Professional Documents
Culture Documents
ToanKT PDF
ToanKT PDF
===== =====
SCH HNG DN HC TP
H NI - 2006
SCH HNG DN HC TP
Ts. L B LONG
LI NI U
Tip theo chng trnh ton hc i cng bao gm gii tch 1, 2 v ton i s. Sinh vin
chuyn ngnh in t-vin thng cn cn trang b thm cng c ton xc sut thng k v ton k
thut.
p ng nhu cu hc tp ca sinh vin chuyn ngnh in t vin thng ca Hc vin,
chng ti bin son tp bi ging Ton k thut t nm 2000 theo cng chi tit mn hc
ca Hc vin. Qua qu trnh ging dy chng ti thy rng cn hiu chnh v b sung thm
cung cp cho sinh vin nhng cng c ton hc tt hn. Trong ln ti bn ln th hai tp bi ging
c nng ln thnh gio trnh, ni dung bm st hn na nhng c th ca chuyn ngnh vin
thng. Chng hn trong ni dung ca php bin i Fourier chng ti s dng min tn s f thay
cho min . Da vo tnh duy nht ca khai trin Laurent chng ti gii thiu php bin i Z
biu din cc tn hiu ri rc bng cc hm gii tch. Tuy nhin do c th ca phng thc
o to t xa nn chng ti bin son li cho ph hp vi loi hnh o to ny.
Tp gio trnh bao gm 7 chng. Mi chng cha ng cc ni dung thit yu v c
coi l cc cng c ton hc c lc, hiu qu cho sinh vin, cho k s i su vo lnh vc vin
thng. Ni dung gio trnh p ng y nhng yu cu ca cng chi tit mn hc c
Hc vin duyt. Trong tng chng chng ti c gng trnh by mt cch tng quan i n cc
khi nim v cc kt qu. Ch chng minh cc nh l i hi nhng cng c va phi khng qu
su xa hoc chng minh cc nh l m trong qu trnh chng minh gip ngi c hiu su hn
bn cht ca nh l v gip ngi c d dng hn khi vn dng nh l. Cc nh l kh chng
minh s c ch dn n cc ti liu tham kho khc. Sau mi kt qu u c v d minh ho.
Cui cng tng phn thng c nhng nhn xt bnh lun v vic m rng kt qu hoc kh nng
ng dng chng. Tuy nhin chng ti khng i qu su vo cc v d minh ho mang tnh chuyn
su v vin thng v s hn ch ca chng ti v lnh vc ny v cng v vt ra khi mc ch
ca cun ti liu.
Th t ca tng V d, nh l, nh ngha, c nh s theo tng loi v chng. Chng
hn V d 3.2, nh ngha 3.1 l v d th hai v nh ngha u tin ca chng 3 Nu cn
tham kho n v d, nh l, nh ngha hay cng thc no th chng ti ch r s th t ca v
d, nh l, nh ngha tng ng. Cc cng thc c nh s th t theo tng chng.
H thng cu hi n tp v bi tp ca tng chng c hai loi. Loi trc nghim ng sai
nhm kim tra trc tip mc hiu bi ca hc vin cn loi bi tp tng hp gip hc vin vn
dng kin thc mt cch su sc hn.
V nhn thc ca chng ti v chuyn ngnh in t Vin thng cn hn ch nn khng trnh
khi nhiu thiu st trong vic bin son ti liu ny, cng nh cha a ra ht cc cng c ton hc
cn thit cn trang b cho cc cn b nghin cu v chuyn ngnh in t vin thng. Chng ti rt
mong s ng gp ca cc nh chuyn mn chng ti hon thin tt hn tp ti liu ny.
Tc gi xin by t li cm n ti PGS.TS. L Trng Vinh, TS T Vn Ban, c bn tho
v cho nhng kin phn bin qu gi v c bit ti KS Nguyn Ch Thnh ngi gip ti
bin tp hon chnh cun ti liu.
H Ni 5/2006
Tc gi
NI DUNG
1.1. S PHC
1.1.1. Dng tng qut ca s phc
S phc c dng tng qut z = x + iy , trong x, y l cc s thc; i 2 = 1 .
z1 = x1 + iy1 , z2 = x2 + iy2 ;
x = x2
z1 = z2 1
y1 = y2
(1.1)
Tp hp tt c cc s phc k hiu .
1.1.2. Cc php ton
Cho hai s phc z1 = x1 + iy1 v z2 = x2 + iy2 , ta nh ngha:
a) Php cng: S phc z = ( x1 + x2 ) + i ( y1 + y2 ) c gi l tng ca hai s phc z1 v
z2 , k hiu z = z1 + z2 .
b) Php tr: Ta gi s phc z = x iy l s phc i ca z = x + iy .
S phc z = z1 + ( z2 ) = ( x1 x2 ) + i ( y1 y2 ) c gi l hiu ca hai s phc z1 v z2 ,
k hiu z = z1 z2 .
c) Php nhn: Tch ca hai s phc z1 v z2 l s phc c k hiu v nh ngha bi
biu thc:
z = z1 z2 = ( x1 + iy1 )( x2 + iy2 ) = ( x1 x2 y1 y2 ) + i ( x1 y2 + y1 x2 ) .
d) Php chia: Nghch o ca s phc z = x + iy 0 l s phc k hiu
(1.2)
1
hay z 1 , tha
z
xx ' yy ' = 1
x
y
.
, y'= 2
x' = 2
2
x +y
x + y2
yx '+ xy ' = 0
(1.3)
x x + y1 y2
y1x2 x1 y2
S phc z = z1z21 = 1 2
c gi l thng ca hai s phc z1 v
+
i
x22 + y22
x22 + y22
z
z2 , k hiu z = 1 ( z2 0 ).
z2
V d 1.1: Cho z = x + iy , tnh z 2 , z z .
2
Gii: z 2 = ( x + iy ) = x 2 y 2 + i ( 2 xy ) , z z = x 2 + y 2 .
5 ( x + y )(1 + i ) ( x + 2i )( 3 + i ) = 3 11i .
Gii: Khai trin v ng nht phn thc, phn o hai v ta c
2 x + 5 y + 2 = 3
7
x = 3, y = .
5
4 x + 5 y 6 = 11
6
z + iw = 1
V d 1.3: Gii h phng trnh
.
2 z + w = 1 + i
Gii: Nhn i vo phng trnh th nht v cng vo phng trnh th hai ta c
( 2 + i ) z = 1 + 2i
z=
1 + 2i (1 + 2i )( 2 i ) 4 + 3i
,
=
=
2+i
5
5
3+i
1 + 3i
.
w = i ( z 1) = i
=
5
5
V d 1.4: Gii phng trnh z 2 + 2 z + 5 = 0 .
Gii: z 2 + 2 z + 5 = ( z + 1) + 4 = ( z + 1) ( 2i ) = ( z + 1 2i )( z + 1 + 2i ) .
2
ton c xc nh bi ta ( x; y ) ca n tha
JJJJG
JG
JG
mn OM = x i + y j .
JJG
j
V vy ngi ta ng nht mi im c ta
( x; y ) vi s phc z = x + iy , lc mt phng
JJG
i
ny c gi l mt phng phc.
JJG
JJG JJJJG
r = OM , = Ox, OM
( r; )
xc nh bi
JJG
j
x = r cos
tha mn
y = r sin
r
JJG
i
Ta k hiu v gi
z = r = OM = x 2 + y 2
(1.4)
Argz = + k 2 , k
(1.5)
l m un v argument ca s phc z = x + iy .
tg = y/x
cos = x/ x 2 + y 2
(1.6)
< arg z .
T cng thc (1.4) ta c
z = x + iy = r ( cos + i sin )
(1.7)
ei = cos + i sin
ei + e i
cos =
,
2
Do
ei e i
sin =
.
2i
(1.8)
(1.9)
z = z ei
(1.10)
z
z1 + z2 = z1 + z2 ; z1z2 = z1 z2 ; 1 =
z2
Re z =
z+z
zz
; Im z =
. z
2
2i
z1 = z2
z1 = z2
arg z1 = arg z2
2
zz = z ,
z1
.
z2
(1.11)
z = z.
(1.12)
z1 = z2
Argz1 = Argz2 + k 2
(1.13)
z
z z
1
z
z
=
=
, 1 = 1 2 .
2
z2 z 2
z zz z
2
(1.14)
z
z1
= 1 ,
z2
z2
(1.15)
z1z2 = z1 z2 ,
z1 + z2 z1 + z2 .
z
Arg ( z1z2 ) = Argz1 + Argz2 , Arg 1 = Argz1 Argz2
z2
(1.16)
x z
v z x + y
z = x + iy
y z
(1.17)
zn = z
( cos n + i sin n ) ,
Argz = + k 2 .
(1.18)
c bit, khi z = 1 ta c
V d 1.6: Tnh 1 + 3i
Gii:
( 1 + 3i )
10
10
(1.18)'
.
10
2
2
= 2 cos
+ i sin
3
3
20
20
= 210 cos
+ i sin
3
3
2
2 10 1
3
i = 29 + i 329 .
= 210 cos
+ i sin
= 2 +
3
3
2 2
1.1.6. Php khai cn
S phc c gi l cn bc n ca z , k hiu = n z , nu n = z .
Nu vit di dng lng gic: z = r (cos + i sin ) , = (cos + i sin ) th
z = n
n = r
n = + k 2 , k
=nr
+ k 2 .
(1.19)
z1
z0
O
9
z2
z3
z 0 = cos
1+ i
,
+ i sin =
4
4
2
z1 = iz 0 =
1+ i
2
z2 = z0 =
z 3 = iz 0 =
2
2
(S )
1 i
1 i
O
x
1.1.7.1. Mt cu phc
Trong 1.1.3 ta c mt biu din hnh hc ca tp cc s phc
bng cch ng nht
mi s phc z = x + iy vi im M c ta ( x; y ) trong mt phng vi h ta Oxy . Mt
khc nu ta dng mt cu ( S ) c cc nam tip xc vi mt phng Oxy ti O, khi mi im z
thuc mt phng Oxy s tng ng duy nht vi im l giao im ca tia Pz v mt cu
( S ) , P l im cc bc ca ( S ) .
Vy mi im trn mt phng Oxy c xc nh bi mt im trn mt cu ( S ) ngoi tr
im cc bc P.
Ta gn cho im cc bc ny s phc v cng . Tp hp s phc
cng c gi l tp s phc m rng
thm s phc v
hc ca tp s phc m rng.
Quy c:
z
= ( z 0) , z = ( z 0) , z + = , z = .
0
B ( z 0 ) = z
N ln cn
B N ( ) = z
z z0 <
(1.23)
z > N {}
(1.23)
b. im trong, tp m
Gi s E l mt tp cc im ca mt phng phc hoc mt cu phc. im z 0 c gi
l im trong ca E nu tn ti mt ln cn ca z 0 nm hon ton trong E .
Tp ch gm cc im trong c gi l tp m.
10
Hnh trn m z
tp m c bin ln lt l z
} {
z z 0 = r v z
z z 0 > r l cc
z z 0 = r {}.
Hnh trn ng z
z l mt hm a
tr.
Tp D trong nh ngha trn c gi l tp xc nh. Ta ch xt tp xc nh D l mt
min, v vy D c gi l min xc nh.
Thng thng ngi ta cho hm phc bng cng thc xc nh nh f ( z ) , khi min xc
nh D l tp cc s phc z m f ( z ) c ngha.
Hm s w = f ( z ) =
z
2
z +1
c min xc nh l D = { z z i } .
11
u = u ( x, y )
z = x + iy v w = f ( z ) = u + iv th
v = v ( x, y )
(1.24)
u = x 2 y 2 + 3
Hm s w = z 2 + 3 = ( x + iy ) 2 + 3 = ( x 2 y 2 + 3) + i 2 xy c
.
v = 2 xy
Trng hp min xc nh D
th ta c dy s phc z n = f (n ), n ,
hay (z n )
n =1 .
1.2.2. Gii hn
nh ngha 1.2: Dy s (z n )
n =1 hi t v z 0 = x 0 + y 0 , k hiu lim z n = z 0 , nu
n
(1.25)
Dy s (z n )
n =1 c gii hn l , k hiu lim z n = , nu
n
(1.26)
lim x n = x 0
n
lim y n = y 0
n
lim z n = z 0 = x 0 + iy 0
(1.27)
B ( z 0 ) sao cho vi mi z B ( z 0 ), z z 0 th f ( z ) B (L ) .
Trng hp z 0 , L
(1.28)
z z0
lim f (z ) = L
z z0
lim
( x , y )( x0 , y0 )
lim
( x , y )( x0 , y0 )
trong z 0 = x0 + iy 0 , L = u 0 + iv0 .
12
u ( x, y ) = u 0
v ( x, y ) = v 0
(1.29)
gi l lin tc trong D .
T (1.29) suy ra rng mt hm phc lin tc khi v ch khi hai hm thc hai bin (phn
thc, phn o) xc nh bi (1.24) l lin tc. Do ta c th p dng cc tnh cht lin tc ca
hm thc hai bin cho hm phc.
1.2.4. Hm kh vi, iu kin Cauchy-Riemann
nh ngha 1.5: Gi s z = x + iy l mt im thuc min xc nh D ca hm phc n
tr w = f ( z ) . Nu tn ti gii hn
lim
z 0
f ( z + z ) f ( z )
z
(1.33)
w
= 2 z + z ,
z
w
= lim (2 z + z ) = 2 z .
z 0 z
z 0
Do w' ( z ) = lim
u
(x, y ) = v (x, y )
x
y
u
(x, y ) = v (x, y )
y
x
(1.34)
Cauchy-Riemann th w = f ( z ) kh vi ti z = x + iy v
f ' (z ) =
u
(x, y ) + i v (x, y ) = v (x, y ) i u (x, y ) .
x
x
y
y
2
2
2
V d 1.8: Hm w = z = x y + i 2 xy V d 1.7 c
ti mi im v w' ( z ) = 2 x + i 2 y = 2 z .
13
(1.35)
u
v
= 2x =
x
y
, do hm kh vi
u
v
= 2 y =
y
x
u
v
= 1,
= 1 khng tha mn iu kin Cauchy-Riemann,
x
y
do hm khng kh vi ti bt k im no.
V d 1.9: Hm w = z = x iy c
( f ( z) g ( z) ) ' =
( f ( z) g ( z) ) ' =
f '( z ) g '( z ) .
f '( z ) g ( z ) + f ( z ) g '( z ) .
(1.38)
'
f ( z ) f '( z ) g ( z ) f ( z ) g '( z )
, g ( z) 0 .
=
g ( z)
( g ( z ) )2
( f (u ( z ) ))' =
1.2.6. Cc hm phc s cp c bn
1.2.6.1. Hm ly tha w = z n , n nguyn dng 2.
Hm s xc nh v gii tch vi mi z , o hm w = nz n 1 .
Nu z = r (cos + i sin ) th w = r n (cos n + i sin n) .
Vy nh ca ng trn z = R l ng trn w = R n . nh ca tia Arg z = + k 2 l
tia Arg w = n + k '2 . nh ca hnh qut 0 < arg z <
2
l mt phng w b i trc thc dng.
n
2
n
O
w
14
w = e z = e x + iy = e x (cos y + i sin y )
(1.39)
w = e x , Arg w = y + k 2 .
( ) =e
Hm m gii tch ti mi im v e
e z1 e z 2 = e z1 + z 2 ,
i
e z1
e
z2
= e z1 z 2 ,
z '
(e )
z n
= e nz , e z + ik 2 = e z .
(1.40)
e 0 = 1 , e 2 = i , e i = 1 .
y
x=a
y=b
ea
1.2.6.4. Hm lgarit
Hm ngc ca hm m c gi l hm lgarit. w = Ln z z = e w
w = Ln z = u + iv z = e w = e u + iv = e u (cos v + i sin v )
Vy
Re w = ln z
w = Lnz
Im w = arg z + k 2
15
(1.41)
w = ln z + i (arg z + k 0 2 )
Nhnh n tr ng vi k = 0 c gi l nhnh n tr chnh v c k hiu ln z .
ln z = ln z + i arg z
trong ln v tri l hm bin phc, cn v phi l hm bin thc.
Mt s tnh cht ca hm lgarit.
Ln ( 1) = ln 1 + i (arg(1) + k 2) = (2k + 1)i ln ( 1) = i
z
Ln ( z1 z 2 ) = Ln ( z1 ) + Ln ( z 2 ) , Ln 1
z2
= Ln ( z1 ) Ln( z 2 ) , Ln z n = nLn z .
cos z =
tg z =
e iz + e iz
e iz e iz
, sin z =
; z
2
2i
(1.42)
sin z
cos z
, z (2k + 1) ; cotg z =
; z k .
cos z
2
sin z
1
2
cos z
, (cotg z )' =
sin 2 z
cos 2 z + sin 2 z = 1; z
Cc cng thc cng gc, h bc, tng thnh tch, tch thnh tng vn cn ng.
Tuy nhin c nhng tnh cht ca hm lng gic thc khng cn ng i vi hm lng
gic phc. Chng hn hm lng gic thc b chn nhng hm lng gic phc khng b chn (ta
c th chng minh iu ny bng cch p dng nh l Louville):
cos x 1, sin x 1 , x
nhng cos ni =
16
en + en
en en
> 1, sin ni =
> 1.
2
2i
ch z =
sh z
ch z
e z + ez
e z ez
, coth z =
, sh z =
, th z =
2
2
ch z
sh z
(1.43)
1
2
ch z
, (coth z )' =
sh 2 z
17
a=
2i = a( 7 + 2i ) + b
i
3
2
w = z 1 i .
2
2
0 = a( 3 + 2i ) + b
b = 1 3 i
i
2
Thay z = 5 + 4i ta c w = (5 + 4i ) 1
y
C
3
i = 1+ i .
2
v
4i
2i
2i
A1
B1
1
z
1
c th m rng ln mt phng phc m rng
z
ca z = 0 l v nh ca z = l w = 0 .
Php bin hnh w =
o hm w' ( z ) =
1
z2
C1
(C ) nu IA.IB = R 2 .
18
(C ) bn knh R c gi
1
1
= Arg z = Arg z nn z v w =
cng nm trn mt tia xut pht t O.
z
z
1
z
= 1 , do z v w =
1
i xng nhau qua ng trn n v.
z
1
l hp ca php i xng qua ng trn n v v
z
php i xng qua trc thc. Php bin hnh ny bin:
Vy php bin hnh nghch o w =
1
z
1
, nh ca hnh trn z < R l phn ngoi
R
1
. nh ca M trn tia OB l N trn tia OB', B' l i xng ca B qua trc
R
thc v OM.ON = 1 .
ca hnh trn w >
y
M
O
B
O
u
B'
N
W
az + b
; c 0 , ad bc 0
cz + d
az + b
ln mt phng phc m rng
cz + d
d
a
cch cho nh ca z = l v nh ca z = l w = .
c
c
Ta c th m rng hm phn tuyn tnh w =
19
bng
ad bc
(cz + d )
d
0 , z , nn php bin hnh bo gic ti mi im
c
d
, .
c
w=
1
az + b acz + bc a(cz + d ) + bc ad a bc ad
=
=
= +
.
cz + d c(cz + d )
c(cz + d )
c
c
cz + d
z 6 cz + d ,
Php nghch o:
cz + d 6
1
1
bc ad
a
6
+ .
cz + d
c
cz + d c
1
,
cz + d
V cc php bin hnh tuyn tnh v nghch o bin mt ng trn thnh mt ng trn
v bo ton tnh i xng ca 2 im i xng qua ng trn, nn php bin hnh phn tuyn
tnh cng c tnh cht .
Php bin hnh w =
az + b
, c 0 c th vit li
cz + d
a
b
z+
c = a1 z + b1 hoc w = k z + b2
w= c
d
z + d2
z + d1
z+
c
(1.44)
w1 =
a z +b
a1 z1 + b1
a z +b
, w2 = 1 2 1 , w3 = 1 3 1
z1 + d1
z 2 + d1
z 3 + d1
(1.45)
w w1 w2 w1 z z1 z 2 z1
w w3 w2 w3 z z 3 z 2 z 3
(1.46)
w=k
z z0
z z1
20
(1.47)
D ln sao cho khi z chy trn D theo chiu dng, tng ng w chy trn cng theo
chiu dng, th hm w = f ( z ) bin hnh bo gic n tr hai chiu t D ln .
c. S bo ton min
nh l 1.5: Nu hm w = f ( z ) gii tch, khc hng s trn min D th nh = f (D ) cng
l mt min.
Mt vi ch khi tm php bin hnh bo gic trong cc trng hp thng gp sau:
1. i vi hai min ng dng ta dng php bin hnh tuyn tnh w = az + b , a 0 .
2. Bin mt cung trn thnh mt cung trn hay ng thng ta dng hm phn tuyn tnh
az + b
; c 0 , ad bc 0 .
w=
cz + d
3. Bin mt gc thnh na mt phng, ta xt w = z n .
4. Bin mt bng song song vi trc thc ln na mt phng ta dng w = e z .
V d 1.11: Tm php bin hnh bo gic w = f ( z ) bin na mt phng trn Im z > 0
thnh hnh trn w < 1 sao cho w( z 0 ) = 0 , vi Im z 0 > 0 .
21
( )
w=k
z z0
z z0
th w( x ) = 1 k
. Khi z = x
k = e i . Vy w = e i
z z0
z z0
x z0
x z0
=k
x z0
x z0
= 1 k = 1.
V d 1.12: Tm php bin hnh bo gic w = f ( z ) bin hnh trn z < 1 thnh hnh trn
1
1
qua z = 1 , do nh ca z 0 l 0 th nh ca
l v
z0
z0
z z0
z z0
= z0 k
.
1
1
z
z
0
z
z0
1
.
z
V nh ca z = 1 l w = 1 v z = 1 z =
1 = w = z0 k
z z0
z0 z 1
= z0k
z z0
z0
z
Vy w = e i
z z0
z0 z 1
= z0 k
z z0 z
z0 z
= z 0 k z 0 k = e i .
V d 1.13: Tm php bin hnh bo gic w = f ( z ) bin hnh qut 0 < arg z <
thnh
3
Gii: Php bin hnh = z 3 bin hnh qut 0 < arg z <
3
22
i
bin
+i
0i
e i = i .
0+i
z3 i
z3 + i
z <1
1 < Re w < 1 .
az + b
bin i, 0, i ln lt thnh , i, i , do
z i
Php quay w = i bin bng 1 < Im < 1 thnh bng 1 < Re w < 1 .
Vy php bin hnh cn tm l w = i
3iz + 1 3z + i
=
.
z i
z i
3iz + 1
z i
w = i
i
i
23
z k 1
A z0
B zn
zk
S n = f ( k )z k
(1.48)
k =1
cch chn cc im k .
Nu khi max z k 0 tng S n tin ti gii hn I
1k n
f ( z ) dz .
Vy
p
AB
I=
f ( z ) dz =
p
AB
lim
f ( k ) zk
max zk 0 k =1
1 k n
(1.49)
Tng tch phn (1.48) c th phn tch thnh tng ca 2 tng tch phn ng loi 2.
n
k =1
f ( k ) zk = u ( k , k ) + iv ( k ,k ) ( xk + iyk )
k =1
= u ( k ,k ) xk v ( k ,k ) yk + i v ( k ,k ) xk + u ( k ,k ) yk
k =1
(1.50)
k =1
max xk 0
1k n
max zk 0
1 k n
max yk 0
1k n
V vy tch phn phc (1.49) tn ti khi v ch khi hai tch phn ng loi 2 c tng tch
phn (1.50) tn ti v c ng thc
24
f ( z ) dz = udx vdy + i
p
AB
p
AB
vdx + udy
(1.51)
p
AB
( f ( z ) + g ( z ) ) dz = f ( z ) dz + g ( z ) dz .
p
AB
p
AB
kf ( z ) dz = k
p
AB
f ( z ) dz ; k const .
p
AB
f ( z ) dz = f ( z ) dz .
p
AB
p
AB
p
BA
f (z )dz f (z ) ds ,
ds = dz = dx 2 + dy 2 . c bit, nu f ( z ) M , z L v l l di ca ng cong L th
f ( z ) dz Ml .
(1.52)
v f ( z ) dz .
L
z 2 dz ; A = 1 + i , B = 2 + 4i
p
AB
1.
Dc theo parabol y = x 2 , 1 x 2 .
2.
Dc theo ng thng ni A v B.
y
4i
Gii:
25
I=
2
2
2
( x + iy ) ( dx + idy ) = ( x y ) dx 2 xydy + i
z 2 dz =
p
AB
p
AB
1.
p
AB
2 xydx + x 2 y 2 dy
p
AB
[(
I = x x
1
2.
2
86
2
2
I = x 2 ( 3 x 2 ) 2 x ( 3 x 2 ) 3 dx + i 2 x ( 3 x 2 ) + 3 x 2 ( 3 x 2 ) dx =
6i.
3
1
1
Qua v d trn ta nhn thy gi tr ca tch phn khng ph thuc vo ng ly tch phn t A
n B. Cc nh l sau cho iu kin cn v tch phn phc khng ph thuc vo ng ly
tch phn ni hai u mt ca ng.
1.4.2. nh l tch phn Cauchy
nh l 1.6: iu kin cn v tch phn ca hm f ( z ) trong min D khng ph thuc
v f ( z ) dz = 0 .
L
f ( z ) dz =
v f ( z ) dz
k =1 k
26
(1.53)
1
n
f ( z ) dz
v f ( z ) dz = 0 .
k =1 k
dz
L ( z a)
; n
trong L l ng cong kn bt k
khng i qua a .
Gii:
Gi D l min c
gii hn bi L.
Cr
Nu a D th f ( z ) =
( z a )n
Nu a D . Gi C r = z
I n = v
L
dz
( z a)
= v
Cr
dz
( z a)
27
In =
rie it
r n e int
0
khi n = 1
idt
2i
0
=
dt =
2
0
1
i (1 n )t
e
dt
khi
n
1
n+1
r
0
n =1
khi n 1.
khi
(1.54)
f (z )dz .
nh l 1.8: Gi s hm f ( z ) gii tch trong min n lin D, z 0 D . Khi
F ( z) =
f ( z ) dz = f ( z ) dz
zp
0z
z0
f ( z ) dz = F ( z )
z0
V d 1.17:
z
z
e dz = e + C ,
2 + 4i
2
z dz =
1+i
z3
3
n
z dz =
2 + 4i
1+i
z1
z0
= F ( z1 ) F ( z0 )
z n+1
+C,
n +1
(1.55)
86
6i .
3
f (a) =
f ( z)
1
dz
v
2 i D z a
28
(1.56)
i hnh trn C r = z
za < r
f (z )
gii tch trong min Dr' , p dng h qu 2 ca nh l 1.6 ta c
za
f ( z)
f ( z)
1
1
dz =
dz
v
2 i D z a
2 i Cr z a
Mt khc, t v d 1.16 ta c
f ( z)
f ( z)
f (a)
1
1
1
dz
f
a
dz
dz
(
)
2 i vD z a
2 i Cvr z a
2 i Cvr z a
=
f ( z) f (a)
1
1
2r = .
dz <
v
2 i Cr
2 r
za
f ( z)
f ( z)
1
1
dz f ( a ) = 0 f ( a ) =
dz .
v
2 i D z a
2 i D z a
a D ta c:
f (n) ( a ) =
f ( z)
n!
dz
v
2 i C ( z a )n +1
(1.57)
f ( z)
f ( z)
v z a dz = 2 if ( a ) , v ( z a )
n +1
dz =
2 i ( n )
f (a)
n!
(1.58)
cos z
dz , trong C l ng trn: z 1 = 3 .
( z + 1) z 2
1 1
1
.
= +
+
z z2 z +1
(z + 1)z 2
29
(z + 1)z 2
cos z
cos z
cos z
cos z
dz = v
dz + v 2 dz + v
dz .
2
z
z
z +1
( z + 1) z
C
C
C
I = 2 i cos z
z =0
+ 2 i ( cos z ) '
z =0
+2 i cos z
z =1
= 2 i ( 1 + cos1) .
f (z ) M vi mi z C R th
f (n) ( a ) =
n!
2
f ( z)
v ( z a )
n +1
dz
CR
n ! M 2 R
2 R n +1
hay
f ( n) (a )
n! M
Rn
; n = 0 , 1, ...
(1.59)
. p dng
M
vi mi R > 0 suy ra f ' ( a ) = 0
R
f (z ) f (z0 ) =
'
f (z )dz = 0
f ( z ) = f ( z 0 ) , z
z0
{ }
un
n=0,
un
l mt chui cc s
n=0
phc m s hng th n l u n .
Tng S n = u 0 + u1 + " + u n c gi l tng ring th n ca chui trn.
30
th ta ni chui
un
hi
n =0
un .
n =0
un
n =0
an ,
n =0
bn hi tu v
n =0
un =
n =0
n=0
n =0
an + i bn ; trong un = an + ibn .
iu kin cn chui
un
n =0
hi t l lim u n = 0 .
n
Nu chui cc mun
un hi t th chui
n=0
un
un
n =0
hi t tuyt i. Nu chui
n =0
un
u
n=0
n =0
khng hi t th
ta ni chui bn hi t.
1.5.2. Chui lu tha
Chui c dng
cn (z a )n , vi cn , z , a
(1.60)
n=0
cn n , vi cn ,
(1.61)
n =0
31
n=0
1 z n +1
vi z 1 , do
1 z
1
khi z < 1
z
=
z
n=0
phn k khi z 1
{ z < z0 } .
cn z0n
n=0
cn z 0n
M , n = 0, 1, 2 , ... Do cn z
Chui
n=0
zn
z 0n
c n z 0n
hi t khi z < z 0 .
zn
z 0n
zn
z 0n
Suy ra chui
cn z n
hi t tuyt i khi
n =0
Nu chui (1.61) hi t ti mi z th ta t R = .
Nu chui (1.61) ch hi t ti z = 0 th ta t R = 0 .
hoc
= lim
cn +1
cn
R=
0 nu =
1
nu 0 < <
nu = 0
32
(1.62)
cn z n
n=0
ncn z n1 .
n =1
b) F ( z ) =
n +n 1 z n+1
l mt nguyn hm ca f ( x) .
n =0
c)
ncn z n1 ,
n =1
n =0
f ( n) (a )
n! ( z a) n
n =0
(1.63)
c gi l chui Taylor ca hm f ( z ) ti a .
nh l 1.16: 1) Chui lu tha bt k l chui Taylor ca hm tng ca n trong hnh trn
hi t.
2) Ngc li, mi hm f ( z ) gii tch ti a th c th c khai trin thnh chui Taylor trong
ln cn z a < R . C th chn R l s thc dng ln nht sao cho f ( z ) gii tch trong ln cn
za < R.
Nhn xt: Nu hm f ( z ) gii tch ti a th hm c th khai trin duy nht thnh chui lu
cn (z a )n th
n =0
cn =
f ( z)
1
f ( n) (a)
cn =
dz
v
n!
2 i C ( z a )n +1
Hm f ( z ) = e
Vi mi n , f ( n ) ( z ) = e z f ( n ) (0 ) = 1 . Vy
33
(1.64)
ez = 1+
n
z z2
zn
z
+
+"+
+ "=
1! 2!
n!
n = 0 n!
Hm f ( z ) = sin z
n
iz n
( )
eiz eiz 1 ( iz )
sin z =
=
2i
2i n=0 n ! n=0 n !
2 n +1
1 (iz )n
n
n z
1
1
)
=
(
1
)
.
2i n = 0 n!
(2n + 1)!
n=0
Hm f ( z ) = cos z
2n
(2n + 1) z 2 n+1
n z
= (1)
.
cos z = (sin z ) = (1)
(2n + 1)!
(2n)!
n =0
n =0
'
Hm f ( z ) =
1
z +1
1
1
=
= (1) n z n .
z + 1 1 ( z ) n = 0
V hm ln(1 + z ) l mt nguyn hm ca
z n +1
1
nn ln(1 + z ) = (1) n
.
n
+
1
z +1
n=0
Bn knh hi t ca chui l R = 1 .
Hm ly tha m :
n!
Bn knh hi t ca chui l R = 1 .
c bit:
1
1+ z
= (1 + z )
1 3
1
(1) n (2n)! n
2
2 z 2 + "=
= 1 z +
z .
2n
2
2
2!
n = 0 2 ( n!)
34
f (z ) = cn (z a )n + cn +1 (z a )n +1 + " =
ck (z a )k =
k =n
k =n
f ( k ) (a )
(z a )k .
k!
f ( n) (a )
0 th c gi l cp ca khng im a .
n!
Nu n l cp ca khng im a th
f (z ) = (z a )n ( z ) , vi (a ) = c n 0 .
(1.65)
( z ) 0 , do f ( z ) cng khc 0.
nh l 1.18 (nh l v tnh duy nht): Nu f ( z ) , g ( z ) l hai hm gii tch trong min D
nh ngha 1.11: Gi s hm f ( z ) gii tch trong hnh vnh khn K = z r < z a < R ;
cn (z a )n , vi c
n =
f ( z)
1
C ( z a )n+1 dz
2 i v
(1.66)
35
f1 ( z ) =
cn (z a )n c gi l phn u v f 2 (z ) =
n=0
(z an )n
c gi l
n =1
cn (z a )n
n =
( z 1)( z 2 )
Gii: R rng rng hm f ( z ) khng gii tch ti 1 v 2. V vy, khi khai trin theo chui
Laurent tm ti 1 th ch khai trin c trong hai min: 0 < z 1 < 1 v z 1 > 1
L1
O
L2
1
x
2
1
1
Chn ng cong kn L1 bao quanh 1 nm trong min ny. cn =
L ( z z1)2n+ 2 dz .
2 i v
1
n+20
c n = 0 (theo nh l 1.7).
1
1
z 2 dz = 1
n = 1 c1 =
v
z 1
z2
2 i
L1
z =1
36
1 1
cn =
(n + 1)! z 2
( n +1)
z =1
1 (1) n +1 (n + 1)!
= 1 (theo cng thc
(n + 1)! (1) n + 2
(1.57) nh l 1.11).
Vy f ( z ) =
cn (z 1)n =
n =
(z 1)n .
n = 1
cn =
1
1
dz .
v
2 i L2 ( z 2 )( z 1)n+ 2
1
( z 2)
( z 1) dz
1
1
1
1
cn =
dz =
dz +
n+2
n+ 2
v
2 i L2 ( z 2 )( z 1)
2 i 1 ( z 1)
2 i 2 ( z 2 )
Tng t trn ta c
n+2
1
( z 2)
1 nu n 2
1
dz =
n+2
v
2 i 1 ( z 1)
0 nu n 1
1
( z 1) dz = 1
1
n+2
v
2 i 2 ( z 2 )
( z 1)
n+2
0 nu n 2
Vy c n =
1 nu n 1
f (z ) =
= 1 vi mi n .
z =2
cn (z 1)
n =
(z 1)n .
n=2
Ta cng c th khai trin Laurent ca hm f ( z ) cch phn tch thnh tng ca cc phn
thc hu t ti gin
f ( z) =
1
1
1
=
.
( z 1)( z 2) z 2 z 1
1
1
= ( z 1)n f ( z ) = (z 1)n .
=
z 2 1 ( z 1)
n=0
n = 1
1
=
z2
( z 1) 1
z 1
37
=
n=0
( z 1)
n +1
=
n =1
( z 1)
f (z ) =
(z 1)n
n =1
1
1
=
.
z 1 n = 2( z 1)n
1.5.6.2. im bt thng c lp
nh ngha 1.12: Nu hm f ( z ) gii tch trong hnh vnh khn 0 < z a < R v khng
gii tch ti a th a c gi l im bt thng c lp hay k d c lp ca hm f ( z ) .
Theo nh l 1.19 c th khai trin thnh chui Laurent ca hm trong hnh vnh khn ng
vi im bt thng c lp. C ba trng hp xy ra:
a.
f ( z ) = c0 + c1 ( z a ) + c 2 ( z a )2 + "
th tn ti lim f ( z ) = c0 . Do nu t f (a ) = c0 th f ( z ) gii tch trong hnh trn
z a
z a < R . V vy a c gi l im bt thng b c.
b. Nu phn chnh ch c mt s hu hn cc s hng, ngha l
f (z ) =
c n
(z a )
+"+
c 1
+ c0 + c1 ( z a ) + c 2 ( z a )2 + "
za
trong c n 0 th a c gi l cc im v n c gi l cp ca cc im. Cc im
cp 1 c gi l cc im n.
c.
V d 1.20: sin z = z
z2 z4 z6
sin z
z3 z5 z7
+
+"
= 1
+
+"
3! 5! 7!
3! 5! 7!
z
Vy z = 0 l im bt thng b c.
Hm f ( z ) =
Hm
1
ez
( z 1)( z 2 )
= 1+
trong v d 1.19 c z = 1 l cc im cp 1.
1
1
1
+
+"+
+ " c z = 0 l im bt thng ct yu.
2
z 2! z
n! z n
c a l im bt
1
Res f ( z ) ; a =
f ( z ) dz
2 i v
C
38
(1.67)
Res f ( z ) ; a = c1
trong c1 l h s ca s hng ng vi
(1.68)
1
trong khai trin Laurent ca hm f ( z ) .
za
1
;1 = 1
Res
( z 1)( z 2 )
Nu a l cc im n ca f ( z ) th
Res f ( z ) ; a = lim ( z a ) f ( z )
z a
c bit, nu f ( z ) =
(1.69)
( z )
tha mn iu kin (a ) 0 , (a ) = 0, ' (a ) 0 th
(z )
( z) (a)
; a =
Res
( z ) '(a)
1
;
V d 1.21: Res
( z 1)( z 2)
(1.70)
cos ( 0 )
1
= 1 . [ Res cotg z;0] =
=1.
2 = lim
'
z 2 z 1
sin
z
( )
z =0
c. Thng d ti cc im cp m
Gi s a l cc im cp m ca f ( z ) th
1
d m 1
m
lim m 1 ( z a ) f ( z )
Res f ( z ) ; a =
(m 1)! z a dz
(1.71)
1
1
d 2 1 1
1
2
V d 1.22: Res
;
2
lim
=
= lim 3 = .
3
2
z ( z + 2)
8
2! z 2 dz z 2! z 2 z
1.6.3. ng dng ca l thuyt thng d
nh l 1.21: Cho min ng D c bin l D . Gi s f ( z ) gii tch trong D , ngoi tr
ti mt s hu hn cc im bt thng c lp a1 , ... , a n D . Khi
n
v f ( z ) dz = 2 i Res f ( z ) ; a
k =1
ez
, trong
( z 1)( z + 3) 2
39
(1.72)
3
.
2
b. C l ng trn: z = 10 .
Gii: Hm
ez
c z = 1 l cc im n v z = 3 cc im kp.
( z 1)( z + 3) 2
ez
ez
e
=
= ,
Res
;1
lim
z 1
2
2
( z 1)( z + 3)
( z + 3) 16
1
ez
d ez
1
5e 3
z 1
=
=
Res
;
3
lim
lim
e
2
( z 1)( z + 3) 2
16
1! z 1 dz z 1 z 1 z 1 ( z 1)
a. Khi C l ng trn z =
Vy I = 2i
3
th trong C hm cho ch c mt cc im z = 1 .
2
e ei
=
.
16
8
e 5e 3 i e 4 5
=
.
Do I = 2i
3
16
16
8
e
P(x )
lim
Im z 0; z
Khi lim
f (z )dz = 0 ,
zf ( z ) = 0
trong C R = z
(1.73)
z = R, Im z 0 .
CR
v a1 , ... , a n l cc cc im nm trong na
P(z )
. Khi
Q( z )
n
R ( x ) dx = 2 i Res R ( z ) ; ak
k =1
40
(1.74)
Gii: Hm R ( z ) =
(z
dx
(x
+1
) ( z i) ( z + i)
+1
c cc im kp z = i nm trong na mt
phng Im z > 0 . Vy
1
dx
I=
2 x 2 + 1
2
1
1
d 1
= 2 i Res
= i
= .
; i = i lim
2
2
3
z i dz ( z + i )
2
(2i )
4
z2 +1
R ( x) e
i x
dx .
f (z )
th lim
i z
, z C R ; k > 0 , M l hng s
Rk
(1.75)
z = R, Im z 0 .
CR
nh l 1.23: Gii s R (z ) =
P( z )
l mt phn thc hu t tho mn cc iu kin sau:
Q( z )
a1 , ... , a n .
ii. R (z ) c th c m cc im b1 , ... , bm trn trc thc v R ( x )e
i x
kh tch ti nhng
im ny.
iii. Bc ca Q(z ) ln hn bc ca P (z ) t nht l 1.
Khi
k =1
k =1
R ( x ) ei x dx = 2 i Res R ( z ) ei z ; ak + i Res R ( z ) ei z ; bk
cos x
dx ,
x2 + a2
( , a > 0) .
41
(1.76)
ea
1 cos x
1
ei x
e i x
.
I= 2
dx
Re
dx
Re
2
i
Res
;
ai
=
=
=
x2 + a2
x2 + a2
2 x + a 2
2
2a
sin x
dx .
x
1
Gii: V hm di du tch phn l hm chn nn I =
2
Hm R ( z ) =
sin x
1 e ix
x dx = 2 Im x dx .
1
tho mn cc iu kin ca nh l 1.23, c cc im n duy nht z = 0
z
1
eiz 1
2
z 2
2
2
t z = e ix th cos nx =
dz
z n + z n
z n z n
, sin nx =
, dx =
iz
2
2i
z n + z n z n z n dz
,
R ( cos nx,sin nx ) dx = v R
2
2i iz
C
2
(1.77)
dx
5 + 3 sin x
0
i
2
2
ch c mt cc im n z = nm
=
i
10i
3
z 1 3 z + (z + 3i )
3 z 2 +
3
3
trong ng trn n v C, do
Gii: V hm s
I = v
C
1
dz
=
3
1 iz v
C
5+ z
2i
z
2dz
10i
3 z2 +
z 1
3
= 2 i Res
2
i
; = .
10i
3 2
3 z2 +
z 1
42
X ( z) =
x ( n) z
x(n)(z 1 )
(1.78)
n =
n =
2 n nu < n 3
V d 1.28: Tm bin i Z ca tn hiu x(n) =
0
nu
n>3
Gii: X ( z ) =
x ( n) z n =
n =
n =
z3
2n z n =
4
z2
1
2
+ 1 + 2n z n .
z
n =
1+
n n
= 1+
n =
Vy X ( z ) =
m m
m =1
8
z3
4
z2
z
=
m=0 2
z
2
2
, vi z < 2 .
2z
2
2
+
vi 0 < z < 2 .
z 2 z
X ( z) =
x ( n) z n =
n =
trong X 1 ( z ) =
x(n)(z 1 )
n =
( )n , X 2 ( z) =
x(n) z 1
n=0
= X1( z) + X 2 ( z) .
( )n = x(m) z m (t m = n ).
x(n) z 1
n =
m =1
r = lim
x(n + 1)
x ( n)
x ( n)
1
= lim
R n x(n + 1)
43
(2.79)
r = lim
1
= lim n x(n)
R n
x(n) v
(2.80)
x ( n) = 2 n , n 3
x ( n)
2n
1
=
=
n
+
1
x(n + 1) 2
2
n n
1
hoc n x(n) =
2 = , n < 0 R = 2
2
3
V d 1.29: Tm bin i Z ca tn hiu xc nh bi x(n) = .
4
n
( )
3
X 1 ( z ) = z 1
n = 0 4
X 2 ( z) =
x(n)(z
1
n =
1 n
3
3
4z
1
3
=
, vi
< 1 hay z > .
= =
3
4z 3
4
4z
n = 0 4 z
1
4z
1
3
=
n = 4
(z )
1 n
3z
=
m =1 4
(t m = n )
3z
4
3z
4
1
3z
1 =
1 =
, vi
< 1 hay z < .
= 1 =
3z
4 3z
3
4
4 3z
m=0 4
1
4
Vy X ( z ) =
3
4
4z
3z
7z
, vi
< z < .
+
=
4
3
4 z 3 4 3 z (4 z 3)(4 3 z )
n
3
3
Ta cng thy rng r = lim n x(n) = lim n = .
4
n
n
4
lim
x(n) = lim
3
4
= lim
3
3
=
4
4
R=
4
.
3
44
cn z n
X ( z) =
n =
vi cn =
1
X ( z)
dz ,
v
2 i C z n+1
X ( z) =
x ( n) z n
1
z n1 X ( z )dz .
v
2 i C
vi x ( n) =
n =
(2.81)
1
z+2
z+2
gii tch ti mi
V d 1.30: Hm X ( z ) = 2
=
= 2 +
1 z 3
3
2z 7z + 3
2 7
2 z z + z
2
2
2
1
z , 3 . V vy ta c th tm bin i ngc trong 3 min sau:
2
a. Min z <
X ( z) =
0
1
1
1 zn
1
1
+
= 2n z n n = 2n n +1 z n = 2 n n +1 z n
1 2z
3 n=0 3
3
3
z
n =0
n =
3 1 n =0
3
Vy
b. Min
X ( z) =
Vy
1
:
2
1
n
2 n +1
x ( n) =
3
nu < n 0
nu
n>0
1
< z < 3:
2
1
1
2 z 1
2z
1
z
3 1
3
3n 1
x ( n) =
n
2
0
1 n n 1 z n
n n
z
z
2
3n 1 z n .
n
2 z n=0
3 n=0 3
n =1
n =
nu < n 0
nu
n>0
45
X ( z) =
1 n n 1 n n
n n
2
+
3
=
2
+
3n 1 z n Vy
z
z
z
2 z n=0
z n =0
n =1
n =1
3
2 z 1 z 1
2z
z
0
nu < n 0
.
x(n) = n 1 n
nu n 1
3 2
TM TT
Dng tng qut ca s phc
z = x + iy , trong x, y l cc s thc; i 2 = 1 .
Dng lng gic, dng m ca s phc
z = x + iy = r ( cos + i sin ) , z = z ei .
Trong z = r = OM =
ln cn ca z 0
x 2 + y 2 , Argz = + k 2 , k
: B ( z 0 ) = z
z z0 < .
Min
im z 0 c gi l im trong ca E nu tn ti mt ln cn ca z 0 nm hon ton
trong E . Tp ch gm cc im trong c gi l tp m.
z = x + iy v w = f ( z ) = u + iv
u = u ( x, y )
th
. Gi u (x, y ) l phn thc, v( x, y ) l
v = v ( x, y )
phn o ca hm f ( z ) .
lim f ( z ) = u 0 + iv0
z z0
lim
( x , y )( x0 , y0 )
lim
( x , y )( x0 , y0 )
u ( x, y ) = u 0
v ( x, y ) = v 0
Hm phc lin tc khi v ch khi phn thc, phn o l hai hm thc hai bin lin tc.
Hm kh vi, iu kin Cauchy-Riemann. Hm gii tch
Nu tn ti o hm f ' ( z ) = lim
z 0
f (z + z ) f ( z )
z
46
ta ni hm kh vi ti z .
u
(x, y ) = v (x, y )
x
y
u
(x, y ) = v (x, y )
y
x
Cauchy-Riemann th w = f ( z ) kh vi ti z = x + iy v
f ' (z ) =
u
(x, y ) + i v (x, y ) = v (x, y ) i u (x, y ) .
x
x
y
y
k = k + i k . t zk = xk + iyk , z k = z k z k 1 ; k = 1, n .
I=
f ( z )dz =
AB
lim
f ( k )z k .
max zk 0 k =1
1 k n
AB
AB
AB
47
a D ta c:
f (a) =
f ( z)
f ( z)
1
n!
dz ; f ( n ) ( a ) =
dz
v
2 i C ( z a )n +1
2 i D z a
f ( n) (a )
n! ( z a) n c gi l chui Taylor ca hm f (z ) ti a .
n =0
cn (z a )n ,
n =
vi cn =
f ( z)
1
dz c gi l
v
2 i C ( z a )n +1
c a l im bt
1
Res f ( z ) ; a =
C f ( z ) dz .
2 i v
Cho min ng D c bin l D . Gi s f ( z ) gii tch trong D , ngoi tr ti mt s hu
hn cc im bt thng c lp a1 , ... , a n D . Khi
f ( z ) dz = 2 i Res f ( z ) ; ak .
k =1
Bin i Z
Bin i Z ca dy tn hiu {x(n)}
n = l hm phc X ( z ) =
48
x ( n) z n =
n =
x(n)(z 1 )
n =
1
z n 1 X ( z )dz c gi l
v
2 i C
CU HI N TP V BI TP
1.1. Nu hm phc w = f (z ) c o hm ti z 0 th c o hm mi cp ti z 0 .
ng
Sai
1.2. Hm phc w = f ( z ) gii tch ti z 0 th c th khai trin thnh tng ca chui ly tha tm
z0 .
ng
Sai
Sai
Sai
1.5. Tch phn ca hm phc gii tch w = f ( z ) trong min n lin D khng ph thuc ng
i nm trong D .
ng
Sai
1.6. Tch phn trn mt ng cong kn ca hm phc gii tch w = f (z ) trong min n lin D
lun lun bng khng.
ng
Sai
Sai
Sai
1.11.
Sai
Sai
49
b.
1
1
,
1 + 3i 1 3i
10
1 i
c.
,
1+ i
d.
(1 + i )( 2 + 3i )( 4 2i )
3
(1 + 2i ) (1 i )
b. z 3 2 z 4 = 0 ,
1.13. Tnh: a. 3 1 + i ,
b. 3 4 2 + 4 2i .
z 3 4i = 2 ,
b. arg(z i ) =
c.
z 2 + z +2 = 6,
d.
,
4
z + 2 = 2 z 1 .
b. w =
1
1 z
c. w = e 3 z .
1
. Tm o hm w' ( z ) trc tip t nh ngha. Vi gi tr no ca z th hm
z
b. w =
1
z2 +1
, z i
b. u ( x, y ) = x 2 y 2 + 2 x ,
y
( x + 1) 2 + y 2
b. v( x, y ) = 2 xy + 3 x ,
1
.
z
a. x 2 + y 2 = 4 ,
b. y = x ,
c. , 0 , 1 ,
d. ( x 1) 2 + y 2 = 1 .
50
1+ z
a. C l on thng ni 2 im 1 v +1.
b. C l na cung trn tm 0 nm trong na mt phng trn i t im 1 n im 1 .
1.26. Cho C l ng trn z 1 = 3 , tnh cc tch phn sau:
cos z
a. v
C z dz ,
b.
v
C
ez
dz .
z ( z + 1)
1 + i, 2 .
1.28. Tnh tch phn I = v
sin
4 dz trong C l ng trn x 2 + y 2 2 x = 0 .
z 1
2
dz
( z + 1) ( z 1)
3
a. C l ng trn z 1 = R, R < 2 ,
b. C l ng trn z + 1 = R, R < 2 ,
c. C l ng trn z = R, R < 1 .
1.30. Tm min hi t ca cc chui sau:
a.
zn
n =1 n
2 n
b.
(z i )3n
n =0
3n + n
1
1
e z
b. w = sin
51
1
.
1 z
z +1
2
z +z2
dz
v ( z 1) ( z
2
v z
C
+1
, C l ng trn x 2 + y 2 = 2 x + 2 y .
dz
, C l ng trn x 2 + y 2 = 2 x .
+1
a. I =
x2 +1
4
x + 1
b. I =
dx ;
(x
dx
2
)(
+ 4 x +1
a. I =
x sin 2 x
x2 + 4
b. I =
dx ;
sin x
2
x x +1
dx ;
a. I =
dx
;
2 cos x
b. I =
dx
sin x + cos x + 2 .
0
a.
aX 1 ( z ) + bX 2 ( z )
b.
x ( n n0 )
z n0 X ( z )
(tnh tr).
c.
a n x ( n)
z
X
a
z
d. nx(n)
e.
x1 (n) * x2 (n) =
(tnh ng dng).
dX ( z )
dz
(o hm nh)
x1 (k ) x2 (n k )
X 1 ( z ) X 2 ( z ) (tch chp).
k =
52
0
u ( n) =
1
nu n < 0
.
nu n 0
b) x(n) = ne na u (n) .
c) x(n) = a n u ( n 1) .
53
4
3
z (2 z 1)
1
.
2
54
NI DUNG
2.1. PHP BIN I LAPLACE
2.1.1. nh ngha bin i Laplace
nh ngha 2.1: Gi s x(t ) l hm s thc xc nh vi mi t > 0 . Bin i Laplace ca
hm s x(t ) c nh ngha v k hiu:
(2.1)
x (t ) Me 0t , t > 0 .
(2.2)
0 c gi l ch s tng ca x(t ) .
R rng 0 l ch s tng th mi s 1 > 0 cng l ch s tng.
V d 2.1: Hm bc nhy n v (Unit step function)
0 nu t < 0
(t ) =
1 nu t 0
(2.3)
0 = 0 .
55
nu t < 0
nu t 0
0
x(t )(t ) =
x(t )
(2.4)
l mt hm gc.
nh l 2.1: Nu x(t ) l hm gc vi ch s tng 0 th tn ti bin i Laplace
lim
Re( s )
X (s) = 0 .
(2.5)
( ) t
e 0 dt hi t, do tch phn
x(t )e
X ( s ) v X ( s )
x(t )e
st
dt = x(t )e
t i t
dt = x(t )e t dt
0
Me( 0 )
t
Me( 0 ) dt =
0
Ngoi ra lim
Tch phn
M
=0
0
lim
Re( s )
st
x(t )e dt hi t v tch phn
o hm X ' ( s ) =
s (x(t )e
st
=
0
M
.
0
X ( s) = 0 .
Me(0 )t m
st
st
st
st
s x(t )e dt = x(t )e (t ) dt hi t u
0
56
L {x(t )(t )} th
L {x(t )}. Chng hn ta vit L {sin t} thay cho L {(t ) sin t}, L {1} thay cho L {(t )}.
Laplace
ta vit tt
t 0+
L {1} = e
st
e st
dt =
s
=
0
1
vi mi s , Re( s ) > 0 .
s
tn ti vi mi s , Re( s ) > 0 .
X ( s ) = cos te st
se st cos t dt = 1 se st sin t
0
s 2 e st sin t dt
0
1 + s 2 X (s) = 1 X (s) =
1
1+ s2
4
s2 +1
(2.6)
L {x(t )} th vi mi a > 0 ,
L {x(at )} = 1 X s .
a
V d 2.6:
L {sin t} = 1
(s / ) + 1
2
s + 2
57
a
.
(2.7)
L {x(t )} th vi mi a ,
L {e at x(t )}= X (s a ) .
V d 2.7:
L {e
at
}= L {e }
L {sh t} = L e
e t + e t
s
;
L {ch t} = L
= 2
2
s 2
at
1
.
1 =
sa
e t
.
= 2
2
s 2
(2.8)
L {e at sin t}=
( s a) 2 + 2
2.1.3.4. Tnh tr
nh l 2.5: Nu X ( s ) =
L {x(t )} th vi mi a ,
(2.9)
(t ) x(t )
O
V d 2.8:
L {(t a)} = e
(t a) x(t a )
as
x(t ) = (t )
0
nu t < a
nu a < t < b
nu t > b
(2.10)
Hm xung n v trn on [a ; b ] :
a,b (t ) = 1
0
nu t < a
nu a < t < b = (t a) (t b)
nu t > b
(2.11)
x(t ) = (t a ) (t ) (t b) (t ) = a,b (t ) (t )
58
(2.12)
as
ebs
.
s
(t )
1
O
x
V d 2.10: Tm bin i Laplace ca hm bc thang
0
2
x(t ) =
4
1
nu
nu
nu
nu
2 + 2e s 3e 2 s e 3s
L {x(t )} =
.
s
nu t < 0
nu 0 < t <
nu t >
L {x(t )} =
1
s2 +1
e s
s2 +1
1 + e s
s2 +1
2.1.3.5. Bin i ca o hm
nh l 2.6: Gi s hm gc x(t ) c o hm x' (t ) cng l hm gc. Nu X ( s ) =
L {x(t )}
th
L {x' (t )} = sX (s ) x(0) .
Tng qut hn, nu x(t ) c o hm n cp n cng l hm gc th
59
(2.13)
(2.14)
sin t ' 1
s
sin 0 =
V d 2.12: L {cos t} = L
.
= s 2
2
2
s +
s + 2
H qu: Vi gi thit ca nh l 2.6 th
lim
Re( s )
sX ( s ) = x(0) .
lim
Re( s )
sX ( s ) x(0) = 0 .
L {x(t )} th hm s
(t ) = x(u ) du cng l
0
hm gc v
L x(u)du = X (s ) .
t
(2.15)
2.1.3.7. o hm nh
nh l 2.8: Gi s x(t ) l mt hm gc c X ( s ) =
L {t
}= ( 1)
L {x(t )} th
dn
ds n
dn 1
n!
= n +1 .
n s
ds s
X (s ) .
(2.16)
V d 2.14: Hm dc
0
t
x(t ) =
a
1
x(t ) =
nu t < 0
nu 0 t a
nu t a
t
t
t
t
ta
0a (t ) + (t a) = (t ) (t a) + (t a) = (t )
(t a) .
a
a
a
a
a
L {x(t )} =
1
as 2
e as
as 2
1 e as
as 2
x
.
60
0
t
(t ) =
2 t
0
t<0
0 t 1
1 t 2
t>2
nu
nu
nu
nu
L {(t )} =
1
s2
2e s
s2
e 2s
s2
2
(
e s 1)
=
.
s2
lim
t 0
x(t )
l mt hm gc (chng hn x(t ) l mt hm gc v tn ti
t
x (t )
hu hn). t X ( s ) =
t
L {x(t )},
s th
L x(t ) = X (u )du .
t s
V d 2.16: V lim
t 0+
sin t
= 1 v
t
L {sin t} =
1
s2 +1
(2.17)
sin u
du , t > 0 c bin i Laplace
u
0 u
L sin u du = 1 arctg 1 .
s
X ( s ) = L {x(t )} =
e
0
st
x(t )dt
1 e sT
(2.18)
1
a
2a
3a
61
4a
e
0
st
x(t )dt = e st dt
0
(
X (s) =
e as 1
2a
st
s 1 e2 as
dt =
st a
e
s
as
1 1 e
1
=
=
s 1 + e as s
st 2 a
e
s
as
e2
as
e2
e as 1
s
e
+e
as
2
as
2
as
sh
1
2 = 1 th as .
=
2
s ch as s
2
x(t ) y (t ) = x(u ) y (t u ) du
(2.19)
Tnh cht:
x(t ) y (t ) = y (t ) x(t ) (tch chp c tnh giao hon)
Nu x(t ), y (t ) l hai hm gc th tch chp ca chng x(t ) y (t ) cng l hm gc.
nh l 2.11: Nu X ( s ) =
(2.20)
L { x(0) y(t ) + x '(t ) y(t )} = L { x(t ) y(0) + x(t ) y '(t )} = sX (s)Y (s)
V d 2.17:
(2.21)
1
1
2
2
s s +1
1
1
1
= 2 2
= L {t sin t} .
2
s +1
s s +1 s
2
Do tnh duy nht ca bin i ngc (nh l 2.12) ta suy ra: t * sin t = t sin t .
2.1.4. Php bin i Laplace ngc
T v d 2.17 cho thy cn thit phi gii bi ton ngc: Cho hm nh, tm hm gc.
Trong mc ny ta s ch ra nhng iu kin mt hm no l hm nh, ngha l tn ti hm
gc ca n, ng thi cng ch ra rng hm gc nu tn ti l duy nht.
nh ngha 2.4: Cho hm X (s) , nu tn ti x(t ) sao cho
L {x(t )} = X ( s) th ta ni
x(t )
62
L {x(t )} = X ( s) th ti mi
1
x(t ) =
2i
+ i
st
X ( s )ds
(2.22)
trong tch phn v phi c ly trn ng thng Re(s ) = theo hng t di ln, vi
0 .
l s thc bt k ln hn
lim
Re( s )
X ( s) = .
+ i
X (s)ds hi t tuyt i.
1
4t
=e L
6
(s + 4 )
e 5 3s
5
=e L
6
(s + 4 )
L 1
5
1
4t t
6=e
5!
s
5
e 3s
5 4(t 3) (t 3)
=
e
e
(t 3) .
5!
(s + 4 )6
X (s) =
a0 a1 a2 a3 a 4
+
+
+
+
+ " th
s s 2 s3 s 4 s5
63
x(t ) = L
2!
a 3t 3 a 4 t 4
+
+"
3!
4!
(2.23)
V d 2.19:
1
1 s 1 1
1
1
1
1
1
1
1 1
+
" = 2 +
+
"
e = 1 +
2
3
4
3
4
s
s s 2! s
3! s
4! s
2! s 3! s
4! s 5
s s
x(t ) = L
1
t2
t3
t4
+
"
e s = 1 t +
(2!)2 (3!) 2 (4!) 2
s
1 1
(2 t ) + (2 t ) (2 t )
= 1
2
22
22 42
(2 t )
22 42 62
2 2 4 2 6 28 2
( )
" = J0 2 t
CR
a
O
an
a1
B'
Re(s ) = . Khi
x(t ) = L
(2.24)
k =1
c bit nu X ( s ) =
P( s)
, trong bc ca a thc Q(s ) ln hn bc ca a thc P (s ) .
Q( s)
x(t ) = L
V d 2.20: Tm hm gc x(t ) =
P( s ) n P(ak ) ak t
e
=
Q( s ) k =1 Q '(ak )
s 2 + 3s + 5
.
( s 1)( s + 2)( s + 3)
L 1
64
(2.25)
P( s)
Q' ( s)
=
s =1
P( s)
s 2 + 3s + 5
c cc cc im n l 1, 2 , 3 .
=
Q( s ) ( s 1)( s + 2)( s + 3)
3 P( s)
,
4 Q' ( s)
P( s)
Q' ( s)
= 1 ,
s = 2
V d 2.21: Tm hm gc x(t ) = L
=
s = 3
3
5
5
x(t ) = e t e 2t + e 3t .
4
4
4
3s 2 + 3s + 2
2
( s 2) s + 4s + 8
3s 2 + 3s + 2
P( s )
=
Gii: Hm nh
c cc cc im n l 2 , 2 + 2i , 2 2i .
Q( s) ( s 2) s 2 + 4s + 8
P( s)
Q' ( s)
= 1,
s=2
P( s)
Q' ( s)
s = 2 + 2 i
i P( s)
= 1+ ,
4 Q' ( s )
s = 2 2i
P(2 + 2i )
i
i
= 1 + = 1 .
=
4
4
Q' (2 + 2i )
i
i
x(t ) = e 2t + 1 + e 2t + 2it + 1 e 2t 2it
4
4
i
1
d. Tm hm gc ca cc phn thc hu t
P( s)
, trong bc ca Q(s ) ln hn bc ca P (s )
Q( s)
u c th phn tch thnh tng ca cc phn thc ti gin loi I v loi II.
Mi phn thc hu t c dng X ( s ) =
1
1
hay
, a c hm gc:
sa
( s a) n
n 1
at t
.
e
=
(n 1)!
( s a) n
1
at
=e ,
s
a
L 1
L 1
Ms + N
( ( s + a)
2 n
(2.26)
, M , N , a, .
S dng tnh cht dch chuyn nh ta c th a cc phn thc ti gin loi II v mt trong
hai dng sau:
s
s2 +
2 n
hoc
1
s2 + 2
(2.27)
L 1
s
2
s +
= cos t ,
L 1
65
1
2
s +
sin t
(2.28)
2
2
s +
Trng hp n = 3 :
t sin t
=
,
2
2
2
2
s +
2
2
s +
2
2
s +
sin t t cos t
=
2
2 3
(2.29)
2
t sin t t cos t
=
,
2
3
3 2t 2 sin t 3t cos t
=
2
8 3
(2.30)
3s 2 + 3s + 2
V d 2.22: Hm nh v d 2.21. X ( s ) =
c th phn tch thnh tng
( s 2) s 2 + 4s + 8
X (s) =
x(t ) = L
1
2s + 3
1
2( s + 2)
1
+
=
+
s 2 s 2 + 4s + 8 s 2 ( s + 2) 2 + 4 ( s + 2) 2 + 4
1
3s 2 + 3s + 2
2
( s 2) s + 4s + 8
1 2t
2 t
2t
= e + 2e cos 2t e sin 2t .
2
V d 2.25: Tm hm gc ca X ( s) =
5s 2 15s 11
( s + 1)( s 2) 3
1
1
4
7
X ( s) =
= 3 + 3 +
+
( s + 1)( s 2) 3 s + 1 s 2 ( s 2) 2 ( s 2) 3
5s 2 15s 11
x(t ) = L
2 15s 11
1 t 1 2t
2t 7 2 2t
= e + e + 4te t e .
3
3
3
2
( s + 1)( s 2)
1 5s
an
d nx
dt
+ a n1
d n1 x
dt
n 1
+ " + a1
dx
+ a 0 x = y (t )
dt
(2.31)
tha mn iu kin u
66
(2.32)
L {x(t )} , Y ( s) = L {y (t )}.
L {a x
n
(n)
(t ) = an s n X ( s ) s n 1 x0 " sxn 2 xn 1 .
(2.33)
Thay vo (2.31) ta c
(a s
n
Y ( s) + B( s)
.
A( s )
1
1
X (s) =
.
3
s +1
s2 + 1
( 3 t ) sin t 3t cos t .
x(t ) = L { X ( s )} =
8
2
t
V d 2.28: Tm nghim ca phng trnh: x"+ x = e tha mn iu kin u x (1) = 1 ,
x ' (1) = 0 .
Gii: Bng cch t u = t 1 ta a iu kin u t = 1 v iu kin u u = 0 .
t y (u ) = x (u + 1) = x(t ) . S dng quy tc o hm hm hp ta c:
dy dx dx dt dx
d 2 y d 2x
=
=
=
, tng t
.
=
du du dt du dt
du 2 dt 2
Do phng trnh cho c th vit li tng ng: y" (u ) + y (u ) = e u +1 vi iu kin
u y (0) = 1, y ' (0) = 0 .
t Y ( s ) =
s
e
e
.
+ s Y (s) =
+ 2
2
s 1
( s 1) s + 1 s + 1
67
e
e
e
s
e
e
e
y (u ) = e u + 1 cos u + sin u .
Y ( s ) = 2 + 1
2
2
2
( s 1) 2 s 2 + 1 s 2 + 1
2
Vy phng trnh cho c nghim x(t ) =
e
1 t e
e + 1 cos(t 1) + sin(t 1) .
2
2
2
x' = 2 x 3 y
x ( 0) = 8
vi iu kin u
.
y' = y 2 x
y (0) = 3
L {x(t )} , Y ( s) = L {y (t )}
Gii: t X ( s ) =
L {x(t )} = sX 8 , L {y (t )} = sY 3 .
sX 8 = 2 X 3Y
sY 3 = Y 2 X
( s 2) X + 3Y = 8
2 X + ( s 1)Y = 3
hay
8s 17
5
3
X = ( s + 1)( s 4) = s + 1 + s 4
Y = 3s 22 = 5 2
( s + 1)( s 4) s + 1 s 4
x(t ) = 5e t + 3e 4t
y (t ) = 5e t 2e 4t .
L {tx"( t )} = d ( s
ds
L {4tx( t )} = 4 dX , L { x'( t )} = sX x( 0 ) .
X sx( 0 ) x'( 0 )) = 2 sX s 2
( s2 + 4 )
ds
dX
+ x( 0 ) .
ds
dX
dX
+ x( 0 ) + sX x( 0 ) 4
= 0.
ds
ds
dX
dX
s
= sX
= 2
ds .
ds
X
s +4
X( s ) =
C
s2 + 4
C
x( t ) = L 1
= CJ 0 ( 2t ) .
2
s +4
x( t ) = x( 0 )J 0 ( 2t ) .
68
A x(t ) + B x(u ) k (t u ) du = C f (t )
(2.34)
A, B , C l cc hng s, f (t ), k (t ) l cc hm gc.
Gii phng trnh (2.34) l tm tt c cc hm thc x(t ) tha mn ng thc vi mi t
thuc mt min no .
Gi s x(t ) l hm gc. t X ( s ) =
Phng trnh nh A X ( s ) + B X ( s ) K ( s) = C F ( s) X ( s) =
C F ( s)
.
A + B K ( s)
Nghim
x (t ) = L
C F ( s)
A + B K ( s)
(2.35)
x(u )
(t u ) du = f (t ) ;
0 < < 1.
{ }
Gii: Ta c A = 0 , B = C = 1 ; K ( s ) = L t =
(1 )
.
s1
F ( s)
s1
=
F ( s ) . Nghim ca phng trnh x(t ) = L
Do X ( s ) =
K ( s ) (1 )
Chng hn =
X ( s) =
{X ( s)}.
1
1 1 2
, f (t ) = 1 + t + t 2 th (1 ) = , F ( s ) = + 2 + 3 .
2
s s
s
s 1 1
2
1 1
1
2
+ 2 + 3 =
1 + 3 + 5
s s
s
s2 s2 s2
1
3 + 6t + 8t 2 .
x(t ) =
3 t
u1
u3
u2
69
u4
1
di(t )
+
i
(
t
)
dt
q
; u 4 u3 =
u (t ) = u 2 u1 = R i (t ) ; u3 u 2 = L
0 .
C
dt
0
(2.36)
t
I q
di (t )
0
.
t I ( s ) = L {i (t )}, U ( s ) = L {u (t )} th L
= sI i (0) , L i (t )dt + q0 = +
dt
s
s
Z = R ; Z = Ls ; Z =
1
Cs
(2.37)
Z2
Z1
Z = Z1 + Z 2
(2.38)
I
A
B
I2
Z2
70
U U
U
=
+
. Vy:
Z Z1 Z 2
1
1
1
=
+
Z Z1 Z 2
(2.39)
di 1
=0.
+
i
dt
q
L +
0
dt C
0
V i (t ) =
d 2q
dt 2
dq
nn phng trnh trn tr thnh
dt
t
2
1 dq
=0 Ld q + q =0.
+
dt
q
0
C dt
dt 2 C
0
t Q ( s ) =
L s 2 Q sq0 +
Q
= 0 Q = q0
C
Vy q(t ) = q0 cos
t
CL
; i (t ) =
s
s2 +
1
CL
q
dq
t
= 0 sin
.
dt
CL
CL
a0
+ ( an cos nt + bn sin nt )
2 n=1
(2.40)
c cc h s xc nh bi
1
a0 =
1
x(t )dt ; an =
bn =
(2.41)
x(t ) =
a0
+ a n cos nt + bn sin nt
2 n =1
(2.42)
x(t ) =
x(t + 0) + x(t 0)
2
(2.43)
x(t ) =
a0
n
n
+ an cos
t + bn sin
2 n=1
l
l
(2.44)
a0 =
2l
2l
1
1
n
1
n
x(t )dt ; a n = x(t ) cos tdt ; bn = x(t ) sin tdt ; n = 1, 2, ...
l
l
l
l
l
0
(2.45)
Nhn xt:
1. Hm tun hon chu k 2 l mt trng hp c bit ca hm tun hon chu k 2l , v
vy cc nhn xt sau y c gi thit l hm tun hon chu k 2l . Ngoi ra do tnh
cht tch phn ca hm tun hon nn cc h s Fourier (2.45) cng c th tnh nh sau:
1
a0 =
l
bn =
2l + c
1
x(t )dt ; an = l
c
1
l
2l + c
x(t ) sin
2l + c
x(t ) cos
n
tdt ;
l
n
tdt ; n = 1, 2, ...c
l
(2.46)
n
n
t l hm l v x(t ) sin t l
l
l
a0 = a n = 0 ; bn =
2
n
x(t ) sin tdt ; n = 1, 2, ...
l
l
0
72
(2.47)
x(t ) sin
n
t l hm chn v
l
n
t l hm l, do cc h s Fourier (2.44) tha mn
l
l
2
2
n
bn = 0 ; a0 = x(t )dt ; a n = x(t ) cos tdt ; n = 1, 2, ...
l
l
l
0
(2.48)
2
2
2 n
a0 =
x(t )dt ; a n =
x(t ) cos
tdt ;
ba
ba
ba
b
2
2 n
bn =
x(t ) sin
tdt ; n = 1, 2, ...
ba
ba
(2.49)
A0 =
a0
; An = a n2 + bn2
2
(2.50)
v gc n , 0 n < 2 xc nh bi
an
bn
, sin n =
An
An
(2.51)
a0
n
n
n
n =1
(2.52)
cos n =
th cng thc (2.42) c th vit li
x(t ) =
Cng thc (2.42) c gi l chui Fourier dng cu phng (Quadrature Fourier Series).
Cng thc (2.52) c gi l chui Fourier dng cc ca x(t ) .
2.2.1.4. Dng phc ca chui Fourier (Complex Fourier Series)
S dng cng thc Euler (1.8) v thay vo (2.42) ta c
a0
a0 eint + e int
eint e int
+ ( an cos nt + bn sin nt ) =
+ an
+ bn
x(t ) =
2 n=1
2 n=1
2
2i
73
x(t ) =
cn eint
(2.53)
n =
c0 = a0 / 2
cn = (an ibn ) / 2
c = (a + ib ) / 2
n
n
n
a0 = 2c0
an = cn + c n
b = i (c c )
n
n
n
hoc
(2.54)
cn =
1
2
c + 2
x(t )e
int
dt , c
(2.55)
x(t ) =
cn e
n
t
l
n =
Nu k hiu f 0 =
c + 2l
1
cn =
2l
x(t )e
n
t
l dt
, c
(2.56)
1
l tn s c bn ca hm tun hon chu k T0 th cng thc (2.68)
T0
c biu din
x(t ) =
ce
n =
i 2 n f0t
1
, cn =
2l
c + 2l
x (t )e i 2 n f0t dt , c
(2.57)
1
T0
c + T0
x(t ) dt =
cn
(2.58)
n =
Nhn xt: Cng thc (2.44), (2.52), (2.56) cho thy dng cc, dng phc v dng cu
phng ca chui Fourier l hon ton tng ng, ngha l t dng ny ta c th biu din duy
nht qua dng kia v ngc li. Vy th dng no c ng dng tt nht? Cu tr li ph thuc
vo tng trng hp c th. Nu bi ton thin v gii tch th s dng dng phc s thun li hn
v vic tnh cc h s cn d hn. Tuy nhin khi o cc hm dng sng c thc hin trong
phng th nghim th dng cc s thun tin hn, v cc thit b o lng nh vn k, my phn
tch ph s c c bin v pha. Dng cc kt qu th nghim o c, cc nh k thut c
74
f n = nf 0 =
n
.
T0
l
X(f ) =
F { x(n)} = x(n)ei 2 nf
(2.59)
n =
nu chui v phi hi t.
Cng thc bin i ngc
1
x (n) =
F 1 { lX ( f )} = lX ( f )ei 2 nf df
(2.60)
l
X(f ) =
x( n)e i 2 nf =
n =
N 1
ei 2 nf =
n =0
1 e i 2 Nf
1 e i 2 f
Nhn xt:
1. Trong cng thc bin i Fourier 2.59, 2.60 i s f c k hiu cho tn s. C ti
liu khng biu din bin i Fourier qua min tn s m qua min nh sau
l
X ( ) =
F { x(n)} =
x(n)ei n , x(n) =
n =
F 1 { lX ( )} = 21 lX ( )ein d
(2.61)
x ( n) < .
n =
X(f )
4. Cng thc bin i ngc (2.60), (2.61) l khai trin Fourier dng phc ca hm l
X ( ) ) . V vy bin i ngc tn ti khi l
X ( f ) (hoc l
X ( ) ) tha mn iu
(hoc l
kin Dirichlet.
75
(2.62)
2. Tr:
l
X(f ) =
F { x(n)}
F { x(n n )} = e
l
X( f ).
(2.63)
x ( n) = l
X ( f f0 ) .
(2.64)
i 2 n0 f
l
X(f ) =
F { x(n)}
F {e
i 2 nf0
4. iu ch:
l
X(f ) =
5. Lin hp phc:
i 2 nf0
X ( f f0 ) + l
X ( f + f0 )
+ e i 2 nf0 l
=
.
2
2
F { x(n)} = x(n)e
(2.65)
i 2 nf
n =
F { x(n)} = x(n)e
i 2 nf
n =
x ( n )e
i 2 nf
=l
X ( f )
(2.66)
n =
Do nu x (n) thc th l
X(f ) = l
X ( f ) .
l
X(f ) =
6. Bin s o:
F { x(n)} = x(n)e
i 2 nf
n =
F { x(n)} =
x(n)e i 2 nf =
n =
x( n)ei 2 ( n )( f ) = l
X ( f )
(2.67)
n =
7. Tch chp:
(2.68)
(2.69)
rx, y (n) =
(2.70)
m =
m =
10. nh l Weiner-Khinchin:
76
F { rx, x (n)} = lX ( f )
(2.71)
11. o hm nh:
l
X(f ) =
F { x(n)}
F { nx(n)} = 2i d Xdf( f )
(2.72)
n =
x ( n) y ( n) = l
X ( f )Yl ( f )df ;
0
n =
2
x ( n) = l
X ( f ) df .
2
(2.73)
| x(t ) | dt < ) v
1
x(t ) = d x(u ) cos (u t )du
(2.74)
1
x(t ) = F ()d =
2
=
1
2
1
2
i ( u t )
du
d x(u )e
(2.74)
2
x(t ) = cos td x(u ) cos udu .
(2.76)
3. Nu x (t ) l hm l th
2
x(t ) = sin td x(u ) sin udu .
77
(2.77)
x(t ) =
df x(u)e
i 2 f ( u t )
du = x(u )e i 2 fu du ei 2 ft df
(2.78)
l
X(f ) =
F { x(t )} = x(t )e
i 2 ft
dt , f
(2.79)
X ( f ) c gi
Trong k thut, nu x(t ) l hm dng sng (waveform) theo thi gian t th l
l ph hai pha ca x (t ) (two - sided spectrum), cn tham s f ch tn s, c n v l Hz.
T cng thc tch phn Fourier (2.78) ta c cng thc bin i ngc
x(t ) =
F 1 { lX ( f )} = lX ( f )ei 2 ft df
(2.80)
X ( f ) c th vit di dng cc
Hm nh qua php bin i Fourier l
l
X(f ) = l
X ( f ) ei ( f )
(2.81)
trong
l
X(f ) = l
X ( f )l
X ( f ) , ( f ) = l
X(f )
(2.82)
X ( f ) c gi l cp bin i Fourier.
Cp x(t ), l
2.2.3.3. Tnh cht ca php bin i Fourier
a. Tng t cc tnh cht (2.63)-(2.73) ca php bin i Fourier hu hn, php bin i
Fourier c cc tnh cht c tng kt trong bng sau:
(2.83)
Tnh cht
1. Tuyn tnh
Hm x (t )
X(f )
Bin i Fourier l
Ax1 (t ) + Bx 2 (t )
l1( f ) + B l
AX
X 2( f )
78
x(at )
1 l
X ( f / a)
|a|
3. Lin hp
x(t )
l
X ( f )
4. i ngu
l
X (t )
x( f )
x(t Td )
ei 2 Td l
X( f )
e i 2 f0 t x(t )
l
X ( f f0 )
x(t ) cos 2f 0 t
1l
1
X ( f f0 ) + l
X ( f + f0 )
2
2
5. Tr
6. Dch chuyn nh
7. iu ch
d n x(t )
8. o hm
dt
X(f )
( i 2 f )n l
1
l
X(f )+ l
X (0) ( f )
i 2 f
2
x(u )du
9. Tch phn
( i 2 f )
10. o hm nh
t x(t )
x1 x2 (t ) =
x (u ) x (t u )du
1
dn l
X(f )
df n
l
X 1( f ) l
X 2( f )
l
X 1( f ) l
X 2( f )
x1 (t ) x 2 (t )
12. Tch
l
X(f ) =
F { x(t )}
F { lX (t )} = x( f )
(2.84)
x1 (t ) x2 (t )dt =
lX 1 ( f ) lX 2 ( f )df
79
(2.85)
x(t ) dt =
2
l
X 1 ( f ) df
(2.86)
Nh vy c th thay th vic tnh nng lng trong min thi gian bng vic tnh nng
lng trong min tn s.
2.2.3.5. Bin i Fourier ca cc hm c bit
V d 2.37: Xung vung n v
1 nu | t | < 1 / 2
(t ) =
0 nu | t | > 1 / 2
1
i 2 ft
l( f ) =
e dt = ei 2 ft
1/ 2
i 2 f
1/ 2
(2.87)
nu f = 0
1/ 2
1 / 2
nu f = 0
1
= sin( f )
nu f 0
nu f 0
nu t = 0
1
(2.88)
1 | t | nu | t | < 1
(t ) =
nu | t | > 1
0
(2.89)
l( f ) =
(1 t ) e
i 2 ft
F {sin c 2 (t )}= ( f ) .
l
X(f ) =
t i 2 ft
, >0.
dt = 2 e t cos 2 ft dt
0
U = e t
dU = e t dt
dV = cos 2 ftdt
V = sin 2 ft / 2 f
80
e t sin 2 ft
l
X( f ) = 2
2 f
t
sin
2
e
ft
dt
f
0
2 f
sin 2 ft dt
U = e t
dU = e t dt
Tip tc t
dV = sin 2 ftdt
V = cos 2 ft / 2 f
e t cos 2 ft
l
X(f ) =
f
2 f
l
X(f ) =
0
2 f
e
ft
dt
X ( f )
cos
2
=
0
f 2 f 4 f
2
.
+ 4 2 f 2
2
=e
+ 4 t
Ngc li
2 2
, > 0.
V d 2.40: Hm Dirac hai pha (t ) l hm suy rng, hm chn tha mn tnh cht
0 vi t 0
(t ) =
vi t = 0
(t )dt = 1
(2.90)
1.
2.
F { (t )} = (t )ei 2 ft dt = 1
(t ) =
F 1 { 1} = ei 2 ft df .
3. Nu gi thit (t ) l hm chn th
(t ) = (t ) =
i 2 ft
df .
(at ) =
1
(t ) .
a
f (t0 ) =
81
(2.91)
du (t )
= (t ) ta c th m rng v xem
dt
F {u(t )} = F
1
1
+ ( f ) .
()d =
i 2f 2
V d 2.42: Hm du
1 nu t > 0
sgn(t ) =
= u (t ) u (t )
1 nu t < 0
(2.92)
tha mn cc tnh
(2.93)
N 1
E kn = 0 nu n lN . E kn = N
k =0
iii.
2
N
E N +n = E n , n .
N 1
ii.
E =e
nu n = lN , l nguyn dng
(2.94)
k =0
x ( n) =
1
N
N 1 N 1
k =0 m =0
x(m) E mk E nk
(2.95)
l
X (k ) = DFT { x(n)} =
N 1
x(m) E mk
(2.96)
m =0
1
x(n) = IDFT l
X (k ) =
N
N 1
lX (k ) E nk
(2.97)
k =0
82
N 1
x ( m) E
mk
m =0
N 1
a E
m
mk
m =0
1 a N E Nk
=
=
1 aE k
1 aN
1 ae
2
k
N
Nhn xt:
1.
E =e
2
N
N >M.
3. c cng thc i xng i khi ngi ta nhn
1
N
vi v phi ca (2.97):
1
l
X (k ) = DFT { x(n)} =
N
N 1
1
x(m) E mk , x(n) = IDFT lX (k ) = N
m =0
N 1
lX (k ) E nk .
k =0
X = fft (x )
(2.98)
tnh DFT (cng thc (2.96)), trong x = {x ( n)}nN=1 v X = {X ( n)}nN=1 (cng thc c tnh
ng vi n = 1, ... , N thay cho n = 0 , ... , N 1 ).
Dng lnh tnh bin i ngc IDFT (cng thc (2.97)).
x = ifft ( X )
TM TT
nh ngha bin i Laplace
Bin i Laplace ca hm s thc x(t ) xc nh vi mi t > 0
L {x(at )} = 1 X s .
L {e at x(t )}= X (s a ) .
83
(2.99)
5.
6.
L x(u)du = X (s ) .
7.
8.
L x(t ) = X (u )du .
dn
X (s ) .
ds n
L {x(t )} = 0
st
x(t )dt
1 e sT
x(t ) = L
X (s ) nu
1
Cng thc tch phn Bromwich x(t ) =
2i
+ i
st
L {x(t )} = X ( s) .
X ( s )ds
l
X(f ) =
F { x(n)} = x(n)ei 2 nf
n =
F 1 { lX ( f )} = lX ( f )ei 2 nf df .
0
X ( f ) = F { x(t )} =
Fourier ca x(t ) l l
x(t )e
i 2 ft
dt , f .
x(t ) =
F 1 { lX ( f )} = lX ( f )ei 2 ft df .
E =e
84
2
N
l cn bc N ca 1.
l
X (k ) = DFT { x(n)} =
N 1
x(m) E mk .
m =0
1
Bin i Fourier ri rc ngc: x(n) = IDFT l
X (k ) =
N
N 1
lX (k ) E nk .
k =0
CU HI N TP V BI TP
2.1 Hm nh F (s ) ca bin i Laplace l mt hm gii tch trong na mt phng.
ng
Sai
Sai
.
t
ng
Sai
Sai
Sai
Sai
Sai
Sai
2.9 Php bin i Fourier ri rc p dng cho cc dy tn hiu {x (n)} tun hon chu k N .
ng
Sai
Sai
(1 + te t )3
b. cos 4 t
c. e 2t ch 3t
e. ch 2t cos t
f. e t sin 2t cos 4t .
85
d.
c. t 3 sin t
b. t cos tch a t
a. tch 3t
sin 4t
t
e.
cos at cos bt
t
e at e bt
.
t
f.
( t 1)2
b. x(t ) =
0
a. (t b) cos (t b)
c. x(t ) = 2 t
0
nu 0 < t < 1
nu
0 < t <1
nu 0 < t <
.
nu t >
cos t
d. x(t ) =
sin t
nu 1 < t < 2
nu t > 2
nu t > 1
a. x(t ) = u 2 u + e u du
b. x(t ) = (u + 1) cos u du
0
1 eu
du .
u
0
c. x(t ) = cos(t u ) e 2u du
d . x(t ) =
t1
L dt x(u) du = X (s) .
0
s2
b.
1
1
c.
86
x(t ) = cos t .
2.17. S dung cng thc nh ngha Laplace tnh cc tch phn sau:
a.
3 t
t e sin t dt
0
sin t
dt
t
3t
e 6t
dt
t
cos 6t cos 4t
c.
dt
t
d.
L {sin 2n+1 t} =
L {sin 2n t} =
2.18.
b.
(2n + 1)!
( s + 1)"( s
2
+ (2n + 1)2
(2n)!
) (
s s 2 + 4 " s 2 + (2n)2
2.19. Tm hm gc ca cc hm s sau:
a.
d.
s2
b.
( s 1) 3
4 s + 12
e.
s 2 + 8s + 16
s+3
c.
s 2 + 6 s + 11
(s
s3
2
+4
f.
6s 4
s 2 4 s + 20
(s
3s + 2
2
4s + 6
2.20. Tm hm gc:
a.
c.
3s + 1
b.
( s 1) s 2 + 1
s 1
( s + 3) s 2 + 2 s + 2
d.
s3 s3 + 1
5s 2 15s 11
( s + 1)( s 2) 2
2.21. Tm hm gc:
4
a.
s 9 s + 16 s 4 s + 5
b.
s 5 4 s 4 + 5s 3
s
3
s ( s 2 + 1)
2.22. Tnh:
J 0 (u) J 0 (t u )du ,
(t > 0) .
1
e s
2.23. Tm hm gc ca hm nh:
87
c.
1
2s + 3
d.
e 4 3s
( s + 4)
b. x" '+3x"+3x'+ x = 6e t ,
d. x"+9 x = cos 2t ,
x(0) = 1, x( / 2) = 1 .
a. x"+ a 2 x = f (t ) ,
b. x"a 2 x = g (t ) ,
x'+ y ' = t
a.
x" y = e t
2.27. Cho mch in nh hnh v c ni tin vi sut in ng E volts, in dung 0,02 farads,
h s t cm 2 henry v in tr 16 Ohms. Ti thi im t = 0 in lng t in v cng
dng in trong mch bng 0. Tm in lng v cng dng in ti thi im t nu:
a. E = 300 (Volts)
C = 0.02 F
2h
16
R1 = 10ohms
JG
i1
L = 1henry
R2 = 10ohms
C = 0, 01 farad .
Nu in th t in v cng
R1
88
JG
i2
R2
0 nu 5 < t < 0
3 nu 0 < t < 5
t [ 5;5] .
2.30. Cho x(t ) = 2t , 0 < t < 4 .
a. Tm khai trin Fourier ca x(t ) theo cc hm sin .
b. Tm khai trin Fourier ca x(t ) theo cc hm cos .
1 / 3n
0
n0
n<0
a.
Tm bin i Z ca x (n) .
b.
c.
Tm bin i Fourier ca y ( n) = nx ( n) .
e i 2fn0
f < f0
1
, n0 = 4 .
4
1 nu T < t < T
2.33. a. Tm bin i Fourier ca x(t ) =
0 nu t > T
sin T cos t
d .
c. Tnh
sin u
du .
u
0
sin 2 u
0 u 2 du .
x(t ) cos t dt = 0
0
nu 0 1
nu > 1
89
cos t
t
d = e .
2
2
+1
0
x(t ) = (t / T ) sin 0t .
b.
t
1
(t / T ) =
T
0
t <T
t >T
et / T
x(t ) =
0
b. x(t ) = e
t /T
t>0
, T > 0.
t<0
, T > 0.
1
, a > 0.
t 2 + a2
c.
x(t ) =
d.
1 t 2 nu 1 < t < 1
x(t ) =
0 nu t > 1
90
NI DUNG
3.1. KHI NIM V KHAI TRIN TIM CN HM S
3.1.1. nh ngha khai trin tim cn
Chui hm
a0 +
a1 a 2
+
+
z z2
an
zn
(3.1)
91
a
trong : S n = a0 + 1 +
an
zn
f (z ) ~ a0 +
an
zn
a1
+
z
an
zn
z n { f ( z ) S n ( z )}
V d 3.1: Cho hm s f ( x ) = t 1e x t dt
, ( x > 0)
1
f (x ) = e x t
t
t 2 e x t dt =
x
(n 1)! + ( 1)n x n t n 1e x t dt
1 1!
2! 3!
=
+
+
2
x x
x3 x 4
+ ( 1)
Xt tng ring: S n ( x ) =
1 1!
2!
2
x x
x3
n 1
n!
x
n +1
xn
0 < f ( x ) S n ( x ) = n! t n1e x t dt =
x
1
1 1!
t 2 e x t dt =
+ 2! t 3 e x t dt
2
x
x x
x
x
+ ( 1)n1
n!
x n +1
(n 1)!
xn
(n + 1)! t n 2 e x t dt <
x
n!
x n +1
(1) n n!
10 n +1
hn.
92
f (x ) S n (x ) <
Theo nh gi trn
n!
x
n +1
10!
1011
= 0,0000362
S6 = 0,091720
S11 = 0,091782
S16 = 0,091685
S2 = 0,09
S7 = 0,091792
S12 = 0,091743
S17 = 0,091895
S3 = 0,092
S8 = 0,091742
S13 = 0,091791
S18 = 0,091545
S4 = 0,0916
S9 = 0,091782
S14 = 0,091729
S19 = 0,092185
S5 = 0,09184
S10 = 0,091746
S15 = 0,091816
Ch 3: Hm s f(z) khai trin tim cn trn min D th khai trin l duy nht trn min D.
Tht vy:
(3.2)
Tuy nhin hai hm khc nhau c th c cng mt khai trin tim cn. Chng hn hm s
f1 ( z ) v f 2 ( z ) = f1 ( z ) + e
0,1...) ca hm e
Cho
an
bn
,
(
)
~
g
z
n
n
n =0 z
n =0 z
f ( z) ~
an + bn
zn
1
zn
ak .bn k
k =0
(w ) .
nh l 3.4: Nu f (z ) v f ' ( z ) c th khai trin tim cn th khai trin ca f ' ( z ) nhn
c bng cch ly o hm tng t ca khai trin f (z ) .
93
f ( z) ~
an
zn
f ' ( z) ~
n =0
na n
n =0
z n+1
f (z ) .
f ( z) ~
an
zn
n =0
f ( z )dz ~
(n 1)nz n1 .
n =0
a
a
f ( z)
~ a0 + 1 + 2 +
g ( z)
z z2
f ( z)
c th khai trin tim cn
g ( z)
a
a
f ( z ) ~ g ( z ) a 0 + 1 + 2 +
z z2
et
dt , x > 0
t
x
1. Ei(x ) =
c l hm tch phn m ca x.
(3.2)
sin t
dt , x > 0
t
0
2. Si(x) =
(3.3)
cos t
dt , x > 0 c l hm tch phn cosin ca x.
t
x
3. Ci(x ) =
(3.4)
Ngoi ra k hiu:
sin t
dt
t
x
si(x) =
sin t
dt =
suy ra
t
2
Si( x) =
(3.5)
+ si( x) .
3.2.2. Khai trin thnh chui lu tha v bin i Laplace ca cc hm tch phn
x
sin t
t 2n
sin t
x 2 n +1
dt = (1) n
= (1) n
Si(x) =
t
(2n + 1)!
t
(2n + 1)!(2n + 1)
n =0
n =0
0
94
(3.6)
Bin i Laplace:
L {Ei(t )} = e
st
L {Ei(t )} = e st e
1
1 1
ln (s + 1)
dv dt = e st e vt dt dv =
dv =
v
v0
v v+s
s
1
1
tv
Tng t
eu
u
du
du dt , i bin s v = dv =
t
t
t u
L {Ci(t )} = e
ln s 2 + 1
cos u
cos tv
st
du dt = e
dv dt =
2s
0
t u
1 v
st
(1) n x n+1
x2n
; Ci( x) = ln x + + (1) n
.
(2n)!2n
n =1 n + 1 ( n + 1)!
n =1
Ei( x) = ln x +
(3.7)
trong :
= lim (1 +
m
1
1
+ .... + ln m) gi l hng s Euler.
2
m
t 2n
nn
Mt khc, v cos t = (1)
(2n)!
n=0
n
(3.8)
t 2n
1 cos t
dt . Vy:
(
1
)
t
(2n)!2n
n =1
n
Ci( x) = ln x +
0
1 cos t
dt
t
(3.9)
eit
dt
t
x
Ci( x) + isi( x) =
Lp li cc tch phn tng phn v so snh cc phn thc, phn o tng ng nhn c:
Si( x) ~
cos x
(2n + 1)!
n (2n)! sin x
(
1)
(1) n
2n
x n =0
x
x n =0
x 2 n+1
sin x
(2n)! cos x
(2n + 1)!
Ci( x) ~
(1) n 2 n
(1)n
x n=0
x
x n =0
x 2 n +1
Cc cng thc gn ng cho php xc nh cc gi tr Si( x) v Ci( x ) .
th ca cc hm Si( x) v Ci( x ) cho trn hnh 3.1.
S
95
(3.10)
Si( x)
Ci( x)
0
Hnh.3.1
3.3. HM GAMMA
3.3.1. nh ngha hm Gamma (Gauss)
Hm s Gamma, k hiu (z), l hm s bin s phc xc nh vi mi
z 0, 1, 2,
m!m z
( z ) = lim
m z ( z + 1)( z + 2)...( z + m)
(3.11)
z
1
= ze z . 1 + e m
m
( z )
m =1
(3.12)
1 3
( 10 1) = 0,5772173
2
( z ) = e t t z 1dt
nu Re z > 0
(3.13)
(3.14)
m.m!
= 1.
m 1.2...( m + 1)
(3.15)
3. Vi z = n th (n + 1) = n! (1) = n!
(3.16)
2.
4.
(1) = lim
( z )(1 z ) =
, z 0, 1, 2, 3,...
sin z
96
(3.17)
1
ta nhn c:
2
1 1
1 3 5
z + z =
, z , , ,...
2 2
2 2 2
cos z
(3.18)
1
=
2
6.
(3.19)
1 (2n 1)!!
n + =
2
2n
8.
(3.20)
1
(2) n
n + =
2 (2n 1)!!
(3.21)
th hm s Gamma vi z l s thc cho trn hnh 3.2 (theo cng thc (3.11)).
( x + 1)
4
3
4 /3
2
1
/2
x
16 / 105
-5
-4
-3
-2
-1 -1/2
1/2
-1
8 / 15
-2
2
-3
-4
Hnh 3.2
97
3 3 3 3 1 3 1 1 3
5
.
Gii: = + 1 = = + 1 = =
2 2 2 2 2 2 2 2 4
2
2
3 5
3 1 1 3 1 1
= + 1 = =
=
.
4
4 4
4 4 4 4 4 4 sin
4
3.3.3. Biu din hm Gamma qua tch phn Cauchy
Xt tch phn:
I=
1 e z dz
2i z +1
L
1
e r (cos + i sin ) i. .r d .
2
Nu Re < 0 th I1 0 khi r 0
Gi I 2 l tch phn theo na ng di z = xe
e i
: I2 =
2i
e i
2i
e x
x +1 dx
0
e x
x +1 dx
0
Suy ra
sin x 1
sin
I = I 2 + I3 =
e x
dx =
( )
sin
1
( ) =
( + 1)
1 e z dz
1
Mt khc
=
+1
2 i L z
2 i
e z dz
trong C l ng khp kn bao quanh O. Do :
z +1
1
1
=
( + 1) 2 i
98
e z dz
z +1
(3.22)
B( p, q ) = x p 1 (1 x) q 1 dx
(3.23)
B ( p, q ) = B (q, p ) .
(3.24)
2. t x = cos 2 khi :
B ( p, q ) = 2 cos 2 p 1 sin 2 q 1 d
(3.25)
3.
B(m, n) =
(m).(n)
( m + n)
d
=
tg
(3.26)
1
cos 2
sin
1
2
3 1
2
1 3 1
4
4
= B , = =
=
2(1)
2
2 4 4
2 sin
4
erf ( x ) =
2 x t 2
e dt
0
(3.27)
1
Hm mt ca phn b chun tc N (0,1) : ( x ) =
e
2
ca hm Gauss c cho trn hnh 3.3:
99
x2
2
gi l hm Gauss. th
(x)
1
2
0
Hnh 3.3
Din tch ca hnh phng gii hn bi trc Ox v th hm s Gauss bng n v, tht vy:
+
S=
( x)dx =
t x = 2u S =
1
2
1
2 du
x2
2
dx =
x2
2
dx
1
= 1
2
Din tch hnh phng gii hn bi hm Gauss, na trc honh bn tri tnh t im c honh
x s l:
2
x t
e 2
( x) =
dt
(3.28)
x
erf
=
2
t u = t 2 vo (3.27) s c:
x u
e 2
du , m
x
erf
+ 1 = 2(x )
2
Vy
0 u
e 2
du =
1
.
2
(3.29)
t 2
t 2n
= (1)
n!
n=0
n
erf ( x) =
t
e dt =
0
x 2n +1
(1) n n!(2n + 1)
n =0
2
x3 x5
x
1!3 2!5
+ (1) n
100
x 2 n +1
+
n!(2n + 1)
(3.30)
2
2 t 2
2
t 2
erfc( x) = 1 erf ( x) =
e t dt .
e dt e dt =
0
x
0
t u = t th erfc( x ) =
1
2
e u du =
u
x2
x2
(3.31)
u
u 2 de
erfc( x) =
e .u
1
2
x2
x2
2
2
e x
erfc( x )
x
2
3
de
2
2
x2 5
1 e x
e x
1 .3
2 de u
.
u
=
x
2x3 22
1
1.3 1.3.5
n 1 (2n 3)!!
1 2 + 2 4 3 6 + ...(1)
2 .x 2 .x
2n 1 x 2 n 2
2x
(3.32)
x
2
x
nhn c
2
2
x 2n+1
x
n
erfc = 1
(
1
)
n =0
2
n!2 2n+1 (2n + 1)
nu r = 0
n
1
(1) (2n 1)!!
T cng thc (3.21) vi n c
=
r
.2n
1
2
0
nu r = 2n + 1
nu r = 2n
(1) r x r
x
erfc =
2 r = 0 r!1 r
Suy ra:
r
s c:
2
r
1
2
1
2 i
e z dz
z1 r 2
T nhn c:
1
x
erfc =
2 2 i
r
e z (1) x z
1
dz =
z r =0
r!
2 i
101
ezx
z
dz
(3.33)
3.5. CC HM BESSEL
3.5.1. Cc hm Bessel loi 1 v loi 2
3.5.1.1. Phng trnh Bessel
Phng trnh vi phn tuyn tnh thun nht
d2y
dz 2
1 dy
2
+ (1
)y = 0
z dz
z2
(3.34)
(3.35)
Trong A, B l cc hng s tu .
3.5.1.2. Hm Bessel loi 1
Ta tm nghim ca phng trnh (3.34) theo phng php Frobenius bng cch xt cc
nghim di dng chui:
y ( z ) = z a r z r , a0 0 .
r =0
( 2 2 )a0 = 0
( + 1) 2 2 a1 = 0
................................
2
2
( + r ) a r + a r 2 = 0
................................
(3.36)
Gi s a0 0 khi =
1. Trng hp th nht: =
( + r ) 2 2 = ( + r ) 2 2 = (2 + r )r
ar =
ar 2
r 0
r (2 + r )
(1) r
, a0 tu .
a 2 r +1 = 0 r = 0, 1, 2, ... v a 2r = a0
2 2r r (1 + )(2 + )...(r + )
102
(3.37)
a0 =
2 (1 + )
v bit rng:
(1 + r + ) = (1 + )(2 + )...(r + ) (r + )
Suy ra:
z
y( z) =
2
(1) r
z
r!( + r + 1) 2
r =0
2r
J ( z)
(3.38)
Nu = n th:
z
J n ( z) =
2
(1) r z
r!(r + n)! 2
r =0
2r
(3.39)
c bit
(1) r z
J0 =
2
r =0 ( r!) 2
2r
(3.40)
2. Trng hp th hai: =
( + r ) 2 2 = ( + r ) 2 2 = (2 + r )r
Cc h s chn lin h theo cng thc
2r (2r 2 )a 2 r + a 2 r 2 = 0
(3.41)
Cc h s l tho mn
(2r + 1)(2r + 1 2 )a 2r +1 + a 2r 1 = 0 .
a) Nu
2k + 1
, k th a 2 r +1 = 0 vi mi r , khi tng t nh trn, chn a0
2
thch hp s c
z
y( z) =
2
b) Nu =
v h s l a 2 r +1
(1) r
z
r!(r + 1 ) 2
r =0
2r
J ( z)
(3.42)
2k + 1
, k (cp bn nguyn) th h s l a 2 r +1 = 0 vi mi ch s r < k
2
c th khc khng khi r k . Tuy nhin nu ta chn cc h s l u bng
103
J n ( z ) = (1) n J n ( z ) .
(3.43)
cos .J ( z ) J ( z )
sin
Y ( z ) =
lim Y ( z )
n
nu n
(3.44)
nu = n
Yn (z ) =
J ( z )
1 J n ( z )
( 1)n n
n
n
(3.45)
z
2
1 n 1 (n r 1)! z
Yn ( z ) = + ln J n ( z )
r!
2
r =0
2
trong :
n2r
Snr z
(1)
r !(n + r )! 2
r =c
1
2r + n
(3.46)
S nr = 1 +
1
1
1
1
, r0
+ .... + + 1 + + ..... +
2
2
r
r+n
(3.47)
S no = 1 +
1
1
+ ...... + .
n
2
(3.48)
Vi mi , cc hm J ( z ) v Y ( z ) l c lp tuyn tnh.
Theo l thuyt ca phng trnh vi phn tuyn tnh thun nht cp 2:
d2y
dz 2
+ p(z )
dy
+ q(z ) y = 0 .
dz
1 p ( z ) dz
cng thc: y 2 ( z ) = y1
e
dz .
y12
V vy vi trng hp phng trnh Bessel cp n nguyn, ta c th tm nghim c lp vi
dz
y ( z ) = J n ( z ) A + B
zJ n2 ( z )
104
N ( z) =
1
Y ( z ) + (ln 2 ) J ( z )
2
(3.49)
Gi l hm s Neumann.
Gi Y ( z ), N ( z ) l cc hm Bessel loi 2.
3.5.2. Cc cng thc truy ton i vi hm Bessel
Cc cng thc sau ng vi mi (k c trng hp < 0 ):
1. J +1 ( z ) =
2
J ( z ) J 1 ( z ) .
z
(3.50)
2. zJ ' (z ) = J ( z ) zJ +1 ( z ) .
(3.51)
J ' (z ) =
1
[J 1 (z ) J +1 (z )] .
2
4.
zJ ' (z ) = zJ 1 ( z ) J ( z ) .
5.
d
z J (z ) = z J 1 ( z ) .
dz
6.
(3.52)
(3.53)
(3.54)
(3.55)
d
z J ( z ) = z J +1 ( z ) .
dz
z
z J 1 (z )dz =
7.
z0
z
dz (z
z
(3.56)
(3.57)
z0
z0
z J +1 (z )dz =
z0
J ( z ) dz = z J ( z ) .
z0
z
d
z J ( z ) dz = z J ( z ) .
z0
dz
8.
J (z )dz = 2[J +1 (z ) + J + 3 (z ) + ] = 2 J + 2k +1 (z ) .
k =0
c bit
(3.58)
k =0
J 0 (z )dz = 2[J1 (z ) + J 3 (z ) + ] = 2 J 2k +1 (z ) .
(3.59)
I m = z m J m1 ( z ) + (2m 1) I m1 .
z
105
(3.60)
I m, n = z m J n +1 ( z ) ( m n 1) I m 1, n +1 .
(3.61)
k 2 l 2 . (3.62)
k 2 l 2 . (3.63)
J ( kz ) J ( lz ) zdz = k 2 l 2 {kJ ( lz ) J +1 ( kz ) lJ ( kz ) J +1 ( lz )} ,
0
z
J ( kz ) J ( lz ) zdz = k 2 l 2 {lJ 1 ( lz ) J ( kz ) kJ 1 ( kz ) J ( lz )} ,
0
2
zJ (kz )dz =
0
1 2 2
2 2
z J ' (kz ) + 1
J (kz ) .
2 2
2
k z
(3.64)
1 d
z J ( z)
z dz
z 2 J + 2 ( z) =
hay
1 d 1
1 d 1 d
z
J +1 ( z ) =
z J ( z)
z dz
z dz z dz
z 2 J + 2 ( z ) = (1) 2
d2
( zdz )
{z J ( z)}
.....................................................................
z n J + n ( z ) = (1) n
dn
( zdz )
{z J ( z)}
(3.65)
z 1 J 1 ( z ) =
d
z J ( z)
dz
z n J n ( z ) =
dn
( zdz )
[z
J ( z)
106
(3.66)
giao trn
[0; 1]
trong
ai J ( i x )
(3.67)
i =1
ai =
x. f ( x).J ( i x)dx ;
J ' 2 ( i ) 0
i = 1, 2, ...
(3.68)
Gi l cc h s Fourier - Bessel.
V d 3.4: Hy khai trin hm s f ( x) = 1 thnh chui Fourier-Bessel trong khong (0; 1)
xJ o (i x), i = 1, 2... .
theo h cc hm
Theo (3.68 ) s c: a i =
Vy
2
2
J '0 ( i )
xJ 0 ( i x ) dx
0
i xJ 0 (i x)d (i x)
i2 J12 (i ) 0
f ( x) = 1 =
xJ 0 ( x)dx = i J1 (i ) ;
i2 J12 (i ) 0
2 J 0 (1 x) 2 J 0 ( 2 x ) 2 J 0 ( 3 x )
+
+
+
1 J1 (1 ) 2 J1 ( 2 ) 3 J1 ( 3 )
i = 1, 2, ...
2 J 0 ( i x )
+
i J1 ( i )
1
, tc l phng trnh c dng:
2
1
d 2 y 1 dy
+
+ 1 2 y = 0 .
2
dz
z dz 4 z
t y = uz 1 2 , dn phng trnh v dng:
d 2u
dz 2
+u = 0.
1
( A cos z + B sin z ) . Tm A, B y trng vi J1 2 ( z ) hoc J 1 2 (z ) .
z
V J1 2 (0 ) = 0 suy ra A = 0 .
107
(3.69)
(1) r z
z 2
sin z = J1 2 ( z ) =
z
2 r =0 r! r + 1 2
(1) r z 2r +1
B=
z r =0 (2r + 1)!
2
sin z
z
J1 2 ( z ) =
Do
2r
(3.70)
2
cos z
z
J 1 2 ( z ) =
(3.71)
Y1 2 ( z ) = J 1 2 ( z ) =
2
cos z ;
z
ly =
1
s nhn c: J 3 2 ( z ) =
2
Y1 2 ( z ) = J1 2 ( z ) =
1
s nhn c: J 3 2 ( z ) =
2
2
sin z .
z
2 sin z
cos z
z z
2
cos z
sin z
z
z
J 5 2 ( z) =
2 3
3
2 1 sin z cos z ,
z z
z
J 7 2 ( z) =
2 15 6
15
3 sin z 2 1 cos z ,
z z
z
z
J 7 2 ( z ) =
2
z
J 5 2 ( z) =
2 3
3
sin z + 2 1 cos z
z z
z
15
15 6
1 2 sin z 3 cos z ,
z
z
z
105 10
2 105 45
4 2 + 1 sin z 3 cos z ,
z z
z
z
z
J 9 2 ( z) =
J 9 2 ( z ) =
2 105 10
105 45
3 sin z + 4 + 2 + 1 cos z .
z z
z
z
z
T cc cng thc (3.65) (3.66) ta nhn c cc cng thc truy ton ca hm Bessel vi
cp bn nguyn nh sau:
n+
n
1 ( z ) = ( 1)
1 ( z) =
2
n+
1
2
n+
1
2
d n sin z
n +1
; Yn + 1 ( z ) = (1) J n 1 ( z )
n
( zdz ) z
2
2
d n cos z
n
; Y 1 ( z ) = (1) J n + 1 ( z )
( zdz ) n z n 2
2
108
(3.72)
t 2
C() = cos
dt
2
(3.73)
S() = sin
0
t 2
dt
2
(3.74)
t 2
= z v ch n cc cng thc (3.70), (3.71) nhn c
t
2
2
C ( ) =
1
2
S( ) =
1
2
2
1
cos zdz =
z
2
1
2
( z ) dz
2
1
sin zdz =
z
2
J 1 ( z ) dz
2
(3.75)
. 2
; '=
Xt hm s
zt
e2
z
1
(t )
2
t
zt
2
= e .e
z
2t
1z
zt 1 zt
= tn = 1+ + +
2 2! 2
n = 0 n! 2
z
2t
(1) n
=
n = 0 n!
1 zt
+ +
n! 2
2
z 1 z
z n
t = 1 +
2t 2! 2t
2
1 z
+ (1)
+
n! 2t
n
e 2 e 2t
Tht vy
An t n +
n =0
k
1 z (1) k + n z
An =
k =0 k! 2 ( k + n)! 2
k +n
z
=
2
Bn t n
n =0
(1) k + n z
k =0 k!( k + n)! 2
109
2( k + n )
z
=
2
Bn =
Do e
(1) r z
r!(r n)! 2
r =0
2r
= J n (z ) .
(1) k z
1 z
k! 2 (k + n)! 2
k =0
z
1
(t )
2
t
= J 0 ( z ) + tJ1 ( z ) +
k +n
z
=
2
(1) k z
k =0 k!( k + n)! 2
1
+ J 1 ( z ) +
t
+ t n J n ( z) +
2k
= J n (z ) .
1
J n ( z) +
tn
J n ( z ) = (1) n J n ( z )
V:
nn c:
Hm s F (t , z ) = e
z (t 1 )
2 t
z
1
(t )
2
t
n (1) n
= J 0 ( z ) + J n ( z ) t + n
t
n =1
(3.76)
iz sin
= J 0 ( z ) + J n ( z ) e in + (1) n e in
n=1
k =1
k =1
= J 0 ( z ) + 2 J 2k ( z ) cos 2k + 2i J 2k 1 ( z ) sin(2k 1)
So snh cc phn thc v phn o hai v nhn c:
(3.77)
k =1
(3.78)
k =1
Thay bi
(3.79)
k =1
(3.80)
k =1
110
1
J 2 k ( z ) = cos( z sin ) cos 2kd ;
1
J 2 k 1 ( z ) = sin( z sin ) sin(2k 1)d
sin(2m 1) sin 2k d = 0 ,
V rng:
cos 2m cos(2k 1) d = 0;
1
1
sin( z sin ) sin 2kd = 0 ; cos( z sin ) cos(2k 1)d = 0
1
Cui cng nhn c: J n ( z ) = {cos( z sin ) cos n + sin( z sin ) sin n}d .
J n ( z) =
1
cos(n z sin )d
(3.81)
1
2
=
cos 2 p 1 sin 2q 1 d
( p + q ) ( p ) ( q )
0
t p = r +
Thay
1
1
1
, q = + ta c
=
2
2
(r + + 1)
2
2
cos 2 r sin 2 d
1
1
r + + 0
2
2
1 1.3.....(2r 1)
1
vo biu thc ca J ( z ) v r + =
2
( r + + 1)
2r
Khi
J ( z ) =
2
z
12
+
2
2
z
12
+
2
z
12
+
2
r 2r
(1) z
r =0
(1) r z 2 r cos 2 r
d
(2
r
)
!
r =0
2
sin
0
sin
cos( z cos )d
111
z
1 2
+
2
J ( z) =
1
2 2
1 u
1
2
(3.82)
z
J ( z ) =
2
(1)
r = 0 2 i
r !t
+1
z
z 1
dt =
2 2 i
4t
2
z2
4t
e
dt
t +1
(3.83)
d2y
dx 2
i bin z = kx
1 dy 2 2
+ k
y =0.
x dx
x 2
dy
dy dy dz
d2y
d2y
, tng t
.
= k2
=
=k
dx dz dx
dz
dx 2
dz 2
d2y
dz 2
1 dy 2
+ 1
y=0
z dz
z 2
AJ (kx ) + BJ (kx ) nu n
Z (kx ) =
AJ (kx ) + BY (kx ) nu = n
V d 3.5: Gii phng trnh y ' '+
a
y '+by = 0 , trong a, b l hng s.
x
{[
1 a
1
2
a + 2 = 1 , ta c: u ' ' + u ' + b
u = 0.
2
2
x
x
y=
1 a
x 2 Z
y '' +
1 a ( x
2
b)
a '
c
y + (bx m ) y = 0 , (c 0) .
x
x2
112
+1
1 a
Tng t trn t: y = x u , =
v thay bin t = x 2 s nhn c phng trnh
2
1 ' 4b
(1 a ) 2 + 4c 1
u + u +
u =0.
( m + 2) 2
t
(m + 2) 2 t 2
''
2 b
t
m+2
y=
1 a
x 2 Z
m+2
2 b
x 2 vi
'
m+2
(1 a) 2 + 4c
, (m 2)
'=
m+2
5
y '16 x 4 y = 0 c nghim
x
y = x 2 Z 2 ix 3
3
C
y ' '+ bx m +
y = 0 cho nghim tng qut di dng:
x2
m+2
1 4C
2 b
.
y = xZ
x 2 , =
m+2
m+2
( )
b.
p ( p + 1)
y ' '+ b
y = 0 c nghim tng qut y = x Z 1 x b .
p+
x2
c.
m+2
m+2
d.
e.
y ' '+bxy = 0
2
xZ 1
bx 2 .
3
3
a
y ' '+ y '+bx m y = 0 c nghim tng qut y = x
x
V d 3.7:
1 a
2 Z
m+ 2
2 b
x 2 .
1 a
m+2
m+ 2
d dy
x
+ bx y = 0.
dx dx
Dn n phng trnh e. vi m = v a = .
Nhn xt: Khi m = 2 phng trnh trong v d 3.6 dn n phng trnh Euler:
d2y
du
+ (a 1)
dy
+ ky = 0 .
du
1
a 2
(3.84)
1
2
u '' + u ' + b a 2
u =0.
2
x
x
(3.85)
a.
2
Khi b a 2 nghim tng qut c dng: y = e ax Z
b a x
b.
y = e ax ( A + B ln x) ; A,B l hng s tu .
y = e g ( x ) dx Z ( x ) .
2
tgx
1
V d 3.8: y ' '+ 2 tgx y '+
+
y=0
x
x
x 2
1
Z ( x) .
cos x
C nghim
y=
V d 3.9:
2
cotgx
1
y ' '+ + 2cotgx y '
y=0
x
x
x 2
C nghim
y=
1
Z ( x) .
sin x
TM TT
Khai trin tim cn
114
(3.86)
a
a1 a 2
+
+ + n+
trong ai ( i = 0, 1, 2,...) l cc hng s phc,
z z2
zn
gi l khai trin tim cn ca hm s f ( z ) nu tho mn hai iu kin di y :
Chui hm
a0 +
a
Trong : S n = a0 + 1 +
z
an
l tng ring th n .
zn
Cc hm s tch phn
et
Ei(x) =
dt , x > 0
t
x
c l hm tch phn m ca x.
sin t
dt , x > 0
t
0
Si(x) =
cos t
dt , x > 0 c l hm tch phn cosin ca x.
t
x
Ci(x) =
sin t
dt
t
x
Hm s Gamma
m!m z
m z ( z + 1)( z + 2)...( z + m)
z 0, 1, 2,
( z ) = lim
z
1
nu Re z > 0 .
Hm Bta
Hm s biu din di dng tch phn ph thuc hai tham s thc p, q > 0
1
B( p, q) = x p 1 (1 x) q 1 dx
0
115
( m).( n)
.
( m + n)
x
2 x t 2
e dt . erf
+ 1 = 2 (x ) .
0
2
d2y
dz 2
1 dy
2
+ (1
)y = 0.
z dz
z2
Hm Bessel loi 1:
z
J ( z) =
2
(1) r
z
r!( + r + 1) 2
r =0
2r
z
; J ( z) =
cos .J ( z ) J ( z )
sin
Hm Bessel loi 2: Y ( z ) =
lim Y ( z )
n
(1) r
z
r!(r + 1 ) 2
r =0
2r
nu n
nu = n
i =1
J ' 2 ( i ) 0
CU HI N TP V BI TP
3.1 Khai trin tim cn l khai trin Laurent ca hm s ti .
ng
Sai
3.2 Cc hm tch phn m, tch phn cosin, tch phn sin c o hm mi cp.
ng
Sai
a a
3.3 Nu a0 + 1 + 2 +
z z2
ng
Sai
an
z
Sai
Sai
Sai
116
z nn .
n =0
Sai
Sai
Sai
Sai
3.11. p dng php bin i Laplace suy ra cc cng thc khai trin sau:
(1) n x n+1
(1) n x 2n
Ei( x) = ln x +
; Ci( x) = + ln x +
.
n=0 n + 1 (n + 1)!
n=0 2n ( 2n)!
3.12. Tnh
5
(3)
2
a.
11
2
1
b.
2
1 1
d. .
4 4
5
c.
2
a.
3 x
x e dx
b.
6 2 x
dx
a.
y e y dy
b.
4t 2
dt
(ln x) dx =
(1) n n!
(m + 1) n +1
n , m , m > 1 .
a.
4
3
x (1 x )dx
0
b.
x 2 dx
c.
2x
8 x 3 dx
a.
sin
0
cos 5 d
b.
cos
c.
117
tg d
(n 1)!!
2 n!!
3.18. Chng minh: sin n d = sin n d =
(n 1)!!
0
0
n!!
nu n chn
nu n l
(2k+1)!! = 1.3.5...(2k+1).
(2k)!! = 2.4.6...(2k).
3.19. t I =
sin
2p
xdx ,
J=
sin
2p
2 xdx, p > 0
a. Chng minh: I = J
1
( p + )
2
;
b. Chng minh: I =
2( p + 1)
2 p 1
1
( p +
2
(2p + 1)
J=
2 2 p 1 ( p) p + = (2 p) .
2
a.
x p 1
x + 1 dx = ( p )(1 p ) , 0 < p < 1 .
0
b.
dx
x p + 1 = 1 + p 1 p ,
p > 1.
a.
dx
x 4 + 1 dx
b.
xdx
x6 + 1
c.
x 2 dx
x4 +1 .
0
1) J +1 ( z ) =
2
J ( z ) J 1 ( z ); 2) zJ' ( z ) = zJ 1 ( z ) J ( z );
z
3) zJ' ( z ) = J ( z ) zJ +1 ( z );
5)
d
( z J ( z )) = z J 1 ( z );
dz
4) J' ( z ) =
6)
1
{J 1 ( z ) J +1 ( z )};
2
d
( z J ( z )) = z J +1 ( z );
dz
118
7) z -n J n ( z ) =
dn
( zdz )
( z J ( z )); z -n J + n ( z ) = (1) n
z J 1 ( z )dz = z J ( z )
8)
z0
9)
z0
dn
( zdz )
( z J ( z ));
z0
z0
z J +1 ( z )dz = z J ( z )
10)
J ( z )dz = 2{J +1 ( z ) + J + 3 ( z ) + }
0
J n 1 ( x )dx
b.
J n( x+)1
dx
c.
c.
J 0 ( x) sin xdx
J1 ( x ) dx
b.
J1 (3 x )dx
1
= sin x .
2
J 0 ( n x )
1 x2
=
, 0 < x < 1.
3
8
J
(
x
)
n=1 n 1 n
2(8 2n ) J1 ( n x)
n=1
3n J '1 ( n x)
, 0 < x < 1.
3.28.
a. Chng t rng x =
n =1
n =1
2
2 2
x( f ( x)) dx = a n J1 ( n ) .
J 1 ( n x )
, 0 < x < 1 . Trong n l nghim thc dng
n J 2 ( n x )
ca phng trnh J 1 ( ) = 0 .
119
d2y
dx 2
2
n =1 n
1
.
4
1 dy
2
+ (k 2
)y = 0
x dx
x2
b. 4zy" + 4y' + y =0
c. zy" + 2y' + 2y = 0
d. y" + z2y = 0.
120
NI DUNG
4.1. BI TON DN N PHNG TRNH O HM RING V CC NH
NGHA
4.1.1. Phng trnh dao ng ca si dy
Trong mt phng Oxu xt si dy AB v tr cn bng, n song song vi trc Ox . Chng
ta nghin cu dao ng ngang ca si dy tc l trong qu trnh chuyn ng cc cht im ca
n lun lun dch chuyn thng gc vi trc Ox (xem hnh 4.1).
(x)
M1
A
O
M2
( x + dx)
O
121
x + dx
u
u
thi im t . Coi rng dao ng l nh nn
<< 1 ; Vy c th coi = 0 . T gi thit ny
x
x
ta thy ngay trong qu trnh dao ng, di l = AB khng thay i. Tht vy, di ca dy ti
thi im t s l l ' th
b
l ' = 1 + u ' dx dx = b a = l
2
x
T ( x, t ) = T0 , x [a; b] , t .
T0
F ( x, t )
, f ( x, t ) =
ta c:
( x)
( x)
u"tt = a 2 u" xx + f ( x, t )
(4.1)
(4.2)
(4.3)
4.1.2. Cc nh ngha c bn
a. Phng trnh o hm ring
Phng trnh o hm ring l mt phng trnh lin h gia hm nhiu bin phi tm
u ( x1 , x2 ,..., xn ) , cc o hm ring ca chng v cc bin c lp x1 , x2 , ..., xn .
122
u
u 2u 2u
mu
mu
," ,
,
,
," , m ," , m = 0
F x1," , xn , u ,
x1
xn x12 x1x2
x1
xn
(4.4)
2u
x 2
+2
2u
2u
u
u
sin x 2 y
+ cos y
3e xy
+ ( x y 5 )u = 0 l phng
2
xy
y
y
2u
x 2
+2
2 u
2u
2u
u
sin x 2 y
+ cos y 3e xy
+ cos u = 0 l phng trnh tuyn.
xy
y
x
y 2
2u
x 2
2u 2u
= 0.
xy y 2
u ( x,0)
= ( x) gi l vn tc ban u ca dy.
t
3
Qu trnh vt l xy ra trong min hu hn , ng nhin n phi quan h mt
thit vi phn cn li ca khng gian. H thc m t quan h gia cc gi tr ca tham s bit
v cc o hm ring ca chng trn bin ca gi l cc iu kin bin.
123
u ( a, t ) = 0 ,
u (a, t )
= 0 : tc l u mt bn tri lun buc cht.
t
2u
=0
xy
(4.5)
u
u
= ( x) .
=0
y x
x
u ( x, y ) = ( x ) dx + g ( y )
Vy
u ( x, y ) = f ( x ) + g ( y )
(4.6)
2u
t
+ a1
2u
x
+b
u
u
+ b1
+ cu = 0 .
t
x
(4.7)
u 2 u
l cc hm gc i vi bin t khi c nh bin x . t:
,
x x 2
U ( x, s ) = L {u ( x, t )} = e st u ( x, t ) dt
0
124
(4.8)
u
u
= s 2U ( x, s ) su ( x,0) ( x,0)
t
t 2
L u = sU ( x, s) u( x,0) ; L
t
L u = U
x
u 2U
=
x 2 x 2
(4.9)
(4.10)
u (0, t ) = 0
.
vi iu kin u u ( x,0) = 3 sin 2x v iu kin bin
u (l , t ) = 0
Gii: Thay (4.8)-(4.10) vo phng trnh trn ta c phng trnh nh
sU u ( x,0) = a 2
2U
x 2
2U
a2
x 2
sU = 3 sin 2x
(*)
U ( x, s ) = C1
T iu kin bin U (0, s ) =
s
x
e a
L {u (0, t )} = 0
C1 + C 2 = 0
s
C e a + C e
2
1
Do U ( x, s ) =
+ C2e
3
s + 4 2 a 2
s
a
s
x
a
3
s + 4 2 a 2
v U (1, s ) =
sin 2x .
C1 = C 2 = 0 .
=0
sin 2x .
2 2
Vy u ( x, t ) = L 1{U ( x, s )} = 3 e 4 a t sin 2x .
X k ( x1 , ..., xn ) x
k =1
125
=0
(4.11)
( )
Xn X 0 0.
(4.12)
dx
dx1 dx2
=
="= n
X1 X 2
Xn
(4.13)
dx1 X 1
dx = X
n
n
""""
dx
X
n 1 = n 1
dxn
Xn
(4.14)
= (1 , 2 , ..., n 1 )
trong l hm s tu kh vi lin tc, cng l tch phn tng qut ca h (4.13). V vy hm
s:
u = (1 , 2 , ..., n 1 )
l nghim tng qut ca (4.11).
V d 4.4: Tm nghim tng qut ca phng trnh
126
(4.15)
u
u
u
+y
+z
=0
x
y
z
dx dy dz
=
=
x
y
z
dx dz
x = z
hay
dy = dz
y
z
x = C1 z
y = C2 z
trong C1 ,C 2 l hng s tu .
x
y
, 2 = ; z 0 l hai tch phn c lp ca h i xng trn, vy nghim
z
z
tng qut ca phng trnh l:
D thy 1 =
x y
u = ,
z z
vi l hm kh vi lin tc bt k.
4.2.2. Phng trnh tuyn tnh khng thun nht
Phng trnh dng
n
X k ( x1 , ... , xn , u ) x
k =1
= f ( x1 , ... , x n , u )
(4.16)
( )
X k ( x1 , ..., xn , u) x
k =1
+ f ( x1 , ... , xn , u )
V
= 0.
u
(4.17)
V = (1 , 2 , ..., n ) .
127
(1 , 2 , ..., n ) = 0 .
Vi l hm tu kh vi lin tc.
4.2.3. Nghim ca bi ton Cauchy i vi phng trnh thun nht
Xt bi ton Cauchy: Hy tm nghim u = u ( x1 , x2 , ..., xn ) ca phng trnh
n
X k ( x1 , ..., xn ) x
k =1
=0
(4.18)
Tho mn iu kin:
(4.19)
i = i ( x1 , ..., xn ) ; i = 1, ..., n 1
Lp h phng trnh vi cc n s x1 , x2 , ..., xn 1
1 ( x1 , ... , xn 1 , xn0 ) = 1
"""""""""""
0
n 1 ( x1 , ..., xn 1 , xn ) = n 1
v gii h phng trnh ny c
x1 = 1 (1 , ..., n 1 )
""""""""""
x
n 1 = n 1 (1 , ..., n 1 )
Thay 1 , 2 , ..., n 1 bng cc hm s 1 , 2 , ..., n 1 ta c nghim ca bi ton
Cauchy (4.18)-(4.19):
(4.20)
Tht vy, theo (4.16) th u l nghim ca (4.18), chng ta kim tra iu kin (4.19).
ux
= x n0
Nhn xt:
128
u
2 u
x x + ( y + x ) y = u
u ( x, y )
= y4
x=2
V
V
V
+ (y + x2 )
+u
= 0 c nghim di dng
x
y
u
hm n V ( x, y , u ( x, y ) ) = 0 .
H phng trnh vi phn i xng dng (4.13) tng ng:
dx
dy
du
.
=
=
x
u
y + x2
dx
dy
dy y
=
1 ( x, y, u ) =
y x2
u
, 2 ( x, y , u ) = .
x
x
y4
1 (2, y, u ) = 2 = 1
Gii h phng trnh
(2, y, u ) = u =
2
2
2
y = 2 1 + 4
Nhn c:
u = 2 2
u y x2
=
.
x
x
Vy u = y x 2 l nghim cn tm.
a( x, y ) u xx + 2b( x, y ) u xy + c( x, y ) u yy + F ( x, y, u, u x , u y ) = 0
trong k hiu:
129
(4.21)
u
2u
2u
; u xx thay cho u" xx =
; u xy thay cho u" xy =
"
x
xy
x 2
(4.22)
= ( x , y )
D (, )
vi iu kin J =
0.
D ( x, y )
= ( x, y )
(4.23)
u x = u x + u x , u y = u y + u y
u xx = u 2x + 2u x x + u 2x + u xx + u xx
u xy = u x y + u ( x y + y x ) + u x y + u xy + u xy
u yy = u 2y + 2u y y + u 2y + u yy + u yy
Thay vo (4.21) nhn c:
a1 (, ) u + 2b1 (, ) u + c1 (, ) u + F1 (, , u, u , u ) = 0
(4.24)
trong :
a1 (, ) = a 2x + 2b x y + c 2y ,
(4.25)
b1 (, ) = a x x + b( x y + y x ) + c y y ,
(4.26)
130
c1 (, ) = a 2x + 2b x y + c 2y .
(4.27)
a ( x, y ) 2x + 2b( x, y ) x y + c( x, y ) 2y = 0
(4.28)
(4.29)
Phng trnh vi phn cp 1 khng tuyn tnh (4.29) cng gi l phng trnh cc ng c
trng ca (4.21).
Phng trnh (4.29) thng vit di mt trong hai dng sau y:
a ( y ' ) 2 2b y '+c = 0 , (a 0)
(4.30)
a 2b x'+c( x' ) 2 = 0 , (c 0)
(4.31)
y' =
b '
a
y' =
b + '
a
C1 , C 2 l cc hng s ty .
= 1 ( x, y )
Ta thc hin php i bin:
th phng trnh (4.25) c dng:
= 2 ( x, y )
u = F1* (, , u , u , u )
(4.32)
F
trong t F1* = 1 .
2b1
b. Nu a = 0 , c = 0 th b 0 v ' > 0 . R rng khi phng trnh c dng (4.32).
131
= +
Nu thc hin php bin i:
th (4.32) a v dng:
=
u u = F1** (, , u , u , u )
(4.33)
Cc phng trnh (4.32), (4.33) u gi l dng chnh tc ca phng trnh loi hyperbolic
(4.21).
2. Trng hp = b 2 ac < 0 : phng trnh thuc loi elliptic.
V 0 b 2 < ac nn a, c 0 . Phng trnh c trng (4.30) cho hai phng trnh vi phn
tng ng vi n.
y' =
b i '
a
y' =
b + i '
a
= ( x, y )
Gi s ( x, y ) = ( x, y ) + i( x, y ) . Ta thc hin php i bin:
= ( x, y )
Khi phng trnh (4.24) a v dng:
u + u = F2* (, , u , u , u )
(4.34)
F
trong t F2* = 1 .
a1
Gi (4.34) l dng chnh tc ca phng trnh elliptic (4.21)
3. Trng hp ' = b 2 ac = 0 : phng trnh thuc loi parabolic.
a. Nu b 0 th ac 0 v a, c cng dng hoc cng m. Khi phng trnh c
trng (4.30) dn n phng trnh vi phn tng ng vi n: y ' =
b
a
Gi s phng trnh trn cho tch phn tng qut l ( x, y ) = const. Theo b
= ( x, y )
= ( x, y )
trong ( x, y ) c chn sao cho n c lp vi ( x, y ) tc l
D (, )
0.
D ( x, y )
u = F1*** (, , u , u , u )
132
(4.35)
F
trong : F1*** = 1
c1
b. Nu b = 0 th a = 0, c 0 hoc a 0, c = 0 bn thn ( 4.21) c dng (4.35).
Gi ( 4.35) l dng chnh tc ca phng trnh parabolic. T s phn loi trn kt lun
rng:
Phng trnh truyn sng thuc loi hyperbolic.
Phng trnh Laplace thuc loi elliptic.
Phng trnh truyn nhit thuc loi parabolic.
V d 4.6: Hy tm nghim tng qut ca phng trnh dao ng ca dy:
utt = a 2 u xx , a = const .
Gii:
= x + at
Thc hin php bin i:
= x at
u = f () + g () = f ( x + at ) + g ( x at ) ; f , g l hai hm ty .
a u xx + 2b u xy + c u yy + d1u x + d 2 u y + e u + f ( x, y ) = 0
(4.36)
b b 2 ac
b b 2 ac
y=
dx =
x+C
a
a
Thc hin cc php bin i thch hp trnh by trong mc 3. phng trnh (4.36) c
dn v mt trong cc dng sau:
a. Dng phng trnh elliptic
u + u + d1u + d 2u + e u + f ( x, y ) = 0 .
(4.37)
u + d1u + d 2u + e u + f ( x, y ) = 0
hay
(4.38)
u u + d1u + d 2u + e u + f ( x, y ) = 0 .
u + d1u + d 2u + e u + f ( x, y ) = 0
133
(4.39)
u = v e +
Trong , s c chn thch hp. Chng hn xt phng trnh (4.37). Theo bin mi,
hy thay cc bin thc sau vo (4.37).
u = e + v + v , u = e + v + v .
(
)
u = e + (v + 2 v + 2 v ).
u = e + v + 2v + 2 v , u = e + v + v + v + v .
v + v + ( d1 + 2 )v + ( d 2 + 2)v + 2 + 2 + d1 + d 2 + e v + f1 = 0 .
d
d
Ly = 1 , = 2 . Khi (4.37) c dng
2
2
v + v + v + f1 (, ) = 0 .
(4.40)
v + v + f1 (, ) = 0 .
v v + v + f1 (, ) = 0 .
hay
v + b2 v + f1 (, ) = 0 .
(4.41)
(4.42)'
Sau y chng ta gii quyt cc bi ton tng ng vi tng loi phng trnh vi h s
hng dng chnh tc.
2
x 2
2
y 2
2
z 2
u xx + u yy + u zz = 0
(4.43)
u ( x, y , z )
C
, C > 0, r = x 2 + y 2 + z 2
r
134
( X , X 0 ) =
trong
1
4 X X 0
(4.44)
X X 0 = ( x x0 ) 2 + ( y y 0 ) 2 + ( z z 0 ) 2 = r , l mt hm iu ha trong
3 \ {X 0 }; gi l nghim c bn ca (4.43).
chng t ( X , X 0 ) l mt hm iu ha, ta hy tnh:
2rrx = 2( x x0 ) rx =
x =
Suy ra:
xx =
rx
4r
x x0
4r 3
x x0
r ( x x0 )rx
, rxx =
.
r
r2
1 r 2 3( x x0 ) 2
1 r 3 ( x x0 )3r 2 rx
.
4
4
r6
r5
1 r 2 3( y y 0 ) 2
1 r 2 3( z z 0 ) 2
.
; zz =
4
4
r5
r5
Tng t c:
yy =
Vy:
( X , X 0 ) = 0 .
( X , X 0 ) =
1 1
trong X X 0 = ( x x0 ) 2 + ( y y 0 ) 2 = r
ln
2 r
JJG JG JJG JG
J
= ; ; =
i+
j+
k .
y
z
x y z x
JJG JG JJG
Trng hp trong mt phng ton t Napla l: = ; =
i+
j.
y
x y x
2) Ton t Laplace: =
JJG JJG
= (tch v hng).
x 2 y 2 z 2
JJJJG
JJG
JJG JJG JJG
JJG JJG JJG
3) grad f = f ; div F = F ; rot F = F (tch vc t).
JJG JJG
JJG JJG
JJG JJG
JJG
4) Vc t n v n = ( cos ;cos ;cos ) , = ( n , Ox); = ( n , Oy ); = ( n , Oz ) .
Vc t php tuyn n v pha ngoi ca mt cu tm ( x0 ; y0 ; z 0 ) bn knh R l:
135
(4.45)
JJG x x y y z z
0;
0;
0 .
n =
R
R
R
JJG JJG
Pdydz
+
Qdzdx
+
Rdxdy
=
P
cos
+
Q
cos
+
R
cos
dS
=
(
)
F n dS .
JJG JJG
JJG
JJG JJG
7) nh l Ostrogradsky: F n dS = div F dV = F dV .
8) nh l Green:
JJJJJG
JJJJG JJG
v
u
JJ
G
JJ
G
u
v
dS
u
grad
v
v
grad
u n dS
n n
JJG JJG
JJG
= u v v u dV = ( u v vu ) dV .
JJG
Trong n l vc t php tuyn ngoi ca .
B : Gi s ( x, y, z ) lin tc ti ln cn X 0 v S l mt cu tm X 0 bn knh l
khi :
a.
b.
lim
JJG
( X , X 0 )
JJ
G
,
(
n l php tuyn ngoi).
(
)
=
(
)
X
dS
X
0
S n
(4.46)
lim
( X , X
(4.47)
) ( X )dS =0 .
u( X 0 ) =
( X , X 0 )
( X , X 0 )
u ( X )
JJG u ( X )
JJG
dS
n
n
JJG
trong X 0 , n l php tuyn ngoi ca .
4.5.4. Cc tnh cht c bn ca hm iu ha
a. Hm iu ha trong min b chn c o hm mi cp trong min
Tht vy, t cng thc (4.48) v tnh cht ca hm ( X , X 0 ) suy ra c iu ny.
b. Nu u iu ha trong min b chn th
136
(4.48)
JJnG dS = 0
(4.49)
JJG
y n l php tuyn ca .
Tht vy, p dng cng thc Green vi hai hm iu ha u v v = 1 , ta c:
0=
c. nh l gi tr trung bnh ca hm iu ha
nh l 4.4: Gi s u ( X ) l hm iu ha trong hnh cu ng R tm X 0 bn knh R
khi :
u( X 0 ) =
u ( X )dS
4 R 2
(4.50)
d. Nguyn l cc tr ca hm iu ha
nh l 4.5: Gi s l min b chn, nu u ( X ) l hm iu ha trn , lin tc trn
v t gi tr ln nht hay gi tr b nht ti mt im trong ca th u ( X ) phi l hng s trn
.
T nh l suy ra mt s h qu quan trng sau y:
H qu 1: Nu hm u ( X ) l hm iu ha trn , lin tc trn v khng phi l hng
s th u ( X ) t gi tr ln nht v gi tr nh nht trn bin .
H qu 2: Gi s hm u ( X ) l hm iu ha trn , lin tc trn .
i. Nu u ( X ) 0 trn th u ( X ) 0 trn .
ii. Nu u ( X ) 0 trn th u ( X ) 0 trn .
H qu 3: Gi s u1 , u 2 iu ha trn , lin tc trn .
i. Nu u1 ( X ) u 2 ( X ) vi mi X th u1 ( X ) u 2 ( X ) vi mi X .
ii. Nu u1 ( X ) u 2 ( X ) vi mi X th u1 ( X ) u 2 ( X ) vi mi X .
H qu 4: Gi s u iu ha trn , lin tc trn .
i. Nu u ( X ) = 0 vi mi X th u ( X ) = 0 vi mi X .
ii. Nu u ( X ) = C = hng s, vi mi X th u ( X ) = C = hng s, vi mi X .
4.5.5. Bi ton Dirichlet
Bi ton Dirichlet i vi phng trnh Laplace c pht biu nh sau: Tm hm iu ha
u ( X ) trn min b chn , trng vi hm ( X ) cho trc trn . Tc l tm u ( X ) tha mn
cc iu kin:
137
u = 0 , X
u = ( X ), X
(4.51)
4.5.5.1. Tnh duy nht nghim v s ph thuc lin tc ca nghim vo iu kin bin
nh l 4.6: Nghim ca bi ton (4.51) nu tn ti s duy nht.
Chng minh: Gi s u1 ( X ), u 2 ( X ) l hai nghim ca bi ton (4.51). R rng
u = 0 , X
u = 1 ( X ), X
u = 0 , X
.
u = 2 ( X ), X
X , X 0 hm G( X , X 0 ) c dng:
G( X , X 0 ) = ( X , X 0 ) + g ( X , X 0 )
(4.52)
G ( X , X 0 ) = 0
(4.53)
g ( X , X 0 ) = ( X , X 0 ) v khi X X 0 th G( X , X 0 ) + .
Gi X 0 l im cc im ca hm Green.
4.5.5.3. Biu din nghim ca bi ton (4.41) qua hm Green
nh l 4.8: Gi s trong min tn ti hm G( X , X 0 ) v tn ti nghim u ( X ) ca bi
ton (4.51), vi u ( X ) c o hm ring cp1 lin tc trn .
Khi :
138
G ( X , X 0 )
JJG ( X )dS
n
u ( X 0 ) =
(4.54)
JJG
n l php tuyn ngoi ca .
4.5.5.4. Gii bi ton Dirichlet i vi hnh cu tm O bn knh R
Xt bi ton (4.51) trn hnh cu tm O bn knh R, k hiu VR . Bin ca hnh cu k hiu
SR .
JJJJG JJJJJG
Ly X 0 VR , gi X 0 l im i xng ca X 0 qua S R , tc l OX 0 O X 0 = R 2 . Gi
JJJJJG
JJJJJG
JJJJG
JJJJJG
OX 0 = , O X 0 = ' . Ly X V R , t X 0 X = r , X 0 X = r ' .
X0
X*
'
X0
r'
G( X , X 0 ) =
1 1 R
4 r r '
(4.55)
R
1 1
ln ln
2 r
r '
(4.56)
G( X , X 0 ) =
u ( X 0 ) = P( X , X 0 )( X )dS
(4.57)
SR
trong P( X , X 0 ) =
JJJJJG
1 R 2 2 JJG JJJJJG
139
P( X , X 0 )dS = 1 .
SR
P( X , X 0 ) l hm iu ha theo X 0 VR .
Nh vy cng thc (4.56) cho ta cch xy dng hm u ( X ) nu n tn ti l nghim ca
(4.51). Vn t ra l khi no tn ti nghim ca (4.51). nh l sau y tr li cu hi .
nh l 4.11: Nu hm ( X ) lin tc trn bin S R th hm u ( X 0 ) cho bi cng thc
Poisson (4.57) chnh l nghim ca bi ton (4.51). Tc l:
u ( X 0 ) lin tc ti mi X 0 VR ,
u ( X 0 ) = 0 vi mi X 0 VR v lim u ( X 0 ) = ( X ' 0 ) vi mi X '0 S R .
X X '0
u = 0
u S = f1 ( s )
(4.58)
2u
r 2
1 u 1 2 u
+
=0
r r r 2 2
(4.49)
u (r , )
r =a
= f (), f ( + 2) = f () .
(4.60)
u ( r , ) = R (r ) () tha mn () = ( + 2) .
" () = 0 ,
Thay vo (4.59) nhn c: R"+ R' () +
r
r2
hay
1 2
"
r R"+ rR ' =
.
R
140
r 2 R"+ rR'R = 0
"+ = 0.
"+ = 0
() = ( + 2).
i vi () ta c bi ton:
Nu < 0 th 0 .
() = C1 cos + C 2 sin , vi = n 2 , n .
Nh vy ta tm c tp hp cc hm (): n () = an cos n + bn sin n .
Thay = n 2 vo phng trnh i vi R (r ) s c:
r 2 R"+rR'n 2 R = 0 .
l phng trnh Euler, c hai nghim c lp tuyn tnh R = r n v R = r n . Chng ta
cn tm nghim trong hnh trn tm O , vy ly R = r n . Theo tnh cht ca phng trnh tuyn
tnh th nghim ca bi ton (4.59) c dng:
u (r , ) =
n=0
u (a, ) = f () =
n=0
Mt khc
u (a, ) =
n=0
f () .
a0 =
Suy ra:
an =
bn =
a n*
an
bn*
an
1
=
2
a 0*
an
1
an
f ()d
0
f () cos n d
0
f () sin n d
0
141
1
u (r , ) =
2
1 r
f ()d +
n =1 a
n 2
f () cos n( ) d
(4.61)
u = 0
u S = f1 ( s )
1
C dng: u (r , ) =
2
1 a
f ()d +
n =1 r
n 2
f () cos n( ) d
(4.62)
u tt = a 2 u + f ( x, y, z , t )
Trong
u = u xx + u yy + u zz .
u tt = a 2 u xx + u yy + f ( x, y, t )
(4.63)
u ( x, y,0) = ( x, y )
(4.64)
ut ( x, y,0) = ( x, y)
(4.65)
( x x0 ) 2 + ( y y 0 ) 2 = a 2 (t t 0 ) 2 , t 0 .
( x x0 ) 2 + ( y y0 ) 2 = R 2 = a 2t 0 2
Sau y gi mt hnh nn l S, y mt nn l B.
Tng t nh cng thc (4.28), chng ta xt trong khng gian 3 cc mt nn:
F ( x, y, t ) = a 2 (t t 0 ) 2 ( x x0 ) 2 ( y y 0 ) 2 = 0
142
u tt = a 2 u xx + u yy
tha mn cc iu kin ban u:
(4.66)
u ( x , y , 0) = 0
(4.67)
ut ( x, y,0) = 0
(4.68)
t
A( x0 , y0 , t 0 )
JJG
n
S
JJG
m
y
A'
B'
( )
( )
( )
{(
I = ut2 + a 2u x2 + a 2u 2y
K
{(
143
{(
JJG JJG
JJG JJG
JJG JJG
I = ut2 + a 2u x2 + a 2u 2y cos( n , Ot ) 2a 2ut u x cos( n , Ox) 2a 2ut u y cos( n , Oy ) dS = 0
S
JJG JJG
{(
at0
HA '
a
=
=
= hng s.
2
AA ' t a 2 + 1
a +1
0
)}
JJG JJG
JJG JJG
JJG JJG
JJG JJG
J = ut2 + a 2u x2 + a 2u 2y cos( n , Ot ) 2a 2 ut u x cos( n ,Ox)+ut u y cos( n ,Oy ) cos( n , Ot )dS
S
JJG JJG
= cos( n , Ot ) I = 0 .
Mt khc t phng trnh mt nn F ( x, y, t ) = 0 suy ra: Ft2 = a 2 Fx2 + a 2 F y2
JJJJG
JJG
Fy
F
F
JJGt JJG =
JJGx JJG =
JJG JJG .
cos( n , Ot ) cos( n , Ox) cos( n , Oy )
JJG JJG
JJG JJG
JJG JJG
Vy cos( n , Ot ) = a 2 cos( n , Ox) + a 2 cos( n , Oy ) .
v grad F // n
JJG JJG
JJG JJG 2
JJG JJJG
JJG JJG 2
J = aut cos( n , Ox) au x cos( n , Ot ) dS + aut cos( n , Oy ) au y cos( n , Ot ) dS
uy
ux
u
JJG JJG =
JJG JJG =
JJGt JJG = v
cos( n , Ox) cos( n , Oy ) cos( n , Ot )
Chng t:
JG
Gi m l vc t ch phng ca ng sinh ca mt nn, trn ng sinh , chng ta c:
JJG JJG
JJG JJG
JJG JJG
u JJJJG JJG
JJG = grad u m = u x cos( m , Ox) + u y cos( m , Oy) + ut cos(m , Ot )
m
JJG JJG
JJG JJJG
JJG JJG
JJG JJJG
JJG JJG
JJG JJJG
= v cos( m , Ox) cos( n , Ox ) + cos( m , Oy) cos( n , Oy ) + cos( m , Ot ) cos( n , Ot )
JJG JJG
=v m n =0.
Suy ra u l hng s trn ng sinh. Theo (4.67) nn u = 0 trn dng sinh, ni ring
u = 0 ti A.
Ly ty P K . Dng mt nn nh P , y ca n l B' B .
Nh vy;
B'
= ut
B'
= 0 . Theo trn u = 0 ti P.
V P ly ty thuc K , vy u = 0 trn K .
4.6.2. Cng thc nghim ca bi ton Cauchy
Trong phn ny s gii quyt vn tn ti nghim ca bi ton Cauchy ca phng trnh
truyn sng bng cch thit lp nghim c th ca bi ton ny.
144
utt = a 2 u xx + u yy + u zz + f ( x, y, z, t )
tha mn cc iu kin ban u:
(4.69)
u ( x, y, z ,0) = ( x, y, z )
(4.70)
ut ( x, y, z,0) = ( x, y, z )
(4.71)
Bi ton 1:
vtt = a 2 v xx + v yy + v zz
v( x, y, z,0) = 0
v ( x, y, z ,0) = ( x, y, z )
t
Bi ton 2:
tt = a 2 xx + yy + zz
( x, y, z,0) = ( x, y, z )
( x, y, z ,0) = 0
t
(4.72)
(4.73)
u * = a 2 u * + u * + u * + f ( x, y , z , t )
xx
yy
zz
tt
*
Bi ton 3 (dao ng cng bc): u ( x, y, z ,0) = 0
*
u t ( x, y, z,0) = 0
(4.74)
v ( x, y , z , t ) =
1
4a
S at
(, , )
dS
t
(4.75)
( x ) 2 + ( y ) 2 + ( z ) 2 = a 2 t 2 .
b. Gii bi ton 2
nh l 4.14: Gi s v l nghim ca bi ton 1 ng vi iu kin bin . Kh nghim
ca bi ton 2 (4.73)l:
( )t = vt
( x, y, z , t ) = v
145
(4.76)
Vtt = a 2 V
V (, x, y, z,0 ) = 0
V (, x, y, z,0 ) = f ( x, y, z , )
t
th hm s cho bi cng thc di y l nghim ca bi ton 3 (4.74)
t
u * ( x , y , z , t ) = V ( , x , y , z , t ) d .
(4.77)
Cui cng nghim ca bi ton Cauchy (4.69)-(4.71) biu din trong dng:
( )t
u = v + v
f , , , t
+ u* =
+
+
dS
dS
dV
t t
r
4 a 2 S t
S
V
at
at
at
(4.78)
trong : r = ( x) 2 + ( y ) 2 + ( z ) 2 .
Cng thc (4.78) gi l cng thc Kirchoff.
4.6.3. Cng thc nghim ca bi ton Cauchy c s bin khng gian t hn ba
4.6.3.1. Cng thc Poisson
Tm nghim ca bi ton:
u tt = a 2 u xx + u yy
u ( x, y,0) = ( x, y )
u ( x, y,0) = ( x, y )
t
(4.79)
utt = a 2 u xx + u yy + u zz
u ( x, y, z,0) = ( x, y )
u ( x, y, z ,0) = ( x, y )
t
p dng cng thc (4.78) ta c nghim: u =
+
dS
dS
t t
4a 2 S t
S
at
at
1
146
(4.80)
JJG
n
S at
Dat ( x, y,0)
S at : ( x) 2 + ( y ) 2 + ( ) 2 = a 2t 2
Dat : ( x) 2 + ( y ) 2 a 2t 2 , hnh trn tm ( x, y ) bn knh at .
JJG JJJG
d d = dS cos n , O
4 a 2
Sat
1
dS =
t
2 a
Dat
= dS
at
dS = at
d d
a 2t 2 ( x)2 ( y )2
d d
a 2t 2 ( x)2 ( y )2
1
( , ) d d
( , ) d d
u ( x, y , t ) =
+
2 2
2
2
2 2
2
2
2 a
t
a
t
(
x
)
(
y
)
a
t
(
x
)
(
y
)
Dat
Dat
(4.81)
utt = a 2 u xx
u ( x,0) = ( x)
u ( x ,0 ) = ( x )
t
Theo v d 4.4 phng trnh utt = a 2 u xx c nghim tng qut
u ( x, t ) = f ( x + at ) + g ( x at ) .
p dng iu kin u ta c:
f ( x) + g ( x) = ( x)
af ' ( x) ag ' ( x) = ( x)
Do :
f ( x + at ) + g ( x + at ) = ( x + at )
f ( x at ) + g ( x at ) = ( x at )
147
(4.82)
x at
(v )
dv .
a
( x + at ) + ( x at ) 1
u ( x, t ) =
+
2
2a
x + at
(v)dv
(4.83)
x at
utt = a 2 (u xx + u yy + u zz )
u ( x, y, z , 0) = ( x, y, z )
ut ( x, y, z , 0) = ( x, y, z )
u
u ( x, y, z , t ) = 0 hay JJ
G
S
T
(4.84)
ST
=0
JJG
S T = (0, T ) .
y trn T = ( x, y, T ) ( x, y )
ST
O
y
x
T u ut (u xx + u yy ) = f ( x, y, t )
148
(4.85)
min u ( x, y, t ) u ( x, y, t ) max u ( x, y, t )
4.7.1.2. Tnh duy nht nghim ca bi ton bin th nht i vi phng trnh truyn nhit
Bi ton bin th nht c dng sau y:
T u ut (u xx + u yy ) = f ( x, y, t )
u = ( x, y, t )
(4.86)
T u = 0
u = 0
T bt ng thc m t nguyn l cc tr suy ra u1 = u 2 .
4.7.2. Nguyn l cc tr trong min khng b chn i vi phng trnh truyn nhit
K hiu GT = 2 (0, T ), T > 0 .
Xt phng trnh truyn nhit T u ut (u xx + u yy ) = 0 trn GT .
4.7.2.1. Nguyn l cc tr
nh l 4.18: Nu u ( x, y , t ) b chn trn GT v c o hm ring theo x, y lin tc n
cp 2, c o hm ring theo t lin tc n cp 1 ng thi l nghim ca phng trnh T u = 0
th
2
T u ut (u xx + u yy ) = f ( x, y, t )
u ( x, y,0) = ( x, y )
nh l 4.19: Nghim b chn ca bi ton Cauchy (4.87), nu c l duy nht.
4.7.3. Cng thc Poisson i vi phng trnh truyn nhit
Xt bi ton:
149
(4.87)
u t = a 2 u xx
(4.88)
u ( x,0) = ( x) , x
(4.89)
Ta tm nghim b chn bi ton (4.88)-(4.89) bng cch dng php bin i tch phn
Fourier (cng thc (2.77)-(2.80) chng II).
U ( f , t) =
F { u( x, t )} = u( x, t )ei 2 fx dx .
F { ut ( x, t )} =
u ( x, t ) i 2 fx
e
dx =
t
t
u ( x, t )e
i 2 fx
dx =
U ( f , t) .
t
U ( f , t ) = 4 2 f 2 a 2U ( f , t ) .
t
Gii phng trnh vi phn theo bin s t dng tch bin c nghim
2 2 2
U ( f , t ) = C ( f )e 4 f a t
Theo iu kin u: C ( f ) = U ( f , 0) =
F { ( x)} = ( x)ei 2 fx dx .
U ( f , t) = e
Suy ra
4 2 f 2a 2t
( x )e
i 2 fx
dx .
p dng cng thc bin i ngc (2.80) ta c nghim ca phng trnh (4.88)-(4.89):
u ( x, t ) =
{ U ( f , t )} = U ( f , t )e
i 2 fx
df =
u ( x, t ) =
( )d e
df =
i ( x ) f
4 2a 2t f 2 +
2 a 2t df
( x )
2
= e 4a t
Vy
i 2 fx i 2 f 4 2 f 2a 2t
i 2 fx 4 2 f 2 a 2t
( )d
i ( x )
4 2a 2t f +
4 a 2t
u ( x, t ) =
2a t
( )e
( )ei 2 f d df
i ( x ) f
4 2a 2t f 2 +
2 a 2t df
df = e
( x )2
4 a 2t d
( x )2
4 a 2t
1
2a t
(4.90)
Nhn xt:
1. Nu ta gi X l bin ngu nhin c phn b chun N ( x; 2a 2t ) th cng thc nghim
(4.90) c th xem l k vng u ( x, t ) = E ( X ) .
150
I=
a 2 x 2 + 2bx
dx =
b
i bin s y = a x
a2
I=
a 2 x 2 + 2bx
dx =
b2
2
ea
y2
dy =
b2
2
ea
b2
2 2
2
e a x +i 2bx dx = e a
J=
2b
b2
a 2 x2 2 x
2
e a dx = e a
a2 x 2
a
dx ; ( a > 0)
ta c
Tng t
t 1/ 2
dt =
b2
2
ea
ib
a x 2
e a
dx =
b 2
2
ea
(4.91)
(4.92)
ut = a 2 u xx + u yy ; u ( x, y,0) = ( x, y ) , x, y
c cho bi cng thc Poisson sau:
u ( x, y , t ) =
( 2a
( , )e
( x )2 +( y )2
4 a 2t
d d
(4.93)
u t = a 2 u xx + u yy + u zz ; u ( x, y, z ,0) = ( x, y, z ) , x, y, z
cho bi cng thc Poisson sau:
u ( x, y , z , t ) =
( 2a
( , , )e
( x )2 + ( y )2 + ( z ) 2
4 a 2t
d d d
(4.94)
TM TT
Phng trnh o hm ring
Phng trnh o hm ring l mt phng trnh lin h gia hm nhiu bin phi tm
u ( x1 , x2 ,..., xn ) , cc o hm ring ca chng v cc bin c lp x1 , x2 , ..., xn .
Cp ca phng trnh o hm ring l cp cao nht ca o hm ring c mt trong
phng trnh .
151
X k ( x1 , ..., xn ) x
k =1
= 0 c nghim tng
dx
dx1 dx2
=
="= n .
X1 X 2
Xn
X k ( x1 , ... , xn , u) x
k =1
= f ( x1 , ... , x n , u )
c a v phng trnh tuyn tnh thun nht bng cch tm nghim di dng hm n
V ( x1 , ..., xn , u ) = 0 tha mn
X k ( x1 , ..., xn , u ) x
k =1
+ f ( x1 , ... , xn , u )
V
= 0.
u
Phn loi phng trnh o hm ring tuyn tnh cp 2 trng hp hm hai bin
a( x, y ) u xx + 2b( x, y ) u xy + c( x, y ) u yy + F ( x, y, u, u x , u y ) = 0
Phng trnh thuc loi hyperbolic, elliptic hay parabolic ty theo ' = b 2 ac dng, m
hay bng 0. Trong mi trng hp ta c th s dng php i bin a v dng chnh tc.
Phng trnh Laplace u xx + u yy + u zz = 0
Nghim ca phng trnh Laplace trong min b chn 3 gi l hm iu ha trong
C
.
r
u = 0 , X
Bi ton Dirichlet
c nghim u ( X 0 ) = P( X , X 0 )( X )dS
u = ( X ), X
SR
trong P ( X , X 0 ) =
JJJJJG
1 R 2 2 JG JJJJJG
;
=
,
=
s
X
X
s
X 0 X gi l nhn Poisson.
0
4
R s3
u = 0
u (r , ) =
1
2
f ()d +
1 r
n =1 a
n 2
f () cos n( ) d .
0
u ( x, y, z ,0) = ( x, y, z )
ut ( x, y, z,0) = ( x, y, z )
152
f , , , t
a
+ u* =
dS
+
dS +
dV .
2
t
t
r
4 a S t
Sat
Vat
at
( )t
u = v + v
2 a
Dat
u ( x, y , t ) =
( , ) d d
a 2t 2 ( x) 2 ( y ) 2
Dat
a 2t 2 ( x) 2 ( y ) 2
( , ) d d
( x + at ) + ( x at ) 1
+
2
2a
x + at
(v)dv .
x at
u ( x, t ) =
2a t
( x ) 2
2
( )e 4a t d
u ( x, y , t ) =
( 2a
( x ) 2 ( y ) 2
4 a 2t
( , )e
d d .
u ( x, y , z , t ) =
( 2a
( x )2 ( y )2 ( z )2
4 a 2t
( , , )e
d d d
CU HI N TP V BI TP
4.1 Phng trnh o hm ring l phng trnh ch cha cc o hm ring.
ng
Sai
2u
Sai
.
3
2u
2 u
u
sin x y
+ cos y 3e xy
+ cos u = 0 l phng trnh o hm ring
4.3
y
x
x 2
y 2
cp 3.
ng
Sai
153
Sai
Sai
Sai
Sai
Sai
4.9 Nghim ca bi ton Cauchy ca phng trnh truyn nhit l mt hm tun hon v c th
tm nghim bng php bin i Fourier.
ng
Sai
4.10 Cng thc Kirchoff, cng thc Poisson v cng thc DAlembert ln lt biu din nghim
ca bi ton Cauchy ca phng trnh truyn sng trong khng gian, trong mt phng v trn
dy.
ng
Sai
u xx + 3u xy + 4u yy + 5u x 2u y + 4u = 2 x 3 y .
b.
u xx + 2u xy + 5u yy 32u = 0 .
c.
u xx 2u xy + u yy + 9u x + 9u y 2u = 0 .
d.
u xx + 4u xy + 13u yy + 3u y 9u + 9( x + y ) = 0 .
u xx 2 cos u xy (3 + sin 2 x )u yy yu y = 0 .
b.
xu xx + yu yy + 3 y 2 u x = 0 .
u ( x,0) = sin 2 x
154
u ( x,0) = x 2
4.14. Tm nghim ca phng trnh u xy = x 2 y tha mn iu kin:
.
u (1, y ) = cos y
4.15. Tm tch phn tng qut ca cc phng trnh:
a.
u xx + 3u xy + 2u yy = 0 .
b.
4u xx 4u xy + u yy = 0 .
b.
u (0, t ) = 0
u (3, t ) = 0
u ( x, t )
x=0
x=3
u ( x, y ) = x 3 + kxy 2 , ( x, y ) 2 .
b.
u=
1
r
vi r =
u ( x, y ) = xy
trn min D : x 2 + y 2 1 .
155
u ( x, y ) = x 2 y 2 trn min D :
x2 y2
+
1.
4
9
JJnG dS = 0 vi mi mt cong
S
JJG
kn S bt k nm trong , n l vc t php tuyn n v ca S . Chng minh u l hm iu
ha trn .
4.21. Gii bi ton Dirichlet i vi phng trnh u = 0 trong cc trng hp sau:
a.
4 y 2 u xx + 2(1 y 2 )u xy u yy
2y
1+ y2
(2u x u y ) = 0
u ( x, y, z,0) = e x cos y
b.
u ( x, y, z ,0) =
v ut ( x, y, z ,0) = x 2 y 2 .
1
v ut ( x, y, z,0) = 0 , ( x 0) .
x
utt = u xx + u yy
3 2
u ( x, y,0) = x y
2 4
2
ut ( x, y,0) = x y 3x
utt = u xx + u yy
a. u ( x, y,0) = x 2 + y 2
u ( x, y,0) = 1
t
utt = u xx
b. u ( x,0) = e x
x
u t ( x ,0) = e
ut = a 2 u xx + u yy + u zz , t > 0
.
2
3
u ( x, y, z,0) = sin x + cos y + cos z , ( x, y, z )
156
ut = u xx , t > 0
.
u ( x,0) = sin 2 x , x
ut = u xx , t > 0
.
u ( x,0) = sin x , x
b.
ut = u xx + u yy , t > 0
2
u ( x, y, 0) = sin l1 x + cos l2 y , ( x, y ) , l1 , l2 l cc hng s .
157
NI DUNG
5.1. QU TRNH CP 2
5.1.1. Khi nim qu trnh ngu nhin
Hu ht cc qu trnh xy ra trong t nhin v x hi u l cc qu trnh ngu nhin.
158
x(t , E1 )
x(t , E2 )
t1
t1
x(t , E3 )
x(t , E4 )
t1
t1
{ x(t1, Ei ), i N }
t2
t2
t2
t2
{ x(t2 , Ei ), i N }
t v khi c nh tham s t th
x (t , ) l bin ngu nhin theo . Tp ch s I thng biu din tham s thi gian.
Qu trnh ngu nhin {x(t , ); t I } c gi l c thi gian ri rc hay lin tc nu tp ch
s I l tp m c hay l mt khong no . Qu trnh ngu nhin l thc hay phc nu cc
bin ngu nhin x (t , ) nhn gi tr thc hay phc.
Ngi ta thng vit tt qu trnh { x (t ) }tI thay cho qu trnh ngu nhin {x(t , ); t I } .
5.1.2. Khi nim qu trnh cp 2
Xt qu trnh ngu nhin { x (t ) }tI . Nh vy vi mi t I th x(t ) l mt bin ngu nhin
F , P ).
159
X
P
u1
p1
ui
pi
( )
th E X m = uim pi .
i
( )
f (u )du .
tI
. Ngha l
2
E x(t ) < , t I .
5.1.3. Hm trung bnh v hm t tng quan
m(t ) = Ex(t ) , t I
K hiu
r ( s, t ) = E [ x( s) x(t )] ,
(5.1)
s, t I
(5.2)
x(t ) .
Hip phng sai
C ( s, t ) = cov [ x ( s ), x (t ) ] = E ( x ( s ) m( s ) )( x (t ) m(t ) )
= E [ x( s ) x(t )] m( s)m(t ) , s, t I .
c bit phng sai var x (t ) = C (t , t )
nh l 5.1: Hm hip phng sai C ( s, t ) c tnh cht:
1) i xng: C ( s, t ) = C (t , s ) ,
t, s .
bi b jC (ti , t j ) 0 ,
i =1 j =1
r ( s, t ) = E x( s ) x(t )
c cc tnh cht:
1') i xng: C ( s, t ) = C (t , s ) , t , s .
160
(5.3)
bi b j C (ti , t j ) 0 .
i =1 j =1
N ( 0 ; 2 (t s) ) .
3) w(t ) , t 0 l qu trnh vi gia s c lp, tc l vi mi 0 t1 < t 2 ... < t n th cc bin
ngu nhin: w(t 2 ) w(t1 ) , w(t 3 ) w(t 2 ) , ... , w(t n ) w(t n1 ) l c lp.
Nh vy w(t ) , t 0 l mt qu trnh cp 2 c: m(t ) = Ew(t ) = 0 t 0 .
t , s 0 , C ( s, t ) = E [ w( s ) w(t ) ] = E w( s ) ( w( s ) + w(t ) w( s ) )
C ( s, t ) = 2 min( s, t ) .
{ x(t ) }tI
1)
c gi l L2 lin tc ti t0 nu
2)
c gi l L2 kh vi ti t0 v c o hm x' (t 0 ) nu:
lim
h 0
trong X = E X
t t0
x(t 0 + h) x(t 0 )
x' (t 0 ) = 0 ,
h
(5.4)
161
lim
h 0
k 0
1
[C (t0 + h, t0 + k ) C (t0 + h, t0 ) C (t0 , t0 + k ) + C (t0 , t0 )] .
hk
(5.5)
lim
h0 h 2
h 0
2
h
t + h t0 t0 + t0 ] = lim
2 [0
h 0
2
h
=.
2C ( s , t )
ca hm
st
hip phng sai lin tc th qu trnh x(t ) l L2 kh vi, o hm x' (t ) cng l mt qu trnh
cp 2. Hn na
nh l 5.3: Nu hm trung bnh m(t ) kh vi v o hm ring cp 2
Ex '(t ) = m '(t ),
2C ( s , t )
,
st
C ( s, t )
cov [ x '( s ), x(t ) ] =
.
s
cov [ x '( s ), x '(t ) ] =
(5.6)
{ x(t ) }tI
ng vi mi phn hoch
v on [a; b] I .
S () =
n 1
x(si )(ti+1 ti ) ,
i =0
trong si [t i ; t i +1 ] . t = max t i +1 t i .
0i n 1
Nu tn ti gii hn
I = x(t )dt
a
162
Ch rng
x(t )dt ,
a
2) Nu x (t ) 0 , t [ a; b] th
x(t )dt 0 ,
a
3)
(5.8)
thuc bin s t th
6)
5)
(5.7)
4)
( a < c < b)
(5.9)
t y (t ) = x( s )ds th y (t ) l L2 kh vi v y ' (t ) = x (t ) ,
(5.10)
(5.11)
nh l 5.5: Nu hm trung bnh m(t ) kh tch trn [a;b] v hm hip phng sai C ( s, t )
kh tch trn [a; b] [ a; b] th qu trnh x(t ) l L2 kh tch trn [a;b]. Hn na:
b
b
b
bb
E x(t )dt = m(t )dt , var x(t )dt = C ( s, t )dsdt ,
a
aa
a
a
d
b
bd
cov x( s )ds , x(t )dt = C ( s, t )dsdt ; [c; d ] [a; b] ;
c
a
ac
b
b
cov x( s ) , x(t )dt = C ( s, t )dt .
163
(5.12)
t
t
E[x(t )] = E w( s )ds = m( s)ds = 0 ,
0
0
Ta c
t
tt
var [ x(t ) ] = var w( s )ds = C ( s, u )dsdu
0
00
t
u
00
00
t t
t u
2t 3
= sds + uds du =
.
3
u
00
t u
s
2
Mt khc E x( s )
2s3
.
3
s
s
s
2s 2
E[x( s) w( s)] = cov w(t )dt , w( s) = r ( s, t )dt = 2 tdt =
.
2
0
0
0
s
(w(v) w(s))dv
c lp
2s3
2s 2
2s 2
+ (t s )
= (3t s )
cov [x( s), x(t )] =
.
3
2
6
164
hm K x () sao cho
r ( s, t ) = K x ( s t ) ; s, t I .
Theo nh l 1.2 hm t tng quan K x () c cc tnh cht sau
nh l 5.6:
1)
K x () = K x () .
2)
cov( x ( s ), x (t )) = E ( x ( s ) m )( x (t ) m ) = E x ( s ) x (t ) m
165
{ x(t ) }tI
P ( f ) sao cho:
1/ 2
K x ( n) =
in 2 f
P ( f )df
khi I =
(5.7)
i 2 f
P ( f )df
khi I =
(5.8)
1/ 2
hoc
K x () =
th
K x ( n) <
th tn ti mt
n =
ph
P ( f ) = e in2f K x (n) .
(5.9)
n =
P ( f ) = e i 2 f K x ()d .
(5.10)
P ( f ) = F {K x ()} ,
K x () =
166
F 1{P ( f )} .
x(t )
Vi mi T > 0 xt: xT (t ) =
0
nu
t <T 2
nu
t T 2.
F {xT (t )}
t bin i Fourier ca xT (t ) l X T ( f ) =
XT ( f ) =
xT (t )e
i 2 ft
T /2
dt =
x(t )e
i 2ft
dt.
T / 2
ET = xT
ET
XT ( f )
(t )dt =
df .
cng l mt qu trnh ngu nhin. p dng nh l nng lng Rayleich, cng thc
(2..86) ta c
1
P = lim
T T
T 2
T 2
xT2 (t )
1
dt = lim
T T
E(
xT2 (t )
1
2
E X T ( f ) df
) dt = Tlim
T
(5.11)
1
2
( f ) = lim E X T ( f ) v ta c P =
T T
P ( f )df
(5.12)
x(t ) =
an f (t nTb ) ,
n =
167
(5.13)
1
trong f (t ) l xung mu f (t ) =
0
{ an }
nhin
nu
t < Tb 2
nu
t > Tb 2,
Tb l chu k 1 bt.
xT (t ) =
an f (t nTb )
n=N
XT ( f ) =
Trong
= F( f )
n = N
an e i nTb
E XT ( f ) = E F ( f )
an am e i ( n m )Tb
n, m = N
2
= F( f )
n, m = N
2
E an am ei ( nm )Tb = F ( f )
1= F( f )
(2 N + 1) .
n=N
F ( f ) (2 N + 1) F ( f )
1
2
lim E X T ( f ) = lim
=
T T
T
(2 N + 1)Tb
Tb
= Tb sin c 2 (Tb f ) .
n=
m=
=
n = m =
1 nu t nTb < Tb / 2 v
trong f (t nTb ) f (t + mTb ) =
0 nu ngc li
f (t nTb ) f (t + mTb )
n =
t + nTb < Tb / 2
168
3) Trong khong thi gian xung bt k (n 1)T < t t d < nT , hai bit 1 v 0 l ng kh
nng xut hin, ngha l x(t ) nhn gi tr + A hoc A trong sut khong xung ny vi xc sut
Ta c:
rx (t k , t i ) = E[x(t k ), x(t i )] .
Hm t tng quan:
rx (t k , t i ) = E[x(t k ), x(t i )] = 0 .
td
Vy
A 2
E[x(t k ), x(t i ) t d ] =
0
nu t d < T t k t i
nu ngc li .
E[x(tk ), x(ti )] =
T t k ti
2
T t k ti
t t
A2
dtd = A2 1 k i
T
T
A 1 nu < T
t = t k t Hm t tng quan K x () = T
nu T .
0
169
Px ( f ) = F {K x ()} = A2 1 T e -i2f d
T
-T
= A 2T sin c 2 ( fT ) .
F -1 N20 = N20 () .
KW ()
PW ( f )
N0 2
( N 0 2)()
Qu trnh nhiu trng khng phi l mt qu trnh vt l c thc v c cng sut bng .
Trong quang hc, mt ph nng lng ca nh sng trng l khng i
P ( ) = hng s vi
Trong nhiu bi ton v qu trnh ngu nhin i hi phi tnh cc gi tr trung bnh ca
qu trnh theo thi gian. Ngha l phi tnh tch phn ngu nhin (xem mc 1.5.). Bi ton ny
s tr nn n gin hn nu trung bnh theo thi gian trng vi trung bnh theo tp hp.
Gi thit Ergodic cho rng trung bnh theo thi gian cc cp trng vi trung bnh theo tp
hp cng cp tng ng. Gi thit ny ng tic l khng phi lun ng nh mt s cc nh k
thut u th k 20 tin tng. Khong nm 1931 hai nh ton hc G. D. Birkhoff (M) v A. Ia.
Khintchine (Nga) chng minh rng trung bnh theo thi gian lun lun tn ti v ch ra cc
iu kin n trng vi trung bnh tp hp.
Ta c cc nh ngha sau v tnh cht ergodic ca cc qu trnh cp 2.
nh ngha 5.4:
1) Qu trnh dng thi gian ri rc { x(n); n 0 } gi l ergodic nu
170
1
lim E x(t )dt m = 0 .
T
T 0
1 n
K ( m) = 0 .
n n m =0
lim
(5.14)
lim
T T 2
TT
K x (t s)dtds = 0 .
(5.15)
00
t
1
lim 1 K x (t )dt = 0 .
T
T T
0
(5.16)
f (u ) = 2
0
nu 0 u 2
nu ngc li
=
=
A2
E[cos (0 (2t + ) + 2) + cos ]
2
2
A2
(E[cos (0 (2t + ) + 2)] + E[cos ]) = A cos
2
2
171
cos(0t + u ) 2 du = 0
A2
cos .
2
T
T
T
A2
1 A2
1
d
1
cos
0
0
0
2T
T T 2
T
0
A2
1 cos T
sin T sin T +
0 khi T
T
2T
1
T0
1 sin(0 t + )
A cos(0t + )dt = T0 A 0
0
T0
1
T0
T0
2
2
A cos (0t + )dt =
0
T0
= 0 = E[x(t )]
A2
= K x (0) = E x 2 (t ) .
2
L{x(t )}
(5.17)
{ x(n); n 0}
v p ng xung l dy
Hm truyn t H ( f ) =
h(m)e i 2 mf
m =
172
K y () = h() h() K x ()
(5.18)
Py ( f ) = H ( f ) 2 Px ( f )
(5.19)
v mt ph
i (t )
x(t )
y (t )
dy
+ y (t ) = x(t )
dt
(1 RC )e t
h(t ) =
0
RC
nu t 0
nu t < 0
H( f ) = Y( f ) X( f ) =
1
1 + i (2RC ) f
Py ( f ) =
1
1 + 4 2 R 2 C 2 f 2
Px ( f )
PW ( f ) = N20
Py ( f ) = H ( f ) 2 Px ( f ) =
N0 2
1 + 4 2 R 2 C 2 f
ln
Py ( f ) = ln(N 0
1+ f 2
th u ra
N 0
=
e
2 2 2 2
1 + 4 R C f 4 RC
F 1
N0
4 RC
2) ln(1 + 4 2 R 2C 2 f 2 )
1+ f 2
N0 2
173
ln
Py ( f ) df > .
1+ f 2
RC
ln
Py ( f ) df > .
1+ f 2
N v
mi t1 , t 2 , ... , t N
N chiu.
Nh vy hm mt ca X c dng
1
( xm )C 1 ( xm )t
1
f X ( x1 , x2 ,..., xN ) =
e2
2 det C
(5.20)
N N
(5.21)
2 0
2
0
C=
0
0
(5.22)
174
N chiu, do
3) Cc bin ngu nhin thnh phn x(t1 ) , x(t2 ) ,..., x(t N ) c lp khi v ch khi khng
tng quan. iu ny xy ra khi ma trn hip phng sai C l ma trn ng cho dng (5.22).
4) Qu trnh Gauss dng theo ngha rng khi v ch khi dng theo ngha cht (Xem
Chanmugan & Breipoht, 1988, trang 141).
5) Nu
( y(t1 ) ,
mt
vc
ngu
nhin
Gauss
th
[ y (t1 ) ,
y (t ) = h(t ) x(t ) =
h(t ) x()d
TM TT
Khi nim qu trnh ngu nhin
Qu trnh ngu nhin l mt h cc bin ngu nhin {x(t , ); t I } , I c gi l tp cc
ch s (thng ch thi gian).
Qu trnh cp 2
Qu trnh ngu nhin x(t ) c gi l qu trnh cp 2 nu tn ti moment cp 2 vi mi
tI
. Ngha l E x(t )
< , tI .
K x () sao cho r ( s, t ) = K x ( s t ) ; s, t I .
175
1/ 2
K x ( n) =
in 2 f
e
khi I = hoc K x () =
P ( f )df
1/ 2
th
i 2 f
P ( f ) sao cho:
P ( f )df
khi I =
1
ergodic nu lim E x(t )dt m = 0 .
T
T 0
1
t
1 K x (t )dt = 0 .
T
T T
0
lim
CU HI N TP V BI TP
5.1 Hm trung bnh m(t ) = Ex(t ) , t I ca qu trnh ngu nhin
{ x(t ) }tI
l mt bin ngu
{ x(t ) }tI
l mt bin ngu
nhin.
ng
Sai
1
T
T /2
x(t )dt
T / 2
nhin.
ng
Sai
5.3 Hm t tng quan ca mt qu trnh dng { x (t ) }tI , l mt hm 2 bin theo thi gian.
ng
Sai
Sai
176
Sai
Qu trnh dng c hm trung bnh l hm hng nn trung bnh theo thi gian bng trung bnh theo tp
hp.
ng
Sai
{ x(t ) }tI l mt qu trnh dng vi hm trung bnh Ex(t ) = m, t . Chng minh rng
{ y (t ) }tI , y (t ) = x(t ) m l qu trnh dng c hm trung bnh Ey (t ) = 0, t v hm t
5.6 Cho
tng quan K y = K x .
5.7 Cho
{ x(t ) }tI
5.8 Cho
tng quan.
5.9 Cho l bin ngu nhin lin tc c phn b u trn on [0, 2] , A0 , 0 l hai hng s.
Chng minh rng x(t ) = A0 sin(0 t + ) l mt qu trnh dng. Tm hm t tng quan.
Qu trnh x(t ) c phi l qu trnh ergodic?
5.10 Cho l bin ngu nhin lin tc c phn b u trn on [0, 2] , R l bin ngu nhin
r 2
2 2 , nu 0 < r <
lin tc c hm mt f R (r ) = 2 e
.
0 ,
nu r 0
1
. t x(t ) = Z1 cos t + Z 2 sin t , l hng s. Chng minh
2
x(t ) l qu trnh dng. Tm hm t tng quan.
P{Z1 = 1} = P{Z1 = 1} =
{ x(n) }n=
2 3
K x ( n) =
. Tm mt ph.
7 4
177
1
( B f ), nu f B
5.15 Cho qu trnh dng ergodic x(t ) c mt ph Px ( f ) = 2
.
0,
nu ngc li
Tm hm t tng quan.
178
Qu trnh Poisson.
179
NI DUNG
6.1. KHI NIM QU TRNH POISSON
6.1.1. Qu trnh m
Qu trnh m rt thng gp trong thc t.
Gi s A l bin c no . K hiu X (t ) , t > 0 l s ln bin c A xut hin trong
khong thi gian t 0 n t . Khi {X (t ), t > 0} c gi l qu trnh m.
Chng hn ta c nhng v d sau v qu trnh m:
Qu trnh m
1. X (0) = 0 ;
(6.1)
2. X (t ) ch nhn gi tr l cc s t nhin;
(6.2)
3. X ( s ) X (t ), 0 s t .
(6.3)
( s, t ] .
(6.4)
180
P { X (h) = 1} = h + o(h) .
(6.5)
P { X (h) 2} = o(h) ,
(6.6)
4. Vi h > 0 kh b th
p 0 (t + h) = P{X (t + h) = 0} = P{X (t ) = 0, X (t + h) X (t ) = 0}
= p0 (t ) p0 (h) = p0 (t ) (1 h + o(h) ) ,
p0 (t + h) p0 (t )
o( h)
= p0 (t ) +
p0 '(t ) = p0 (t ) p0 (t ) = Ce t .
h
h
p 0 (0) = 1 p0 (t ) = e t ; t 0 .
Tng t
k 2
p n ' (t ) = p n (t ) + p n1 (t ) .
t bin i Laplace ca pn (t ) l Pn ( s ) =
L { pn (t ) }
n
Pn ( s) =
P0 ( s) =
+s
( + s) n+1
Vy X (t ) c phn b Poisson
Pn ( s ) =
Pn1 ( s )
+s
n
n n t
t e .
pn (t ) = L 1
=
n +1
(
s
)
n
!
+
P ( t ) .
tc n trung bnh.
6.1.3. Cc phn b lin quan n qu trnh Poisson
nh ngha 6.2: Gi s {X (t ); t 0} l qu trnh Poisson m s ln xut hin bin c A .
1)
Ta k hiu W ( n) l thi im n (arrival time) (hay thi gian ch, waiting time) th n ,
S3
S2
S1
O
Vy S ( n) = W ( n) W ( n 1) .
W1
W3
W2
nh l 6.2:
1. Cc thi gian n trung gian S (1) , S (2) ,..., S ( n ) l cc bin ngu nhin c lp c cng
phn b m tham s vi hm mt
f S ( n) (t ) = e t ; t 0 .
(6.7)
fW ( n ) (t ) =
n t n 1 t
e
; t 0.
( n 1)!
(6.8)
n!
s s
P{X ( s ) = k X (t ) = n} =
1
k!(n k )! t t
nk
(6.9)
E [ X1 + X 2 + " + X n ] =
; var [ X1 + X 2 + " + X n ] =
182
(6.10)
P{X (1 2) = 1; X (5 2) = 5} = P{X (1 2) = 1; X (5 2) X (1 2) = 4}
= P{X (1 2) = 1}.P{X (2) = 4} = 2.e 2 .
2. EW (10) =
8 4 8
e 0,0155 .
4!
10 10
=
= 2 h 30' .
1
4
2
3. P {S (1) > 1 2} = 1 P {S (1) < 1 2} = 1 1 e 2 = e 0,135 .
P W <W
1
1
2
1
} =
1e
1x
2e
0 x < y
2 y
dxdy = 1e 1x 2e 2 y dxdy =
0 x
1 + 2
P W <W
1
n
2
m
n + m 1
}= C
k =n
k
n + m 1
1 2
1 + 2 1 + 2
n + m 1 k
(6.11)
183
P{X 1 (t ) = n , X 2 (t ) = m } =
P{X 1 (t ) = n , X 2 (t ) = m
X (t ) = k }P{X (t ) = k }.
k =0
V X (t ) = X 1 (t ) + X 2 (t ) P{X 1 (t ) = n , X 2 (t ) = m X (t ) = k } = 0 k n + m , do
P{X 1 (t ) = n , X 2 (t ) = m }
P{X 1 (t ) = n } =
= C nn+ m p n q m
( t ) n + m t
suy ra:
e
( n + m)!
(t ) n + m t (tp ) n tp (tq ) m tq
e
e
=
e
( n + m)!
n!
m!
P{X 1 (t ) = n, X 2 (t ) = m } =
m =0
(tp ) n tp
.
e
n!
fU (u ) = t
0
nu
0ut
nu ngc li .
184
n!
tn
(6.12)
n!
vi 0 < w1 < w2 < .... < wn t .
tn
(6.13)
N (t ) Wk
M = E e
k =1
N (t )
M = E e Wk N (t ) = n P { N (t ) = n} .
n =1 k =1
N (t )
cht giao hon ca php cng trong cng thc E e Wk
k =1
N (t )
Wk
k =1
Suy ra
M=
n U
k
N (t ) = n = E e
k =1
1
1 e t
t
v nh l 6.5 ta c
= nE e U1 = n e u du = n 1 e t .
t 0
t
) nP { N (t ) = n} = 1t (1 e ) EN (t ) = (1 e ) .
n =1
Z (t ) =
X (t )
Yk
k =1
185
; t0
(6.14)
(6.15)
Hm phn b
P{Z (t ) < z} =
trong
( t ) n t
n! e Fn ( z ) ,
n =0
(6.16)
F0 ( z ) = 1 , z ,
F1 ( z ) = FX1 ( z ) = P{ X 1 < z } , z ,
Fn (z ) l hm phn b ca Y1 + " + Yn .
c bit nu Y1 + " + Yn c phn b m tham s th Fn (z ) l hm phn b Erlang
tham s n,
n 1
( z )k z ( z )k z
.
e
e
=
k!
k!
k =0
k =n
Fn ( z ) = 1
(6.17)
( t ) n t
e Fn (a ) .
n =0 n!
186
( t ) n t
1
e dt Fn (a ) = Fn (a ) .
Do ET = P {T > t}dt =
n =0
n =0 0 n !
0
T=
n =0
( a)k a 1
k! e =
k =n
k =0
( a)k a 1
( a)k a 1
k ! e = (1 + k ) k ! e = (1 + a) .
n=0
k =0
k
Ch thch: Trong v d trn ta s dng cng thc tnh k vng ca bin ngu nhin
k =1
k =1
TM TT
Qu trnh Poisson
Ta ni rng qu trnh {X (t ); t 0} l qu trnh Poisson vi cng (hoc tham s )
nu:
1. X (0) = 0 ;
2. X (t ) ch nhn gi tr l cc s t nhin;
3. {X (t ); t 0} l qu trnh c gia s c lp, tc l, vi bt k 0 = t 0 < t1 < t 2 < ... < t n
cc gia s X (t1 ) X (t 0 ) , X (t 2 ) X (t1 ) , ... , X (t n ) X (t n 1 ) l cc bin ngu nhin c lp.
4. Mi gia s X ( s + t ) X ( s ) c phn b Poisson vi tham s t vi mi s 0, t > 0 .
Nu qu trnh m {X (t ); t 0} tha mn cc iu kin sau:
1. C gia s c lp, tc l m = 2, 3, ... v vi mi 0 = t 0 < t1 < ... < t m th cc gia s
X (t 0 ; t1 ], X (t1 ; t 2 ], ... , X (t m1 ; t m ] l cc bin ngu nhin c lp,
2. C gia s dng, tc l vi mi s > 0. 0 t1 < t 2 th cc gia s X (t1 + s; t 2 + s ] ,
X (t1 ; t 2 ] c cng phn b xc sut. Nh vy lut phn b ch ph thuc vo khong thi gian v
khng ph thuc thi im.
3. Xc sut xut hin bin c A gn u; tc l tn ti > 0 (tc xut hin bin c A )
sao cho vi h > 0 kh b th P { X (h) = 1} = h + o(h) .
4. Vi h > 0 kh b th P { X (h) 2} = o(h) , th {X (t ); t 0} l qu trnh Poisson tham
s .
Thi im n v thi gian gia hai ln n lin tip
Ta k hiu W (n) l thi im n th n , l thi im m bin c A xut hin ln th
n . Quy c W (0) = 0 .
187
n t n 1 t
e
; t 0.
(n 1)!
n!
s s
3. Vi mi 0 < s < t v 0 k n : P{X ( s ) = k X (t ) = n} =
1
k!(n k )! t t
nk
n!
tn
vi
Z (t ) =
X (t )
Yk
k =1
CU HI N TP V BI TP
6.1 Qu trnh Poisson c khng gian trng thi l tp cc s t nhin.
ng
Sai
Sai
188
( t ) n t
e Fn ( z ) .
n =0 n!
Sai
Sai
Sai
Sai
189
190
191
NI DUNG
7.1. KHI NIM V PHN LOI QU TRNH SP HNG
7.1.1. Khi nim qu trnh sp hng
M hnh tng qut ca l thuyt sp hng l khch hng n mt thi im ngu nhin
no v yu cu c phc v theo mt loi no . Gi thit thi gian phc v c th ngu
nhin
Ngun vo
Cc khch hng yu cu
v tm kim dch v
Qu trnh n
di
hng
ca h
thng
Hng i
di
hng
i
Dung lng:
Hu hn hoc v hn
Quy tc phc v:
FIFO hoc LIFO
u ra
t t n l khong thi gian gia 2 ln n ca khch hng th n v th n + 1 . Ta gi nh
rng tt c cc t n ( n 1 ) l c lp v c cng phn b. V vy vic n ca cc khch hng to
thnh 1 hng k tip nhau vi tc n l =
1
. Ta gi qu trnh {t n ; n = 1, 2, ...} l qu
E(t1 )
192
{l (t )}
q
t 0
193
{q n ; n = 1, 2, ...} trong
L = W
(7.1)
Lq = Wq
(7.2)
= lim
(7.3)
7.2. HNG M / M / k
7.2.1. Trng thi n nh ca hng M / M / k
Hng M / M / k c qu trnh n Poisson, thi gian phc v theo phn b m v k Server.
Trong trng hp ny chui thi gian lin tc {l (t )}t 0 vi khng gian trng thi {0,1, 2, ...} l
mt qu trnh sinh t v hn c c tc sinh i = v tc t i = min(k , i ) .
Khi > k hay cng lu thng (traffic intensity) =
c trng thi n nh. Chui {l (t )}t 0 khng hi qui (transient). S cc khch hng
trong h thng s dn n v hn.
Khi = k hay = k , chui {l (t )}t 0 hi qui khng (null - recurrent), h thng cng
khng t trng thi n nh. S khch hng trong h thng khng tin v mt trng thi
no. Thi gian trung bnh h thng xut pht t mt trng thi bt k quay v li trng
thi ny l v hn.
Khi < k hay < k , chui {l (t )}t 0 hi qui dng (positive recurrent) v h thng
t c trng thi n nh. Ngha l khi tc n nh hn tc phc v ti a ca h
thng th s khch hng trong h thng c khuynh hng tin v khng v h thng
quay tr li trng thi 1 nu c mt khch hng mi n khi h thng ang rng.
194
pn +1 =
01...n
12 ...n+1
p0 n
nu 0 n k
n!
p0 =
n
p0
k n k k ! nu n > k
(7.4)
T iu kin
p n = 1 suy ra
n =0
k k k 1 n
p0 =
+
k ! k n =0 n !
(7.5)
7.2.3. Hng M / M / k / N
y l hng c qu trnh n Poisson vi tc , thi gian phc v c phn b m tc
vi k Server. Trng thi ca h thng b gii hn bi s lng N . Khi mt khch hng n h
thng th xy ra hin tng sau: Nu c N khch hng trong hng th lp tc khch hng
ny ri khi h thng cn trng hp ngc li th khch hng s xp vo hng ch. Nh vy
khng gian trng thi ca chui {l (t )}t 0 l {0,1, ..., N }, y l mt qu trnh sinh t hu hn.
Chui l (t ) chuyn t trng thi i n i + 1 khi mt khch hng n v i trng thi i v i 1
khi mt phc v va hon tt. Tc sinh l hng s i = vi mi i = 1, 2, ... . Tc t
i = min(k , i ) .
H thng t trng thi n nh vi phn b dng tho mn:
p0 n
nu 0 n k
n!
pn =
n
p0
k n k k ! nu k < n N
k
p0 =
k !
n
n
k 1
k + n !
n =0
n =0
N k
195
(7.6)
(7.7)
Mt vi trng hp c bit
Khi N ta c nhn c cng thc (7.4)-(7.5) ca trng hp M / M / k .
Khi N = k ta c cng thc mt ca Erlang (Erlang's loss formula).
7.3. HNG G / G / 1
H thng c 1 Server, qu trnh n l tng qut nhng cc thi gian n trung gian t n c
lp, c cng phn b v c k vng chung l E[t1 ] . Thi gian phc v trong mi chu k cng c
lp, cng phn b v c k vng chung E[s1 ] . Kendall k hiu h thng ny l G / G / 1 (cng c
khi k hiu GI / GI / 1 , y I thay cho independence ngha l c lp).
Ta s a ra 3 phng php phn tch cc trng hp c bit i vi qu trnh sp hng
G / G / 1.
Phng php th nht c gi l phng php phng trnh tch phn. Phng php
ny a bi ton tm cc phn b gii hn thi gian i ca khch hng th n (khi
n ) v bi ton gii phng trnh tch phn dng Wiener - Hopf.
Phng php th 2 kho st chui Markov nhng (Embedded Markov Chain). Nu qu
trnh n l Poisson th chui Markov nhng c xt l di ca hng ti nhng thi
im khi c mt khch hng va c phc v xong.
Nu thi gian phc v c phn b m v qu trnh n c phn b tng qut th chui
Markov nhng c c bng cch k khai kch thc ca hng ti mi thi im khi c mt
khch hng mi n. Khi qu trnh tr thnh mt chui Markov vi cu trc c bit.
Phng php th 3 nghin cu cc tnh cht ca bin ngu nhin W (t ) l thi gian mt
khch hng phi i nu anh ta n h thng ti thi im t . i lng ny c gi l
thi gian i thc s ca khch hng vi gi thit khch hng n h thng ti thi im
t.
7.3.1. Phng php phng trnh tch phn
K hiu:
Wn l thi gian i ca khch hng th n (khng bao gm thi gian phc v).
s n l thi gian phc v khch hng th n .
t n l thi gian n trung gian ca khch hng th n v th n + 1 .
Tn l thi im khch hng th n n h thng,
vi gi thit W0 , s 0 , T0 u bng 0. Ngha l ta gi thit rng ngi th nht n ti thi im
196
Wn + s n t n
Wn+1 =
0
nu Wn + s n t n 0
nu Wn + s n t n < 0
(7.8)
K hiu
U n = s n t n v Z + = max(Z , 0)
(7.9)
(7.10)
th
{U n }n=1
Fn ( x y ) g ( y )dy
(7.11)
y x
1 nu x 0
F1 ( x) =
0 nu x < 0
(7.12)
F1 ( x) F2 ( x) 0 , x .
Fn ( x) Fn+1 ( x ) =
y x
Fn ( x) Fn+1 ( x) 0 , x .
(7.13)
Dy hm {Fn ( x )}
n =1 khng tng, khng m nn hi t v hm F ( x ) , x . Chuyn qua
gii hn ca ng thc (7.11) ta c:
F ( x) =
F ( x y) g ( y )dy
y x
t z = x y ta c
197
(7.14)
F ( x) = F ( z ) g ( x z )dz = F ( x) * g ( x )
(7.15)
nh l 7.1:
(i) Vi mi x < 0 , F ( x ) = 0 .
(ii) Nu E [U ] =
xg ( x)dx 0 th F ( x) = 0 ,
x .
(iii) Nu E[U ] =
nh ngha 7.1: Thi gian t lc mt khch hng ri khi h thng v h thng tr thnh
rng cho n khi c mt khch hng tip theo n h thng gi l chu k ri ca h thng. K
hiu chu k ri th n l in .
nh l 7.2: Nu E[U ] < th h thng t c trng thi n nh v thi gian i trung
bnh trong hng
Wq =
E U 2
2E [U ]
E i12
2E [i1 ]
(7.16)
m tc . Qu trnh phc v {s n } c xt mt cch tng qut nhng gi thit thi gian phc
v trong cc chu k l c lp vi nhau v c cng lut phn b.
E [t1 ] =
2
; E t12 = 2 .
Do cng lu thng
E [ s1 ]
E [t1 ]
= E [ s1 ] ,
E [U1 ] = E [t1 s1 ] =
198
1
=
>0
1 2
2(1 )
2
E U12 = E ( s1 t1 ) = E s12 2E [ s1 ] + 2 = E s12 +
.
2
Mt khc, v qu trnh n l Poisson nn khong thi gian t mt thi im bt k n lc
c mt khch hng tip theo n h thng lun c phn b m. Do thi gian t lc mt khch
hng ri khi h thng v h thng tr thnh rng cho n khi c mt khch hng tip theo n h
thng (chu k ri ca h thng) cng c phn b m tc . Vy
E [i1 ] =
2
; E i12 = 2 .
Thay vo cng thc (7.16) ca nh l 7.2 ta c cng thc Pollaczek - Khinchin (P-K)
cho hng M / G / 1
Wq =
2(1 )
E s12 +
2
2(1 )
2
2
=
E s12
2(1 )
W = Wq + E [ s1 ]
(7.17)
(7.18)
E [ s1 ] =
; E s12 = 2 ; = .
(7.19)
2
Wq =
W = Wq +
L = W =
2
2 1
1
( )
1
1
+ =
( )
; Lq = Wq =
2
( )
(7.20)
(7.21)
(7.22)
E [ s1 ] =
2
; var [ s1 ] = E s12 -E [ s1 ] = 0 E s12 = 2 ; = .
199
( 7.23)
Wq =
W = Wq +
L = W =
2 ( )
(7.24)
1
2
+ =
2 ( ) 2 ( )
(7.25)
2 1
2
+ ; Lq = Wq =
2 ( )
2 ( )
(7.26)
E [ s1 ] =
; var [ s1 ] =
02
1
k
1
1
E s12 =
+ 2;= .
2
(k + 1)
(k + 1)
k2
Wq =
=
2k ( )
2 1
W = Wq +
L = W =
(k + 1)
1
+
2k ( )
(k + 1) 2
(k + 1) 2
+ ; Lq = Wq =
2k ( )
2k ( )
( 7.27)
(7.28)
(7.29)
(7.30)
Nhn xt:
1. Thi gian i trung bnh Wq m mt khch hng phi mt hng i l s o tr xy
ra h thng sp hng. Ta c
Wq M / D /1 Wq M / Ek /1 Wq M / M /1
(7.31)
Khi k = 1 : Wq M / Ek /1 = Wq M / M /1 .
Khi k : lim Wq M / Ek / 1 = Wq M / D /1 .
k
th th ca Wq M / Ek /1 l hyperbol
( )
k +1 1 1
1
t cc i bng 1 khi k = 1 v tim cn n
khi k .
= +
2k
2 2k
2
200
( )
1
2
q' = q + 1 N
(7.32)
trong N l s khch hng c phc v trong chu k gia hai ln n. V phn b m c tnh
cht "khng nh" nn s khch hng N c phc v trong chu k gia 2 ln n ch ph thuc
vo di ca khong v q m khng ph thuc vo phm vi phc v m khch hin ti c
nhn phc v. Vi cc gi thit ny cng thc (7.32) xc nh chui Markov c xc sut chuyn
P = pij tha mn :
[ ]
201
pij = P {q ' = j q = i} =
P { N = i + 1 j}
nu
j > i +1
nu i + 1 j 1
(7.33)
t a k = P{N = k } th
j > i +1
nu i + 1 j 1
0
pij =
ai +1 j
nu
(7.34)
ak = e u
0
uk k
dH (u )
k!
(7.35)
pi 0 = 1 pij = 1 a0 a1
j =1
ai
(7.36)
(7.37)
r0
r1
P = r2
r3
trong ri = 1 a0 a1
Cng lu thng
a0
a1
a0
a2
a1
a0
a3
a2
a1
a0
ai .
=1
kak .
k =0
kak
> 1.
k =0
Phn b dng
(7.38)
f ( 0 ) = 0 (0 < 0 < 1) vi
202
f ( ) =
ak k
k =0
(7.39)
n n 1
e d , n 1 .
(7.40)
(7.41)
(n 1)!
0
Mt khc
= (1 0 )
n n1
(n 1)!
0 n =1
e 0n d + (1 0 ) .
W (t ) = (1 0 ) + 0 1 e t (10 ) .
(7.42)
Wq
E U 2
2E [U ]
(7.43)
Wq
var [ U ]
2E [U ]
203
(7.44)
lim Wq
var [ U ]
2E [U ]
var [ u1 ]
2E [ u1 ]
2E [ u1 ]
(7.45)
TM TT
Khi nim qu trnh sp hng
M hnh tng qut ca l thuyt sp hng l khch hng n mt thi im ngu nhin
no v yu cu c phc v theo mt loi no . Gi thit thi gian phc v c th ngu
nhin
Phn loi Kendall
Kendall (1951) a ra k hiu A / B / k hoc A / B / k / N m t cc tham s c bn
ca h thng sp hng, trong A biu din loi ca phn b thi gian n trung gian. B l loi
phn b thi gian phc v v k l s Server. N l dung lng ca hng.
Cc s o hiu nng
L = W ; Lq = Wq
trong l tc n c nh ngha nh sau:
= lim
pn +1 =
01...n
12 ...n+1
p0 n
1
nu 0 n k
k k k 1 n
n!
p0 =
; p0 =
.
+
n
k ! k n =0 n !
p0
k n k k ! nu n > k
204
p0 n
nu 0 n k
k
n!
pn =
; p0 =
n
k !
p0
k
n
N
<
nu
k n k k !
n
n
k 1
+ n ! .
n =0 k
n =0
N k
Hng G / G / 1
Wn l thi gian i ca khch hng th n (khng bao gm thi gian phc v).
s n l thi gian phc v khch hng th n .
t n l thi gian n trung gian ca khch hng th n v th n + 1 .
U n = sn t n .
Nu E[U ] < th h thng t c trng thi n nh v thi gian i trung bnh trong
hng Wq =
E U 2
2E [U ]
E i12
2E [i1 ]
Hng M / G / 1
Ta gi thit qu trnh n Poisson tc , ngha l qu trnh n trung gian t n c phn b
m tc . Qu trnh phc v {s n } c xt mt cch tng qut nhng gi thit thi gian phc
v trong cc chu k l c lp vi nhau v c cng lut phn b. E [t1 ] =
Do cng lu thng =
Chu k ri u tin E [i1 ] =
2
; E t12 = 2 .
E [ s1 ]
= E [ s1 ] .
E [t1 ]
2
; E i12 = 2 .
Wq =
2(1 )
E s12 +
2
2(1 )
2
2
=
205
E s12
2(1 )
; W = Wq + E [ s1 ] .
2
Hng M / M / 1 : Wq =
2
2 1
1
1
; W = Wq + =
+ =
( )
( )
2
L = W =
; Lq = Wq =
.
( )
Hng M / D / 1 :
Wq =
2
2 1
1
2
; W = Wq + =
;
+ =
2 ( )
2 ( ) 2 ( )
L = W =
2
+ ; Lq = Wq =
.
2 ( )
2 ( )
(k + 1)
(k + 1)
1
(k + 1)
1
k2
=
; W = Wq + =
+ ;
Hng M / E k / 1 : Wq =
2k ( )
2k ( )
2 1
L = W =
(k + 1) 2
(k + 1) 2
+ ; Lq = Wq =
.
2k ( )
2k ( )
[ ]
j > i +1
nu i + 1 j 1
nu
Wq
E U 2
2E [U ]
; Wq
var [ U ]
. Khi cng lu thng 0 th thi gian ri i1 tin
2E [U ]
lim Wq
var [ U ]
var [ u1 ] var [ t1 ] + var [s1 ] ( var [ t1 ] + var [s1 ])
.
=
=
=
2E [U ] 2E [ u1 ]
2E [ u1 ]
2(1 )
206
CU HI N TP V BI TP
7.1 Kt qu nh cho cng thc lin h gia cc s o hiu nng ca mt h thng sp hng.
ng
Sai
Sai
Sai
Sai
.
( )
Sai
(k + 1) 2
.
2k ( )
Sai
Lq =
k +1
(k 1)!(k ) 2
p0 .
207
208
Hng dn tr li
HNG DN TR LI
HNG DN V P S CHNG I
1.1
1.2
1.3
1.4
1.5
1.6
1.7
1.8
1.9
1.10
Sai
ng
Sai
ng
ng
ng
Sai
ng
Sai
Sai
1.11
1.12.
3
5
a. 1 4i
b. i
c. 25
d. 9 46i
e. 1
f.
a.
1
3
i
2 2
b. 2, 1 + i, 1 i
3
+ 2 k
i 4
3
1.13.
a. z =
1.14 .
2e
16 2
i.
5 5
, k = 0, 1, 2
b.
z = 2e
i4
+ 2 k
, k = 0, 1, 2 .
a. u ( x, y ) = x 3 xy ,
3
b. u ( x, y ) =
1 x
y
.
, v ( x, y ) =
2
2
(1 x) + y
(1 x) 2 + y 2
c. u ( x, y ) = e cos3 y ,
3x
1.16. w '( z ) = 1
v ( x, y ) = 3 x 2 y y 3 .
v( x, y ) = e3 x sin 3 y .
1
, khng gii tch ti z = 0 .
z2
1.17. u ( x, y ) = x x 2 + y 2 ,
v ( x, y ) = y x 2 + y 2 .
208
Hng dn tr li
u
= x2 + y 2 +
x
v
= x2 + y 2 +
,
2
2
y
x +y
u
=
y
v
=
x
xy
x2 + y 2
x2
xy
x2 + y 2
y2
x2 + y2
z z
w(z ) w(0)
= lim
= 0 . Vy w '(0) = 0 .
z 0
z 0
z
z
lim
1.18.
a. w '( z ) = 4 z
1.19.
a. v( x, y ) = 3 x y y + C , w( z ) = z + Ci .
b. w '( z ) =
2z
.
( z + 1) 2
2
b. v( x, y ) = 2 xy + 2 y + C , w( z ) = z + 2 z + Ci .
2
1.20.
a. u ( x, y ) =
x +1
1
+ C , w( z ) =
+C .
2
2
z +1
( x + 1) + y
b. u ( x, y ) = x y 3 y + C , w( z ) = z + 3iz + C .
2
1
l hp ca php i xng qua ng trn n v v php i xng
z
u2 + v2 =
1
:
4
1
.
4
b. Bin ng phn gic th nht thnh ng phn gic th hai: v = u .
c. u 2 + v 2 u = 0 .
d.
1
.
2
1+ z
bin 1, 0 , ln lt thnh 0 , 1, 1 v vy php bin hnh
1 z
phn tuyn tnh ny bin trc thc thnh trc thc, bin ng thng nm trn tia Arg z = + k
3
2
vi trc thc mt gc : u 2 + v 2
v = 1.
3
3
1.22. Php bin hnh w =
1.23.
a. on thng ni w1 = 1 v w2 = i .
209
Hng dn tr li
b. ng trn tm (1; 2) bn knh 4: w + 1 2i = 2 2 .
1.24. p dng cng thc (1.47) ta c: w = k
1.25.
I=
z dz =
a.
b.
1.26.
x 2 + y 2 (dx + idy ) .
C
1
1 x 1
C :
y=0
I=
a.
I = 2i cos = 2i .
b.
I = v
z2
I=
2
x dx = 2 xdx = 1 .
0
x = cos( t )
C :
y = sin( t ) ; 0 t
1.27.
1 z
z 1
; w(i ) = 1 k = i w = i
.
1+ z
z +1
ez
1
1
0
1
dz = v e z
dz = 2 i e e .
1
z ( z + 1)
z
z
+
= 0.
z = 2
1.28. C : z 1 = 1 I = v
1.29. a. I = v
sin( z / 4)
z + 1 dz = 2 i sin( z / 4) = i .
z 1
2
z + 1 z =1
1
''
2 i 1
( z + 1)3
dz =
2! ( z + 1)3
( z 1)3
b. I = v
=
z =1
1
''
2 i 1
( z 1)3
dz =
2! ( z 1)3
( z + 1)3
i
1.30. a. R = 2; z = 2e
=
z =1
1
1 z
3 i
. c. I = 0 .
8
zn
1
=
min hi t z 2 .
n 2 2n n 2
i
b. t u = ( z i ) ; R = 3, u = 3e
3
3 i
.
8
un
ein
=
0 : min hi t z i < 3 3 .
n
n
3 + n 1+
3n
1
1
1
2
1 z
=
+
,
''
,
w
e
4
3
(1 z )2
(1 z ) (1 z )
210
Hng dn tr li
1
1 z
1
2
4
6
+
+
+
4
6
5
5
(1 z ) (1 z ) (1 z ) (1 z )
3
13
w = e 1 + z + z 2 + z 3 + " .
2
6
w ''' = e
Cch 2:
1
1 z
= e1+ z + z
2 + z3 + o ( z3 )
= e e z+ z
2 + z 3 + o ( z3 )
z + z 2 + z 3 + o( z 3 )
z + z 2 + z 3 + 0( z 3 )
= e 1+
+
1!
2!
) + (z + z
2
+ z 3 + o( z 3 )
3!
+ o( z )
3
13
= e 1 + z + z 2 + z 3 + o( z 3 ) .
2
6
b.
1.32. w =
2 / 3 1/ 3
+
z 1 z + 2
a. w =
21 1 1
1 z z 2 z3
1 + + " + + 2 + 3 + "
6 2 4 8
z
3 z z
2
1 z z 2 z3
+ " 1 + z + z 2 + "
b. w = 1 +
6 2 4 8
3
c. w =
1 1 2 4
21 1 1
2 + 3 " + + 2 + 3 + " .
3 z z
z
z
3 z z
dz
1
1.33. I = v
C ( z 1)2 ( z 2 + 1) dz = 2 i z 2 + 1
'
1
+ 2 i
2
( z 1) ( z + i )
z =1
1 i
2
=
z= i
dz
1
1
= i .
2
i
=
+
3
1+ i 3
z4 +1
2
1 i
4
4
2
2
211
Hng dn tr li
1.35.
a.
z2 +1 1+ i
z 2 + 1 1 + i
I = 2i Re s
+
;
Re
s
;
4
4
2
2
z
z
+
+
1
1
2
1 + i 2
1+ i
+1
+1
2
2
+
= 2i
= 2 .
3
3
1+ i
+
i
1
4
2
2
b.
I=
1
a. I = Im
2
1
b. I = Im
2
xe i 2 x
x2 + 4
e ix
e 4
ze i 2 z
1
Im 2i Re s
; z = 2i =
.
2
2
z2 + 4
dx =
2
2
x( x + 1)
dx
(2e 3)
1
e iz
e iz
Im 2i Re s
; z = i + Re s
; z = 0 =
.
2
2
2
2
2
4
e
z
(
z
1
)
z
(
z
1
)
+
+
1.39.
2
3
b. I = 2 .
x ( n) z
a. X ( z ) =
na n
x ( n) z
d. X ( z ) =
'
ne
na n
n =0
ea z
ea z
=
= z
; z > e a .
e a z 1 (e a z 1) 2
z
a n u (n 1) z n = a
n =
n=0
N 1
e i
= z ; z > 1.
=
z e i
n=0 z
in n
1
ea z
=
=
; z > ea .
a
a
e z 1
n=0 e z
n=
c. X ( z ) =
n=0
n=0
X ( z) =
n =
b. Ta c
z
z n = a
n=0
n=0
n +1
n +1
z N 1
z N 1 (z 1)
212
z
; z <a.
za
; z .
Hng dn tr li
1.40. Trong min z >
1
;
2
n
1 n
1
X ( z) =
=
=
=
z
n5
z 3 (2 z 1) z 4 1 1 z 4 n=0 2 z
2
n =4
2z
1
x (n) =
u ( n 4) .
n 5
2
HNG DN V P S CHNG II
2.1
2.2
2.3
2.4
2.5
2.6
2.7
2.8
2.9
2.10
ng
Sai
ng
ng
Sai
Sai
ng
Sai
ng
ng
b. cos 4 t =
c.
6
3 sin t sin 3t
X (s) =
.
2
4
( s + 1)( s 2 + 9)
x(t ) = sin 3 t =
L {ch3t} =
13
4s
s
3 1
1
+
+ cos 2t + cos 4t X ( s) = +
8 s s 2 + 4 2 s 2 + 16 2
8 2
8
s
s 9
d. x(t ) = 1 + te t
L {e 2t ch3t}=
s+2
( s + 2) 2 9
)3 = 1 + 3te t + 3t 2e 2t + t 3e 3t
X (s) =
1
3
6
6
+
+
+
.
s ( s + 1) 2 ( s + 2) 3 ( s + 3) 4
e 2t + e 2t
s 3 3s
cos t X ( s ) =
.
2
s 4 s 2 + 25
e.
x(t ) = ch 2t cos t =
f.
e t
(sin 6t sin 2t )
2
3
2
s + 2 s + 37
1
2
s + 2s + 5
a.
s
s2 + 9
.
X ( s ) =
=
s 2 9 ( s 2 9) 2
213
Hng dn tr li
s2 2
b. L {t cos t} = 2
( s + 2 )2
1 ( s + a)2 2
(s a)2 2
L {t cos tch at} =
.
+
2
2 ( s + a)2 + 2 2
( s a)2 + 2
) (
'''
24 s ( s 2 1)
1
.
t sin t = 2 =
4
2
s +1
+
s 1
c.
L{
d.
e.
f.
X (s) = L
X ( s) = L
4t
u
1 s 2 + b2
cos at cos bt
u
=
du = ln 2
t
2 s + a 2
s u 2 + a 2 u 2 + b2
e at ebt 1
1
s+b
=
du = ln
.
t
s+a
s u + a u + b
s2 + 2
s ( s 2 + 4)
a.
L {cos2 t} =
b.
x(t ) = (t 1) 2 (t 1) X ( s ) = e s
c.
x(t ) = t ( (t ) (t 1) ) + (2 t ) ( (t 1) (t 2) )
s2 + 2
.
s ( s 2 + 4)
2
.
s3
= t (t ) 2(t 1) (t 1) + (t 2) (t 2) X ( s) =
1 2e s + e2 s
.
s2
1 2 1
1
3 2+
ss
s +1
s
c.
b.
1 s3 + s 2 + 2 s 2
.
2
2
2
s
s +
s
.
( s 2)( s 2 + 1)
214
s + ( s 1)e s
.
s2 + 1
Hng dn tr li
d.
1
1 et
1
s +1
=
du = ln
s
t s u u + 1
t
X (s)
2.15. t y (t ) = x(u ) du Y ( s ) =
s
0
L 1 e
u
1 1
du = ln 1 + .
s s
t
Y ( s ) X ( s )
= 2 .
y (t1 )dt1 =
s
s
0
a.
1
e s
b. 2
s
s (1 e s )
1 s
th
s 2
s
c.
th
2
2
s
1
1
2
d. 2
s+ s
s +1
e 2 (1 e s
a.
t 3
e t sin tdt =
S dng cu 2, c,
b.
e sin t
1
dt = arctg
t
s
0
=
s =1
24 s ( s 2 1)
( s + 1)
2
= 0.
4
s =1
c. p dng cu 2. e,
cos 6t cos 4t
1 s 2 + 42
dt
ln 2
=
t
2
s +6
0
3t
d. p dng cu 2. f,
= ln
s =0
2
.
3
e6t
s+6
= ln 2 .
dt = ln
t
s + 3 s =0
(sin
2 n +1
b.
(sin
2n+2
''
''
2.19. Tm hm gc
s2
( s 1 + 1)2
1
2
1
t2
t
=
=
+
+
x(t ) = e 1 + 2t + .
a.
2
( s 1)3
( s 1)3
( s 1)3 ( s 1) 2 s 1
b. e 3t cos 2t
d. 4e 4t (1 t )
e. cos 2t t sin 2t
215
Hng dn tr li
e 2t
t + 2 sin 2t 2t cos 2t .
2 2
f.
2.20. Tm hm gc
a. 2e t 2 cos t + sin t .
b.
1
1
1
1
1
s2
= 3 3
= 3
+
3
2
s ( s + 1) s s + 1 s 3( s + 1) 3( s s + 1)
3
1
1
( s 1/ 2) 3 / 2
t 2 1 t 1 2
3
1 2
3
t
e sin
t
= 3
+
x(t ) = e + e cos
2
2 3
3
2
2
s 3( s + 1)
3
1 3
3 s +
2 4
1 t
4
e ( 4 cos t 3sin t ) e3t
c.
5
5
1 t 2t 1
7t 2
e + e + 4t
3
2
3
d.
2.21. Tm hm gc
a. 3 +
t2
e2t ( 2 cos t + sin t ) . b. (t 1/ 3) (t 1/ 3) cos(t 1/ 3)
2
1 e
2 t
c.
2.22.
2.23.
3t
2
(1 3) .
1 1/ s 1 1
1
1
1
1
1 1
= 1 +
+ " = 2 +
+"
e
2
3
3
s
s s 2! s 3! s
s s 2! s 3! s4
a. x(t ) =
t
t
2
(2!)
(3!) 2
t 2 et
12
a. x(t ) = cos at 2
(2 t ) + (2 t ) (2 t )
+" = 1
2
22
22 42
22 42 62
+ " = J 0 (2 t ) .
b. x(t ) = t 3et
c. x (t ) = 2sin t cos 2t
2.25.
4 (t 3)3 e4(t 4)
J 0 (t ) * J 0 (t ) = sin t .
x(t ) = 1 t +
2.24.
d.
d. x(t ) =
sin at
sin at
+ f (t ) *
a
a
b. x(t ) = C1ch at + C2
sh at
sh at
+ g (t ) *
.
a
a
216
4
4
1
cos 3t + sin 3t + cos 2t .
5
5
5
Hng dn tr li
1 2 1 t 3
1
(
)
2
sin
cos t
=
+
+
+
x
t
t
e
t
2
2
2
2
2.26. a.
y (t ) = 1 1 e t + 3 sin t 1 cos t
2
2
2
1 t 4 2t 2
1
1 t
9
9
3
2 2 5 2 1 t
x(t ) = 3 t + 3 t 3 3 e
.
c.
2
8
1
1
2
t
y (t ) = t + + e + te + cos t
3
3 3
3
Hay 16 +
a.
Q=
50
+ 2s I = L { E}
s
50
+ 2 s ( sQ q (0)) = L { E} 16s + 50 + 2s 2 Q = L { E} .
s
150
q (t ) = 6 6e 4t cos3t 8e 4t sin3t ;
s ( s + 8s + 25)
2
i(t ) =
b. Q =
dq
= 50e4t sin 3t .
dt
150
( s + 9)( s 2 + 8s + 25)
2
25
25
( 2sin 3t 3cos3t ) + e4t ( 2sin 3t + 3cos3t )
52
52
dq 75
25
i (t ) =
= ( 2cos3t + 3sin 3t ) e 4t (17sin 3t + 6cos3t ) .
dt 52
52
q(t ) =
2.29.
a. a0 = 3, an = 0; bn =
a. x(t ) = 1 (1) n
n =1
( sin10t + 2cos10t ) .
3 1 (1)n
10 t
) . Chui Fourier 3 +
2
3
.
2
) n4 sin n4 t .
217
3 1 (1) n
n =1
) sin n t .
5
Hng dn tr li
) n16
b. x(t ) = 4 + (1) n 1
n =1
2.31.
cos
2
n
t.
4
x ( n) z
x(n)ei 2 nf = 3ei 2 f
a. Bin i Z : X ( z ) =
n =
1
3z
1
1
= =
=
, z > .
1 3z 1
3
n =0 3 z
1
3z
b. Bin i Fourier:
l
X(f ) =
n =
c.
n=0
=
1
d l
X ( f ) = (i 2 n) x(n)ei 2 nf
df
n =
i d 3ei 2 f
3ei 2 f
Yl ( f ) =
i 2 f
=
2 df 3e
1 3ei 2 f 1
2.32. x(n) =
l
X ( f )ei 2 n f df =
1/ 4
i 8 f i 2 n f
1
3e
i 2 f
1/ 4
df =
b. I =
1 d l
X(f )
i 2 df
ei 2 ( n4) f df
1/ 4
1 sin ((n 4) / 2 )
2 (n 4) / 2
= 2 cos(2(n 4) f ) df =
1
nx(n)ei 2 nf =
1/ 4
X(f ) =
a. l
3ei 2 f
= X ( z ) z =ei 2 f .
3ei 2 f 1
n =
1/ 4
2.33.
n4
=
n=4
1
n4
sin c
.
2
2
sin T cos t
d =
sin T it
e d .
t <T
t >T
0
sin u
1
c. S dng kt qu b. vi T = 1, t = 0
du =
u
2
d.
x(t ) dt =
2
l
X ( f ) df
218
sin
d = .
Hng dn tr li
2T =
sin 2 2Tf
2
(f )
2T
df =
sin 2 u
u2
4T
du =
sin 2 u
u2
du
sin 2 u
u2
du =
.
2
2.34. p dng cng thc (2.93) tch phn Fourier cho hm chn:
x(t ) =
2(1 cos t )
.
t2
2.35. p dng cng thc (2.93) tch phn Fourier cho hm chn:
cos t d e
cos u du v
cos u du = L {cos t} s =1 =
1
1 + 2
A
a. l
X ( f ) = i T [sin cT ( f + f 0 ) sin cT ( f f 0 )] .
2
2.36.
X ( f ) = T sin c 2 (Tf ) .
b. l
a. l
X(f ) =
2.37.
x(t )e
i 2 ft
b. l
X(f ) =
dt = e
t
T e i 2 ft dt
t
T e i 2 ft dt
t + i 2
e T
f t
dt
= 2 e
t
T
T
.
1 + i 2 Tf
2T
.
1 + (2 Tf ) 2
ei 2 ft
cos(2 ft )
2 cos(2 fa)
2 a f
.
t 2 + a 2 dt = 2 t 2 + a 2 dt = a 2 + 1 d = a e
0
0
sin(2 f ) (2 f ) cos(2 f )
l
X ( f ) = 2 (1 t ) cos(2 ft )dt =
2 3 f 3
0
4/3
d.
X(f ) =
c. l
f 0
f =0
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
3.9
3.10
Sai
ng
Sai
Sai
Sai
ng
ng
ng
Sai
Sai
3.12. a.
16
b. 2
315
3.13.
a. 3!
3.14.
a.
c.
12
d. 4 2 (s dng ( 1/ 4 ) = 4 ( 3/ 4 ) ).
b. i bin s y = 2 x suy ra
i bin s x = y suy ra
3
(7) 45
=
27
8
(1/ 2) =
3
3
219
b.
2 4 ln 3
Hng dn tr li
3.15. i bin s y = ln x = ln
1
180
3.16.
a.
3.17.
a.
3.20.
a. t y =
8
315
3.23.
a. x n J n ( x) + C
3.24.
a. J 3 ( x) =
64 2
15
b.
5
12
16
9 3
c.
b.
8 x2
c.
x p 1
p
x + 1 dx = B( p,1 p) . b. t x = y v p dng a.
2
4
a.
b.
x +1
3.21.
1
.
x
c.
3 3
J ( x)
+C
b. n
xn
J1 ( x)
4
J 0 ( x)
x
2 2
c. (8 x 2 x 4 ) J 0 ( x) + (4 x 3 16 x) J1 ( x) + C .
b. 6 3 xJ1 ( 3 x ) 3 3 x 2 J 0 ( 3 x ) + C
a. y = z 0 ( 2
1
ax 2 )
b. y = z 0
1
(x 2 )
c. y = x
2z
( x)
1
d. y = x 2 z 1 ( x 2 ) .
4 2
HNG DN V P S CHNG IV
4.1
4.2
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
4.9
4.10
Sai
ng
Sai
ng
ng
ng
ng
Sai
Sai
ng
= x 8 y
92
4 7
64
32
288
u + u =
4.11. a.t
u + u + u
.
7
7
7
7
7 7
= 7 y
= y x
u + u 8u = 0 .
b. t
= 2x
= x+ y
c. t
= x
u + 18u + 9u 2u = 0 .
220
Hng dn tr li
= 2x y
d. t
= 3x
4.12.
= 2 x + sin x + y
a. t
= 2 x sin x y
2
b. b ac = xy
u + u 2u + u u = .
u +
u u = 0 .
32
xy < 0
xy = 0
xy > 0
1 3 2
1
x y + cos y y 2 1 + x 2 .
6
6
a. u ( x, y ) = F ( x y ) + G ( x
1
y) .
2
b. u ( x, y ) = ( x + 2 y ) F ( x) + G ( x) .
4.16.
1
a. u ( x, y ) = F ( x + iy ) + G ( x iy ) + e 2 x + y .
5
b. u ( x, y ) = F ( x + 2 y ) + G ( x 2 y ) +
1 2x + y
.
xe
4
2 2
2
2
4.17. u ( x, t ) = 5e 32 t sin 4x 2e 128 t sin 8x + 2e 20 t sin 10 x .
4.18.
a. k = 3
b.
4.19.
a. u max =
1
1
1 1
1
,
,
ti
v
;
2
2
2
2 2
u min =
k = 0 v k = n 2 vi n > 2 .
1
1
1 1
1
,
,
ti
v
.
2
2 2
2
b. u max = 4 ti ( 2 , 0 ) ; u min = 9 ti (0 , 3) .
8 x2 y2 6x
4x
64 x3
=
+
+
u
(
x
,
y
)
4
4.21. a. u ( x, y ) = 2 xy b.
2
x2 + y2
x2 + y 2
x2 + y2
4.22. a phng trnh v dng chnh tc u = 0 . Tch phn phng trnh ny v s dng cc
iu kin bin ta c:
4.23.
u ( x, y ) = f x y 2 +
3
a. u ( x, y, z, t ) = e x cos y + t ( x 2 y 2 ) .
x+2y
g (t ) dt .
2
x y2
3
b. u ( x, y, z , t ) =
221
x
2
x t2
Hng dn tr li
4.24. u ( x, y, z , t ) = x 3 y 2 + (3 xy 2 + x 3 )t 2 + xt 4 + ( x 2 y 4 3 x 3 )t
1
1
1
+ ( y 4 9 x + 6 x 2 y 2 )t 3 + (2 y 2 + x 2 )t 5 + t 7 .
3
2
15
b. u ( x, t ) = e x ch t + e x sh t .
4.25.
a. u ( x, y, t ) = x 2 + y 2 + t + 2t 2 .
4.26.
2
2
2
1
1
a. u ( x, y, z , t ) = e a t sin x + e 4a t cos 2 y + e a t cos z + .
2
2
b. u ( x, t ) =
4.27.
x
(1 + 4t ) 3
x2
4t +1 .
a. u ( x, t ) = e t sin x .
HNG DN V P S CHNG V
5.1
5.2
5.3
5.4
5.5
Sai
ng
Sai
ng
Sai
A
1
5.9. E[x (t )] = E[ A0 sin( 0 t + )] = A0 sin( 0 t + )
d = 0 cos( 0 t + )
= 0.
2
2
=0
0
A02
A2
E[cos( 0 ) cos( 0 (2t + ) + 2)] = 0 cos( 0 ) .
2
2
A02
cos( 0 ) .
Vy {x (t )} l qu trnh dng c hm t tng quan K x () =
2
T
A02 sin 0
1
A02
1
cos
d
0
2T 0
T T 2
0
T
0
222
1 sin 0
T
0
T
0
cos 0
02
Hng dn tr li
A02
=
2T 0
1 cos 0T
sin 0T sin 0T +
T 0
khi T
Mt khc E [ R ] =
0
r2
r2
2
e 2 dr
1
2 t 2 et dt
= 2(3 / 2) =
; E [ cos(t + )] = 0 .
Vy E[x (t )] = 0 .
= E R 2 E ( cos( (t + ) + ) )( cos(t + ) )
cos ( (2t + ) + 2 ) + cos
2 cos
= E R 2 E
= E R
2
2
r3
E R = 2
r2
2
e 2 dr
= 2
Vy
te
dt = 2 2(2) = 2 2 .
K x ( ) = 2 cos .
K x ( ) = cos .
n =
n=
223
Hng dn tr li
1
3ei 2 f
3ei 2 f
= 1
7 4 + 3ei 2 f 4 + 3ei 2 f
1
.
=
25 + 24 cos 2 f
Vi mi 0 :
P(f )= e
i 2 f
K x ( )d =
i 2 f
2 2
d = 2
.
+ 4 2 f
K x ( ) =
ei 2
P ( f )df =
1
B2
i 2 f
( B f ) df
= sinc2 B .
HNG DN V P S CHNG VI
6.1
6.2
6.3
6.4
6.5
6.6
ng
Sai
ng
Sai
ng
ng
22
= 2e 2 ;
2!
22 4 44
43
= e6 .
e
2!
4!
3
Hng dn tr li
43
P { X (1) = 2, X (3) = 6} e 3 5!43 5.44 5 2 4
=
=
=
= . .
b) P { X (1) = 2 X (3) = 6} =
6
P { X (3) = 6} .
3.65 3.64 3 3
6 6
e
6!
6
2 22
1+ +
1! 2!
2 2 2 2
e
= 4e 4 .
1!
2!
b) P
W21
< W22
c) P W < W
1
n
2
m
1
.
1 + 2
2
n + m 1
}= C
k =n
k
n + m 1
1
1
2
= 3
+
.
1 + 2 1 + 2 1 + 2
1 2
1 + 2 1 + 2
n + m 1 k
55 5 57
.e
5!
7! = C 5 1 (cng thc 6.9).
12 12
12
2
10 10
e
12!
e 5
6.13 Gi X (t ) l s khch hng ti ca hng trong khong thi gian t , theo gi thit X (t ) l
qu trnh Poisson tham s = 10 . Gi X 1 (t ) , X 2 (t ) ln lt l s khch hng ti ca hng c
mua hng v khng mua hng trong khong thi gian t th X 1 (t ) l qu trnh Poisson tham s
225
Hng dn tr li
P { X 1 (1) = 3, X 2 (1) = 6} = e
3 6
33 7 76
10 3 7
=e
e
.
3!
6!
3!6!
6.14 Theo nh l 6.2 v cng thc (6.7) cc bin ngu nhin S (n) c phn b m tham s ,
1
do E [ S (4) ] = .
V X ( 4) X ( 2) v X (1) c lp do
7.2
7.3
7.4
7.5
7.6
ng
Sai
Sai
ng
Sai
ng
1
25
;W = .
2
6
Hng M / D / 1 : Lq =
7
25
.
;W =
24
12
Hng M / E5 / 1 : Lq =
1
5
;W = .
4
2
(k + 1) 2
25(k + 1)
nh hn 3 khi v ch khi
=
2k ( )
12k
25(k + 1)
25
. Chn k nh nht tha mn iu kin l k = 3 .
3 k
12k
11
N
7.8 p2 =
N!
m =0
7.9 Lq =
, =
m!
k +1
(k 1)!(k ) 2
p0 ; Wq =
Lq
k +1
(k 1)(k ) 2
p0 .
k +1 p0
k +1 p0
1
1
; L = W =
=
+
+ ;
W = Wq +
2
2
k (k 1)(k )
k
k
(k 1)(k )
1
k k k 1 n
p0 =
+ .
k ! k n =0 n !
226
Hng dn tr li
7.10 k = 2 Lq =
3
3
3
1
3
W
=
W
=
+
L
=
+
;
;
;
.
q
2
2
4
2
4
(4 2 )
( 4 2 ) 2
27
27
12 6
Lq =
= 0, 675; Wq =
= 0, 056 ;
=
=
40
480
10 5
W=
27
1
51
51
+
=
= 0,106; L = 12W =
= 1, 275 .
480 20 480
40
227
Ph lc
PH LC
PH LC A: GI TR HM PHN B CHUN TC (t ) =
e
2
x2
2 dx
(t )
t
t
0,0
0,1
0,2
0,3
0,4
0,5
0,6
0,7
0,8
0,9
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,8
2,9
0,5000
5398
5793
6179
6554
0,6915
7257
7580
7881
8159
0,8413
8643
8849
9032
9192
0,9332
9452
9554
9641
9712
0,9773
9821
9861
9893
9918
0,9938
9953
9965
9974
9981
3,0
5040
5438
5832
6217
6591
6950
7291
7611
7910
8186
8438
8665
8869
9049
9207
9345
9463
9564
9649
9719
9778
9826
9864
9896
9920
9940
9955
9966
9975
9982
3,1
5080
5478
5871
6255
6628
6985
7324
7642
7939
8212
8461
8686
8888
9066
9222
9357
9474
9573
9656
9726
9783
9830
9868
9898
9922
9941
9956
9967
9976
9982
3,2
5120
5517
5910
6293
6664
7019
7357
7673
7967
8238
8485
8708
8907
9082
9236
9370
9484
9582
9664
9732
9788
9834
9871
9901
9925
9943
9957
9968
9977
9983
3,3
5160
5557
5948
6331
6700
7054
7389
7703
7995
8264
8508
8729
8925
9099
9251
9382
9495
9591
9671
9738
9793
9838
9875
9904
9927
9945
9959
9969
9977
9984
3,4
5199
5596
5987
6368
6736
7088
7422
7734
8023
8289
8531
8749
8944
9115
9265
9394
9505
9599
9678
9744
9798
9842
9878
9906
9929
9946
9960
9970
9978
9984
3,5
5239
5636
6026
6406
6772
7123
7454
7764
8051
8315
8554
8770
8962
9131
9279
9406
9515
9608
9686
9750
9803
9846
9881
9909
9931
9948
9961
9971
9979
9985
3,6
5279
5675
6064
6443
6808
7156
7486
7794
8078
8340
8577
8790
8980
9147
9292
9418
9525
9616
9693
9756
9808
9850
9884
9911
9932
9949
9962
9972
9979
9985
3,7
5319
5714
6103
6480
6844
7190
7517
7823
8106
8365
8599
8810
8997
9162
9306
9429
9535
9625
9699
9761
9812
9854
9887
9913
9934
9951
9963
9973
9980
9986
3,8
5359
5753
6141
6517
6879
7224
7549
7852
8132
8389
8621
8830
9015
9177
9319
9441
9545
9633
9706
9767
9817
9857
9890
9916
9936
9952
9964
9974
9981
9986
3,9
0,9987
9990
9993
9995
9996
9997
9998
9999
9999
9999
t
(t )
228
Ph lc
Fourier
l
X(f ) =
i 2 ft
x(t ) dt
Hm x(t )
X( f )
Bin i Fourier l
1. Tuyn tnh
Ax1 (t ) + Bx2 (t )
l1( f ) + B l
AX
X 2( f )
2. ng dng
x(at )
1 l
X ( f / a)
|a|
3. Lin hp
x(t )
l
X ( f )
4. i ngu
l
X (t )
x( f )
x(t Td )
ei 2 Td l
X( f )
e i 2 f0 t x(t )
l
X ( f f0 )
7. iu ch
x(t ) cos 2f 0 t
1l
1
X ( f f0 ) + l
X ( f + f0 )
2
2
8. o hm
d n x(t )
dt n
X(f )
( i 2 f )n l
Tnh cht
5. Tr
6. Dch chuyn nh
1
l
X( f )+ l
X (0) ( f )
2
i 2 f
x(u )du
9. Tch phn
( i 2 f )
t x(t )
10. o hm nh
x1 (t ) * x2 (t ) =
x1 (u ) * x2 (t u )du
dn l
X(f )
df n
l
X 1( f ) l
X 2( f )
12. Tch
l
X 1( f ) * l
X 2( f )
x1 (t ) x2 (t )
229
Ph lc
Hm x(t )
Bin i Laplace X (s )
1. Tuyn tnh
Ax1 (t ) + Bx2 (t )
AX 1 ( s ) + BX 2 ( s )
2. ng dng
x(at )
1 s
X
a a
e a t x(t )
X ( s a)
x(t a) (t a)
e as X (s )
5. o hm
dx(t )
dt
sX ( s) x(0)
6. o hm
d n x(t )
dt n
Tnh cht
3. Dch chuyn nh
4. Tr
t x(t )
n
n d X (s)
( 1)
n
x(u)du
X (s)
s
7. o hm nh
ds
8. Tch phn
0
t
9. Tch phn
" x(u)du =
(t u )n 1 x(u )du
X (s)
(n 1)!
sn
x (t )
t
X (u )du
s
x1 (t ) * x2 (t )
X 1 (s) X 2 ( s)
12. Duhamel
x1 (0) x2 (t ) + x '1 (t ) * x2 (t )
sX 1 ( s ) X 2 ( s )
T
x(t + T ) = x(t )
230
X (s) = 0
st
x(t )dt
1 e sT
Ph lc
2
u
1
e 4t x(u ) du
t 0
14.
1
s
J 0 (2 ut ) x(u) du
15.
16.
n n
t 2 u 2 J n (2 ut ) x(u ) du
0
1
f
s n +1 s
1
f s +
s
s2 +1
1
J 0 (2 u(t u) ) x(u) du
0
x(t 2 )
18.
19.
2
3 s
u 2 e 4u X (u ) du
t x(u )
(u + 1) du
f (ln s )
s ln s
P( s)
Q( s)
20.
1
f
s
17.
( s)
P(a )
Q' (ak )e ak t
k =1
231
Ph lc
TT
nh bin i Laplace X (s )
Hm gc x(t )
1.
1
s
2.
1
sn
3.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
t 1
( )
; >0
1
sa
4.
5.
t n 1
(n 1)!
; n = 1, 2, 3, ...
1
( s a) n
e at
; n = 1, 2, 3, ...
t n 1 at
e
( n 1)!
; >0
t 1 at
e
( )
1
( s a )
1
2
s +a
sin at
a
cos at
s2 + a2
e bt sin at
a
( s b) 2 + a 2
sb
2
( s b) + a
ebt cos at
1
2
s a
sh at
a
ch at
s2 a2
232
Ph lc
13.
14.
e bt sh at
a
( s b) 2 a 2
s b
2
( s b) a
e bt ch at
1
15.
(s
sin at at cos at
t sin at
2a
sin at + at cos at
2a
+ a2
1
cos at at sin at
2
t cos at
tsh at
2a
sh at + at ch at
2a
1
ch at + at sh at
2
t ch at
+a
2a 3
s
16.
17.
18.
19.
(s
+a
s2
(s
+a
s3
(s
s2 a2
(s
+ a2
1
20.
(s
atch at sh at
2a 3
s
21.
22.
23.
24.
(s
s2
(s
a
s3
(s
s2 + a2
(s
a2
1
25.
(s
+ a2
8a 5
233
Ph lc
s
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
33.
34.
(s
+ a2
t sin at at 2 cos at
8a 3
s2
(s
+ a2
(1 + a 2t 2 ) sin at at cos at
8a 3
s3
(s
+ a2
3t sin at + at 2 cos at
8a
(8 a 2t 2 ) cos at 7 at sin at
8
s4
(s
+ a2
s5
(s
+ a2
3s 2 a 2
(s
+ a2
t 2 sin at
2a
s 3 3a 2 s
(s
+a
1 2
t cos at
2
s 4 6a 2 s 2 + a 4
(s
+a
1 3
t cos at
6
t 3 sin at
24a
s3 a 2 s
(s
+ a2
1
35.
(s
a2
(3 + a 2t 2 ) sh at 3at ch at
8a 5
s
36.
37.
38.
(s
a2
at 2 ch at t sh at
8a 3
s2
(s
a2
at ch at + (a 2t 2 1) sh at
8a 3
s3
(s
a2
3t sh at + at 2 ch at
8a
234
Ph lc
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45.
46.
47.
48.
49.
50.
51.
s4
(s
a2
(3 + a 2t 2 ) sh at + 5at ch at
8a
(8 + a 2t 2 ) ch at + 7 at sh at
8
s5
(s
a2
3s 2 + a 2
(s
a2
t 2 sh at
2a
s 3 + 3a 2 s
(s
1 2
t ch at
2
s 4 + 6a 2 s 2 + a 4
(s
1 3
t ch at
6
t 3 sh at
24a
s3 + a 2 s
(s
a2
3 at
3 at
e at / 2
cos
+ e 3at / 2
3 sin
2
2
3a 2
1
s3 + a3
3 at
3 at
e at / 2
+ cos
e 3at / 2
3 sin
3a
2
2
s
s3 + a3
1 at
3 at
at / 2
e
2
cos
+
e
3
2
s2
s3 + a3
e at / 2 3at / 2
3 at
3 at
3 sin
cos
e
2
2
3a 2
1
s3 a3
3 at
3 at
e at / 2
cos
+ e 3at / 2
3 sin
3a
2
2
1
s3 a3
1 at
3 at
e + 2e at / 2 cos
3
2
s2
s3 a3
1
s 4 + 4a 4
4a 3
235
Ph lc
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
sin at sh at
s 4 + 4a 4
2a 2
s2
1
{sin at ch at + cos at sh at}
2a
s 4 + 4a 4
s3
4
s + 4a
cos at ch at
s4 a4
2a 3
s a
2a
s2
1
{sh at + sin at}
2a
s4 a4
s3
1
{ch at + cos at}
2a
s4 a4
e bt e at
1
s+a + s+b
2(b a ) t 3
1
s s+a
erf at
a
61.
1
s ( s a)
e at erf at
a
62.
1
sa +b
2
1
be b t erfc(b t )
e at
t
63.
64.
1
2
s +a
J 0 (at )
I 0 (at )
1
2
s a
65.
s2 + a2 s
; n > 1
s2 + a2
a n J n (at )
236
Ph lc
n
66.
s s2 a2
; n > 1
s2 a2
s2 +a2 )
eb ( s
67.
2
2
eb s + a
(t b) J 0 (a t 2 b 2 )
2 3
tJ1 ( at )
a
s +a
69.
(s + a )
s
70.
74.
75.
76.
77.
78.
tJ 0 (at )
(s 2 + a 2 )3
s2
71.
73.
J 0 (a t (t + 2b) )
s2 + a2
68.
72.
a n I n (at )
J 0 (at ) tJ1 ( at )
2 3
(s + a )
1
s (e s 1)
1
s
s (e r )
es 1
s
s (e r )
es
s (1 e s )
es
s (1 re
x(t ) =
s (1 re
r k ; [t ] l phn nguyn ca t
k =1
1 e s
s
[t ]
e s / a
s
cos 2 at
t
e s / a
sin 2 at
a
s3
e s / a
s +1
/2
t
a
; > 1
J (2 at )
a2
1
e 4t
ea s
s
237
Ph lc
ea s
79.
a2
e 4t
2 t 3
80.
1 ea s
s
a
erf
2 t
81.
ea s
s
a
erfc
2 t
82.
ea s
s ( s + b)
83.
a / s
s +1
e b(bt + a ) erfc b t +
2 t
; > 1
t a
2 +1
u2
e 4a 2 t J
84.
s+a
ln
s+b
e bt e at
t
85.
1 s 2 + a 2
ln
2 s a 2
Ci (at )
86.
1 s+a
ln
s a
Ei (at )
87.
88.
89.
+ ln s
6s
2(cos at cos bt )
t
( + ln s ) 2
s
90.
ln s
s
91.
ln 2 s
s
92.
ln t ; l hng s Euler
s2 + a2
ln
s2 + b2
( + 1) ( + 1) s
s +1
2 ( 2 u ) du
ln 2 t ; l hng s Euler
(ln t + )
2
(ln t + )
;
> 1
t ln t
238
2
6
Ph lc
93.
a
arctg
s
sin at
t
94.
1
a
arctg
s
s
Si (at )
95.
96.
97.
98.
ea / s
erfc
s
e
s2 / 4a2
es
/ 4a2
a/s
e 2 at
t
erfc ( s / 2a )
2a a 2 t 2
e
erfc ( s / 2a )
s
erf (at )
e as
erfc
s
as
1
(t + a )
1
t+a
99.
e as Ei (as)
100.
101.
102.
acrtg (t / a )
103.
1 t 2 + a 2
ln
2 a 2
104.
2
Si ( as) + Ci (as )
2
1 t 2 + a 2
ln
t a 2
105.
(t ) - hm Dirac
106.
e as
(t a)
1
t 2 + a2
t
2
t + a2
239
Ph lc
107.
e as
s
(t a)
108.
1 sh xs
s sh as
x 2 (1) n
nx
nt
sin
cos
+
a n =1 n
a
a
109.
1 sh xs
s ch as
(2n 1)t
(2n 1)x
4 (1) n
sin
sin
n =12n 1
2a
2a
110.
1 ch xs
s sh as
t 2 (1) n
nx
nt
cos
sin
+
a n =1 n
a
a
111.
1 ch xs
s ch as
112.
1 sh xs
s 2 sh as
113.
1 sh xs
s 2 ch as
1+
(2n 1)t
(2n 1)x
4 (1) n
cos
cos
n =12n 1
2a
2a
xt 2a (1) n
nx
nt
sin
cos
+
2
2
a n =1 n
a
a
x+
8a
(1)n
(2n 1) x
(2n 1) t
cos
2a
2a
114.
1 ch xs
s 2 sh as
t 2 2a (1) n
n x
n t
+ 2 2 cos
1 cos
a
a
2a n=1 n
115.
1 ch xs
s 2 ch as
8a
116.
117.
t+
119.
1 ch x s
s sh a s
n =1
(2n 1) x
(2n 1) t
sin
2a
2a
2 2
(1) n ne n
2
a
t / a2
sin
n =1
ch x s
ch a s
118.
sh x s
sh a s
1 sh x s
s ch a s
(1)n
(2 n 1)2 2t
2
(1)n1 (2n 1)e 4a
(2n 1) x
n =1
a n=1
(2 n1)2 2t
2
(1) n1 e 4a
1 2
+
a a n=1
240
cos
nx
a
sin
n2 2t
2
(1)n e a
2a
(2n 1) x
cos
2a
n x
2a
Ph lc
120.
1 sh x s
s sh a s
121.
1 ch x s
s ch a s
122.
1 sh x s
s 2 sh a s
123.
2 2
n t
x 2
(1)n
n x
2
+
e a sin
a n =1 n
2a
2 2t
(2 n 1)
(1)n
2
1+
e 4a
n=1 2n 1
xt 2a 2
+
a 2
x2 a2
1 ch x s
s 2 ch a s
+t
16a
(1)n
2 (1 e
n =1 n
(1)n
n =1 (2n 1)
1 J 0 (ix s )
s J 0 (ia s )
a2
126.
as 2
129.
130.
a2s2 + 2
ch (
as 2
4a
2a
1
as
)
2
(a s + )(1 e
2a
e as
s (1 e as )
as
2a
3a
4a
1
0
a
2 2
(2n 1) x
as
)
2
2a
n t / a
e
J 0 (n x / a)
x2 a2
2
+ t + 2a
3
4
n J1 (n )
n =1
1
as
th ( )
s
2
127.
128.
th (
cos
n x
1 J 0 (ix s )
s 2 J 0 (ia s )
) sin
125.
2a
n 2 2t
(2 n1)2 2t
2
e 4a
(2n 1) x
e n t / a J 0 (n x / a )
1 2
n J1 (n )
n =1
124.
cos
2a
3a
2a
3a
2a
3a
1
)
1
0
241
Ph lc
131.
132.
133.
134.
135.
e as
(1 e bs )
s
(t a) (t a b)
n [ (t (n 1)a ) (t na )]
s (1 e as )
n =1
e s + e 2s
s (1 e
n 2 [ (t n) (t (n + 1))]
s 2
n=0
1 e s
r n [ (t n) (t (n + 1))]
s (1 re as ) 2
n=0
a(1 + e as )
( (t ) (t a) )sin t
a2s 2 + 2
242
243
244