Nr: 72(18) 11.05.

1989

*Week 19

*The Kurdish Newspaper

P R IC E
BIHA FYAT

Tel; [46] 08-29 83 32

Telex; 131 42

Telefax; 08-29 50 56

2.5 DM
5 Skr
3G
2.5 Sfr
1
1.5$

STANBUL DA 1 MAYIS

HEDEFTE HALK VARDI!

TC militarizmi halka kar iledii sulan Krt halknn stne ykmak iin Yaasn 1 Mays kavramnn krte yazlmasn
delil olarak gstermek istiyor. Oysa, objektiflere yakalanan polislerin hedefinde silahsz halk duruyor!

Baan Mittetraad Kiit lemsidi ve

esir kampmda! Yunan hkmeti
SAYFA 3

~~1

SAYFA 4

olitika * ekonomi * toplum

Trkiyeyi bir utan bir uca kuatan ii eylemleri Krdistanda da ii snfn sokaklara dkt. Yukardaki fotoraf Ergani Maden iilerinin maa bodrolaryla yaptklar bir gsteriyi grntlyor!
Foto; ANK Ariv

Smrge valilii,zel
timler, zel ordu bir
likleri, polis ve ky
korucular eli ile sr
drlen devlet ter
rnn snr tanmaz
lna, bask ve zulmun tm
amaszlna ra
men Krdistanda i
i snf temel de
mokratik hak ve z
grlkler iin
mcadele saflarnda
yerini alyor!
Ergani maden iile
ri de bu mcadele
saflarnda yerlerini
aldlar.
Trkiyenin genelin
de emeki halkn ve
ii snfnn artk a
lkla yzyze oldu
u, plak ayaklarla
sokaklara dklen
yzbinlerin eylemleri
ile ortaya konuyor.
Aylk kazanc 70 Al
man mark olan ii
lerin demokratik is
yan, TC burjuvazisi
ni diedi bir snf
mcadelesi ile yz
yze getiriyor. n
mzdeki gnler bu
mcadelenin siyasal
ve toplumsal boyut
larn btn plakl
ile ortaya koyacak!

Gelo ikirina hz berhemn netew

pvana sosyalstiy ye?

Di nav mc kurdan de hindek x, jbermay

rik peyda bne. Ji van yek, ji ber ku em
xwe gelek ep tj an bidin, div prensib
kare yekem, em rin deolojk, poltk
fzk bibin ser hz berhemn xwe yn netew. Gelo ev rkirina hz berhemn netew pvana sosyalstiy ye?
Na
Di prensibn zanyariya sosyalist de ev br
bawer h nne. L hezar mixabin em sosyalstn Kurd" weha tgehtine. An j me
weha gehtandine serwext kirine. Mirov
dema li droka tkona sosyalstn Kurd di
nere, ev br bawer gelek vekir dyar dibe
bi salan di pratk de hatiye bikarann.
ro j ew dtin l (rew, tewr) her berdewam e. Hz, komik kesn kevin niha j
wek ber ew poltka xwe ya ne rast di prati
ke de didomnin. Yn n j hn btir bi awak
tj tund rn hz berhemn netew
dikin.
Li gor wan dtin riya sosyalstiy ev e.
Madem ku mirov bi tjt dijwariya berhemn netew dibe sosyalst, ew ax gelek
hsa ye. Mirov div bide nav; i li ok, i
li qirik... Hema li ku zirave bila di wir de
biqete! Roj roja gijkirin, tjkirin dijwarkirin ye.
Ev sosyalstn Kurd, heger xwe li dij her
hz kesn sosyalstn hem neteweyan weha tj gij bikin, w dem mirov kare piek
heq bide wan. bibje de ba e, titek nabe, ji xwe ew li dij her kes hzn demok
rat burjuvaziyn bik tj dijwar in.
L, di rast pratk de dema mirov mze
dike ne weha ye. Bi ten li dij welatparz
demokratn xwe weha tj, dijwar b tawz
in. Ew li dij demokrat burjuvaziy bikn welatn cran yn din gelek nerm in.
Ji wan re ne rkar tawzkar in.
endn tjtirn j, her kes bi xwefiro,
feodalt, hevkarn dagrkeran, pasfistiy
RPEL / SAYFA 2

hwd... scdar tham dikin, l ew bi xwe

di mala k de dawa k de ne nizanin, an
nabnin.
Beek din, li dij burjuvaziy bik n welatn dagrker li ser nav demokrasiy sosyalistiy bi salan hevkar in. Destekdar in. Ji
bo xatir demokrasiy, atiy fazm bi
salan in, ku w poltka xwe ya han didom
nin. Di v war de beri 1980 y li Kurdistana
Bakur ji bo rizgarbuniya demokrasiy b
ert ut Ecevt njadperest hate destek ki
rin. L hezar mixabin bi w re li ser nav
sosyalsty bizava (tevgera) rizgarxwaza
Kurdistana Baur Rohilat bi paverut hat
sucdarkirin. Ta ji tirsa navlkirina nasyonalzm ji tevgern, Dersm, x Sed, M.
Berzenc yn din re xwed derneketin. Ch
bi ch wan paver dyarkirin. Sosyal demokratn Tirk (ku di bingehn xwe de ne
sosyal demokrat in) pver, antmperyalst demokrat hatin qebl kirin
di v war de bi awak aktv hatin destek ki
rin, l dmokratn Kurd n ntmanperwer
tkoer, paver hatin elan kirin. Li dij
Barzan tevgera demokrat ntmanperwera rizgarixwaz qiyamet rakirin. Li dij w
serok w Mustafa Barzan, d di lteratora siyas de gotin nema, ku bikarann.
E w do b. L ro avva ye?
Bel do, do b, ro j, ro ye! L ji bo me
hindekan, h ferk di nav do ro de tune ye.
H guhartin nne jyan berdevvam e. Pol
tka me ya doyn ro j berdewam e. Ta ro
hindek j i wan hn j liberal (!) bune. Ta ji wan
hindek kes der dor li ser nav demokrasy, ji der sosyal demokratn Tirk n ro-

yn SHP, ketine nav partya Turgut zal

ANAP j. van kes der doran di hindek
kovar nivsaran de li ser hzn welatparz
demokrat wan rokn ber ncar (tekrar)
dikin. Di paralela van Kurdn Kurdistana
Bakur de, hindek hz der dorn pereyn
din j, li ser nav sosyalstiy ber tr kevann xwe didin tevgera welatparz demok
rat. Tkna Kurdistana Bar carek din bi
paverut, burjuvazitiya biukt bi nav dikin
bi dan standinn tar sucdar dikin. L ew
bi xwe bi awayek vekir ekere di daw
hembeza hindek Ereb Ecemn ku tkilyn wan bi Suud ta bi Amerika Yekbuy re
hene de ne. L hezar bixabin van tkilyn
xwe, tkilyn nternasyonal dibinin. Ji bo
pigiriya nternasyonaliya Ereban ji Beyrut
diin Tunus (!) Ji bo kesn sosyalst pver, ferq di navbera am, Tehran, Bexda
Ankar de tune. Her ar j dewletn dagr
ker in.
Div mirov, teviliyn navbera ewt, a
catiy tevlihevdu neke. Di droka jiyana tekona n netew de her dem kmas ewt a bune d bibin j.
L dib hz kesn sosyalst, li hz kesn
ntmanperwer demokrat rxne negirin?
ewt ayn wan yn ku hebin ji wan
raya git re nebje? Bel div hz kesn
sosyalst n Kurd, li wan hz kesn ntmanperwer rexneyn xwe bikin, ewt ayn wan bjin. Di poltkay de tvilyn
(ferqn) navbera xwe wan j bjin binivsn. L ya her girng ew e, ku ne di teory
de tvilyn xwe bjin bidin dyarkirin, ya
her girng di pratik de tviliyn xwe bidin

dyarkirin, ku gel wan ji hevdu cuda bibne.

Ne bi ten gotin, div kar hebe. Gotinek
piyn me heye, dibjin ku; y mran negoiin e, pirze ye!
L dsan bi rexnekirin re j, div pwst
e, ku hzn sosyalst wan hz kesn ntmanperwer ji xwe re hevkar (mutefk) ore bibnin. Tercha yekemin ew bin, ne
yn demokratn welat n ku Kurdistan di
nav xwe de dagrkirine. Kar poltka sos
yalisti ne bi ten rexne girtin tjkirna tkona poltk e. Karbar sosyalstan, nzk
ann berhevkirina hem hzn ntmanperwer sosyalst e. Png, organzekirina orea gelr ye. Rast tesptkirina armanc, perspektvn ore rzkirina hzan e. Dema weha be, div mirov hzn
ntmanperwer welat xwe sosyalstn
welatn din j neke aliyek mzn. Sosyalstn welatn din ancax dostn me ne; ntmanperwer demokratn Kurd hevkarn
me yn ore ne. Armanc qedera me
wan yek e. Di orea netew de em yek in, ne
dido ne!
Ta ro me Kurdan, van herdu titan tkiliyn hevdu kirye. Mixabin me li dij v armanca xwe kar kirye. Me tkil wezfeyn
xwe yn netew kir na yn nternasyonal
yn nternasyonal j kir na yn netew.
Ji ber v yek em ji drok berhemn xwe
yn netew re xwed derneketin.
Div sosyalstn Kurd, ji her kes btir li
drok, pewa, kultur berhemn xwe yn
netew xwed derkevn. Wan bi awayek serfraz serbilind biparzin. Di orea xwe ya
netew de tkona netew n bihunin bi
awayek gelemper gurr ge bikin.

A. TGRS
KURDISTAN PRESS U GULAN / MAYIS 1989

rzan abor civak

Bayan Mitterand
Esir kamplarnda
lZ lI lI Irakm Gney Krdistana kar srdrd kimyevi
silah saldrlarndan sonra Trkiyeye snan mltecilerin
yaad kamplar ziyaret eden Fransa Cumhurbakannn
ei Daniella Mitterand'n gezisi, TC yetkililerini bir hayli ra
hatsz etti.
Fransa'dan hareket ettii andan itibaren Trk basn iin bir
nolu haber haline gelen bayan Mitterand'n gezisinden duyu
lan rahatszlk, Doulu milletvekillerinin karlama tre
nine katlmalar ile daha da boyudand.
Hemen hemen her dakikas olaylarla dolu olan gezi, Krt
sorununun Trkiye asndan tad nemi ve gnmzde
alm olduu siyasal ve toplumsal boyutlar gstermesi a
sndan da ilgi
ekiciydi. Bayan
Mitterand daha
nce ekonomik
sorunlardan t
r almalar
aksayan
Paris
Krt Enstits1
nn
balatt
dayanma kam
Stockholm ANK
panyasna katl
m ve 500 bin
Li Stockholm di roja
frang Krt yurt
06.05.1989 an de panelek li ser
severleri tarafn
pirsgirkn
rojnamegerya
dan karlanan 1
kurd pk hat.
milyon franklk
Ji rojname kovarn kurd ku
bir yardmn top
li Swd derdikevin; Berbang,
lanmasna katk
da bulunmutu.
Armanc, Kurdistan Press(hat
Dnyada artk
dawetkirin, l bedar ne b),

Esir Kamplar
Kurdistan Bulletinen, Roja
olarak
adland
N, Serdema N Mamostn
rlan
mlteci
Kurd bedar panel bn.
kamplarnda
Di panel de nunern rojna
sevgi gsterileri
me kovaran li ser pirsn; xeile
karlanan
ber ziman(kurd) xeber,
Bayan
Mitte
Problemn me di dayna xeberand, 5 gn s
ran de ine?, ekl ronam ji
ren gezisinden
sonra lkesine
bo xwendevann kurd div adnd.
wa be?, peywendiy xwendeBayan Mittevanan rojnamn kurd div
rand'n
gezisi,
awa be?, problemn kovarn
farkl kavram
ku li ser kurda bi Swd, tn
larla anlatlma
weandin i ne?, pey wendyn
sna
ramen,
kovarn ku bi ziman swd
Trk basnnda
der tn rojnamn kurd niha
ortak yorumlar
awa ne di v awa bin?, dtila verildi. Bu or
nn xwe dan xuyakirin.
tak yorumlarn
merkezinde ise,
Panel bi axaftina problemn
gezinin, insani
rojname kovaran areseramalarla d
kirina pirsgirkan ve dewam
zenlenmi oldu
kir. Pa j bedarn panel
unun belirtil
nnern rojname kovaran li
mesine ramen,
ser hin problem, xwestin, di
siyasal amal
tin pirsan dtinn xwe gotin
olduu idi.

Pariste dzenlenmesi tasarlanan konferansn ertelenmesi

iin Trk ve Irak eliliklerinin ciddi mdahelelerde bulun
duklar da belirtiliyordu.
Bayan Mitterandn programnda yer ald bildirilen Er
menistan ziyareti ise Trk basnnn iddialarna gre, Trk
yetkililerinin mdahaleleri ile programdan karlm
oluyordu.

Panelek Li Ser
Rojnamegeriy

rixne girtin. Di v peyivandin de end kesn bedar panel dtin pirsn xwe y girday hevkar, nivis, naverok
zimann rojnaman pk
nnera kirin.
Li gor agahdarya nneran
xuya dikir ku problemn roj
naman n bingeh abor, zanabn teknk e. areserkirina
gelek problem kmasyan j
bi yekt danstendina rojna
me kovaran ve hat girdan.
Bedarn panel biryar dan,
ku ji bo hevkary, di rojn
p de bn ba hevdu hevkary pk bnin. Alkarya hevdu
bikin.

Bu arada Hr
riyet gazetesi,
Fransada
d
zenlenmesi ta
sarlanan nsan
Haklan ve Ulu
sal Kimlik konu
lu konferansn
ertelenmesine
karlk. Bayan
Mitterandn
kamplar ziyare
tine gz yumul
duunu iddia ederken Cumhu
riyet, bayan Mitterand'n gezisi
nin 3 ay nceden
planlandn
vurguluyordu.
Bununla birlikte

KURDSTAN PRESS U G VLAN / MAYIS 1989

Daniella Mitterand, Prof. Maksim Rodinson ile birlikte

Dilan lokantasnda Krt yemekleri yiyerek, sanat van dinlemiti. Fotoraf, Krdistan Press S. 16, s. 8
Bayan mitterand'n gezisini tam kadro izleyen Trk basn
hemen hemen her davrann haber haline getirdi.
Doulu milletvekilleri de bayan Mitterand gezi boyunca
yalnz brakmadlar. Mardin milletvekili Ahmet Trkn
Esenboa Hava limannda bayan Mitterand ile krte konu
masn tartma konusu haline getiren basn, kamplarda ter
cman aracl ile srdrlen krte ilikilere pek dokun
mad. Bu arada, Bayan Mitterandn ,.Bulgaristan 'daki Trk
lerle ilgili ne dnyorsunuz biimindeki soruya,
Bulgaristan \da Trklerin yaayp yaamad ile ilgili bilgi
sahibi olmad biimindeki cevab Trk yetkililerini olduu
kadar, Trk basnn da aknla uratt.
Siyasi evreler, Bayan Mitterand'n gezisini Avrupa Sos
yal Demokrasisinin Krt sorununa getirmek istedii politik
zmn bir paras olarak deerlendirdiler. Avrupa Sosyal
demokrasisi, Filistin sorunundan sonra, Krt sorununa da
kendi politik program iinde yer verme abasna girimi
durumda. Bu yer, Trkiye asndan Krtlerin aznlk hakla
rnn tannmas, Krt dili zerindeki yasaklarn kaldrlmas
olarak zetlenebilir. Ayn zamanda GAP projesi nedeni ile
Avrupa buruvazisinin blgede yatrm iin istikrar istedii
ve TC ynetimini de buna uymaya zorlad siyasi evrelerin
ortak kans durumunda.

1 Mays
ve i Hareketi
Trkiye ii snf 1 Mays alanlarna kma
d... Devrimciler, ilericiler 1 Mays alanlarna
cesaretle ktlar ve kurunlandlar...
TC Cumuhurbakanl dzeyinde, iilerin
olaylarn dnda kalmas nedeniyle memnuniye
tini dile getirdi. 1 Maysn ksa zeti budur. Du
rumu yeterince aklyor.
Tarihinin en bilinli eylemleriyle, yasa ve yasa
yapclarn her eye kadir olmadn gsterebi
len anal babal yasalar, pratik yaamda geersiz
klma yaratcln sergileyen ii hareketi, dev
rimciler, ilericiler acmaszca kurulanrken, se
yirci durumuna dmekten kendini kurtaramad.
Baka bir deyimle, dzenin perspektiflerini zor
lamaya teebbs etmedi. Ekonomik-demokratik
talepler iin sergilenen kararl tavrlar, 1 Mays1
ta sergilenmeyince dzenin yasal, gayri-yasal
bask ve tehditleriyle takviye edilen 1 Mays ya
sa, kabaran ii hareketini aamad, aamaya
teebbs etmedii bir barikat olarak istenen ile
vini yerine getirdi. Az sayda iinin, i Mays
alanlarnda yerini alm olmasna ramen bu
byledir. rgtl ve bilinli, iktisadi mcadelesi
ile aylardr dzeni kayglandran, rkten ii
hereceti 1 Mays yasa karsnda hamle yerine,
bulunduu yerde kalmay tercih edince, dzenin
yksek makam memnunniyetlerini ifade etmek
te terddt gstermedi.
Bir konuda daha tereddt gsterilmedi; alanlar
da yzbinlerin ayak sesleri iitilmeyince, binle
rin kurunlanmasnda tereddt geirtmedi. Olay
bir iki polisin veya bir iki yetkilinin marifeti ola
rak grlemez ve gsterilemez. Olay, dzenin I
Mays yasan ama cesaretini gsterenlere y
nelik azgn ve acmasz saldrsdr. Korkutmay
ve saldrmay amalyor.
Yasa aanlara yadrlan kurunlarn bir dier
grnmeyen hedefi ii hareketidir. Dzenin g
cn gsteriyor ve korkutuyor. Provakasyon teh
ditleri, patlayan silahlar, onlarca yaral, l ve
kanl sahneler birbirini tamamlyor, btnlyor.
Mesaj ak ve nettir:
Dzen; ii hareketinin, dzenin perspektifleri
iinden kmasn kesinlikle istemiyor. 1 Mays
alanlarnda dzene kar, sloganlarla bulamas
n ve haykrmasn tehlikeli buluyor, nlemeye
alyor. 1 Mays alanlarnda yanlz bana ka
lan devrimcilere, ilericilere ullanyor, durum
dan memnun kalyor (Kitleye arkadan kurun
yadran polis grntleri olmasayd, kukusuz
daha ok memnun olacakt.) ve mumnun oldu
unu aklamakta bir saknca grmyor. Dev
rimci hareket ile ii hareketi arasnda kprle
rin kurulmam olmas ileri kolaylatryor.
Devrimci hareket, ii hareketi ile ba kuramamanm sanclarn yayor. Teorisi ile pratii ile
ok deiik bir dzeyde yer alan devrimciler, ii
snfnn politiklemesini hazrlayacak rgtlen
meye ve donanma sahip olamamnn skntlar
n psikolojik ve maddi olarak yaamak zorunda
kalyor. i hareketinin, snf bilincine nasl va
raca tartmalar, btn hzyla srerken, lke
apnda siyasal tehire ynelik etkin abalarn iz
lerini, snfn iinde veya dnda bulmak mm
kn olmuyor.
i hareketi ulat yerde burjuva partiler ara
sndaki dalamalarn, sar sendikacln basit
manivelas olmaktan kendini kurtarmak ve hereyden nce kendi iin u veya bu ekilde politik
lemek zorundadr. Batan aa mafyalaan TC
iktidarlarnn ve muhalefetlerin oyunca olmak
istemeyen ii hareketinin politik talep ve hedef
lere ynelmesinden baka pek fazla bir seenei
yoktur.
TC polisinin azgn saldrlar karsnda, dev
rimcilerin yanlz braklmas, daha alnacak me
safe olduunu gsteriyor...

XORTO
RUPEL / SAYFA 3

politika ekonomi toplum

Irakta Kiirt jenosidi
Ve Yunan hkmeti
:

Yunan milletve
kili Antonis Tritsis:
Irakn Krt halkna
kar kimyasal silahlar
kullanmas ve bu hal
ka kar sistematik
olarak srdrd jenosid karsnda h
kmet, Iraka ne tr
bir yaptrm uygula
d!!?
ANK

Selanik

Yunan Dileri Bakan1

nn yantlamas iin parla
mentoya soru nergesi su
nan milletvekili Antonis
Tritsis. Irakn Krt halk
na kar kimyasal silahlar
kullanmas ve bu halka
kar sistematik olarak
srdrd jenosid kar
snda, Yunan Hkmeti1
nin Irak a ne tr bir yapt
rm uyguladn sordu.
Antonis Tritsis, PASOK
Hkmeti'nin Milli Ei
tim Bakan iken, Yunanis
tan' sarsan Koskocs
skandali nedeniyle hk
metini eletirmi, bu ele
tirilerden dolay da hk
metten ve partiden ihra
edilmiti.
Krt halknn mcadele
sini yakndan takip eden ve
her vesile ile Krt sorunu
nu Yunanistan'da gnde
me getiren Tritsis, 1986 y
lnda yaplan Halklarn
Haklan ve Kurtulular
Birlii nin 10. Yl Konfe
rans'nda yapt konu
mayla, Krt halknn kur
tulu mcadelesini destek
lediini
aklamt.
Antonis Tritsis ayrca,
14-16 Nisan tarihleri ara
snda Almanyann Bremen kentinde yaplan
Krdistan 'da
insan
Haklan '' konferans nede
ni ile. tm partilerden mil
letvekillerinin ve etkin ki
ilerin imzalad Krdis
tan Halkyla Dayanma
metnini de parlamentoya
sundu. Metinde; Irak'm
Krt halkna kar kimya
sal silah kullanmas ve Ba
t Almanya'nn da bu silah
lar temin etmesi mahkum
ediliyor.

Milletvekili Antonis Tritsis

RUPEL / SAYFA 4

Dnya 1980den bu yana bir ok

yeni oluuma ve gelimelere tank
lk ediyor. Genel olarak kapitalist
dnyada sac ve muhafazakar bir
ideolojinin egemenlik kurduunu
gryoruz. Bu ideolojik ve politik
eilimlerin ban ngilterede
Thatcherizm ve Amerikada da Reaganizm ekiyor. Gndemi bunlar
tespit ediyor, zmleri de ayn
gler sunuyor. Kimi politik bi
limciler, bu sac ve muhafazakar
eilimleri bir ideolojik devrim ola
rak nitelendirmek istiyolar. Neden
olarak da, burjuva ideolojisinin
demokrat ve sosyal-liberal yanlar
nn rafa kaldrldn, antidemokrat ve gerici yanlarn ne
karld ileri srlyor. Burjuva
ideolojisinin gericilik yan, ordu,
militarizm, milliyetilik, bireyci
lik, zenginlik, anti-komnizm ve
pazar ekonomisinin kavramlar bu
sac politikann mayasn olutu
ruyor. Tm bu kavram ve kelimlerin l birimini de para yapyor.
Ksacas insanlk deeri, insan
haklar, ahlak, kltr ve sosyal
ilikiler, para ilikilerine indirge
niyor. Paran kadar konu sz,
kapitalist toplumun sosyal ve kl
trel ilikilerinin bir ls olduu
kadar, bir gerei de yanstyor.
Gelimeler kapitalist lkelerde bu
kadar net olurken, sosyalist lkeler
ne yapyor? Ksaca konuya de
inelim.
Grld kadaryla sosyalist l
kelerde de ynla yeni olay kamu
oyunun dikkatini ekiyor. rnein
in Halk Cumhuriyeti'nde terazi
nin kantar bir saa bir de sola ka
yyor. Dn tabu olan grler, bu
gn taraftar topluyor. nc politik
kiilerin yldz bir parlyor, bir s
nyor. Sanki bu kiiler ayn parti
nin yesi deil de, ayr snflarn
temsilcileri gibi tantlyor. Yeni
gelimelerle kapitilazmin geri d
n yaptn savlyanlar varken,
kimisi de sosyalizm demokratla
yor diyor. Pek tabii, bu demokrat
laan sosyalizm, in'de Hambur
ger ve Cocola ile besleniyor!...
Sosyalizmin yetitirdii genlik
Mao Zedungun dncelerine
ramen kapitalizmin sembollerine
zeniyor, kurtuluunu kot panto
lonlarda ve rock mziinde bulu
yor! te bylesi bir ideolojik or
tamda sosyalist lkelerdeki benze
ri eilimlerin toplumsal ve politik
nedenlerini aratrmak gerekiyor.
Eer da bir fare dourmusa, ko
nuya drst yaklamak gereksini
mi douyor. Basit ajitasyonlarla
konuya yaklamak artk zm
olmuyor.
Bugn Sovyetler Birliinde de
ayn eilimleri gryoruz, gz
lemliyoruz. Eski tabular bir bir y
klyor. in Halk Cumhuriyetinin
uygulad ekonomik reformlar ve
liberalleme eilimleri, Sovyetler
Birlii ve yandalar tarafndan
sert bir biimde eletiriliyordu.
Fakat, bugn benzeri programlar
Sovyet toplumuna da uygulanyor!
Yllardr ulusal sorunun Sovyetler'de zld ve 'bitti' pro
pagandas yapld. En gzel ve adil
zmn bu olduu ileri srld.
Ama, bugn Sovyetler Birliini
megul eden sorunlarn banda
yine ulusal sorun geliyor. Her gn
ulusal elikilere dayal sorunlarla
karlayoruz, Sovyet toplumun-

da. Bu ulusal ve sosyal elikiler

bazlarnn dedii gibi ne Rus ove
nizmi ile, ne de anti-Sovyetizm ile
aklanabilir. Nedeni ok daha de
rin ve kapsamldr bu olaylarn.
Sovyetler Birlii tarihinde hasr
altna atlan baz sorunlar, yanl
belirlemeler, abartl ve yalana da
yal bilgiler ulusal elikileri bug
ne kadar salkl bir zme ulatramad. Hepimiz biliyoruz. Ulusal
elikilerin temelinde ekonomi ve
ulusal kimlik sorunu yatyor. Sov
yet halklar, eer bugn kimlikle
rini ulusal kltrlerinde, anadilde,
halknn geleneklerinde, din ve ta
rihinde anlyorsa, bunun nedenlerni sosyalistler mutlaka aratrmal
dr. Ve yanllar da, Sovyet toplumunun i dinamiklerinde aranma
ldr. Soyut ve suuni dmanlar
arasnda elikiler bulmak artk
zm retmiyor. Oysa gelimeler
gayet somuttur. Sovyet halklar
ekonomik olanaklarn bllmesi
ile, evre sorunlar ile, g ve demografya problemleri ile ura
yor. Bir zamanlarn komnist ve
snfsz toplumu imdi ciddi top
lumsa, sosyal sorunlarla cebel
leiyor.
Bylesi sorunlar ok aktr ki,
dnyadaki tm toplumlar urat
ran sorunlardr. Elbette Sovyet in
san da, bu sorunlara zm bul
maya alacak. Anormallik burda
deil. nk Sovyet insanlar da,
dier tm insanlar gibi insandr
lar! nsana ait olan tm problemler
bu insanlar iinde geeriidir. Sov
yet insanna insan st zellikler
bimek, onlar putlatrmak, peygamberletirmek arpk bir idea
lizmin sonular olarak douyor.
Marksist felsefe ve politikada buna
kaynak
bulmak
olanakszdr.
Ama, Krdistanda byle yapanla
rn says bir dnem olduka fazla
idi!
Sovyetler Birliini anlamak bir
aba iidir. Tembellikle, reetecilikle bu iin zlmeyeceini hepi
miz grdk, yaadk. Ezberlemek
bazen kolaydr, fakat insanlar ikna
etmek, onlar inandrmak yle ba
sit bir i deildir. unu kafamza
iyice kazmalyz: Marksist politi
ka bilgiye dayanyor, yoksa herkes
platonik bir akla bir yerlere bala
nabilir, onu sevebilir. Fakat bunla
rn stratejik zm olmadn
hepmiz artk kabul etmeliyiz.
nk Sovyet toplumu gerekten
kark ve anlalmas kolay olma
yan bir lke durumundadr.
Sovyetler Birlii, 15 federatif ve
20 otonom cumhuriyetten oluu
yor. Sovyet halklar arasnda Slav-

lara, Kafkaslara, Asyallara,

Hind-Avrupallara
rastlyoruz.
Bunun sonucu olarak, ok farkl
dil gruplar ve alfabeler uygulama
dadr. Yzn stnde dil konuu
luyor Sovyetler Birliinde. Din
konsuna gelince, balbana bir
sorundur. Dnyann byk dini
akm, yani hristiyanlk, mslmanlk ve yahudilik Sovyetlerde
aktif bir rol oynuyor. Bunlara daya
narak unu diyebiliriz; tarihte
halklar arasnda dmnla neden
olan ekonomik, politik, kltrel ve
dini nedenler Sovyetler Birliinde
vardr. lke nfusu toplam olarak
bugn 285 miliyon civarndadr.
Bunlarn 145 miliyonu Rus, 51 miliyonu Ukranyal, 19 miliyonu z
bek, 7 miliyonu Azeri, 5 miliyonu
Grc, 5 miliyonu Ermeni vs..
1959 1979 dneminde nfus b
ymesi baz halklara gre yle
geliiyor. Ruslar % 19, zbekler
% 88.4, Kazaklar % 70, Tatarlar %
25, Azeriler % 74, Ermeniler %
44.3, Grcler % 35, Krgzlar %
81.1, Ukranyallar % 14.3, Moldavlar % 31.9, Lettonyallar % 2.7,
Estonyallar % 3.2 ve Yahudilerde
ise % 21 orannda azalma mevcut
tur. Burada u eilimi gzlemliyebiliyoruz; Asya ve Kafkasya Cum
huriyetleri bir nfus patlamasna
tanklk yaparken, Avrupa Cum
huriyetleri de hemen hemen yerle
rinde saymlardr. Nfus saym
nn rakamlarna gre, Kazaklar ve
Letonyallar kendi cumhuriyetle
rinde aznlk oluturuyorlar. Estonyallar ise, kendi cumhuriyetle
rinde % 60lk bir ounlua sa
hipken, nfusun geri kalan ksmn
Ruslar tamamlyor. Asya ve Kaf
kasya Cumhuriyetlerinde etnik dominans belirgin bir biimde kendi
sini Azeriler de, Grcler de, Krgzlar da, Taikler de ve
Trkmenler arasnda gsteriyor.
Bu da bize unu retiyor; Asya ve
Kafkasya halklar yurtlarn gnl
l olarak terk etmek istemiyorlar.
Fakat, Sovyetler Birliinde o
unluu oluturan Ruslar bu konu
da daha esnek davranyor. Ruslarn
byle davranmalar onlarn daha
enternasyonalist olduunu kantla
myor tabii. Ruslarn sayca ok ol
mas bu konuda yardmc bir faktr
oluyor...
Yukarda szn ettiimiz iliki
ler ve rakamlar ayn zamanda kay
nama arac olarak kullanlan evli
lik kurumuna yle yansyor. Av
rupa cumhuriyetlerinde,
yani
Estonyada, Letonyada, Ukranya1
da, Rusyada ve Beyaz Rusyada ka
rk evliliklerin says artyor.

Tm Sovyet toplumu iin kark

evliliin ortalama says % 15 iken,
Asya ve Kafkasya Cumhuriyetle
rinde kark evlilik olay 4 ile 10
arasnda deiiyor. Yani, Asya ve
Kafkasya halklarnda kaynama
eilimleri gl bir destek bu
lamyor.
Meslek seme konusunda da
Sovyet halklar farkl tablolar sei
yorlar. KafkasyalIlar ve Asyallar
genellikle kltrel etkinliklerle il
gili meslekleri seiyorlar. Yahudiler bilim dalnda, Ruslar ise, re
tim dal ile ilgili mesleklere ilgi du
yuyor. Asya Cumhuriyetlerinde
gelenekler gl olduu iin zel
likle Kazakistan ve zbekistanda
rvet, fuhu ve mafia ilikileri
ciddi sosyal problemler oluturu
yor vs... Yani ksacas Sovyetler
Birliinde halklar kaynamaya ve
kardelie ilgi duymuyor. Gnden
gne toplumdaki sosyal, kltrel
ve ekonomik farklar da artyor.
Son yllardaki gelimeler de bize
bunu gsteriyor.
So\yetler nasl gryorsun?"
Sorusu Kuzey Krdistanl gruplar
tarafndan srekli aktel tutulmak
istenmitir. Bu soru bir ok gru
bun, rgtn ve partinin yaknla
masna, gbirlii yapmasna ve
sonunda da dalmasna neden ol
mutur. Militanlarmz ve kadrola
rmz enerjilerini youn bir biim
de Sovyetler Birliini veya dier
Sosyalist lkeleri tantmaya, ta
nmlamaya, vmeye veya eletir
meye kanalize etmilerdir. Bilgile
rinin yetmedii durumlarda mili
tanlarmz
birbirini
krm,
vurmu ve hatta ldrmtr. Bu
konuda imdiye kadar kimse ciddi
bir z-eletiri yapmamtr. Fakat
olaylarn bir daha tekrar etmemesi
iin samimi bir z-eletiri artk bir
zorunluluk olmutur.
Zamansz gndemletirilen bir
ideolojik ve politik paltformun,
nasl tahribatlar yarattn hepi
miz grdk, yaadk. Sovyetler
Birliini problemsiz ve elikisiz
tantmak isteyen sol gruplarmzn
hayal krklna uradklarn, ki
milerinin de ciddi dnmeye y
neldiklerini gzlemliyoruz. Tabii
bu sevindirici bir olay. Fakat sevin
dirici olmayan yan ise, baz lider
kadrolarn hala eski tutumlarnda
srar etmeleridir. Bylesi durum
larda sosyalist ahlakn yerini kibir
ve bbrlenme almtr.
Sovyetler Birliinde ve dier
sosyalist lkelerdeki gelimeler
bizlere u gerei retiyor; marksist politika bilgiye dayanmaldr.
Aksi durumda, laflazanlk ve pla
tonik ak, bilgi sefaleti ile birleince ideolojik tahripatlar kanlmaz
oluyor. Bundan dolay Krdistan
devriminin gndemini Krt halk
nn somut talepleri oluturmal.
Acil sorun, sosyalist lkelerin e
likilerini veya olumlu yanlarn
banazca Krdistana tamak de
ildir. Diyelim ki, devrimin gn
demi on noktadan oluuyorsa, an
cak onuncu nokta Soyetleri na
sl gryorsun? sorusuna yer
verebilir. Pek tabidir ki, Krdistan
devriminin acil sorunlar gnde
min ban igal etmelidir.

Cihangir ERO

KRDSTAN PRESS U GULAN / MAYIS 1989

rzan afoor civak

sve Sol Komnist Partisi
genlik rgt Komnist
G enlik 4-7 Mays tarihleri
arasnda svein Sdertlje
ehrinde 36. Kongresini ger
ekletirdi.
Kongreye 201 delegenin yansra ok sayda dier ulus
lardan genlik rgt tem silci
leri de m isafir olarak katld
lar. Arkadam z Dersimli
Ahm et Komnist Genlik
rgt eski Bakan Stellan
Herm ansson ve yeni seilen
M agnus Blomgren ile Kurdistan Press okuyucular iin
grt.
Sayn Stellan kendinizi
okuyucularmza ksaca tan
tr msnz?
Bildiiniz gibi Kom
nist Genlik rgtnn eski
Bakan idim. svein Lappland blgesindenim. SKF
fabrikalarnda ii olarak a
ltm. Siyasi ilgi alanm
uluslararas siyasettir.
G Krt ulusal sorununa ve
onun mcadelesine bak
anz nedir?
Biz Krt ulusal sorunun
ok nemli olduu dnce
sindeyiz. Krtler, kendi m
cadelelerinde hakldrlar ve
onlarn m cadelelerini des
tekliyoruz. Smrge ulusla
rn zgrlk m cadeleleri
ok nemli bir yere sahiptir.
lkemizde Krt gm enler
vardr. Burada bile Hans
H olm er despotu onlar rahat
brakm ad.

Genlik rgtnzn,
Krt komnist genilii ile
ilikisi ne dzeydedir?
svete Krt Federasyo
nu ile ilikimiz var. eitli
Krt rgtleri ile grt
mzde edindiim iz kan,
Krt rgtlerinin kendi arala
rnda ok dank olm alar
dr. Um udum uz gelecekte bu
dankln giderilm esidir.
Hangi Krt parti ve rgt
leriyle resmi dzeyde ilikiniz
var. Grebildiimiz kadary
la Kongreye hi bir Krt r
gt arlmam, bunun ne
denini renebilir miyiz?
Bizim sorunum uz u;
Krt siyasal hareketleriyle
yeterli dzeyde ilikilerimiz
mevcut deil. Bundan dolay
herhangi bir Krt rgt ile
resmi bir ilikimiz yok. A n
cak en ksa zamanda ilikile
rimizi gelitireceim iz kana
atindeyim. Benim dncem
yanlzca Genilk rgtm
zn deil, ayn zamanda Par
timizin de Krtlerle olan
mevcut ilikilerini daha da
gelitirmesidir. Zaten bun
dan byle Parti iinde al
maya balyorum , bu sorun
bize yabanc deil.
Son dnemlerde svete
hzl bir ekilde gelien ya

SVE KOMNST GENLK ORGUTU

36. KONGRESN GEREKLETRD.

DEK

Krt talk ile

dayanmamz
daha da
glendireceizr
banc dmanl ve rklk
hakknda dnceleriniz ne
lerdir?
Yabanc dmanl iki
biim de kendisini gsteriyor.
Birincisi; faist ve gerici d
m anlk. Bu, faist parti ve r
gtler tarafndan aka yap
lan dmanlktr. kinici ise;
gizli dmanlktr. rnein
hkm etin uygulad dolayl
anti-yabanc ve mlteci poli
tikas buna bir rnektir. H er
ikisine kar m cadele edil
melidir.
Krt halkyla dayanmay
hangi faaliyetlerle yrtyorusunuz,?

rgtm zn gerek
Trkiye ve gerekes Krdistandaki gelim elerle ilgili a
lmalar mevcuttur. Krdistandaki uygulamalar tehir
ve protesto kampanyalarmz
var. rnein, genlik d e b i
miz Rd Press (Kzl Basn),
Trkiyeye
m uhabirlerini
gnderdi. Siyasi tutuklar ve
Krt halk zerindeki bask
ve ikenceleri geni bir ekil
de yazd. Elimizden geldiin
ce sve kamuoyunu Krt so
runu hakknda bilgilendir
meye alyoruz.

Gazetemiz araclyla

Krt kamuoyuna iletmek iste

diiniz bir mesajnz var m?
Srgndeki Krtler de
m okratik ve siyasi haklar
iin, Krdistandakiler de
ulusal ve siyasal haklar iin
m cadele etm elidirler. Biz
sz veriyoruz; Krt halk ile
dayanmamz daha da g
lendireceiz.

KRDSTAN PRESS U GULAN / MAYIS 1989

Sylei iin teekkrler

Stellan.
Ben teekkr ederim .

Magnus Blomgren, sve

Komnist Genlik rgt
(KU) 'nn 22 yandaki yeni
Bakan olarak kendinizi
okuyucularmza
tantr
msnz?
Uppsala ehrindenim .
82de rgte ye oldum . r
gtm zn renci dem ek
leri, sedikal ve kltrel alan
daki faaliyetleri iinde yer al
dm. 1985-86 dnem inde ise,
merkezi ynetime girdim .
Bildiiniz gibi bir ka saat
nce de Komnist Genliin
Bakan seildim.
Stellann belirttii gibi

Komnist Genlik rgtn

zn, Krt komnist genlii
ile ilikisi asgari bir dzeyde.
Bu ilikinin istenilen dzeye
kmas iin ne gibi tasarla
rnz var?
Krt kom nist genilii
ile olan ilikilerimizin eksik
liinin bilincindeyiz. Bu ek
silii giderm eye alcaz ve
ilikilerimizi istenen azami
dzeye karacaz.
Krdistan da hakl bir sa

va verilirken, insanlarmz
kimyasal silahlarla toplu ola
rak yok edilirken, svete ve
dnyada pek nemsenecek
tepkiler olmad. Basn gerek
li duyarll gstermedi. Fa
kat dier yandan Sovyetlerin
Estland Cumhuriyeti ndeki
en ufak bir olay bata sve

Ew keseke gelek xewar herweha xewgiran j

b. end cran, havai dostn wna j re digotin, cu ev titeke (tebeteke) nebae, l bel w
guh xwe nedida t kesan. Bo v endj ew di
gelek waran de her tim bi n haval hogirn
xwe de dima. Xelk bo v yek j mal; Dinya j
sar ax j pit var b. W sola xwe dan aber
der; ciln xwe ji xwe kir ew bi bizmarn taq
dwr ve xiste di nava cihan de; lihf (nivn) kiande ser ry xwe. Pit klk b pixe-pixa wn a j...
Demeke xwe di w nav re derbas b. Keseke
kete hundur. W kes li hawrdor xwe mze kir.
Hinek bi lez dixweya. Duvre, di cih xwe de se
kini bala xwe xwe da Xewaro. W pix kirib
xew-hay ji bay felek nema b. Dixweya ew di
xewa xwe ya giran rin de b ... W kes bi
lezah li odn d gera; titin-mitin da hev pa
li oda wna vegera.
Ciln (kincn) ji dwr ji dwr vekir sola wna
j ji ber der hilan tevek li hev pa. Pitre, li lihfa wna ya ruy wna kesksor temae kir... Li
bay bez ew ji ser ruy wna rakir da ber singa
xwe bi lez ji od derket 'winda b ...
Qedereke xwe bor. Xewaro ji serma nekar
xewa xwe berdewam bike. W avn xwe vekir
hinek ew ferikand; duv re li zik xn herwisa
j li hawrdor xwe nr. Li lihfa xwe geragot
qey ew ji ser text ketye erd, l bel ew ne li erd
j b. Dt ku vaye cil sola wna j ne li chn xwene. Tgiha ku gelek titin d j windane. Pirsyarkirina wna ji cran-mranan j t fda xwe neda.
Li aly din j gund li dorana wna ve hewan b
nie-ne qalabalixa wana... W gav,
Xewaro di cih xwe de runit;ixareke xwe
str pa heya j hat mijek l xist di ber xwe
de weha got:

Dizo, dizo! Gertu mrbya (bi ziravbya) le

y i doek bibira, doek!
Dr. FEND
olmak zere dier lkler tara
fndan ilgi ve titizlik izleniyor.
Siz bunun nedeni nasl akl
yorsunuz?
Bata sve hkm eti ve
basn bizimle ayn grte
deiller. Onlar, Krdistann
igal edilmi bir lke olduu
nu kabul etmiyorlar. Bunun
byle olmas doal tabii. Za
ten bizleri onlardan ayran te
mel fark bu deil mi?
svete bulunan gmen

gruplarnn siyasal eilimle

rini nasl deerlendiriyorsu
nuz, gmen gruplaryla ili
kilerinizin dzeyi nedir?
Yabanclarla ilikileri
m iz ok iyi. Am acm z iliki
lerim izin daha da gelitiril
mesidir. Politik m ltecilerle
birlikte youn program lar
zerine alyoruz. Genelde
m ltecilerin sol eilimli olu
lar, bizler iin byk bir
avantaj. Tabii bu da ilikileri
mizi kolaylatryor.
Sayn Magnus, Bakan ol
duktan sonra ilk rportajnz
herhalde Krdistan Press le
yapm oluyorsunuz. Nasl,

bakan olduktan sonra ga

zetecilerin karsna kmak
insan heycanladrsa gerek?
Size yeni grevinizde baa
rlar dilerken, okuyucalarmza iletmek istediiniz bir
masajnz var m?
D oru. Bakan olduk
tan sonra ilk rportajm
Krdistan Pressle yapm
oldum . Dorusu heycanlanm am ak elde deil. unu
sylemek istiyorum: Kr
distan sorunu uluslararas
plana karlmaldr. Avru
pada yaayan Krtler, Krt
halknn siyasal ve kltrel
sorunlar hakknda Avrupa
kamuoyunu bilgilendirm e
leri gerekli. nsanlarm zn
Krtler hakknda fazla bilgi
leri yok. K ltlerin siyasal
m cadelelerinin kamuoyu
na aktarlm as, insanlar
m zda Krtler hakknda n
yarglarn krlm asna neden
olur. Rportaj iin teekkr
ler ediyorum .
Biz teekkr ederiz.

5.5.1989
RUPEL / SAYFA 5

STANBULDA 1 MAYIS

HEDEFTE
HALK
VARDI!
ANK muhabirinin stanbulda 1 Mays
eylemleri ile ilgili gzlemleri:

Babakan zal soruyordu: 1980 ncesi

hadiseleri tekerrr ettirmek istiyenler mi
var?' Cevap akt: Evet!
Ama kimdi bunlar? 1980 ncesine geri
dnmek iin aba harcayanlar kimlerdi?
Sendikalar m? Kesinlikle hayr. 80 nce
sinde 1 Mays yrylerini DSK organize ediyordu. imdiyse, sendikalar meydan
lara kmak isteyen kitleleri son dakikada
sattlar.
Peki bunlar siyasi rgtler miydi? Hayr!
Tersine siyasi rgtler somut bir gerekle
yzyze idiler: i kitlesi, artk kolay ko
lay herhangi bir rgtn bayra altnda y
rmek istemiyordu...
Genel duruma bakldnda, 12 Eyll n
cesi 1 Mayslar anmsatan manzaralarla
doluydu.. 1989 1 Mays'nda sokaklarda
ounluu. Polisler tekil ediyordu.
1 M aysla ilgili meydan tartmalar" 30
Nisan gecesine kadar, devam etmiti. Hatta
30 Nisan 1 M aysa balayan gece sendika
lar gazetelere bile ilanlar vermilerdi:
4Ahide-i Hrriyet 'te bulualm. 8000 ki
iyle oradayz.
Fakat, 1 Mays sabah eylem iptal edildi.
Sendikalar herhangi bir olaya meydan ver
memek iin geri adm atyor, Abide-i Hr
riyet Meydanfna gitmeye hazrlanan ii
leri yalnz brakyorlard.
Babakan zal'n kimseyi yrtmem
demesinden
sonra,
zaten
meydan
tartmalar yeni bir boyut kazanmt.
Madem herey yasakt, madem 1 Mays
aka engelleniyordu, o halde yasal ere
velerin dnda ve TaksinVde 1 Mays kut
lanmalyd... Bu gr, iiler arasnda ol
duka yaygnlat.
1 Mays kutlama yntemeleri ile ilgili, ka
os srerken; devlet 18 bin askeri ve 18 bin
polisi stanbul'da mevzilendiriyordu. Kar
lkl hazrlanmalar devam ederken, 1 Ma
ys sabah geldi att.
Abide-i Hrriyet Meydan'nda toplanma
ya alan 3 bin kiilik bir kitle, daha biraraya gelmeden datlyor, ellier yzer ki
ilik guruplar halinde meydana toplanmaya
alan kitlelere filistin sopalaryla saldr
lyor ve onlarca kiinin ar yaralanmasna
neden olunuyordu. Ayn anda Taksim Meydan'nn her metre karesi elik kuvvetlerin
igali altndayd. Taksim M eydanfna 300
metre uzaklkta bulunan Emek Sinemas
nnde toplanan 1500 kiilik kitleye, yine
ayn ekilde polis saldryor, bu olay g
rntlemeye alan gazeteciler de bu sal
drdan nasiplerini alyorlard. Buna ra
men yryler gene biraraya gelmeye
ve yrye bazen dar ara sokaklarda, ba
zen de ana caddede devam etmeye alyorlard. Ancak, Taksim M eydanfna giden
btn yollar, polis ve elik kuvvet tarafn
dan kesilmiti. Yryte Yaasn 1 M a
ys",
Kahrolsun
Faizm,
yaasn
mcadelemiz sloganlarnn yannda Bij
1 Gula, Bij Kurdistan sloganlar da at
lyordu. Kortej, Hali Tersanesinin bulun
duu Kasmpaa semtine yaklarken, y
ryler polis coplamalarna cevap ola
rak bo bir polis arabasn ta yamuruna

tutuyorlard. Polis buna karn, yry

lere atele karlk veriyordu. Yry
lere ate aan, toplumsal olaylara mdaha
le etmekle grevli evik kuvvet ekipleri de
ildi. evik kuvvet ekipleri, olay yerine on
dakika ierisinde ulama imkanna sahip
iken, Kasmpaada en az yarm saat sren
bu olay esnasnda evik kuvvetin izine bile
rastlanmyordu.
Yrylere kar ate aanlar; top
lumsal olaylar esnasnda acemi saylan
trafik polisleri, bekiler ve sivil polisler
idi. Olaylar, Mehmet Ali Dalc adnda bir
iinin vurulmasndan sonra da devam edi
yordu. Yryler, artk polise kar hi
bir ekilde saldrmyorlard. te yandan si
vil polisler, yerde kvranan M .A .D alcy
tekmelerken, dier yandan yrylerin
snd eski tersane binasna ate etmeye
devam ediyorlard.
Olay bizzat izleyen biri olarak, unun al

tn izerek belirtmek istiyorum: Polis, ke

sinkes ldrmek iin ate ayordu. Olayda
20-30 kiinin lmemesi, sadece bir kiinin
lmesi byk bir ans eseri saylr.
Bu arada polis, tersane binasndan kar
d yryleri tekme tokat vurup, s
rkleyerek, polis otolarna bindiriyordu.
Olay izleyen halk, yryleri alklar
ken; polisi yuh luyordu.
M .A .D alcmn lm haberi 15-20 dakika
ierisinde Abide-i Hrriyet Meydanfna
ulat. Polis yryleri datt halde,
ellier yzer kiilik gruplar, tekrar biraraya
gelip, slogan atp yrye gemeyi baar
yorlard. Polisin yryleri datmak
iin zerlerine gitmesinden sonra, gruplar
kk gruplara ayrlarak stanbulun bir
ok yerine dalyorlard. Tabii polis istis
nasz her grubu izliyordu. Akama kadar
Taksim ve ilinin dnda, stanbulun
Merter, Aksaray, Yldz, Saryer ve Caa-

lolu semtlerinde korsan eylemler birbirini

izliyordu. 1989da, evik kuvvetlerin silah
lar glgesinde sessiz kalan Taksim Meyda
n deil, koskoca stanbul kenti 1 Mays
Meydan olmutu.
Olaylar bununla bitmiyordu. Cuma g
nne kadar eylemler, gsteriler, korsan y
ryler, niversitelerde, sokaklarda,
M .A .D alcnn cenaze treninde devam
ediyordu. 5 Mays Cuma gn Bab- Al1
nin tarihinde ilk kez yaklak yedi yz gaze
teci, valilie yryerek basma yaplan bas
klar ve gazetecilerin urad saldrlar
knyorlard.
1 Mays 1989un bilanosunda 1 l, 36
ar yaral, says belli olmayan yzlerce
hafif yaral ve 532 gzalt.
Baka?
Hkmeti sulayc, ileri Bakan Ak
sunun istifasn isteyen birtakm demeler.
zntlerini dile getiren, kan dklme

T
Olay bizzat izleyen
biri olarak
unun altn izerek
belirtmek istiyorum:
Polis, kesinkes ldrmek iin
ate ayordu.
Olayda 20-30 kiinin
lmemesi, sadece 1 kiinin
lmesi byk bir
ans eseri saylr.

Foto; ANK
meli diye uyaran dem eler!.. Kim veriyor
bu demeleri?
rnein; i nerdeyse, biz ordayz di
yen ve 1 Mays gn Ankarada basn top
lants dzenledikten sonra, yakasna kr
mz karanfil takarak Trk-in Genel
Merkez Binasna kadar yryen Erdal
nn.
Polis bizi tehdit etti, faciay nlemek iin
iilerimizi geri ektik trnden akla
ma yapan sendika bakanlar da var. 1 Ma
ys eylemleri sonunda, olas bir erken se
imde ciddi bir altern atif olarak sunulan
SHPnin ve hala iilerimiz demekten
utanmayan Trk-in de nitelikleri birkez
daha ortaya kt.
Daha da baka?
Bir takm yantsz sorular; basnn bir haf
tadr aratrd, ama hibir yetkili merciden hibir yantn gelmedii sorular:
Neden evik kuvvet Kasmpaaya gn

derilmedi?
Neden kitlesel olaylara hakim olmayan
bekilere ve trafik polislerine olay bastr
ma grevi verildi?
Neden, polis boyal su, gz yaartc
gaz, kalkan gibi hafif silahlar kul
lanmad?
Hiyerarik bir yapya sahip olan Trk
polisi, neden, bir haftadr hala vur emrinin
olup olmadn tartyor?
Bundan baka, 1 Maystaki kargaa
zal hkmetine mi yarad, yoksa polis
tekilatna m?
Polis tarafndan ate ama olay toplu
ma, siyasi partilere ve hkmete boy gste
risinde bulunmak iin mi gerekletirildi?
Ne var ki, devletin izledii yolu hi terk
etmeyen renkli basn, polise sert bir tavr
koydu. Basn, yaad bu olayn okundan
kurtulamad.

ANK muhabirinin haftalardr eylemlerini

srdren iilerle yapt grmelerde bir
ii 1 Maysla ilgili unlar dile getiriyor
du: 1 Maysta ldrlen M .A.Dalc biz
den biriydi, iiydi. Bu bir cinayettir. Bu
nun hesabnn sorulmas gerek.
te yandan Tekel iileri: Biz de Taksimdeydik ama ge kaldk. Biz de ldrl
m olabilirdik. Biz terrist miyiz? diye
zaln yryen ii deildi demecine
tepki gsteriyorlard.
Gazeteler ilk oku atlattktan sonra, 3 Maysa gelindiinde tekrar resmi propogandann sesi olmulard. Artk gazetelerin
manetlerinde sk sk Krt, Krte ke
limelerine rastlanyordu. 1 Mays olaylar
nn sorumlusu Bij 1 Gulan pankartnn
ardndan yryen, karanlk Krt genle
riydi. (Oysa bir yl ncesine kadar basn,
Krt yerine Blc kavramn kulla-

nrd). 1 Mays akam kan Tercman

Gazetesinden sonra Tan, Gnaydn, Hr
riyet vs. gazetelerde de benzeri yazlar k
maya balad. Gazete adl gazete, Yr
yler
arasnda
PKK
militanlar
grld haberini yazma cesareti bile gs
terdi. Oysa bu militanlarn kendilerini nasl
gsterdii konusunda herhangi bir akla
ma getirmedi.
Ksacas, basn; resmi gr olarak yr
ylerin ii olmadn, olayn Krtler
tarafndan nceden planlanm olduunu
ortaya att.
Esasen burjuva basn tam tamna resmi
ideolojiye uyarl olarak bu gibi durumlarda
suu Krtlerin, zellikle de komnist Krtlerin stne ykmaya alkndr. rnein
tarihe Kanl Pazar diye geen 1 Mays
1977 katliamndan sonra, ayn oyun gene
sergilenmiti. rnein 2 Mays 1989 tarihli
Tercmann sol st kesinde renkli Krt
bayra, yanda 7 Mays gn Krt tahriki:
1 l, 3 5 yaral var." Dev puntolarla, Yi
ne K an! maneti ve resmin altnda da
Krt bayra ile yrdler. Bunlarn da
stnde mavi erit iinde gazeteyi boydan
boya kaplayan u belirlemeye yer verilmi:
Blcler Eruh 'ta 1 Mays / kana bulad.
PKK katliam 5 ehit
2 Mays 1989 tarihli Tercmann kitleye
verdii mesaj byle. imdi 12 yl geriye gi
dip, gazete manetlerine bakalm.
2 Mays 1977 tarihli Tercman birinci say
fa: 7 Mays mitinginin biranda sava ala
nna dnmesinde Maocu militanlarn krte sloganlar rol oynad. Mitingde tanan
pankartlar arasnda da krte yazlara
rastlanyordu. Yukarda 1 Gulan Rzgari 1 Mays Bayram yazl krte pankart g
rlyor.
Ayn gnk Hrriyet: Ellerinde Kurtu
lu yazl byk bir pankart bulunan grup,
Halklara zgrlk' diye yrmeye bala
d. Maocu grubun arkasnda yryen 50
kiiden ikisi Krtlere zgrlk diye barrak, aniden belilerindeki tabancalar e
kip, Taksim alannda bulunan onbinlerce
insann zerine hedef gstermeksizin yay
lm atei at.
Gnaydn ise, Bayramz Yrttlar
maneti ile, Batmanda Trk bayrann
yrtlarak yerine Krt bayrann ekildii
haberini veriyor.
12 yl sonra ayn senaryonun ayn kalplar
la yeniden sahnelenmesinde alacak fazla
bir ey olmamakla beraber, gerek uluslara
ras gerek ulusal dzeydeki deiimler,
1989da 1 Mays utancn Krtlerin stne
ykmaya elvermiyor. Nitekim, Babakan
zal bile, Basn, stanbulda ldrlen 1
kii iin bunca grlt karrken, Gney
blgelerimizde ldrlen 5 askerimiz iin
niin sesini karmyor gibi belirlemeler
yapma ihtiyac bile duydu.
zetle 1 Mays 1989 gerek siyasal ve ge
rekse toplumsal boyutlar ile Trkiye tari
hinde nemli bir kilometre ta olarak yer
alacak. Trkiyede olsun, Krdistanda ol
sun demokratik ve sosyalist siyasal gle
rin 1 Mays 1989 pratiinden renecekleri
ok ey var.
Fabrikalardan, tersanelerden ykselen
sesler ise, siyasal biimi belli olmamakla
beraber, dev bir lk halinde iktidarn du
varlarna arpmaya devam ediyor!

A N K stanbul

edebiyat sanat ve kltr

Edebiyata Kurd ya njen xurt dibe

d Hevale heja, tu kari xwe bine bidinasandin?
C C Ez di sala 1944 an li Kurdistana B akr li bajr A gry ji dya xwe bme. Ji sala 1980 vir
de li Almanya Federal, li bajr Frankfurt wek
miltec dim nim .
L Ji keng ve ye ku tu bi kurd dinivis heta niha
berhanen te i ne?
[ i
Ez hema bigire ji sala 1961 vir da bu kurd
dinivsim . L awan ku t zann wan dem an bi
kurd nivsandin pir pir km b. Min j carnan
bi dizka ve helbestn kurd dinivs. Ew helbestn ku min dinivs, min ji d bav xwe j vediartin. Ji ber ku, tu d bavek nedixwest ku zarn wan bi karn wuha ve mijul bibin. M in hin
hevaln min n m ekteb, me ji hev re diz bi diz
ev helbest dixwendin didan distandin..
Helbesteke m in a kurd di sala 1965an de di kovareke salewext km traj Uyan da vveiy a .. Sala 1966 an, dsan helbesteke min di kovara
Yen Aki da derket. W dem Kurd nivsandin
xwendin hd hd xuya dikir min bi xwe j nivsandina kurd ten bi rnivsara tirk pkdan.
L pit di sala 1974an de di kovar rojnam eyn
kurd de nimuneyn edebyata kurd herku pir
bn. Sala 1975an du helbestn min n kurd di
kovara zgrlk Yolu da derket. Dsan di v kovar de roka nivskarc A zer S. Behreng Masy Re Piuk" (ku min bi alkarya redeksyona v kovar tere imey i kurd kirib) ronah dt.
L piran wek herkesek w dem nivsarn min
bi tirk ap bn. W dem xer helbestan ser ede
byata kurd nesekinm . Ji w dem gelek helbes
tn min n kurd yn evndar lrk neapkir li
ba min in.

I Rewa edebiyata krdi awan e? Pketin

dijwari i ne? Meriv div i bike?
Ez dikari tek ten li ser edebyata kurd
ya Kurdistana Bakr hin titan bjim . Gotinn
min tek tene ji bo Krdistan a Bakr in.
Ne hewee ye ku ez bibjim , edebyata kurd li
Krdistan li Tirkiye mecal r nedt ku xwe bieivne ser xwe, hz bide pita xwe rast bike. Ke
sen ku bi edebyat zim an kurd ve mijul dibn,
etnay hildidan pes ya xwe bi fdakarke mezin
kar bar derdixistin meydan. L dsan j, titn
mezin jiv a n xebatan derket in. Li Diyarbekr le
ri Yurt. stan b o le Deng Dicle - Firat, li Enqere
Yen Aki bi nimuneyn zim an edebyata kurd
ve nan kirin ku zim an edebyata kurd heye
dij. Hsan nne bi dehsalan tek nim unekji ede
byata kurd ronah nedtib. Xr hin m ele feqyn w clatparz hin ronakbrn Kurd haya kes
ji edebyata kurd tune b. Devvleta Tirk tirs dab. L bel, bi fidakarya ev kesn welatparz hd hd ew r belaw bn nesla teze bi xwe zim an dya xwe, bi edebyata xwe haydar b.
Pit sala 1960' gelek xebatn giranbuha derketin meydan. G ram era kurdya welatparz, zana,
hozan edebyatvan Kurd Kemal Badlli ronah
dt. Bi v ve tevay ji nesla teze gelek kesan avn
xwe zivirandin ser edebyata kurd. Nivskar, zim anzan, hozan edebyatvan Kurd M ehm et
Emin Bozarslan kitba hozan netew Kurd nemir. zana feylefoz Axm ed Xan bi tp latn
bi tercima tirk ji n ve da apkirin. Dsa Elefba
Kurd bi am adekirina M. E. Bozarslan derket.
Musa Anter Birna Re ve nim uneke rokn
Kurd pk gel xwe nesla teze kir. Ev yekana him ji al hiyarkirina gel Kurd gelek tesreke
mezin kir him j edebyata kurd da nasn.
Ji sala 1974 an un de edebyata kurd di kovara
rojnam eyn tirk kurd da xuya kir. Bejn da.
Gulveda. Romana Ereb em o bi kurd tirk derkel. Destana M em Alan dsa bi v qeyd ronah
dt. Helbestn Esker Boyk di pirtukek da derketin. Nesla n ber xwe hd hd da zim an
edebyata xwe xort ken Kurd bi zim an xwe
y irin pardar bn. Di ay civnan de helbestn kurd dahatin xwendin. Flozarian ev helbst
xistin kilam an. L helbet ev dem a kurt ajot tr
nekir.
Bi van titn ku bi herkes ve eyan in, ez dixvvazim bibjim ku edebiyata kurd mecal r nedt
ku xwe ji n ve ava bike.
ro. bi taybet li Evvropa edebyata kurd ji n ve
l dide, bejn dav gul vedide.
Ber edebyatvann Kurdan gelek etnay hene.
Ya herin ev e ku ji sedsala bst yekan vir da (Xr

RUPEL / SAYFA 8

Ihsan AKSOY 1989

rojnam e kovarn ku sala 1945-46 an derketine)
tu m rateke dew lem end di dest wan de nne. Meseleke din kurd v gav hindik t xwendin. Ya sisiyan nivskarn Kurd bi am ator dinivsin, im k
tu m ecaln abor ji bo wan nne. Ya aran vvelatparzn Kurd piran m ensub grubn syas ne.
Ev grub m ensubn wan j taybet nivskarn
gruba xwe xway derdikevin diw xunin. Ya pncan, apxane weanxann Kurdn profesyonel
dewlem end tun in. Ji bo v yek j nivskarn ku
bi gruban ve gireday nebin, bi hsan nikarin afirandinn xwe bidin apkirin. Ya ean, m esela
kovereke edebiyatzann Kurdan nne ku di derhaqa nivskarn Kurd atlrandinn vvan da hurgil
binivse, van afrandinan bide nasn. Eger gotina
rast mirov bibje v edebyatnas kirtkern
Kurd tun in ku vvek edebyatnas krtkern miletn din bikaribin rexna bidin, r nan bikin. Mixabin piran bi nt m erem n xwe xwey dtinn teng car bi car j bi hrs tirane rexne t girtin. Ev gotin nne ku k ku i binivse div kes
deng xwe neke epika lxe. Na. Helbet na. L
bel ber her tit kesn ku rexnan digirin keman
derheqa edebyata din ya Kurdan div agahdary w yn kr hebin. Yan bi rast xwudan pirs
bin.
Ku em car din vegerine ser gotinn xwe, div
em bibjin ku; Ji ber ku m rateke xurt li bin dest
nivskarn Kurd nne, ew piran opa xwe bi jhtyn xwe, bi zanebnn xwe, nihrandinn xwe
pk tnin. Ev yekaj zehm et e. H er nivskarek b
neb dixweza ku afrandinn w bne nasn, di nava gelek kesan de bne belavkirin bne xvvendin. Ev heq wan tabye. L awan ku min li jo r
got, v gav xwendina kurd zde belav nebye.
Atlrandinn nivskarn Kurd km belav dibin
tne nasn. Ev j ji bo gelek nivskaran etnay ye.
d fdakar dikeve ser m iln wan. L hilbet div
ew buzanibin ku b ik ike keda wan badhewa
nae d dewsa xwe bibe - nebe. Wek v yek
m kanyetn abor j ji bo nivskarek titek ne
km e ew j d fidakarya wan dixwaze.
Teng dtinn royn ji bo nivskaran etnayke
din ye. G rubn syas m ensubn wan div di v
derheq de fireh binihrin. L nivskar j biv
rew div ewqa xwe neknin kar bar xwe
bidin dom . Ji ber ku ev yeka ro nebe j d sib
tkeve rk realst herkes gory dereca xwe
qedir qm etan bibne.
Tunebna apxane weanxaneyn kurd n
dew lem end bgirdan profesyonli b gum an asten g e k d ijw are ji bo niviskaran. L bel. ro rew
ev e. Di derheqa krtker edebyatzanan de j ri
ya ba nivskar div b hrs bi zanay bala xwe

bide titan gum ana xwe wunda neke. B-neb

rojeke ji rojan ev kem an j d tij bibe.
Eger ez gotinn xwe bicivnim bibjim ; edeb
yata Kurd ya njen bin tal tengasyan de herdere xurt dibe dikeve riya xwe. Li Evvropa gelek
xebatn ba bn. Bi kurd kitbn zarokan, rok, m iqale bendn bi her avvay gelek helbest
derketin dertn. Gelek kovar rojnam e bere
bere giraniya xwe didin ser nivsara kurd hinek
j tek ten bi kurd dertn. Rojname, kovar pirtukn kurd yn kevn ji n ve ronah dibinin. L
ya m ezin edebyata kurd hz daye xwe derketye dereca rom annivs. Bi rast j ev yeka pvauyneke berbiav e. Li Kurdistana B akr heya
niha ji aliy rom ana ve nim une nebn. Roman,
piyes afrandinn tyatroy j edebyat da dere
ca here bilind digrin. Ed ev riya vebye. Bavverya m in ew e ku ji vir n da gelek nivskar d afrandinn xwe yn edeb bi kurd biafrnin. Jyana Kurdan ya civak, abor, syas, tekoer
wusan j ya rojan d bi zim an kurd ronah bib
ne. Ev yeka di dem ek de d bala edebyatvann
byan j b neb bikine. Keda ew kesn ku ev ri
ya vekirine tu caran nae vala d devvsa xwe
bigre. ro dibe ku ku km werin xwendin l sub
b ik ibe d di nav gel de bi freh belav bibe.
Di dem a xwe de k dizan ku end kesan M em
Zn xwendib? K zane Dwana M elay C izr ji
dest end kesan derbas bib? L ro wusa nne.
Tek Kurdek ronakbr w elatparz nne ku haya
w ji M em Zn tu nebe, bi xwe ne xwendibe j
di derheqa w de gelek titan dizane. Bel, edeb
yata kurd gul vedide pda die. Ev yeka j bi
fdekar, bi hner zanebn li ser m il hindik ke
san bilind dibe. etnay pir in. L bere bere ew
saf bibin.
Ji bo safkirina astengiyan, mirov, v gav dikare bibje ku ber her tit div edebyatvann
Kurd li hev xwed derkevin, dest bidine hev. Ya
dudiyan, Ji bo vvesaneke edeb li m ecalan bigerin. Ya sisiyan, ji bo avakirina apxane weanek serbixwe li m kanan bigerin. Tekoket j div
bizanibin ku ev riya dirj e. Div xwe ji tengnrna xilas bikin. E frandinn edebyatvann Kurdan
bi heraway gorey quweta xwe bidin nasn. Edebyat bidin hezkirin. Dest nivskarn xort bigirin wan tewiq bikin. H h j, ji bo hinek kesan
rok, rom an, helbest nivsandin titn bik in.
L vvusan nne. Edebyat ji bo sere azadiya her
gel vvusan j azadya gel Kurd quweteke mezin
e. Edebyat hebna m iletek here berbiav e. Di
derheqa zim an de j dib bere bere yektya nivsandin be. L helbet ev yeka j b neb bi afirandinan, bi rexnan, bi dan standinan d pk

b. Rom annivskar div jiyana gel Kurd, ji al

psikolojik, civak, abor uhvvd. pir ba bnin ber
avan, ji ajtasyonn hundirvala xwe bidin alk.
Tu caran zornedin xwe. Ji dildar, evndar,
m rkuj, diz, derew kar, m ran, m rxw asy
heya kder i hebe raste rast bnin ber avan. Civaka Kurdan ji bo edebyat xezneke mezin pk edebyatavanan dike. Ew axeke xam e ku pi
ran nivskarn Tirk j par hildane. H viyn min
pir m ezin in. Edebyata kurd li ser xwe de t, l
dide, l d dem eke nedirj de bi nav deng bibe,
tesr li edebyata hemdinyay bike ji edebyata
navnetevv gelek titan bigire bi m otvn kurd n
rindik bicebirne. Diyar e ku dest k qelem digre, div xwe bide ser kurd nivsn. Xwe bi n
ve nede.

Tu niha bi i mijl dibi, plan programn te i

ne?
Niha di dest m in de xebatek sosyolojik drok heye. Ew van rojan biqede bikeve ap.
Ez v xebat bi tirk pek tnim . Ji ber ku niha afrandinn vvuha him bi krdi bala pir hindik kesan
diknin him j pk anna xebateke vvuha bi zim an kurd v gav ji bo m in m ikun nne. Xebata
min y bi nav Trk M illiyetiliinin Geliim
Sreci ve K rtler" ronah bibne. S-ar sal in ku
ez li ser xebitme.
Pit derketina v xebat ez di dem eke kurt da
cild duyem in ya Rom ana xwe Krdn
T rks" binivsim . Ew j heya du s m ehan xilas bibe. Ji ber ku haziriyn min tem amin.
Pit v du rom ann min n evndar hene, ku
m in ew j tem am kirine. Rom aneke m in ku ji zuda ez p ra mijul im, di derheqa jyana Kurd Erm enyan da t .. Ez li ber v m esel h ku li vvelat
bm gelek xebitm. Bi gelek kesn kal pr ve
peyivm . L ya ku ji bo m in giranbuha ye ev j
kurterokn min n kurd ne. V gav di dest
m in de bi qas deh-penzdeh rok hene. L ez
van j tem am bikim . Ev xebat div sal (1989) te
m am bibin. d apbna vvan d iqas zem an bstne, ez nizanim. L ez bixwe heya dawya v
sal van xebatan ji bo ap hazir bikim .
Pit van xebatan ez dest p bikim xebatn xwe
txim kurd. Ew j iqas zem an bistne ez niza
nim. L ez dizanim ku pit Trk M illiyetilii
nin Geliim Sreci ve K rtler d ez tek ten
xwe bidim ser xebata edebyat hd hd tek ten bi kurd binivsim .
Bi van ve ez hv dikim ku min bersv dan pirsyarn vve.

Ji bo agahdarixa te em gelek spas dikin.

KRDSTAN PRESS U GULAN / MAYIS 1989

edebiyat hner an d

u m
Baran hure hur l dixist. Gundiyan cot
berdan. riya mala xwe girtin. Kambaxa
kambax. her tim weha dike. King wexta
cot, cobaran t ro ev nesekine. Tu dibj
ewr qul bne, bi vdrokan av j dirje. Hela
di ser de mal gi dilop dikin. Lema Cerdo
digot: Kambaxa Hliksan tu xr bereket
t da tune. Xwilya w tu bj wek qm bi
heva kirine. i ji jor t dikeve mal. Dewere li v xopan dare bike. Ji xwe xra w hebuya, y ji Ermeniyan re bibya yar... Cer
do neheq neb. Pit zivistaneke dr dirj,
dema cot cobaran te digot pvane, il, oy,
sir serma car din bi un ve dahat. Bu rojan
rojan gund din cot vedigeriyan. Gelekan digot Em ofiyan. Zarok nzana bimirin. Em roda herin. L hinekn din li
ber dil wan dida, Rehma Xudy. il, o
y, helbet d bisekine. Xudy li me b rexm. Her sal wuha dibe. L tu salan j em di
tal tengazyan de nemane. Dij emr Xud
k dikane i bibje? Sebir bikin. Xudy
xwe bigihne hewara m e.. L tu sebra kes
nemab, digotin dibiliyan.
Hliksan gundek Ermenyan kevn b.
Digotn di dema Ermeniyan da nav gund
Aleksandir bye. L bi kurd ew qelibandine Hliksan. Gundyn derdoran ji wan raz
nebn. Digotin Hliksan wek kkan in.
Pexl, dexes, avnebar her titn xirab di
xwircikn wan da ne. Gelekan j digotin ew
toxim filan in. Hema hema li her gund ca
mi hatib avakirin. L camya Hliksaniyan
tuneb. Ji wan qz distandin, l qiz xwe nedidan wan. Tu kes bi Hliksaniyan re irkat nedikir. Digotin ew pir j ikz in. Qedir qimeta merivan nizanin, av bir ne.
E w naxwazin titek kes were ser titek.
er dew wan j bi mran nne, yan ji para
ve li meriyan dixin, yan lod lusn merivan
didin agir, yan zarokan teko teko digirin l
dixin. Yan ew ker direvnin, yan eltaxa davjin namusa meriyan, yan gik kom dibin
di ser yek de digirin. Axir ji wan mran
nay.
Lc dsan j din ber der Hliksanyan
ken wan dixwestin. Hliksanyan qelendek ba ji wan distandin. Daweteke baha di
dan kirin. Dawetn Hliksanyan dib aynetke mezin. Kar ecb j ew b ku li her
malek s ar ke yek du j lawik hebn. Keikn Hliksanyan pir bedew, jr bn j. Rabn rnitandina wan, ferasetn wan di ci
de b. Wan qedir qmet mr xwe, xwezr xwesya xwe ba dizanibn. Te digot,
wan li mektebek terbye tore standine.
Dema gundiyan salix wan ji hev ra didan
digotin, Ken Hliksanyan, tu dib ira
ne, dibiriqin. Aha ev sifet wan. Ken giliyn wan meriyan dn dike. Beera wan tim
tim ba e. axa diaxivin, tu bj erbet ji lvn wan didarive. Ew jinn malan in. Mirov
ecb dimne ku ji gundek wuha ev ken
delal awan d ertn . Rast j wusan b.
Pit sir serm, baran ley dereng dereng dinya disen, ro dibiriq, xuna eman, deng ivkan meydan n dikir. Der
dor digulguln. Gund din ot, cobaran.
Xort ke dora hev din dihatin. Dil
meriyan dikirkir. Xeml xelat dikete xewna kean.
Pit baraneke dirj dinya dsan nerm bib.
Gund n ser kar barn xwe. Ro dirj bibn. Pit kar zevy gund li meydana
gund kom dibn. Wan digot dikeniyan, bi
hev qerf xenek dikirin, pirs davtin hev.
Car carna hew dima ku er derkeve. L end
kesn din diketin navty. Wan nedih er
be.
Ke. jin bkan j kar mal dikirin. Nan
dipatin, pez dewar didotin, heywan debar
dikirin, li zaran dinihrn, xwirek pala hazir dikirin, ser ling wan diutin xwileser

Wnc: Dilower MKOKP

BOBELISK
KURTEIROK

tu wexteke wan a vala tune b. L ew bi xret

bn. Ji mrn mal bi n de nediman. Hal
wan ev b. Bihar, havn derbahareke dr
dirj bna xwe hilnedidan, tu avn xwe venedikirin. L ew bi v hal qayl bn. Hema
digotin bila tal tengask tunebe, bila zar
zrn me, kal mrn me sax silamet
bin. Kar dinyay helbet bi r die. Bila leke
ney ser namsa me, ser kur, kal mrn
me li dij l allem xwar nebe. Titn din b
neb d werin ch.
Di v gulegul de zeman awan derbas di
be, mer t dernaxe. Bihar wek xewnek dibore. Havn pir germ e. Li Hliksan tirpankn bi nav deng hene. Ew bi hev ra dikevin xret, qr qr dikin, helana didin hev.
H ro dernakeve ew dest p dikin, heya ro
die ava, pa tirpan ber didin. Li ber zevy, heya kar diqede ew ar caran mole di
din. Ew savar bi rn, nan qemil dew
sar dixwin vedixiwin, cigarn xwe dipin, pa redibin ser xwe, wek ejdiha sap
genim ceh bi ser hev de tnin. Tu diby ew
er dikin. end roj pa ew erd xal d guhur ye. Wek sifetek kurkir ji her cy
dixan.
Pa ew kaman ser diin tn, dem t ge

KURDSTAN PRESS U GULAN / MAYIS 1989

nim didin ber bay. L van axiriyan gelek

kesan ji xwe re tiraktor, mbzer, patos standibn. Karn wan z xilas dibn. Hinekan
j, bi pere, ew kir dikirin. L man inn, ji bst gunda yek yan heb yan tune b.
Ji bo v j, inn dsan bi qeyd kal, bavan bi
tirpan ve dib. Kesn ku zeviyn wan bik bn, ji xwe bi dest xwe her kar dann
ser.
Li ber bahar d kar bar sivik dib. Wan
rn dihelandin, hir diutin, genim dibirin
a. Sabn dikirin, ser xwe didan kurkirin, pa, ber xwe didan bajr. Wan genim,
silq, rn, hirya xvve difirotin, heywann
xwe y krnehat istew dibirin bazar. Demeke n dest p dikir.

Hewa xwe li pa re mab. Hd hd bhna

zivistan dihat. Evara serma dib. Baran
dihat. Hliksaniyan ser s xwe debn hev,
ji xwed re ikir dikirin. Wan deyn duyn
xwe dabn, ser sn zarokan, ke ji b
kan istandibn, bna xwe distandin.
Bere bere xazgn dihatin ber deryan.
Xort ke li mrgan, delan, ber kan e-

man dre dur hevd didtin, bi jinepr za

rokan ve, ji hev re xeber diandin. Wan zor
didan ser bav dyn xwe ku herin xazgny. Gelek xort ke varan nikarinbn avn xwe bigirin, difkirin. Gelo kur filankes y min bide xwestin? Gelo bav min
d er bje? Dewata min d awan be? Y
ji min ra i xelatan bnin? Ev xem xeyal di
ser xortan de j heb wan dil xwe davtin
keek. Bejn bala keik, ken giliy w
rvan naz tnaz w tim di bra wan de
b. Ax of dikandin. Gelo rojeke ji rojan
bibya ku min qza filankes hembz bikira.
Gelo ew roj were ku min dest filankes bigirta j re kilamn evndary bigota.
Xeyla dirj dibn. Car bi car tit neby nebnay dikete ser wan. Qza axa dann bira
xwe. Gul kezyn w, lvn ekir, revana nazenn, ken gotinn w ji ber avn
wan re derbaz dibn. L ka ew roj! K di zane d kea xwe bide k. Pa wan qza gavan
dann ber avan. Ew i keikeke rindik e. L
bav diya wan qayl nabe. Hd hd ew ber
bi rasty dihatin, li kea ap xwe, xaltka
xwe, cnara xwe difkirn. Ya rast j ev b.
Wan sube zor diann, bi emala roy ve zutirk ji cy xwe radibn. Ser s xwe didan
hev, qote nan dixwarin radibn, din.
Kur Uso Sv, Seyad xortek ttal, jr
baqil b. W di dewatan de reqasek zor dilst. Her kesek heyran govenda w b. Birn w Cerdo Hemo ji w pik bn. L
delaliy mal Seyad b. Diya w dema av bi
Seyad diket, nizanib i bibje. Seyad
min digot, pre Sva dilgerm, Seyad min
t i bixw ez ji te re kim? Seyad dikeniya. Day digot, Hema tu sax b. Ji xwe
ra i dikin, ez j w bixwim. Sv di
ser de digirt. Na lawo, na ttal min. Bje
ika tu i dixwaz. Eger tu nebj dayka te
d li ber xwe bikeve. Seyad mecbur dima,
titek ji xwe, ber xwe digot. Hkern, girar, hevrk yan titek wek wan dixwest. Sv a dib. Bi ezmanan diket, mil xwe hildida di kler. Pit demeke kurt xwirek
hazir dib. Tev rdinitin. Sv pa Seyad
dikiande quncikek. Kur min digot.
Law min ezz. Ne d wext te y zewac ye. Bav te Uso her tim pirs dike, dib i
ka ji Seyad bipirse em herin dewa k j re bi
kin? Qe tu netirse. Hema k di dil te de ye,
bje, em kiras xwe bifiroin, dsan bidin
er kirin. De bje. Mirin heye, mayn heye.
Ez h ku li ser xwe me dixwazim miraz te
bibnim. Law min, sub zarokn te d bin ez dixwazim wan bi destn xwe mezin
bikim. De bje. Ez dya te me, ji min erm
neke. Seyad belk sed car b ku ev gotin dibhstin. Her car w diya xwe hembz dikir
dikeniya digot, Day can, hela h pir z
ye. Ez ji eskeriy teze hatim. Bise hinek alkariya bav birayn xwe bikim. Li gund
me keik pir in. W gundiyn dredr tn ji
vir qz dibin. Qe tu xem neke. Ez rojek ji
diya xwe re bjim ... Seyran lavan dikir.
L gotinn Seyad ev bn. Seyad dema derdiket meydana gund, avn kean git li ser w
bn, diz diz l dinihrn. Li ser kaniyan
yan eman behsa w vedib.
Qza Ttal Rixan Kew delaliya gund
Hliksan b. Bejn bilind, navklk zirav, dev
pozn pik, lvn ekir, revaneke mell mehzn, gulyn dirj hr hr vegirt, ken giliyn zorok, bi qale qomikn
gilover ve, te digot ew milyaket e. Xuy xisyetek ba li ser w b. Tu kesek j tel nebib. Gelek keikan xaziliya xwe p dann.
Hinekan j dexes dikirin. Tit ecb bi tu
avay li d, bav bira xwka xwe neb.
Bav w Ttal kesek bejnbilind, qazlind,
pozberan b. Her cy w tij pir b. Tu ke
sek nedtib ku ew bikene. Mirovek qure,
Dmahk di rpela 11-an de
RUPEL / SAYFA 9

tarih drok
Sava sonunda Hoybun rgtnn he
defi olan yalnz Trk hkmetinin eli altn
da bulunan Krdistan ksmnn esaretten
kurtarlmas deil, belki Krdistann btn
ksmlarn birletirerek ecnebi egemenli
inden kurtarmak ihtimali ve emeli vard.
Bunun iin de Ermenilerle yalnz Trkiye
Krdistan iin yaplm olan ittifak tamamiyle bozulmu oluyordu.

ki, bizim arkadalarmlzdandr. Genel durumumuz hakkn

dan belki azck bilgi alabilirsiniz. Bununla birlikte, sizinle
ittifak ve birlie iddetle ihtiyacmz vardr. Birlikte ok ey
ler yapabileceimizi umuyorum. Artk gerek size ve gerekse
sevgili ve muhteem alma arkadalarnz candan hr
metlerimi sunarm. Byk ve muazzam kardeim efendim.
Refik Hilmi
Hrmetkarnz ve muhlisiniz.

t l . / v /

",'

< iy

BOLUM

* 31

Otuzuncu Blm Say 71; Sayfa 10'da

Seyit Rza idam edildikten sonra, sra kardeinin olu
Rehbere gelmiti. Trkler Rehberin, amcas Seyit R
za ve vatan aleyhine yapt ihanete dl olarak Tan
mevkiinde kendisi ile olunu kuruna dizdikleri gibi,
Peymani kyndeki evini de igal ederek karsn ve di
er aile fertlerini Anadoluya srgn ettiler. Hain Reh
bere yaplan bu uygulamalardan her Krt ibret almal
dr. Trk hkmeti, daima kendine hizmet eden olsun
ister. Tfei ile kendisine kar koyan olsun ister, her
Krdn yok edilmesini isteyen bir dmandr. Seyit R
za, Trk hkmetinin szne aldanarak ele getikten
sonra, yine isyan hareketi devam ediyordu. Yienleri
Hseyin ve Halil Aazade Haan, Yusufhan aireti reisi
Karnik dann ykseklerini ellerinde bulunduruyorlar,
kahramanca savayorlard. iddetli bir kn balamas
ile, kar frtnalarnn devam asker birlikleri klalarna
dnmeye mecbur etmiti. Bu nedenle 1938 Kasmnda
Trk askerleri klalarna ekilmi ve Dersim hareketi
1936dan balyarak 1938 Kasmna kadar devam eden
kanl savalarla Trk ordusunun vahi, canavarca uygu
lamalarna sahne olmutu.

'

r * <.
, ya

y<,

, --

- , j j i

/ '

___ j

> j ! J>
Hivadan sonra, programn aada ya
ynladm Rzgari rgt almalar
yapmakta idi.

Refik Hilminin muktubunun fotokopisi

Krtlcri imhe etmek isteyen Trk hkmetleri, Krt

reislerini birbiri eleyhine kkrtmak sureti ile siyasetle
rini yrtmekte, Krt milli kvetlerinin birlemesine mani
olmak iin ne lazm ise yapmaktan geri kalmamakta idiler.
Amcas aleyhine hareket eden Rehberen milletine kar yap
t hyanet, Alier gibi kymetli bir ahs ldrerek ban
kesmesi, tannm ahslardan olan Hdrn reis ahini l
drerek ban kesip Trklere gtrmeleri gibi alaka yap
lan yz kzartc olaylar btn Krt milleti tarafndan lanet
ve nefretle karlanan sulardandr. Cehalet ve kiisel ihti
rasla yaplan bu gibi hyanetlerde geici olarak belki Trkler
istifade etmilerdir. Fakat milli hukukunu elde etmeye az
metmi Krt milleti bu hyanetlerin intikamn sahiplerinden
almakta geikmiyecektir.
Hoybun Cemiyeti, almalarna katlan yeni unsurlarla i
birlii yaparak, zaman ve blge politikasnn izin verdii l
de sakin bir biimde milli almalar devam etmekteydi.
Balayan 2. Dnya Sava sonuncunda devletlerin siyasi du
rumlarnda byk deiiklikler olmas ihtimalini gznne
alan Hoybun, Krdistann eitli blgelerinde bulunan siya
si Krt rgtleri ile anlaarak, ortak amaca varmak iin be
raberce allmasn zorunlu grdnde. Gney Krdistan'da bulunan Hiva rgt temsilci Fazl ve kymetli vatan
sever olan merhum Refik Hilmi Bey ile iliki kurma frsatn
bulmutu.
Refik Hilmi Bey ve arkadalar, daha sonra Irak hkmeti
tarafndan idam edilen yzba merhum zzet Abdulaziz
Beyi Hoybuncu arkadalarla grmek, milli meselelerde
beraberce almak iin H. merkezine gndermilerdi. ki
taraf delegelerinin 4 Nisan 1944 tarihinde toplanmas karar
altna alnmakla birlikte, toplant yerine Hoybun temsilcileri
Ekrem Cemil Paa, Abdurrahman Ali Yunus Aa ayn gn
RUPEL / SAYFA 10

Kymetli bir ilim adam olan merhum Hilmi bey, doktor

Mehmet kr Sekbanm d basklarla yazd Krtlerin
eritilmesini isteyen kk bir brorn analizi ve eletirisi
yolunda uygun ve mantki olarak verdii
cevapla kendini tantm ve btn Krt
milletinin saygsn kazanmt. Arapa
yazlm tartmalar vardr. Birinci b
lm yaynlanan tartmalarn, eyh
Mahmud Berzencinin krall esnasn
da kendisine tercmanlk ve mavirlik
yapt grlmektedir. nc eserinde
.
Krt airleri ve yazarlar hakknda ol
duka byk bir eser meydana getirmi
bir ilim adam olarak, hayatn milletine
yararl ilere adam merhumun siyasi
sahada da deerli hizmeti vardr.
Refik Hilmi trkeden baka arapa ve
franszca da biliyordu. Hayatnn son
dneminde, felsefe retmenlii, miileitim mfettilii yapan merhum, kuv
vetli bir manta, derin bir ilme sahipti.
Krt milletinin siyasi kaderine sk bir
ilgi besleyen merhum, eitli blgelerde
bulunan Krtlerle ibirlii yaparak,
'
,
Krt milletinin benliini belirtecek bir
milli varl elde edilmesine alyor
du. Yaynlanan mektubunda da bu husu
sa ne kadar derinden ballk gsterdii
grlmektedir. Sayg ile hatrasn ana
rak, fedekarlkla milletine bal olan
merhumun ruhunu tebcil etmeyi grev
biliriz.
Hiva rgt 1944 senesinde Molla
Mustafann isyan hareketinin yaptrm
cs olarak hkmet temsilcisi Macit
mustafa ile Burzani anlamas tartma
,
larna katld iin gizliliini kaybede
rek hkmet nezdinde durumu aa
kmt. Nuri Said hkmetini takip
eden Hamdi Paac hkmeti, yaplan
ittifak red ve inkar ettiinden Krtlere
verilmesi itirazsz karar altna alnan
haklar kabul edilmediinden, yeniden
balayan sava sonucunda Hiva kurma
yndan bir ksm Barzanilerle birlikte
Mehabat Cumhuriyetine katld. Bir
<

ksm da hkmet tarafndan tutuklana

rak eitli ikencelere tabi tutuldular.

Ar merkezi daldktan sonra, Erme

nilerle Hoybun ilikileri ok snrl bir
biimde devam ediyordu. Kesin bir kop
ma sz konusu deilse de, buna benzer
bir ey vard. Dnyay iine alan kinci
dnya Sava sonucunda, devletlerin siyasi durumunda,
dnya haritasnda meydana gelmesi ihtimal dahilinde olan
deiikliin ortaya kmasna kadar Hoybun almalarn
durdurdu. Sava sonunda Hoybun rgtnn hedefi olan
yalnz Trk hkmetinin eli altnda bulunan Krdistan ks
mnn esaretten kurtarlmas deil, belki Krdistann btn
ksmlarnn birletirilerek ecnebi egemenliinden kurtarma
ihtimali ve emeli vard. Bunun iin de Ermenilerle yalnz
Trkiye Krdistan iin yaplm olan ittifak tamam ile bo
zulmu oluyordu. Sava esnasnda Sovyet nfuzu altna gir
mi olan ran Krt arazisine yakn Mehabat blgesinde Sov
yet hkmetinin yardm ile Krt hkmeti kurulunca, b
tn Krtler sonsuz sevinlerle Sovyetler Birlii hkmetine
kar derin bir muhabbet beslemeye baladlar. Emperyalist
devletler Amerikan ve ngiliz hkmetleri Krtlerin Sovyetlere kar gsterdikleri bu sempatiyi ho grmyor; Krtle
rin Sovyet hkmetinden uzaklamasn istiyorlard. Arada
ki ilikinin aa yukar kesilmi olmasna ramen, bir gn
Tanak rgt sorumlusu Ropen paa ile Suriye ve Lbnan
temsilcisi Hara papasyan, Hoybun Merkez yeleri ile g
rmeye gelmilerdi. Hoybun rgt kurmay ile yaplan bu
toplantda Krtlerin Sovyet hkmetine gsterdii yaknlk
ve muhabbetin haklarnda iyi olmayacan, dnya milletleri
siyasetinde her zorluun zmnn ancak Amerikan nfu
zu ile olabileceini syleyerek Krtlerin Amerikan Devleti
ile anlamalarnn karlar gerei olduu fikrini ileri sr
yorlard. Aksi takdirde Amerika gz yumarsa Trklerin
Krtleri de Ermeniler gibi katliam etmek tehlikesini ihtimal
dahilinde grmekte idiler.
Devam edecek

(Doza Krdistan S. 177)

de hazr bulundularsa da sava durumunun dourduu zor

luklar sebebi ile toplant yerine kar taraftan kimse gelme
miti. Bunun iin toplant yaplamad. Bu toplant iin mer
hum Refik Hilmi Beyin yazd mektubun fotokopisini ay
nen yaynlyorum:
Saadetli Kadiri Beyefendi biraderimize
9.2.1944
20.10.1943 tarihli yksek emirlerinizi alm, 10.12.1943 tari
hinde de cevabn hazrlamtm. Ancak getirmeye memur
edilen arkadamz, bir ok zorluk karsnda kalm olarak
o mektubu ulatrmay baaramamt. ti imdi u mektu
bu, ikinci bir arkadamzl sunuyorum. Burada size sayg
duymakla vnen btn arkadalarn oy birlii ile bir surette
size sunarak, emir buyrulan alma hakknda genel bir ka
rara varlabilmesi iin iki taraftan -biz ve siz- birer sorumlu
ve grevli temsilcinin hudut boyunda bir yere gnderilerek
tartmalarda bulunmalarnn uygun grldn bildirmek
zorundaym. Bu konuma ve tartmada bizzat hazr bulun
mak bendeniz iin o kadar zor deildir. Buna bal olarak
eer sizin gelmeniz imkan dahilinde deilse, sizin adnza
baka bir temsilcinin ve mmknse zellikle skender bey
kardeimizin tam yetki ile gnderilmesini rica ederim. Pek
yakn bir zamanda bu karlamann yaplmas benim iin
zorunludur. Hudut zerinde ve arzu edeceiniz bir noktada,
tarafnzdan tayin olacak bir gnde bizden yetkili bir temsil
cinin, hatta bizzat bendenizin bulunacana gven duyman
z rica ederim. Mektubu getirecek olan brahim Aziz beyden

KRDSTAN PRESS 11 GULAN / MAYIS 1989

KURTEIROK

Bobelsk
fexir ji xwe raz b. Dya Kew Seyran jinekeke di xal xwe de b, l tu bedew neb.
Ew jr, j neb, tirsonek b. L w ji dest
Ttal pir kiandib. Ew qza Mexsd beg
b. Bi ten qzeke Mexsd heb. Di wext
de w nedixast qza xwe bide Ttal. L Ttal
xwe xiste xwn, j stand. W qelendek
gumrex day. Seyran car bi car ji qza xwe
re derd xwe digot. We kea min digot,
tu b tu, tu caran bi ya kes neke k te bixwaze tu ya xwe bike. Bav te ez danav ki
rim. Min tu xrnedt. Hero erb, dew b,
lxistin b, girn zirn b. H h j dikii
nim. Ttal bav te hundur min xwar.. Pa w dest bi girn dikir. Kew dida ber di
le w. L Seyran pir dertgir b. Qza Ttal
ya mezin Hacer li mr b. Hal wext mr w ne xirab b. L ew gundek dr bn.
Ew pir km dihat di. Du kur qzeke
w hebn. Ew di hal xwe de dijiyan. Bir
Kew Kamil hjde, nozde sal b. Ew xortek zeyf krnehat b. Qet bela sebeb w
xwe dighande Kew, j re pirsn ne di
got. dida bir rmaqan. Kew digiriya. Sey
ran dikete navty. L Ttal dibariya,
Seyro min neyine wira, ez kl namaya
bnim ser te qza te. Kamil bi heq e. Ew
kur min mrxas e. Helbet ew d ji Kew
pirs bike. Seyran bi gir deng nedikir di
qub kereker digiriya. Kew d hn bib. ji Kamil ra tu deng xwe nedikir, l tim
tim difikir, Xazgniy min j bihata
ez ji van xelas bibm a... Rojek li ber kaniya gund, Seyad av bi Kew hat. Kew j
li w nihr. Dil herda j keliya. Kew
xast-nexast keneve hat. Seyad j keniya.
d ew roj b. Seyad Kew bi sebeb-b
sebeb ber xwe didane kaniya gund. Ke
bkn gund bere bere ik dibirine wan. L
kesek tu titek wan nedtib. Kean car bi
car nav di hev de ji hev re digotin, Hela l
le bext xelq binihre. Seyad pey Kew ketiye. Ka iy Kew heye? Yek ji wan dikeniya "K iz a n e dibe ku porn w die xwea
Seyad. III Xwed mala te ava bike. Ke Se
yad i ye. Kure Use ker. Sv ya dnk j
hew dizane kur w i ye? Mala felek biewiie." Yeke din titn din digot: Na day
na, ima wusan dibj. Hela bila Uso were
ber mka we, ez w ax te bibnim ...
d got got dirj dibn. Carna pirs davtin
Kew. Digotin Ji ry yek, ha Seyad
Uso rya kanya gund kiriye riya av.. Kew di nav xwe de dikilkil, l deng nedikir.
Seyad bi jina gavan gund ve ji Kew re
xeber and, evndarya xwe diyar kir. Pit
v yek car bi car ber qelaxa, ku tewl
hevdu ditin. Seyad pirs da ku ew d bav
xwe ji bo xazgniy bine. Kew ji diya
xwe re got Seyran pir a b. Seyad j ji diya
xwe re mesele vekir. Sv a b. Raste rast
ew ji Uso re got. Di nav midetek kin de
wan haziriya xwe kirin tev xizm pismamn xwe ne mala Ttal. Pit kfxweyan Uso hate ser pirs. Ttal mede kir, ofn
ki fin kiand, cigare li ser cigar teze kir,
xwe para neda got, Uso tu bi i ciret tey

Kurd - Tirk
Krte - Trke
Roj nama Heftey Haftalk Gazete
Hejmar - Say; 72 (18) Hefte 19
11 Gulan Mays 1989

Kurdisk Turkisk
Veckotidning
Nummer; 72 (18) Veeka 19
11 Maj Gulan 1989

mala min. Bav te xulam bav min b. Tu

j eva end sal in ji xulamy derkety.
Eger hn li mala min nebna min d bi tehrek din xeber da. L rabin herin h ku titn xirab nebne.. Cimeet sar b. Ji kes
deng derneket. Uso hz da xwe ku bipeyve, l xwe bi unde da. Wan sern xwe kirin
ber xwe rabn n. Tofanek li ser wan re
hatib. Pismamn Uso lbn xwe bixwarana. Ji kesek deng dernediket. Ew bkese
bibn. Heqaret li wan hatib kirin. Ew eva
awan derbas b, kes nizanib. Pismamn
Uso gotin, bila Seyad keik birevne. Li
ku der zirav be, bila ji wir bike.
Hinekn din gotin, qet gerek nne. Mirdarek wuha ne lazim e ku mirov psra xwe l
bigerne. Ji Seyad re qz pir in. Axir biryar
dan ku ji Seyad re keikeke hinkuf bigerin
herin xazgny. Ev kirina di nav gund
de belav b. Hinek keniyan, hinekan tiran
xwe bi Seyad kir.
L hal Seyad Kew tu na hal b. Sv
dikir ne dikir Seyad par nan nedixwar. Ma
la Uso j i maltiy derketib. Te digot ew goristana gund e.
end roj pa Seyad ji mal derket. Sv
xwest ku birayn w Cerdo Hemo j tev
w herin. L Seyad hrs b. Cara ewln w
dil diya xwe ikand, derket . Li snorn gund hat. Ser w dikeliya. Dinya
vik vala b. W xwe pik didt, rast jina
gavan hat, pere day ew and ba Kew. W
dixwest Kew birevne. L Kew xeber
and, gotib nabe. Ez naxwezim ji ry
min xelq hevd bikujin. Qedera min ev e. Ji
dest min tu titek nay. Xem xeyaln
min ilmisn. Ed tu ji jyan tam hilnadim.
L i bikim. Bila Seyad ji xwe re yeka din
bibne, bizewice, tev koz kulfeta be.
Xwestina Seyad tu xwestin nne. Em birevin em bi kde herin? Ser bav bir min
ji ry min d heta hetay li erd be. Ew d
bav bir Seyad bikujin. Dinyay li me
teng bibe. Tu rmet qmeta min d li dar
dinyay tunebe. Xelk d ji min re bibje, v
jinik namusa bav xwe paymal kir, kete
qetil xun. Ez liva dikim, ling dest Se
yad pa dikim, bila d v yek bra bike.
Pit v xeber Seyad miiq. Lingn w ew
nedikiandin, hat mal. B deng seda ro
jan dan pey hev...
Rojek xeber hat ku Kew dane kur
Memduh Xanim Ret. Aqil ji ser Se
yad . Ret heval w b. i dinyake qilr
b. ima dikevin nava du dilan? Wi ax of
kiand. Kew tim tim li ber avn w b,
bi xem xeyal w ve radib rdinit. Sv, Uso, Cerdo, Hemo li dora Seyad din
dihatin. L Seyad d di nav wan de nebn. Sv diz diz cem x melan, nivit da kirin. W i kir Seyad neguher.
Sv li Ttal nifr dikir... Digiriya, av ruy xwe vedir. L ji dest w titek
nedihat.
Seyad ji Reit re xeber and, got bila dilketiya min nestne. W got, Ez tu caran
Kew ji kes re nakim yar. L Ret bi pirsn ne ve bersiv and, got Carek din ez
titn wuha bibihm ez koka wan bnim.
Li meydana gund bir Ret Kazo du s ca
ran ji Seyad re da xebera, rikf w kir. L
gund ketin navty, nehtin er be.
Ew zivistana wusa b xr ber derbas b
. Bihar dsan cot obaran dest p kir.
Havn hat, bor Payz hat. H dhd mesela

Berpirsivar Giti
Genel varn ynetmeni
Orhan KOTAN. 08 - 29 50 56
Berpirsiyar Algir
Yardma ynetmen
etn EKO, 08 - 29 83 32
Adress; Box 7080, 17207 Sundbyberg
Bro; rsvngen 6C, Haonbergen
77/* [46| 8-29 83 32
Telex; 131 42 ANK S
Telefax; 08-29 50 56
Bankgiro; 343-5559
Postgiro; 2 65 33-0
apxane Bask;
Tidnings Tryckarna p land AB

Chefredaktr och ansvarig utgimre

Orhan KOTAN. 08-295056
Redaktion sekreterare
etin EKO. 08-298332

Kew Seyad dihat ji br kirin. Seyad j

xwe dab ser kar barn xwe. Herbere bi
ser xwe re dahat, digot, dikeniya. L w di
nav xwe de i difkir, kes p nizanib. Sv end caran j re gotinn bav w got,
behsa qzan kir. L Seyad er nedikir. Roja
dawata Kew Ret hat. Deng def zirn
qiloz ezmana dib. eba ser eba dikiandin. Xr Seyad kes li mal neb. Seyad
kiras xwe y sip qateke ek xwe y teze
li xwe kir, demana xwe girda ji mal
derket, ber xwe da dawet. W dr dr
bala xwe da dawet. Ke, bk, jin xort
mr ketibn dest hev, bi aynet dilitin.
Def sekini, dengbja dest p kir. Bk zava
ann kirin govend. Qrnya def ght ezmanan. aba ser aba didan. Seyad dna
xwe da. Kew picek dur w b. L dsan j
w Kew didt. Kew di nav xelm xelatan
d e iqas bedew b. W gulyn xwe avtib
piya xwe, li histy w s ar crge zr
xuya dikir. Ret xwekirib, bi ken kf,
di dest Kew de, gav davt. avn Seyad
reeve hat. Dest w paiya w. Bi qebza
demana xwe ike ik girt. Gund bi dewat
ve, xwe ji bra kiribn. Haya kes ji kes tu
ne b. Deng eq ayy heta ser zevyan
belav dib. Rw dihatin, c nan wan di
kirin. Rmet didan wan. Ji dengbejan re
erbet dikirin. Zarokan ke k dikirin,
bi kf bn. Xwarin vexwarin b hed hisab b. Sank zikdir didan Seyad malbavana w. Sevad bi v ve hn tij b. Ed xr
Kew kes li ber avn w tune b. Hd hd
w ber bi dawet gav avt. Dest rast li ser
deman b. Haya kes li w tune b. W
xwe nezk govend kir. Kew av bi Seyad
ket ji dil w titek qetiya. W fam kir ku d
titek xirab bibe, b xastek, qriya hewar
kir. Bi v ve dawet sekini. Seyad demana
xwe kiand rast Kew Ret kir. Ber
Ret, bi qarn, li erd ket. Gund a bn,
li hev qelibn. Deng gulan li ser hev hatin.
Kew j ket. B hewar b gaz, Seyad dest
bi rev kir. Gundiyan dane pey. Qarn barna zar, jin mran tev hev b. Li ser hev
gule baran b. Seyad li erd dirj b. H
gule berdidan.
Xeber ji Uso Sv ra hat. Pxas serqot
dane ser r. Sv xwe avte ser meyt Se
yad. W nifr dikir, ji Ttal re dida xebera.
Uso miiq b. Kur w Hemo li ba b.
Gund ber bi wan dihatin. Ttal dimana
xwe dirj Uso Hemo kir. Uso p hisiya,
xwe da ber Hemo demane ji pita xwe
hilda. Gundiyan ri dikirin. Bi deng gula
ve Uso ser pit welgeriya. Hemoy kur
w demaneji dest bav xwe girt. Hewar
qarna Sv erd ezman dihejand. Hemo j
tot bu li erd ket. Gundiyan hevdu def dan
vegeriyan cy dawet. Sv xwe dab ber
kulmikan. Por xwe gik vert. Aqil li ser
nemab, geh di ser meyt Seyad geh xwe
davte ser cendek Uso Hemo. Qre qr
hewar bilind dib. Kazim kur Memduh,
Kamil kur Ttal end gundiyan xwe ghandin mala Uso. Li Cerdo digeriyan. L
hin kesan alkar li Cerdo kiribn ew ji
gund derxistibn. Wan hrsa xwe hilnedan
agir beri mala Uso kirin.
Bayek hnik dihat. Sv miiq b, nika-

Nivsarn ku tn andin ii xwediyan venagerin

rib bigir. Hstir di avn w de nemabn,

dixwest gaz li rwiya bike. W destn xwe
dihejand, bi deng niviz gaz wan dikir. L
kes guh nedida w. Bi xwna Seyad ry
xwe xesidandib. W xwe avte ser Seyad.
Bobelsk rab. Toz duman tev hev bn.
av av nedt. end kes hatin Sv bi zore
zor ji meyt Seyad qetandin ew hildan bi
rin. Bobelsk bilin dib. Gund k err lalb .
Tu deng his dernediket. Baran dest
pkir...

Ihsan AKSOY

Svartvitt
Ji payza 1987 an vir ve kovarek kultur bi nav 4Svartvitt , ten bi Swed, di bin berpirsiyartiya xort kurd
Kurdo Baksi li Stockholm sal 7 car
derdikeve. Di v kovara han de hem
xortn kurd, hem xortn biyan
Swd bi hev du re kar dikin. Re
sp bala rojnamn Swdyan xerban dikne. Li gor programa kovar sal hejmarek taybet li ser netewek bindest d derkeve.
Hejmara taybetya sala 1989, 32 rpel, berya end rojan li ser gele kurd
derket. Di v hejmar de li ser drok,
wje, ziman ola zerdut nivis bi
serok Enstituya Kurd li Pars,
Kendal Nezan, bi hunermen da kurd
Glistan keek kurd, jinek kurd
kurdek ji Libnan re hevpeyvn hene.
Di dawya hejmar de j ji bo swd
biyanyn ku dixwazin zdetirn li
ser gele kurd agahdar bigrin rplek bi nav *!Agahdar heye.
Titek ku bguman bala mirov zde dikne ew e ku kovar bi qas 40
fotografn xweik hatiye xemilandin. Bi taybet fotografn li serqirkirina Haleb mezin derketine.
Di wan saln daw de li Swd li ser
kurdan di rojnaman de gelek t nivisandin, l bel bi awak fireh pottiv ne bye. Xebata ku wek kovara
4Svartvitt dike giringe.
Berpirsiyar kovara Svartvitt
Kurdo Baksi ji Kurdistan Press re li
ser hejmara li ser kurdan weha
peyiv:
Armancn hejmara li ser kurdan
gelekin. Kurd di wan saln daw de
wek netewek b drok, wje and
hatine behskirin niandan. Bi w
Hejmar me ji bo gel swd dyarkir
ku kurd j xwediy drokek dirj,
wjek bi rmet dewlemend andek fireye. Ez hvdar im ku kurd di
w war de xebat bikin gel kurd bi
swd biyanyan bi avvak freh
poztv bidin nasandin.
Navnana S va rtvitt:
Armegatan 32/613
171 59 Solna
Pg: 12 63 98-7
Biha: 15 kron

ABONE

Gnderilen yazlar iade edilmez

O Redaksiyon dikare nivsarn ku ji
rpeln xwendavanan Serbest
Kurs re tn andin, li gor dzena rpelan, kurttir bike.

EH 3 Meh 3 Aylk
| 48 SEK-24 DM

Serbest Krs ve Okuyucu Sayfas

iin gelen yazlar, zne dokunulma
dan sayfa dzenine gre redaksiyon
tarafndan ksaltlabilir

NAV/PANAV

D Eger xwediyn nivsarn kurd ti

tek taybet nebjin, redaksiyon dika
re, li gor standardn ziman kurd,
guhertinn pewist ke

NAVNAN
ADRES

.........

WELAT l LKE

:.........................................................................

Postadress; Box 7080, 17207 Sundbyberg

Beskadress; rsvngen 6C, Hallonbergen
Tf; [46] 8 - 29 83 32
Telex; 131 42 ANK S
Telefax; 08 - 29 50 56
Bankgiro; 343 - 5559
Postgiro; 2 65 33 - 0
Tryckeri; Tidnings Tryckarna p land AB

ISSN 0283 - 4898

SM/SOYSM

D 6 Meh 6 Aylk D
96 SEK48 DM

Salek Yllk
208 SEK-104 DM

Tarih / Drok............................

Hn dikarin heq abonet li ser hesaba GILALA AB Postgiro 26533-0

Stockholm raznin sretek j ji Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden re
bi garta abone rkin.___________________________________________
Abone cretini GILALA AB PG; 26533-0 Stockholm kontosuna yatrarak, bir
kopyasn Box 7080,172 07 Sundbyberg-Sweden adresine abone kartyla bir
likte postalayarak abone olunabilir.

POSTTIDNING
Tel; 08 - 29 83 32
Fax; 08 - 29 50 56
Telex 131 42

adress; Box 70 80, 172 07 Sundbyberg-Sweden

1 Filistinliye kar 5 Batl

ran Meclis Bakan Haimi Rafsancani, ldrlen her Filistinli
ye kar, 5 Batlnn ldrlmesi iin arda bulundu.
F ilistin Kurtulu rgtnn Kurulu Bildirgesinde srailin
yok edilmesine kadar mcadelenin srdrlecei ilkesi tartlyor!
FKnn srail'i tanyp tanmayaca ye
niden gndeme geliyor. Bilindii gibi daha
nce Yaser Arafat, sraille yanyanayaabi
leceklerini aklamt. Stockholmde s
ve Babakan ve Dileri Bakannn ara
cl ile Amerikal Yahudilerle bir gr
me yapan Arafat, basna verdii bir
demete; ilk kez Ortadouda srail devleti
nin varln kabul edici aklamalarda bu
lunmutu. Oysa gerek FKnn ve gerekse
anti-siyonizmin genel mant ve ilkeleri
srail devletinin yok edilmesi dncesin
den kaynaklanyordu.
Fransz Cumhurbakan Mitterandn da
vetlisi olarak Parise bir ziyaret bulunan
Arafattan konuya aklk getirmesi isteni
yor. Arafat, sra il'in yok edilecei za m a
na ka d a r F K nn m ca d elesin in s re
c e i ni belirten FK Bildirgesinin
h k m s z olduunu belirtmesine kar

FK iinde anlamazlklara neden olabile

cek konunun, genel olarak Avrupa Sosyal
Demokrasisinin ortak karar olduu ise si
yasi evrelerin ortak kans. Bu kararn
ABD tarafndan da onaylanm olduu g
rlmektedir.
Bu arada, 5 Mays Cuma gn ran Mec
lis Bakan Hami Rafsancaninin ars
endie ile karland. Rafsancani, ldr
len her Filistinliye karlk, 5 batlnn l
drlmesini istedii arda, srailin an
cak bylece taviz verebileceini de vur
gulad.
Rafsancani Cuma hutbesinde, sra ilden, m evcut y ntem lerle taviz alnam yorsa, A m erika n , ngiliz ve Franszlar ldre
rek taviz a ln a b ilir dedi. rana gre, bat

ldan ldrmek kolay, fakat sraillileri

ldrmek zordur.
lk, FK iindeki radikal gruplar FK BilRafsancaninin bir Filistinliye kar 5 ba
dirgesinin geerlilii zerinde srar edi tl ldrmek ars ile beraber, dman
yorlar.
glerin uaklarn karma ve fabrikalar
Gcoges Habba'n liderliini yapt Fi na saldrma eylemlerinin de yaplmas
listin Halk Kurtulu Cephesi, Filistin Kur istendi.
tulu rgtnn ilkelerinin deitirileme
Arafatn teslimiyeti politikasna da ia
yeceini zellikle vurguluyor.
ret eden Rafsancani, her ne kadar bu ey
lemlerden dola
y Filistinlilere
terrist damgas
vurulacaksa da,
bunun pek de
nemli olmad
n da szleri
ne ekledi.
Rafsancani1
nin arsnn
FKtarafndan
kabul edileme
yecei
bilin
mekle beraber
FK iinde ba
z gruplarn bu
arya uyabile
cekleri de yap
lan
yorumlar
arasnda yer al
yor. zellikle
Iran yanls ii
Emel rgt1
nn arya uyabilecei vur
gulanyor.
Rafsancaninin
aklamas ge
rek ABD ve ge
rekse Fransa ta
sert
Yaser Arafat, srail ile yanyana yaanabileceini savunmaya balad! rafndan
tepki ile kar
Arafatn hkmszdr dedii bildirgenin land. ABD Beyaz Saray szcs Martin
hkmsz saylabilmesi iin FK Yrt Fitzwarter, geliecek olaylardan tr
me Komitesi'nde grlp karara balan ran'n sorumlu tutulacan aklarken.
mas henz gereklemedii iin, Arafat'n Fransa da szkonusu eylemlerden tr
belirlemelerinin diplomatik ilikiler evre ran sorumlu tutacaklarn belirtti.
sinde kald gzlemleniyor. Ayn zamanda

Haimi Rafsancaninin ars; Bir Filistinliye kar 5 Batl ldrn!

PAKSTAN

ABD ve 11 fil Sren Diktatrlk

Bir ziyaret nedeni ile Trkiyede bu
lunan Pakistan Savunma Bakan Gulam Sarvvar emma, Zlfkar Ali
Buttonun ABD emperyalizmi tara
fndan ldrldn aklad.
Ankara kaynakl haberlerde Bakan
emma, Pakistan'n, ABD emperya
lizmine ramen nkleer santraller
yapma giriimlerinin bedelinin ok
ar dendiini belirtti. Bakan zetle
unlar syledi: Pakistan bunun ce
zasn son yllarda byk bir bedelle
dedi. Sadece bu nedenle lke bir
diktatre teslim edildi. Btn Bat
dnyas ve zellikle Amerikallar, bi
zim projemizi durdurmak iin Baba
kan Buttoya bask yaptlar. Bu tarihi
bir gerektir. Nkleer silah yapmn
durdurun dediler. O da Batllara,
Benim lkemde enerji ihtiyac belli,
hidroelektrik santrallerimiz yetimi
yor. Tek zmmz bu diye cevap
verdi. Bizim petrolmz yok, km
rmz yok. Nkleer g gelitirme

ye mecburuz dedi. Ama Batllar bu

nunla yetinmediler. slam dnyasnn
elinde tek bir ta bile, Bat, kendisine
tehdit sayd.
ABD Dileri Bakan Henry Kissinger, 1977de L ahora geldi. Bir
devlet yemeinde, dnyann en ilkel
toplumlarnda bile kullanlmayacak,
diplomatik nezaketin tamamen dn
da bir uslupla, Sayn Butto, eer bu
gn grtmz konuda (nkleer
almalarn durdurulmas) size yap
tmz teklifi kabul etmezseniz, kor
karm bunun sonunda korkun eyler
olacak dedi.
Savunma Bakan emma, Butto1
nun Amerikallarn teklifini kabul et
mediini, bunun faturas olarak Ba
kan Butto, hayatn ve lkesinin de 11
yllk sren bir diktatrlkle yneti
lerek dediini belirtti. emma, ay
rca Trkiyenin nkleer almalar
nedeniyle. Bat dnyasnn tepkileri
ne hedef olduunu da belirtti.