JU MS HEMIJSKA KOLA - TUZLA

INTERNA SKRIPA ZA UENIKE

MIKROBIOLOKA KONTROLA HRANE

IV RAZRED

(HEMIJSKI TEHNIAR- MIKROBIOLOG)

PRIPREMILA: AMELA BRINA

ZNAAJ MIKROBIOLOKE KONTROLE HRANE

Pravilnikom o mikrobiolokoj ispravnosti namirnica u prometu uvedene su mikrobioloke
norme, a Pravilnikom o metodama vrenja mikrobiolokih analiza uvedene su i metode za
mikrobioloku kontrolu namirnica kojima se dokazuje prisustvo ili utvruje broj pojedinih
predstavnika mikroorganizama trovaa hrane ili indikatora nehigijenske proizvodnje i
ispravnosti namirnica.
Cilj ovih normi je bio i ostao da se: pobolja kvalitet proizvoda, higijenska ispravnost i
higijenski uslovi proizvodnje.
Pravilnikom su u optim odredbama jasno definisani mikroorganizmi kontaminenti pod kojima se
podrazumijevaju sve vrste bakterija koje ne uestvuju u normalnom procesu izrede i zrenja
namjernica.
Optim uslovima u pogledu bakteriolokih svojstava namirnica bakterioloke norme zabranjuju
prisustvo patogenih mikroorganizama u namirnicama i prisustvo trovaa hrane.
Odreene koliine namirnica ne smiju sadravati: Salmonella vrste, Staphylococcus koagulaza
pozitivne bakterije, sulfitoredukujue klostridije, bakterije Proteus vrste i Escherichia coli.
Za svaki proizvod posebno se normativno navodi koji broj bakterija kontaminenata ili indikatora
nehigijenske proizvodnje moe sadrati odreena koliina proizvoda, ili koja koliina proizvoda ne
smije sadrati odreene predstavnike nehigijenske proizvodnje
Na primjer proizvodi od voa i povra ne smiju sadravati Salmonella vrste u 25 g. ili
ml. Staphylococcus aureus u 0,01g. ,sulfitoredukujue klostridije u 0,01g. ,Proteus u
0,001g. ,Escherichia coli u 0,001g. Voni sokovi i osvjeavajui voni napici ne smiju
sadravati vie od 100 bakterija kontaminenata u 1 ml. a koncentrovani voni sokovi i sirupi ne vie
od 200 bakterija kontaminenata i dr.
Propisima je takoe predvieno voenje evidencije i prikazivanje rezultata mikrobioloke
kontrole po objektu ispitivanja i po vrstama mikroorganizama.
Namirnice se ne smiju pustiti u promet bez atesta (potvrde) o zdravstvenoj ispravnosti.
Potvrdu izdaju laboratorije za internu kontrolu ili ovlaene ustanove koje vre kontrolu.
Potvrda se izdaje za svaku seriju proizvodnje i slui kao dokaz da su izvrena sva potrebna predviena
ispitivanja. Potvrda o izvrenim ispitivanjima se prilae uz svaku poiljku namirnica. Pri tome se na
etiketi, stavljanjem klauzule na fakturi ili na neki drugi nain oznai tako da postaje dostupna
organima sanitarne inspekcije i potroaima.
Kada je u pitanju evidencija sve organizacije moraju voditi evidenciju, koja sadri sva zapaanja
utvrena kontrolom i rezultate ispitivanja sa miljenjem analitiara.
Evidencija mora da sadri datume i brojeve kontrolisanih serija proizvodnje, kao i naloge odgovornih
lica.
Evidencija se vodi u vidu laboratorijskog dnevnika, pogonskog dnevnika, kartoteke,
kompjuterski ili na neki drugi pogodan nain i mora biti dostupna inspekcijskim organima
nadlenim za vrenje sanitarnog nadzora nad ivotnim namirnicama.
Dobro organizovana kontrola higijenske ispravnosti namirnica je od koristi i proizvoaima i
potroaima.
Zbog toga se ona stalno usavrava u smislu iznalaenja to boljih metoda rada.

MIKROBIOLOKA LABORATORIJA
Osnovnim Zakonom o zdravstvenom nadzoru nad ivotnim namirnicama uvedena je obavezna
mikrobioloka kontrola proizvodnje namirnica u prehrambenoj industriji.
Posebnim Pravilnikom odreeno je ta se ima kontrolisati i koji mikroorganizmi mogu biti tetni
po zdravlje.
Odreenim odredbama priznaje se pravo vrenja kontrole strunjacima odgovarajueg profila.
Za uspjeno izvoenje mikrobioloke kontrole u fabrikama se organizuju mikrobiloka
odjeljenja, laboratorije u pogonima, koje su opremljene materijalno i kadrovski za vrenje
mikrobioloke kontrole.
Za uspjean rad ovih odjeljenja potrebni su neophodni uslovi. Zbog toga mora biti jasno definisan rad
sa detaljnim programom rada.
Program ukljuuje cijeli tehnoloki postupak proizvodnje poev od sirovina do gotovih proizvoda,
ukljuujui tu kontrolu prisustva i biohemijsku aktivnost mikroorganizama, prostorija, instalacija,
ambalae i dr.
Tano se odreuju mjesta na kojima postoje uslovi za prisustvo, razvie i biohemijsku aktivnost
mikroorganizama kontrolne take.
Laboratorija se oprema sa svim neophodnim priborom i aparatima.
Za izvrenje programa rada potrebni su visokokvalifikovani strunjaci.

Program rada mikrobioloke kontrole treba da bude podeen prema tipu industrijske proizvodnje:
1) Tehnoloki postupak se zasniva na mikrobiolokim postupcima fermentacija i gajenja
mikroorganizma. (proizvodnja piva, vina, kvasca, sireta).
2) Tehnoloki postupak se zasniva na unitavanju ili spreavanju razvoja mikroorganizama
(konzervna industrija).
3) Tehnoloki postupak se zasniva na primjeni mikroorganizama u proizvodnji i zatiti
proizvoda (mljekare i klaonice)
Neovisno od tipa proizvodnje postoji mikrobioloka kontrola opteg karaktera, koju su obavezni da
vre svi shodno zakonskim propisima o uslovima koje moraju da ispune namirnice prije putanja u
promet.
Analize o kontroli efikasnosti ienja i dezinfekcije su takoe opteg karaktera.
Osim optih mikrobiolokih analiza, postoje specifine mikrobioloke analize
prilagoene pojedinim tipovima proizvodnje.

LABORATORIJSKA PRAVILA
U trenutku ulaska u laboratoriju ostaviti jakne, knjige i ostalu opremu na posebno za to predviena
mjesta-nikada na radni sto.
1. Za svo vrijeme izvoenja laboratorijskih vjebi vrata i prozori moraju biti zatvoreni da se
sprijei kontaminacija zranim strujanjem.
2. Oprati ruke s tekuim deterdentom ili sapunom i posuiti ih sa papirom nakon ulaska i prije
izlaska iz laboratorije.
3. Za svo vrijeme rada u laboratoriji nositi mantil radi zatite odjee od kontaminacije ili
sluajnog dodira odjee sa bojama tokom bojenja mikrobnih stanica.
4. Nositi papirnu kapu ili dugu kosu vezati da se na najmanju mjeru svede njen dodir sa
otvorenim plamenom.
5. U laboratoriji nije doputeno uzimanje hrane i pia niti puenja. To je najstroije zabranjeno!
6. U poetku i za svo vrijeme trajanja svake laboratorijske vjebe, brisanje povrine radnih
stolova sa dezinfekcionim sredstvom doputeno je uz saglasnost voditelja vjebe.
7. Upotrijebljene kulture u epruvetama ili u ostalim posudama odloiti na za to predvieno
mjesto. Kulture koje jo nisu bile upotrijebljene moraju stajati na vidljivom mjestu na radnom
stolu. To ima dvostruku ulogu: sprijeavanje nezgode i izbjegavanje kontaminacije Vas i
okoline.
8. Ne stavljati kontaminirane instrumente, npr, bakterioloke petlje (eze), igle i pipete na radnu
povrinu. Eze i igle moraju se sterilizirati nakon upotrebe, a pipete stavljati u za to predviene
posude.
9. Nikada ne odnositi podloge, pribor, a posebno bakterijske kulture iz laboratorije!
To je najstroije zabranjeno!
10. Neposredno prolivena suspenzija mikrobnih kultura ili razbijene posude koje sadre kulture
odmah prekriti sa papirom, a potom na povrinu nanijeti otopinu dezinfekcionog sredstva.
Nakon 15 minuta ukloniti papir i postupiti po uputama voditelja vjebe.
11. O svakoj nezgodi odmah obavijestiti voditelja vjebe!
12. Nikada ne pipetirati ustima ikakve suspenzije mikroorganizama ili hemijski reagens.
13. Ne lizati naljepnice. Upotrebljavati iskljuivo samoljepljive naljepnice ili flomastere-markere
za oznaavanje mikrobnih kultura u posudama.
14. Nakon to je laboratorijska vjeba zavrena, staviti sve kulture, pribor i upotrijebljeni materijal
na mjesto koje odredi voditelj vjebe.
15. Sve zatvorene epruvete i poklopljene Petrijeve zdjelice koje su bile upotrijebljene staviti u
oznaeni laboratorijski prostor radi kasnijeg autoklaviranja.
16. Kontaminirani materijal npr. vata na tapiu, krpe za brisanje povrina, pipete, papir za
brisanje staviti u za to predviene posude prije autoklaviranja.
17. Opasne hemikalije oprezno staviti u posude koje se mogu vrsto zatvoriti prije njihovog
odnoenja na za to predvieno mjesto.
18. Praktian rad treba obavljati sistematski i povezivati ga sa teorijskom nastavom.
19. Svaku izvedenu vjebu uenik unosi u svesku pregledno i jasno. Iz unijetih podataka potrebno
je da se vidi naziv vjebe, datum i svrha vjebanja, potreban materijal i pribor, izvedeni
postupak i dobiveni rezultat. Mikroorganizme odgovarajueg oblika i veliine skicirati
grafitnom olovkom.
20. Poeljno je da uenik unosi u svesku i sopstvena zapaanja do kojih je doao u toku
praktinog rada.

FUNKCIONISANJE MIKROSKOPA I DIJELOVI MIKROSKOPA

Mikroskop (gr. mikros=sitan, skopeo=gledam) instrument je koji se upotrebljava za promatranje
objekata kao npr. mikroorganizama koji su presitni da bi se mogli vidjeti golim okom. Prilikom
mikroskopiranja veliki broj mikroorganizama postaje vidljiv, drugaiji i skladnih oblika, a ostali se
pokazuju kao mali objekti sa slabo izraenim oblicima.
Stepen poveanja za promatranje mikroorganizama odabire se zavisno od njihove veliine.
Mikroskopi koji se danas upotrebljavaju bitno se razlikuju od prvog: Antony van Leeuwenhoekova
mikroskopa iz 1674. godine.
U osnovi, razlikujemo dva tipa mikroskopa:
1) Svjetlosni (optiki) mikroskop
2) Elektronski mikroskop
Svjetlosni mikroskopi (optiki), mogu biti: mikroskopi sa svijetlim vidnim poljem, sa tamnim
vidnim poljem, flourescentni i fazno-kontrasni instrumenti.
Elektronski mikroskopi mogu biti: transmisijski i pretrani elektronski mikroskopi.
Bakterije, gljive, alge i protozoe mogu se promatrati svjetlosnim mikroskopom, koji za osvjetljenje
uzoraka upotrebljava vidljivi dio spektra.
Manji mikroorganizmi, kao to su virusi ili unutranja struktura mikrobnih elija zahtjevaju
primjenu mnogo savrenijih elektronskih mikroskopa, kod kojih se kao izvor svjetlosti
upotrebljavaju elektroni za otkrivanje fine strukture uzoraka.
SVJETLOSNI MIKROSKOP
Leeuwenhoekovi prvi mikroskopi bili su vrlo jednostavni jer su bili napravljeni samo sa jednim
staklom-slino povealu. Sloeni mikroskop se sastoji od najmanje dvaju sistema stakala:
objektiva-koji poveava uzorak, i okulara- koji poveava sliku to je dobivena u objektivu.
Kao izvor svjetlosti u sloenom mikroskopu koristi se vidljivi dio spektra.
Ukupno poveanje mikroskopom se dobije tako to se poveanje objektiva pomnoi sa poveanjem
okulara. U optimalnim uslovima, maksimalno poveanje svjetlosnim mikroskopom je u rasponu
od 1000 do 2000 puta.
SVOJSTVA SVJETLOSTI
Svjetlost putuje brzinom od priblino 300 000 kilometara, ili 3x 1010 centimetara u sekundi.
Svjetlost se rasprostire kroz svemir kao elektromagnetni valovi razliitih elektrinih i magnetnih polja.
Valovi svjetlosti su opisani pojmovima kao to su: a) amplituda (irina, prostranost)
b) frekvencija
c) valna duina
Amplituda
Postoji analogija izmeu valne duine svjetla i potezanja ueta. Kada dvoje ljudi poteu ue i vrsto
trgnu, uspostavljen je poloaj ravnotee. Ako sada ue zanjiu, proizvodi se efekt koji nalikuje na val.
Maksimum pomaknue ueta (oscilacije vala) iz poloaja ravnotee prikazan je vrhom i dolom
(dolina) i to je amplituda vala.
Frekvencija
Frekvencija ( uestalost) je broj vrhova vala ili dolova koji se zbivaju u svakoj sekundi.
Ako dvoje ljudi uhvate ue i tresu ga, frekvencija se vala moe regulisati brzinom kojom se ue trese.
Ovo svojstvo svjetlosnog vala dovodi do velikog broja vibracija koje se zbivaju u jednoj sekundi.

Valna duina i frekvencija

Valna duina je razmak izmeu dviju prikladnih taaka na valu, kao to je razmak izmeu dviju
uzastopnih taaka ili dvaju vrhova.
Poto je frekvencija svjetlosti broj vrhova valova ili dolova koji se gibaju mimo take u jednoj sekundi
i poto je brzina svjetlosti u tvari konstantna, frekvencija je obrnuto srazmjerna valnoj duini:
Frekvencija= brzina/ valna duina
Valna duina zraka svjetlosti koje ine vidljivi dio spektra nalazi se u rasponu od 400-700nm.
Boja koju vidimo je rezultat kombinacije niza faktora, ukljuujui amplitidu i valnu duinu.
Osim vidljivog dijela, postoji spektar sa manjim i spektar sa veim valnim duinama.
Lom i indeks loma
Priroda sredstva kroz koje svjetlost prolazi u toku mikroskopiranja utie na sliku predmeta, tj., na
razaznavanje detalja u njemu. Gui materijal smanjuje efekat svjetlosnih zraka.
Ta razlika u brzini, koja se pojavljuje u toku prolaska zraka svjetlosti kroz tvari razliine gustoe
izraena je kao indeks loma i oznaava se grkim slovom-eta: .
= brzina svjetlosti u vakuumu / brzina svjetlosti u sredstvu koje se istrauje
Pri odreivanju brzine svjetlosti posebno je vano odravati stalnu temperaturu za svo
vrijeme izvoenja pokusa.
Indeksi loma za neke esto upotrebljavane tvari su:
- za zrak: 1,00003
- za vodu: 1,33
- za razliita stakla: 1.6
- za imerzijske tekuine (anisol i kedrovo ulje): 1,55
Zraci svjetlosti putujui kroz isto sredstvo, gibaju se pravolinijski. Meutim, ako ti zraci dolazei iz
jednog materijala ulaze u drugi materijal koji ima razliit indeks loma, zraci svjetlosti mijenjaju smjer.
Taj fenomen se zove refrakcija (lom), i odvija se na granici izmeu dvaju sredstava.
Vanost refrakcije i indeksa refrakcije tvari primjeuje se kod primjene imerzijskih objektiva u
mikroskopiranju npr. mikrobnih elija kod bakterija.
Mikroskopski pribor, dijelovi mikroskopa
Mjerne jedinice:
Poto su mikroorganizmi i njihovi sastavni dijelovi vrlo sitni, njihova se veliina izraava jedinicama
koje nisu u uobiajenoj upotrebi u svakidanjem ivotu. Standardna jedinica za duinu u SI-sistemu
jeste metar (m). Veliina mikroorganizama i njihovih strukturnih komponenti (organela) izraava se u
vrlo malim jedinicama kao to su: mikrometar i nanometar.
Mikrometar (m), je jedinica ekvivalentna duini 0,000001 m. Prefiks mikro oznaava da je
jedinica dobivena dijeljenjem sa 106.
Nanometar (nm) je jedinica ekvivalentna duini 0,000.000.001 m. Prefiks nano oznaava da je to
jedinica dobivena nakon dijeljenja sa 109.
Dijelovi mikroskopa:
Sloeni mikroskopi koji se danas upotrebljavaju sastavljeni su od niza optikih i mehanikih dijelova:
podloga, stalak, tubus sa revolverom, stoli, makro-vijak i mikro-vijak, okular (okulari), objektiv
(objektivi), kondenzora, ureaj za osvjetljavanje.
Okular
Okular je kratka cijev koja sadri dva stakla, a smjeten je na gornjem dijelu mikroskopa. U zavisnosti
od istraivanog predmeta, upotrebljavaju se razliiti tipovi okulara. Brojana vrijednost poveanja
okulara ugravirana je na njemu. Najea poveanja okulara su: 1x, 2x, 5x, 10x 15x. Okular slui i za
ispravljanje nekih iskrivljenja koje moe proizvesti objektiv.
Objektiv
Objektivi su smatra se najvaniji optiki dijelovi mikroskopa, jer oni utiu na kvalitet slike koju
promatra vidi. Najvei broj mikroskopa ima po tri objektiva sa razliitim poveanjima: malo

poveanje (10x), srednje poveanje ( ili veliko poveanje suhim objektivom-40x) i poveanje sa
imerzijskim staklom (objektivom- 100x).
Stakla objektiva slue za skupljanje i koncentriranje zraka svjetlosti koje dolaze iz preparata i
za poveavanje stvorene slike predmeta.
Veliki broj vanih osobina mikroskopa direktno je povezano sa objektivima. Jedna od njih je i mo
razdvajanja ili razdvajanje. To je sposobnost mikroskopa da otkrije fine detalje u uzorku, odnosno
da dvije take koje su vrlo blizu vidi razdvojene.
Promatranje gljiva, algi i protozoa se obavlja pomou objektiva malog poveanja (suhi objektivi),
a promatranje bakterija, njihovih oblika i rasporeda elija normalno zahtjeva upotrebu
imerzijskih stakala i imerzijskih tekuina.
Za dobivanje najboljih moguih rezultata nuno je kao imerzijsku upotrijebiti tekuinu koja
ima indeks refrakcije blizu stakla (anisol ili kedrovo ulje). U tom sluaju do refrakcije i ne
dolazi, pa zraci svjetla koje dolaze na granicu sredstava staklo-imerzijska tekuina, ne mijenjajui
smjer, ulaze u frontalno staklo imerzijskog objektiva.
Kondenzor i iris-zaslon
Kondenzor je smjeten ispod stolia mikroskopa, izmeu izvora svjetlosti i objekta koji se promatra.
To je skup stakala , koji proputa svjetlo kojim se osvjetljava preparat.
Kondenzor slui za koncentraciju zraka svjetla prije nego to one dosegnu preparat.
Kondenzori mikroskopa su opskrbljeni sa iris-zaslonom radi kontrole intenziteta svjetla.
Pomou toga dijela regulie se koliina svjetla koja ulazi u kondenzor.
RAD SA SVJETLOSNIM MIKROSKOPOM
Osnova rutinskog rada u mikroskopiji je savrena istoa stakala okulara i objektiva. To se najee
postie brisanjem stakala lanenom krpom natopljenom ksilenom (ne etanolom, jer on otapa vezivo
izmeu stakla i njenog leita).
Ako mikroskop sadri ogledalo tada njegovu ravnu stranu upotrebljavamo kada mikroskopiramo
slabim objektivima (10x, npr.), a udubljenu stranu kada mikroskopiramo sa srednjim poveanjem
( 40x, npr). Neki novi tipovi mikroskopa nemaju ogledalo jer im se izvor svjetla nalazi u podlozi.
Postupak tokom mikroskopiranja je ovaj:
- Gledajui, ne u okular, nego u ogledalo kondenzatora, pomie se ogledalo (ako ga ima) u svim
smjerovima, dok se u sredini stakla ne pojavi svijetla taka. To je dokaz da je vidno polje
dobro osvijetljeno. Kondenzator je pri tome u gornjem poloaju. Potom se u leite okulara
stavi pripadni okular (10x, ili 15x), a iris-zaslon se najvie otvori.
- Nainjeni preparat se stavi i uvrsti na stoliu mikroskopa, a na revoleru se zakretanjem
namjesti prema preparatu najslabiji objektiv.
- Pomou makrovijka, a gledajui ne u okular, nego sa strane u frontalno staklo objektiva,
sputa se tubus dok staklo gotovo ne dodirne preparat.
- Sada se, gledajui u okular, makrovijkom podie tubus dok se u vidnom polju ne pojavi slika
preparata.
- Slika se potom izotrava mikrovijkom.
- Podigne se zatim tubus mikroskopa , promijeni se na revolveru objektiv i istim postupkom
mikroskopira sa veim poveanjem.
- Ako se radi sa ma kojim obojenim preparatima, ili neobojenim (nativnim) preparatima kultura
bakterija, tada se na obojeni preparat, odnosno na pokrovicu nativnog preparata bakterijske
kulture stavlja kap imerzijske tekuine (anisol ili kedrovo ulje), da bi se izbjegao lom zraka
svjetlosti na granici dvaju sredstva razliite optike gustoe. U toku mikroskopiranja se
upotrebljava najjai objektiv (90x ili 100x poveanja).

UOPTE O BOJENJU MIKROORGANIZAMA

VRSTE BOJENJA MIKROORGANIZAMA
Mikroorganizmi se po svojoj grai veoma razlikuju, kako meusobno, tako i od elija viih
organizama. Mikroskopsko istraivanje ivih elija svjetlosnim mikroskopom je ogranieno na
opaanje oblika, veliina i rasporeda elija. Poto je najvei broj mikroorganizama gotovo bezbojan,
esto ih moramo bojiti da bi smo ih mogli istraivati standardnim svjetlosnim mikroskopom.
U obojenim preparatima fiksiranih elija omogueno je njihovo bolje promatranje, opaanje
unutranjih elijskih sastojaka (npr. elijski zid, spora) i u velikom broju sluajeva, razlikovanje
mikroorganizama.
BOJE I BOJENJE MIKROORGANIZAMA
U prouavanju grae elija mnogih mikroorganizama koriste se specijalne metode bojenja:
citohemijske metode, koje imaju dijagnostiki karakter i omoguavaju da se izdiferencira prisutnost
odreenih elijskih organela ili inkluzija, na osnovu njihovog hemijskog sastava. Obojeni preparati
omoguavaju bolje uoavanje i detaljnije izuavanje mikroorganizama, a naroito bakterija koje su
veoma sitne i bezbojne. Boje kojima se boje mikroorganizmi nazivaju se mikrobioloke boje i
mogu biti: prirodne i vjetake (anilinske).
1. Prirodne boje nalaze u prirodi odakle se uzimaju, preiavaju i koncentriu. Od prirodnih boja
najznaajnije su: afranin, karmin, lakmus.
2. Vjetake ili anilinske boje su organskog porijekla dobivaju se vjetakim putem, preradom
kamenog uglja ili smole. U mikrobiolokoj praksi se najee upotrebljavaju ove boje. Vjetake ili
anilinske boje se dijele u tri grupe: bazine, kisele i neutralne.
a) Kod bazinih boja nosilac boje je bazini sastojak, uglavnom soli sa amino- grupom. Bazine
boje su kationske i imaju pozitivan (+) naboj.
Za bojenje bakterija se najee upotrebljavaju bazine boje.
Najpoznatije su: bazni fuksin (crven), gancijan-violet, kristal-violet i tianin (ljubiasta),
metilensko plavo (plavo), malahitno zelenilo, metilensko zelenilo (zeleno).
b)Kod kiselih boja nosilac boje su uglavnom soli sa sulfo- grupom.
Kisele boje su anionske i imaju negativan (-) naboj.
Ove boje slue za bojenje citoplazmatskog materijala i neke vrste elijskih granula i ostalih
srodnih materijala u eliji.
Najpoznatije kisele boje su: kiseli fuksin, eozin, eritrozin (crveno), fluorescin, kongo pikrinska
kiselina (uta) i nigrozin (crn).
c) Neutralne boje nastaju reakcijom kiselih i baznih boja. Najpoznatija neutralna boja je
neutralno crvenilo.
PRIPREMA RASTVORA BOJA
Boje se u trgovini nalaze u vrstom stanju (kristalnom ili amorfnom) ili u rastvorima. Najbolje je
prema potrebi spremati svjee rastvore boja. Vodeni rastvori anilinskih boja (u 100 ml. vode se rastvori
1-2 g. boje kristalne ili amorfne), su nepostojani, bojenje je sporo i ne boje se svi mikroorganizmi. Da
bi se pospjeilo bojenje elija mikroorganizama, boje se iz kristalnog oblika otapaju u 96% etanol i
tako se prave njihove zasiene otopine (10-25%). Od takvih otopina se pripremaju boje kao 1%- tne
vodene ili etanolne otopine.
PRIPREMA FIKSIRANIH PREPARATA
Fiksiranje preparata je veoma sloena operacija u pravljenju bojenih preparata. Cilj fiksiranja je da
materijal prione za ploicu i da se na taj nain izbjegne njegovo skidanje pri bojenju i ispiranju, da se
ubiju mikroorganizmi i tako postanu bezopasni pri daljem radu. Za fiksiranje preparata se koriste
fizika i hemijska sredstva.
Fizika fiksacija se izvodi na plamenu i u suhom sterilizatoru.
Hemijska fiksacija se izvodi upotrebom: apsolutnog alkohola, acetona, metil-alkohola i dr.

TAVLJENJE I TAVILA
Kod nekih metoda je neophodno prethodno pripremiti eliju kako bi pripremila boju. Za ovu pripremu
se koriste razliita tavila. To su materije koje same direktno ne uestvuju u bojenju, ali ga
potpomau. Ove hemijske materije poveavaju intenzitet boje, pripremaju supstrat da lake primi
boju ili djeluju i na jedno i na drugo. To su npr. hromna kiselina, tanin, formaldehid, H 2SO4, fenol,
hloroform i dr.
ODBOJAVANJE
Kod nekih vrsta sloenih bojenja gdje se primjenjuje vie boja, neophodno je poslije primjene prave
boje izvriti obezbojavanje elije, tj. odbojavanje, pa tek onda pristupiti bojenju drugom bojom. Ovo
odbojavanje se vri da bi se razlikovale pojedine vrste bakterija meu sobom, a takoer i radi
uoavanja nekih organela. Ovo odbojavanje zavisi esto od osobina tj. hemijskog sastava samih
bakterija (npr. alkoholrezistentne, acidorezistentne i dr.). Sredstva za odbojavanje su razliita, ali su
uglavnom to materije koje sa bojom ne prave nova hemijska jedinjenja npr. voda i alkohol.

JEDNOSTAVNO BOJENJE MIKROORGANIZAMA

Jednostavna bojenja su ona kada se upotrebljavaju samo jedna boja kisele ili bazne reakcije. Za
jednostavno bojenje se najee koriste: karbol-fuksin, kristal-violet, metilensko plavo i afranin.
Prosto bojenje se upotrebljava kada se ele jasnije vidjeti bakterije pod mikroskopom tj. ako se
prouava njihov oblik. Postupkom jednostavnog bojenja nanosi se jedna boja na fiksirani razmaz
mikrobne kulture i boja ostavlja na preparatu nekoliko sekundi do nekoliko minuta. Nakon zavrene
reakcije preparat se opere pod mlazom vode ili odgovarajueg otapala da se ukloni viak boje iz
meuelijskog prostora, posui filter-papirom i mikroskopira.
SLOENA BOJENJA
Za razliku od jednostavnog bojenja, reakcije u sloenom bojenju su razliita zavisno od vrste bakterija.
Za sloena bojenja se upotrebljava dvije ili vie boja. One se mogu pomijeati i nanijeti na razmaz
istovremeno ili se u postupku bojenja nanose jedna za drugom. Sloena bojenja imaju vaan
dijagnostiki znaaj u bakteriologiji. Mogu se upotrebljavati za meusobno razlikovanje pojedinih
grupa i vrsta bakterija- diferencijalna bojenja. Isto tako se primjenjuju za bojenje odreenih vrsta
bakterija i njihovu identifikaciju- specijalna bojenja.
Ako se eli detaljnije ispitati graa elija mikroorganizama koriste se razna sloena bojenja.
esto se ovim bojenjima dokazuje prisustvo odreenih organela ili jedinjanja u bakterijskoj
eliji, uoava graa bakterija, posjedovanje sporednih organela (flagela) ili stvaranje spora.
Takoer mogu sluit i za bojenje drugih vrsta mikroorganizama (rikecija, protozoa, gljivica i
dr.) ili elija.
Najvanija sloena bojenja su:
1. Bojenje po Gramu
2. Bojenje acidorezistentnih bakterija
3. Bojenje endospora
4. Bojenje kapsula u bakterija
5. Bojenje bieva u bakterija
6. Bojenje jedra u bakterijama (nukleoida)
7. Bojenje masnih kapljica u bakterija
8. Bojenje elijskog zida u bakterija

1. Bojenje po Gramu
Bojenje bakterija po Gramu je dobilo naziv prema danskom fiziaru Cristianu Gramu koji je 1884.
godine prvi put uveo ovu sloenu metodu bojenja (upotreba vie boja). Ovo je jedna od najvanijih i
najpoznatijih sloenih metoda bojenja. Ova metoda je poznata i kao diferencijalna, jer se bakterije u
zavisnosti od toga kako se ponaaju prema ovom postupku bojenja dijele u tri grupe:
a) Gram pozitivne (G+), koje zadravaju boju gencijan -violeta pri odbojavanju alkoholom
(ljubiasta boja)
b) Gram negativne (G-), koje se odbojavaju alkoholom i poprimaju boju
karbol-fuksina (crvena boja)
c) Gram varijabilne ili gram labilne, koje se nekada oboje G+ , a nekad G-,
u zavisnosti od spoljanjih uslova.
Izmeu upotrebe navedenih boja koristi se Lugol rastvor (otopina joda u kalij-jodidu) i za
odbojavanje etil-alkohol.
2. Bojenje acidorezistentnih bakterija: Bojenje po Ziehl-Neelsenu
Neke vrste bakterija imaju oko elija omota koji se sastoji od fofolipida i voska. Taj omota ne
doputa prodiranje boje do elije pa ga prije bojenja treba ukloniti. Najee se to provodi bojenjem
vruim bojama, tako da se zagrije preparat na koji je nanijeta boja. Omota se otopi i boja prodire do
mikrobne elije. Kada se preparat ohladi, votani omota se skruti i obavija sada ve obojenu eliju.
Zato se pripremljena boja ne moe sa elije ukloniti ni ispiranjem kiselim alkoholom (3% HCl u
96% -tnom etanolu), pa se takve bakterije nazivaju acidorezistentne.
Ovaj postupak bojenja razvio je Paul Ehrlich 1882. godine, a usavrili su ga Ziehl i Neelsen po kojima
je i dobio ime. Postupak se obavlja nanoenjem bazine boje karbol-fuksina na fiksirani razmaz
bakterijske kulture i zagrijavanjem iznad plamena. Time e se postupkom sve bakterije u
preparatu obojiti crveno. Nakon to se preparat ohladi, ispere se kiselim etanolom, pri emu e se
odbojiti sve bakterije, osim acidorezistentnih. Kada se taj preparat oboji kontrasnom bojom
metilenskim-plavilom, plavo e se obojiti one bakterije koje nisu primile karbol-fuksin.
Acidorezistentne bakterije, poto su ve obojene karbol-fuksinom i poto ponovo imaju votani
omota ostat e obojene crvene nakon ispiranja preparata sa vodom.
Najpoznatiji predstavnici acidorezistentnih bakterija su:
- Mycobacterium leprae - uzrokuje bolest lepru.
- Mycobacterium tuberculosis- uzronik tuberkoloze.
- Mycobacterium avium intracelulare- uzrokuje smrt kod velikog broja oboljelih
od side.
3. Bojenje bakterijskih endospora
Za dokazivanje prisutnih spora potrebni su posebni postupci bojenja a najee se upotrebljava
metoda po Schaeffer-Fultonu. Prva boja je malahitno zelenilo, a nanosi se preko razmaza fiksirane
bakterijske kulture i zagrijava iznad plamena tri puta po 15 sekundi (do poetka isparavanja otapala).
Zagrijano malahitno zelenilo prodire u nepropustan omota spora. Nakon toga se preparat pere pod
mlazom vode 30 sekundi. Kao kontrastna boja koristi se afranin koji e nanesen preko razmaza
obojiti vegetativne elije koje nisu sporulirale. U dobro nainjenom preparatu vidjet e se zelene
obojene endospore izmeu crvenih vegetativnih elija. Ovo bojenje je posebno vano kod
identifikacije bakterija koje tvore spore, kao to su one koje pripadaju rodovima tapiastih
bakterija: Bacillus i Clostridium.
Rod Bacillus obuhvata uzronike bolesti antraksa (Bacillus anthracis).
Rod Clostridium obuhvata uzronike: botulizma (Clostridium botulinum),
tetanusa (C. tetani) i plinske gangrene (C. perfringens).
Endospore nastaju kada se iscrpe esencijalne hranjive tvari ili kada nema vode u supstratu. Zavisno
od vrste bakterija, spore mogu biti razliitog oblika i formiraju se u odreenim dijelovima elije
(sredina, na vrhu, vie ka jednom ili drugom kraju). U odnosu na vegetativne elije sadre manje vode
i drugaije su grae. Bakterijske endospore su poznate kao oblici otporni na povienu i nisku
temperaturu, zraenje, isuivanje, hemijska sredstva i ne bojenje. U prehrambenoj industriji
predstavljaju problem, jer se tee unitavaju u odnosu na druge mikroorganizme. Hemijski sastav
spora i njihov omota se razlikuje od hemijskog sastava vegetativne elije: Spore sadre

dipikolinsku kiselinu koju vegetativne elije nemaju. Imaju visok sadraj Ca (kalcija) i malo
vode koja se u sporama nalazi u vezanom stanju sa razliitim jedinjenjima i ne moe uestvovati
u biohemijskim reakcijama.
Spore bakterija se razlikuju od spora kvasaca i plijesni. Nekoliko sati mogu izdrati u kljualoj vodi, a
u suhom stanju da bi bile unitene potrebna je temperatura od 160 0C 1-2 sata. Pri niskim
temperaturama od -1900C do -2730C neke od njih ostaju ivotno sposobne. U suhom stanju na obinoj
temperaturi mogu da se odre vie godina. Kada se nau u pogodnim uslovima za ivot spore prelaze
u vegetativne elije.
STERILIZACIJA
Da bi se mikroorganizmi mogli gajiti, neophodna je specijalna priprema kako sudova, tako i
odgovarajuih hranjivih podloga na kojima se mikroorganizmi mogu izdvojiti ili umnoavati. Poznato
je da mikroorganizmi naseljavaju svaku prirodnu sredinu i sve predmete oko nas. Veliki broj
mikroorganizama nalazi se u zraku. Zbog toga, posue i sav materijal pri gajenju mikroorganizama
moraju biti ne samo hemijski isti, ve i bez mikroorganizama. Ovo se moe postii specijalnim
mikrobiolokim metodama.
Sterilizacija je postupak pri kojem se potpuno unitavaju ili odstranjuju sporogeni i vegetativni
oblici mikroorganizama u odreenoj sredini. Sterilizacija ne smije otetiti predmete koji se
steriliu niti utjecati na njihova svojstva. Postoji vie vrsta sterilizacija: fizika, hemijska,
mehanika (filtriranje) i sterilizacija zraenjem (ultraljubiasti i ionizacijski zraci).
FIZIKA STERILIZACIJA se najvie upotrebljava, a moe biti: suha i vlana
a) Sterilizacija suhom toplotom obuhvata:
- spaljivanje (koristi se za bezvrijedne predmeta kao npr. papir, zavojni materijal i dr.)
- arenje (predmeti se direktno izlau djelovanju plamena do usijanja, npr. bakterioloke eze )
- opaljivanje ( nije siguran nain za ubijanje mikroorganizama, primjenjuje se npr. pri radu u
mikrobiolokim laboratorijama za opaljivanje ruba epruveta i sl.)
-topli zrak ( ubijanje bakterija na predmetima od stakla, metala, porculana. Vruim zrakom se mogu
sterilisati: razni prakovi, bezvodna ulja, razna sredstva za mazanje i sl.
Aparati u kojima se vri ova sterilizacija nazivaju se suhi sterilizatori- Pasterove pei. Predmeti koji
se steriliu moraju biti isti, bez ikakvih primjesa, organskih tvari i bilo kakvih neistoa i sa to je
mogue manjim brojem prisutnih mikroorganizama.
Predmeti moraju biti suhi, jer prisustvo vlage produava vrijeme zagrijavanja. Stakleni predmeti se
uvijaju u aluminijsku foliju ili stavljaju u aluminijske posude ili kasete.
Stakleno posue se sterilie na temperaturi od 160-1800C u trajanju 1,5 do 2 sata.
Male koliine praka, glicerola, ulja se steriliu na 1600C u toku 2,5 sata.
b) Sterilizacija vlanom toplotom:
Vlana toplota je efikasnija, bra i jednostavnija, a izvodi se u specijalnim aparatima pomou
vodene pare. Temperatura vode moe biti razliita, to zavisi od atmosferskog pritiska.
- Vlana sterilizacija sa poveanim atmosferskim pritiskom:
Aparat za ovu sterilizaciju se naziva autoklav i neophodan je u mikrobiolokoj praksi.
Sterilizacija pomou vodene pare pod pritiskom je najbolji, najuspjeniji i najefikasniji nain
sterilizacije koji djeluje mikrobicidno i sporocidno (unitava spore).
Zasiena vodena para pri pritisku od 1,5 atmosfere dostie temperaturu od 120 0C, koja ubija sve
oblike mikroorganizama za 30 minuta.
Zasiena vodena para pri pritisku od 3 atmosfere dostie temperaturu od 134 0C, koja ubija
mikroorganizme za 10 minuta.
-Vlana sterilizacija pomou pare bez pritiska:
Obavlja se u specijalnom aparatu koji se zove Kohov lonac. To je u stvari pasterizacija, jer
temperatura ne prelazi 1000C i traje 30-60 minuta.
Postupak koji se koristi za unitavanje patogenih i uslovno patogenih mikroorganizama sa
naglaskom na Mycobacterium tuberculosis (izaziva tuberkoloze) naziva se pasterizacija. Ona se
moe izvoditi na dva naina: kao spora i kao brza.
Kod spore pasterizacije koristi se temperatura od 620C u trajanju od 30 minuta.

Kod brze pasterizacije koristi se temperatura od 720C u trajanju od 15 sekundi.

Vlana sterilizacija bez pritiska se koristi za podloge i materijale koj su osjetljivi prema visokim
temperaturama (sloeni proteini, eeri i dr.)
Ovim nainom sterilizacije ne unitavaju se spore, ve samo vegetativni oblici- dijelovi elija. Da
bi se unitile spore, ova sterilizacija pasterizacija se izvodi sukcesivno u tri maha u tri dana. Poslije
prve pasterizacije u toku 24 sata isklija najvei broj spora, koje e uginuti u toku druge pasterizacije.
Treom pasterizacijom se postie potpuna sterilizacija materijala. Ova vrsta sterilizacije se zove
tindalizacija.
Tindalizacija se koristi kod seruma i dr. supstanci koje sadre proteine i koje se ne smiju
sterilisati na temperaturama veim od 600C.
Veoma esto u pasterizaciji ili sterilizaciji materija osjetljivih prema visokim temperaturama koriste se
bakterioloka vodena kupatila sa termoregulatorom. Ona mogu biti razliitog oblika i veliine.
Zagrijavaju se plinom ili elektrinom strujom. U njima se steriliu materije osjetljive prema visokoj
temperaturi kao to su: krvni serum, vitamini, i dr. Sterilizacija u bakteriolokom vodenom
kupatilu se izvodi obino pri temperaturi od 56-580C u toku 12 sati. Zagrijavanjem se unitavaju
vegetativni oblici bakterija. Za potpunu sterilizaciju (unitavanje spora) zagrijavanje se obavlja u
toku tri dana na ovoj temperaturi.
2. HEMIJSKA STERILIZACIJA
Za sterilizaciju mikrobiolokog posua, metalnih predmeta, laboratorijskih stolova na kojima se
mikroskopira, podova i dr. mogu posluiti razna hemijska sredstva koja djeluju baktericidno, ak i u
slabim koncentracijama. U ovu svrhu se koriste: alkoholni rastvori joda, ivin-hlorid, karbolna
kiselina (fenol), srebro-nitrat, vodonik-peroksid.
Navedene hemijske materije se upotrebljavaju kao dezinfekciona sredstva.
3. STERILIZACIJA ZRAENJEM
Danas se vrlo esto za sterilizaciju koriste zraci kratkih talasnih duina.
a) Prvi su nali primjenu ultraljubiasti zraci. Najee se kao izvor ultraljubiaste svjetlosti koriste
ivine lampe specijalne izrade, iji zraci imaju talasnu duinu od 250-300m (mikrometara). Svjetlost
ovih lampi se neposredno upravlja na predmet.
Zraenjem se esto steriliu prostorije, boksevi za zasijavanje, bakterioloki sudovi i dr.
Na ovom naelu su napravljene aseptine komore. Ovi zraci ubijaju mikroorganizme na taj nain, to
ih protoplazma apsorbuje, zbog ega dolazi do denaturacije nekih bjelanevina.
Meutim, djelovanje ove svjetlosti je ogranieno samo na povrinske slojeve predmeta i atmosfere, te
je stoga ova vrsta sterilizacije iskljuivo povrinska.
UV zrake djeluju baktericidno na mikroorganizme posebno suneva svjetlost koja ima izuzetno
djelovanje na uzronike tuberkoloze (Mycobacterium tuberculosis).
b) Ionizacijski zraci bilo da se radi o alfa, gama ili protonskim esticama imaju osobinu da ubijaju
mikroorganizme. Ova sterilizacija se upotrebljava u medicini, farmaciji i prehrambenoj industriji. Na
ovaj nain se steriliu medicinski instrumenti, pribor, vata, lijekovi i antibiotici, veliki broj hranljivih
proizvoda koji se mijenjaju na viim temperaturama. Ovi ionizacijski zraci, za razliku od
ultraljubiastih, ne djeluju samo povrinski nego i dubinski.
4. MEHANIKA STERILIZACIJA
(STERILIZACIJA BAKTERIOLOKOM FILTRACIJOM)
Sastoji se u tome to se podloga, koja treba da slui za razvie mikroorganizama filtrira kroz specijalne
filtre, koji imaju manje pora nego to je veliina mikroorganizama, pa hranjivi rastvor prolazi, a
mikroorganizmi ostaju na filtru. Ovi bakterioloki filtri su obino u obliku upljih svijea.
(amberlanovi filtri, Borkfeldovi filtri, Zajcovi filtri)
U novije vrijeme se upotrebljavaju i membranski filtri.( Ovi filtri mogu biti sa veoma sitnim porama,
te mogu zadrati viruse, ak i molekule proteina.)
Kroz sve ove filtre, hranjivi rastvori koji e sluiti za razvoj mikroorganizama, filtriraju se pod velikim
pritiskom ili u vakuumu.
Ovaj nain sterilizacije se naroito upotrebljava za sterilizaciju hranjivih podloga-rastvora, koji
sadre eere, vitamine, i druge materije koje se na toploti mijenjaju.

PODLOGE ZA GLJIVE - PLIJESNI I KVASCE

Gljive su prilagoene okolini koja je nepovoljna za rast bakterija i mogu preivjeti na mjestima gdje
se ne oekuje mikrobni rast.
Od bakterija se razlikuju po ovim osobinama:
1. Gljive mahom bolje rastu u kiseloj sredini (pH= 5,0), koja je prekisela za rast najveeg
broja bakterija.
2. Uglavnom su aerobni organizmi koji preteno rastu na povrinama, a manje ispod
povrine supstrata. Kvasci su fakultativni anaerobi.
3. Gljive su otpornije na osmotski pritisak, te najvei broj gljiva moe rasti u okolini sa
velikom koncentracijom eera ili soli.
4. Gljive mogu rasti na tvarima sa vrlo malim udjelom vode, koji je openito premalen za
rast bakterija.
5. Gljive trebaju mnogo manju koncentraciju azota za rast nego bakterije.
6. Gljive mogu iskoritavati sloene ugljene hidrate, npr. lignin (drvo), koje najvei broj
bakterija ne moe metabolizirati. Te osobine omoguavaju gljivama da rastu u takvim
nevjerovatnim uslovima i na supstratima kao npr. obojeni zidovi, kona obua i dr.
Najvei broj gljiva ine saprofiti, tj. organizmi koji ive na mrtvoj organskoj tvari kao izvoru hrane.
Mogu imati itav niz nepoeljnih uinaka u poljoprivredi i industriji, jer se brzo prilagoavaju na nove
izvore hrane. Veliki ih se broj istrauje radi pljesnivog kvarenja voa, itarica, povra. Mali udio vode
na povrinama takvih neoteenih supstrata nepovoljan je za rast najveeg broja bakterijskih vrsta. npr.
demovi i elei imaju zbog u njima otopljenih eera, visok osmotski pritisak, a tee i ka kiselosti, pa
je u njima destimuliran rast bakterija. Rast plijesni u njima jako je stimuliran. Sposobnost gljiva da
rastu pri maloj koliini vode posebno je vana u njihovoj ulozi kao biljnog patogena. Bakterijski su
biljni patogeni mnogo rjei od fungalnih patogena. Zbog nemjerljivih teta to ih gljive mogu uiniti,
svake se godine troe velika materijalna sredstva za sprijeavanje i usporavanje kvarenja uzrokovane
rastom gljiva kao nepoeljnih organizama na velikom broju organskih i anorganskih tvari. Sa druge
strane znatan je broj produkata gljiva i te kako koristan. npr. kvasac Saccharomyces cerecvisiae
proizvodi etanom i CO2 tokom fermentacije glukoze. Gljive sudjeluju u proizvodnji kruha, mlijeno
kiselih napitaka, sireva, alkoholnih pia, vitamina, enzima, organskih kiselina, antibiotika i dr.
Prehrana i uzgoj gljiva razlikuje se od onih kod bakterija.
Za normalno razvie mikroskopskih gljiva neophodno je da hranjiva podloga na kojoj se one gaje
sadri niz osnovnih hemijskih elemenata (ugljenik, azot, fosfor, mangezijum, kalijum, cink, sumpor,
mangan i dr).
Kao izvor ugljenika slue njegova organska jedinjenja od kojih su najpogodniji razliiti eeri
(glukoza, fruktoza, manoza, ksiloza, manje saharoza) i polisaharid skrob.
Kao izvor azota mogu sluiti kako neorganske (natrijum nitrat, amonijum nitrat), tako i organske
materije kao npr. asparaginska kiselina, razni peptoni, koji su obino smjesa heterogenih polipeptida.
esto gljive za svoje normalno razvie na sintetikim podlogama sem brojnih mikroelemenata
zahtjevaju i razliite materije rasta naroito vitamine (grupe B i K 6).
Hranjive podloge koje se upotrebljavaju u mikrobiologiji prema porijeklu mogu biti:
1. prirodne (biljnog i ivotinjskog porijekla)
2. vjetake-sintetike (iz istih hemijskih jedinjenja: organska ili neorganska).
Za uzgoj gljiva se najee koriste polusintetske podloge koje predstavljaju kombinaciju dviju
prethodnih podloga, npr. agar po Czapek-u. Najee se upotrebljavaju sljedee podloge: krompirdekstrozni agar (KDA ili PDA), krompir-saharoza agar (KSA ili PSA), malt-agar (MA),
Czapek- agar, Sabouraud maltozni agar, kukuruzni agar, puferno kvaev agar i dr.
Svaka od ovih podloga se nakon pripremanja mora sterilisati. Sterilizacija se vri na temperaturi od
1150C u autoklavu u trajanju od 15-25 minuta. Hranjive podloge se prave i na bazi prirodnog supstrata
(razni biljni dijelovi, povre, voe, ita, kvasac, peptoni idr).

Agarizovan zemljini ekstrakt, agarizovana infuzija sijena, paradajz sok agar, ovseni agar, krompirargarepa agar i dr. su najpoznatije hranjive podloge neodreenog hemijskog sastava koje se uspjeno
koriste za izdvajanje i gajenje gljivica.
Veliki broj gljiva, posebno plijesni rastu sporije od bakterija. Najvie gljiva raste pri niim pHvrijednostima (5,0- 6,0) i one mogu podnositi ekstremno velike koncentracije eera, esto vie od
50% saharoze. Gljive znai mogu rasti na podlogama koje iskljuuju rast najveeg broja bakterija.
Uobiajena podloga za izolaciju gljiva jeste Sabouraudov agar, koji obuhvata sve pomenute uzgojne i
selektivne zahtjeve.
esto se u podlogu dodaju antibakaterijski antibiotici radi sprijeavanja rasta nekih bakterijskih
oneiavaa koji inae mogu rasti na toj podlozi. Najeee se upotrebljavaju: rouz-bengal
(bakteriostatik) i antibiotici: aureomicin, streptomicin, geomicin i dr.
Izbor podloge uslovljen je pretpostavkom da se radi o odreenoj vrsti gljive. Gljive nikada ne smijemo
uzgajati anaerobno, jer su one aerobni ili fakultativno-anaerobni organizmi.
Zrele kulture plijesni sadre milione spora koje se brzo i lako ire uvijek kada se otvaraju posude u
kojima se plijesni uzgajaju. Ljudi koji rade sa gljivama izvrgavaju se opasnosti iz dva razloga: spore
gljiva su otpornije od ostalih kontaminanata koji se prenose zrakom u laboratoriju i serija bolesti moe
biti rezultat udisanja spora gljiva, posebno spora patogena. U specijalnim laboratorijama za vrijeme
rada sa patogenim gljivama moraju se nositi zatitne maske i rukavice.
Mnoge gljive ne mogu uzrokovati infektivne bolesti, ali sintetiziraju toksine tvari koje se zovu:
mikotoksini. Najvei broj bolesti uzrokovanim mikotoksinima (mikotokiskoze) openito nastaje
unoenjem u organizam otrovnih gljiva, kao npr. vrste iz roda Amanita (aneo smrti), Te gljive
sadre toksine tvari koje razaraju elije jetre i nadrauju ivani sistem. Ostale toksine tvari gljive
mogu sintetizirati u toku rasta na zrnima itarica, orasima, i ostalim poljoprivrednim proizvodima.
Aflatokisni su toksini spojevi to ih sintetiziraju vrste iz rodova Aspergillus i Penicillium u toku rasta
na zrnima itarica, oraha, kikiriki. Pivo i maslac od kikirikija ako se proizvedu od kontaminiranih
itarica i oraastih plodova mogu da sadre tolike koliine aflatoksina da izazivaju trovanja.
Aflatoksini oteuju jetru, a mogu pridonijeti i razvoju karcinoma. Poto im je toka razgradnje via
od 2500C, alfatoksini se ne razaraju toplinskim metodama obrade namirnica.
Mikotoksikoze su mnogo uestalije meu domaim ivotinjama nego meu ljudima, jer ivotinje
mnogo ee nego ljudi uzimaju kontaminiranu hranu.
METODE ZASIJAVANJA
U mikrobiolokoj tehnici rada odreenim postupcima vri se zasijavanje hranjivih podloga i
presijavanje. Zasijavanje je aseptino prenoenje mikroorganizama iz prirodne ili vjetake sredine na
hranjivu podlogu. Presijavanje je prenoenje mikroorganizama sa jedne podloge na kojoj su bili
zasijani i na kojoj su se razvili, na drugu svjeu i sterilnu podlogu. I jedan i drugi postupak se izvodi
pomou bakterioloke igle, bakterioloke petlje i pipete pod strogo sterilnim uslovima.
U razvijenim mikrobiolokim laboratorijama zasijavanju mikroorganizama se poklanja velika panja.
Za ovaj posao se opremaju posebne prostorije sa UV lampama sa kojima se prije zasjavanja vri
zraenje prostorija (zrana sterilizacija) kako bi u vazduhu bilo to manje mikroorganizama. esto su
u upotrebi posebne komore za zasijavanje u kojima su ugraene UV lampe. Ukoliko ne postoje
posebne prostorije i komore, zasijavanje se moe obaviti i u laboratoriji. Radno mjesto se prije
zasijavanja obrie dezinfekcionim sredstvom npr. alkohol.
Da bi se izbjeglo strujanje vazduha vrata i prozori laboratorije se zatvore. Zabranjeno je prianje i
kretanje u laboratoriji. Postupak zasijavanja se izvodi u blizini plamena piritusne lampe paljivo i
brzo. Otvori posua i zapuai se prije i poslije zasijavanja obavezno opale na plamenu. Zapuai se
nikada ne stavljaju na sto, ve se dre desnom rukom izmeu malog i domalog prsta, srednjeg i
domalog prsta, dlana i malog prsta i slino. Dio zapuaa koji ulaze u epruvetu ili drugo posue ne
smije se dodirivati rukom i drugim nesterilisanim predmetima. Posue sa kulturom ili sterilnom
podlogom ne smije se drati otvoreno. Otvara se samo za vrijeme zasijavanja i u blizini plamena.
Bakterioloka petlja ili igla se prije i poslije zasijavanja obavezno opale na plamenu.

Zasijavanje tenih podloga

a) Ako se kultura nalazi u tenoj podlozi, dobro se promjea, a onda bakteriolokom petljom ili
pipetom zahvata materijal i prenosi u sterilnu tenu podlogu. (1 kap ili par ml.).
b) Ako se kultura mikroorganizama nalazi na vrstoj podlozi, bakteriolokom petljom se zahvata i
prenosi u tenu podlogu i dobro promjea kako bi se mikroorganizmi u tenosti ravnomjerno
rasporedili.
Zasijavanje vrstih podloga
vrste hranjive podloge se mogu zasijavati kada su u vrstom i rastopljenom stanju.
a) U vrstom stanju se zasijavaju po dubini i povrini.
- Zasijavanje vrstih podloga po dubini se vri bakteriolokom iglom, kojom se zahvata kultura i
ubodom unese do dna podloge. Pri unoenju kulture epruvete u koju se unosi kultura se dri uspravno
sa otvorom okrenutim na dole.
- Povrinsko zasijavanje se vri na: kosoj povrini (kosi agar) i ravnoj povrini (agar razliven u Petri
kutije)
Na kosoj povrini vri se zasijavanje u epruvetama u kojima je vrsta hranjiva podloga iskoena-kosi
agar. Postupak se izvodi bakteriolokom petljom sa kojom se pod sterilnim uslovima unosi mala
koliina kulture do dna kose povrine agara, a zatim vijugavim izvlaenjem petlje po povrini agara
izvri zasijavanje.
Ravna povrina agara se zasijava na isti nain kao i kosi agar. Kultura se nanosi bakteriolokom
petljom ili pipetom. Petljom se kultura povlai po povrini agara. Pipetom se nanosi tena kultura na
povrinu agara, a potom se savijenim staklenim tapiem ravnomjerno rasturi po povrini agara.
b) Zasijavanje rastopljenih vrstih podloga vri se tako to se podloga u epruvetama (duboki agar)
najprije rastopi zagrijavanjem u vodenom kupatilu, a zatim ohladi do 45 0C.
Tena kultura se u odreenoj koliini zahvata sterilnom pipetom (0,1 i 1 ml) i izliva u praznu sterilnu
Petri kutiju, a potom izlije rastopljeni agar. Kultura se sa agarom ravnomjerno izmjea i ostavi da se
stegne. Zasijana hranjiva podloga stavlja se u aparate za gajenje mikroorganizama sa stalnom
optimalnom temperaturom koja omoguava nesmetan razvoj zasijanih mikroorganizama.
Metode za izdvajanje kultura
Kultura se radi izdvajanja i prouavanja odreenog izolata, presijava na sterilnu, vrstu podlogu u
Petrijevu kutiju. U Petrijevu kutiju otvorenu samo koliko je to neophodno, na podlogu okrenutu
nanie, pomou eze ili igle se nanose spore ili djelii agara sa micelijom stare kulture. Na taj nain
podloga se maksimalno obezbjeuje od zagaenja sa strane. Isto tako se pod aseptinim uslovima
zasijavaju kulture na kosi agar u epruvete. Nakon inkubacije u termostatu na odreenoj temperaturi i
za odreeno vrijeme moe se vriti opis makroskopskih odlika kolonije gljive. Pod tim se
podrazumjeva:
1. prenik kolonije (ako nije okrugla mjeri se vie prenika).
2. opis kolonije (dobro ili slabo razvijena na odreenoj podlozi, micelija obilna ili oskudna,
pauinasta, vunasta, pamuasta, barunasta, gromuljiasta, radijalno ili koncentrino naborana.
3. odlike ruba kolonije (neprekidan ili razgranat, razuen, ravan ili ispupen).
4. boja (postoje skale za odreivanje nijansi boja).
5. plodonosna tijela (prisutnost ili odsutnost, tvorevine za razmnoavanje koje dominiraju).
6. miris (prijatan, miris na bu, na fermentaciju jabuka i sl).
7. nalije kolonije (pigment koji gljiva isputa u podlogu) i dr.
Jednom dobijene iste kulture, prenose se u epruvete u kojima se nalazi kosi agar sa odgovarajuim
hranjivim sastavom. Kada su kulture na kosom agaru dovoljno porasle, slojem parafina se zatite
zapuai, ili se cijela epruveta uvije nepropusnim folijama, i nakon strogog etiketiranja epruvete se
uvaju u friideru. itava procedura ima za cilj da se obustavi dalji rast i odri organizam u latentnom
stanju ivota. Isti se cilj moe dobiti pokrivanjem gljivinog rasta u epruveti parafinskim ili drugim
uljima, koji sprijeavaju disanje gljive. Kod drugih metoda upotrebljavaju se male ampule u koje se
prenose spore date gljive, nakon ega se one zatvaraju vakuumom. Metode liofolizacije se esto
upotrebljavaju za odravanje mikotoksinih organizama. (liofilizacija- suenje materijala osjetljivog
na toplinu- smrzavanjem).

GLJIVE ILI FUNGI

Obuhvataju: kvasce, plijesni i mesnate gljive. To je posebna skupina organizama koja sadri oko
250.000 vrsta. Gljive su posebna vrsta mikroorganizama koji se po morfolokim, fiziolokim i drugim
osobinama razlikuju od ostalih mikroorganizama.
Nauka koja prouava gljive naziva se mikologija. Oboljenja koja nastaju prouzrokovana
gljivama su mikoze, a bolesti izazvane njihovim toksinima su mikotoksikoze.
Gljive se dijele na:
1. Savrene (Fungi perfecti).
2. Nesavreni (Fungi imperfekti).
Osnovna razlika izmeu njih je u nainu razmnoavanja.
Savrene gljive se razmnoavaju: polno i bespolno, a nesavrene samo bespolnim nainom
razmnoavanja.
KVASCI
Kvasci i kvascima slini mikroorganizmi su veoma rasprostranjeni u prirodi. Sreu se na povrini
slatkih plodova voa, plodovima umskih drvea, u nektaru cvjetova, liu biljaka, u sokovima, u
medu, na plodonosnom tijelu gljiva, u zemljitu, u praini, u vodi, u prehrambenim proizvodima: u
mlijeku i mlijenim proizvodima (posebno pavlaka i maslac), na koi ljudi i ivotinja. Najee se
nalaze u slatkim i kiselim sredinama.
Morfologija:
Kvasci su jednoelijski mikroorganizmi, okruglog ili elipsoidnog oblika. U tenoj sredini elije
kvasaca tee da zauzmu okrugli oblik, a na vrstoj podlozi elije su izduene. Mogu biti
pojedinani ili u lancima. Po Gramu se boje ljubiasto (+). elije kvasaca su znatno vee od
bakterija. Veliina kvasaca se kree od 8-10 mikrometara.
Razmnoavanje:
Kvasci se razmnoavaju bespolono i polno. Vegetativan ili bespolan nain razmnoavanja je
karakteristian za kvasce koji se razmnoavaju pupanjem. to je elija starija to tee dolazi do
pupanja. Polno razmnoavanje kod kvasaca se ogleda u formiranju askospora koji nastaju u
kesiastim organima nazvanim askusi. Kvasci se dobro razmnoavaju na tenim i vrstim
podlogama. Hranjive podloge za razmnoavanje kvasaca pored neophodnih hranjivih sastojaka
sadre faktore rasta koji pospjeuju rast mikroorganizama.
Kolonije kvasaca na vrstim podlogama sline su kolonijama bakterija, a veliina im moe biti od
sasvim sitnih do krupnih. Kolonije mogu biti: sluzave, kaaste, branaste, ili druge konzistencije. Neke
vrste kvasaca stvaraju pigmente, pa kolonije imaju bijelu, utu, crvenu ili smeu boju.
U tenim podlogama kvasci rastu dvojako: oksidativne vrste se razmnoavaju na povrini, a
fermentativne u dubini podloge.
Metabolizam:
Veina kvasaca se razmnoava u sredini sa kiseonikom. Fermentativne vrste mogu da se
razmnoavaju i u anaerobnim uslovima, ali je proces razmnoavanja usporen. Kvasci se
razmnoavaju na temperaturi izmeu 25-30 0C. Maksimalna temperatura rijetko prelazi 37 0C. Za
razmnoavanje kvasci koriste vlanu i kiselu sredinu izmeu pH 4-4,5. Alkalna sredina nije
pogodna za razmnoavanje kvasaca. Uglavnom kvasci koriste ugljene hidrate kao izvor energije.
Oksidativne vrste fermentacijom ugljenih hidrata proizvode alkohol i CO 2 i koriste se u
industriji alkohola. Neke vrste razlau polipeptide i aminokiseline. Mogu da koriste amonijak i
aureu.
Patogenost:
Veina kvasaca nije patogena. Kvasci se koriste kao korisni mikroorganizmi u prehrambenoj industriji,
za proizvodnju namirnica od mlijeka, raznih alkoholnih pia i drugih proizvoda.
Samo neke vrste kvasaca su patogene i mogu da dovedu do odreenih oboljenja kod ljudi i ivotinja.

SACCHAROMYCES
Saccharomyces cerevisae: Koriste se u industriji piva i vina. Elipsoidnog su oblika. Razmnoavaju se
na sladnom ekstraktu pri temperaturi od 25 0C u toku 3 dana, a na temperaturi od 17 0C kolonije izrastu
u toku 30 dana. Izrasle kolonije su ukasto-smee boje. Razlae ugljene hidrate: glukozu, galaktozu,
saharozu i maltozu, (ne laktozu).
Saccharomyces cerevisiae var. ellipsoideus: Koristi se u industriji piva, vina, alkohola i glicerola.
elije kvasca su elipsoidne, izduenog oblika. Razmnoavaju se na sladnom agaru pri optimalnoj
temperaturi na oko 250C.
Saccharomyces lactis: Fermentira mlijeni eer u alkohol, pa se koristi za proizvodnju kefira i
kumisa. U drugih proizvodima od mlijeka njegovo prisustvo je nepoeljno, jer dovodi do kiselog
ukusa i pojave gasa. Posjeduje lipolitiko dejstvo i u maslacu i pavlaci izaziva ueglost i sapunjav
ukus.
CRYPTOCOCCUS
Uzronike ove grupe nalazimo u ivotinjskim namirnicama. elije kvasaca iz ove grupe su ovalnog ili
okruglog oblika, a mogu biti i izduene. Imaju izraene fermentativne osobine.
Neke vrste mogu biti patogene.
TORULOPSIS
Uzronici koji pripadaju rodu Torulopsis su okruglog ili izduenog oblika. Dobro se razmnoavaju u
tenim podlogama, u kojima obrazuju na dnu epruvete talog, a rijetko skramu. Fermentiraju ugljene
hidrate.
CANDIDA
Kvaci iz roda Candida karakteriu se elijama koje mogu da imaju razliit oblik.
Posjeduju metabolizam fermentativnog ili oksidativnog tipa.
Candida albicans: Nalazi se rasprostranjena u razliitim sredinama: u vazduhu, zemljitu, na
biljkama i njihovim plodovima. esto se sree u saprofitskoj formi na koi i sluzokoi ljudi, ivotinja i
ptica. Uzronik je bolesti kandioze. Bolest se manifestuje promjenama na sluzokoi usta (pojava
bijelo-sivih naslaga), jednjaka, voljke (ptice). Moe da uzrokuje mastitis krava.
PLIJESNI
Plijesni su velika skupina gljiva kod kojih je tijelo graeno od gustog sistema cjevastih elija bez
hlorofila, obino bezbojnih. Nitaste su grae, a niti (hife) rastu kao isprepletena masa koja se
zajednikim imenom naziva micelij. Micelij se kao pranjava ili pauinasta (pahuljasta) prevlaka
rasprostire po podlozi. Krupnije kolonije esto prerastu povrinu podloge. Stvaraju pigmente koji
mogu biti: crni, smei, crveni, zeleni, plavi ili uti.
Prema openitoj klasifikaciji dijele se na: plijesni sa polja, plijesni u skladitima i plijesni
uznapredovanog kvarenja. Djelimino se plijesni klasificiraju i identificiraju i prema tome jesu li im
hife pregraene (septirane) ili nisu.
Veina plijesni se razmnoava u aerobnim uslovima, sa dovoljno vlage, pri temperaturi izmeu 20300C. Neke vrste plijesni mogu da se razmnoavaju i na viim temperaturama, a pojedine plijesni se
razmnoavaju na niim temperaturama (oko 00C).
Najvei broj vrsta plijesni za razmnoavanje zahtjeva kiselu sredinu izmeu pH: 2,8-5,0.
Plijesni imaju dobro izraene fermentativne aktivnosti. Posjeduju hidrolitike fermente. Neke vrste
proizvode aktivne materije koje djeluju antagonistiki na bakterije. Proizvodi nekih plijesni se koriste
za dobijanje antibiotika.
Najznaajniji rodovi plijesni su: Mucor, Rhizopus, Aspergillus i Penicillium.
MUCOR
Mucor se nalazi u prirodi u razliitim sredinama, a najvie na ivotinjskim namirnicama i u stonoj
hrani (zemljite, kiseli materijali, hljeb, mesu, jaja, meso i dr.)Neke vrste su korisne. Imaju razvijene
fermentativne osobine. Postoji vie od 100 vrsta. Odreene vrste previru glukozu u alkohol. Neke
vrste mogu kod ljudi i ivotinja da dovedu do oboljenja-mikoza.

RHIZOPUS
Sreu se u zemljitu i na ivotnim namirnicama: vou i povru, mesu, na kojima uzrokuju pljesnivost.
Na istoku Japana odreene vrste se koriste za saharifikaciju skroba ili za fermentaciju ita. Neke vrste
proizvode oko 5 vol.% etanola u supstratu u kojem se gaje. Rhizopus moe uzrokovati kvarenje hljeba
koje je poznato kao crna plijesan hljeba. Neke vrste su patogene i mogu prouzrokovati mikoze ljudi i
ivotinja.
ASPERGILLUS
Predstavnici iz ovoga roda veinom su saprofiti,a rjee paraziti. Izazivaju razliita oboljenja biljaka i
mikoze kod ovjeka- aspergiloze. Odreene vrste se primjenjuju u tehnologiji proizvodnje organskih
kiselina (limunska, glukonska, oksalna, fumarna i dr) i enzima (amilaze, pektinaze, glukozooksidaze).
Neke vrste mogu da stvaraju antibiotike (aspergilin, fumigatin i dr.) i mikotoksine.
Aspergillus vrste su veoma rairene u prirodi. Sreu se prije svega u zemljitu. Mogu se nai na raznim
uskladitenim proizvodima: na itima, krmivima, pekarskim proizvodima, na mlijenim proizvodima,
na vou i povru, vonim sokovima, tekstilu, papiru i dr. Razmnoavaju se dobro na hranjivim
podlogama stvarajui krupne barunaste kolonije obojene pigmentom: zelene, ute, uto-zelene, crne
ili plave boje. Otporne su prema visokoj koncentraciji soli i ugljenih hidrata. Mogu se razmnoavati i
na temperaturi vioj od 370C. Za industrijsku proizvodnju od posebnog znaaja je vrsta Aspergillus
niger koja je nala iroku primjenu za dobijanje limunske kiseline, enzima i sirila.
Toksigene vrste kao to je npr. Aspergillus flavus sintetiu aflatoksine. Nalazi se u stonoj hrani,
naroito na zrnu itarica, sojinoj sami. Proizvodi veoma jak aflatoksin opasan za zdravlje ljudi i
ivotinja.Ovaj toksin se resorbuju u digestivnom traktu. Preko krvi dospijeva u jetru gdje se zadrava.
PENICILLIUM
Sreu se u namirnicama na koje dolaze najee iz vazduha. U osnovi Penicilium vrste se javljaju i
kao paraziti i kao saprofiti. Razmnoavaju se dobro na hranjivim podlogama obrazujui kolonije
zelene ili zeleno-smee boje. Ekonomski znaaj ovih gljiva je uglavnom zbog stvaranja antibiotika.
(P. notatum, P. chrysogenum se koriste za sintezu antibiotika penicilina).
Odreene vrste stvaraju organske kiseline (fumarna, oksalna, siretnu i dr.). U prirodi se najvie sreu
u zemljitu, a ima ih i u drugim prirodnim stanitima, naroito na organskom materijalu, na vou i
povru. Napadaju proizvode u skladitima. Posebno se mogu nai na siru, maslacu i mesu. Neke vrste
se razvijaju pri snienim temperaturama, pa se vrlo esto sreu u hladnjaama na ohlaenim
proizvodima. Odreene vrste nalaze primjenu u proizvodnji namirnica, kao npr. Penicillium roqueforti
koji je veoma rairen u prirodi. Podnosi kiselu sredinu i nizak sadraj kiseonika. U sirarstvu se koristi
kao starter kultura koja bitno utie na proces zrenja i samim tim na formiranje karakteristinih
senzornih osobina. Penicillium camemberti takoe se primjenjuje u sirarstvu za proizvodnju
kamembertskog sira, jer pokazuje izrazitu proteolitiku i lipolitiku aktivnost. Odreene vrste nanose
tetu na vou (jabuke, kruke, groe). Kao takva je posebno poznata vrsta Penicillium expansum.

ENTEROBACTERIACEA I OSTALE BAKTERIJE

Porodica Enterobacteriaceae (crijevne bakterije) obuhvata heterogenu skupinu bakterija
iroko rasprostranjene u prirodi. Nalaze se u zemljitu, vodi, na vou, povru, cvijeu, drvee,
na i u ivotinjama. Mnoge vrste ove porodice ine znatan cio normalne mikroflore crijevnog
trakta ljudi i ivotinja (po tome su dobile naziv crijevne bakterije) i pri tome su one korisne
jer djeluju antagonistiki na druge patogene i proteolitike bakterije. Mnoge od njih
snabdijevaju organizam znatnim koliinama vitamina B- kompleksa. Mogu izazvati razliita
oboljenja ljudi i ivotinja kada preko vode ili ivotnih namirnica dospiju u organizam. Sve
Enterobacteriaceae potiu od zajednikih predaka, zbog ega je kod njih izraena meusobna
srodnost, koja se kree od 10-15%, pa i do 70-100%. U ovoj porodici se nalazi 30 rodova i
vie od 120 vrsta i podvrsta. Poto imaju veliko znaenje, razvijen je i usavre itav niz
postupaka za njihovu izolaciju i identifikaciju.
Za razlikovanje bakterija primjenjuju se postupci odreivanja njihove enzimske aktivnosti.

Primjenom itavog niza biohemijskih testova mogu se razlikovati ak i vrlo srodne bakterije.
Meu vanim rodovima nalaze se: Escherichia, Klebsiella, Proteus, Yersinia, Erwinia,
Edwardsiella, Citrobacter, Salmonella, Shigella, Enterobacter, Hafnia i Serratia.
Rasprostranjenost: Porodica Enterobacteriaceae je veoma rairena u ovjekovoj sredini.
Morfologija: Pripadnici porodice Enterobacteriaceae su Gram-negativni, asprogeni tapii.
Aerobni su i fakultativno anaerobni. Obuhvaaju pokretljive i nepokretne vrste. Veina je
pokretna pomou peritrihijalnih flagela. Neke vrste imaju kapsule.
Nepokretne su samo: Shigella, Klebsiella i Yersinia. Nepokretni sojevi mogu se nai i u
rodovima: Eschericia (20%) i Salmonella (S. gallinarum i S. pulorum).
Kulturelne osobine: Sve Enterobacteriaceae su aerobne i fakultativno anaerobne bakterije.
Rastu u irokom temperaturnom rasponu od 18 do 44 0C. Optimalna temperatura za veinu je
oko 370C. Dobro rastu na jednostavnim hranjivim podlogama, ali se za izolaciju naroito
patogenih vrsta koriste selektivne i diferencijalne podloge.
Biohemijske osobine: Enterobacteriaceae su prilino biohemijski aktivne. Svi lanovi
porodice Enterobacteriaceae pokazuju sljedee osobine:
a) Fermentacija glukoze je pozitivna.
b) Redukcija nitrata u nitrite je pozitivna.
c) Katalaza je pozitivna.
d) Oksidaza je negativna.
Razgrauju veliki broj ugljenih hidrata i alkohola uz produkciju kiseline i najee
gasa. Npr. Na osnovu fermentacije laktoze dijele se u dvije grupe:
1. Laktoza pozitivne- formiraju crvene kolonije: (Escherichia coli, Klebsiella,
Citobacter i Enterobacter).
2. Laktoza negativne- formiraju ruiaste kolonije: (Salmonella, Shigella, Yersinia,
Proteus, Hafnia, Erwinia, Edwardsiella).
Patogenost:
Veinu rodova ove porodice sainjavaju saprofitne i uslovno patogene bakterije, a mogu
biti i striktno patogene. One mogu izazvati oboljenja ljudi- preteno crijevne infekcije, ali i
infekcije svih organa i tkiva ako se razmnoavaju izvan probavnog trakta u drugim dijelovima
tijela kao to su: oko, plua, krv, spolni organi i dr.
Uslovno patogene bakterije su: Eschericia, Klebsiella, Enterobacter, Proteus, Serratia i
one izazivaju oboljenja najee kod imunoloki oslabljelih osoba.
Patogene vrste su: Salmonella (tifus, paratifus), Shigella (dizenterija) i Yersinia (kuga)
Pored oboljenja ovjeka Enterobacteriaceae mogu izazvati i oboljenja biljaka (kukuruz,
krompir) i ivotinja (ivina, telad, svinje, ovce).
IZOLACIJA I IDENTIFIKACIJA BAKTERIJA IZ PORODICE
ENTEROBACTERIACEAE
Tokom identifikacije predstavnika iz porodice Enterobacteriaceae i njihovo razlikovanje od
ostalih gram-negativnih tapiastih bakterija ne pomae postupak bojenja po Gramu.
Klasifikacija Enterobacteriaceae zasniva se na odreivanju prisutnosti ili odsutnosti
razliitih enzima kodiranih u genetikoj materiji bakterijskih hromosoma. To su enzimi
iz direktnog metabolizma bakterija, koji se mogu odrediti pomou posebnih hranjivih podloga
za uzgoj. Supstrati sa kojima ti enzimi mogu reagovati sastavi su dio hranjive podloge
zajedno sa sistemom indikatora pomou kojih se moe odrediti ili razgradnja supstrata
ili prisutnost specifinih produkata metabolizma.
Za identifikaciju predstavnika iz porodice Enterobacteriaceae esto su potrebne sloene serije
biohemijskih testova.

Fermentativni metabolizam glukoze:

Za odreivanje sposobnosti mikroorganizama da fermentativno upotrijebi ugljene hidrate kao
izvor ugljika primjenjuju se razliite tekue i vrste podloge. Kao rezultat rasta velikog
broja vrsta mikroorganizama na ugljeno-hidratnih supstratima u njima se stvara
kiselina. Enterobacteriaceae koje fermentiraju glukozu tvore mjeovito-kiselu fermentaciju
i uz fenolno crvenilo kao indikator pH, podloga se oboji uto. Mikroorganizmi koji ne mogu
fermentirati glukozu odreuju se na osnovu reakcije na podlogama: KA- glukoza i laktoza
(Kliglerov eljezni agar) ili TA- glukoza, laktoza i saharoza (Kliglerov trostuki eer).
Fermentacija laktoze:
Fermentacija laktoze sa bakterijama je sloenija od fermentacije glukoze. Laktoza je disaharid
koji se sastoji od glukoze i galaktoze povezanih preko kiseonikovog atoma vezom nazvanom
galaktozidna veza. Tokom hidrolize ta se veza razara i oslobaaju se glukoza i galaktoza.
Bakterije koje metaboliziraju laktozu imaju 2 enzima: -galaktozidaza -permeaza i galaktozidaza.
Konana kisela reakcija nastaje razgradnjom glukoze. Svaki mikroorganizam koji ne moe
upotrijebiti glukozu ne moe ni stvarati kiselinu iz laktoze
HRANLJIVE PODLOGE ZA DOKAZIVANJE ENTEROBACTERIACEAE
Najvei broj uzoraka koji dolaze u mikrobioloku laboratoriju sadre mnotvo razliitih vrsta
bakterija. Mikrobiolog zato mora znati sastav svake pojedinane podloge, njenu svrhu i
koncentraciju svakoga hemijskog spoja to se dodaje podlozi. Za ponovno dokazivanje vrsta
iz porodice Enterobacteriaceae iz uzorka to sadre mjeovite kulture bakterija primjenjuju se
3 vrste podloga:
1. Podloge za primarnu izolaciju.
2. Selektivne podloge za izolaciju.
3. Podloge za namnoavanje.
Openiti tipovi hemijskih spojeva i sastojaka u selektivnim podlogama:
1. Hidrolizati proteina (peptoni, ekstrakti mesa, triptoni, kazein).
Oni su izvori C i N- elemenata nunih u metabolizmu bakterija.
2. Ugljikohidati (laktoza, saharoza, maltoza, glukoza, ksiloza).
Izvor su C za brzo stvaranje energije i slue kao supstrat u biohemijskim testovima za
odreivanje sposobnosti nekog mikroorganizma da iskoristi razliite eere i stvori
kiselinu /plin.
3. Puferi (osiguranje stabilne pH- vrijednosti pogodne za rast mikroorganizama i
osiguranje standardne pH-vrijednosti za podloge u cilju lake identifikacije bakterija).
4. Dodaci u podloge za namnoavanje mikroorganizama: krv, serum, dodaci
vitamina i kvasni ekstrakti.
Dodaju se kao osnova za rast vrlo osjetljivih mikroorganizama.
5. Inhibitori: Inhibiraju rast nepoeljnih vrsta bakterija.
To su: antibiotici, boje, hemijski spojevi, teki metali.
Vano je odrediti njihovu koncentraciju u podlozi.
6. pH- indikatori: Fuksin, metilensko-plavo, fenolno crevenilo su indikatori za
odreivanje promjene pH-vrijednosti podloge koja nastaje kao rezultat djelovanja
bakterija u nekom supstratu.
7. Mjeoviti indikatori. Koriste se pri odreivanju specifinih hemijskih spojeva:
npr.Fe+2, Fe+3 ioni.

8. Mjeoviti hemijski spojevi.

(Agar se dodaje u podlogu radi njenog skruivanja).
Podloge za primarnu izolaciju:
MacConkey je 1905. godine prvi opisao podlogu za primarnu izolaciju. Nazvao ju je crvenouni slani agar, a nainio kao podlogu za selekcionisanje gram-negativnih bakterija iz
uzoraka sa mjeovitom kulturom bakterija. Sposobnost iskoritenja ugljenih-hidrata uzeta je
kao uzor za odreene vrste bakterija. Pri tome je fermentacija laktoze bila poznata kao bitan
pokazatelj u razlikovanju crijevnih patogena. MacConkey je dodao laktozu u neutralno-crveni
uni slani agar zajedno sa neutralnim crvenilom (indikator koji osigurava direktan vizuelan
nain odreivanja da li je pokusni mikroorganizam mogao upotrijebiti laktozu). Svaki
mikroorganizam koji je sposoban da cijepa laktozu uz stvaranje kiseline stvara crvene
kolonije tokom rasta na MacConkey agaru, jer promjena boje indikatora u crvenu pokazuje
kiselu pH- vrijednost. Kolonije bakterija koje ne fermentiraju laktozu pojavljuju se kao
bezbojne ili prozirne.
4 su podloge za primarnu izolaciju vrsta iz porodice Enterobacteriaceae:
- MacConkey agar.
- EMB- agar (eozin-metilen-blue).
- DKA- agar (dezoksikolat citratni agar).
- Endo agar.
Na ovim podlogama je inhibiran rast svih vrsta Gram+ i mnogih vrsta Gram- bakterija. Izbor
jedne od ove 4 podloge za upotrebu zavisi od osobne sklonosti istraivaa.
Selektivne podloge za izolaciju predstavnika iz porodice Enterobacteriaceae:
Dodatkom inhibitora rasta primarnim podlogama za izolaciju mogu se od njih nainiti
selektivne podloge. Primjenom tih podloga bivaju inhibirane neke nepoeljne bakterije, a
omoguava se rast vanih vrsta. Najeee se u praksi koriste sljedee selektivne podloge:
- SS -agar (Salmonella-Shigella agar ).
- KLD- agar (ksiloza-lizin-dezoksikolat ).
- Bizmut-sulfitni agar.
Izbor selektivne podloge zavisi od vrste mikroorganizama kojeg treba izolirati i od osobne
sklonosti mikrobiologa.
Podloge za namnoavanje:
Ove podloge se koriste radi pospjeivanja rasta nekih vrsta mikroorganizama, a istovremeno
one inhibiraju rast nepoeljnih vrsta. Najee se koriste sljedee podloge:
- Selenit bujon.
- Gram-negativni bujon (GN bujon)
- Tetrationatni bujon.
BIOHEMIJSKO ISPITIVANJE BAKTERIJA
Biohemijsko ispitivanje bakterija obuhvata niz metoda i postupaka pomou kojih se uglavnom
utvruju enzimske osobine bakterija. Na osnovu tih osobina mogu se prepoznati pojedine
vrste i tipovi bakterija. Najvei dio biohemijskih ispitivanja vri se tako da se ista kultura
ispitivane bakterije prenese u razne tene ili vrste podloge koje se esto nazivaju
biohemijske podloge. One pored hranjivog supstrata sadre i odreene supstrate pojedinih
enzima.
Biohemijsko ispitivanje bakterija najee obuhvata dokazivanje aktivnosti:

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.

Prema ugljikohidratima.
Fermentacija glukoze, laktoze, saharozek maltoze i manitola.
Prema proteinima, peptidima i aminokiselinama.
Prema amidima.
Razgradnja ureje ili ureolize.
Reduktoza redukcija nitrata u nitrite.
Dokazivanje katalaze, oksidaze i perooksidaze.
Hemolitike osobine (da li bakterija na krvnom agaru produkuje alfa ili betahemolizu).
9. Biohemijska aktivnost (fermentacija eera kod Escherichia coli).
U rutinskom laboratorijskom radu za identifikaciju crijevnih bakterija koristi se kratki
biohemiska serija koja se sastoji od:
1. Dvostrukog ili trostrukog eera.
2. Laktoze.
3. Poluvrstog manitola.
4. Peptonske vode.
5. Uree.
6. Citrat.
1. Dvostruki eer ili trostuki eer po Kligleru. (KA i TA)
Na ovim podlogama prati se do kog stepena bakterije razgrauju glukozu, laktozu i
saharozu: (ne razgrauju, razgrauju do kiseline ili razgrauju do kiseline i gasa). Razliiti
proteinski kompleksi koji su sastavni dio podloge sadre dovoljne koliine amino-kiselina
koje sadre S-sumpor (cistein, metionin) za stvaranje gasa H2S. Na ovim podlogama prati se i
razgradnja aminokiseline cisteina, metionin i produkcija H2S. Za dokazivanje gasa H2S
esto se kao sastavni dio podloge dodaju Fe-sulfat, Fe-citrat, Pb- acetat i dr. Pojava aciditeta
manifestuje se promjenom boje podloge od crvene do ute (Escericiha coli, Klebsiella
pneumonia), a H2S pojavom crne boje (Salmonella enteritidis).
2. Laktoza 0,5-1% (pod parafinom ili bez parafina), sa dodatkom Andrade indikatora ija
boja se nakon razgradnje mijenja iz ute u crvenu. (Escherichi coli, Klebsiella pneumonia).
3. Razgradnja alkohola manitola prati se na poluvrstoj podlozi to se manifestuje
promjenom boje iz crvene u utu (Eschericia coli, Salmonella enteritidis. Klebsiella
pneumonia).
4. Razgradnja aminokiseline triptofana dokazuje se produkcijom indola u peptonskoj
vodi dodavanjem Ehrlichovog reagensa, to rezultira stvaranjem crvenog prstena
(Escherichia coli). Indol je benzopirol, jedan od produkata u metabolizmu aminokiseline triptofana. Bakterije koje sintetiziraju enzim triptofanazu mogu hidrolizirati i
dezaminirati triptofan uz stvaranje indola, pirogroane kiseline i amonijaka. Stvaranje indola
je vaan faktor u identifikaciji mnogih vrsta mikroorganizama, a posebno u razlikovanju E.
coli (+ test na indol) od predstavnika Klebsiella (- test na indol).
5. Mogunost razgradnje uree do amonijaka prati se promjenom boje Christenseove
podloge od svijetlo ute do ciklame ( Klebsiella pneumonia, Proteus mirabilis). Ureja je
diamid-karbonske kiseline. Svi amidi lagano se hidroliziraju uz oslobaanje amonijaka i
ugljik-oksida. Ureaza je enzim kojeg sintetiziraju mnoge vrste mikroorganizama, pa mogu
hidrolizirati ureju nakon niza reakcija.
Za odreivanje aktivnosti ureaze najee se u mikrobiolokoj praksi upotrebljavaju
Stuartov ureja-bujon i Christensenova ureja-agar.
6. Ako bakterija kao jedini izvor ugljenika koristi soli limunske kiseline boja Simmons citrata
mijenja se iz zelene u plavu (Salmonella enteridis, Klebsiella pneumonia, Proteus mirabilis).

Na-citrat je sol citronske kiseline. Neke bakterije mogu dobivati energiju iskoritavanjem citrata kao
jedinog izvora ugljika. Podloge koje se upotrebljavaju za to odreivanje ne smije sadravati proteine i
ugljikohidrate kao izvore ugljika (Simmonsov citratni agar). Iskoritavanje citrata zasniva se na
sposobnosti mikroorganizama da upotrijebe Na-citrat kao jedini izvor ugljika (C) i amonij-fosfat kao
jedini izvor duika (N). Takve bakterije takoer mogu ekstrahirati N iz amonijevih soli i stvarati
amonijak (NH4OH). Kao indikator se upotrebljava bromtimolno-modrilo koje je u podruju
ispod pH vrijednosti 6,0 zeleno-ute boje ,a modro plave boje u pH podruju iznad 7,6.

ESCHERICHIA COLI
Rod Escherichia je dobio ime po Escherichu koji je 1886. godine izolirao i opisao ove bakterije, koje
imaju veliki znaaj u higijeni ivotnih namirnica.
Escherichia su rairene u prirodi, u zemlji, u vodi, u digestivnom traktu ljudi i ivotinja. U rod
Escherichia ubrajamo samo jednu vrstu bakterija: Escherichia coli koja posjeduje vei broj tipova i
varijeteta. Nalaze se u digestivnom traktu (naroito u debelom crijevu), ljudi i ivotinja, odakle u
spoljnu sredinu dolaze preko fekalija. U crijevima imaju znaajnu ulogu u varenju, vrei
razlaganje ugljenih hidrata i bjelanevina. Proizvode neke vitamine iz grupe B (B 12) i K vitamin.
Mogu da proizvode materije koje djeluju antagonistiki na druge bakterije. Escherichia coli
moe iz crijeva da prodre u druge organe gdje dovodi do zapaljivih procesa-(prolivi). Koli infekcije se
najvie zapaaju kod mladih ivotinja i male djece. Njihovo prisustvo u ivotnim namirnicama ili
vodi za pie ocjenjuje se kao znak loih higijenskih uslova u proizvodnji i mogunosti fekalnog
zagaenja.
Morfoloke osobine:
E. coli je Gram- negativan, kratak tapi, veliine: 1-1,5 m. ,duine 2-4 m. Nalazimo ih
pojedinano, u parovima ili nepravilnim grupicama. Veina coli bakterija posjeduje flagele
peritrihijalno rasporeene, to im omoguava intenzivno kretanje. Pojedini sojevi posjeduju kapsule.
Spore ne formiraju.
Kulturelne osobine:
Razmnoavaju se dobro na mnogim hranjivim podlogama. Na vrstim podlogama obrazuju sitnije ili
krupnije kolonije, okruglog oblika, ispupene, glatke, sjajne i prozirne. Kod nekih tipova se zapaaju
masivne, mukoidne (sluzave) kolonije koje imaju tendenciju slivanja. Izrasle kolonije na Endo agaru
posjeduju karakteristian metalan sjaj. Dobro raste i na MacConkey agaru, Krvnom agaru, na
temperaturi od 20-400C.
Metabolizam:
E. coli je fakultativno anaerobna bakterija koja proizvodi brojne enzime. Pomou enzima
intenzivno vre razlaganje ugljenih hidrata, kroba i bjelanevina. Ugljene hidrate razlau do
mlijene kiseline, etil alkohola, siretne i ilibarne kiseline uz pojavu vee koliine gasa, CO 2, a nekad
i vodonika. Sposobnost E. coli da razlae eer laktozu iskoritena je u rutinskoj dijagnostici coli i
drugih Enterobacteriaceae.
Biohemijske osobine Escherichia coli su:
- dvostruki eer (aciditet i gas): + (crvena boja u utu) , H2S: - (nema produkcije);
- laktoza: + (uta boja u crvenu);
- manitol: + (crvena boja u utu);
- peptonska voda(produkcija indola): + (crveni prsten);
- ureea: - (ostaje uta boja);
- citrat: - (ostaje zelena boja);
Otpornost:
Coli bakterije su vrlo otporne i mogu mjesecima da ive u vodi, zemljitu i na povrini mnogih
predmeta.Vrlo se dugo mogu odrati u raznim vrstama ivotnih namirnica, gdje mogu da se
razmnoavaju. Poviena temperatura ih unitava. Propadaju na temperaturi od 60 0C za 15
minuta. Coli bakterije su osjetljive prema nekim bojama i hemijskim materijama koje se koriste
u nekim podlogama gdje je nepoeljno prisustvo coli bakterija.

Patogenost:
E. coli je uslovno patogena bakterija (oportunistika). E. coli je normalan stanovnik digestivnog
trakta ljudi i ivotinja. Korisna je za domaina jer djeluje antagonistiki na razne patogene i
proteolitike bakterije. Ako dospije u druge organe izvan probavnog trakta ili preko kontaminirane
hrane i vode (fekalno-oralni puta), dospije u organizam, moe da uzrokuje razliite infekcije: sepsa,
meningitis beba, infekcije urinalnog trakta i dr. jer proizvodi vie vrsta toksina. Uzrokuje entrokolitis:
dijarejno oboljenje, koji moe biti i smrtonosno naroito kod male djece i mladih ivotinja.
SALMONELLA U HRANI
Salmonella je prvi put izolirana 1880 godine, iz organa bolesnika koji je umro od crijevnog tifusa
od strane naunika Eberh-a. Danas je utvreno vie od 2000 razliitih vrsta Salmonella.
Salmonelle se nalaze dosta rairene u prirodi. Borave kao saprofiti u digestivnom traktu ljudi i
ivotinja. Preko fekalija i urina kontaminiraju vodu, ivotne namirnice i sredinu u kojoj se kreu i
borave ljudi i ivotinje. Veoma se esto nalaze u stonoj hrani. Mogu dovesti do pojave razliitih
oboljenja kod ljudi i ivotinja. ivotinje i ljudi su osnovni rezervoar Salmonella. Pored domaih
ivotinja i druge vrste ivotinja kao reptili, ribe i ptice mogu da budu masovno zaraene ovim
bakterijama. U organizmu ljudi i ivotinja Salmonelle mogu due vrijeme da parazitiraju i da se preko
fecesa i urina izluuju u spoljnu sredinu. ivotne namirnice mogu da budu kontaminirane na vie
naina. esto su ivotne namirnice kontaminirane u skladitu, preko vode, preko ljudi kliconoa ili
preko glodara koji su nosioci Salmonelle. Kontaminacija ivotnih namirnica moe da se desi i u toku
procesa proizvodnje preko osoblja kliconoa. Radi pravovremenog otkrivanja kliconoa osoblje
koje radi sa hranom obavezno se redovno alje na sistematske bakterioloke preglede izmeta i
mokrae.
Morfoloke osobine:
Salmonelle su Gram negativni- tapii, koji se po svojim morfolokim osobinama ne razlikuju od
ostalih enterobakterija. Ne stvaraju spore i kapsule. Obrasle su brojnim flagelama (kreu se). Izuzetak
su Salmonella pullorum i gallinarum koje nisu pokretne i ne posjeduju flagele.
Kulturelne osobine i metabolizam:
Salmonelle ispoljavaju bogatu fermentativnu aktivnost prema ugljenim hidratima. Fakultativni su
anaerobne bakterije. Optimalna temperatura uzgoja je 350C. Salmonelle koje proizvode H2S
imaju kolonije sa crnim centrom (na SS-agaru). Za izolovanje Salmonella koriste se tene selektivne
podloge, kao npr. Selenit bujon ili tetrationat Kaufmann-Mullerov bujon. vrste podloge koriste
se kao diferencijalne podloge, za razlikovanje Salmonella bakterija od drugih vrsta. Koristi se vie
vrsta bakteriolokih podloga kao to su: Brilijant-zeleni agar, SS (Salmonella- Shigela agar),
Wilson-Blair agar, DKA i drugi. Kolonije Salmonella zavisno od diferencijalne podloge obrazuju
kolonije karakteristine boje i izgleda.
Biohemijske osobine Salmonelle su:
- KA: + , H2S: + (crni talog u dnu epruvete);
- laktoza: - (ostaje uta boja);
- manitol: + (crvena boja u utu);
- peptonska voda (produkcija indola): - (ostaje uta boja);
- ureea: - (ostaje uta boja);
- citrat: (V= razliiti tipovi razliito reaguju): + (zelena boja u plavu);
Otpornost:
Salmonelle pripadaju grupi malo otpornih bakterija. U spoljnoj sredini , na raznim predmetima
mogu da preive nekoliko sati. U organski zagaenim vodama mogu dugo da ive i da se
razmnoavaju. U zamrznutoj vodi ostaju u ivotu tokom cijele zime. U fekalijama ostaju u ivotu
nekoliko dana. Veoma dugo mogu da se odravaju u ivotnim namirnicama. esto se mogu nai u
stonoj hrani. Poviena temperatura ih brzo unitava. Temperatura od 560C ubija Salmonelle za 30
minuta. Prema dezinfekcionim sredstvima su malo otporne i veina dezinfekcionih sredstava brzo ih
unitava. Za dezinfekciju se koristi hlorni kre.
Toksinost: Sve Salmonelle lue endotoksine.

Patogenost:
Salmonelle su striktno patogene za ljude i ivotinje, uzrokujui bolesti- salmoneloze. Salmonelle se
prenose preko predmeta, ruku kontaminiranim mokraom ili izmetom, preko kontaminiranih ivotnih
namirnica, preko vode, muhama, insektima, glodarima. Velike epidemije nastaju preko vode za pie
kada u nju dospije izmet ili mokraa iz kanalizacije. Patogenost pojedinih tipova salmonela je
razliita, tj. neke su vie, a neke manje patogene. Zbog toga izazivaju razna oboljenja.
Prema toku i karakteru, oboljenja uzrokovana Salmonellama dijelimo u tri grupe:
1) Epidemina i sporadina oboljenja ljudi i ivotinja.
a) kod ljudi: trbuni tifus i paratifus (S.typhi i S.paratyphi)
b) kod ivotinja: salmoneloze
2) Alimentarne intoksikacije koje nastaju djelovanjem toksina iz hrane.
3) Enteritisi (upala crijeva).
U suzbijanju salmoneloza najvanija je primjena higijenskih mjera u proizvodnji i prometu ivotnim
namirnicama i kontrola kliconoa. Osim ovih oboljenja Salmonelle mogu izazvati i druga
oboljenja: meningitis, pneumoniju, osteomijelitis, endokarditis i dr.
LISTERIA MONOCYTOGENES
Rod Listeria obuhvata vie bakterijskih vrsta, ali samo Listeria monocytogenes ima znaaj.
Uzronik je listerioze, oboljenja ljudi i ivotinja. Listeria monocytogenes je otkrivena 1926. godine.
Moe ivjeti kao saprofit u zemlji, barama, na biljkama, u otpadnim vodama, rijekama i dr. Zbog
iroke rasprostranjenosti u okolini, ivotinje i ljudi esto dolaze u kontakt sa njom i mogu biti
inficirani ovim patogenom. Zadnjih godina je primjeena tendencija irenja ove bolesti meu
gradskim stanovnitvom. Izolovana je iz svih glavnih kategorija hrane: mlijeko, mlijeni
proizvodi, meso i ivinski proizvodi, povre i morski proizvodi.
Njeno prisustvo u namirnici moe da potie od zaraene stoke ili kontaminacije namirnica iz okolne
sredine prilikom tehnolokog procesa proizvodnje. U velikoj mjeri njeno prisustvo u hrani zavisi od
higijensko-sanitarnih uslova koji se primjenjuju pri proizvodnji namirnica.
Morfoloke osobine:
Listeria su kratki Gram+ pozitivni tapii, zaobljenih krajeva. Rasporeeni su pojedinano u vidu
slova Vili Y ili po vie njih paralelno. Sporu ne formiraju i kapsule nemaju. Bakterije koje se
razmnoavaju na temperaturi izmeu 20-250C odlikuju se brojnim flagelama kojim se kreu
(pokretna). Na 370C nije pokretna.
Kulturelne osobine:
Moe se uzgajati na vrlo jednostavnim podlogama.Otporna je na promjenu pH sredine i na visoke
koncentracije NaCl (10% i vie). Na Krvnom agaru obrazuju njene, sitne, prozirne, okrugle kolonije.
Oko kolonija se obrazuje uska zona beta-hemolize, a neki sojevi ne stvaraju hemolizu. Na selektivnoj
Oxford podlozi poslije inkubacije od 48 sati na 37 0C porastu 1-2 mm. sivo-crne kolonije sa
udubljenim centrom u sredini i sa smee-crnim oreolom oko kolonija.
Metabolizam:
Listerija je fakultativno anaerobna bakterija. Optimalna temperatura za rast je 200C. Dobro rastu
i pri 370C, ali isto tako i pri 4 0C. Prema ugljenim hidratima pokazuju slabu aktivnost. Fermentiraju
glukozu, maltozu. Razlau eskulin. Indol i H2S ne proizvode. Katalaza su pozitivne.
Otpornost i rezistentnost:
Listerie su otporne prema brojnim spoljnim faktorima. U slobodnoj prirodi moe da ivi vie
godina, kao i u zamrznutim namirnicama. Standardni postupci pasterizacije i sterilizacije i primjena
dezinfekcionih sredstava je efikasno ubijaju. Otporna je prema alkalnoj i kiseloj sredini.Veina
antibiotika djeluje baktericidno na Listerije.
Toksinost:
Listeria monocytogenes sadri vie toksinih supstancija.npr. Listeria proizvodi hemolizin.
( Hemolizin= tvari koje u krvnom serumu rastvaraju eritrocite. Hemoliza= raspadanje eritrocita, pri
emu iz njih izlazi hemoglobin-tvar koja krvi daje crvenu boju, nalazi se u eritrocitima i opskrbljuje
dijelove tijela sa kisikom).Endotoksin nije ustanovljen kod Listerie.

Patogenost:
Izaziva oboljenja ljudi i ivotinja- zoonoze. Kod ljudi izaziva infekcije gornjih respiratornih puteva,
konjuktiva i limfnih lijezda. Kod ena esto izaziva oboljenja reproduktivnih organa. Kod trudnica
napada na nervni sistem novoroeneta, uzrokuje njegova ozbiljna oteenja i smrt u 70% sluajeva.
ovjek se najee inficira zaraenom ili kontaminiranom hranom ili direktnim kontaktom sa
oboljelim ivotinjama. Od ivotinja od listerioze obolijevaju najee ovce i goveda, a rjee svinje,
koze, konji, psi i perad. Listerioza je esta i kod divljih ivotinja: zeevi, srne, lisice i ptice.
FEKALNE STREPTOKOKE: ENTEROCOCCUS
Streptokoke su Gram pozitivne bakterije okruglogi ili ovalnog oblika, rasporeene su u parove,
krae ili due lance. Nisu pokretne (nemaju flagele), asporogene, aerobne i fakultativno
anaerobne. Katalaza su negativne. Nalaze se na koi, sluzokoi ljudi i ivotinja. Mogu se nai i u
ivotnim namirnicama. U prirodi ive saprofitskim nainom ivota, ali u odreenim uslovima mogu
da preu u parazite, dovodei do raznih patolokih stanja.Streptokoke se dobro razmnoavaju na
hranjivim podlogama i tenim i vrstim, a jo bolje ako se podlogama doda krv ili krvni serum.
Kolonije su sitne, okrugle, pravilnih ivica, sjajne ili lako zamuene. Na Krvnoj podlozi stvaraju alfa
ili beta hemolizu. Optimalna temperatura rasta im je 35 0C.
Streptococcus pokazuju enzimsku aktivnost prema nekim ugljenim hidratima. Veina streptokoka
razlae glukozu, a prema ostalim se ponaaju razliito. Streptokoke proizvode vie toksina i enzima.
Streptokoke su slabo otporne prema spoljanjim faktorima. Poviena temperatura od 55 0C ih uspjeno
unitava, kao i mnoga dezinfekciona sredstva. Slabo su otporne prema antibioticima.
Streptococcus mogu izazvati oboljenja ljudi i ivotinja u vidu lokalnih gnojnih promjena na koi ili
sluzokoi. Mnogi sojevi nisu patogeni, npr. neki sojevi se koriste u mlijenoj industriji za proizvodnju
mlijenih proizvoda.
Klasifikacija streptokoka: Mnogi bakteriolozi su izuavali streptokoke, pokuavajui da ih na
osnovu oblika, veliine i biohemijskih osobina svrstaju u grupe.
1. Brown je predloio klasifikaciju streptokoka prema hemolizi koju streptokoke pokazuju
razmnoavajui se na krvnoj podlozi. Na osnovu hemolize streptokoke se dijele na:
1) Alfa--hemolitine vrste streptokoka. Proizvode oko izraslih kolonija nepotpunu hemolizuzelenu hemolizu (viridans hemoliza)
2) Beta--hemolitine vrste streptokoka. Stvaraju potpunu hemolizu na krvnoj podlozi.
(bistra hemiliza)
3) Gama--hemolitine streptokoke. Ne proizvode hemolizu eritrocita.
(nehemolitine streptokoke).
2. Sherman je streptokoke podijelio na 4 grupe, uzimajui u obzir njihove fizioloke osobine, koje
ispoljavaju u toku razmnoavanja na razliitim hranjivim podlogama.
I grupa: Piogene streptokoke. Izazivaju gnojne procese, oboljenja ljudi i ivotinja kao npr. zapaljenje
vimena, kod ljudi angina, arlah i brojna oboljenja na sluzokoi i koi. Najvanije streptokoke iz ove
grupe su: Str. pyogenes, Str. eui, Str. agalactiae, Str. disgalactiae i dr.
II grupa: Zelene streptokoke ili viridans. Po izraenoj nepotpunoj hemolizi zelenkaste boje, dobile
ime zelene ili viridans: Str. bovis, Str. mitis, Str. thermophilus, Str. uberis i dr.
III grupa: Fekalne streptokoke-enterokoke. Nalaze se u digestivnom traktu domaih ivotinja i
ljudi. Mogu se nai i u ivotnim namirnicama i u vodi Str.faecalis, Str.faecium.
IV grupa: Mlijene streptokoke. Igraju znaajnu ulogu u mljekarstvu sa drugim mlijenokiselinskim bakterijama. Str. lactis, Str. cremoris i dr.
3. 1933. godine Rebeka Lancefield je na osnovu antigene grae podijelila streptokoke na grupe
(20 grupa) koje je obiljeila slovima od A do T. Prema Bergey-u 1976.godine, rod Streprococcus je
svrstan u porodicu Streptococcaceae.
4. Schleifer i Kilpper-Balz su 1987. napravili reviziju klasifikacija roda Streptococcus i izdvojili
su enterococcus u rod Enterococcus.

ENTEROCOCCUS- ENTEROKOKE (FEKALNE STREPTOKOKE)

Enterokoke je stari naziv za fekalne streptokoke kojim se istie njihovo porijeklo iz digestivnog
trakta ljudi i ivotinja. Indikatori su fekalnog zagaenja i znaajni su za ocjenu higijenskog kvaliteta
vode i ivotnih namirnica.
Po klasifikaciji Rebeke Lancefield predstavljaju streptokoke D grupe.
Izrazito su otporne na djelovanje fizikih i hemijskih agenasa. iroko su rasprostranjene u prirodi.
Nalaze se u vodi, vazduhu, praini, ivotnim namirnicama i dio su normalne mikroflore ljudi i
ivotinja. U odreenim uslovima mogu dospjeti u razliita tkiva izazivajui akutne infekcije ili lokalne
infekcije urogenitalnog trakta, rane, unih puteva i krvi. To su Gram+ pozitivne koke,
pojedinane ,u parovima ili kraim lancima. Na Krvnom agaru formiraju kolonije koje mogu biti
alfa-hemolitike ili bez hemolize.
Od drugih Streptokoka se razlikuju po slijedeim biohemijskim osobinama:
1. Hidroliza eskulina do eskulatina, koji sa FeCl3, daje kompleks
eskulatin-eljezo, crne boje.
2. Rastenje na podlozi u prisustvu 40% ui, 6,5% NaCl i pri pH 9,6.
3. Dobro raste na +10 do +450C..
Odlikuju se znatnom vitalnou i otpornou, i zbog toga mogu da izdre due vrijeme u
nepovoljnim uslovima spoljanje sredine.
Za razliku od ostalih streptokoka Enterococcus je otporan na dejstvo penicilina.
U ovu grupu spadaju: Enterococus feecalis i Enterococcus faecium.
Enterococcus faecalis: U prirodi je vrlo rairen odakle dospijeva u organe za varenje ljudi i ivotinja.
Iz crijeva se dalje iri putem otpadnih voda u zemljite, biljke i vodu za pie. Na taj nain
ponovo moe doi u digestivan trakt i u ivotne namirnice: meso, povre i mlijene proizvode.
U nekim uslovima moe da izazove blaga trovanja ljudi i ivotinja. Na krvnom agaru stvara
alfa-hemolizu, a neki sojevi ne proizvode hemolizin. U bujonu dobro raste, naroito uz dodatak
ugljenih hidrata, zamuti ga i stvara gust talog.
Enterococcus faecium: Nalazi se u prirodi kao i Enterococcus faecalis. Morfoloki je slian drugim
streptokokama.

STAPHYLOCOCCUS
Dobile su ime od grke rijei: staphylos =grozd i coccus= zrno, kuglica. R. Koch (1878. god.) je
prvi ustanovio stafilokoke u preparatima iz gnojnih rana. Stafilokoke nalazimo na koi i sluzokoi
ljudi i ivotinja, kao normalna bakterijska flora ili kao uzronike razliitih oboljenja ljudi i ivotinja. U
zavisnosti od uzronika, oboljenja se razlikuju po simptomatologiji i teini. Spektar oboljenja se kree
od lakih bezazlenih infekcija koe i sluzokoe do mnogih ozbiljnih oboljenja kao to su pneumonije,
gnojni procesi, reumatska groznica, meningitis i dr. Dovode do pojave gnojnog zapaljenja vimena
(mastitis kod ovaca i krava). Neki patogeni sojevi kada se nau u hrani proizvode jak toksin poznat
kao enterotoksin. Enterotoksin dovodi kod ljudi do alimentarnih intoksikacija.
Stafilokoke su Gram + pozitivne, nemaju flagele (nepokretne su), asporogene su i fakultativno
su anaerobne bakterije. Produkcija katalaze (katalaza pozitivne) je biohemijska karakteristika
svih stafilokoka na osnovu koje se mogu lako i brzo razlikovati od streptokoka koje su katalaza
negativne. Staphylococcus su relativno otporne na dejstvo povrinski aktivnih materija, alkohola i
drugih organskih otapala.
STAPHYLOCOCCUS AUREUS
Dobio je ima po karakteristinom pigmentu koji kolonijama S. aureusa daje zlatno-utu boju.
Posjeduje veliki broj faktora virulencije koji mu omoguavaju veliku prodornost, unitavanje tkivnih
elemenata, izazivanje upalnih reakcija, intoksikaciju organizma i izbjegavanje dejstva mehanizma
imunosti. Zahvaljujui tome u stanju je da izazove oboljenja gotovo svih organa i tkiva ovjeijeg
organizma.
Morfoloke osobine:
Stafilokoke su okrugle-loptaste, nepokretne bakterije. U razmazu se rasporeuju u nepravilnim
grupama koje podsjeaju na grozdove.Nekad mogu da se rasporede pojedinano, u parovima ili
kratkim lancima. Kapsule rijetko stvaraju, ne stvaraju spore. Po Gramu se boje gram pozitivno,
izuzetno neke elije mogu da ispoljavaju gram varijabilnost. Stafilokoke patogenih sojeva su znatno
sitnije od nepatogenih sojeva.
Kulturelne osobine:
Stafilokoke dobro rastu na svim hranjivim podlogama. Prirodne bjelanevine i eeri stimuliraju
njihovo razmnoavanje. Ove bakterije su aerobi i fakultativni anaerobi. Optimalna temparatura
razmnoavanja stafilokoka je 320C, a optimalni pH 7,4. Na vrstim podlogama (agaru), stafilokoke
obrazuju okrugle, ispupene, glatke neprozrane kolonije ravnih ivica. U zavisnosti od pigmenata koji
produkuju, kolonije mogu biti obojene: zlatnouto (aureus), bijelo (albus) i uto (citrus). U bujonu
stafilokoke rastu dobro, mute podlogu, a na dnu epruvete stvaraju talog. Na podlogama koje sadre
krv stafilokoke mogu da stvaraju hemolizu. Osobina stvaranja hemolize svojstvena je samo
patogenim sojevima stafilokoka (beta hemoliza), i uzima se kao obavezan podatak kod
procjenjivanja patogenosti.
Biohemijske osobine:
Ogledaju se u pojavi da veina patogenih stafilokoka fermentira eer manitol, rastapa elatin, na
produkuje indol.
Otpornost:
Stafilokoke su nesporulirajue bakterije koje mogu da izdre visoke temperature. Temperatura od 60 0C
unitava ih tek za 1 sat. Neke vrste mogu da izdre temperaturu od 80 0C. Prema suenju su otporne.
Osuene u praini ili nekoj organskoj materiji mogu da ostanu due vrijeme vitalne.
Znatno su otporne prema visokoj koncentraciji NaCl. Mogu da se razmnoavaju i pri koncentraciji od
10% NaCl. Ova osobina iskoritena je za izradu specijalnih podloga za stafilokoke. Pri ovoj
koncentraciji mnoge druge bakterije se ne razmnoavaju, pa se na taj nain dobija rast stafilokoka
skoro u istoj kulturi. Stafilokoke se odlikuju irokom tolerantnou prema pH sredini u kojoj se
razmnoavaju. Mogu da se razmnoavaju u sredini izmeu pH 4,8 do 9,4.
Rasprostranjenost stafilokoka u prirodi:
Veoma je iroka. Susreu se u vodi, zraku, praini, na raznim predmetima i u ivotnim namirnicama.
Kod zdravih ljudi se na koi nalaze Staphylococcus epidermis i Staphylocooccus aureus. Ovi drugi su
naroito esti u nosnoj duplji, gdje sainjavaju manje-vie normalne stanovnike sredine.

Toksini i enzimi stafilokoka:

Stafilokoke, a posebno njihove patogene vrste imaju sloene toksine i enzime.
Patogenost za ovjeka:
Stafilokoke mogu napasti sve organe i sva tkiva. Najee stafilokokne infekcije su kone, infekcije
respiratornih puteva, infekcije urogenitalnog trakta i veoma este pneumonije, meningitisa. Vrlo este
su alimentarne intoksikacije izazvane stafilokoknim enterotoksinom. Izvorni prenosnik stafilokoka je
sam ovjek i to kada je inficiran ili kada je kliconoa. Naroito esto je kliconotvo u nosu,
respiratornom traktu i na koi. Stafilokoke se prenose direktnim ili indirektnim kontaktom, a najee
zrakom. Staphylococcus aureus je najpatogenija vrsta u rodu Staphylocoocus.
Stafilokokno trovanje hranom:
Nastaje kao posljedica unoenja hrane u kojoj se nalazi izluen stafilokokni enterotoksin. Stafilokokni
enterotoksin je otporan na dejstvo eludanog soka, pa sve patoloke promjene organizma nastaju pod
njegovim dejstvom prisutnim u konzumiranoj hrani.
Termin stafilokokno trovanje hranom pokazuje da se ne radi o infekciji, ve o intoksikaciji toksinom
bakterijskog porijekla. ee se javlja tokom ljetnih mjeseci. Enterotoksini stafilokok se prenosi
ivotnim namirnicama, naroito onim koje sadre visoke koncentracije NaCl i eera. Mljeveno meso,
kaasta hrana i slatkii najvie pogoduju razmnoavanju S. aureusa. Ako se tome doda nepropisno
uvanje namirnica i neredovna kontrola , stiu se uslovi za kontaminaciju hrane koja moe rezultirati
manjim ili veim epidemijama stafilokoknog trovanja hranom. Od stafilokoka najee oboljevaju
mala djeca, operisane osobe i osobe ija je otpornost oslabila. Oboljenje ima kratku inkubaciju od 30
minuta do nekoliko sati od unoenja kontaminirane hrane. Oboljeli dobija bolove u stomaku, naglo
povraa, dijareja. Teina oboljenja zavisi od koliine i tipa unesenog toksina i od statusa oboljele
osobe. Ozdravljene nastupa u roku od 24-72 sata.
SULFITOREDUKUJUE CLOSTRIDIE: CLOSTRIDIUM PERFRINGENS
Clostridie su iroko rasprostranjene u prirodi (zemljite, materije ivotinjskog ili biljnog porijekla
koje se raspadaju). Stanovnici su digestivnog trakta ljudi i ivotinja. Njihov nalaz u zemlji i vodi
ukazuje na fekalno zagaenje. Upotreba takve vode je rizina, naroito kada se upotrebljava za
pripremu ivotnih namirnica. Posjeduju sposobnost redukovanja sulfita u sulfide koja postaje
vidljiva kada se dodaje sulfit i eljezo u hranjivu podlogu i manifestuje se promjenom boje tenih
podloga, odnosno, porastom crnih kolonija usljed formiranja eljezo-sulfida crne boje.
Obino se upotrebljavaju za ocjenu higijenskog kvaliteta vode i proizvoda ivotinjskog porijekla.
Njihov broj je veoma mali u svjeim proizvodima. Sposobnost sporulacije pripadnika ove grupe
uvrtava ih u mikroorganizme sa velikom otpornou.
Clostridium perfringens je jedan od najkarakteristinijih iz ove grupe, iako ne i jedini.
Clostridium perfringens se veoma esto nalazi kao redovan stanovnik (saprofit), crijevne flore kod
ljudi i ivotinja. U organima leeva uginulih ivotinja moe se esto ustanoviti. Preko fekalija i leeva
ivotinja koji se raspadaju dospijeva u spoljnu sredinu, te se nalazi u zemljitu, praini, vodi, vazduhu i
prostorijama. Razlikujemo nekoliko tipova, koji prouzrokuju razliita oboljenja kod ljudi i ivotinja.
Njegove spore su otpornije od koliformnih bakterija i enterokoka u spoljnjoj sredini.
Morfoloke osobine:
Zdepast, nepokretan (nema flagele), gram pozitivan tapi sa zaobljenim krajevima. Posjeduje
kapsule u preparatima koji potiu direktno iz materijala. Stvara sporu koja je vea od bacila i
deformie ga. Sporulacija je u vjetakim uslovima vrlo slaba i teka. Za sporulaciju se koriste
podloge sa pH 6,6 i vie.
Kulturelne osobine:
C. perfringens raste na veini hranjivih podloga. Na Krvnom agaru uz dodatak glukoze, dobro se
razmnoava obrazujui pravilne, okrugle, glatke kolonije, svjetle boje. Kolonije kasnije primaju
zelenkastu nijansu. Oko kolonija se zapaa karakteristina zona beta- hemolize.
Metabolizam:
Clostridium perfringens je striktni anaerob. Razmnoava se pri temperaturi od 370C, a optimalna
temperatura rasta je 450C. Spada u grupu bakterija koje proizvode veoma aktivne enzime kao to
je karboksilaza, dehidrogenaza, polipeptidaza, lipaza, lecitinaza, kolagenaza i dr.

Ima izraeno fermentativno djelovanje prema nekim ugljenim hidratima koje razlau uz pojavu
kiseline i gasa. Razlau: glukozu, fruktozu, maltozu, galaktozu, saharozu, laktozu, rafinozu, manozu,
skrob, dekstrin, glikogen i glicerin.
Toksini i patogenost za ovjeka:
Sojevi Clostridium perfringens produkuju najmanje 12 razliitih toksina. Neki tipovi su patogeni
za ovjeka i izazivaju razliita oboljenja: gasna gangrena, alimentarne toksikoinfekcije, enteritisi.
Kod alimentarinih toksikoinfekcija enterotoksin C. perfringensa se unosi sa hranom: najee
mesom i proizvodima od mesa, ako su prethodno zagaeni sporama. Enterotoksin djeluje na sluzokou
crijeva i dovodi do bolova u stomaku, gaenja, povraanja, proliva i temperature. Bolest traje 12-24
sata i uspjeno se lijei.
BACILLACEAE BACILLUS
U rod Bacillus ubrajamo aerobne Gram pozitivne, pokretne (peritrihijalne flagele), sporulirajue,
tapiaste bakterije. U ovom rodu se nalazi 51 bakterijska vrsta, a najznaajnije su:
Bacillus anthracis, Bacillus ceresu i Bacillus subtilis.
Nalazimo ih rasprostranjene u prirodi u raznim sredinama kao to su: vazduh, voda, zemljite, ljudska
i stona hrana i fekalije. Samo neke vrste kao Bacillus anthracis izrazito su patogene, druge mogu da
izazovu lokalne infekcije, a ostale vrste su apatogene bakterije. Bakterije iz roda Bacillus imaju
izraene fermentativne aktivnosti i utiu na procese truljenja u prirodi.
Morfoloke osobine:
Bakterije koje pripadaju rodu Bacillus odlikuju se razliitom veliinom, od izrazito krupnih masivnih
tapia do znatno sitnijih oblika, zaobljenih ili ravno odsjeenih krajeva. U mikroskopskom preparatu
nalazimo ih pojedinane ili rasporeene u parove, kao diplobacile i streptobacile. Mogu da obrazuju
grupe ili filamentozne oblike ( u obliku niti). Spore stvaraju u prisustvu kiseonika. Izgled spora je
okruglog ili elipsoidnog oblika. Veliina spora ne prelazi veliinu bakterijskog tijela, te ne mijenja
oblik bakterija. Kapsule nalazimo kod vegetativnih oblika bakterija u patolokom materijalu ili u
kulturama koje su gajene na podlogama sa dodatkom krvi. Karakteristino je za veinu bakterija iz
ove grupe da su obrasle brojnim flagelama, to ih ini pokretnim. Izuzetak je B. anthracis koji nije
obrastao flagelama.
Kulturelne osobine:
Bakterije iz roda Bacillus dobro se razmnoavaju na uobiajenim hranjivim podlogama, kao to je 2%
hranjivi agar i druge. Na vrstim podlogama kolonije su krupne. Na tenim podlogama dobro rastu,
obrazujui na dnu talog, a na povrini skramu.
Metabolizam:
Razmnoavaju se u aerobnim ili fakultativno anaerobnim uslovima. Optimalna temperatura za
razmnoavanje bakterija iz grupe Bacillus je izmeu 25 i 370C. Neke vrste se razmnoavaju i na
niim, a druge na viim temperaturama. Neke vrste kao to su: B.cereus, B. anthracis i neki drugi
zahtijevaju za razmnoavanje striktnu aerobnu sredinu. Ako se izmjeni sredina, dodavanjem 20-25%
CO2 dolazi do sprijeavanja stvaranja spora. Bakterije iz grupe Bacillus mogu na hranjivim podlogama
da stvaraju pigment, smee, ute, svijetlo-ruiaste i crne boje. Proizvodnja pigmenta kod nekih
vrsta nije tipina osobina i veoma je varijabilna.
Biohemijska aktivnost bakterija iz roda Bacillus je razliito ispoljena. Na podlogama sa ugljenim
hidratima neke vrste dovode do njihovog razlaganja (glukoze, maltoza i saharoze). Neke ugljene
hidrate razlau rijetko (laktoza). Kod bakterija iz ove grupe zapaamo dobro izraene proteolitike
fermente. Razlau elatin i krvni serum. Vre peptonizaciju mlijeka, stvarajui alkalnu sredinu.
Veina bakterija iz ove grupe hidrolizuje skrob. Katalaza i oksidaza su obino pozitivne. Proizvode
H2S. Nitrate redukuju do nitrita. Indol ne proizvode.
Otpornost i rezistentnost:
Bakterije iz roda Bacillus su otporne na razne spoljanje faktore, fizike i hemijske prirode.
Vegetativni oblici su manje otporni od spora. Vegetativne oblike unitava temperatura od 55 0C za 1
sat. Spore su znatno otpornije, npr. spore nekih termofilnih bakterija propadaju tek za 6-10 sati pri
temperaturi kljuale vode.
Nasuprot vegetativnim oblicima spore su otporne prema mnogim dezinfekcionim sredstvima. npr.
Rastvor kalijum permanganata 4% unitava spore za 15 minuta, a rastvor vodonik peroksida 3% ubija

spore za 1 sat. Imajui u vidu otpornost spora prema povienim temperaturama, njihov znaaj postaje
jo vei u konzervnoj industriji koja koristi povienu temperaturu ( pasterizacija ili sterilizacija), kao
sredstvo za konzerviranje. Ukoliko ove temperature nisu dovoljne dolazi do daljeg razmnoavanja
bakterija u gotovim proizvodima koje svojim fermentativnim djelovanjem razgrauju ivotne
namirnice i ine ih neupotrebljivim. Poznato je da su spore ovih bakterija posebno otporne prema
suenju, npr. Spore B. anthracisa mogu u suenom stanju da ostanu vitalne preko 60 godina,
a B. thermofilus i due. Veina bakterija iz ove grupe je osjetljiva prema antibioticima.
Patogenost:
Veina bakterija iz roda Bacillus nije patogena. Izuzetak ini B: anthracis koji je patogen kako za ljude
tako i za ivotinje. Neke druge vrste mogu da dovedu do lokalnih infekcija. Poznata je pojava
oboljenja oiju kao posljedica infekcije sa B. subtilis. Zapaene su i druge vrste infekcija izazvane sa
B. subtilis kao to su pneumonija, urogenitalna infekcija kod ljudi. Neke vrste izazivaju oboljenja
pela.
.
BACILLUS CEREUS
Vrlo je rasprostranjen u zemlji, praini, na povrini biljaka, sijenu i u mlijeku.
Morfoloke osobine:
Gram pozitivan, pokretan bacil, sa centralno poloenom sporom.
Ne stvara kapsule.
Kulturelne osobine:
Dobro raste na veini hranjivih podloga.
Na Krvnom agaru obrazuje masivne kolonije, hrapave sa izdancima, beta- hemoliza.
Bujon muti uz pojavu neznatnog taloga i obrazovanja skrame na povrini.
Metabolizam:
Razmnoava se u aerobnim i fakultativno anaerobnim uslovima.
Optimalna temperatura rasta je 300C, ali se razmnoava i do 480C.
Razlae neke ugljene hidrate.
Otpornost:
Spore B. cereus su vrlo otporne.
Patogenost za ljude:
Bacillus cereus najee izaziva alimentarne intoksikacije.
Simptomi bolesti su: gaenje, povraanje, dijareja, grevi u stomaku. Obino se bakterija razvija u
hrani koja se sprema od rie, u mesu i kobasicama. Kod osoba koje imaju oslabljen imunoloki sistem
bakterija moe uzrokovati: sepsu, meningitis.
Kod intravenskih narkomana se takoer moe javiti sepsa jer je visok procenat ulinih doza heroina
kontaminiran sa sporama ove bakterije. Virulentni sojevi Bacillus cereusa mogu uzrokovati teku
bakterijsku infekciju svih struktura one jabuice.