Univerzitet u Bihau Ekonomski Fakultet

Biha
Studij: 4+1

Seminarski rad iz predmeta Ekonomija Evrope

Na temu : Ugovor iz Mastrihta

Student: Ervin Podi

Mentor: Prof. dr. Halil Kapi

Biha , April 2010

Sadraj:
1. Znaaj ugovora
2. Etape (dijelovi) ugovora
3. Opisi najznaajnijih dekleracija

1. UVOD
Europska unija (EU) je jedinstvena nadnacionalna integracija europskih demokratskih
zemalja okupljenih s ciljem zajednikog promicanja mira i prosperiteta. Zemlje lanice
Europske unije ustanovile su zajednike institucije kojima su podredile dio svog suvereniteta
kako bi se odluke glede specifinih pitanja od zajednikog interesa mogle donositi
demokratski, na europskoj razini.
Povijesni korijeni Europske unije lee u Drugom svjetskom ratu. Kako bi se zauvijek
sprijeila ubijanja i razaranja, roena je ideja o europskom integriranju. Po zamisli Jeana
Monneta, francuskog stratega i strunjaka za razvoj koji je uvidio da s razlozi sukoba izmeu
Francuske i Njemake u oba rata leali u pokuaju uspostave kontrole nad Ruhrskom oblasti,
sreditu njemake teke industrije i vojne industrije, stvoren je prijedlog o udruivanju
francuske i njemake teke industrije pod zajednikom upravom, tzv. Visokim povjerenstvom.
Prijedlog je podran od vodeih evropskih voa toga vremena, a po prvi puta izloen javnosti
9. maj 1950. u govoru francuskog ministra vanjskih poslova Roberta Schumana koji je za
njega sastavio sam Monnet. Taj je datum odabran kao "roendan" EU i svake se godine slavi
kao Dan Europe. Nedugo potom, osnovana je Europska zajednica za ugljen i elik, koju su
podrale Francuska, Njemaka, Italija, Luksemburg, Belgija i Nizozemska, a Monnet je
imenovan njenim prvim Visokim Povjerenikom.
Nakon 1. svibnja 2004. kada je Europskoj uniji pristupilo deset novih lanica, Unija
ima 25 lanica sa ukupnom povrinom od 3.976.000 km2 i 456.953.258 stanovnika.
Pristupanjem Bugarske i Rumunjske, broj stanovnika poveat e se na oko 500 milijuna.
U ovome seminarskom radu izuavat emo jedan od najvanijih ugovora Evropske unije.
Naime za Ugovor iz Mastrihta moemo rei da je ona odskona daska za veinu Evrope jer je
tada vrena izmjena i dopuna vanijih ugovora dodavajui im dodate protokole , dekleracije
kojom uvruju kako politiku tako i ekonomsku saradnju , a ujedno je poveana pravna i
sudska saradnja. Takoe emo uvidjeti kakve su to olakice i oteavajue okolnosti koje su
prijetile nastanku ugovora. Ujedno saznat emo koje su to organizacije nastale radi
poboljanja kako ivotnog tako i ekonomskog standarda, takoe na kojem principu je nastala
Evropska Unija, zato ba jedan taj odreeni princip. Sve ostale znaajnosti ovog ugovora ,
njegovih ciljeva i ciljeva Evropske Unije uopteno.
Tadanji predstavnik EZ-e je rekao: Ovaj ugovor oznaava etapu u procesu stvaranja
jo blie unije meu ljudima Evrope. Europska zajednica (EZ). Izraz Europska zajednica
rabio se za cijelu integraciju do stupanja na snagu Ugovora o Europskoj uniji iz Maastrichta,
1993. Pod tim terminom podrazumjevale su se tri Zajednice utemeljene ugovorima u Parizu i
Rimu. Europske zajednice je pravilno ime za Zajednicu, koja je obuhvaala: Europsku
zajednicu za ugljen i elik, Europsku ekonomsku zajednicu i Europsku zajednicu za atomsku
energiju. U slubenom govoru Europske unije nakon 1967., spomenute se tri zajednice
skraeno nazivaju Zajednica. Europska zajednica za ugljen i elik prestala je postojati 23.
srpnja 2002. jer je ugovor o njenom osnivanju istekao nakon 50 godina. Ugovorom iz
Maastrichta su postavljeni ciljevi ekonomske i monetarne unije, jedinstvene valute,
zajednike vanjske i sigurnosne politike, zajednike obrambene politike, a zatim i obrane,
uvoenje dravljanstva Unije, uske suradnje u pravosuu i unutarnjim poslovima.

2. Znaaj ugovora
Konferencije predstavnika vlada drava lanica, sazvane su u Rim 15. decembra 1990.
godine da bi se zajednickim snagama donijela odluka o izmjenama koje je potrebno instalirati
u originalnom Ugovoru o osnivanju Evropske ekonomske zajednice, sa ciljem da se stvori
Politika unija i zavretak finalne etape Ekonomske i monetarne unije. Takoe se vre izmjene
u Ugovoru o osnivanju Evropske zajednice za ugalj i elik 1i ugovora Evropske zajednice za
atomsku energiju. . Europska unija nije nova organizacija pa ni pravna osoba ve svoje
zadatke ostvaruje preko organa EZ-a.
Promjenama iz Maastrichta uvode se nove odgovornosti i zadaci, i to prije svega u
podruju suradnje u vanjskoj politici i stvaranju monetarne unije, unutranjim pitanjima
sigurnosti i pravosua. Uvodi se i graanstvo Zajednice kao dopuna dravljanstva u zemljama
lanicama. Ostvarivanje tih zadataka nije povjereno supranacionalnim organima i ovlastima
EZ-a, ve se o njima odluuje na meudravnoj, diplomatskoj razini, dakle uz suglasnost
drava lanica. Takvo rjeenje smatra se prijelaznim. EZ ostaje samostalna organizacija,
mijenja naziv EEZ u EZ i uz postojee stjee nove odgovornosti u podruju zdravstva, zatite
potroaa, obrazovanja, kulture, zatite okolia i konkurencije.
Proirena su ovlatenja Europskog parlamenta ime odluke EZ-a stjeu demokratski
legitimitet, ali se oekuje smanjenje djelotvornosti, brzine i opsega odluivanja.
Ovaj ugovor e se bazirati na strukturi od 3 stuba (potporna stuba), a oni su :
1. Prvi stub ili centralni dio bavio se dopunom ugovora, Ekonomskom Monetarnom
unijom, EUROATOM ugovorom 2
2. Drugi stub se bazirao na zajednikoj saradnji izmeu vlada lanica EU, tanije drugi
stub je Zajednika vanjska i sigurnosna politika
3. Trei stub se bazirao na zajednikoj policijskoj i sudskoj saradnji
Naime ovaj ugovor se takoe nazivao Ugovor o Evropskoj Uniji. Zahvaljujui prvom stub
desile su se vane promjene i to u :
-

Institucija Dravljana Unije (eng. Citizenship of the Union)

Uvoenje zajednike valute Euro ( )
Formiranje Evropske Centralne Banke ( ECB )
Formiranje Suda Pravde

Prije potpisivanja ovog ugovora , ovaj ugovor je bio ustavljan i stavljan postrani zbog krizi
koje su potresle tadanju EZ. Naime u periodu 1992. godine potresle su je 3 krize a to su :
1. Prva i najtea kriza je bila duboka i ozbiljna ekonomska kriza koja je uzrokovala
ostale lanice da se okrenu rjeavanju ekonomskih problema, a ne kako rijeiti i
zavriti ugovor iz Mastrihta
2. Druga ozbiljna kriza je monetarna tenzija koja je stresla Evropsku Monetarnu Uniju
3. Trea, EU nije mogla implementirati zajedniku vanjsku i sigurnosnu politiku u doba
krize u Jugoslaviji te je stojala kao promatra kako se rat vraa nazad na kontinent.
Zbog ovakvog stanja EZ-a morala je nai neko uinkovito rjeenje da bi mogla zavriti
1

Evropska zajednica za ugalj i elik << http://hr.wikipedia.org/wiki/Europska_zajednica_za_ugljen_i_elik>>

Euroatom ugovor << http://ec.europa.eu/energy/nuclear/euratom/euratom_en.htm>>

ugovor i pustiti ga na snagu, te da se onda moe bazirati na ostale probleme koje potresaju
tadanju Evropsku Zajednicu.
Najvanija razlika meu stubovima odnosi se na metode odluivanja. Za politike koje
se odnose na prvi stub koristi se tzv. nadnacionalna metoda koja umanjuje utjecaj drava i
nacionalnih vlada, a poveava poloaj institucija Europske unije. Naime, vlade drava lanica
mogu sudjelovati samo u obliku i procedurama odreenima u ugovorima. To znai, npr., da
niti jedan akt ne moe u okviru prvog stuba, donijeti od Vijee Europske unije (institucija koja
najvie predstavlja interese drava lanica), ako zakonodavni postupak nije pokrenula
Komisija. Osnivaki ugovori predviaju da jedino Komisija moe pokrenuti zakonodavni
postupak.
Ciljevi Ugovora su:3
-

promoviranje uravnoteenog ekonomskog i socijalnog razvoja stvaranjem unutarnjeg

prostora bez granica;
poboljavanje politike ekonomske i socijalne kohezije;

kreiranje ekonomske i monetarne unije;

afirmiranje na meunarodnoj sceni europskog identiteta na podruju sigurnosti i

obrane

poboljavanje zatite interesa i prava graana drava lanica stvaranjem europskog

dravljanstva;

razvijanje suradnje na podruju pravosua i unutarnjih poslova, posebno u pitanjima

kaznenog prava.
Zakljuak na poglavlje ..

2. Etape (dijelovi) ugovora

Naime, moemo rei da se ugovor sastojao od etapa ili dijelova. Svaka etapa (dio) je bila
jedna vrsta temelja za ugovor i sadravali su :
I. Prvi dio spadao je sam Ugovor o Evropskoj uniji.
II. Protokoli :
1. Protokol o sticanju nekretnina u Danskoj
2. Protokol o lanu 119. Ugovora o osnivanju Evropske zajednice
3. Protokol o Statutu Evropskog sistema centralnih banaka i Evropske Centralne banke
4. Protokol o Statutu Evropskog monetarnog instituta

Ciljevi ugovora
<http://europa.eu/legislation_summaries/economic_and_monetary_affairs/institutional_and_economic_framewor
k/treaties_maastricht_en.htm>

5. Protokol o postupku koji se primjenjuje u sluaju izuzetno velikog deficita

6. Protokol oo kriterijumima konvergencije iz lana 109 J Ugovora o osnivanju Evropske
Zajednice
7. Protokol o privilegijama i imunitetima Evropskih zajednica
8. Protokol o Danskoj
9. Protokol o Portugaliji
10. Protokol o prelasku u treu fazu Ekonomske i monetarne unije
11. Protokol o nekim odredbama koje se odnose na Ujedinjeno Kraljevstvo Velike
Britanije i Sjevernu Irsku
12. Protokol o nekim odredbama koje se odnose na Dansku
13. Protokol o Francuskoj
14. Protokol o socijalnoj politici, kome je dodat Sporazum zakljuen izmeu drava
lanica Evropske zajednice, izuzev Ujedinjenog Kraljevstva Velike Britanije i
Sjeverne Irske, kome su prikljuene dvije dekleracije.
15. Protokol o ekonomskoj i socijalnoj koheziji
16. Protokol o Ekonomskom i socijalnom komitetu i o komitetu regiona
17. Protokol dodat Ugovoru o Evropskoj uniji i Ugovoru o osnivanju Evropske zajednice
Na konferenciji su se saglasile da e se navedeni protokoli u takama od 1 do 16 dodati
ugovoru o osnivanju Evropske zajednice, a da e se Protokol naveden u taki 17 dodati
Ugovoru o Evropskoj uniji i Ugovoru o osnivanju Evropske zajednice.
III. Dekleracije4 :
1.
2.
3.
4.
5.

Dekleracija o zatiti civila, energiji i turizmu

Dekleracija o dravljanstvu drave lanice
Dekleracija o treem dijelu, glave III i IV, Ugovora o osnivanju Evropske zajednice
Dekleracija o monetarnoj saradnji sa treim zemljama
Dekleracija o monetarnim odnosima sa Republikom San Marino, Vatikanom i
Kneevinom Monako
6. Dekleracija o lanu 73D Ugovora o osnivanju Evropske zajednice
7. Dekleracija u lanovima 109,130R i 130Y Ugovora o osnivanju Evropske zajednice
8. Dekleracija o Evropskom fondu za razvoj
9. Dekleracija o ulozi nacionalnih parlamenata u Evropskoj uniji
10. Dekleracija o Konferenciji parlamenta
11. Dekleracija o broju lanova Komisije i Evropskog parlamenta
12. Dekleracija o hijerarhiji komunitarnih akata
13. Dekleracija o primjeni prava Zajednice
14. Dekleracija o procjeni trokova koji proizilaze iz prijedloga Komisije
4

Ekonomija Evrope, dr.Azra Hadiahmetovi, 2005 godina < Ugovor iz Mastrihta 1992 > str. 403

15. Dekleracija o ocjeni uticaja mjera Zajednice na ovjekovu sredinu

16. Dekleracija o Finansijskom sudu
17. Dekleracija o Ekonomskom i socijalnom komitetu
18. Dekleracija o zatiti ivotinja
19. Dekleracija o saradnji sa udruenjima solidarnosti
20. Dekleracija o ultraperifernim regionima Zajednice
21. Dekleracije o glasanju u oblasti spoljne i bezbjednosne politike
22. Dekleracija koja se odnosi na modalitete praktine primjene u oblasti spoljne i
bezbjednosne politike
23. Dekleracija koja se odnosi na lingvistiki reim u oblasti spoljne i bezbjednosne
politike
24. Dekleracija o Zapadnoevropskoj uniji
25. Dekleracija o azilu

Sve dekleracije i protokoli sainjeni su u Mastrihtu sedmog februara hiljadu devet stotina i
devedeset druge godine. znaaj

3. Opisi najznaajnijih dekleracija

Sljedeedekleracije su meu najvanijima5:
Dekleracija o zatiti civila, energiji i turizmu
Konferencija izjavljuje da e pitanje unoenja u Ugovor o osnivanju Evropske zajednice
poglavlja koja se odnose na oblasti iz lana 3, stav t) pomenutog Ugovora, biti razmotrena u
skladu sa postupkom predvienimu lanu N, taka 2 Ugovora o Evropskoj uniji , a na osnovu
izvjetaja koji e Komisija podnijeti Savjetu najkasnije 1996. godine...
Dekleracija o dravljanstvu jedne drave lanice
Svaki put kada se Ugovor o osnivanju Evropske zajednice bude odnosio na dravljane neke
drave lanice, pitanje da li neko lice ima dravljanstvo odreene drave lanice se reguliu
iskljuivo primjenom nacionalnog prava pomenute drave.
Dekleracija o monetarnoj saradnji sa treim zemljama
Zajednica e teiti da doprinese stabilnosti meunarodnih monetarnih odnosa. U tu svrhu,
zajednica je spremna da sarauje sa drugim evropskim zemljama, kao i sa neevropskim
zemljama sa kojima odrava tijesne ekonomske odnose.
Dekleracija o monetarnim odnosima sa Republikom San Marino i Vatikanom i
Kneevinom Monako
Konferencija je saglasna da postojei monetarni odnosi izmeu Italije i San Marina, izmeu
Italije i Vatikana i izmeu Francuske i Monaka nee biti pogoeni ovim ugovorom sve dok
eki ne bude uveden kao jedinstvena moneta Zajednice.
Dekleracija o Evropskom fondu za razvoj

Ekonomija Evrope, dr.Azra Hadiahmetovi, 2005 godina < Ugovor iz Mastrihta 1992 > str. 403

Zajednica je saglasna da se Evropski fond za razvoj i dalje finansira iz nacionalnih doprinosa

u skladu sa sadanjim odredbama.
Dekleracija o ulozi nacionalnih parlamenata u EU
Zajednica smatra da je vano podsticati sve vee uee nacionalnih parlamenata u
aktivnostima Evropske Unije.
U tom cilju, potrebno je poveati razmjenu informacija izmeu nacionalnih parlamenata i
Evropskog parlamenta. U tu svrhu, vlada drava lanica se staraju, izmeu ostalog, da
nacionalni parlament mogu u primjerenom roku dobiti zakonodavne prijedloge koje podnosi
Komisija, radi informisanja i eventualnog razmatranja.
Dekleracija o konferenciji parlamenta
Konferencija poziva Evropski parlament i nacionalne parlamente da se po potrebi sastaju u
formi Konferencije parlamenta.
Konferenciju parlamenta konsultuju o glavnim principima EU, ne dirajui u nadlenost
Evropskog parlamenta.

Dekleracija o hijerarhiji akata zajednice

Konferencija je saglasna da meuvladina Konferencija, koja e biti sazvana u toku 1996.
godine, razmotri u kojoj mjeri je mogue ustanoviti klasifikaciju akata Zajednice u cilju
uspostavljanja odgovarajue hijerarhije izmeu pojedinih kategorija pravnih akata.
Dekleracija o procjeni uticaja mjera zajednice na ivotnu sredinu
Konferencija konstatuje da su se Komisija, prilikom podnoenjem prijedloga, i drave lanice,
u okviru sprovoenja mjera, angaovale da e voditi rauna o njihovom uticaju na ivotnu
sredinu kao i o principu obezbjeivanja stalnog rasta.
Dekleracija o finansijskom sudu
Zajednica posebno podvlai znaaj zadataka koji proizilaze iz lanova 188A, 188B i 206
Ugovora o osnivanju Evropske zajednice povjerenih Finansijskom sudu. One trae od
komunitarnih organa da sa Finansijskim sudom ispitaju mjere za jaanje njegove efikasnosti.
Dekleracija o ekonomskom i socijalnom komitetu
Konferencija je saglasna da Ekonomski i socijalni komitet uiva isti stepen nezavisnosti kao
to je do tada Finansijski sud po pitanju budeta i rukovoena osobljem.
Dekleracija o saradnji sa udruenjima solidarnosti
Konferencija podvlai znaaj koji, u realizaciji ciljeva utvrenih lanom 117 Ugovora o
osnivanju Evropske zajednice, ima saradnja izmeu zajednice i udruenja solidarnosti i
fondacija kao institucija odgovornih za uspotavljanje i pruanje socijalnih usluga.
Dekleracija o zatiti ivotinja

Konferencija poziva Evropski parlament, Savjet, Komisiju i drave lanice da prilikom

donoenja i sprovoenja propisa Zajednice u punoj mjeri vode rauna u oblastima zajednike
poljoprivredne politike, saobraaja, unutranjeg trita i istravanja o ispunjenju zahtjeva koji
se odnose na blagostanje ivotinja.
Dekleracija o ultraperifernim regionima zajednice
Konferencija je ustanovila da ultraperiferni regioni zajednice veoma mnogo zaostaju na
strukturnom planu i da se, iz vie razloga, situacija pogorava zbog vie fenomena, ija
prisutnost i kumuliranje nanose veoma veliku tetu ekonomskom i socijalnom razvoju.
Dekleracija o glasanju u oblasti zajednike vanjske i sigurnosne politike
Ukoliko postoji kvalifikovana veina sklona donoenju odluke za koju je potrebna
jednoglasnost drava anica, Konferencija je saglasna da u takvim sluajevima drave lanice
izbjegavaju, u najveoj moguoj mjeri, sprjeavanje donoenja jednoglasne odluke.

Dekleracija o predstavljanju interesa prekomorskih zemalja

Imajui u vidu da u izuzetnim okolnostima moe doi do razlika u interesima Unije i
prekomorskih zemalja i teritorija utvrenih lanom 227 take 3 i 5 stav a/ i b/ Ugovora o
osnivanju Evropske zajednice, Konferencija zakljuuje da e Savjet nastojati da nae rjeenje
u skladu sa stavom unije. Meutim, u sluaju da se pokae da je to nemogue, Konferencija
je saglasna da zainteresovana drava lanica moe djelovati odvojeno u interesu pomenutih
prekomorskih zemalja i teritorij, pod uslovom da to ne nanosi tetu interesima Zajednice.
Dekleracija o lingvistikom reimu u oblasti zajednike spoljne i bezbjednosne politike
Konferencija je saglasna da je lingvistiki reim isti kao i u Evropskoj zajednici. Kada je rije
o komunikacijama, praksa saradnje posluit e za sada kao model.
II Dekleracija
Belgije, Njemake, panije, Francuske, Italije, Luksemburga, Holandije, Portugalije i
Ujedinjenog Kraljevstva, koji su lanovi Zapadnoevropske unije:
Drave ZEU (Zajednice EU) pozdravljaju svaki in i razvijanje evropskog identiteta u
oblasti bezbjednosti i obrane. One su odluile, imajui u vidu ulogu ZEU kao elementa
odbrane EU i kao sredstva jaanja evropskog stuba Atlantskog pakta, da odnose izmeu ZEU
i drugih evropskih zemalja postave na novim osnovama imajui u vidu stabilnost i
bezbjednost u Evropi.
Dekleracija o sporovima izmeu ECB6 i EMI7, sjedne strane i njihovih zastupnika, s druge
Prvostepeni sud trebao bi biti nadlean po ovoj vrsti albi, u skladu sa lanom 168A ovog
Ugovora. Prema tome, Konferencija poziva ove institucije da u tom smislu prilagode
6

Evropska Centralna Banka < http://en.wikipedia.org/wiki/European_Central_Bank >

Evropska monetarna institucija < http://stason.org/TULARC/travel/european-union-eu/What-is-the-EuropeanMonetary-Institute.html >
7

odgovarajue odredbe.
Sa ovim dekleracijama obuhvaen je veinski dio ili znaajniji dio ovog ugovora, stoga smo
ih istakli i poblie objasnili.

Zakljuak :
Ugovor iz Maastrichta (engl. Maastricht Treaty, njem. Vertrag von Maastricht), ugovor
o pretvaranju Europske zajednice u Europsku uniju, potpisan 7. veljae 1992. (stupio na snagu
1993.) od strane svih drava lanica EZ-a, kojim se na 320 stranica ugovornog sadraja uvode
dalekosene novosti u zadacima i ustroju EZ-a i osniva Europska unija. Europska unija nije
nova organizacija pa ni pravna osoba ve svoje zadatke ostvaruje preko organa EZ-a.
Promjenama iz Maastrichta uvode se nove odgovornosti i zadaci, i to prije svega u podruju
suradnje u vanjskoj politici i stvaranju monetarne unije, unutranjim pitanjima sigurnosti i
pravosua. Uvodi se i graanstvo Zajednice kao dopuna dravljanstva u zemljama lanicama.
Ostvarivanje tih zadataka nije povjereno supranacionalnim organima i ovlastima EZ-a, ve se
o njima odluuje na meudravnoj, diplomatskoj razini, dakle uz suglasnost drava lanica.
Takvo rjeenje smatra se prijelaznim. EZ (kao i ECSC i EURATOM) ostaje samostalna
organizacija, mijenja naziv EEZ u EZ i uz postojee stjee nove odgovornosti u podruju
zdravstva, zatite potroaa, obrazovanja, kulture, zatite okolia i konkurencije. Proirena su
ovlatenja Europskog parlamenta ime odluke EZ-a stjeu demokratski legitimitet, ali se
oekuje smanjenje djelotvornosti, brzine i opsega odluivanja.
Sastoji se iz 3 stuba:
1. Prvi stub ili centralni dio bavio se dopunom ugovora, Ekonomskom Monetarnom
unijom, Euroatom ugovorom
2. Drugi stub se bazirao na zajednikoj saradnji izmeu vlada lanica EU, tanije drugi
stub je Zajednika vanjska i sigurnosna politika
3. Trei stub se bazirao na zajednikoj policijskoj i sudskoj saradnji
Naime, ovi stubovi su i danas prisutni i imaju istu ulogu kao i nakon stupanja na snagu
ugovora iz Maastrihta.
Etape ugovora:
I.
II.
III.

Ugovor
Protokoli
Dekleracije

Krize koje su usporile ugovor :

I.
Ekonomska kriza
II.
Monetarne tenzije
III.
Rat koji je bjesnio u Jugoslaviji

Literatura :
Knjige:
1. Ekonomija Evrope, dr.Azra Hadiahmetovi, Sarajevo, Ekonomski fakultet u
Sarajevu, 2005
2. Economic and Monetary Union in Europe: Moving beyond Maastricht, Autor: Peter B.
Kenen , Publisher: Cambridge University Press (September 29, 1995)
3. Legitimacy and the EU ( September 1999), Thomas banchoff and Mitchell P.Smith,
Amazon Publisher
Internet stranice :
1. http://europa.eu/legislation_summaries/economic_and_monetary_affairs/institutional_
and_economic_framework/treaties_maastricht_en.htm
2. http://www.unizar.es/euroconstitucion/Treaties/Treaty_Maast.htm
3. http://en.wikipedia.org/wiki/Maastricht_Treaty
4. http://www.eurotreaties.com/maastrichtext.html
5. http://www.eurotreaties.com/maastrichtec.pdf
6. http://www.oecd.org/dataoecd/45/5/36561896.pdf
7. http://www.oecd.org/dataoecd/43/16/33963712.pdf