Kapela Palatina u Palermu je verovatno najpoznatiji Normanski spomenik arhitekture i umetnost na

Siciliji. Ktitor je bio Rodzer II, a zapoceta je ubrzo nakon njegovog krunisanja. 1140. Izdata je velika
kraljevska povelja, a mozaicki ukras je barem delimicno zavrsen 1143. Dekoracija Kapele je dovrsena za
vreme Rodzerovog sina i naslednika, Vilijama, verovatno po prvobitnoj koncepciji programa.
Kapela Palatina, kao sto i samo ime sugerise, spada u posebnu kategoriju objekta koji se nazivaju
dvorske crkve ili dvorske kapele. Unutar ove kategorije, hronoloski ogranicene na srednjevekovni period,
Kapela Palatina je jedinstveni spomenik sa sacuvanim dekorativnim programom.
Izduzena forma Kapele Palatina, s centralizovanim istocnim delom i bazilikalnim zapadnim, sa
drvenim krovom, tumacena je kao tipicno lokalni hybrid vizantijskih i zapadnih arhitektonskih sema.
Vazno je napomenuti da je u pitanju dvospratni objekat. Grabar, a nakon njega i Kronig, su to povezali sa
zapdnim srednjovekovnim dvorskim kapelama, sa naglaskom na brojne nemacke dvospratne dvorske
crkve, u kojima je prostorna veza izmedju dva sprata ostvarena kroz sredisnji otvor. Kako takav otvor
ovde ne postoji, Kitzinger je pravilno odbacio tu povezanost, i dodaljuje donjem spratu status kripte. U
novije vreme, Ingamaj Bek je povezala dvospratnost sa tradicijom vizantijskih dvorskih kapela. Kako
autor teksta kaze, polazna tacka joj e bila tacna, dok su primeri koje je koristila da dokaze svoje tvrdnje
pogresan izbor. Autor veruje da Kapela Palatina pripada vizantijskoj, tacnije srednjevizantijskoj tradiciji
dvorskih kapela, a veza se nalazi kako na konceptualnim, tako in a fukncionalnim nivoima.
Donji nivo Kapele Palatina ima plan koji se samo delimicno odnosi na gornju etazu. Istocni deo donjeg
nivoa je trobrodni plan, koji podseca na izgled gornjeg dela. Dva stepenista vode ravno iz bocnih
brodova kapele u donji nivo. Prema autorovim saznanjima, uloga tih stepenica nikada nije razmatrana,
iako jasno predstavljaju sastavni deo izvornog plana kapele.
Dvospratno uredjenje kapele je izrazeno na juznoj fasadi, ali je trenutno zaklonjeno nadogradnjom iz
vremena kasne renesanse. Ova fasada se sastoji od cvrstog zida gradjenog od blokova kamena i
perforiran je malim kopljastim prozorima. Drugi sprat prikazuje slobodnu arkadu, koja se sastoji od jedne
velike i pet malih istaknuto zasiljenih lukova. Originalna dvospratna fasada kepele bila bi vidljiva iz
dvorista, a vizuelni dojam posmatraca u dvoristu morao bi da odgovara kasnoantickom ili vizantijsko
procelju palate, sa nizom otvorenih arkada na relativno masivnom prizemlju.
Zahvaljujuci Kitzingeru, shvatamo vezu izmedju pojedinih funkcionalnih aspekata kapele,
dekorativnog programa i razlozima rasporeda pojedinih scena. Kitzinger je formulisao pojam kraljevski
pogled, demonstrirajuci vezu izmedju Ulaska u Jerusalim na juznom zidu kapele i polozaja kraljevskog
okvira na severnoj strain. On istice odnos izmedju religioznog i svetovnog carstva na podrucju
Palerma. Ova tema, koja takodje postoji i drugde, s pravom je bila povezana sa vizantijskom carskom
tradicijom i srodnom ikonografijom.
Direktno iznad scene Ulaska u Jerusalim nalazi se scena Preorazenja, koja se nalazi u sredistu juznog
zida transept. Preobrazenje je jedna od standardnih dvanaest scena dekorativnog programa vizantijskih
crkava, a ima standardnu ikonografiju. Hristos je sredisnja figura u sceni, prikazan frontalno, blagosilja
desnom ruku. Stoji na vrhu strmog nasipa i uokviren je mandrolom iz koje proizilazi pet zraka koji ga
povezuju sa drugim akterima. Levo i desno od njega su Mojsije i Ilija, a na dnu su apostolic Petar, Jakov i

Jovan. Znacaj Preobrazenja je u polozaju na juznom zidu transepta, te tako Preobrazenje, a ne Ulazak u
Jerusalim, predstavlja tacan pandan kraljevskom okviru na suprotnoj, severnoj strani, sto, po misljenju
autora, nikako nije slucajno. Preobrazenje, po definiciji, teofanija- otkrivenje Boga. Predstavljanje kralja
unutar arhitektonski postavljenog okvira je povezane, ako ne i identicne konotacije. To bi bila jos jedna
aluzija na pralelu izmedju kralja i Hrista. Takve ideje su ukorenjene u vizantijskoj knjizevnosti, ali, koliko
mi mozemo reci, ne u umetnosti.
Koristeci raspolozive arheoloske dokaze, Beck je predlozila da kraljevski okvir na severnom zidu
izgleda kao trostruki prozor, u kojem je kralj mogao biti okruzen sa dva njegova sina (ili dvorjanici). Iako
ovaj aranzman bez sumnje aludira na kasnoanticke prikaze careva u slavi, kako Beck sugerise, formalna
slicnost ovog trija sa Hristom okruzenim Mojsijem i Ilijom, na suprotnom zidu, jednako je upecatljivo i
vazno. Slicnost treba prosiriti in a cinjenicu da je kraljevski okvir u fizicki povisenom polozaju, tako da
svojim potcinjenima ispod, kralj se pojavljuje uzviseno, kao i Hrist svojim ucenicima na vrhu brda.
Takodje, proskynesis je ritualni izraz strahopostovanja na vizantijskom dvoru, gde podanici padaju nicice
pred vladarom.
Povratkom na plan Palatine, govorimo opet o neobinom supostavljanju kupolom zasvoenom
istonog dela i zapadnom bazilikalnom komponentom. Uprkos optim formalnim slinostima sa
trobrodnom bazilikom, ovaj deo Palatine nije namenjen da bude tipina zapadna crkva. Glavna
odstupanje od tipinog bazilikalnog plana je ukidanje glavnih (osovinskih) vrata i njihova zamena
podijumom za kraljevski presto na zapadnom zidu.
Na prvom mestu, prisutnost dva kraljevska mesta sugerie da je cela zgrada verovatno nije
funkcionisala kao celina. . Istoni deo, zapravo sama kapela, bio je istoni/orijentalni, dok je bazilikalna
dvorana zapadnjaka. Kraljevski presto na zapadnom kraju se promatra kao formalni i funkcionalni
kontrapunkt oltarskog stola u glavnoj apsidi kapele. Zapadni deo bi delovalo kao tip hodnika, Aula, u
kojoj kralj sedi u svojoj velianstvenosti. Takvo suprotstavljanje svetovne dvorana i kapele nije bez
presedana ni stran vizantijskom nacinu razmisljanja (pr. Chrysotriklinos, podignuta u vreme Justinijana).
Autorovo misljenje o bazilikalnom delu Palatine je usmereno na mogucnost da je u pitanju tip dvorane
za razne svecanosti na kraljevskom dvoru.
Ulaz u kompleks je iz prizemlja u dvoristu, sto sada zauzima vec pomenuti kasnorenesansni dodatak.
Odatle bi posetioci usli u drugi deo palate, zatim nastavili ka narteksu i konacno u samu kapelu.
Pozicija kraljevskog trona na zapadu iskljucuje mogucnost ulaska na tom delu. Beck je pretpostavila da
su vrata koja vode iz narteksa u dva broda funkcionisala kao ulazi slluzbne prirode, kada je kapela bila
otvorena za sve. Autor razmislja da publika prolazi kroz bocna vrata i smesta se unutar bocnih brodova.
Nakon zavrsetka svecanosti, posetioci verovatno silaze parnim stepenicama na istocnim krajevima
bocnih brodova, da bi stigli u prizemlje glavnog dvorista. Takva bocna cirkulacija kroz dvoranu te vrste je
u potpunosti u skladu sa kasnoantickim i vizantijskim planiranjem.
U zakljuku, Kapela Palatina je "hibridna" zgrada u kojoj je veliki broj razliitih funkcija, arhitektonskih
reenja i umetnikih stilova genijalno suprotstavljen. Ovo suprotstavljanje se tumai kao odraz Sicilije
kao mesta spajanja kultura. Od gore navedenih analiza, meutim, ini se da takve pojave mogu jednako

dobro biti uvoz iz Vizantije. Vizantijsko je takoe smelo srastanje "svetovne" i "religiozne" funkcije i
prostor odabran za njihov smetaj - drvenim krovom natkrivena bazilikalna dvorana i kupolom
zasvoena crkva.