4.

Jevrejke, ene i majke

turskih sultana

Tekst preuzet iz aspisa Los Muestros

Prevela: Drita Tutunovi
Tekst obradio i slike odabrao: Aron Albahari

JEVREJKE, ENE I MAJKE TURSKIH SULTANA

U povodu proslave i raznih
manifestacija posveenih 700-toj
godinjici
nastanka
Otomanske
imperije, objavljena je i knjiga Ali
Kemala Merama "Majke sultana"
("Padiah Analari").
Knjiga je
posveena manje poznatim detaljima i
istorijskim zbivanjima iz epohe
vladavine svih turskih sultana, poev
od prvog - Osmana, po kome je
Imperija i dobila ime, do poslednjeg Vahdetin sultana. U knjizi je posebno
istaknuta injenica da ni jedna od
majki turskih sultana nije bila Turkinja,
niti roena kao muslimanka, ve su
sve bile grkog, bugarskog, srpskog,
jevrejskog, ruskog i francuskog
porekla.

Sultan Valide, titula majke vladajueg

sultana Otomanske imperije

Naravno, sve su islamizirane (prevedene na islamsku veru) i dobile muslimansko-turska

imena.
Pet od ovih ena bile su Jevrejke, jevrejskog porekla, a neke od njih, poput
Hurem sultanije, imale su veliki uticaj ne samo na ono sto se dogaalo na dvoru
Topkapi, koji je bio zvanina carska rezidencija, ve i na unutranju i spoljnu politiku
Imperije.

Bista Aje Hafiza sultanije u Manisi

1* Po istorijsko-hronolokom redu,
prva Jevrejka koja je postala ena sultana, a
potom i majka nekog sultana, bila je Aja
Hafiza (1479.-1534.).
Roena je pod imenom Helga. Bila je
ena sultana Javuz Selima I, i majka
najuvenijeg sultana Otomanskog carstva Kanuni sultan Sulejmana, poznatog kao
Sulejman Velianstveni.

Prva je ena koja je ponijela titulu Sultanije (majke sultana - na turskom Valide
Sultan), to karakterie njeno vee uee u podjeli vlasti i moi. Inicijator je gradnje
kompleksa u Manisi koji objedinjuje damiju, osnovnu i viu kolu i bolnicu.

Sultan Selim I Javuz,

vladao od 1512. do 1520.

Sultan Sulejman I Velianstveni, vladar koji je najdue vladao

u turskom carstvu, od 1520. do svoje smrti 1566.

Po stupanju na tron njenog sina Sulejmana, Aja dobiva titulu Sultanija Majke Valide Sultan. Za vrijeme njegove 46-to godinje vladavine, tursko carstvo je
proireno sa 6.557.000 km2, koliko je imalo u trenutku smrti njegovog oca sultana
Javuz Selima, na 14.893.000 km2.
Njen sin se sa njom savjetovao vrlo esto i veoma je uvaavao njene stavove. Umrla
je u martu 1534.g. u 55. godini svoga ivota i sahranjena je u grobnici (turbetu) koja
se nalazi u damiji koja nosi ime njenoga mua sultana Selima, u Istambulu.
2* Interesantno je da je i ena
Sulejmana
Velianstvenog
bila
islamizovana Jevrejka - Hurem Sultanija
(1506. 1558.).
Roena je u Poljskoj, kao Aleksandra
Lisovska, a u istonjakom svijetu poznata
je kao Rokselana. Njeno tursko ime je
znailo - "vesela, vedra ena". Bila je
najuticajnija sultanija u 600-to godinjoj
istoriji turskog Otomanskog carstva. Dala
je znaajan peat politici kako u samom
carstvu, tako i van njega.

Hurem Sultanija
3

Dok je jo bila mala, oteta je na teritoriji dananje Ukrajine, i poklonjena turskom

dvoru. Poklonio ju je krimski guverner. Svojom ljepotom, inteligencijom,
sposobnostima i armom privukla je sultanovu panju, zadobila njegovo povjerenje i
prijateljstvo. A potom se i udala za njega. Bila je jedina ena za koju se sultan
Sulejman oenio na zvanian-oficijalan nain. Time je zadobila i poasno mjesto
meu enama u carskom haremu.
Hurem sultanija, je sa Sulejmanom
rodila petoro dece. Jedan od njenih
sinova, Selim II, je poslije smrti oca
Sulejmana Velianstvenog, nasljedio
njegov tron i postao sultan.
Meutim sultanija Hurem, nije
doivela njegovo imenovanje i
postavljenje za sultana. Umrla je 18.
aprila 1558.g. u 52. godini i sahranjena
je u mauzoleju damije Sulejmanija u
Istambulu.

Rokselana i sultan Sulejman I Velianstveni

Anton Hickel, 1780, Zemaljski muzej u Majncu

Hurem ili Rokselana je bila inspiracija mnogim umjetnicima. U muzici, uveni Jozef
Hajdn joj je posvetio svoju Simfoniju broj 63, a glavni je lik i u operi kompozitora
Denisa Siinskog. Jedan od njenih najpoznatijih portreta nalazi se u Italiji, u galeriji
Ufici, u Firenci. I kod nas je obraena kao lik i tema u pozorinom komadu i
romanu Radovana Samardia - "Sulejman i Rokselana".

Rokselana, portret

3*
I ponovo kuriozitet! I ena sina sultanije Hurem, pomenutog sultana
Selima II, je takoe bila Jevrejka- sultanija Nurbanu (1525. 1587.).
Roena kao Rahela, ona je takoe bila oteta kada je imala oko 10
godina. Oteli su je, a potom i prodali, gusari, na poznatoj trnici robova u Peri,
a kupio ju je jedan trgovac robova iz Istambula. Od njega ju je otkupio za harem,
sultanov slubenik, zajedno sa drugim djevojicama njenih godina. Bila je mrava i
krhka, ali je svojim ponaanjem i inteligencijom ostavila utisak na sultaniju Hurem,
koja ju je poslala u gradi Manisu sa ciljem da stekne dobro obrazovanje. Kada je
sultanija Hurem, poslije nekoliko godina dola u Manisu u posjetu djevojkama
obuavanim i kolovanim za harem, svojom ljepotom joj je privukla panju ba
Rahela. Mogue da je ton toj simpatiji dala i injenica sultanijine svjesnosti
zajednikog jevrejskog porijekla sa Rahelom. Sultanija je odluila da e Rahela biti
supruga jednom od njenih sinova. Ba ona joj je i dala ime Nurbanu, to na turskom
znai "carica koja sija boijom svjetlou". elja Hurem sultanije se najzad ispunila i
Nurbanu se udala za njenog sina Sari Selima (Selima utog - tako su ga zvali jer je
imao plavu kosu).
Iako je Selim prvi put vidio Nurbanu na
dan njihovog vjenanja, mnogo ju je
zavolio. Pisao joj je i pjesme, koje se
danas
smatraju
najljepim
u
otomanskoj literaturi. Vremenom,
poto su sva njegova braa poumirala,
ostvarilo se ono to je djelovalo skoro
nemogue kada je poslije 46 godina
vladavine, umro njegov otac Sulejman
Velianstveni, on, Sari Selim, je stupio
na presto turskog carstva kao sultan
Selim II, a Nurbanu je postala
sultanija.

Sultan Selim II, vladao od 1566.

do 1574.

I ona je stekla titulu Sultanija

Majke, poto je za ivota, doivjela
da njen sin Murat III postane sultan.

Murat III, vladao od 1574. do 1595.

Izmeu 1570. - 1579. godine, sagradila je Atik Valide damiju u Istambulu. Nurbanu
je umrla 7.decembra 1587.g. u 62. godini i sahranjena je u Aja Sofiji, u mauzoleju
Selima II, u Istambulu.
4*

Sultanija Hatida Kadija Muazes (??- 1687.)

Bila je ena sultana Ibrahima I i majka sultana Ahmeda II.

Sultan Ibrahim I, vladao

od 1640. do 1648.
Ahmed II, vladao od 1691.do 1695.

Poreklom je bila poljska Jevrejka, i njeno pravo ime bilo je Eva. Budui da nije
doivjela da njen sin sjedne na tron, nije imala titulu Sultanija Majke. Sahranjena je u
mauzoleju-damiji Kanuni sultana Sulejmana (Velianstvenog) u Istambulu.
5* Bezmialem (Bezm- i Alem) sultanija (1807.-1853.), bila je ena sultana
Mahmuda II i majka sultana Abdulmedida. Njeno ime u prevodu je znailo "raj na
zemlji". Bila je porijeklom iz Rusije i njeno ime je bilo Suzi. Otac joj se zvao Leon.

Mahmud II, vladao od 1808. do 1839.

6

Sultanija Bezmialem (Bezm- i Alem), koja je takoe imala titulu Sultanija Majke, bila
je jedna od najaktivnijih u istoriji Otomanske imperije. Iako se lino nije mijeala u
dravna pitanja i nije eljela biti politiki aktivna, imala je veoma vanu ulogu kao
savjetnica svoga sina sultana Abdulmedida.
Po istorijskim podacima, Abdulmedid
je mnogo volio svoju majku,
savjetovao se sa njom o svemu, pa i o
izboru svojih ministara. Kad je njen
sin Abdulmedid stupio na presto i
postao sultan, on je imao 16, a ona 32
godine.

Abdulmedid I, bio je 31. Sultan Otomanske imperije, vladao je od 1839. do 1861.

Bila je vrlo cijenjena i potovana zbog pomoi koju je pruala siromanima i onima
kojima je pomo bila potrebna. Pomagala je izgradnju veoma vanih zdanja u
Istambulu, kao; alet Dilkusa - letnjikovca u palati Jildiz, brojnih javnih esmi u
Maki, Topkapiju, Jildizu, bolnice u Gurebi i drugih.
Ulogu Sultanija Majke (Valide Sultan) ispunjavala je punih 14 godina, sve do svoje
rane smrti, 2. maja 1853. godine u palati Dolmabae, u 46. godini
ivota. Sahranjena je u mauzoleju Mahmud II, u Divanoli, u Istambulu.

Tekst preuzet iz asopisa "Los Muestros"

Prevela: Drita Tutunovi
Tekst obradio i slike odabrao: Aron Albahari

Hayme Hatun
Mal Hatun
Nilfer Hatun
Gliek Hatun
Devlet Hatun
Emine Hatun
Hma Hatun
I. Glbahar Hatun
II. Glbahar Hatun

Olu olan
Padiah
I. Osman
I. Orhan
I. Murat
I. Bayezid
I. Mehmet
II. Murat
II. Mehmet
II. Bayezid
I. Selim

Ei olan
Padiah
Erturul Gazi
I. Osman
I. Orhan
I. Murat
I. Bayezid
I. Mehmet
II. Murat
II. Mehmet
II. Bayezid

Hayme
Mal
Horofira
?
Olga
Veronika
Despina
Kornelya
Aye?

Aye Hafsa Sultan

I. Sleyman

I. Selim

Helga

Hrrem Sultan

II. Selim

I. Sleyman

Roksalan

Nurbanu Sultan
Safiye Sultan
Handan Sultan
I. Mustafa'nn annesi
Mahfiruz Hadice
Sultan

III. Murat
III. Mehmet
I. Ahmet
I. Mustafa

II. Selim
III. Murat
III. Mehmet
III. Mehmet

Rael
Bafo
Helen
?

Trk
Trk
Rum
Rum
Bulgar
?
Srp
?
Rum?
Leh ve
Yahudi
Leh ve
Yahudi
Yahudi
Venedikli
Rum
Abaza

II. Osman

I. Ahmet

Evdoksiya

Srp

1618-1620

I. Ahmet

Anastasya

Srp

1623-1648

I. brahim
I. brahim

Nadya
Katrin

1648-1682
1687-1689

I. brahim

Eva

Rus
Srp
Leh ve
Yahudi

IV. Mehmet

Evemia

Venedikli

1695-1715

II. Mustafa
II. Mustafa
III. Ahmet
III. Ahmet
III. Mustafa

Aleksandra
Mari
Janet
Ida
Agnes

Rum
Srp
Fransz
Fransz
Cenevizli

1730-1739
1754-1756
(Not 1)
(Not 1)
1789-1805

IV. Mustafa

I. Abdlhamit

Sonya

Bulgar

1807-1808

Nakidil Sultan

II. Mahmut

I. Abdlhamit

Bezmialem Sultan

Abdlmecit

II. Mahmut

Pertevniyal Sultan
evkefza Sultan
Tirimjgan Sultan
Perest Kadn Efendi
(Not 2)
Glcemal Kadn Efendi
Gulst Kadn Efendi

Abdlaziz
V. Murat
II. Abdlhamit

II. Mahmut
Abdlmecit
Abdlmecit

Aime Dubuc de
Fransz
Rivery
Rus ve
Suzi
Yahudi
Besime
Romen
Vilma
Fransz
Virjin
Ermeni

II. Abdlhamit

Abdlmecit

1876-1904

V. Mehmet
VI. Mehmet

Abdlmecit
Abdlmecit

Sofi
Henriet

Arnavut
erkes

(Not 1)
(Not 1)

Valide Sultann Ad

Ksem Sultan
Turhan Hatice Sultan
Saliha Dilaub Sultan
Hatice Muazzez
Sultan
Emetullah Rabia
Glnu Sultan
Saliha Sultan
ehsuvar Sultan
Mihriah Sultan
Rabia Sermi Sultan
Mihriah Valide Sultan
Aye Seniyeperver
Sultan

IV. Murat
I. brahim
IV. Mehmet
II. Sleyman
II. Ahmet
II. Mustafa
III. Ahmet
I. Mahmut
III. Osman
III. Mustafa
I. Abdlhamit
III. Selim

Asl Ad

Uyruu

Valide Sultanlk
Sresi
?
?
?
?
(Not 1)
1421-1449
?
?
(Not 1)
1520-1534
(Not 1)
1574-1583
1595-1603
1603-1605
?

(Not 1)

1808-1817
1839-1853
1853-1876
1876-1876
(Not 1)