem stvaraju neplanska naselja koja zbog nestabilnosti terena izazivaju pojave
klizita.

Tabela 3. Identifikovani problemi upravljanje zemljitem i prostorom

R.br. Uzrok problema

PROBLEM

Posljedica

1.

Nekontrolisana sjea ume i

bespravna gradnja

Erozija tla i klizita

Materijalna teta

Nepostojanje sanitarne deponije

Zagaenost tla

Negativan uticaj na
okoli

Nepostojanje kolektora za odvod

povrinskih voda

Velike bujice i
zaepljenja
postojeih odvoda

Velike materijalne tete

Ciljevi:
- Planska sjea umskog bogatstva

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

- Edukacija stanovnita na proizvodnji organske hrane bez upotrebe pesticida
- Izgradnja sanitarne deponije
- Izgradnja kolektora za odvodnju povrinskih voda

Izvor podataka: Razvojna strategija zasnovana na potivanju ljudskih prava Gorade 2008 2014;
Nacrt prostornog plana BPK

6. PRIVREDA I IVOTNA SREDINA / OKOLINA

2

Opina Gorade je u sastavu Bosansko-podrinjskog kantona Gorade i sve nadlenosti

vezane za registraciju privrednih subjekata, izdavanje ekolokih dozvola, katastar zagaivaa i
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

slino, su u nadlenosti resornih ministarstava. Do sada je od nadlenog ministarstva izdato 13
ekolokih dozvola za privredne subjekte, a jedan broj je u fazi izdavanja.
Nadlenost Opine se odnosi samo na registraciju trgovinskih, ugostiteljskih i obrtnikih
radnji.
Najvei broj preraivakih industrijskih pogona naeg kantona egzistira u Opini
Gorade. Tako imamo etiri industrijske zone u kojima su locirani ovi privredni subjekti:
- Industrijska zona bive vojne industrije Pobjeda u kojoj trenutno djeluju firme
Ginex d.d., Pobjeda Rudet d.d., Pobjeda Sport d.d. i Tvornica alata Gorade d.d.
- Industrijska zona Bekto Preciza d.o.o. i Emka Bosnia d.o.o.
- Industrijska zona bive hemijske industrije AZOT u kojoj djeluje Prevent Safety
d.o.o.
- Zelena industrijska zona Rasadnik koja je u fazi izgradnje infrastrukture.
Pored toga na podruju Opine radi i firma Sabix d.o.o. za izradu namjetaja. Od
graevinskih firmi egzistiraju GPD Drina d.d., Kaja Company d.o.o., Vavlca d.o.o.,
Okacd.o.o., Hodo d.o.o. i mnoge manje firme.
Na podruju kantona ne postoji ni jedna preraivaka firma za preradu poljoprivrednih
proizvoda to predstavlja problem naim poljoprivrednim proizvoaima. Otkup vikova
proizvoda vri poljoprivredna zadruga Agropodrinje.
Saobraajnu infrastrukturu ini magistralni put M20 koji kroz Opinu Gorade prolazi
u duini od oko 18 kilometara i povezuje opinu sa Sarajevom, Foom, Viegradom i
Rogaticom. Odravanje ovog putnog pravca je u nadlenosti Federalne direkcije cesta. Pored
toga postoje i regionalni putevi Gorade ajnie i Gorade Hrenovica koji su u
nadlenosti Direkcije za ceste BPK. Sa oko 150 km lokalnih puteva opina je povezana sa
ruralnim mjesnim zajednicama i vri odravanje ovih puteva.
Saobraajno preduzee koji se bavi transportom ljudi je Centroprevoz d.d. Gorade
koje zadovoljava potrebe cijelog kantona. Veih firmi koje se bave prevozom roba nema na
naem podruju, samo jedan dio privatnika obavlja tu djelatnost.

Zbog slabije frekvencije saobraaja na naim putnim pravcima nema velikog

zagaenja zraka to ne znai da se odgovarajuom zakonskom regulativom i ovo stanje ne
moe poboljati.
Na podruju nae opine ne postoji eljezniki niti avionski saobraaj.
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Najvee zagaenje zraka u toku zimskih mjeseci prouzrokuju postojee kotlovnice,
kao i dimnjaci lokalnog stanovnitva. To zagaenje se javlja po desetak dana i stvara veliki
problem hroninim bolesnicima. Veliki dio objekata kolektivnog stanovanja nema
obezbjeeno grijanje i stanovnitvo se uglavnom grije na drva to na zelenim povrinama oko
zgrada stvara runu sliku. U planu je toplifikacija cijelog urbanog dijela grada tako da se
nadamo da e se ovaj problem rjeiti u narednom periodu.
Na podruju Opine postoji mini centrala Osanica a snadbjevanje elektrinom
energijom vri se dalekovodima sa HE Viegrad. Ne postoji snadbjevanje zemnim plinom, a
Studija opravdanosti gasifikacije Gornje-drinske regije uraena je od strane SERDA-e i ona
iziskuje velike investicije to u ovom trenutku predstavlja veliki problem zbog nedostatka
finansijskih sredstava kao ni zainteresovanih investitora za ovaj projekat.
Razvoj turizma je jedan od ciljeva nae Strategije zasnovane na potivanju ljudskih
prava Gorade 2008 2014 godina. U tom pravcu opina Gorade radi na izgradnji
infrastrukture kako bi omoguila potencijalnim ulagaima da grade turistike objekte. U uem
gradskom jezgru postoji objekat hotela Behar koji nudi smjetajne kapacitete. U blizini
grada, na obroncima Jahorine izgraen je lovako-turistiki kompleks Bijele Vode koji nudi
pored lova i niz drugih sadraja u netaknutim predjelima ovog podruja. Na udaljenosti oko
25 kilometara od grada izgraen je Planinarski dom Ruda Glava koji pored planinarstva
prua usluge i potencijalnim gostima.
Na najvei potencijal predstavlja rijeka Drina na kojoj se u toku ljetnih mjeseci
sputaju splavovi to predstavlja atrakciju za nau zemlju, pa opina treba uraditi to bolju
promociji te tiristike ponude, zajedno sa Turistikom zajednicom BPK. Postojanje
kajakakog kluba koji moe vriti usluge obuke i iznajmljivanja kajaka to se moe iskoristiti
kao nova turistika ponuda na tritu.
U opinskoj nadlenosti, kao to je ve i pomenuto, su izdavanje rjeenja za
bavljenjem trgovakom, ugostiteljskom i obrtnikom djelatnou. Tako imamo oko 330
trgovinskih radnji koje se bave raznom trgivinskom djelatnou, od kojih je najvea
Onipromd.d. Obrtnikom djelatnou bavi se oko 200 radnji, a ugostiteljskih objekata ima
oko 150. Jedini problem ovim radnji predstavlja neselektivno odlaganje otpada to stavara
vee zagaenje okolia.
Inspekcijski pregled je u nadlenosti Kantonalne inspekcije koja vri nadzor privrednih
subjekata, u sklopu koje postoji i ekoloki inspektor zaduen za oblast ouvanja okoline.
2

Tabela 8. Identifikovani problemi privreda i ivotna sredina / okolina

R.br.

Uzrok problema

PROBLEM

Posljedica

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

1

Neselektivno odlaganje smea

Velike koliine
Zagaenje okolia
industrijskog otpada

Nepostojanje preistaa otpadnih

voda

Zagaenje vodotoka Zagaenje okolia

Nepostojanje filtera za
preiavanje tetnih plinova

Zagaenje zraka

Zagaenje okolia

Ciljevi:
-

Izgradnja sanitarne deponije

Selektivno odlaganje otpada
Poveana inspekcijska kontrola
Ugradnja preistaa
Ugradnja filtera

7. UPRAVLJANJE KVALITETOM ZRAKA

Zakon o zatiti zraka (Sl. Novine FBiH 33/03) , Pravilnik o monitoringu kvaliteta
zraka i Pravilnik o monitoringu emisije zagaujuih materija u zrak (Sl. Novine FBiH 12/05)
su zakonske odredbe koje su na snazi i bave se problematikom kvaliteta zraka.
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Stanje zagaenosti vazduha na prostoru Opine Gorade u direktnoj je ovisnosti o
emisijama tetnih polutanata u atmosferu naseljenih mjesta i ire. Pri procjeni emisija iz
kotlovnica i individualnih loita trebalo bi da se koristi katastar zagaivaa. Prestankom rada
nekih postrojenjenja, kao posljedica rata, nestali su i znaajni izvori zagaenja (industrijska
postrojenja i dr.)
Problematika zagaenja vazduha iz individualnih loita na prostoru opine Gorade u
vezi je sa nizom problema kao to su neodgovarajua konstrukcija loita pei i kotlovnice
male snage koje ne omoguavaju sagorijevanje uglja, zatim, usmjeravanje potronje uglja u
zavisnosti od njegovog kvaliteta, nepostojanje oplemenjivanja uglja za potrebe manjih loita
i dr.
Zagaenja vazduha emisijom produkata sagorjevanja energenata koji se koriste za
pogon motornih vozila (linijski izvor, lokalne i nekategorizirane saobraajnice) na naem
prostoru znatno je samo u gradskoj jezgri Opine Gorade ili u okolini magistralnih puteva sa
veim optereenjem.
Ispitivanje i praenje kvaliteta zraka je potrebno za sve akcije koje se preduzimaju s
ciljem zatite ili smanjenja zagaenosti zraka poevi od prvih ocjena pa do provoenja zatite
i do razrade novih mjera zatite. Meutom, do sada nisu vrena nikakva mjeranja i ne postoji
registar zagaivaa na podruju Opine definisano Pravilnik o monitoringu emisije
zagaujuih materija u zrak (Sl. Novine FBiH 12/05)
Upravljanjem kvalitetom vazduha postie se to da svi izvori zagaivanja, bez obzira na
njihovu lokaciju imaju pred sobom iste zahtjeve u pogledu kvaliteta vazduha, ime se one
izjednaavaju u trokovima zatite vazduha od zagaivanja.

Tabela 1. Identifikovani problemi upravljanje kvalitetom zraka

R.br.
1

Uzrok problema
Nepostojanje gradske kotlovnice

PROBLEM
Zagaenost zraka u
zimskom periodu

Posljedica
tetan uticaj na okolinu i
zdravlje ljudi

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

2

Akumulacija vjetakog jezera

Velika vlanost
zraka

tetan uticaj na okolinu i

zdravlje ljudi

Vozila bez odgovarajuih filtera

Zagaenje zraka

tetan uticaj na okolinu i

zdravlje ljudi

Ciljevi:
- Izgradnja gradske toplane na bio gorivo
- Povezivanje individualnih privatnih objekata u sistem
- Stimulisati uvoenje istih energenata

8. ZATITA PRIRODNOG I KULTURNO-ISTORIJSKOG NASLIJEA

2

Aneksom 8. Opeg okvirnog sporazuma za mir BiH pravno je ustanovljeno postojanje

Komisije za ouvanje nacionalnih spomenika koja djeluje na cijelom podruju Bosne i
Hercegovine (Slubene novine FBiH br. 2/02,27/02,6/04)
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Opina Gorade nema nadlenosti nad nacionalnim spomenicima, ali moe da
kandiduje postojee objekte za koje smarta da mogu biti dio kulturno-istorijskog naslijea.
Povoljna klima, plodno tlo, bogatstvo uma, dobar geografski i topografski poloaj
samog mjesta pored Drine, mnogi prirodni izvori, sve su ovo bili najpovoljniji prirodni uslovi
koji su pruili mogunost da su se jo u davnoj prolosti , na mjestu dananjeg Gorada
udruili ljudi i podigli naselja. Prvi poznati tragovi naselja u Goradu i u njegovoj
neposrednoj blizini na osnovu iskopina vode nas u mlae kameno doba ( neolitsko doba ) u
vrijeme oko 2.300 godina p.n.e. Tragovi neolitskih ljudi naeni su na dva mjesta , i to u dolini
Podhranjenske rijeke , u Popovu Dolu na lijevoj strani Drine, kao i u selu Zupiima u Lugu,
3,5 km uzvodno od grada na desnoj strani Drine. Tu su naeni bodei od kamena, kamene
sjekire, kameni eki, vaze, razno posue od glinene opeke i raznog drugog kamenog alata.
Ovaj kraj bio je nastanjen Ilirima. Na ovo nas upuuje naziv mjesta Glamo. Ovo
naselje nalazi se sjeverozapadno od grada, udaljeno 2.5 km , a smjeteno je u malom
dolinskom proirenju kroz koje protie Glamoki potok i uliva se u Podhranjenski potok u
samom gradu. Od ilirskih plemena koja su bila nastanjena u ovom kraju bili su Autarijati.
Krajem XIX vijeka podruje du Drine bilo je predmetom panje od strane arheologa.
Prilikom ispitivanja naeni su du rijeke Drine mnogobrojni antiki spomenici. Pouzdano se
zna da je postojalo naselje na mjestu Gorada u Rimsko doba. O ovome svjedoe brojni
predmeti i iskopine. Rimsko naselje na mjestu Gorada bilo je podignut na rimskoj cesti koja
je ila od Jadranskog primorja. To rimsko naselje kasnije je vjerovatno tokom raznih najezdi i
borbi bilo potpuno razoreno i uniteno.
Danas u okolini Gorada postoji jo dobar broj spomenika koji ukazuju na prolost
ovih krajeva u srednjem vijeku. To su mahom steci postavljeni negdje osamljeno , a negdje u
manjim skupinama kao na podruju Ilovae.
Gorade je kao naselje ralativno staro. Na mjestu dananjeg Gorada postojalo je
jedno naselje jo 1220. godine koje se zvalo Vasa. Gorade kao trgovako naselje spominje se
od 1379. godine u vezi s dubrovakom karavanskom trgovinom, jer su Dubrovani kao
trgovci imali svoje ispostave na svim vanijim drumovima u ondanjoj Bosni.
Ime Gorada u prvi mah izgleda da vodi korijen od rijei goreti. Meutim, istaknuti
filolog prof.dr. Jovan Vukovi smatra da ime grada potie od slovenske rijei gorazde.
Austrougarske ete generala Filipovia dole su u Gorade oko oktobra 1878. godine.
Austrougarska okupacija izmjenila je iz temelja poloaj i stanje u ovoj pokrajini. Period
okupacije karakterie se donekle opadanjem Gorada, mada je u izvjesnom smislu bilo
napredka: podizanje kole, irenje prosvjete, graenje boljih drumova, kojima je Gorade bilo

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

spojeno sa ajniem, Foom, Rogaticom i Sarajevom. Varo u to vrijeme postaje vie
trgovaki, a manje zanatsko mjesto.
Prvi svjetski rat donio je Goradu velika stradanja U toku rata u Goradu su bili
skoncentrisani veliki odredi austrougarske vojske koji su odatle upuivani prema Crnoj Gori i
Srbiji. U Goradu se tada austrijske vlasti ponaaju vrlo surovo , osobito prema pravoslavnom
ivlju. Tada su zabiljeena masovna stradanja stanovnitva. U razdoblju izmeu prvog i
drugog svjetskog rata u varoi nije dolo do znatnih promjena u privrednom i drutvenom
ivotu grada. Gorade je imalo optinsku upravu, andarmerijsku stanicu. Sem toga imala je
jednu etverogonju kolu , potu, bolnicu, jednog ljekara, jednog apotekara, kreditni ured. 5.
avgusta 1932. godine Gorade je dobilo elektrino osvjetljenje. Struja je dovedena iz
hidrocentrale u Mesiima.
U toku drugog svjetskog rata Gorade preivljava teke dane. Sam grad vie puta
prelazi iz jednih u druge ruke. Komadanje Jugoslavije i njena podjela negativno su se odrazile
i na samo Gorade. U aprilu 1941. godine u grad ulaze njemake i talijanske jedinice, vlast
formiraju i jedni i drugi, a osim toga formirana je i vlast Nezavisne drzave Hrvatske (NDH).
Kako je tada stanovnitvo grada u nacionalnom pogledu bilo mjeovito, opet se nala prilika
za meusobno sukobljavanje. To se naroito odrazilo pljakanjem i ubijanjem muslimana od
strane etnikih, a pravoslavaca od strane ustakih elemenata, koji su se stavili u slubu
okupatora i njegovih sluga. U tom sukobu najvie strada muslimansko stanovnitvo.
U okolini Gorada u toku drugog svjetskog rata partizanske jedinice vodile su estoku
borbu protiv okupatora . Konano osloboenje desilo se 06.03.1945. tada je nastupio za grad
nov period koji karakterie velikim drutveno-ekonomskim napretkom.
Zavretkom drugog svjetskog rata ovdje se ivjelo u nadi da se vie nikada nee
ponoviti strahote rata. Velikosrpski prohtjevi i planovi oko stvaranja takozvane "Velike
Srbije", doveli su do toga da Srbija i Crna Gora uz pomo velike veine bosanskih Srba i
cjelokupne JNA, aprila 1992. godine izvri agresiju na BiH. Bio je to poetak jo jednog
genocida nad muslimanima BiH, desetog po redu. U ovom ratu Gorade i stanovnitvo grada
nalo se u posebno tekom poloaju. Goloruko stanovnitvo prua otpor, kako ne bi doivjelo
sudbinu ajnia, Rogatice, Foe ili Visegrada
Grad je bez vode, struje i hrane. Jedini nain da se doe do minimalne koliine brana
za porodicu bio je "Put spasa" do Grepka. A onda je i taj put bio presjeen. Svaki dan blokade
bio je presudan, svaki goradanski dan bio je posebna pria. U vremenu neizvjesnosti, tekih
iskuenja i nezamislive patnje, Gorade je sauvalo svoje dostojanstvo. Jedna od najveih
bitaka za Gorade bila je operacija "KRUG" augusta 1992. godine. Tada je cijeli teritorij
Gorada bio slobodan. Jedini bosansko-hercegovaki grad na Drini koji se uspio odbraniti u
ovom ratu je Gorade i svi njegovi branitelji s pravom nose naziv heroji i sam grad je Heroj.
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Ako se ovom doda i strateka vanost za BiH i Federaciju onda Gorade sigurno zasluuje
veu panju, da se u njemu osiguraju uvjeti za bolji ivot i zapaeniji razvoj.
Iz bogate istorije naeg grada Komisija za ouvanje nacionalnih spomenika proglasila
je dva nacionalna spomenika i to:
Nekropola sa stecima u selu Kosae, historijsko podruje
Neolitsko naslijee Lug, arheoloko podruje

Na privremenoj listi Komisije za ouvanje nacionalnih spomenika nalazi se:

Sinan-begova damija u Goradu
Tabela 7. Identifikovani problemi zatita prirodnog i kulturno-istorijskog naslijea
R.br. Uzrok problema

PROBLEM

Posljedica

Nije institucionalno rjeeno

upravljanje spomenicima

Zaputenost
postojeih
spomenika

Loe stanje

Nezatienost postojeih prirodnih

vrijednosti

Nedovoljna zatita
prirodnih
vrijednosti

Unitavanje prirodnih
dobara

Nepostojanje lokalnog Programa

zatite objekata u uem gradskom
jezgru

Zaputenost
postojeih
spomenika

Neinformisanost
graana o vanosti
objektima

Ciljevi:
- Formiranje lokalnog odjela za nadgledanje postojeih spomenika
2

- Izrada programa zatite kulturno-istorijskih objekata

- Donoenje odluke o proglaenju prirodnog prostora od znaaja za kanton i opinu

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Izvor podataka: ''GORADE U PROLOSTI I DANAS'' ; autor prof. Rasim S. ivojevi, SARAJEVO, 1964;
Razvojna strategija zasnovana na potivanju ljudskih prava Gorade 2008 2014.

9. JAVNO ZDRAVLJE

Zdravstvena zatita u BPK je regulirana Zakonom o zdravstvenoj zatiti (Sl. novine

FBiH, br.29/97) i Zakonom o zdravstvenom osiguranju (Sl. novine FBiH, br.30/97).
Stanovnici Gorada zdravstvenu zatitu ostvaruju u Javnoj bolnici BPK i JU Dom zdravlja
Isak Samokovlija.

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Primarna zdravstvena zatita je u Opini obezbijeena kroz djelovanje Doma zdravlja
Isak Samokovlija koji je organiziran u 13 slubi i djeluje na 13 lokaliteta. Aktivne su 4
ambulante porodine medicine sa 8 timova. Primarna zdravstvena zatita za stanovnitvo
ruralnih podruja osigurava se u 9 podrunih ambulanti. U izgradnji je i peta ambulanta
porodine medicina u naselju Vitkovii ije otvaranje se planira u 2010. godini.
Vei dio Opine se snadbjeva iz vodozahvata Vitkovii, odnosni iz Fabrike vode koja
je u sastavu JKP 6.mart. Redovno se vre kontrole u Zavodu za javno zdravstvo Bosanskopodrinjskog kantona, a povremene i u Federalnom zavodu za javno zdravsto. Najvei
problemi u ispravnosti vode za pie javljaju se tokom kinih mjeseci kada se povea nivo
rijeke Drine i kada je mutna. Stanovnitvo se redovno informie putem lokalnih medija o
nastalim problemima.
Rurali dio Opine uglavnom se snadbjeva sa lokalnih izvora gdje se ne vri redovna
kontrola ispravnosti kvaliteta voda. Meutim, do sada nije bilo veih zdravstvenih problema
(epidemija, trovanja i sl.) zbog kvaliteta tih izvorita. Trenutno je u izgradnji vodovod
Starac kojim e se snadbjevati kvalitetnom i kontrolisanom vodom za pie pet ruralnih
mjesnih zajednica sa oko 3.000 stanovnika.
Zbog nepostojanja sanitarne deponije za odlaganje vrstog otpada, kao i trenutno
nepostojanje nikakve deponije predstavlja veliki problem za nau lokalnu zajednicu.
Neselektiran otpad se odvozi u susjednu optinu. Pored toga u seoskim naseljima se javljaju
divlje deponije koje predstavljaju veliki problem i zagauju tlo.
Zagaenje zraka nije izraeno na naem podruju. Velika vlanost zraka, zbog
postojanja hidroakumulacija, izaziva smetnje kod plunih bolesnika.
Zbog nedostatka finansijskih sredstava u Opini, kao ni u cijelom Kantonu, i
nemogunosti formiranja laboratorije, ne vri se kontrola ispravnosti ivotnih namirnica.
Zagaenost zemljita minsko-eksplozivnim materijama je oko 13% ukupne povrine
koji obuhvata opina Gorade.

Tabela 9. Identifikovani problemi javno zdravlje

R.br. Uzrok problema
1

PROBLEM

Nepostojanje kvalitetne ustanove za Nekvalitetna voda

kontrolu kvaliteta vode i hrane
za pie, prodaja
nekontrolisanih
prehrambenih

Posljedica
Opasnost po zdravlje
stanovnike

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

proizvoda
2

Nepostojanje sanitarne deponije

Postojanje divljih
deponija

Opasnost po zdravlje
stanovnike

Nepostojanje kolektora za otpadne

vode

Zagaeni vodotoci

Mogunost zaraznih
bolesti

Nepostojanje azila za pse

Ugrizi pasa

Mogua zaraza

Ciljevi:
Izgradnja sanitarne deponije
Osnivanje laboratorije za ispitivanje kbaliteta vode i hrane
Izgradnja kolektora za otpadne vode
Izgradnja azila za pse lutalice

Izvor podataka: Razvojna strategija zasnovana na potivanju ljudskih prava Gorade 2008 2014;
Nacrt prostornog plana BPK;
Ekspertiza o procjeni trokova pripreme i transporta pitke vode i procjeni trokova dopreme
pitke vode postojeim cjevovodom iz Vitkovia i starim iz ajnia Institut za hidrotehniku
Sarajevo

10. SWOT ANALIZA

Na osnovu prikupljenih podataka koji prikazuju trenutno stanje u pojedinim oblastima,
odnosno daju osnovu za procjenu lokalne privrede, uraena je zakljuna SWOT1 analiza
Opine Gorade, odnosno analiza osnovnih snaga, slabosti, mogunosti i prijetnji sa kojima se
suoava Gorade. Snage i slabosti predstavljaju interne (unutranje) faktore, odnosno internu
1

Strenghts; Weakness; Oportunities;Threats; (Snage, Slabosti, Mogunosti, Prijetnje).

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

analizu koja treba da ukae na to ta su prednosti a ta nedostaci nae opine, dok prijetnje i
mogunosti predstavljaju eksterne (spoljne) faktore, odnosno eksternu analizu koja treba da
indentifikuje potencijalne prijetnje razvoju kao i da ukae na to ta su anse, odnosno
mogunosti nae opine. Snage i mogunosti predstavljaju pozitivne, dok slabosti i prijetnje
predstavljaju negativne faktore ekonomskog razvoja. Koristei SWOT analizu u stratekom
planiranju uopte (ukljuujui i LEAP dizajn), odnosno indentifikujui interne i eksterne
faktore koji utiu na razvoj lokalne zajednice nastojat emo to bolje da u iplementaciji
Lokalnog ekolokog akcionog plana:

iskoristimo nae snage

realizujemo mogunosti

smanjimo uticaj prijetnji

eliminiemo slabosti

SWOT analiza je rezultat zajednikih napora lokalne uprave i svih kljunih interesnih
grupa i pojedinaca, koji su komisijskim i linim radom pojedinaca doli do relevantnih
podataka i analiza. Na osnovu tog i takvog rada na prikupljanju i sistematizovanju podataka i
davanju predloga i ideja za nau opinu, snimajui i analizirajui stanje ivotne sredine, tk.
prirodne, drutvene i sve druge faktore kao i prisutne prijedloge i ideje kako postojee stanje
poboljati i unaprijediti, prepoznatljivije su nae snage, slabosti, mogunosti i prijetnje. Nakon
prepoznavanja i uvaavanja odreenih injenica mora se zakljuiti da se opina Gorade nije
do sada na jedan sistematizovan i planski nain prilazila pitanju ivotne sredine, zbog ega je
neophodno da u to kraem roku zapone implementaciju ovog dokumenta. Istovremeno je
neophodno prii preciznom definisanju odgovornosti organa i pojedinaca, ovladati oprobanim
nainom voenja stratekih razvojnih procesa. Ukrtanjem internih snaga i slabosti sa
mogunostima i prijetnjama identifikovali smo sledeu SWOT analizu:

Snage

Slabosti

najvee opina i sjedite kantona

slaba infrastruktura

prirodni potencijal

nedovoljno

iskoriteni

prirodni

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

veliki broj stanovnitva u odnosu na
druge opine kantona (ljudski resursi)
bogato kulturno-istorijski naslijee
ist zrak

potencijali
izraena migracija stanovnitva
nedovoljna

afirmisanost

kulturno-

istorijskog naslijea

ista voda

nedostatak finansijskih sredstava

povoljna klima

nedostatak zakona i njihova primjena

tradicionalo razvijena poljoprivredna

slab rad inspekcije

proizvodnja (posebno jabuke)

promocija zdrave sredine
mogunost proizvodnje zdrave hrane
postojanje velikog broja sportskih i
drugih udruenja

nedostatak

strunih

kadrova

(inspektora)
nezainteresovanost stanovnitva za
kulturu ivljenja
zbrinjavanje vrstog otpada

bogat riblji fond

zagaenje rijeka i vodotoka

Gorade je sajamski i festivalski grad

neplanska sjea uma

lovni turizam

neinformisanost graana
stanje javnih povrina
loa prezentacija opine Gorade
nedostatak eko udruenja
nedostatak

adekvatnog

prostornog

plana

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Mogunosti

Prijetnje

raspoloiva sredstva kako evropske

komisije tako i drugih stranih i
domaih fondova
izgradnja regionalne deponije

ekonomska i finansijska odrivost

opine
finansijska kriza recesija
nekontrolisana

toplifikacija grada (eko toplana)

eksploatacija

prirodnih resursa i rijeke Drine

nedostatak

dovod plina gasifikacija

komunikacije

izmeu

lokalne zajednice sa viim nivoima

vlasti

tranzitni turizam
seoski turizam

izgradnja hidrocentrale u Ustikolini

obezbjediti sredstva za poumljavanje

nemogunost

goleti

cesta

nivoa

temperature Drine zbog stalnog

nekontrolisanog putanja vode sa
brane u Crnoj Gori (Mratinje)

eko turizam
brza

regulisanja

kvalitetna

putna

komunikacija

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

11. VIZIJA
U stratekom menadmentu vizija se tie ciljeva koji su najire definisani, generalni i
sveobuhvatni. Vizija opisuje namjere 2 za budunost, bez specifikacije sredstava koja su
neophodna da bi se postigli eljeni rezultati. Najefikasnije vizije su one koje daju ideju i ova
ideja obino dobije oblik traenja onog to je najbolje, najvie i najvee. Ukoliko elimo da
vizija bude inspirativna, ista mora biti pravilno preneena i to obino na veliki broj
stejkohledera (kljunih interesnih grupa).
Vizija je neto vie od percepcije i optimizma koji gleda na sve strane. Vizija se daje u vidu
izjave koja treba da je formulisana tako da odgovori na pitanje "ta emo promijeniti?". U
prvom trenutku stvaranja vizije zaboravimo ograniavajua pitanja, kako, zato?
Vizija opine Gorade sa aspekta ivotne sredine, u sutini smo nastojali predstaviti idejom o
tome kako e opina izgledati u budunosti, izraeno na nain koji je svima razumljiv.

Opina Gorade do 2015. godine ureena, razvijena i ekoloki osvjetena

ivotna sredina.
Gorade e izgradnjom sanitarne deponije biti korak blie evropskom
standardu ivljenja.Naa opina e biti sredina u kojoj e graani biti
educirani, informisani i odgovorni prema okoliu.
iste rijeke, polja, ume...
Naa vizija je bazirana na rjeavanju osnovnih ekolokih problema opine
Gorade, u cilju stvaranja ljepeg ambijenta ivljenja svih graana.

Vizija opine koja tei da ispuni svoju ulogu mora biti jasno, jednostavno i realno odreena. Mora postaviti
izazov za sve zainteresovane strane i fokusirati se na odreen cilj (ivotna sredina) i vrijeme. Vizija jeste
usmjerena u budunost ali vremenski horizont ne smije biti suvie daleko, da je bi je kljuni inioci teili dostii
u toku svog nekog zadatog perioda.

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

12. DOPRINOS LEAP-A REALIZACIJI STRATEKIH CILJEVA RAZVOJA
OPINE GORADE

Dokumentom Strategija razvoja opine Gorade 2008-2014 identifikovano je vie

strategijskih siljeva razvoja opine Gorade, od kojih sa stanovita LEAP-a izdvajamo:

RAZVOJNI CILJ 1. Unaprijediti kvalitet usluga i efikasnost javne uprave, te uz

ucee graana ojaati kapacitete za partnersko djelovanje i upravljanje lokalnim
razvojem.
RAZVOJNI CILJ 2. Poveati stopu zaposlenosti razvojem poduzetnitva,
privlaenjem novih investicija, iskoritavanjem prirodnih resursa, te stimuliranjem
razvoja poljoprivrede, seoskog i izletnikog turizma.
RAZVOJNI CILJ 3. Osigurati pristup kvalitetnoj vodi za pie, unaprijediti
prostorno ureenje i dodatno razviti saobraajnu, stambenu i komunalnu
infrastrukturu, te pospijeiti zatitu okolia.
RAZVOJNI CILJ 4. Obezbijediti pristup kvalitetnoj zdravstvenoj i socijalnoj zatiti
za sve stanovnike opine, posebno ruralno stanovnitvo i ranjive grupe.
RAZVOJNI CILJ 5. Unaprijediti kvalitet i osigurati jednak pristup obrazovanju za
svu djecu, te omoguiti daljnji razvoj kulturnog i sportskog ivota.
Specifinim ciljem LEAP-a:

Do 2016. godine nastojimo imati kvalitetnu ivotnu sredinu opine Gorade, kao
osnovni preduslov napretka zajednice,

doprinosimo direktnom ostvarenju razvojnih ciljeva 2 i 3, a na idnirektan nain svakog

od navednih pojedinana stretekih ciljeva opine Gorade, te se i ovaj dokument moe
posmatrati kao sastavni dio integralne stretegije razvoja, koji je usmjeren na odrivi razvoj
opine Gorade, sa aspekta zatite ivotne sredine.

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

13. PRIORITETI LEAP-a
U svakoj buduoj aktivnosti vezanoj za realizaciju identifikovanih mjera/projelata
Lokalnog ekolokog akcionog plana, potrebno je prethodno vrednovati aspekte ivotne
sredine /uticaje/, uzroke nastanka aspekta, kao i nephodne aktivnosti na eliminisanju ili
svoenju istih na prihvatljivu mjeru. Predloeni kriterijumi su sledei:
Tabela 10. Kriterijumi za procenu znaaja aspekata, ozbiljnost posljedica
Ocjena
ozbiljnosti

Uticaj

Opis uticaja

Zanemarljiv
uticaj

Nema albi, nema zakonskih regulativa, nema tete po

okolinu, veoma mali prolazni uticaj, nema uticaj na zdravlje

Srednji uticaj

Nema albi, nema zakonskih regulativa, uticaj na okolinu nije

uvijek merljiv, ali je jasno da postoji stalan uticaj na ivotnu
sredinu, moe da utie na zdravlje pri duem izlaganju,
prekomjerno troenje resursa, degradacija okoline

Ozbiljan
uticaj

Postoje zakonske regulative, postojale su albe na njegov

uticaj, ima dokazan uticaj na ivotnu sredinu, ima dokazan
uticaj na zdravlje, incident sa opasnim materijama i opasnim
otpadom

Kritian uticaj

Ozbiljni incidenti, stalne albe, krenje zakona, ozbiljan uticaj

na ivotnu sredinu, opasnost po ivot i zdravlje

Tabela 11. Vjerovatnoa pojavljivanja

Ocjena pojavljivanja

Frekvencija pojavljivanja

Period pojavljivanja

Veoma rijedak dogaaj

jednom u 1-5 godine

Rijedak dogaaj

jednom u 1-6 meseci

est dogaaj

jednom sedmino

Veoma est dogaaj

stalno ili jednom dnevno

Tabela 12. Konana ocjena aspekta uticaja na ivotnu sredinu

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Ocjena
pojavljivanja,
tabela 11

Ocjena ozbiljnosti, tabela 10

1

Nije znaajan

Nije znaajan

Nije znaajan

Znaajan

Nije znaajan

Nije znaajan

Znaajan

Znaajan

Nije znaajan

Nije znaajan

Znaajan

Znaajan

Nije znaajan

Znaajan

Znaajan

Znaajan

Dakle, na osnovu usvojenog modela, konana ocjena aspekta moe biti: ZNAAJAN
ili NIJE ZNAAJAN i na osnovu toga e se graditi prioriteti implementacije LEAP-a.
Napomena: Aspekti za koje postoje zakonski zahtjevi imaju konanu ocjenu
ZNAAJAN, i zahtijevaju prioritetne mjere.
Na osnovu ovih kriterijuma, Tim za realizaciju LEAP-a, e periodino ( jedan puta
godinje), uz ire konsultacije raditi na izradi Akcionog plana za narednu budetsku godinu iz
mjera/projekata koji su identifikovani ovim LEAP-om za period 2011-2016. godine (tabela
evidencija projekata, Prilog 1 LEAP-a).
Sastavni dio ovog dokumenta su opisi identifikovanih prioritenih projekata za
kalendarsku 2011. godinu (Prilog 2 LEAP-a).

14. REALIZACIJA I PRAENJE REALIZACIJE LEAP-a

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

U realizaciji i praenju realizacije LEAP-a kljunu ulogu ima
-

Radna grupa za realizaciju LEAP-a, operativno tijelo, koje imenuje Naelnik opine

Zadatak radne grupe treba da bude periodino izvjetavanje i sugestije u realizaciji

istog. Radna grupa za realizaciju LEAP-a u saradnji sa Opinskim vijeem, Naelnikom,
opinskim slubama e nadgledati implementaciju svih projekata prioritenih za kalendarsku i
budetsku 2011. godinu i polugodinje izvjetavati Opinsko vijee i javnost o toku
implementacije.
U poslednjem kvartalu 2011. godine (prije usvajanja budeta za narednu godinu),
Radna grupa e izraditi i dostaviti Vijeu opine Izvjetaj o implementaciji LEAP-a, koji e,
izmeu ostalog, obuhvatati: informaciju o utroenim finasijskim sredstvima, statusu svakog
projekta, pozitivne i negativne primjere iz prakse prilikom implementacije izabranih
projekata, prijedlog mjera za prevazilaenje identifikovanih problema, te prijedlog prioritetnih
projekata za 2012. godinu.
Opinsko vijee razmatra i usvaja ovaj Izvjetaj, i imenuje novu Radnu grupu za
ocjenjivanje i praenje implementacije LEAP-a za narednu godinu godinu (ili produava
mandat istoj).
Svi izvjetaji Radne grupe, ukljuujui listu projekata za implementaciju u narednoj
kalendarskoj godini, moraju biti javno objavljeni i to ire dostupni graanima za komentare,
koje Radna grupa moe inkorporirati u budue planove. Kao i akcioni plan za 2011. godinu,
svaki naredni akcioni plan treba da se temelji na prioritetnim projektima koji su rezultat
konsenzusa zajednice. Na osnovu prioritetnog okolinskog aspekta, treba predloiti projekte i
odabrati iste na osnovu jasnih kriterija.

Prilog 1. Spisak mjera/projekata LEAP-a, 2011-2016

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

1.

IZGRADNJA REGIONALNE SANITARNE DEPONIJE

2.

TOPLIFIKACIJA GRADA

3.

IZGRADNJA FEKALNOG KOLEKTORA

4.

IZGRADNJA AZILA ZA PSE I OSNIVANJE SLUBE ZA ZBRINJAVANJE PASA

LUTALICA

5.

IZGRADNJA PREISTAA INDUSTRIJSKIH OTPADNIH VODA

6.

DEMINIRANJE MINIRANIH PODRUJA KOJE OBUHVATAJU UME I UMSKO

ZEMLJITE

7.

SANACIJA POARA U REJONU ILI OBLAST NA GRANICI IZMEU DVIJE

DRAVA (Npr. Crna Gora i BiH; ili Srbija i BiH)

8.

ZATITA KULTURNO ISTORIJSKOG NASLIJEA

9.

EKO KVIZ

10.

ISTE OBALE I KORITO RIJEKE DRINE KAO PREDPOSTAVKE RAZVOJA

TURISTIKE DJELATNOSTI

11.

URBANO RJEENJE UREENJA GRADA

12.

IZGRADNJA VODOVODA U RURALNIM I VISINSKIM DIJELOVIMA OPINE

13.

SANACIJA I REKONSTRUKCIJA POSTOJEEG GRADSKOG VODOVODA

14.

UREENJE I SANACIJA JAVNIH ESMI, IZVORITA I LOKALNIH VODOVODA

15.

IZGRADNJA KANALIZACIONIH SISTEMA U RURALNIM NASELJIMA

16.

ORGANIZOVANJE SEMINARA I PREDAVANJA NA TEMU ORGANSKA

PROIZVODNJA HRANE

17.

ORGANIZOVANJE POUMLJAVANJA KVALITETNIM ZASADIMA U SARADNJI

SA KOLAMA, UDRUENJIMA GRAANA I JP BOSANSKOPODRINJSKE
UME

18.

IZRADA SPOTOVA I ORGANIZOVANJE RADIONICA U KOLAMA I MJESNIM

ZAJEDNICAMA NA TEMU SELEKTIVNOG ODLAGANJA OTPADA

19.

NABAVKA MEHANIZACIJE I KONTEJNERA ZA SELEKTIVNO ODLAGANJE

OTPADA

20.

UPUIVANJE INICIJATEVE OPINSKOM VIJEU ZA FORMIRANJE LOKALNOG

ODJELA ZA NADGLEDANJE POSTOJEIH SPOMENIKA

21.

IZRADA PROGRAMA ZATITE KULTURNO-ISTORIJSKIH SPOMENIKA

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

22.

INICIJATIVA PREMA KANTONALNOJ SKUPTINI ZA PROGLAENJE

PRIRODNOG PROSTORA OD ZNAAJA ZA KANTON I OPINU

23.

FORMIRANJE EKO POLICIJE

24.

INICIJATIVA PREMA KANTONALNOJ SKUPTINI ZA OSPOSOBLJAVANJE

LABORATORIJA ZA ISPITIVANJE KVALITETA HRANE I VODE

25.

INICIJATIVA PREMA KANTONALNOJ SKUPTINI ZA NABAVKU OPREME ZA

KONTINUIRANO PRAENJE KVALITETA ZRAKA

| Gorade

Prilog 2. Akcioni plan mjera/projekata LEAP-a za 2011. godinu

1.

ODGOVORNI ZA
IZVRENJE

PERIOD
IMPLEMENTACIJE
(mjeseci)

POETAK
IMPLEMENT
ACIJE

CILJNE GRUPE

ZAJEDNICA

(KM)

ULAGANJA
U 2010.
godini

OP TI NA

VRIJEDNOST

IZVOR
FINASIRANJA,
%

OS TAL I

NAZIV PROJEKTA

Izgradnja reginalne santarne

Opina Gorade i sve

deponije

opine/optine u regiji

Stanovnici opina u regiji,

5.000.000

30.000

95

36

2010

Gorade, Pale-Praa, Foa,

koje e koristiti
Foa Ustikolina i druge
deponiju
2.

Toplifikacija grada

Opina Gorade
4.000.000

45

30

Stanovnitvo urbanog dijela

36

2011
Opine

Potencijalni investitor
3.

Izgradnja fekalnog kolektora

Opina Gorade
Opina Novo Gorade
Stanovnici opina Gorade i
8.000.000

90

10

HE Viegrad

36

2011
Novo Gorade

Agencije za vodno
podruje Save
4.

Izgradnja azila za pse i osnivanje

150.000

50.000

100

Opina Gorade

2010

Stanovnitvo Opine Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

slube za zbrinjavanje pasa
5.

Izgradnja preistaa industrijskih

otpadnih voda

Opina Gorade
Firme i stanovnici Opine
1.000.000

95

24

Firme sa podruja

2012
Gorade

Opine Gorade
6.

Deminiranje miniranih podruja

koje obuhvataju ume i umsko

Opina Gorade
500.000

100

Sanacija poara u rejonu ili

oblasti izmeu dvije drave

12 - 48

2011
umarske firme

MAC

zemljite
7.

Stanovnitvo Opine i

Opina Gorade
Stanovnitvo nae opine i
500.000

50

50

12 -36

Optine susjednih

2012
optina iz susjednih drava

drava
8.

Zatita kulturno-istorijskog

Opina Gorade

naslijea
BPK
80.000

50

50

19

2012

Stanovnitvo Opine Gorade

2012

Omladina nae Opine

kontinuirano

2010

Stanovnici nae Opine

Agencija za zatitu
spomenika
9.

Eko Kviz

Opina Gorade
18.000

20

80

0
BPD Magli

10.

iste obale i korito rijeke Drine

200.000

5.000

30

70

Opina Gorade

kao predpostavke razvoja

Agencije za vodno
turistike djelatnosti

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

podruje Save
11.

Urbano rjeenje ureenja grada

Opina Gorade
800.000

10

70

20

kontinzirano

2011

Stanovnici nae Opine

Stanovnici naeg grada

| Gorade

Prilog 3. Opis prioritetnih mjera/projekata, ije realizacija poinje 2011. godine

Strateki cilj

a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

Razvojni cilj 3

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:
IZGRADNJA REGIONALNE SANITARNE DEPONIJE
b) Kratak opis projekta/mjere:
-Uvesti selektivno odlaganje otpada

- Obezbjediti kontejnere za odlaganje otpada po vrstama (papir, plastika, staklo i sl.)

- Obezbjediti prilagoena dovozna vozila za odvoz otpada
- Izvriti obuku graana o selektivnom odlaganju otpada
- Odabrati najpovoljniju lokaciju za izgradnju
- Izgraditi sanitarnu deponiju prema izvedbenom projektu
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- ista i zdrava sredina ivljenja za sve graane

- Lokalitet Trenjica

- Ljepi i zdraviji izgled grada

- ili 4-5 km lokalitet udaljen od grada

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- graani nae opine

- Opina Gorade

- ako je u pitanju regionalna sanitarna deponija i graani

okolnih optina

- Vlada BPK
- Federalna vlada
- Kreditna sredstva

g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:

- Podizanje svjesti graana , saglasnost graana koji ive na odabranoj lokaciji,
- Donoenje odluka opinskih vjea
- Projektna dokumentacija
- Finansijska sredstva
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

i)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
36 mjeseci

5.000.000,00 KM

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Strateki cilj

a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

Razvojni cilj 3

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:
TOPLIFIKACIJA GRADA
b) Kratak opis projekta/mjere:
- Uraditi studiju opravdanosti
- Izraditi projektnu dokumentaciju
- Obezbjediti potrebna sredstva ili potencijalnog ulagaa
- Pristupiti izgradnji
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- ista i zdrava sredina ivljenja za sve graane

- Opina Gorade

- Ljepi i zdraviji izgled grada

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- graani nae opine

- Opina Gorade

- privredni i drugi subjekti

- Vlada BPK
- Federalna vlada
- Kreditna sredstva
- Potencijalni investitor

g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:

- Anketiranje graana o zainteresovanosti za uvoenje grijanja,
- Donoenje odluka opinskih vjea
- Projektna dokumentacija
- Finansijska sredstva
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

ii)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
36 mjeseci

4.000.000,00 KM

a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

Strateki cilj

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Razvojni cilj 3

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:
IZGRADNJA FEKALNOG KOLEKTORA
b) Kratak opis projekta/mjere:
-Uraditi projektnu dokumentaciju
- Obezbjediti lokaciju
- Obezbjediti finansijska sredstva
- Sanirati postojeu kanalizacionu mreu
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- ista rijeka Drina

- Opina Gorade ili Optina Ustipraa

- Ljepi i zdraviji izgled grada

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- graani nae opine i susjedne optina Novo

Gorade

- Opina Gorade
- Optina Novo Gorade
- HE Viegrad
- Federalna vlada
- Agencija za vodno podruje rijeke Save

g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:

- Napraviti zajedniki dogovor o rjeavanju postojee obaveze o izgradnji kolektora
- Donoenje odluka opinskih vjea
- Projektna dokumentacija
- Finansijska sredstva
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

iii)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
36 mjeseci

8.000.000,00 KM

2
a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

Strateki cilj
Ratzvojni cilj 3

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:
IZGRADNJA AZILA ZA PSE I OSNIVANJE SLUBE ZA
ZBRINJAVANJE PASA LUTALICA
b) Kratak opis projekta/mjere:
Veliki broj pasa lutalica ugroava zdravlje stanovnitva
- Otkup zemljita za azil
- Ograivanje azila
- Izgradnja kuica za pse
- Odravanje istih
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- Smanjuje se broj napada zaraenih pasa lutalica

na stanovnitvo

- Opina Gorade

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- Opina Gorade

- Kreditna sredstva

- JP za komunalne djelatnosti

- Vii nivoi vlasti

-Lokalitet Hranjen

- Nevladine organizacije
g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:
- Najezde pasa lutalica
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

iv)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
3 mjeseca

150.000,00 KM

2
a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE
IVOTNE SREDINE/OKOLINE:

Strateki cilj
Razvojni cilj 3

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

IZGRADNJA PREISTAA INDUSTRIJSKIH OTPADNIH
VODA
b) Kratak opis projekta/mjere:
1. Podaci o kvalitetu otpadnih voda (stepenu zagaenosti) i izrada projekta
2. Nabavka i ugradnja filtera i preistaa
3. Nabavka laboratorijske opreme
4. Edukacija radnika
5. Formiranje slube koja e vriti nadzor
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- isti vodotoci

- Firme na lokalitetu industrijske zone Pobjeda

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

-Ginex

- Firme

- Pobjeda Rudet

- Fondivi EU

- Pobjeda Sport

- Kanton i Federacija

- Tvornica alata
g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:
- Zakonska regulativa
- Ljudski resursi
- Novac
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

v)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
24 mjeseca

1.000.000,00 KM

2
a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE
IVOTNE SREDINE/OKOLINE:

Strateki cilj
Razvojni ciljevi 2 i 3

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

DEMINIRANJE MINIRANIH PODRUJA KOJE
OBUHVATAJU UME I UMSKO ZEMLJITE
b) Kratak opis projekta/mjere:
S obzirom na samu injenicu da je poslije agresije na BiH, dosta teritorije BiH ostavljeno i nije
deminiranje izvreno, a najvie uma i umskog zemljita, trebalo bi zajednikim snagama izmeu
entiteta izvriti deminiranje uma i umskog zemljita.
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- Zatita ivota graana

- Opina Gorade

- ist prostor za slobodno kretanje

- Gospodarska jedinica Podkozara

- Zatita divljai
e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- Deminerski timovi

- Opina Gorade

- Civilna zatita Opine Gorade i F BiH

- Kanton
- IPA sredstva

g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:

- Meuentitetska saradnja
- Finansijska sredstva
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

vi)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
12 - 48 mjeseci

500.000,00 KM

a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:

Strateki cilj

Razvojni cilj 3

SANACIJA POARA U REONU ILI OBLAST NA GRANICI

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

IZMEU DVIJE DRAVA (Npr. Crna Gora i BiH; ili Srbija i
BiH)
b) Kratak opis projekta/mjere:
S obzirom da Opina Gorade granii sa ostalim okolnim optinama koje imaju dodirne take sa
susjednim dravam (Srbija i Crna Gora), a kako nam je poznato da se javlja dosta poara i da je njima
zahvaeno veinom uma i umsko zemljite, pa bi saradnja sa opinama/optinama iz regije i drugim
drava zajedniki pristupili gaenjima poara na tim podrujima
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- Zatita uma

- Pogranini dijelovi izmeu opina/optina i

drava iz susjedstva

- Zatita umskih proizvoda

- Zatita privatne svojine
- Zatita divljai
e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- Vatrogasne slube

- Opina Gorade

- Lokalno stanovnitvo

- Privredna drutva

- Civilna zatita

- IPA sredstva

- Privredna drutva
g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:
- Uspostaviti kontakte sa ostalim uesnicima
- Jasno definisani ciljevi i odgovornosti
- Animiranje lokalnog stanovnotva
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

vii)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
12 - 36 mjeseci

500.000,00 KM

a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:

Strateki cilj

Razvojni cilj 5

ZATITA KULTURNO ISTORIJSKOG NASLIJEA

b) Kratak opis projekta/mjere:
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Uraditi popis kulturno-istorijskog naslijea u Bosansko-podrinjskom kantonu, evidentirati njihov broj,

lokalitet, stanje i napraviti bazu podataka i aktivnosti za zatitu istih.
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- Zatieni prostori/lokaliteti kulturno-istorijskih

spomenika

- MZ Orahovice (steci)

- Signalizacija i obiljeavanje lokaliteta

- Razvoj turizma

- MZ Ilovaa (steci)
- MZ Faoii (damija Krei)
- Arheoloko nalazite Lug MZ Zupii

- podizanje svijesti mladih o znaaju kulturnoistorijskih spomenika

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- Opina Gorade

- Opina Gorade

- Lokalno stanovnitvo

- Vii nivoi vlasti

- Nevladine organizacije

- strani donatori

- Agencija za zatitu spomenika

g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:

- Oformiti tijelo pri Opini ili Kantonu za obavljanje ovih djelatnosti
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

viii)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
19 mjeseci

80.000,00 KM

a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:

Strateki cilj
Razvojni cilj 2 i 5

EKO KVIZ
b) Kratak opis projekta/mjere:
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Organizovanje eko kviza za uenika osnovnih i srednjih kola uz odgovarajue nagrade. Zastupljeni bi
bila pitanja vezana za ouvanje ovjekove okoline, probleme koji su prisutni u naoj Opini kao i
najuspjeniji prijedlozi za njihovo rjeavanje.
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- Izgradnja i poveanje eko svijesti kroz edukaciju

- Uenici od 12 18 godina
- Graani BPK

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- Uenici osnovnih i srednjih kola

- Opina Gorade

- graani BPK

- Ministarstvo obrazovanja BPK

g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:

- Saradnja sa BPD Magli sa kolama i predstavnicima vlasti.
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

i) OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
4 mjeseca

18.000,00 KM

a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:

Strateki cilj
Razvojni ciljevi 2 i 3

ISTE OBALE I KORITO RIJEKE DRINE KAO

PREDPOSTAVKE RAZVOJA TURISTIKE DJELATNOSTI
b) Kratak opis projekta/mjere:
| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Uraenje korita i obala rijeke Drone od opine Foa Ustikoline do opine Gorade (ureenje obala,
pristupnih puteva, izletita, mjesta za polazak splavova, postavljanje odlagalita za otpad u dovoljnom
broju i redovan odvoz na sanitarnu deponiju)
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- Predpostavke za bri razvoj turizma

- Vodotok i obale rijeke Drine pd Foa

Ustikolina do Gorada

- Vea potronja kroz vei broj turista

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- lokalne zajednice

- Opina Gorade

- udruenja

- Vii nivoi vlasti

- turistiki radnici

- strani donatori

- stanovnitvo
g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:
- Izgradnja saniratne deponije
- Redovno ienje korita
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

i)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
stalno

200.000,00 KM

a) NAZIV PROJEKTA /MJERE IZ OBLASTI ZATITE

IVOTNE SREDINE/OKOLINE:

Strateki cilj
Razvojni cilj 3

URBANO RJEENJE UREENJA GRADA

b) Kratak opis projekta/mjere:

| Gorade

Lokalni Ekoloki Akcioni Plan

Svima je jasno da lijepo ureen prostor pozitvno djeluje na ljude. Naa okolina trenutno nije lijepo
ureena, pa je potrebno urediti fasade, skloniti ruevne objekte, osvjeiti ulice i parkove, posijati vie
zelenila i nekog zaduiti za odravanje.
c) Oekivani rezultati:

d) Lokacija projekta/mjere i ciljne grupe

- Lijepo ureen grad privlaan za strance, a

domaim stanovnicima daje dobro raspoloenje

- Grad, graani

e) Potencijalni uesnici:

f) Izvori finansiranja:

- Opina Gorade

- Opina Gorade

- Lokalno stanovnitvo

- Vii nivoi vlasti

- Nevladine organizacije

- strani donatori
- privredni subjekti

g) Preduslovi za realizaciji projekta/mjere:

- Pripremiti plan ureenja grada i odrediti prioritete
h) PERIOD IMPLAMANTACIJE

ix)

OEKIVANI TROKOVI, KM

(mjeseci)
mart - novembar

800.000,00 KM

| Gorade