Radenko Šćekić - Politička Previranja U Crnoj Gori 1996-1998. Godine PDF

prizma
POLITIKA PREVIRANJA U
CRNOJ GORI 1996-1998. GODINE
Radenko eki
The conflict inside the Democratic Party of Socialists (DPS)

in 1997 resulted in a political breakdown and the creation of
two new parties the first which preserved the name DPS,
under the leadership of the contemporary prime minister
ukanovi and the second, named Socialistic National Party
(SNP), under the leadership of the contemporary president of
the republic M. Bulatovi. The first one took position against
the regime of Slobodan Miloevi, while the other one declared
to be supporting it. The conflict within the top of Montenegrin
government had extremely negative implications not only for
those who participated in the political life of Montenegro, but
for almost all structures of the society, even the interpersonal
relationships of common citizens.
Rascjep u DPS-u 1997. godine, oznaio je prekretnicu u politikom ivotu Crne Gore i odredio drugaiji tok njene politike i
budunosti. U ovom radu, zasnovanom na istraivanju tampe,
video materijala i radova pisanih od strane brojnih autora (S.
Darmanovi, M. Orlandi, V. Goati, M. Bulatovi i dr), nastojau da u kratkim crtama napravim presjek politikih deavanja i
burnih dogaaja.
www. maticacrnogorska.me
MATICA, proljee 2012.
121
Radenko eki
Izuzetno teko i sloeno drutveno-ekonomsko stanje, ratno

okruenje, zategnuti meunacionalni odnosi i bujanje nacionalizama svih vrsta, hiperinflacija, sankcije i siva ekonomija
predstavljaju ram za sliku Crne Gore u prvoj polovini 90-tih
godina 20. vijeka.1 Ekonomska situacija se donekle poela
popravljati ukidanjem sankcija, suzbijanjem inflacije i uvoenjem konvertibilnog dinara, mada je siva ekonomija, iznuena i
omoguena u ranijem periodu, predstavljala i dalje ozbiljan drutveni problem i svojevrstan nain preivljavanja.2
Pred parlamentarne izbore u Crnoj Gori 1996. dvije po programima veoma razliite opozicione stranke, Liberalni savez,
partija koja se zalagala za dravnu nezavisnost Crne Gore, i
Narodna stranka, partija prosrpske orjentacije u Crnoj Gori i
suivota Srbijom, 23. avgusta 1996. oformile su izborni savez
pod nazivom Narodna sloga sa ciljem da poraze vladajui
DPS zato to je ta partija, kako je zapisano u preambuli Sporazuma o izbornom savezu dovela Crnu Goru i njene graane
1 Zavrni raun federalnog budeta za 1993. godinu pokazuje da je od
ukupnih sredstava, ak 94 % bilo iz primarne emisije. Znai, gotovo sav
novac koji je bio potreban za funkcionisanje SRJ nije prikupljan od poreskih
obveznika, ve tampan u Topideru. Cijene su u 1993. godini u odnosnu na
prethodnu porasle za 1.165 milijardi puta, a to se privrede tie, ona se od
1991. godine srozala dvostruko i poslovala je na nivou iz 1955. godine.
(Privreda kao 1955. Pobjeda 30. decembar 1993.). Drutveni proizvod u
SRJ u 1995. godini iznosio je 52,5 milijardi dinara, ba kao i prije 27 godina (1965. godinu), ili u odnosu na rekordnu 1986. upola manje (Pobjeda 3.
januar 1996. str. 7).
2 Z. Herman u tekstu koje je objavilo beogradsko Vreme u broju od 27. septembra 1997. je naveo primjer koji je ilustrovao ekonomski i drutveni sunovrat. Prosjeni drutveni proizvod (DP) za Srbiju i Crnu Goru zajedno 1987.
godine iznosio je po glavi stanovnika 2.535 USD, a 1997. svega 703 USD. To
je gotovo 3,5 puta manje ili svega 28,83 % DP iz 1987. godine.
122
Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine
u nepodnoljiv socijalni, ekonomski i politiki poloaj (Naa

Borba, 23. avgust 1996.). NSCG i LSCG su u istom dokumentu naglasili da zadravaju svoje posebnosti, ali da do daljnjeg
zamrzavaju sva krupna pitanja po kojima se razlikuju (posebno pitanje drvnopravnog statusa Crne Gore). Ove je vano
naglasiti da su politiki odnosi izmeu dvije partije bili uglavnom relativno korektni prethodnih godina i pored programskopolitikih razlika koje su bile vjerovatno ire i dublje od razlike
u koaliciji Zajedno u Srbiji. U planu je bio i pokuaj irenja
Narodne sloge sa Strankom demokratske akcije (SDA) H.
Hadia koja je okupljala znatan dio muslimanskih glasaa u
Crnoj Gori, Socijal-demokratskom partijom (SDP CG) .
Rakevia i partijama Albanaca u Crnoj Gori - Demokratskim
savezom (DS) i Demokratskom unijom albanaca (DUA).
Meutim, ovaj pokuaj stvaranja jedinstvenog opozicionog
bloka, kojem bi prioritet bio smjena vlasti uz ostavljanje po strani (zamrzavanje do daljnjeg) nacionalnih i ideolokih razlika,
nije urodio plodom. Oigledno da su line sujete i kruti nacionalni uskostranaki program i stavovi u eri uenja pluralizmu
bili dominantniji i da su prevagnuli u odnosu na politiki pragmatizam (S. eki, 2001:103).
Iako je izgledalo da bi to moglo biti prvi put do tada da vlast
DPS-a bude ugroena, vlast je prekrajanjem (poveanjem) broja
izbornih jedinica i uz uobiajeno korienje sistemskih monopola, ostvarila ubjedljivu, veinsku pobjedu na izborima.
Dominacija DPS-a, koja se jasno pokazivala na prethodno odranim izborima 1990. i 1992, dola je do izraaja i na novembarskim republikim izborima 1996. Na tim izborima DPS je
privukla 51,2 % glasova i osvojila 63,4 % mandata u republikom parlamentu (45 od 71 parlamentarno mjesto). Drugo mjesto po procentu glasova i broju mandata, iza DPS-a i ispod oekivanja crnogorske javnosti, zauzela je koalicija Narodna
sloga (25,6 % glasova i 19 mandata).
123
Radenko eki
Glavni slogani kampanje Narodne sloge bili su upereni protiv lidera DPS-a: Vratite pare, Taka na pljaku, Bolje
narodna sloga nego droga, Idite na Kipar i slino3. Uz to, N.
Kilibarda i S. Perovi su svaki miting zapoinjali i zavravali
uzdiui tri, odnosno dva prsta (simbole jedinstva srpstva i
crnogorstva). Lider narodnjaka N. Kilibarda je isticao da bez
obzira na rezultate izbora, politiki savez Liberalnog saveza i
Narodne stranke znai istorijski iskorak za Crnu Goru. Prvi
put dvije autohtone politike partije u Crnoj Gori, suprotstavljene jo od 1916. godine, udruile su se u zajednikom interesu
naroda u Crnoj Gori, zakljuuje Kilibarda. O udruivanju liberala i narodnjaka drugaije su mislili lideri DPS-a, koji su najvei dio svoje kampanje posveivali upravo napadima na koaliciju Narodne sloge: ta hoe ti velikosrpski antisrbi, pravoslavni katolici, jugoslovenski antijugosloveni, samozvani
eksperti, neumorni kopai po prolosti i osvjedoeni gubitnici?
zapitao se M. ukanovi na promociji DPS-a u Podgorici.
Njihova neutoljiva elja za vlau odvela ih je udruene u mrnju protiv DPS-a, a oni sem mrnje ne mogu ponuditi nita
drugo. Osim otrog verbalnog diskursa uperenog na koaliciju
Narodna sloga, lideri vladajue partije paljivo su birali specifinu strategiju nastupa po gradovima irom Crne Gore. Na osnovu analize govora S. Marovia, predednika Skuptine Crne
3 U Podgorici, Nikiu, Baru i drugim crnogorskim gradovima postale su
vrlo popularne pjesme grupe Mozak eliminator u kojima se govori o vercu,
kriminalu, drogi, barikadama, o propadanju Crne Gore. Rije je o obradi pjesme Makarena (refren: Dobar dan, ika Slobo, je li kui mali Momo), kao
i obrada hita Gagnsters paradise (refren: O, mama, da li zna, on je pravi
mafija / u, mama, kada zna, zato ga glasa). Policija je privela tada na
informativni razgovor Mika ukia, voditelja nezavisnog radija Antena M.
sa pitanjem da li je on autor slogana Taku na pljaku koji se istie na mitinzima Narodne sloge, kao i nezgodnih hitova grupe Mozak eliminator iji
je uki lan (prema: NIN,17. oktobar 1996.).
124
Gore i potpredednika DPS-a, moe se zakljuiti da je vladajua partija imala razliito intoniranu politiku priu, zavisno od
sredine do sredine. Tako je S. Marovi u Baru poruio da taj
grad predstavlja crnogorska vrata za Evropu, a u Beranama je
veliano zajednitvo Srbije i Crne Gore: Bie poraena svaka
politika koja hoe da odvoji Crnu Goru od Srbije. (NIN,17.
oktobar 1996.).
Na konferenciji za novinare Narodne sloge iznoene su
optube za manipulacije od strane vlasti na polju medijskog
predstavljanja. Tako je u udarnom TV Dnevniku, po njihovim
rijeima: prezentirano desetine promotivnih skupova DPS-a,
dok se izvjetaji Narodne sloge falsifikuju slikom, tonom i
kadrom. Za Narodnu slogu vae pravila koja daju dva besplatna minuta slike i svega tri minuta koje moramo da platimo, dok
graani Crne Gore svake noi prisustvuju upornom repriziranju
reiranih skupova DPS-a u gotovo neogranienom trajanju i
kako izgleda besplatno. Ovaj DPS materijal koji se prikae
samo u jednom danu kota dnevno po 20.000 maraka. Kada se
ovome dodaju besplatni, vieminutni prilozi u kojima uestvuju
ministri i drugi uglednici DPS-a jasno je da su samo po osnovu
krenja pravila medijskog predstavljanja od strane DPS, ovi
izbori ve neregularni - istakao je jedan od lidera koalicije
Narodna sloga S. Perovi (Pobjeda, 18. oktobar 1996. str.
8).
Na novembarskim republikim izborima 1996. koalicija Narodna sloga nije postigla kljuni cilj zapisan u citiranom sporazumu, mada se ne moe govoriti o osipanju izborne podrke partijama ove koalicije u odnosu na republike izbore 1992, nego o
stagnaciji podrke na relativno niskom nivou. Narodna sloga
dobila je, naime, na republikim izborima 1996. godine 74.963
glasova (25,6 %) to je neznatno vie nego to su ukupno osvojili NS CG i LS CG na republikim izborima 1992. godine
73.063 (25,4 %) (V. Goati, 2001:137).
125
Radenko eki
Krajem 1996. godine premijer M. ukanovi sastavlja i

treu vladu, nakon to je DPS sa sloganom Sigurno ponovo
osvojio apsolutnu pobjedu na izborima. Sam tok formiranja
ove vlade nagovijetavao je moguu podjelu u vrhu DPSa.
ukanovi je na ednici Glavnog odbora DPS-a bio prinuen
da viesatno obrazlae i brani ponueni sastav nove vlade, da
bi ak u jednom trenutku ponudio i ostavku na mjesto mandatara.4 Do raskida je dolo nekoliko mjeseci kasnije, pa e ovaj
period ostati upamen po viemjesenom zakulisnom sukobu
ministara i premijera sa predednikom Crne Gore M.
Bulatoviem.5
4 Borba se vodila oko pojedinih ministarstava, naroito unutranjih poslova.
O ovom problemu u svojoj knjizi, tadanji crnogorski predednik tvrdi sledee: Ministarsku policijsku fotelju je bio (M. ukanovi) namijenio Vukainu
Marau i to nije moglo da se promijeni ni na koji nain. (Svi ostali ministri
kako ti hoe, ali ovaj je moj!!!) Kako ja na to nijesam htio da pristanem, uslijedila je njegova odluka da vrati mandat, jer nije u stanju da sastavi vladu koja
bi bila izabrana u Skuptini. Pismo kojim me zvanino obavjetava o tome
zateklo me je u Beogradu. Drao sam taj papir u ruci i - bilo mi je ao (prema:
M. Bulatovi, Pravila utanja, Narodna knjiga Alfa, Beograd, 2004, str.
250).
5 U svojoj knjizi Pravila utanja, tadanji predednik Crne Gore i predednik DPS-a, izmeu ostalog, govori i o izborima iz 1996. godine i iznosi tvrdnju da je izborna kampanja odraena u prividnom jedinstvu, i pie o tehnologiji ubjedljive izborne pobjede DPS-a: Lideri Narodne sloge napravili su presudnu greku. Pod uticajem Liberalnog saveza, uli su u raspravu o dravnom
pitanju. Narodnjaci su SR Jugoslaviju proglasili straarom koju treba sruiti,
a liberali su se ponovo zaloili za samostalnu Crnu Goru. Time su zbunili birae koji su ih slijedili zbog socijalno-ekonomskih pitanja. Podrka im je opadala kako su se udaljavali od ove teme i sve vie polemisali sa vladajuom strankom kao vrstim braniocem Jugoslavije. Njihove anse na uspjeh su bile bitno
smanjene i odlukom muslimana i Albanaca iz Crne Gore da im ne daju svoje
126
U takvim sloenim drutveno-ekonomskim okolnostima crnogorska vlast je ula, neoekivano za iru javnost, ponovo (u
periodu od manje od jedne decenije) u jedan sukob i rascjep,
iako je za razliku od januara 1989. ovaj put to bio rascjep u najuem krugu vlasti.6 Prvi sukob unutar DPS-a manifestovao se
glasove. U prethodnim analizama koje su raene u DPS-u, takva mogunost se
predstavljala kao realna. Budui da se radilo o velikom procentu takvih glasova (preko 24 posto) napravljen je zakonski manevar kojim se to destimulie.
Crna Gora je podijeljena na etrnaest izbornih jedinica. Prije i poslije ovih
izbora bila je samo jedna izborna jedinica. Ovo je proklamovano kao demokratsko sredstvo kojima se manjinama garantuje ulazak u Skuptinu. Ustvari
je objezbjeivalo znaajnu startnu prednost vladajuoj partiji. Narodna sloga
je, vjerovatno raunajui na njihove glasove, pokrenula pitanje kraja
Jugoslavije, ali time nijesu nita dobili, a mnogo su izgubili. Isto tako, nijesu
uspjeli da promjene odluku o broju izbornih jedinica, protiv koje su se estoko bunili i najavljivali mitinge i demonstracije. No, bez obzira na sve, opozicija je bila izuzetno jaka, narod nezadovoljan i eljan promjena, a mi u DPS-u
ve dobro udaljeni jedni od drugih. Posebno na samom vrhu stranke. Kada su
uli za moju odluku da neposredno ne uestvujem u izbornoj kampanji, troje
potpredednika DPS-a je obuzela panika. (M. Bulatovi, Pravila utanja,
Narodna knjiga Alfa, Beograd, 2004, str. 245).
6 Paradoks je bio u tome to je rascjep uslijedio svega nekoliko mjeseci
poslije ubjedljive pobjede DPS-a nad ujedinjenom opozicijom na parlamentarnim izborima novembra 1996. godine. Najira javnost i opozicija bili su
zateeni iznenadnim sukobom koji se otvorio u okviru vladajue stranke.
Sukob je po formi imao tipian postkomunistiki karakter - predednik protiv
premijera, jedna grana izvrne vlasti protiv druge. No, u ovom sluaju institucionalna forma sukoba bila je vie sluajna, dok je njegova sutina bila drugaije prirode. Da bi se razumjela priroda sukoba treba rei jo koje zapaanje o
sreditu crnogorskog politikog sistema DPS-u. Ako se DPS iz toga perioda
razumije tek kao neokomunistika, ideoloka partija, objanjenje ne bi bilo
potpuno. Jer jedinstvena DPS je bila jedna sloena stranka, isprepletanih, kako
grupnih, tako i linih interesa i heterogenih politikih strujanja, nerijetko
127
Radenko eki
kada su se na izborima za predednika Crne Gore 1992. godine,

iz ove stranke kandidovala dva kandidata M. Bulatovi i B.
Kosti (kandidat Udruenja ratnika 91/92).
Meusobna trvenja u okviru crnogorske vladajue elite uoavaju se takoe i u decembru 1993. godine, kada u zvaninu poetu Podgorici dolazi rukovodstvo Republike Srpske: R. Karadi, M. Krajinik i N. Koljevi. Doekao ih je M. Bulatovi
u drutvu predednika crnogorskog parlamenta R. Vukevia.
Premijer ukanovi je odbio da doe na taj sastanak jer je nekoliko dana ranije odbio Bulatoviev predlog da crnogorska Vlada
tokom tog susreta raspravlja o srpskoj platformi za pregovore u
enevi. Jedan od motiva za razdor u vrhu DPS-a bio je i intervju koji je M. ukanovi dao za beogradski asopis Vreme u
kome je S. Miloevia okarakterisao kao prevazienog politiara: Miloevi je ovjek prevaziene politike misli, lien sposobnosti stratekog gledanja na izazove koji stoje pred naom
dravom. Ovu izjavu nedeljnik Monitor od 25. aprila 1997.
godine karakterie kao konano kidanje pupane vrpce.
Sukob se manifestovao i 1997. godine nakon pobjede opozicione koalicije Zajedno na lokalnim izborima u Srbiji i optubi
opozicije o neregularnosti izbora. Tadanji predednik Vlade
Crne Gore i potpredednik DPS-a M. ukanovi javno je podrao zahtjeve srpske opozicije da se priznaju rezultati lokalnih
izbora i kritikovao je vlast u Srbiji: Ponavljanjem izbora u
Srbiji napravljena je ogromna teta na unutranje-politikom a
posebno na spoljno-politikom planu. Najbolje je bilo priznati
suprostavljenih. Postojanje razliitih interesa i politikih struja uglavnom nije
izbijalo na povrinu, kako zbog injenice da oni nijesu nikad proizveli takve
unutranje politike razliitosti koje bi ugrozile funkcionisanje stranke, tako i
zbog svijesti o prioritetnom zajednikom interesu koji stoji iznad svih drugih
ouvanje apsolutne vlasti. DPS je shodno tome, bila mnogo vie partija vlasti, nego ideoloka partija (S. Darmanovi, Crnogorski postkomunistiki
reim, Monitor, 6. mart 1998.).
128
drugi krug izbora jer i meni, a kamoli inostranoj javnosti djeluje vrlo neubjedljivo pria o tome kako je opozicija neto izmanipulisala na izborima koji se, kao i svuda, organizuju pod pokroviteljstvom vlasti (M. ukanovi, predednik vlade RCG u
intervjuu dnevnom listu Vesti iz Frankfurta, prema Pobjeda, 16.
decembar 1996, str. 1).
DPS-om se upravljalo na oligarhijski nain, pri emu je uglavnom vladajui trijumvirat (Bulatovi - ukanovi - Marovi),
posredno ili neposredno, vrio podjelu moi. Dakle, kontrolisali su Predednitvo, Vladu, Skuptinu, a pod vrstom kontrolom
je drano i sudstvo.7 Pokazalo se da je ovaj vid kolektivnog
rukovoenja veoma ranjiv, jer se prema S. Darmanoviu zavrava obino borbom meu samim oligarsima tako da je bilo samo
pitanje vremena kada e izbiti sukob u vrhu Partije.8 Isti autor
smatra da kolektivnu upravu, bez izrazitog liderstva, nije jednostavno organizovati i odrati ak i u najdemokratskijim sistemima, a kamoli u reimu apsolutne i gotovo nekontrolisane vlasti, kakva je do 1997. bila vlast DPS-a u Crnoj Gori. Dakle, nije
7 M. Bulatovi, predednik Republike, uiva ogroman autoritet i povjerenje meu graanima Crne Gore. Predednik Vlade M. ukanovi je olienje
linog potenja, kreativnosti, energije, preduzimljivosti, praktinosti i sveaktivnosti Vlade u proteklom, najteem periodu Crne Gore, na elu sa njim,
bukvalno su spasili od ogromnih iskuenja i ponienja graane Crne Gore.
Predednik Parlamenta S. Marovi imponuje svojom mudrou, mirnoom,
tolerancijom i izuzetnim obrazovanjem. Kad se na tako malom prostoru, kao
to je Crna Gora i u tako malom narodu (mislim po broju stanovnika) rode
i nau takva tri musketara, onda ih treba u interesu Crne Gore sauvati, bez
obzira na njihove politike nesporazume i razmimoilaenja Intervju predsjednika Ustavnog suda Crne Gore B. Mitria (Pobjeda, 11. maj 1997. str. 3).
8 Po H. Arent mo pripada grupi i postoji samo dok grupa ostaje na okupu.
Onog trenutka kada iezne grupa iz koje je potekla mo i vlast isto tako nestaje (prema . upi, Sociologija, FPN, Beograd, 2002., str. 86).
129
Radenko eki
kao u okruenju (Srbija, Hrvatska) postojao jedan dominantni

politiki lider, ve je vladajui trijumvirat zauzimao pozicije
predednika republike, predednika Vlade i predednika
Skuptine Crne Gore.9
Mada se u javnosti povremeno nagovjetavalo da postoji odreeni sukob u najviem vrhu DPS-a, vodei ljudi partije su u
poetku uporno nastojali da u javnosti stvore sliku jedinstva i
kohezije unutar partije i republikog rukovodstva. Tako u intervjuu Pobjedi, na pitanje kakvi su odnosi unutar DPS-a jer iz
9 U okviru takve (apsolutne) vlasti gomilaju se u malu ruku vlast, mo i
lukrativni dobici koji iz njih nastaju. Na toj osnovi se razvija rivalstvo meu
liderima i klanovima, pojavljuju se sukobi oko namjetenja, jer svaki klan eli
na kljunim mjestima svoje ljude, a ako uz sve to postoje ili narastaju i razlike koncepcijske prirode ili u vezi sa politikom koja se vodi, oligarhijski sukob
je neizbjean. Oligarhijski sukobi interesa unutar jedne vladajue strukture,
kada se razbuktaju do nepomirljivih razmjera, obino rezultiraju i linim sukobima suprotstavljenih lidera, to situaciji daje dodatnu estinu i zamah. U sluaju unutarpartijskog sukoba u DPS-u, svi navedeni elementi - nagomilana, a
uglavnom nekontrolisana vlast i mo, privatizacija drave i promicanje vrlo
konkretnih materijalnih interesa, grupnih ili linih, na osnovu politike vlasti,
uspostavljanje klanova i na toj osnovi kadrovskih interesnih sfera, pojava
koncepcijskih i politikih razlika, line sujete i netrpeljivosti koje su sve vie
dobijale obrise sukoba - manje ili vie su bile na djelu. Izgleda da je bilo samo
pitanje vremena kada e ih i ta pokrenuti. Vladajua DPS se ponaala mnogo
vie kao dravna partija koja je koristila sve prednosti koje donosi potpuna
kontrola dravnih aparata i resursa. Ti resursi bili su u potpunosti podreeni
odravanju vlasti i pobjedama na izborima. Korieni su tipini metodi: vrsta
partijska kontrola nad dravnirn tampanim i elektronskim medijima, klijentelizam i sistem favorizovanja partijskih pristalica u pristupu radnim mjestima;
legalni i ilegalni finansijski resursi koji su vladajuoj stranci stajali na raspolaganju; povremeno zastraivanje politikih protivnika; upotreba policije u
izbornom procesu; manipulacije izbornim sistemom i sl (S. Darmanovi,
Uzroci rascjepa DPS a, Monitor, Podgorica, 20. mart 1998.).
130
pojedinih opozicionih partija dolaze informacije da je DPS na

rubu rascjepa kao i o krupnim nesuglasicama na relaciji predednik Republike - predednik Vlade, predednik RCG i predednik DPS-a M. Bulatovi je izmeu ostalog rekao: Naravno,
danas se o svemu i svaemu pekulie. I sam sam uo mnogo
pria o tome kako se spremaju veliki rascjepi u DPS-u, kako je
glavna linija nesporazuma na relaciji predsjednik Republike
predednik Vlade. Ja sam u vie navrata i javno iskazao svoju
zahvalnost prededniku Vlade koji se prihvatio zaista pretekog
tereta i mnogoasovnog rada bez odmora na savladavanju svih
ovih tekih problema i na injenici to je svjesno na sebe preuzeo najvei stepen nezadovoljstva graana. (Pobjeda 12. septembar 1997. str. 4).
Predednik RCG M. Bulatovi je u intervjuu Nedeljnom telegrafu na pitanje kako tumai injenicu da je upravo u vrijeme
poete Americi objavljena vijest da je premijer ukanovi kod
njega deponovao ostavku, odgovorio sljedee: Premijer ukanovi radi veoma teak posao i ja se zaista udim odakle tom
mladom i dragom ovjeku tolika energija. Njegov je stav da on
ostaje privren DPS-u, samo trai da poslije ovih izbora naemo
nekog spretnijeg i odmornijeg koji bi radio posao premijera. Ja
mislim da u Crnoj Gori trenutno nema spretnije i snanije linosti koja bi obavljala taj posao i mislim da emo uspjeti da ga
nagovorimo da prihvati jo jedan mandat. (Pobjeda 23. maj
1996. str. 1). A i od strane premijera ukanovia su stizale
pomirljive reakcije koje su ile u prilog tvrdnji da je dotadanja
saradnja njega i predednika Republike na zavidnom nivou:
Dosadanja saradnja izmeu predednika Republike i mene, a
i Vlade u cjelini, funkcionisala je na izuzetnom nivou, na zajedniko zadovoljstvo i vjerujem da je dobar dio rezultata koje smo
postigli upravo rezultat te saradnje (M. ukanovi, Pobjeda
17. novembar 1996. str. 3). Tako je i nakon ubjedljive pobjede
DPS-a 1996. godine, tadanji predednik RCG M. Bulatovi za
131
Radenko eki
mandatara vlade predloio dotadanjeg premijera apostrofirajui: potvrene line sposobnosti i kvalitete M. ukanovia
(Pobjeda 27. novembar 1996. str. 1).
Dobivi apsolutnu veinu na tada odranim izborima na programu vrstog zajednitva sa Srbijom i jaanju savezne drave,
DPS je manifestovala svoju snagu zasnovanu na iskazanom povjerenju najveeg dijela graana. U prvom periodu sukoba odnos
sa Srbijom i pitanje savezne drave nije bilo dominantno u politikom diskursu, to je razumljivo zbog injenice da su na toj temi
ubjedljivo dobijeni izbori.10 Tako i M. ukanovi u pismu M.
Bulatoviu tokom partijskih previranja 1997. godine pie:
Potuje se izborni program DPS-a, kao i zalaganje za zajedniku
dravu sa Srbijom. Vlada Crne Gore smatra da SRJ kao demokratska zajednica ravnopravnih republika i graana jeste i treba da
ostane naa trajna orjentacija (Monitor, 13. jun 1997).11
10 U tom kontekstu se moe shvatiti sledea izjava: SRJ je izraz saglasnosti Crne Gore i Srbije, i predstavlja kontinuitet dravne linosti Jugoslavije
jer su Crna Gora i Srbija bile dravotvorno i istorijsko jezgro te drave
tokom itavog njenog trajanja. (Miodrag Vukovi, potpredednik Vlade
RCG. Pobjeda 27. april 1997. str. 5).
11 Na pitanje novinara da li bi se sloio sa miljenjem da sudbina nove
Jugoslavije zavisi od odluka S. Miloevia i da li bi njegova ostavka promijenila raspoloenje meunarodne zajednice prema SRJ, predednik Vlade RCG
M. ukanovi je odgovorio: Sa tim se ne mogu sloiti i to je valjda jasno iz
mojih prethodnih odgovora. SRJ nije nastala kao plod bilo ije pojedinane
elje i odluke, pa zato njenu sudbinu ne treba vezivati niti za jednog pojedinca koji se trenutno nalazi u njenim rukovodstvima. Svi smo tu od danas do
utra, a Jugoslavija e kao izraz istinskih istorijskih, aktuelnih i buduih interesa naroda koji je tvore, uprkos tekoama dugo trajati (Intervju predednika Vlade RCG M. ukanovia Pobjeda, 10. jul 1992, strana 4). Sa ovom izjavom korespondira i sledea, izreena koju godinu kasnije: Veina graana
Crne Gore eli zajedniki ivot sa Srbijom. Istina je takoe da Crna Gora u
Jugoslaviji ima punu ravnopravnost. Interese Crne Gore uspjeli smo potpuno
132
Svojevrsnu vododjelnica u politikom ivotu SRJ predstavljao je, dakle, unutranji rascjep u DPS-u sredinom 1997. godine, nakon ega je uslijedilo pogoranje odnosa izmeu DPS-a i
SPS-a, a uporedo sa tim i pogoranje odnosa izmeu Crne Gore
i Srbije. Razliit stav SPS i DPS o JUL-u predstavlja kristalizacionu taku dubljih razlika izmeu dvije partije (V. Goati, 2000:
35). Za razliku od Srbije, e je Jugoslovenska udruena levica
(JUL) dobila u koaliciji sa SPS i ND etvrtinu mandata, u Crnoj
Gori je na poslednjim izborima doivjela politiki slom i nije
osvojila nijedan mandat.12
Kao to je ve napomenuto, tokom burnih deavanja u Srbiji i
masovnih protesta opozicione koalicije Zajedno tadanji crnogorski premijer M. ukanovi je podrao zahtjeve srpske opozicije i javno kritikovao vlast u Srbiji zbog izbornih falsifikata
ime je izazvao odreenu reakciju u DPS-u. Tada je predednik
DPS i predednik RCG M. Bulatovi verbalno napao ukanovia zbog kritike rukovodstva Srbije a pripadnici sukobljenih
struja su se sporili ne samo oko odnosa prema rukovodstvu
Srbije, nego i oko pravca ekonomskog i politikog razvoja Crne
Gore i SRJ i njihove meunarodne orjentacije. ukanovieva
struja je naelno insistirala na brim trinim reformama i reintegraciji SRJ u svijet, dok su njihovi oponenti branili status quo.
Kako se kriza vremenom bliila kulminaciji, tako su i izjave
upuivane javnosti dobijale na otrini. Tako je od strane predednika skuptine RCG S. Marovia, koji se bio svrstao na stranu predednika Vlade RCG, na raun tadanjeg predednika
Republike upuena kritika za svemo i samostalno odluivanje:
Nema svemonih pojedinaca, mona su jedino pravila. Dugo je
Crna Gora ivjela u svom svijetu misije velikog i dobrog djela.
ugraditi u zajedniku dravu (predednik vlade RCG M. ukanovi u razgovoru sa stranim novinarima (Pobjeda, 3 jun 1995. str. 1).
12 Poslije novembarskih izbora 1996. JUL je postao jedan od koalicionih
partnera SPS-a i DPS-a u saveznoj vladi.
133
Radenko eki
Ni danas se Crna Gora ne boji iskuenja. Meutim, Crna Gora

mora da misli i o sebi ... Umjesto jakih i apsolutno monih pojedinaca Crna Gora je izabrala vladavinu prava i podijeljene moi.
Opasno je previe moi u bilo ijim rukama (S. Marovi u
Nedeljnom telegrafu Pobjeda 11. jul 1997. str. 3). U javnosti je postojala i teorija da je sukob u vrhu DPS-a samo strategija iji je cilj prezentovanje dijela crnogorske politike elite kao
demokratske, okrenute evropskim stremljenjima i standardima, sa ciljem da se Crna Gora predstavi kao oaza demokratije na Balkanu. Predstavljanje u takvom svjetlu iroj meunarodnoj javnosti donijelo bi Crnoj Gori finansijsku potporu i
investicije, a sa druge strane otvorilo bi Srbiji vrata za izvoz i
uvoz. Ovim se donekle pokuavala objasniti relativno blaga
reakcija od strane S. Miloevia u narednom periodu. Naravno
da je haotino stanje i atmosfera u republici pogodovala brojnim
teorijama i glasinama o razlozima rascjepa u vrhu DPS-a.13
Agencija Damar iz Podgorice je vrila ispitivanje javnog mnjenja u poslednjoj sedmici juna i prvoj sedmici jula 1997. na reprezentativnom uzorku od 750 ispitanika iz sedam crnogorskih gradova za potrebe Fonda za etnike odnose iz Beograda. Rezultati ispitivanja idu u prilog opoziciji i crnogorskom premijeru (37,7 %),
13 Jedan dio opozicije nije ozbiljno shvatao sukob koji je postojao, smatrajui ga farsom i taktikom vlasti: Praksa je pokazala, kada su u pitanju dogaanja unutar DPS-a i SPS-a, pogotovo, ako Miloevi igra neku od uloga,
kako je potrebno poi od pretpostavke da su stvari iscenirane izjavio je H.
Hadi, predsjednik SDA CG, (Monitor, 4. april 1997). Kao objanjenje za
ovako sumnjiv sklop aktivnosti, on nudi vienje da se sa ovakvim potezima
eli uvjeriti svijet kako u Crnoj Gori postoji snana demokratska opozicija.
Tu je i namjera da se apsorbuju male politike stranke, privuku njihovi glasai i tako ugui opozicija. Takoe postoji mogunost da se sve to ini kako bi
se privukao strani kapital u Crnu Goru, koja bi imala zadatak da bude svojevrsni izvozno-uvozni ventil za Srbiju.
134
dok M. Bulatovi (21,9 %), S. Miloevi i institucije savezne

drave gube povjerenje. (Pobjeda, 8. avgust 1997. str. 5).
Previranja u vrhu DPS-a su se manifestovala pridobijanjem i
borbom za svakog lana Glavnog odbora partije. Tako ni opozicioni nedjeljnik Monitor nije propustio priliku da ukae na
ova deavanja: Dok dvoje potpredednika DPS-a u Pobjedi
putaju magle kompromisa, na terenu se, javna je tajna, vodi
bespotedna bitka za svaka dva prsta u Glavnom odboru DPS-a
i za svaki poslaniki taster u skuptini (Monitor, 9. maj,
1997). Tako je u prvom odmjeravanju snaga sa Bulatoviem, iza
M. ukanovia stalo svega est lanova Glavnog odbora DPSa, dvadeset dvoje je bilo uzdrano, a protiv njega su glasala ak
64 partijska druga. M. ukanovi je 11. jula potpuno preokrenuo odnos snaga u Glavnom odboru DPS-a. Toga dana je
Glavni odbor DPS-a smijenio M. Bulatovia sa funkcije predednika vladajue partije u Crnoj Gori. Za njegovog nasljednika je
izabrana M. Pejanovi-urii. Kandidat te partije na predstojeim oktobarskim predednikim izborima, odluio je Glavni
odbor, bie M. ukanovi. Eliminacija partijskog lidera DPS-a
M. Bulatovia (kojeg je energino podravala SPS) 11. jula
1997. nakon preglasavanja na Glavnom odboru partije dovela je
do otvorenog sukoba izmeu SPS-a i DPS-a, a time i do konfrontacije izmeu politikih rukovodstava Srbije i Crne Gore.
Raunajui na efektuiranje odreenih kolektivno-psiholokih
stanja unutar odreene grupe (u ovom sluaju Glavni odbor
DPS-a) i na ravnopravan dijalog svih lanova, prepoznatljivo
je nastojanje upotrebe tehnike horizontalne propagande. ukanovi je tada zabiljeio i novu, veoma vanu, pobjedu.
Osvojio je televiziju Crne Gore14, koja je do tada otvoreno
14 M. ukanovia je jo tokom aprila u intervjuu Dnevnom telegrafu optuio
TV Crne Gore da je logistika podrka RTS-a, da pristrasno tumai zakljuke
GO DPS-a dopunjujui ih sa onim to zakljuci ne sadre i da se nestrpljivo i
pristrasno svrstala na jednu stranu (Pobjeda, 24. april 1997. str. 3).
135
Radenko eki
navijala za M. Bulatovia, dok je jedini dnevni list u Crnoj Gori,

Pobjeda ve bio u rukama grupacije koju je predvodio M.
ukanovi.15
Scene ispred zgrade u kojoj se nalazila crnogorska Vlada16 jula
te 1997. godine najavljivale su masovnije dogaanje naroda,
15 Jedan od glavnih sudionika razdora u Demokratskoj partiji socijalista,
njen dotadanji predednik M. Bulatovi e nekoliko godina kasnije, u svojoj
knjizi iznijeti svoje vienje rascjepa u DPS-u. On ovako opisuje deavanja na
Glavnom odboru DPS-a tih prelomnih julskih dana 1997. godine: Po ondanjem Statutu DPS-a predednika je birao Kongres, a potpredednike, na njegov predlog Glavni odbor. Da bi se situacija, konano, uozbiljila predloio
sam jasne politike zakljuke (to je bilo moje pravo i obaveza) i traio da se
Glavni odbor izjasni o njima. Za moj predlog glasalo je 64 lana Glavnog
odbora. Uzdralo se 22, a protiv je bilo tek njih sedam. Inae, prosjeno obeanje po glavi (lanu Glavnog odbora) je bilo oko sto hiljada DEM. To je bila javna tajna jer je takvo neto bilo nemogue sakriti. U jeku ove kupovine
nazvao me Slobodan Miloevi, potvrdio mi da i on zna detalje ovih transfera
i, dosta uznemireno - slutei sve posljedice, predloio mi da postupim na isti
nain. Ponudi duplo vie, snai emo se za pare, bila je njegova poruka.
Odbio sam: Hvala ti na brizi i ponudi za pomo (M. Bulatovi, Pravila utanja, Narodna knjiga Alfa, Beograd, 2004. str. 254 i 259).
16 Vladajua partija od kirije za tu zgradu (koju je od 1993. godine iznajmljivala Vladi Crne Gore) godinje je dobijala 636.000 evra. U toj zgradi nalaze se
i prostorije SDP-a, manjeg koalicionog partnera i odravaju ednice Skuptine
Glavnog grada. U zgradi Vlade, vladajua koalicija godinama odrava centralne
stranake skupove. Uz brojne nekretnine po Crnoj Gori koje su pripadale Savezu
komunista Crne Gore, Socijalistikom savezu radnog naroda i Savezu socijalistike omladine, DPS je zgradu vlade preuzeo kao politiki nasljednik crnogorskih
komunista. Prema novom Zakonu o dravnoj imovini ta i ostale nepokretnosti
bivih drutvenopolitikih organizacija trebalo bi da budu prepisane na dravu
Crnu Goru. (Vijesti, 13. januar 2010., str. 3). A 15. februara 2010. godine prostorije Vlade Crne Gore su premjetene u novu zgradu pored zgrade Parlamenta
136
slino onom iz oktobra 1988. i januara 1989. godine, pa i u drastinijem obliku. Glavni Odbor veinskog DPS-a raspustio je
Optinski odbor u Podgorici koji se veinski svrstao na stranu
M. Bulatovia. Politiki obraun je bio beskompromisan. Graani su ivjeli u iekivanju ozbiljnijih ekscesa, a politiko vrenje odvijalo se u cijeloj Crnoj Gori. Sticao se utisak da se veina optinskih odbora svrstala na stranu Bulatovia. Raskidala su
se stara kumstva i prijateljstva i stvarala nova, a kao izraz nepomirljive konfrontacije ukanovieve i Bulatovieve opcije. A
onda, 15. jula 1997. godine, S. Miloevi je iznenada kandidovan i u Saveznoj skuptini izabran za predednika SRJ. Taj izbor
izvren je i glasovima poslanika ukanovievog DPS-a.17
Koalicija Narodna sloga, uz podrku poslanika iz redova stranaka albanske nacionalnosti i jedne muslimanske stranke, na
zasijedanju Skuptine Crne Gore 22. jula te godine podnijela je
prijedlog rezolucije kojim se osporavao navedeni postupak
izbora S. Miloevia.
Rascjepom u vrhu poinje potpuno drugaija politika igra u
Crnoj Gori nego to je to bio sluaj do tada, sa drugim rasporedom snaga i drugaijim pravilima. Dakle, posrijedi je bio
rascjep unutar politike elite i sukob u kome je grupacija u okviru dotadanjeg jedinstvenog DPS-a na elu sa predednikom
i Predsjednitva. Ovo je jedan od karakteristinih primjera sistemskog monopola nekadanjeg Saveza komunista Crne Gore, preimenovanog u DPS sredinom
1991. godine. Promijenjeno je oigledno samo ime, dok je vrsto zadran dotadanji monopol nad resursima partije, pa i zgrada na pomenutoj adresi. Tako je
ispalo da je Vlada Crne Gore praktino bila podstanar jer je plaala zakupninu najveeg dijela pomenute zgrade upravo DPS-u.
17 Shodno lanu 31. stav 3. Statuta Demokratske partije socijalista Crne
Gore, Glavni odbor je veinom glasova podrao kandidaturu S. Miloevia za
predednika SRJ. GO je ocijenio da je to izuzetno znaajno politiko pitanje
i da predstavlja doprinos koalicionoj saradnji DPS-a i SPS-a ime se obezbjeuje i jaa stabilnost na nivou SRJ. (Pobjeda, 25. jun 1997. str. 2).
137
Radenko eki
vlade, koja je sebe nazivala reformistikom, izala kao pobjednik. Meutim, kako je nakon ovoga sukoba nestalo dominantno polje jedne svemone partije koja je do tada imala neprikosnovenu vlast i monopol na crnogorskoj politikoj sceni,
reformisti su bili primorani da potrae podrku meu tadanjim opozicionim partijama kako bi uz njihovu podrku mogli
da pariraju oponentima. Ovo je dovelo do pregovora izmeu
DPS-a i lidera opozicije.18 Ve 1. septembra potpisan je
Sporazum o minimalnim uslovima za razvoj demokratske infrastrukture u Crnoj Gori a potpisali su ga: M. ukanovi u ime
izvrne vlasti, M. Pejanovi-urii u ime ukanovievog
DPS-a i elnici LSCG, NS, SDP, SDA, DS i DUA. Sporazum je
potpisan uoi predednikih izbora koji su odrani u oktobru iste
godine na kojima su se suelili glavni rivali - M. Bulatovi i M.
ukanovi. Sporazum je imao dvije osnove, jer je sa jedne strane, opozicija njime, barem na papiru dobila garancije za odravanje slobodnih i fer izbora ubudue, a sa druge strane, sporazum je bio jedna vrsta anti-miloevievskog politikog saveza u
susret odluujuim predednikim izborima (S. Darmanovi,
Uzroci rascjepa DPS a, Monitor, Podgorica, 20. mart
1998). U sporazumu su izostavljena pitanja dravnog statusa
Crne Gore izvan obezbjeenja njenog ravnopravnog poloaja u
SRJ. Oigledna je bila elja reformistikog dijela DPS-a da se
18 Tako su ovim sporazumom predstavnici nacionalnih manjina, u prvom
redu muslimani i Albanci, dobili mogunost da predstavljaju snagu koja e
odluivati na predstojeim izborima, a time su im se otvarale perspektive i
mogunosti u raspodjeli budue vlasti, za koje do tada nijesu imali prilike.
Naa stranka se i programski obavezala da se nee mijeati u fundamentalne bratske odnose Srba i Crnogoraca. ivjela ta braa u istoj kui ili u odvojenim kuama. Mi emo u oba sluaja podsjeati da je jedna soba naa i da traimo da u toj sobi uslovi ivota budu priblini ili makar priblini uslovima
ivota u toj kui ili tim kuama( F. Dinoa predednik Demokratske unije
Albanaca, Pobjeda, 10. jul 1997. godine str. 9).
138
ovakvim i slinim potezima, domaoj i iroj javnosti predstavi

kao strana privrena demokratiji, multietninosti i vladavini
prava. Sa druge strane, teilo se stvaranju to ireg bloka privlaenjem stranaka koje su reprezentovale interese muslimana i
Albanaca u Crnoj Gori.
Rascjep u DPS-u je oigledno temeljno izmijenio odnos snaga
u crnogorskoj skuptini. Umjesto nekadanje veine od 45 mandata od ukupno 71, DPS-u je nakon rascjepa preostalo samo 28
mandata, jer se 17 poslanika priklonilo struji M. Bulatovia i
novoosnovanoj SNP CG. Izmijenjeni odnos snaga u parlamentu
prinudio je DPS da oformi koalicionu vladu u kojoj su, pored
oslabljene DPS, ule opozicione stranke: Narodna stranka Crne
Gore (NS CG), Socijaldemokratska partija Crne Gore (SDP CG)
i dvije male albanske partije: Demokratska unija Albanaca
(DUA) i Demokratski savez (DS).
Nakon obrazovanja koalicione vlade kljuni politiki dogaaj
u Crnoj Gori bili su prededniki izbori odrani 5. i 19. oktobra
1997. S obzirom na dijametralno suprotna programska opredjeljenja dvojice glavnih rivala, izbori za predednika Republike su
postali taka dubokog politikog raskola oko pravca razvitka
Crne Gore i SRJ. Samo prezentovanje programa dvojice glavnih
oponenata javnosti svodilo se u osnovi na sledee: predednik
republike M. Bulatovi je polazio sa pozicija legalnosti, uvrivanja savezne drave i podravanja politike S. Miloevia.19
19 Tokom predizbornih aktivnosti, kao podrka bloku okupljenom oko predednika Bulatovia, u Podgoricu je dola delegacija Socijalistike partije Srbije.
Protivniki blok im je organizovao protestno okupljanje nekoliko hiljada ljudi.
U organizaciji Graanskog pokreta otpora u Crnoj Gori javnost protiv faizma
ispred edita predednika Republike okupilo se nekoliko hiljada ljudi koji su
izrazili protest zbog dolaska delegacije Socijalistike partije Srbije u Crnu Goru,
zasuli kolonu automobila jajima i raznim predmetima i nosili parole na kojima
je pisalo: Milo tebi narod vjeruje, Milo ofarbaj se i ti u uto, Lane klevete Milu ne tete, Milo, Sveto, Milica su za Jugoslaviju a ne za diktaturu, Jaka
139
Radenko eki
ukanovievu poziciju obiljeavali su: 1. zalaganje za federalnu

zajednicu sa Srbijom u okviru Ustava, ali pod odreenim uslovima, uglavnom vezanim za ekonomsku autonomiju Crne Gore. 2.
Distanciranje od S. Miloevia, prekidanje njegovog uticaja na politiki ivot u Crnoj Gori i u krajnjem sluaju njegov odlazak sa
politike scene. 3. ubrzan povratak Crne Gore u meunarodne ekonomske tokove. (S. Darmanovi, Monitor, 4. april 1997.).
Tokom predizbornih aktivnosti, u politiko-propagandne
svrhe, blok DPS-a okupljen oko predednika Vlade, M. ukanovia, nastojao je da se u javnosti prikae da je privren ideji
zajednitva sa Srbijom. Tako su u jeku izborne kampanje za
predednika Crne Gore, predednik Skuptine RCG S. Marovi
i crnogorski premijer M. ukanovi u Beogradu 6. septembra
1997. godine razgovarali sa patrijarhom srpskim Pavlom, a prijemu i razgovoru je prisustvovao i mitropolit crnogorsko-primorski Amfilohije. Ove je uoljiva upotreba propagandne tehnike transfera, odnosno vezivanja za linost i instituciju koja u
kolektivnoj svijesti i javnosti uiva neosporni ugled i u odnosu
na koje iri kolektivitet ima izrazito pozitivna osjeanja. Sa
druge strane, isti blok je nastojao da uz sebe privue to vei
broj protivnika ideje savezne drave, nastojei da im se nametne
kao istinski zatitnik crnogorskih interesa. Ovo svojevrsno
balansiranje na obje strane upeatljiv je primjer borbe za svaki
potencijalni glas.
Kako se zahuktava izborna kampanja, propagandna mainerija obje strane nije prezala ni od zadiranja u lini ivot politikih oponenata. Izborna utakmica je prerasla u do tada za crnogorske prilike nevienu estoku kampanju, meusobna optuivanja, iznoenje politikog prljavog vea, i uzavrele i zategnute atmosfere, u okiranju publike iznoenjem malverzacija, skandala, korupcionakih afera i sl. Da persuazija nije zaobilazila ni
Crna Gora jaka Jugoslavija, Bulatoviu prodao si Prevlaku, Crnu Goru
nee (Pobjeda, 29. jul 1997. str. 2).
140
sektor obrazovanja, pokazuje sledei primjer, na sastanku Ministra obrazovanja sa direktorima srednjih kola u Republici, prisutne je o politikoj situaciji u Crnoj Gori i Jugoslaviji informisao potpredednik vlade M. Vukovi, optuivi aktuelnog predednika RCG, M. Bulatovia da ne misli kao vei dio sistema,
ne misli kao Vlada i kao Skuptina (Pobjeda, 30. avgust
1997. str. 3). Uoljiva je i prepoznata elja da se sa hijerarhijski
nadreene pozicije (ministar i potpredednik vlade) tehnikom
vertikalne propagande u kombinaciji sa tehnikom horizontalne
propagande (sastanak sa direktorima srednjih kola) utie i
nametne eljeni stav.
Blok okupljen oko predednika RCG Bulatovia iznosio je u
javnost niz optubi na raun dojueranjih partijskih kolega, spoitavajui im: enormno bogaenje u godinama procvata sive ekonomije i verca, povezanosti sa organizovanim kriminalom kako
u Republici tako i u Italiji, povezanost sa teroristikim organizacijama kosovskih Albanaca i optuujui ih da su pioni u igri SAD
i dr.20 Sa druge strane na adresu grupacije M. Bulatovia stizale
20 U svojoj knjizi Pravila utanja nekadanji predednik Crne Gore, M.
Bulatovi, izmeu ostalog tvrdi da mu je tokom posjete Bijeloj kui, od strane
amerike administracije bilo ponueno i traeno da pone da se distancira od
dotadanje zajednike politike sa Slobodanom Miloeviem. U mjeri u kojoj se
bude udaljavao od Miloevia meunarodna podrka i uvaavanje koje bi se
Bulatoviu ukazivalo e rasti, dakle, nuena mu je ansa da bude promovisan u
najperspektivnijeg demokratskog lidera u regionu. Kao podsticaj procesu slabljenja meusobnih odnosa Crne Gore i Srbije, SAD bi Crnoj Gori pruile stalnu
ekonomsku pomo kao i odgovarajue bezbjedonosne garancije, odnosno zatitu. M. Bulatovi je navodno tada taj predlog odbio, i iznosi tvrdnju da je tadanjem crnogorskom premijeru M. ukanoviu, pola godine kasnije, tokom njegove etvrte radne i zvanine posjete SAD iznesena ista ponuda i da je ukanovi promovisan u demokratskog lidera od regionalnog znaaja (M. Bulatovi,
Pravila utanja, Narodna knjiga Alfa, Beograd, 2004. str. 236-38.).
141
Radenko eki
su takoe optube za korupciju i bogaenje u vremenu sankcija,

za izdaju interesa Crne Gore, za sluganstvo S. Miloeviu i sl.
Dakle, putem direktnih diskvalifikacija i etiketiranja, kao i negativnog vida tehnike transfera, nastojalo se povezati i prenijeti
odreeno negativno osjeanje i stav o pojedinim kategorijama
odreenim politikim subjektima, pojedincima i grupama.
Blok okupljen oko predednika Vlade je nastojao da se prikae braniocem crnogorskih interesa, za Jugoslaviju sa alternativom, za evropske standarde i demokratiju. Koristei resurse
i ingerencije kojima je raspolagala Vlada bili su u prilici da u
formi redovnih aktivnosti obilaze Crnu Goru i usmjeravaju dravna sredstva u politiku agitaciju. Koristei se pozicijom i dravnim resursima, u formi tekuih dravnih poslova i obaveza,
obilazili su optine, u prvom redu one koje su bile oznaene kao
dominantno oponentske i nenaklonjene politici Vlade. Takoe je
korieno i masovno upoljavanje potencijalnih glasaa u dravne institucije, u prvom redu u Ministarstvo unutranjih poslova
koje je za kratko vrijeme uviestruilo broj svojih pripadnika,
ime se oigledno nastojalo, da se pored stabilnog i stalnog glasakog korpusa oformi i respektabilna odbrambena formacija.
Slino se postupalo i u ostalim republikim organima. Sa druge
strane, slina tehnika je primjenjivana u organima lokalne uprave, e je suprotna strana upoljavanjem podobnih, lojalnih i
potencijalnih biraa nastojala poveati svoj rejting. Dakle, na
sceni je bila do tada neviena borba za svakog glasaa, a atmosfera u javnosti je iz dana u dan postajala sve uarenija.21 Ove
21 Kampanjom na terenu, odnosno posjetama siromanim optinama na
everu Republike, korien je svaki povod i tema za prezentovanje eljenih
stavova i persuazivno djelovanje na publiku: Vlada Crne Gore je do sada, a i
ubudue e pokuavati da profitabilnim proizvodnim i infrastrukturnim projektima koji opredjeljuju standard ivota graana, razvojno integrie Crnu Goru
i da na temelju realnih ekonomskih resursa pospjei njen drutveni progres.
Jedino tako moemo ozbiljno doprinijeti stabilnosti i razvoju nae zajednike
142
se moe uoiti iroka upotreba tehnike vertikalne propagande i djelovanje institucionalno zatienog autoriteta, koji koristei svoju
hijerarhijsku poziciju iz koje crpi efikasnost, rauna na podreen
poloaj primaoca propagandnih poruka, kao i iroko korienje
propagandne tehnike nagrade i kazne (upoljavanja i otkazi).
Frakcija M. Bulatovia je na svom kongresu odluila da svoju
stranku nazove takoe DPS. Kongres je odran u dva dijela: prvi
u Kolainu, a drugi u sportskom centru Moraa u Podgorici 16.
avgusta 1997. Zadravanje tog imena oznaavalo je dalju nepotednu borbu Bulatovieve i ukanovieve frakcije, a time i dalje
zaotravanje i onako teke i neizvjesne situacije u Crnoj Gori.
Tadanju atmosferu u Crnoj Gori nije karakterisao samo bespotedni sukob dvije frakcije donedavno jedinstvenog DPS-a i
predizborno nadmetanje dva glavna rivala. Sukob se odvijao i u
opozicionim redovima, unutar Narodne stranke koja se upravo
tada pocijepala na dvije frakcije. Jedna na elu sa N. Kilibardom, koja je sebe smatrala izvornom i sve bliom odreenim
procnogorskim pozicijama, a druga na elu sa B. Bojoviem
koja je apostrofirala njen srpski segment.22
Predizbornu atmosferu dodatno su iskomplikovale i same kandidature glavnih oponenata, jer su oba nastojala da se predstave
drave Savezne Republike Jugoslavije, koja ostaje nae trajno i emotivno i
racionalno opredjeljenje izjavio je predednik Vlade RCG u posjeti optini
avnik. (Pobjeda, 22. jul 1997. str. 1).
22 Poslije rascjepa u NS elnici koalicije Narodna sloga N. Kilibarda i S.
Perovi i zvanino su traili da im se, u skladu sa zakonom, vrate poslaniki
mandati Bojovieve frakcije koji su njoj pripadali. elnici DPS-a, u prvom redu S. Marovi predednik Skuptine CG, gotovo godinu dana su taj zahtjev ignorisali. Tek poslije rascjepa u DPS-u, ti mandati su vraeni NS tj. Narodnoj
slogi kojoj su i pripadali. Povod je bio svima jasan - frakcija sa N. Kilibardom
na elu, kao i koalicija sa liberalima, podravala je uspravnu Crnu Goru i u
tom izbornom nadmetanju stali su na stranu ukanovia (Vieti vie o ovome
u M. Orlandi, Crnogorsko posrtanje, Podgorica, 2005).
143
Radenko eki
kao kandidati Demokratske partije socijalista. Nastalo je

nadgornjavanje republikog i saveznog ustavnog suda, koji su u
osnovi predstavljali samo sredstva i orua preko kojih se nastavljala politika bitka. Tako je Savezni ustavni sud 27. avgusta
odluio da se obustavi od izvrenja odluka Republike izborne
komisije kojom je odbijena kandidatura M. Bulatovia za predednika Crne Gore. Takoe je odluio i da se pokrene postupak
za ocjenjivanje saglasnosti crnogorskog zakona o izboru predednika sa Ustavom SRJ i to u onom dijelu e se kae da pojedina politika stranka moe predloiti najvie jednog kandidata
za izbor predsjednika Republike. M. Bulatovi je bio podnio
kandidaturu u ime DPS-a iako je prije njegove verifikovana kandidatura M. ukanovia u ime DPS-a. To je bilo 27. avgusta, a
krajnji rok za verifikaciju kandidatura bio je 17. septembar.
Odluka tog suda u Crnoj Gori, a dijelom i u Srbiji izazvala je
brojna reagovanja politikih stranaka i pravnika. Inae i taj proces isticanja i verifikacije kandidata u ime DPS-a (jer se i jedna
i druga frakcija tako deklarisala) bio je optereen neregularnostima i liio na trku ko e prije i to po svaku cijenu.
Na izbore je prijavljeno osam kandidata koji su na dravnoj
televiziji odrali i TV debatu. Od njih su estorica smatrani
autsajderima, koji ne mogu i nee bitnije ugroziti pozicije
bilo kojeg od dvojice glavnih pretendenata na dunost predednika Crne Gore M. ukanovia i M. Bulatovia, Dodue,
neki od njih, s obzirom na bliskost ili podudarnost njihove politike orijentacije sa onom koju je zagovarao M. Bulatovi (N.
Stani, A. Vinji i N. Vojinovi) su svojom kandidaturom vie
tetili Bulatoviu nego ukanoviu, odvlaei mu jedan broj
glasova, od kojih je svaki, s obzirom na ujednaenost izbornog
rezultata bio vaan. Oigledna je bila elja dijela DPS-a okupljenog oko tadanjeg predednika Vlade da podravanjem i
omoguavanjem kandidature to veeg broja kandidata izvri
disperziju dijela pravoslavnog birakog tijela, koje je inae
144
dominantnim dijelom i inilo Bulatovieve pristalice. Da se

pomenuta procjena pokazala tanom pokazali su i rezultati
prvog predednikog kruga. Pomenuta TV debata, koja je prenoena na oba dravna kanala i putem radija, svodila se na diskurs dva glavna kandidata i njihove meusobne replike, dok su
se ostali kandidati listom pridruili M. Bulatoviu u optuivanju M. ukanovia. U debati M. ukanovi je zagovarao stanovite da su tokom mandata njegovih vlada ostvareni jedinstvo i mir u Crnoj Gori i sauvana jugoslovenska ideja, i da se
zalae za bolji ivot putem intenziviranja ekonomskih reformi
i ravnopravniji status Crne Gore u okviru SRJ. Takoe je istakao da podjela u DPS-u nije nita tragino, ve naprotiv
korisno. M. Bulatovi je isticao da je ugroena volja graana i potovanje zakona i da se u Crnoj Gori namnoio kriminal
i verc koji se odvija pod okriljem pojedinih dravnih slubi i
organa. Tokom kampanje u okviru izbornog marketinga M.
Bulatovia napravljen je spot u kome se pojavljuju fotografije
Danila Kia, serdara Janka Vukotia, Save Kovaevia,
Njegoa i dr. a spot prati tekst: Neka bude neka traje i
borba za istinu o sebi i drugima sveta je ljudska dunost
(Pobjeda, 1. oktobar 1997. str. 7).
Domaa i meunarodna javnost, posebno u Evropi i SAD, bila
je u iekivanju izbornih rezultata na predednikim izborima.
Takoe, jo vie je pratila zbivanja u Srbiji u kojoj su se petnaest
dana ranije, 21. septembra odravali parlamentarni i prededniki izbori. Tako se u domaoj i inostranoj javnosti predstavljalo
da su se u ovako zgusnutom terminu odmjeravale snage za i protiv politike S. Miloevia i njegovog reima i u Srbiji i u Crnoj
Gori. Objektivno gledano ishod je bio neizvjestan. Snage pristalica i protivnika bile su izjednaene. Takoe su, u cilju animiranja mladih da daju svoj glas bloku koji je predvodio M. ukanovi, od strane omladinskih i studentskih organizacija u
Republici javno su upuivani apeli mladim glasaima da u to
145
Radenko eki
veem broju izau na izbora i daju svoj glas budunosti Crne

Gore i protiv despotije i jednoumlja. U tom cilju u vie gradova u Republici su bili organizovani muziko-zabavni hepeninzi kao vid propagandnog djelovanja na mlau populaciju e
su uoljive upotrebe kombinacije propagandnih tehnika akcije,
indirektne i prikrivene propagande.23 Dotadanja, a i kasnija
apstinencija studentske i omladinske populacije od kritikog
drutvenog angamana lei u odsustvu tradicije kritike misli
jer je evidentno da je energija omladine instrumentalizovana
23 Tako je u Pobjedi, 19. septembra, na cijeloj strani objavljen poziv na
muziki hepening: Svi na izbore! Glasajmo za sebe! Vrijeme za buenje!
Crna Gora sama bira! u organizaciji Omladinskog savjeta Crne Gore, Saveza
studenata Crne Gore i Akademskog kulturnog centra, u Nikiu, Bijelom
Polju, Pljevljima, Cetinju, Kotoru i Podgorici od 23. septembra do 2. oktobra
(Pobjeda, 19. septembra 1997, str. 16.) Omladinski savjet i Savez studenata
Crne Gore pozivaju sve mlade ljude Republike da 5. oktobra 1997. godine
izau na predednike izbore na kojima se odluuje o sudbini Crne Gore, njenoj dravnosti, ravnopravnosti u okviru SRJ, razvoju i povezivanju sa svijetom
... zato je kranje vrijeme da se probudimo i iskoristimo svoje ustavno pravo da
odluimo o sudbini svoje zemlje... Izaimo na izbore i despotsku jednoumnu
politiku pobijedimo demokratijom.. Mladost Crne Gore koristi svoju ansu!
Petog oktobra izlazi na izbore, glasa za sebe i pobjeuje! Probudimo se i
uspravimo! Ko prespava neelju, prespavae vijek! (Pobjeda, 2. oktobar
1997, str. 17).
Iste organizacije imale su slinu ulogu i u kasnijem periodu: Omladinski
savjet i Savez studenata Crne Gore studentima i svim mladim ljudima
Republike, estitaju predstojee novogodinje i boine praznike, uvjereni da
e u 1998. godini nastaviti proces demokratizacije Crne Gore i zapoete promjene. Zapoete reforme u Crnoj Gori daju nadu da se ove mogu stvoriti
uslovi za normalan i pristojan ivot, dostojan ovjeka i populacije kojoj pripadamo (Pobjeda, 31. decembar 1998. str. 6).
146
od strane odreenih politikih faktora za uskostranake ili

etnike interese.24
Interesnu podjelu crnogorskog birakog tijela, podstaknutu
idejom privatizacije, snano su naglaavala oba glavna favorita
na predednikim izborima koji su u izbornoj kampanji zaigrali
na kartu pobjednika i gubitnika. Naime, ukanovi je insistirao na ansama za postizanje ekonomskog blagostanja koje se
otvaraju za pojedince i drutvene grupe uspostavljanjem trine
privrede i vrstih veza sa svijetom, dok je M. Bulatovi stavljao
naglasak na socijalnu cijenu privatizacije koju bi morali da plate
radnici i penzioneri. I u ovakvom diskursu bi se mogli prepoznati elementi upotrebe propagandne tehnike nagrade i kazne,
odnosno realizacije propagandnog naela pojednostavljivanja
slike svijeta u vidu dihotomije: korisno - tetno.
Prema zvaninim podacima Republike izborne komisije bilo
je upisano 460.568 biraa, a na izbore je izalo 31l.118 ili 67,38
%. Vaeih listia bilo je 306.493, a nevaeih 4.625 ili 1,48 %.
M. Bulatovi je dobio 147.615 glasova ili 47,45 %, a M. ukanovi 145.348 ili 46,72 %.25 Neuspjeh ukanovia u prvom
izbornom krugu pokazivali su i rezultati glasanja po optinama.
Od 21 optine ukanovi je imao veinu samo u sedam (Bar,
Kotor, Plav, Roaje, Tivat, Ulcinj i Cetinje). U ostalih 14 optina
24 Na konferenciji LSCG-a septembra 1999. je izreeno niz optubi na
raun Omladinskog savjeta Crne Gore: Omladinski savjet je totalno indinferentan prema mladima i njihovim problemima i oglaava se samo u izbornim
terminima kao pomono krilo vladajue oligarhije. (Pobjeda, 21. septembar
1999. str. 6). Sline ocjene su iznijete i po pitanju Saveza studenata Crne Gore
(godinu dana ranije), koji je tada oznaen kao: organizacija koji je eksponent
vladajue partije (Pobjeda, 10. april 1998. str. 6).
25 Svi ostali kandidati (dr D. Hajdukov, prof. dr S. Vujai, A. Vinji, dr
N. Stani i N. Vojinovi) dobili su 4,35%, od ega dr N. Stani, A. Vinji i
N. Vojinovi 3,38% (Pobjeda, septembar 1997.).
147
Radenko eki
veinu je dobio Bulatovi, a to je bilo posebno indikativno u

Nikiu, rodnom gradu ukanovia, i ubjedljivo u glavnom
gradu Crne Gore - u Podgorici. Oekivanja su bila da e u drugom krugu glasovi dati kandidatima iz prvog kruga Staniu,
Vinjiu i Vojinoviu ii u korist Bulatovia, a s obzirom na profilaciju Bulatovievih pristalica, procjena je bila da bi on ve u
prvom izbornom krugu ostvario pobjedu, da nije dolo do odvlaenja presudnih glasova na raun pomenute trojice kandidata.
Kako u prvom krugu tih izbora nije bilo pobjednika, drugi
krug izbora bio je neminovan. Od prvog dana kada su rezultati
prvog kruga bili izvjesni, zaotravala se propagandna borba dva
suparnika tabora. Eskalirale su uzajamne optube za neregularnost izbora, krivotvorenje birakih spiskova i izbornih rezultata,
za ponaanje birakih odbora na izbornim mjestima. Obje strane stvarale su atmosferu biti ili ne biti. Ne samo graani Crne
Gore, ve i politika javnost u okruenju i mnogo ire mogla je
vieti svu otrinu te suparnike borbe. Naravno, u svakoj demokratskoj viepartijskoj sredini na izborima se vode estoke propagandne bitke, ali one imaju uhodane demokratske standarde i
ne dovode u pitanje mir i bezbjednost graana. Vrhovni arbitar
nepravilnosti na izborima bi trebalo da je nezavisno sudstvo.
Poslije rascjepa u vladajuoj partiji crnogorsko sudstvo je doivljavalo sudbinu opte atmosfere u Crnoj Gori, bilo je podijeljeno, meusobno suprotstavljeno, rastrzano izmedu dva kandidata. Predednica reformskog krila DPS-a M. Pejanoviurii je nakon prvog kruga izbora optuila suprotnu stranu za
irenje glasina, poput ovih: da se ona trovala, vjeala, pomagala nekom da pobjegne u inostranstvo, da je ef Izbornog taba D.
urovi smijenjen, da je M. ukanovi obeao Tuzima optinu
a da Zeta to nee dobiti, da je Petnjici obeana optina i dr.
(Pobjeda, 11. oktobar 1997. str. 5).
Pred drugi izborni krug odran je i TV duel dva kandidata u
udarnom terminu Televizije Crne Gore. Tokom duela, M.
148
Bulatovi je apostrofirajui ogroman manjak koji je republika

Crna Gora imala u Fondu PIO i koji se popunjavao dotacijom iz
savezne kase, nastojao da putem propagandnog naela segmentacije publike i propagandne slojevitosti u kombinaciji sa propagandnom tehnikom nagrade i kazne persuazivno djeluje na
jedan znaajan dio crnogorskog birakog tijela penzionere.
Takoe je apostrofirao injenicu da je prema njegovoj anketi
90% pripadnika policije izrazilo lojalnost njemu kao prededniku RCG, istovremeno optuujui M. ukanovia da je od
republikog MUP-a stvorio svoju privatnu policiju. M. ukanovi je tokom duela isticao da opirna dokumentacija koju je
njegov protivkandidat M. Bulatovi pokazivao pred kamerama
u cilju njegovog diskreditovanja pati od brojnih netanosti i
neistina. Inae, TV duel je protekao i u meusobnim linim
optubama, prozivanja lanova porodica za bogaenje i sl. ukanovi je zagovarao uspravnu Crnu Goru, to je znailo vie
prava i slobode odluivanja i ravnopravan tretman Crne Gore u
tadanjoj federaciji. U svojim istupanjima naglaavao je da se o
Crnoj Gori nee odluivati u Beogradu, ve u Podgorici. Sa
druge strane, M. Bulatovi se zalagao za Jugoslaviju bez alternative, predstavljajui se javnosti kao legalista i optuujui suprotan tabor za verc i kriminal. Kampanju u oba izborna kruga,
pored izbornih karavana i mitinga, tribina na gradskim trgovima, domovima kulture, seoskim centrima i kolama, pratio je
pravi kolorit i arolikost obiljeja, od stranakih, preko nacionalnih zastava, muzikih hepeninga, guslarskih koncerata, politikih plakata i letaka. Naroitu osobenost predstavljala je zaista agresivna politika agitacija, terenska kampanja od vrata
do vrata (u emu je naroito prednjaila grupacija M.
Bulatovia po everu Crne Gore), a sastojala se u kunim posjetama jednog ili vie partijskih aktivista sa ciljem ubjeivanja i
pridobijanja glasaa, ali i ojaavanja podrke simpatizera i
sigurnih glasaa.
149
Radenko eki
Drugi krug izbora odran je 19. oktobra 1997. godine. Suprotno oekivanjima koja su najavljivali rezultati prvog kruga pobijedio je M. ukanovi. I meu nepristrasnim pa i ukanoviu
naklonjenim postavljalo se pitanje kako je do toga dolo. Najveu dilemu je izazivalo to to se u kratkom vremenu izmeu
dva kruga izbora (5. oktobar i 19. oktobar 1997., dakle za dvije
sedmice) broj upisanih biraa poveao za 10.235. Postavljala su
se pitanja, od kuda, kako, da li je to regularno.26 U narednoj tabeli dat je uporedni prikaz oba kruga predednikih izbora za
dvojicu dominantnih kandidata27:
kandidati
I krug
II krug
razlika:
upisano: 460.568
upisano: 470.803
+10.235
glasalo: 311.118 (67,38%) glasalo: 346.414 (73,6%) upisanih

M.
ukanovi
M.
Bulatovi
145.348 (46,72 %)
174.176 (50,8%)
147.615 (47,45%)
168.864 (49,2%)
+ 28.828
(+4,1%)
+ 21.249
(+1,8%)
Ni gledano regionalno tijesna izborna pobjeda ukanoviu

nije davala povoda za preveliki optimizam i spokojstvo. Veinu
je dobio u svega osam optina: Ulcinj, Bar, Tivat, Kotor,
Cetinje, Plav, Roaje i Niki. U svih ostalih trinaest optina
bio je gubitnik kao i u najveoj, u Podgorici. Takav ishod izbora posebno na regionalnom planu frakcija Bulatovia, uz asistenciju, pomo i pokroviteljstvo Beograda, koristi za plasiranje prie da meu pravoslavnim birakim tijelom ima mnogo
26 Ako su tada 19. oktobra 1997. godine, bilo 470.803 upisana biraa kako
to da ih je u birakim spiskovima za parlamentarne izbore pola godine kasnije, 11. maja 1998. bilo svega 458.339? (M. Orlandi, Crnogorsko posrtanje,
Podgorica, 2005., str. 33).
27 Tabela je napravljena na osnovu rezultata Republike izborne komisije
(Vijesti, 21. oktobar 1997.).
150
veu podrku od ukanovia. Raspaljivale su se meuregionalne konfrontacije, u prvom redu odnos ever jug, nacionalne
i vjerske strasti. Sve su to bili signali koji su upuivali na
zakljuak da e nestabilna, zaotrena i neizvjesna situacija u
Crnoj Gori potrajati.
Udarni slogan grupacije okupljene oko M. Bulatovia Istina , trebao je da u irem kolektivitet izazove transfer jednog termina koji izaziva pozitivno osjeanje na ideje i rukovodstvo grupacije. Komentariui Bulatoviev slogan Istina
ukanovi je za dnevni list Vijesti rekao: Mislim da je
Momir Bulatovi za svoj izborni slogan mogao izabrati bilo ta
drugo, samo ne to. Jer ako je danas neto prepoznatljivo za
karavan na ijem se elu nalazi Momir Bulatovi, karavan koji
jezdi Crnom Gorom sa logistikom potporom proreimskih
medija iz Srbije, onda je njihova osnovna karakteristika da
siju grozne neistine. Na ovim izborima kandidat Demokratske
partije socijalista Milo ukanovi predstavljen je plakatima na
kojima su bili slogani Takav nam treba i Nikad sami, uvijek
svoji. Prededniku kampanju za ukanovia radila je agencija IDEA PLUS iz Beograda. Na jednom od plakata iz ove kampanje, uz slogan je prikazan i orah. Ko poznaje Crnu Goru, asocijacija je jasna: orah asocira na Njegoeve stihove iz Gorskog
vijenca Tvrd je orah voka udnovata, ne slomi ga, al zube
polomi.... ukanovi je upravo taj orah, a u pozadini oraha
je broj jedan, to predstavlja pobjedu na izborima (A.
Rabrenovi, 2009:175)
Postojala su i miljenja da je za prevagu u drugom krugu predednikih izbora odluujui doprinos dao Liberalni savez Crne
Gore koji se 7. oktobra, odmah poto su bili poznati zvanini
rezultati prvog kruga izbora oglasio. U saoptenju tim povodom
pozvani su lanovi i simpatizeri LSCG da izau na drugi krug
izbora i glasaju za M. ukanovia: Sigurni smo da je bolje biti
u drutvu Jeljcina i Klintona nego Bulatovia, Miloevia i
151
Radenko eki
eelja. Sa njima se moe samo u novi rat protiv susjeda, u novu

i jo veu bijedu i izolaciju (prema M. Orlandi, 2005:32).
Znaaj ishoda drugog kruga glasanja dobro ilustruje podatak da
je uee graana bilo vee nego u prvom krugu, to odudara od
nepisanog pravila zasnovanog na iskustvu zemalja stabilne
demokratije, a ubjedljivo potvrenog i na predednikim izborima u Crnoj Gori 1990. i 1992., da birai izlaze u manjem procentu na drugi izborni krug nego na prvi, zato to su u prvom
krugu kandidati dijela biraa eliminisani iz izborne trke (V.
Goati, 2000:42).
Bilo je i miljenja da je za ukanovievu pobjedu zasluna i
protrina grupacija (privatni preduzetnici), dok su se pripadnici slojeva i grupa zavisnih od drave veinom priklonili
Bulatoviu. Prema V. Goatiju (2000:43): Vanu podrku ukanoviu na predednikim izborima 1997. (kao i koaliciji Da
ivimo bolje na parlamentarnim izborima 1998.) obezbijedila je
veoma heterogena grupa angaovana u sektoru sive ekonomije. Taj sektor, koji je, inae, ostvario ekspanziju u SFRJ u razdoblju socijalistike samoupravne privrede - dobio je snaan
podsticaj ekonomskim sankcijama UN protiv SRJ (1992.) kojima je Jugoslavija potpuno izolovana od meunarodnog trita. U
takvim okolnostima, jedini nain da se zemlja snabdije deficitarnim proizvodima, naroito naftom i naftnim derivatima, bila je
ilegalna trgovina preko granice koju su ne samo tolerisali, nego
i podsticali dravni organi. Crna Gora je zbog svog geografskog
poloaja postala od 1992. do kraja 1995. sredite ilegalne trgovine (naftni put) kako za svoje potrebe, tako i za potrebe daleko vee i ekonomski razvijenije Srbije. Zahvaljujui tome, hiljade ljudi u Crnoj Gori nalo je uhljebljenje u sivoj ekonomiji, a
mnogi od njih su se u njoj obogatili. Izborna podrka grupe
angaovane u sferi sive ekonomije kandidatu koji je odluno
zastupao trina opredeljenja, rezultat je prirodne tenje pripadnika te grupe da legalizuju svoje aktivnosti i steenu imovinu.
152
M. ukanovi je tokom izborne kampanje u TV duelu isticao da

je pomenuti tranzit i siva ekonomija bila neophodna da bi se
spasila bioloka supstanca naeg naroda i ekonomsko tkivo
republike i da se Vlada starala o preivljavanju nacije, takoe
je i M. Bulatovi tokom izborne TV debate istakao da smo tada
pod embargom i pod sankcijama bili prisiljeni da postupamo na
taj nain.
Prededniki izbori odrani 1997. po svemu su bili tzv. kritini izbori (S. Darmanovi). To su bili prvi izbori u Crnoj Gori
od kako je uspostavljen viepartijski sistem u Republici koji su
nosili veliku dozu neizvjesnosti u ishod. Mnogi smatraju da su
ovo bili i prvi izbori u Crnoj Gori koje je, bez obzira to ni na
koji nain nije uzeo direktno uee, S. Miloevi izgubio.
Tadanji predednik Crne Gore M. Bulatovi izbore je izgubio
sa razlikom od svega neto vie od pet hiljada glasova, ali, s
obzirom na to da je bilo jasno da je on bio direktno podravan
od vlasti u Beogradu, pobjeda njegovog protivkandidata, premijera M. ukanovia, gotovo svugdje je prikazivana zapravo kao
pobjeda nad Miloeviem, jer je tako predstavljana od strane
reformskog bloka DPS-a okupljenog oko M. ukanovia.
Rezultatska neizvjesnost ishoda izbora proizala je iz okolnosti da su se na njima suelili ne kao do tada predstavnici nejednakih i neravnopravnih partnera - vlasti i opozicije, ve dva
vodea predstavnika vlasti u Crnoj Gori, dvije frakcije u okviru
iste partije (DPS-a), koje su na svoju stranu uspjele privui nove
saveznike, dotadanje opozicione protivnike. To su bila dva
politika bloka, pribline snage i sredstava koja su im stajala na
raspolaganju. Dva krila ranije jedinstvenog DPS-a, sada podijeljena u dvije partije, vjerovatno imajui na umu koja su sve sredstva upotrebljavali da bi pobijedili opoziciju dok su bili zajedno,
nastojala su se medusobno kontrolisali na ovim izborima. Iz te
meusobne kontrole nastao je itav set izbornih pravila koja su
ove predednike izbore uinili mnogo kompetitivnijim od svih
153
Radenko eki
prethodnih i uspostavili odreene standarde za naredne izborne

cikluse (Vieti vie u S. Darmanovi, Uzroci rascjepa DPS-a,
nedjeljnik Monitor, Podgorica, 20.mart 1998.).
Poraeni M. Bulatovi insistirao je na neregularnosti izbora i
odbio je da prizna poraz. Pri ocjeni da li su to bili izbori slobodni i fer ili nijesu, valja imati u vidu dva momenta. Prvo, na
izborima su se sukobila dva kandidata koja su imala snana uporita u vladajuem reimu, jedan kao predednik republike
(Bulatovi) a drugi (ukanovi) kao predednik Vlade. U toku
predizborne kampanje oba kandidata nastojala su da poveaju
svoje izborne anse na taj nain to su dovodili lojalne kadrove
na kljune poloaje u oficijelne medije republike (prije svega
TV CG i Pobjeda). Neto vie uspeha u tome imao je ukanovi, pa vjerovatno tu treba traiti razloge vee naklonosti oficijelnih crnogorskih medija prema tom predednikom kandidatu koju pominje Zavrni izvetaj misije OEBS (Naa Borba,
17. decembar 1997.). Isti izvetaj pominje, meutim, i to da su
oficijelni mediji Srbije bili pristrasni u korist Bulatovia, pa je
tako na medijskom planu ostvarena izvjesna ravnotea izmeu
dvojice suparnika (V. Goati, 2001:140).
Poslije izbora, tijesno poraeni kandidat, M. Bulatovi je izjavio: Vlast u predati narodu a ne Milu ukanoviu. Poto potujem Ustav, ja od 16. januara neu vie biti predednik Crne
Gore, ali nikada onom drugom neu estitati niti ga uvaavati
kao predednika, jer on, na bazi onoga to je uradio, ne zasluuje da edne na to asno, teko i odgovorno mjesto
(Pobjeda 18. novembar 1997, str. 3.). Time je jasno stavio do
znanja da se nee pomiriti sa porazom. Propagandna mainerija
bloka koji je on predstavljao je organizovala niz protestnih okupljanja u Republici, irei glasine o neregularnosti odranih
izbora i izbornoj krai. Tako je u organizaciji rasputenog
Optinskog odbora DPS-a na gradskom trgu u Pljevljima odran protestni skup povodom, kako je reeno, izborne krae u
154
drugom krugu predsjednikih izbora u Crnoj Gori. Na protestnom skupu u Pljevljima bili su istaknuti posteri M. Bulatovia
sa sloganom Istina, zastave Crne Gore, stare srpske zastave sa
etiri s i jugoslovenska zastava sa petokrakom. Skandirano je
Jugoslavija, Jugoslavija, Momo, Momo, Milo lopove,
Lopovi, lopovi, Ovo nije Turska, Milo Turine, Slobo
Srbine, Ustae, ustae, Vrati te nam eka, Gdje ste sada
balije, Ovo je Srbija, ia Srbine (Pobjeda 28. oktobar
1997. str. 4).
Slian protestni skup odran je i u Beranama: Izbori za predednika RCG, odrani 19. oktobra ne mogu biti priznati je bila
osnovna poruka sa toga skupa koju su organizatori nazvali
Narodnom skuptinom. Na skupu je prvi govorio M. Bulatovi, koji je izmeu ostalog istakao: da je ovo mirni graanski
protest u seriji slinih protesta. Donijeli smo odluku da mirno
protestujemo i da tako dokazujemo da se neemo miriti sa izbornom kraom i izbornom prevarom. Mi smo otkrili njihovu krau
i prevaru i na ovim izborima je pokradeno preko 35 hiljada glasova. Navodei naine krae, on je rekao da su mnogi graani:
izbacivani sa spiska, da je preko 30.000 bilo bez matinog
broja, da izborni tab M. Bulatovia nije dobio ni rjeenje, ni
presudu Ustavnog suda Crne Gore. Sva etvorica sudija rekao
je on, nakon suenja otili su u kabinet Mila ukanovia
(Pobjeda 28. oktobar 1997. godine 1997. str. 4). Fokus je,
dakle, stavljan na optube za izbornu krau i kriminal: Protesti
iz 1989. godine su u krajnjem bili uvedeni u tadanji institucionalni sistem Crne Gore i SFRJ rekao je M. Bulatovi, odgovarajui na komentar da ovog puta nee uspjeti da osvoje vlast na
ulici kao 1989. godine. Politike razlike izmeu dva rukovodstva te godine su bile vee. Naalost, danas s druge strane barikada stoje brojni ljudi koji su ogrezli u kriminalu. Oni su u stanju da urade mnogo toga kako bi odbranili svoje pozicije. Ali mi
drugoga puta nemamo, jer nemamo pravo da se pomirimo sa
155
Radenko eki
nezakonitim injenjem koje Crnu Goru vodi u nazadovanje i

propast... sa konferencije za tampu predednika Crne Gore M.
Bulatovia (Pobjeda 31. decembar 1997. str. 7).
Kao propagandni manevar pred najavljene demonstracije
poraenog bloka, i jo jedan od primjera upotrebe tehnike transfera, vrh pobjednikog dijela DPS-a prisustvuje tradicionalnom
nalaganju badnjaka ispred Cetinjskog manastira u organizaciji
Mitropolije crnogorsko-primorske. Ovim prisustvom su oigledno htjeli da javnosti, u prvom redu pristalicama M. Bulatovia,
koje su inae u najveem broju bili pravoslavne vjeroispovijesti,
jasno stave do znanja da imaju podrku crkve. Pobjeda je na
naslovnoj strani pod naslovom Plamen zajednitva prikazala
loenje badnjaka na Boi 7. januara 1998. Uz estitku predednika ukanovia mitropolitu Amfilohiju i fotografiju na kojoj
predednik Vlade F. Vujanovi prinosi badnjak na loenje, istaknuto je: Loenjem badnjaka ispred manastira Svetog Petra
Cetinjskog, kojem su pored ostalih prisustvovali S. Marovi
predednik Skuptine RCG i F. Vujanovi predednik Vlade
RCG, poela je proslava Boia u naoj republici (Pobjeda 7.
januar 1998, str. 1). Tim inom su trebali da se demotiviu pravoslavni simpatizeri M. Bulatovia za eventualno prisustvo na
najavljenom mitingu u Podgorici.28 U tom cilju, u javnost su
28 Novoizabrani predednik RCG M. ukanovi, odgovarajui na pitanje
najave novih odnosa izmeu crkve i drave je izmeu ostalog istakao: Danas
sam, na Badnji dan, uoi Boia, jednog od najvanijih datuma u hrianskom
kalendaru, doao u Cetinjski manastir, da izrazim potovanje prema svim vjernicima pravoslavne vjeroispovijesti i da izrazim posebno potovanje prema
ulozi Crnogorske mitropolije u jednom dugom istorijskom trajanju crnogorske
dravnostiVjerujem da je i u iroj javnosti ve uoeno, da izmeu crnogorske drave i crkve postoje neki novi odnosi. Odnosi koji poivaju na meusobnom potovanju, meusobnom uvaavanju i pomaganju. Predednik
Skuptine RCG S. Marovi, koji je takoe prisustvovao proslavi Boia u
cetinjskom manastiru, izmeu ostalog istakao da je to povratak duhovnim
156
kroz medije plasirani tekstovi i reportae koje su trebali da

ukau na besmislenost uea u najavljenim demonstracijama, a
u kojima se mogu prepoznati elementi tehnike indirektne propagande i difuznog propagandnog djelovanja na publiku. Tako je
korijenima i izraz potovanja prema istorijskoj ulozi i vanosti Crnogorskoprimorske mitropolije u istoriji crnogorske dravnosti. Takoe je istakao da
je i ranije, zbog svoga duhovnog iskustva, dolazio u cetinjski manastir, ali da
dananje prisustvo ipak predstavlja javni in. Ovo tim prije to se nalazim u
drutvu predednika Vlade i novoizabranog predednika Republike Crne Gore
M. ukanovia i gospodina Amfilohija, mitropolita crnogorsko-primorskog,
to na neki nain - pokazuje neraskidivo trajanje veza drave i crkve.
(Crkva dio crnogorske dravnosti, Pobjeda, 7. januar 1998, str. 3). U
Boinoj poruci Mitropolita Crnogorsko-primorskog Amfilohija je izmeu
ostalog istaknuto: ...Kao da kod nas dolazi vrijeme novih dioba, opet ne razgovara brat sa bratom, otac sa sinom, kum sa kumom, susjed sa susjedom.
Razloga uvijek ima na pretek: ideolokih, partijskih, plemenskih... Zar nama u
Crnoj Gori nita ne kazuje krvavo bratoubilako kolo krvne osvete u vrijeme
Svetog Petra Cetinjskog? Zar nam je malo nesrena 1918. godina i krvavi bratoubilaki rat voen istovremeno sa borbom protiv okupatora 1941 1945., u
kome je vie poginulo brae od bratske ruke nego li od okupatorske? Zar smo
tako brzo zaboravili golootoki uas i doskoranje totalitarno jednoumlje? Zar
emo mi zaista ostati jedini ukleti evropski prostor e su braa sama sebi najljui neprijatelji od svih drugih neprijatelja?! Zar smo od omraza toliko zaslijepili pa da ne vidimo da smo zbog svoje nesloge, iako zreli istorijski narod,
navukli sebi na vrat meunarodne staratelje, kao maloljetna eca? Vaistinu, ko
nee brata za brata, taj e tuina za gospodara! No, evo nam opet Boia, evo
nam nove anse za bratsko mirenje i uzajamno pratanje. Zato pruimo bratsku ruku jedan drugome i sve oprostimo Rodestvom Hristovim (Bratsko
mirenje i uzajamno pratanje, Pobjeda, 7. januar 1998, str. 3). I sam vjeto
kreirani naslov (u kombinaciji sa zajednikim fotografijama elnika svetovne
i duhovne vlasti): Bratsko mirenje i uzajamno pratanje nosio je u sebi jaku
propagandnu poruku, u cilju smirivanja napetosti, u prvom redu usmjeren na
pristalice M. Bulatovia.
157
Radenko eki
Pobjeda na cijeloj strani, pod naslovom Prava strana sunca

objavila reportau iz centra Podgorice 12. januara, u kojoj se
prikazuje atmosfera sunanog podgorikog dana, e ljudi oputeno ede u kafiima i komentariu: Na molbu za neiju fotelju ne vjerujem da u ii, Mene interesuje on kae otac i
uzima sina u naruje i slino a to je bila aluzija na optu nezainteresovanost graana za doek Pravoslavne nove godine u
organizaciji opozicione SNP.29
Takoe je bila uoljiva upotreba propagande akcijom u formi
odravanja doeka Pravoslavne nove godine. Tako su u
Podgorici organizovane trodnevne demonstracije na kojima je
protivniki tabor optuivan za izbornu krau. Na mitingu pristalica M. Bulatovia i B. Bojovia dominirale su uglavnom jugoslovenske i crnogorske trobojke, slike M. Bulatovia i S. Miloevia, obiljeja Narodne stranke kao i nekoliko transparenata sa
natpisima Jugoslavija je naa sudbina, Ljekopolje za dostojanstvenu Crnu Goru u Jugoslaviji, Amfilohije Turine,
Policijo, vi ste narodni sinovi, Ruimo vlast, branimo ast,
Fundina u Kuima za istinu i Momira, Narod strada, dolje
vlada, Dolje teror amerike vlade njihovih emisara i trabanata
koji unose zlu krv u na narod, a bila je vidljiva i zastava
Stranke deviznih tedia sa etiri ocila i dolarskim znakom.
Uglavnom je vladala oputena atmosfera, sa rijetkim skandiranjem, a preko razglasa putane su crnogorske narodne pjesme, ali
i hitovi V. Zmijanac, Lj. Aliia, oganija ... (Pobjeda 13.
januar 1998, str. 5.). Viele su se i ubare i kape sa kokardama i
uli zviduci na pomen imena M. ukanovia, S. Marovia, M.
Pejanovi-urii, F. Vujanovia, N. Kilibarde, S. Suia, a uzvici odobravanja i pljesak uz imena M. Bulatovia, Z. Kneevia,
29 I sam naslov ovoga teksta u Pobjedi - Prava strana sunca, (Pobjeda,
13. januar 1998, str. 6) trebao je da aludira na pravu stranu kojoj se treba prikloniti (prim. aut.).
158
P. Bulatovia i S. Perovia (Pobjeda specijalni dodatak Ruilake demonstracije u Podgorici - u slici i rijei 10. februar
1998, str. 3).30 Miting, u formi protestnog skupa, kao oblika promocije, uz stvaranje eljene atmosfere, red politikih parola
red muzike i zabave karakterisale su upotreba propagandne tehnike akcije, tehnike transfera - pozitivnog sa terminima
Jugoslavija, narodni sinovi, Crna Gora, tako i negativnog
transfera u cilju diskreditovanja oponenata uz korienje termina
droga, kraa, lopovi, Turine, teror. Preovladavala su
propagandna naela pojednostavljivanja slike svijeta (kreiranje
figure neprijatelja i pronalaenja krivca), personalizacije politike
(Momo, Milo), segmentacija publike i propagandna slojevitost - prilagoavanje poruka odgovarajuim ciljnim grupama,
segmentiranje u prvom redu po etnikoj, religijskoj i ideolokoj
pripadnosti. Upotreba tehnike horizontalne propagande mogla se
prepoznati kroz propagandu integracije i jaanje homogenosti
okupljenih. Takoe se mogu prepoznati i upotrebe propagandnih
30 U est zahtjeva Organizacioni odbor Velikog narodnog mitinga je
izmeu ostalog traio: 1. da Skuptina RCG u najkraem roku stavi van snage
Rezoluciju o nepriznavanju nadlenosti i odluka saveznih organa, preinai
nezakonitu odluku. 2. Da Skuptina Crne Gore donese odluku o skraenju
svog mandata i da se najkasnije do 15. aprila ove godine odre prijevremeni
parlamentarni izbori. 3. Da u novoj Vladi ne mogu ponovo biti dosadanji
Ministar unutranjih poslova, Ministar pravde, Ministar finansija, Ministar
zdravlja, Sekretar za informacije i Sekretar za zakonodavstvo, zbog uloga koje
su imali u krai predednikih izbora, kao i u vremenu od izbora do dananjeg
dana. 4. Ponitenje predednikih izbora i njihovo ponavljanje istovremeno sa
prijevremenim parlamentarnim izborima. 5. Da se prekine pritisak na organe
lokalne samouprave, da se odustane od zavoenja privremenih mjera i rasputanja skuptina optina, posebno SO Podgorice... 6. Prekid medijskog terora
koji se vri u Crnoj Gori (Pobjeda, specijalni dodatak Ruilake demonstracije u Podgorici u slici i rijei, 10. februar 1998. str. 3.)
159
Radenko eki
tehnika ponavljanja sadraja i okiranja publike - iznoenjem

kompromitujuih podataka i optubama za krau i izdaju.
Svojevrsnu specifinost je predstavljalo stalno potenciranje odreene podjele na bogati Jug nasuprot siromanom everu
Crne Gore. Kreiranjem i indukovanjem ovakve podjele u javnosti nastojala se stvoriti percepcija o zapostavljenosti inae siromanijeg dijela republike od strane vlasti i tako putem naela
segmentacije publike prilagoditi poruke odreenoj ciljnoj grupi.
Vrhunac demonstracija je bio sukob demonstranata i policije
ispred zgrade Vlade 13. i 14. januara 1998., jedan od najefektivnijih vidova propaganda akcijom, mada sa kontroverznim
prezentovanjem takvih akcija u javnosti. Tim povodom oglasila
se administracija SAD-a preko svog predstavnika za Balkan
Roberta Gelbarda, koji je u Beogradu dao izjavu u kojoj je,
pored ostalog, upozorio da su Sjedinjene Amerike Drave
uvrijeene ponaanjem pristalica odlazeeg predednika Crne
Gore Bulatovia, koje je preraslo u otvoreno nasilje. Smatraju,
naglasio je, M. Bulatovia i S. Miloevia direktno odgovornim za to nasilje. Naveo je i da mu je u razgovorima koji su
neposredno prethodili tim dogaajima Bulatovi rekao da e
bezuslovno priznati rezultate predednikih izbora u Cmoj Gori
i vlast tj. svoju dotadanju dunost mirnim putem predati novoizabranom prededniku, da bi odmah potom slagao.31 Dravni
31 O razgovorima koje je vodio sa amerikim izaslanikom, M. Bulatovi u
svojoj knjizi tvrdi sledee: U razgovoru koji smo vodili u vili Gorica (8. januara 1998. godine u prisustvu mojih saradnika M. Stojanovia i Z. elebia),
nije traio da predam vlast, nego da prihvatim ukanovievu pobjedu, da
budem prisutan njegovoj inauguraciji i odmah raspustim demonstracije.
Njima je, dakle, trebala moja saglasnost i potinjavanje, a ne primopredaja
nepostojeeg. Znao je da trai veliku uslugu od mene i koliko mi to moe teko
pasti. Zato, iznio je svoj predlog, on nudi pravednu kompenzaciju. SAD daju
Crnoj Gori pomo od dva miliona dolara. Ja samo treba da kaem koliki dio
160
mediji u Srbiji su davali drugaiju verziju dogaaja deavanja u

Podgorici. Tako je Radio Beograd u svojim komentarima isticao
kako je crnogorska policija napala nenaoruani narod i naveo je
policiju kao uzronika tog nasilja.
Nakon nereda u Podgorici oglasio se i inagurisani predednik
RCG M. ukanovi: Dogaaj u noi 14. januara bila je zavrna scena u izvedbi jednog ojaenog, nemonog, zlobnog i
mrnjom opijenog nesrenika ...Neredi u Podgorici, indukovani sa strane, trebalo je da sakriju karakter vlasti i namjeru inspiratora da populistikom demagogijom, ve vienom na ovim
prostorima, sve predstave kao produkt graanskog nezadovoljstva, navodno nenarodnom, izdajnikom i separatistikom politikom dravnog rukovodstva Crne Gore, naravno lie novokomponovanog vojvode Bulatovia. (Iz intervjua predednika
RCG M. ukanovia zagrebakom Globusu, prema
Pobjeda, specijalni dodatak Ruilake demonstracije u
Podgorici u slici i rijei, 10. februar 1998.). Takoe se i predednik Vlade RCG osvrnuo na ova deavanja: Pribjegavanjem politikim manipulacijama o ugroenosti Jugoslavije, o
nekakvom crnogorskom separatizmu, o vjetakoj podjeli
evera i Juga Crne Gore, o navodnoj kriminalizaciji drutva,
nastojala se destabilizovati izvrna vlast, a sudska degradirati i
staviti pod patronat saveznih pravosudnih organa. (predednik
Vlade RCG F. Vujanovi na sjednici Skuptine Crne Gore,
Pobjeda, specijalni dodatak Ruilake demonstracije u
Podgorici u slici i rijei, 10. februar 1998.). Dravni mediji
su veliku panju posveivali demonstracijama u Podgorici i
sukobu demonstranata i policije kada je povrijeeno i ranjeno
vie desetina osoba.
tog novca treba da bude moj (moe i kompletna suma) i, kada isplata bude
izvrena, ispunim svoj dio pogodbe. (Pravila utanja, Narodna knjiga Alfa,
Beograd, 2004., str. 273).
161
Radenko eki
Tako i dravni list Pobjeda 10. februara 1998. objavljuje

specijalni dodatak na 12. strana u ijem uvodu pie: U noi
izmeu 14. i 15. januara na ulicama Podgorice, kao posljedica
mitinga koji su organizovale politike grupacije Momira
Bulatovia i Boidara Bojovia, desilo se nezampameno nasilje u kome je veliki broj ljudi ranjen. Ovi dogaaji koji su od
mnogih ocijenjeni kao no u kojoj je mogao zapoeti graanski rat, velika su opomena za Crnu Goru. Da se ne bi zaboravilo ta se deavalo tih dana i da to bude opomena da se vie nikada ne ponovi. Povodom ovih deavanja putem medija u javnost su plasirane izjave raznih javnih linosti, od nekadanjih
politiara32 do psihijatara33, koje su trebale da potkrijepe sliku
32 U intervju (Pobjeda, 11. oktobar 1998, str. 7), V. arkovi, visoki politiki funkcioner iz vremena SFRJ koji je bio primoran da januara 1989. godine podnese ostavku u jeku Antibirokratske revolucije, kae: Po gotovo istom
scenariju po kome je u januaru 1989. godine u ime naroda rueno tadanje
politiko rukovodstvo u Crnoj Gori, trebalo je, ini mi se, da bude srueno i
sadanje rukovodstvo, u januaru ove godine. Ponovo su prepoznavani tobonji lopovi, separatisti, antisrbi, strani plaenici ... ponovo je izmanipulisan
veliki broj graana ... da bi krenuli na ulice i to protiv svojih interesa a za
raun nekoga drugog. To je bila druga manipulacija te vrste za nepunih deset
godina! Ali na svu sreu, to nije uspjelo to me zaista obradovalo. esto se
uje pitanje: Zato crnogorsko rukovodstvo nije 1989. godine reagovalo
onako odluno kako je to uinilo sadanje rukovodstvo u januaru ove godine?
Tadanje rukovodstvo je u oktobru 1988. godine reagovalo na isti nain. Ali u
januaru 1989. godine okolnosti su bile takve da ni najodlunije reagovanje nije
moglo da da rezultate moglo je samo da dovede do prolijevanja krvi i da se
opet ostvari sve to je ostvareno. Procijenjeno je naravno da ne treba ii na prolijevanje krvi.
33 Pobjeda u rubrici Rije vie o ojstvu iz ugla jednog neuropsihijatra
daje tekst dr M. Pekovia, koji komentariui deavanja 13. i 14. januara u
162
o apostrofiranom vandalizmu i varvarizmu suprotnog

bloka, a da pobjedniki blok predstave kao stranu koja je ouvala mir i koja ima stabilizatorsku ulogu. Dakle, kroz istupe
linosti iz javnog ivota, ljekara i sl., mogli bi se prepoznati i
elementi difuznog propagandnog djelovanja, ali i upotrebe propagande tehnike indirektne i prikrivene propagande.
Inaguraciji ukanovia na Cetinju je prisustvovao i savezni
premijer R. Konti sa vie lanova svog kabineta, kao i brojni
ugledni gosti, meu kojima i preko pedeset diplomata. Od zvaninika SRJ tom inu na Cetinju prisustvovao je samo R. Konti, tada predednik Savezne vlade, a prisustvovali su i elnici opozicionih stranaka iz Srbije: Z. ini (Demokratska stranka), V. Pei (Graanski savez Srbije), D. Miunovi (Demokratski centar), V. Drakovi (Srpski pokret obnove) i V.
eelj, (Srpska radikalna stranka). Pobjeda je u rubrici
Rekli su prenijela stavove lidera politikih stranaka iz Srbije
koji su prisustvovali inaguraciji predednika M. ukanovia
Podgorici, izmeu ostalog pie: Bilo bi najprirodnije moda utati i ridati
oplakivati taj dan i reisere te paklene noi, Bog ovog puta nije bio na nebu,
ve na zemlji. Njega su inili svi oni dobri ljudi, stamenog razuma, koji su
svoje emocije zauzdali, a srca drali u ruci i primjerno, civilizacijski konfrotirali se sa nekim jurinicima arhajske svijesti koji su htjeli da ih pregaze. rtva
ovog necivilizacijskog ina grupe demonstranata bila je naa policija ija je
fizika i mentalna hrabrost te (tih) krizne i kritine noi gandijevski izdrala
stihijsku agresiju svake vrste koja je namjeravala da ih satre. I ne samo njih ...
Demonstracije i demonstranti pokazali su ovoga puta bar dvije stvari jednu
ljudsku snagu (strpljenje) i nemo i slabost drugih iracionalnost, destruktivno i agresivno ponaanje (Nauk kao lijek, Pobjeda, 1. februar 1998, str. 3).
Ovakve i sline izjave javnih linosti, strunjaka i sl. su trebale snagom svoga
autoriteta i ugleda da argumentuju i potkrijepe podrku vlasti kao civilizovanoj, legalnoj i legitimnoj; a sa druge strane da prikau demonstrante i pristalice oponentske struje kao varvare arhajske svijesti.
163
Radenko eki
na Cetinju34 o zbivanjima u Podgorici 13. januara. Tako je V.

Drakovi pod naslovom Prevaziena ideologija istakao da
je to neto to ne smije da se ponovi i da nema te vlasti i te
ideologije, koja smije biti skuplja od ivota ijednog ovjeka.
V. eelj je rekao da mu je ao to je veliki broj ljudi povrijeen i da je SRS uinila sve to je u njenoj moi da se stiaju
tenzije i strasti i da se nada da e se politiki sukobi rjeavati
izborima a ne ulinim sudarima, a D. Miunovi je pod naslovom Dogaaji za opomenu rekao da je to bilo nepotrebno i
da mu je ao, i, da mi jo ne razumijemo na koji nain se vri
primopredaja vlasti. (Pobjeda, 16. januar 1998, str. 5).
Oigledna je bila tenja da se ovakvim i slinim izjavama stvori utisak u javnosti kako su ne samo svojim prisustvom, ve i
izjavama lideri iz susjedne republike odali poast pravoj strani.35
34 Pobjeda je tom prilikom istakla da je prededniki program M. ukanovia manifest politike zrelosti, siguran i realan, zasnovan na jasnim principima budueg razvoja Crne Gore i da se kao dotadanji premijer u dva mandata zalagao i zalae za ravnopravnu ulogu Crne Gore u federaciji sa Srbijom,
dalju demokratizaciju drutva, javnost rada i iznad svega za trini nain privreivanja, jedini put do ekonomske sigurnosti svakog graanina.
Zahvaljujui njegovim linim naporima uspjeno je prebroen period meunarodnih sankcija (Pobjeda, 16. januar 1998, str. 2).
35 Pobjeda je u susret inaguraciji M. ukanovia novog predednika
RCG, 15. januara, na cijeloj strani objavila reportau pod naslovom Evropa
ponovo na Cetinju. Pripreme teku po planu bie to sveanost kakva se
ne pamti u gradu pod Lovenom. Plavi dvorac, jedno od najljepih zdanja na
Cetinju preureuje se u rezidencijalnu palatu, u kojoj e novi predednik
RCG obavljati dio svojih dravnikih poslova. (Pobjeda, 11. januar 1998,
str. 3).
164
Dvadesetog i dvadesetprvog januara u Crnu Goru dolazi

tadanji predednik Savezne vlade R. Konti. Taj njegov boravak imao je medijatorski, na svoj nain pomiriteljski karakter.
Boravio je sa ciljem da posreduje u iznalaenju kompromisa
izmedu ukanovia i Bulatovia tj. politikih grupacija koje
su oni personifikovali. efovi poslanikih klubova
Demokratske partije socijalista Crne Gore i politike grupacije M. Bulatovia D. urovi i P. Bulatovi potpisali su 21.
januara 1998. sporazum kojim se garantuje mirno razrjeenje
krize u Crnoj Gori, uz puno potovanje zakonitosti i institucija sistema. Prve reakcije o tome u Cmoj Gori bile su euforine, pobjednike, posebno dravnih medija. U tom smislu
isticalo se: Bulatovi kapitulirao, Bulatovi potpisao kapitulaciju. Nastojalo se prikazati domaoj i inostranoj javnosti,
crno-bijela slika o dobrom i progresivnom bloku koji je
uspio pobijediti lou, retrogradnu i destruktivnu opciju.
Sukob unutar DPS-a doveo je, dakle, nakon otre viemjesene borbe u vladajuoj stranci i meu vodeim dravnim
institucijama, do rascjepa te partije na dvije - jednu, koja je
zadrala ime (DPS), pod vostvom tadanjeg premijera ukanovia, i drugu, koja se nazvala Socijalisticka narodna partija
(SNP), pod rukovodstvom tadanjeg predednika Republike
M. Bulatovia. Prva se faktiki pozicionirala kao antimiloevievska, za uspravnu Crnu Goru, za Jugoslaviju sa alternativom, a druga kao promiloevievska, za vru saveznu
dravu, Jugoslaviju bez alternative. Sukob u vrhu crnogorske
vlasti imao je, takoe, izrazito negativne implikacije ne samo
na uesnike u politikom ivotu Crne Gore, ve i na skoro sve
strukture drutva, pa ak i na meuljudske odnose obinih
graana. Javnost u Crnoj Gori, inae sklona podjelama i iskljuivosti, sa jo nezaraslim ranama od podjela na bjelae i zelenae, komuniste i etnike, ula je u jo jednu novu politiku
165
podjelu koja e se vremenom prenijeti na nacionalnu i etniku

diferencijaciju. Prededniki izbori su omoguili i da se ispolje ranije priguene line ambicije pojedinih pripadnika rukovodeih struktura vlasti. Kreiranje nove crnogorske politike i
budunosti omogueno je jednim otrim sukobom u vrhu vlasti, koji se potom prenio na sve segmente crnogorskog drutva
i trajao godinama nakon njega.
166

Radenko Šćekić - Politička Previranja U Crnoj Gori 1996-1998. Godine PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Radenko Šćekić - Politička Previranja U Crnoj Gori 1996-1998. Godine PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

prizma

The conflict inside the Democratic Party of Socialists (DPS)

MATICA, proljee 2012.

Izuzetno teko i sloeno drutveno-ekonomsko stanje, ratno

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

u nepodnoljiv socijalni, ekonomski i politiki poloaj (Naa

MATICA, proljee 2012.

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

MATICA, proljee 2012.

Krajem 1996. godine premijer M. ukanovi sastavlja i

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

MATICA, proljee 2012.

kada su se na izborima za predednika Crne Gore 1992. godine,

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

MATICA, proljee 2012.

kao u okruenju (Srbija, Hrvatska) postojao jedan dominantni

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

pojedinih opozicionih partija dolaze informacije da je DPS na

MATICA, proljee 2012.

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

MATICA, proljee 2012.

Ni danas se Crna Gora ne boji iskuenja. Meutim, Crna Gora

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

dok M. Bulatovi (21,9 %), S. Miloevi i institucije savezne

MATICA, proljee 2012.

navijala za M. Bulatovia, dok je jedini dnevni list u Crnoj Gori,

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

MATICA, proljee 2012.

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

ovakvim i slinim potezima, domaoj i iroj javnosti predstavi

MATICA, proljee 2012.

ukanovievu poziciju obiljeavali su: 1. zalaganje za federalnu

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

MATICA, proljee 2012.

su takoe optube za korupciju i bogaenje u vremenu sankcija,

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

MATICA, proljee 2012.

kao kandidati Demokratske partije socijalista. Nastalo je

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

dominantnim dijelom i inilo Bulatovieve pristalice. Da se

MATICA, proljee 2012.

veem broju izau na izbora i daju svoj glas budunosti Crne

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

od strane odreenih politikih faktora za uskostranake ili

MATICA, proljee 2012.

veinu je dobio Bulatovi, a to je bilo posebno indikativno u

MATICA, proljee 2012.

Politika previranja u Crnoj Gori 1996 - 1998. godine

Bulatovi je apostrofirajui ogroman manjak koji je republika

MATICA, proljee 2012.