ACTUALITEIT

Cultuurspecifieke zorg: naar een all-in design?

Dat mensen wensen en voorkeuren hebben, is onvermijdelijk. Vraag is waar de
grenzen liggen aan de zorgeisen die ze mogen stellen aan artsen en andere
zorgverstrekkers. En vooral: hoe ga je daarmee om als arts?

Niet overdrijven
Tijdens de Pentalfa-editie(*) Bevallen buiten de lijntje van eind vorige maand ging dr.
Bernard Spitz, professor gynaecologie aan
de KU Leuven, dieper in op de rol die geloofs- en andere overtuigingen kunnen spelen bij de zorgeisen die mensen stellen aan
hun zorgverlener. In een interview met Artsenkrant vat hij de kern van zijn uiteenzetting
samen.
Zeggen dat speciale zorgverzoeken vanuit een geloofsovertuiging schering en in-

slag zijn, zou een schromelijke overdrijving

zijn, relativeert hij het probleem meteen.
En toch vond ik het de moeite waard om
hier even bij stil te staan. Ook al in het licht
van de actualiteit in het Amerikaanse Ferguson, die bewijst dat discriminatie nog lang
de wereld niet uit is. Ik ben er overigens zeker van dat veel zwarte artsen nog vaak geconfronteerd worden met discriminatie door
patinten, maar daar wordt weinig onderzoek naar gevoerd en mensen spreken er
niet over.

Vrije keuze?
Aan dit verhaal zijn twee kanten, gaat hij
verder. Enerzijds is de vrije keuze van de
arts een grondrecht waar de meeste artsen
in ons land ook achter staan en lijkt dit de
beste garantie op een hechte vertrouwensrelatie tussen arts en patint. Zeker in situaties waarin patinten kwetsbaar zijn, bijvoorbeeld bij een bevalling, is dat essentieel. Ik vind het dan ook niet meer dan normaal dat je als arts en als zorginstelling
rekening probeert te houden met de
wensen van de patint. Maar eindeloos ver
kan je hier niet in gaan; er zijn nu eenmaal
pragmatische grenzen aan het principe van
vrije keuze.

Voorkomen versus genezen

Belga Image

teeds meer patinten willen hun zorg

op een erg persoonlijke manier beleven. Een factor die daarbij dikwijls
een rol speelt, is de culturele achtergrond.
Velen onder u herinneren zich waarschijnlijk
nog hoe in 2007 een moslim van Jordaanse
afkomst verhinderde dat zijn vrouw verdoofd werd voor een spoedkeizersnede. De
anesthesist was immers een man... Die laatste schreeuwde de richtlijnen dan maar
door een kier van de deur naar de verpleegster, waarna de operatie toch van start kon
gaan. De vrouw en de baby overleefden het
gelukkig, maar de anesthesist in kwestie
diende achteraf wel een klacht in. Je zal het
maar meemaken als arts.

weliswaar als ze hun voorkeur tijdig aangeven maar enkel op basis van geslacht... Geef mij dan maar een positieve
benadering van diversiteit, met een all-in
design dat gericht is op iedereen in plaats
van op specifieke kansengroepen en
dat steunt op waarden als rechtvaardigheid, respect, dialoog en gelijke kansen.

Instellingen kunnen problemen vermijden door duidelijk te communiceren met hun patinten, sluit Spitz af.
Belangrijk is dat de mensen weten dat
ze eventuele specifieke eisen tijdig moeten doorgeven aan hun instelling, opdat die daar in de mate van het mogelijke rekening mee kan houden. Tegelijkertijd moet je hen duidelijk maken dat
Dat patinten zorgwensen hebben is logisch, maar er grenzen zijn aan de flexibiliteit: de eiaan de vrije artsenkeuze zijn er ook grenzen, aldus sen mogen de kwaliteit van de zorg niet
in het gedrang brengen. Uiteraard staat
prof. dr. Bernard Spitz.
het iedereen vrij om zorgverlening te
Stel dat je toelaat dat een patint een
weigeren. Maar als de gezondheid van een
vrouwelijke arts weigert, wat doe je dan met
derde op het spel staat, bijvoorbeeld van
iemand die geen zwarte arts wil of niet beeen ongeboren kind, dan mag je als arts
handeld wil worden door een homo of door
tegen de wil van de patint in handelen. Al
een arts met deze of gene politieke voorkeur?
wil ik hieraan toevoegen dat je door goed te
Een ziekenhuis kan toch moeilijk wachtdienoverleggen, met de patint maar ook en
sten samenstellen met van elk soort arts
vooral met zijn omgeving, kan vermijden dat
een?, aldus Spitz. Ergens een grens trekken
je die autoriteit moet gebruiken.
is ook gewoon arbitrair. Dat doet me denken
aan de situatie in Nederland: daar vaardigde
Tijs Ruysschaert
de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij
* Met het Pentalfa-project biedt de faculteit Geneeskunde
tot bevordering der Geneeskunst in 2007 een
van de KU Leuven interactief postgraduaat afstandsonderrichtlijn uit waarin ze stelt dat patinten posiwijs aan op vijf verschillende locaties in Vlaanderen (n in
tief mogen discrimineren tussen artsen
elke provincie) via een videoconferentie.

Onredelijke eisen komen vaak uit de omgeving

Tijdens de Pentalfa-bijscholing legde prof. dr. Bernard
Spitz de aanwezigen (in Leuven en op de vijf andere
locaties) enkele vragen voor over zorgdiscriminatie door
patinten. Van een wetenschappelijk onderbouwde
studie is dan wel geen sprake, maar aangezien er toch
een ruime groep van gynaecologen, vroedkundigen en
andere artsen de sessie bijwoonden, geven de antwoorden een goede indicatie van wat leeft onder deze
Vlaamse zorgverstrekkers.

DEXA-RHINOSPRAY

BE/1412-141003 10/2014

Ook eigen patinten

10

ARTSENKRANT Vrijdag 12 december 2014 Nr. 2388

Op de vraag wie al geconfronteerd werd met onredelijke zorgeisen van een patint met migratieachtergrond, antwoordde 10 % van niet. Volgens 23 %
gebeurt het wel maar levert het geen problemen op.
36% gaf dan weer aan dat dit zich voordoet en nog
geen problemen oplevert en 31% antwoordde dat
dergelijke eisen hen effectief voor problemen stellen.
Dat ruim twee derde van mijn collegas aangeeft
dat onredelijke zorgeisen van patinten met een
migratieachtergrond problematisch zijn of in die richting
evolueren, is toch opvallend. En het staat ook in

contrast met mijn eigen ervaringen, is prof. Spitz eerlijk. Al is er wel een heel belangrijke nuance: ik stelde
ook de vraag of patinten mt een migratieachtergrond
vaker onredelijke zorgeisen stellen dan patinten
znder zon achtergrond, en daarop antwoordde slechts
47% affirmatief. Ook onze eigen patinten komen dus
blijkbaar met buitensporige desiderata aandraven...

Omgevingsprobleem
Uit de mini-enqute bleek verder dat de meeste artsen (89%) vinden dat het probleem van onredelijke eisen zich vooral in de omgeving van de patint met een
migratieachtergrond situeert. En tot slot polste prof.
Spitz naar het beleid in de zorginstellingen rond de aanpak van exuberante zorgeisen. Ruim de helft van de
specialisten (54%) antwoordde dat zijn of haar werkgever hier geen enkele strategie voor uitwerkte. 13%
stelde dat hieraan gewerkt wordt, en 8% verklaarde dat
er al sprake was van een officile politiek. Een op vier
verklaarde dat er een beleid is, maar dat dit volledig
steunt op persoonlijke initiatieven.

T.R.