Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 252

§È®Ûͼ§º¶½·ºå

ïçêí

°³¿§ß¼®³»º§ØµÛͼ§º©µ¼«º ø®Í©º§Øµ©·º¬®Í©ºiððíî÷ íêïi¶§²ºª®ºåñ 黺«µ»º¶®¼ÕÄ©Ù·º


ÑÜå¿«-³º¬Øµå« ú¼µ«ºÛͼ§º×
°³©²ºå®ÍÔåÑÜ嶮©º°¼µå ø®Í©º§Øµ©·º¬®Í©ºiðèç÷ « ©³ð»º½Ø¨µ©º¿ð±²ºá
¶®»º®³¸°Ùôº°Øµ«-®ºå

¬©ÙÖiè
¬§¼µ·ºåi«
ßÜåißÙ»ºåÒ®¼ÕË
ú»º«µ»ºÒ®¼ÕË
¶®»º®³Û¼µ·º·Ø¾³±³¶§»º°³¿§¬±·ºå
"«-®º å «¼ µ ® c× ° ³å®Ü
¿¬³«º§¹ª®ºå/Ì»º« ¼µ ¿ª¸ ª³¨³å§¹« "°Ùô º°Øµ« -®ºå°Ü °Ñº §Øµ« ¼µ ¿«³·ºå °Ù³ ±¿¾³¿§¹«º3 «¼ µå«³åú³«-®ºå ©¯´¬ ¶¦°º
ªÙô º« ´°Ù³ ¬±Øµå ¶§Õ©©º¿§ª¼ ®¸º®²ºñ

¬«w ú ³°ÑºÆ ô³å ô³åñ ñ°Ùôº°Øµ«-®ºå©Ù·º§¹ð·º¿±³ ¬¿Ó«³·ºåú§º®-³å«¼µ ªÙôºª·º¸©«´ úͳ¿¦Ù¦©ºc× Û¼µ·ºú»º


¬«wú³°ÑºÆô³å«¼µ ¬©ÙÖ©¼µ·ºå$¿¦³º¶§¨³å±²ºñ
¿ð¹Å³úÛÍ · º¸ ¬®²º ® -³å -³åñ ñ"«-®ºå®Í³ «®Y³¿§æúͼ «-ôºð»ºåªÍ¿±³§²³ú§º¬®-¼Õå®-¼Õåá ¬¿Ó«³·ºåú§º
¬®-¼Õå®-¼Õ婼µÇ §¹ð·º±²º¸¶§·ºá ¶®»º®³Û¼µ·º·Ø©Ù·º §È®¯Øµå ¿§æ¨Ù«ºª³ú¶½·ºå¶¦°º±²º¸¬¿ª-³«ºá ¾³±³¶½³å®Í
¶®»º®³ª¼µ¶§»º¯¼µ¨³å¿±³ ¿ð¹Å³ú±°º®-³åÛÍ·º¸ ¬±ØªÍôºô´¨³åú¿±³¬®²º®-³å ¿¶®³«º¶®³å°Ù³§¹ð·º±²ºñ
¶®»º ® ³¬®²º® -³å -³åñ ñúÅ»ºåúÍ·ºª´¯¼µ·ºú³ ¬¿Ó«³·ºåú§º®-³å«¼µ ¿½¹·ºå°²ºå¿§åú³$á ¬®²º¿úÍËúͼ ±Ï·ºá ÑÜåá ¿ùæá
«¼µá ¿®³·ºá ® °±²º©¼µÇÛÍ·º¸©«Ù ¬¶½³åöµÐº§µùº®-³å«¼µ ¬®²ºú·ºå¿»³«º©Ù·º¨³å3á ¬®²ºú·ºå«¼µ±³ ¬«wú³°Ñº
¬ª¼µ«º °Ü°Ñº¿¦³º¶§¨³å±²ºñ §Øµ°Ø¬³å¶¦·º¸ ±Ï·º«úð¼«á ½Øµ¿©³º¿®³·º«-¾®ºåá ÑÜå½-¼»ºá ¶®ð©Üð»ºÞ«ÜåÑÜå° ©µ¼Ç«¼µ
«úð¼«á ±Ï·ºñ «-¾®ºåá ¿®³·ºá ½Øµ¿©³ºñ ½-¼»ºá ÑÜåñ °á ÑÜåá ¶®ð©Üð»ºÞ«Üå Å´3 ¬±Ü嬱Ü忦³º¶§¨³å±²ºñ
"±¼µÇ¶§Õªµ§º¶½·ºå®Í³ §µöb¼Õªº«¼µ ®¿ªå°³å3 ®Åµ©ºá °Ùôº°Øµ«-®ºå®-³å¨Øµå©®ºå°Ñºª³¬ú ¬¿Ó«³·ºåú§ºúͳ¿¦Ùú ªÙôº
«´¿°ú»º±³¶¦°ºú³á ª´®-¼Õ嶽³å¬®²º®-³å«¼µª²ºå ¬ª³å©´§·º °Ü°Ñº¿¦³º¶§¨³å±²ºñ
¦©º ½-·º ¦ Ùôº ú ³¬¶¦³¶¦³
³¬¶¦³¶¦³ñ ñ©½¹©úØ §-·ºå§-·ºåúͼ3 °³¬µ§ºªÍ»ºª¼µ¿±³¬½¹ ±¼µÇ®Åµ©º ð¹±»³¬¿ª-³«º
±®¼µ·ºå¶¦°º°Ñº®-³åá ©µ¼·ºåÛ¼µ·º·Ø®-³åá §µöb¼Õªº¿«-³º®-³åá °³¿§ð©tÕ®-³åá ¬Ûµ§²³ú§º®-³åá ±¼§ØD§²³ú§º®-³åá ªµ§º
·»ºåÞ«Üå®-³åá ±°º§·º®-³åá ©¼ú°<³»º®-³åá «°³å½µ»º°³å®-³å¬¿Ó«³·ºå«¼µ ±¼ª¼µ¿±³¬½¹ ¬«´¬²Ü ú¿°ú»º
¦©º½-·º¦Ùôºú³¬¶¦³¶¦³«¼µ ¬©ÙÖ©¼µ·ºå$ ¨²¸º±Ù·ºå¨³å±²ºñ
ßŵ±µ©°°º©®ºåñ ñ°Ùôº°µ« Ø -®ºå¬©ÙÖ©µ·¼ ºå©Ù·º ßŵ±µ©°°º©®ºå«¼µ ¨²º̧±Ù·ºå¨³å±²º®Í³ °³c×±´±²º "°°º
©®ºå¶¦·º̧ ®¼®¼«¼µôº«¼µ®¼®¼ ¶§»ºª²º¿®å½Ù»åº ¨µ©º3 ®±¼¿±å¿±³¬¿Ó«³·ºå¬ú³«¼µ ±¼ªµ¼§¹«á /Ì»º¨³å¿±³¿»ú³
©Ù·º ¶§»ºª²º ¦©ºc× ¿ª¸ª³Û¼µ·º¿°¶½·ºå·Í³ ú²ºúÙôº±²ºñ ¨µ¼°°º©®ºå©Ù·º ¬©ÙÖ©Ù·ºå§¹ ¬¿Ó«³·ºåú§º¬³åªØµå·Øµ®¼
¿¬³·º ¿®å½Ù»ºå¨µ©º¨³å¶½·ºå ®Åµ©º¿½-ñ °¼©ºð·º°³å¦Ùôº¬½-«º¬ª«º®-³å ¬©Ù«º±³ªÏ·º ¿®å½Ù»ºå®-³å«¼µ
¿úÙå½-ôº°Ü°Ñº¨³å¶½·ºå¶¦°º±²ºñ
¬¶§»º¬ªÍ » º¬/Ì » ºåñ ñ°Ùôº°Øµ«-®ºå¬¿Ó«³·ºåú§º©µ¼Ç®Í³ ¬«wú³ª¼µ«º °Ü°Ñº¨³å±²º¸¬¿ª-³«ºá ¾³±³ú§º
¬ª¼µ«º ©°µ©¿ð婲ºå®úͼ¾Ö ¿»ú³¬ÛÍØǬ¶§³å «ÙÖ¶§³åª-«ºúͼӫ±²ºñ ±¼µÇ¶¦°º3 ¬¿Ó«³·ºåú§º½-·ºå¯«º°§º¿»
±²º¸ ¬½-«º¬ª«º©¼µÇ«¼µ ¬¶§»º¬ªÍ»º/Ì»º¶§ú±²ºñ °³«¼µôº®Ö¸¬¿Ó«³·ºåú§º¿½¹·ºå°²ºå®Í °³«¼µôºúͼ¬¿Ó«³·ºå
ú§º¿½¹·ºå°²ºå±¼µÇ|·ºåá ¬¿Ó«³·ºåú§º©½µÛÍ·º¸©½µ §²³±¿¾³¬³å¶¦·º¸ ¯«º±Ùôº¿»¿±³ºª²ºå ©±Ü婶½³å°Ü
úͼ±¶¦·º¸ §¼µ®¼µ¶§²¸º°Øµ°Ù³ ¿ª¸ª³¿°ª¼µ¿±³¬½¹©Ù·º|·ºåá øòòòòòòòòòòòòóóc×ñ÷ ŵ/Ì»ºå±²ºñ §²³±¿¾³
¬³å¶¦·º̧ ¯«º±ô Ù º¶½·ºå ®úͼ¿°«³®´á ©»²ºå©ª®ºå¬³å¶¦·º̧ »Üå°§º±²º̧¬¿Ó«³·ºåú§º©½µ«¼µ °¼©ºð·º°³å¦Ùôº¶¦°º3
¿ª¸ª³¿°ª¼µ¿±³¬½¹©Ù·º øòòòòòòòòòòòòó󪲺åc×ñ÷ ŵ/Ì»ºå±²ºñ
¿Ó«³·ºå ¶½·º åú³¬/Ì » ºå ¬©ÙÖ ñ ñ¿»³«º¯Øµå¬©ÙÖ±²º °³c×±´¬¦¼µÇ ¬½¹®¿úÙå «¼µå«³åú»º ª®ºå/Ì»º§·º¶¦°º
±²ºñ ¨µ¼¬©ÙÖ±²º ¬±Üå±Ü忱³ ¬©ÙÖ®-³å¬©Ù«º ¬«wú³°Ñº¬/Ì»ºå¶¦°ºcص®Ï®«á ªØµå½-·ºå°Ùôº°Øµ¿½æ¿ª³«º
¿§±²ºñ ¨¼¬ µ ©Ö٩ٷº «®Y³¸±®¼·µ ºå®Í©º©®ºå©·º±²º®Í ®-«º¿®Í³«º¿½©º¬¨¼ ¿§æ¿§¹«º¶¦°º§-«º½Ö̧¿±³ ®Í©º±³å
¦Ùôºú³¬¿Ó«³·ºå¬ú³®-³å«¼µ ÛÍ°ºá ªá ú«ºá ¬§¼µ·ºå¬¶½³åÛÍ·º¸ ±¼Ûµ¼·º¿°ú»º ÛÍ°ºªØµå§©ºª²º¿¦³º¶§¨³å¿±³ «®Y³¸
¶§«wù¼»º«¼µ|·ºåá §²³ú§º®-³å«¼µ °Ø»°º©«-©¯·º̧Ò§Ü婯·º̧ ¶§²º̧°Øµ°Ù³ª¼µ«º°³åÛµ¼·ºú»º §²³ú§º®³©¼«³«¼|µ ·ºåá ¨²¸º
±Ù·ºå¨³å±²ºñ ¨¼µ¿»³«º ¬±Üå±Ü忱³¬©ÙÖ®-³å©Ù·º §¹ð·º±²º¸ ¿Ó«³·ºåú§º®-³å«¼µ ªÙôº«´°Ù³ ªÍ»º¿ª³
úͳ¿¦ÙÛµ¼·ºú»º /Ì»º¶§¿±³ ¿Ó«³·ºå¶½·ºåú³ ¬/Ì»ºå«¼µª²ºå °Ü°Ñº¿¦³º¶§¨³å±²ºñ ¨¼µ¬/Ì»ºå©Ù·º °Ùôº°Øµ«-®ºå§¹
¬¿Ó«³·ºåú§º®-³å«¼µ±³®«á °Ùô°º ص«-®ºå°³«¼µôº©Ù·º ®§¹ð·ºª·º̧«°³å ±¼±·º̧±¼¨¼µ«º¿±³¬¿Ó«³·ºåú§º ¿¶®³«º
¶®³å°Ù³å«¼µª²ºå ®Í©º±³å¦Ùôº ¬½-«º¬ª«º®-³åÛÍ·º¸©«Ù ¶¦²º¸°Ù«º¿¦³º¶§¨³å±²ºñ
¬«w ú ³°Ñº Æ ô³å
"«-®ºå§¹¬¿Ó«³·ºå ú§º ®-³å«¼µ ¿¬³«º§¹¬«w ú³°Ñº¬ ©¼µ·º å °Ü°Ñº¨ ³å±²º

ïñ ¬ îèñ ¿¬³·º̧ ëêñ ¬®º̧


îñ ¬³ îçñ ¿¬³·º ëéñ ¬®º
íñ ¬³å íðñ ¿¬³·ºå ëèñ ¬®ºå
·±©º
ìñ ¬¼ íïñ ¬¼µ·º¸ ëçñ ¬¼®º¸ ¿±å¿±å©·º
ëñ ¬Ü íîñ ¬¼µ·º êðñ ¬¼®º ÛÍ·¸º
êñ ¬Üå ííñ ¬¼µ·åº êïñ ¬¼®ºå ®±©º

éñ ¬µ íìñ ¬°º °±©º êîñ ¬µ®º¸


èñ ¬´ êíñ ¬µ®º
çñ ¬´å íëñ ¬²º̧ êìñ ¬µ®ºå
íêñ ¬²º ²Þ«Ü屩º
íéñ ¬²ºå êëñ - ô§·º̧
ïðñ ¿¬¸
ïïñ ¿¬ íèñ ¬Ñº¸ êêñ ¶ úú°º
ïîñ ¿¬å íçñ ¬Ñº Ñ«¿ªå±©º
ìðñ ¬Ñºå êéñ Ù ð¯ÙÖ
ïíñ ¬Ö̧ ¿»³«º§°º
ïìñ ¬ôº ÛÍ·º¸ ìïñ ¬©º êèñ Í Å¨¼µå
ïëñ ¬Ö ô±©º ìîñ ¬¼©º ©±©º
ìíñ ¬µ©º êçñ Î ô§·º¸ ð¯ÙÖ
ïêñ ¿¬³¸
ïéñ ¿¬³º ììñ ¬»ºÇ éðñ â úú°º ð¯ÙÖ
ïèñ ¿¬³ ìëñ ¬»º
ìêñ ¬»ºå éïñ Ï ô§·º¸ Ũ¼µå
ïçñ ¬Ç¼µ
îðñ ¬¼µ ìéñ ¬¼»ºÇ éîñ ¶ y úú°º Ũ¼µå
îïñ ¬¼µå ìèñ ¬¼»º »±©º
ìçñ ¬¼»ºå éíñ Ì ð¯ÙÖ Å¨¼µå
îîñ ¬«º
îíñ ¿¬³«º «±©º ëðñ ¬µ»ºÇ éìñ É ô§·º¸ð¯ÙÖŨ¼µå
îìñ ¬¼µ«º ëïñ ¬µ»º
ëîñ ¬µ»ºå éëñ À Ì úú°ºð¯ÙÖŨ¼µå
îëñ ¬·º¸
îêñ ¬·º ·±©º ëíñ ¬§º
îéñ ¬·ºå ëìñ ¬¼§º §±©º
ëëñ ¬µ§º
¦©º ½ -·º ¦ Ù ô º ú ³¬¶¦³¶¦³
©½¹©úØ §-·ºå§-·ºåúͼ3 °³¬µ§ºªÍ»ºª¼µ¿±³¬½¹ ¿¬³«º§¹ ª¼µú³¬¿Ó«³·ºåú§º©¼µÇ®Í ¯´ú³¿úÙåÛµ©º3 ¿ª¸ª³§¹« °³c×±´±²º ¬§-·ºå
ª²ºå¿¶§ ßŵ±µ©ª²ºå §Ù³å¿§ª¼®¸º®²ºñ ¨µ¼·ºú³®¨¾Ö «®Y³¸Ò®¼ÕËÞ«Üåá »ôºÞ«Üåá Û¼µ·º·ØÞ«Üå®-³å±¼µÇ¿ú³«º3 §µöb¼Õªº¿«-³º®-³åÛÍ·º¸ ú·ºå
ÛÍÜ嫳 «®Y³¸±®¼µ·ºå«¼µª²ºå ±Øµå±§º½Ù·º¸ úÛ¼µ·º®²º¸¶§·º ±¼§ØD§²³Ä ¬Ø¸¦Ùôºú³¬¿Ó«³·ºå®-³å«¼µª²ºå ±¼»³åª²ºª³¿§ª¼®¸º®²ºñ
¨¼µ®ÏÏ®«
®« ¬Ûµ°³¿§öÛz𷺮-³åĬú±³å«¼µ§¹ ¨·ºúͳå°Ù³½Ø°³åú®²º¸¶§·º ¬³åª§º½¼µ«º ¬§-·ºå¿¶¦ú»º»²ºå®-³åª²ºå úúͼ¿§¬Ø¸ñ

¨·º¿§æ¿«-³ºÓ«³å§µöb¼Õªº®-³å
Òß¼©¼±Ï ±©·ºå°³¯ú³ Û¼µ·º·Ø¶§Õ ±µ½®¼»ºòòòòòòò ï
°¼®ºå¿ú³·º¶ùߺ ®§¹á ¯Ö©½µ±³úͼ±²º¸ ¬§·º·ôºòòòò çì
»³å®Ó«³å¿±³ ¬¿»³«º©¼µ·ºå öÜ©§²³úÍ·ºòòòòò îè
¿±Ù婼µå¬³å¶§·ºå¶½·ºå ¿ú³ö¹¬©Ù«º ¿¯å¦«ºð·º±²º¸
¿©³·º¬¿®ú¼«Ãÿö-³¸ð¹úÍ·º©»º££òòòòòòòòòòòò èï
¬§·ºòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íçî
Ãû©º«¿ª³·º ¬¬§º½Øú±²º¸ ¬c´å££òòòòòòòòòò ïîí
¨´å¯»ºå±²º¸ ¿ú±©;𹩮-¼Õåòòòòòòòòòòòòò ìðê
¿Ó««ÙÖ¦Ùôº Ƴ©º±¼®ºå½Ö¸ú±²º¸ ù§º½-§»ºå½-Ü¿«-³º ïèï
¬ß« ·Í«º¿§-³§·º®Íú±²º¸¬®Ï·ºòòòòòòòòòòò ìîë
Û¼µ·º·Ø¿©³º¬ªØ»²ºå©´ ¿ªå°³å½Øú¿±³ ¿»³ºðÜö-·º
°³¿úå¯ú³Þ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò îïí ±¼§ØD¬Ø¸¦Ùôº¬±Ùôº±Ùôº
ùµ©¼ô ¶®»º®³Û¼µ·º·Ø¿©³º«¼µ ©²º¿¨³·º¿±³®·ºåòò íðé ¬»³¿ú³ö¹ «³«Ùôº¿ú嬩٫º ¿ª¸ª³ú¿±³ ¿¯å
¿©³ºªÍ»º¿ú嬫-¼Õ嶧ձ²¸º ¶®»º®³¸Û¼µ·º·Ø¿úå±µ½®¼»º íêí §²³ú§ºòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò çë
°°º¿úå±³®« Û¼µ·º·Ø¿ú姹 ¬¶®·º«-ôº±²º¸ ¶®»º®³ ±«ºúͼ©¼µÇÄ þ³©º±¿¾³ ¿ª¸ª³±²º¸ ±¼§ØD§²³ ïîë
ß¼µªº½-Õ§ºð»ºÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ìéí ¿«-³«º¬®-¼Õå®-¼Õ忪¸ª³¿±³ §²³òòòòòòòòòòíïê
©¼«-±¼¬§º ¬ú§ºú§º «®Y³¿¶®Þ«ÜåÄ ¬©Ù·ºå§¼µ·ºå«¼µ ¿ª¸ª³¶½·ºåòòòòòòòíîí
ª´Ç¬¿Ó«³·ºå ¿ª¸ª³¿±³ ¬©©º§²³òòòòòò ìíð
®ÆO¼®§ý¼§ù¹¿½æ ¬ªôº¬ª©º«-·º¸°Ñºòòòòòòò ïëê
®öÚª³ô´ ¬½®ºå¬»³åòòòòòòòòòòòòòòòòò îéì ªµ§º ·»ºå¿¯³·º©³ ¬¶¦³¶¦³
°Üå§Ù³å¿ú姲³òòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íìì ú±Øåµ ®Í»åº ¬¿¶½ ¿·Ù°³ú·ºåòòòòòòòòòòòòòòòòòòïíê
¿¶®³«º§¼µ·ºå ßµùx±³±»³òòòòòòòòòòòòòòòòòìëç °Üå§Ù³å«µ»º±Ùôº¿ú嫼µ ¬«-¼Õ嶧ձ²º¸ ªµ§º·»ºåòòòòòíéì
±µ½ µ® ð·º ¿Ó«³·ºå°Øµª·º ¬³åª§º½-¼»ºðôº ¿§-³ºúÌ·º¦Ùôº
¬¯¼µ¬¿¶§³®§¹±²º¸ ±cµ§º¿¦³º¶§Æ³©ºòòòòòòòò íê ¬¿®ú¼«»º©¼µÇÄ ¬®-¼Õå±³å «°³å»²ºåòòòòòòòò ïë
Ãö§Õ©º¶§Õ©ºÅ´3á ¿§æ®´¨´åª²ºå ¶§Õ»ºå¶§Õ»ºå®²ºúÍ·º¸££ îîé ú»º±´«¼µ ª«º»«º®Ö¸ ½µ½Ø«³«Ùôº»²ºåòòòòòòòòòïèë
«µ»ºå¿¾³·º¿½©º ùµ©¼ô§¼µ·ºå©Ù·º ¿§æª³±²º¸ «ß-³ ª´±¼®-³å¿±³ «°³å½µ»º°³åòòòòòòòòòòòòòòòíìç
©®-¼Õåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íìè ±®¼µ·ºåð·º ¶¦°ºú§º©½µ«¼µ¬¿¶½½Ø±²º¸ ¿¶§å§ÙÖòòòòòòìíë
¦ÙÖ˦ÙÖËÛÙÖËÛÙÖË ©Üå®×©º±²º¸ ±Ü½-·ºå®-¼Õåòòòòòòòòòòòò ìðï ¿ª³«Ü¨µ§ D©º ª´©¼µÇƳ©º
©¿¶®ú§º¶ ½³å ¿ù±®-³å ¬¿»³«º©¼µ·ºå ôѺ¿«-å®× ®¿§æ®Ü« ¨Ù»ºå«³å½Ö¸¿±³
«®Y³¿§æ©Ù·º ÛÍ·ºå±Ü姻ºå ¬¨Ù«º¯ØµåÛ¼µ·º·Øòòòòòò é Û¼µ·º·ØÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòçç
Ñ¿ú³§Ä °°º©ª·ºåÛ¼µ·º·Øòòòòòòòòòòòòòòòò ìî ±³±»³¿©³º §-ËØ ÛÍØǧص±®¼µ·ºåòòòòòòòòòòòòòòòòïêð
©©¼ô¬Þ«Üå¯Øµå «®Y³¸ª´¿»«Î»ºåòòòòòòòòòòò ëè «®Y³¸©·ºå®³®× ¿ª-³¸»²ºå¿ú嫼µ ¿¯³·ºúÙ«º½Ö¸¿±³
¬¿úÍË©µ¼·ºåÄ ÃÃß·ºå»°ºÒ®¼ÕË££òòòòòòòòòòòòòòòò ïéç ²Üª³½ØÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ïèç
¬¿®ú¼«»ºÄÃïٰºÆ³ª»º££òòòòòòòòòòòòòòò îïê ¬¼Û¼lôÛ¼µ·º·ØÄ ¿úÍå¿Å³·ºå ¬ô´ð¹ù ¬¿©Ù嬿½æ®-³å«¼µ
ż®ðÛ[³¿©³·º¿°³·ºå®Í Û¼µ·º·Ø«¿ªåòòòòòòòòòòíïì ¿¦³º¶§±²º¸ ±«&©ª«Ú³úͲºÞ«Üåòòòòòòòòòòòìëë
Ãë±²ºå¶§²º££òòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ìïî ¶§²º ¿©³º±³ú»º ¬¿¶½½Ø
¬¼Û¼lô¶§²¸º$ Òß¼©¼±Ï©¼µÇ ¿úÍåÑÜ嬿¶½°¼µ«ºú³¿ù±òò ìïé
¶®»º®³Û¼µ·º·Ø ¬°¼µåúÄ °«º®×ªµ§º·»ºå ¦ÙØËÒ¦¼Õå¿úå °Ü®Ø«¼»ºå
±°º§·º§»ºå®³ªº ©¼ú°<³»º Þ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò îèë
¿ú±Æ·ºá ±¼µÇ®Åµ©º ¿ú§¼¿©³«ºòòòòòòòòòòòò îð c¼µú³å«¼µå«Ùôº®×®Í¿§¹«º¦Ù³åª³±²º¸ »©º§±§´¿Æ³º§ÙÖ ìîè
ßŵ ± µ © °°º © ®º å
"«-®ºå©Ù·º ®-³å°Ù³¿±³¶§-»³©¼µÇ«¼µ ¿¶¦úÍ·ºå¨³å¿§±²ºñ °³c×±´±²º ®¼®¼®²º®Ï®Í©º®¼3 ¬±¼Mк¬¿¶¦á ßŵ±µ©¬¿¶½
®²º®Ïä«ôº¿»Ò§Ü«¼µ ®Í©º¿«-³«º©·ºÓ«²¸ºú»º ¿¬³«º§¹¿®å½Ù»ºå®-³å¶¦·º¸ °°º©®ºå¨µ©º±·º¸¿§±²ºñ ¬«ôº3 ¬¿¶¦®¿§åÛ¼µ·ºúͼ¬Ø¸
/Ì»ºå¨³åú³°³®-«ºÛͳ©Ù·º ¶§»ºª²º¦©ºc׿ª¸ª³ú»º ©µ¼«º©Ù»ºåú¿§±²ºñ

ïñ ù»ºå²Õ¶®°º«¼µ ½Ù3 ©²º¿»¿±³ ¬â®³ î Ò®¼ÕËĬ®²º ¿§¹·ºå©Ù·º±²º¸Ò®¼ÕË«¼µ ±·º±¼±¿ª³òòòò ïï


îñ Òö¼Õź»«w©º©¼µÇ±²º ±«ºúͼ±«º®Ö¸ ½§º±¼®ºå¬¿§æ ®²º±¼µÇ ªÌ®ºå®¼µå¬°¼µåúÓ«±»²ºåñòòòòòòòòòò îî
íñ °«³å¿¶§³¿Ó«å»»ºå ©Ü¨Ù·± º «´ ¼µ ±¼ª§¼µ ¹±ª³åñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íç
ìñ ¿ß³¸°©»ºÒ®¼ÕË«¼µ ¬¾ôº¿Ó«³·º̧Ãì¿®ú¼«»º¬«º±·ºåÒ®Õ¼ Ë££Åµ ¿½æ±»²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòò ëï
ëñ Ñ¿ú³§©¼« µ ĺ ¬úͲº¯µåØ ¶®°º«µ¼ ±¼ª± ¼µ ¿ª³ñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò êí
êñ ªÏ§º°°º¦¼¬³å ô´»°º«¼µ ¬¾ôº¿Ó«³·º̧ ß¼µÇŵ ®Í²¿º̧ ½æ¨³å§¹±ªÖñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò èð
éñ Ñô-³Ñº§-Ø®-³åúͼ¿±³ Ò®Õ¼ Ë¿©³º¿Å³·ºå«³å ¬¾ôº»²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòïðî
èñ Ãÿ¬ÒùÜô«º©°ºÄ ¾µú·º®££Åµ ©Ù·º¿±³Ò®¼ÕË«¼µ ±·º±±¿ª³ñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòïïé
çñ }©ªÜÛ¼µ·º·ØÄ §È®¯ØµåÛÍ·º̧ ¬¿«-³Óº «³å¯Øµå ¾µú·º«¼µ ±¼ª¼µ§¹±ª³åñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòïíð
ïðñ ßµùxÅ´¿±³ ¬®²º«µ¼ ®²º±²º̧ §µöb¼Õªº ½Ø¨µ« ¼ º±»²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòïìè
ïïñ ¶®»º®³Û¼µ·º·± Ø µÇ¼ ßµùx±³±»³ ®²º±Ç¼µ §-ØËÛÍØǪ³§¹±ªÖñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòïêé
ïîñ ¾µú³å±½·º±²º ¾µú³å¶¦°ºªÏ·º ¬¾ôº¿Ó«³·º¸ ú³ÆÒö¼Õź¶§²º±¼µÇ ÑÜå°Ù³ä«±Ù³å½Ö¸±»²ºåñòòòòòòòîðî
ïíñ ÒßÖ©¼µ«º¬©Ù·ºå𻺱²º ªÌ©º¿©³ºð»ºÞ«Ü忪³«º ú³¨´å®Þ«Ü忱³ºª²ºå ¬¾ôº¿Ó«³·º¸ §¼µ3
¬¿ú姹±»²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòîîë
ïìñ «®Y³¸¿©³·º¦«º¶½®ºå©Ù·º ¬Þ«Üå¯ØµåÒ®¼ÕË«¼µ ±·º±¼§¹±ª³åñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòîíì
ïëñ ¬°*ª®º ¬ô´ð¹ùÜ©© ¼µÇ Ù·º ¬°º§ÙÖ¿©³º ¾ôºÛ°Í º®-¼Õåúͱ
¼ »²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò îìë
ïêñ §È®¯Øµå ¶®»º®³«³©Ù»ºåcµ§ºúÍ·º«¼µ ®²º±´ °Ü°Ñºc¼µ«º«´å½Ö̧§¹±ªÖñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò îëê
ïéñ ¶®»º®³Û¼µ·º·Ø©Ù·º ßú·ºö-Üö¼µÐºå ¬ô´ð¹ù¶§»ºÇ§Ù³å¿¬³·º ®²º±´¿¯³·ºúÙ«º½Ö¸±»²ºåñòòòòòòòòòòòòîéè
ïèñ ¾Ü嫼µ ®²º±²º¸¿½©º¬½¹« °©·º©Ü¨·Ù ½º ¸± Ö »²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòîçì
ïçñ ®-«º½»ºå¿§ªØá ®²º±´®Ïª«º®½Ø3á Æú§º§-«º¬©Ù·º$ ÆÙÖ±©¼;«¼µ ¬³å¨³å Þ«¼Õå°³å½Ö¸ú¿±³ ¯ú³¿©³º«¼µ
±¼ª§µ¼ ¹±ª³åñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòíðí
îðñ Ѭµ3 ¬¿«³·º·ôº®-³å ¿§¹«ºªÏ·º Û¼µÇ©¼« µ º¿±³ ±©;𹫼µ ±¼§¹±ª³åñòòòòòòòòòòòòòòòòííî
îïñ ®·ºå ë ¯«º©¼µ·º ®¼¦µú³å¿¶®y³«º¶½·ºå ½Øú±´«³å ®²º±´»²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòíëí
îîñ ¨Ù»© º åص ®Í ¨¼§º¯åص ±¼µÇ¿ú³«º¿¬³·º Þ«Õ¼ 姮ºå½Ö̧±´«¼µ ±·º±¼§¹±¿ª³ñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòíêî
îíñ ¾µú³å§Ù·º̧®²º̧ «®Y³Åµ©º®Åµ©ºá ®²º±²º̧ §µß_»¼®¼©¶º ¦·º̧ ±¼ú±»²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòíéð
îìñ ô½µ¬½¹ ¬¼Ûô ¼l Û¼µ·º·Ø©Ù·º ¾Ø¾ µ µ·¼ º¶§²º»ôºÅ´3 úͼ§¹¿±å±¿ª³ñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòíèé
îëñ ¾µ®r°å¼µ Å´±²º ®²º±²º̧»©º ¬®-¼Õ嬰³å ¶¦°º±»²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòíèç
îêñ ®Í©ºMк¬ªÙ»º¿«³·ºå±²º¸ Òß¼©¼±Ï Û¼µ·º·Ø¶§Õ±µ½®¼»º °³¿úå¯ú³Þ«Ü嫼µ ±¼ªµ¼§¹±ª³åñòòòòòòòìðì
îéñ «®Y³«¼µ ±¿¾Ú³¶¦·º¸ §È®¯Øåµ §©º¦´å±´«³å ®²º±»´ ²ºåñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòìïï
îèñ ®²º±´Ç¬³å ú²º°´å¿ú嶽ôº ¨µªµ§º¿±³ cµ§º§Øµá cµ§º©µ©µ¼Ç«¼µ ®¿ù¹»³åŵ ¿½æ§¹±ªÖñòòòòòòòòòòìîï
îçñ ¿ªÍ³º«³å§ÙÖ¿©³º øð¹÷ ¿¨³·º¶§²¸º§ÙÖ¿©³º«¼µ ®²º±´Ç¬³å ¬°ÙÖ¶§Õ3 «-·ºå§½Ö¸§¹±»²ºåñòòòòòòòòò ìíç
íðñ ®±¼µå±«Ú»ºåÛÍ·¸º «¨¼»± º «Ú»ºå ®²º±Ç¼µ ¶½³å»³å§¹±ªÖñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòììê
íïñ ªÙ©ºª§º¿ú嫼µ ªØ×Ë¿¯³º¬³å¿§å¿±³ ¶®»º®³®-¼Õå½-°º°³¿úå¯ú³Þ«Ü嫼µ ±·º±¼±¿ª³ñòòòòòòòò ììé
íîñ ô·ºåÄ °Ù®ºåú²º±©¼;«¼µ Òß¼©¼±Ï©¼µÇ«§·º ¿ªå°³åú±²º¸ ¶®»º®³°°º±´Þ«Ü嫼µ ±¼ª¼µ§¹±ª³åñòòòò ìëð
ííñ ¿¨úð¹ù ßµùx±³±»³¿ú³·º«¼µ ùµ©¼ô¬Þ«¼®º ¨Ù»ºå¿¶§³·º¿°½Ö¸±´«³å ®²º±´¶¦°º±»²ºåñòòòòòò ìëí
íìñ Ãÿ©³·ºå«¼µ®¿¦³«º ¿©³·º«¼µ¿¦³«º±²º °¼»º¿«-³«º¬±Ù·º ±Üªð·º££ ŵ Ñù¹»ºå©Ù·ºú°º¿°±´«¼µ ±¼ª¼µ§¹
±ª³åñòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ìêç
Û¼·µ º·¶Ø §Õ ±µ½®¼»º ¿ª³¸ ßÜåß³åßúÙ©º
avmhAD;Am;A7Gwfonf owif;pmavmurS EdkifiHa7;avmuodk\ul;ajymif;um 0ef-uD;tjzpf wdkif;jynfwm0efudk
ausjyGefpGm xrf;7GufcJhI jAdwdo~0ef-uD;csKyf csmcsD. jcD;usL;jcif;udk cH,l77SdcJhonf? rnfonfhaqmif7Guf-udK;yrf;r=
rsm;a-umifh xdkokd\ jcD;rGrf;cH7yHkudk zwf&=avhvmayvdrfhrnf?

AD;Am;A&Gwf/ avmh(c7pf 18^9 zGm;)? ?jAw d o d ~


EdkifiHjyKokcrdef owif;pmwdkufydkif7Sif avmhAD;Am;A7Gwf
bGJ\cH 0DvsHrUqGJ tdkufuif;onf 18^9 ckESpf arv25
7ufae\wiG u f ae'gEdik if H tGeaf w;7D;,d;k jynfe,f/ ary,f
jrdK\Y zGm;jrifavonf? ol.zcifrmS y7ufZADwD;7D;,ef;
*d+
k ;f 0if "Rq7mwOD;jzpf.? tdu k u f if;onf touf20
t7G,fuyif [JvzufjrdK\wGif pD;yGm;a7;vkyfief; pwif
vkyu f dkifcjJh yD;aemuf wdk;wuf-uD;yGm;vmaomtcg/ rGef;
x7D;atmjrdK\odk\ ajymif;a7G\ vkyu f dkifcJhjyefonf? touf
28 ESpft&G,fwGif pawmhy&GJ HkY ta7;yg t7ma7mufol
jzpfvmcJ. h ?
1910jynfEh pS fwiG f rGef;x7D;atm b+f-uD;u uae
'gEdik if H bdvwfajrpuf&-kH uD; 3 ckukd yl;aygif;a7; twGuf
pHkprf;7ef tdkufuif;tm; cef\xm;onf? xdkvkyfief;udk
aqmif7u G cf 7Jh mwGif uae'gEdik if 7H Sd bdvwfajr puf&t kH m;
vHk; yl;aygif;a7;udkyg aqmif7GufcJhavonf? ,if;odk\
aqmif7u G o f nfudk uae'gEdik if o H l Edkiif oH m;rsm;u vH;k 0
rauseyf-uay? owif;pmrsm;rSvnf; tjyif;txef
a7;om;uef\uGufc-Jh u.? rnfo\dkyifjzpfap ol.aqmif
7Gufr=a-umifh bdvwfajrpufrsm; aiGa7;a-u;a7; tajc jAdwdo~ owif;pmavmuwGif xif7Sm;ausmf-um;onhf
taeaumif;rGefvm&Hkru tdu k fuif;udk,w f dkiv
f nf; a7F avmhAD;Am;A7Gwf
'*®g;aygifwoef;cef\ -uG,0f olb0odk\ a7mufvmonf?
xdEk SpfwiG yf if tdkufuif;onf t*®vefjynfo\dk ajymif;a7F\
um Edik if aH 7;avmuod\k 0ifavonf? tpd;k 7tzGJ\rSEkwfxu G I f ‘‘a';vD;tdypf y7uf’’ owif;pm
1910 jynfhESpf 'DZifbmvwGif ygvDreftrwftjzpf udk udk,w f kid t
f yk cf sKyv f yk u f idk cf 7hJ m owif;pmrSm vl-udKuf
ta7G;cHum twdkuftcHacgif;aqmif Adkemavm. t rsm;vmojzifh apmifa7 wkd;wuf xkwfa0cJh7onf?
wGif;a7;twGif;0eftjzpf aqmif7GufcJh. Adkemavm. 1921ckEpS wf iG f ‘‘qef;a';tdypf y7uf’’owif;pmudk wnf
cspfcif,Hk-unfr=udk cH,l7olvnf;jzpfonf? 1911 ck axmifchI J aemufr-umrD ‘‘tD;Aeif;pwif;'wf’’owif;
ESpfwGif qmbGJ\csD;jr|ihfolaumif;jyKjcif; cH7onf? yXr pmudk 0,f,v l kyu f ikd cf hjJ yefavonf?
uBmppftwGi;f u ol.aqmif7Gufcsufrsm;a-umifh -o 1929 ckEpS w f iG f AD;Am;A7Gwo f nf Edik if aH 7; e,fxo
J \kd
ZmwdUr -uD;rm;vmum 1916 ckESpw f Gif AJ7eG feuf t jyef0ifvmjyD;aemuf jAdwdo~ EkdifiHawmftwGif; vGwf
qifhtwef;odk\ wd;k jr|ihcf ef\tyfjcif;cH7jyD;aemuf 191^ ck vyfpGm ukefo, G fa7;udPudk txajrmuf atmifjrifap
ESpfwGif AJ7eG f AD;Am;A7Gwt f jzpf olaumif;jyKjcif; cH7av 7ef -udK;yrf;aqmif7u G af vonf? xdt k a7;wGif ol.0g'
onf? xdt k cgrSpI avmhAD;Am;A7Gwf[k wGicf ho J nf? udk axmufcHaom ygvDreftrwfavmif;rsm;udk ol.
1918 ckESpfwGif avmhAD;Am;A7Gwfonf jyef-um;a7; owif;pmrsm;u tm;ay;ulnDco hJ nf?
0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7avonf? ppfjyD;aomtcg 1940jynfEh Spf arv 147ufae\wiG f jAdwdo~0ef-uD;

1
AD;v,mhô a*smh AkZGef

csKyf csmcsDu avmhAD;Am;A7Gwftm; av,mOfysH xkwf 1620 jynhEf pS w f iG f AD;v,mhonf tm;bG\J7 7yfwvef
vkyaf 7;Xme 0ef-u;D tjzpf cef\xm;vdu k f7m ol. aqmif pm;. orD;jzpfol wEkdifiv H ;Hk wGif tcsr;f omqH;k tarGcH
7Gufcsufonf txl;atmifjrifojzifh csmcsDuyifv~if trsKd;orD;ESihf vufxyfonf? a0vrif;om; csm;ESihf
avmhAD;Am;A7Gwfonf ppfav,mOfysHrsm;udk rsufvSnfh pydef rif;orD;wk\d vufxyf7ef tm;bG\7J A7Pwkpd m;u aph
jyovdk xkwv f yk vf u kd o f nf[k jcD;rGr;f cJ7h .? 1941 ckEpS f pyfaepOfwiG f csm;tm; pydeEf dik if H r'7pfjrdK\awmfo\kd ukd,f
arvrStpjyKI avmh AD;Am;A7Gwo f nf axmufyahH 7;Xme wkdifoGm;a7muf aphpyf7ef Awfuif*rfpm;u aoG;aqmif
0ef-uD;tjzpf aqmif7GufcJh7m 1942 ckESpfwGif tiSm;cs onf? ol. aoG;aqmifcsuft7 csm;vnf; r'7pfjrdK\
ta-uG;ay; Oya'qdkif7m jAdwdo~tkyfcsKyfa7;rSL;tjzpf awmfo\dk Awfuif*rfpm;ESit fh wl oGm;a7mufonf? ok\d7m
tr=xrf;7ef tar7duefjynfaxmifpo k \dk apvFwfjcif;cH7 wGif Awfuif*rfpm;. armufrmpGm qufqHr=a-umihf
onftxd jzpfonf? 1943 ckESpfrS 1945 ckESpftxd vufxyfa7; tpDtpOf rajyrjypfjzpfum ysufjym;cJ7h &Hk
wHqyd fawmf0ef-uD;tjzpf cef\tyfjcif;cHc7Jh onf? 194^ck ru pydeEf iS hf jAdwed fEikd if Hw\kd ppfjzpfymG ;cJ7h onf? ok\daomf
rS 1953 ckESpt f xd e,l;A7ef;ZGpw f Uodv k f t"dywdt vnf; AD;v,mhtay:bk7ifESifh a0vrif;om; csm;wkd\.
jzpf wifajr|mufjcif; cH7onf? wd7k eG w f w kd Uodvk f/ armifh txif-uD;r=onf ysufjy,f oGm;jcif; r7Sd&Hkru 'sLbGJ\
tvDqefwUodv k w f \krd S Oya'yg7*lEiS fh pmayyg7*lb\JGx;l jzihfyif wkd;wufjcD;ajr|mufjcif; cH7avonf?
rsm;udk toD;oD; jcD;jr|ifhjcif;vnf; cH7onf? 1625ckESpf rwfvwGif yXr*sdr;f bk7ifuHuek fI csm;
avmh AD;Am;A7Gwfonf ‘‘atmifjrifr’= ’/ ‘‘Edkiif aH 7;o rif;om;onf yXrcsm;bk7iftjzpf eef;wufonf? xkd
rm;ESihf ppf’’/‘‘Edik if aH 7;orm;ESihf owif;pmavmu’’/ ‘‘jAd ESpf arvwGif r'7pfjrdK\o\dk oGm;pOfuawG\cahJ om jyifopf
wdo~tifydki, f m. obm0tajctjrpfrsm;’’/ ‘‘uHudk rif;orD; [ife7Dtufwm rm7D,m;ESiv fh ufxyfz\dk aphpyf
r,HkESih’f ’/ ‘‘atmifjrifa7;twGuf aomhok;H csu’f ’ paom 7ef csm;bk7ifu AD;v,mhtm; apvFwjf yefonf? aemuf
pmtkypf mwrf;rsm;pGm a7;om;xkwfa0cJhonf? ESpw f iG f AD;v,mhtm; pydeEf idk if H au;'pfjrKd \udk wku d cf u
dk 7f ef
acgif;aqmifapvFwfvu kd 7f m ta7;&=H;edrfo h jzihf ygvDref
AD;v,mhô a*smh (c7pf 1592 1628) ? ? t*‡vdyf vFwfawmfu tjyif;txef jypfwif&=wfcsjcif; cH7aomf
eef;wGi;f om;/ bk7ihftcspfawmfESihf EkdifiHjyKock rdef a*smh vnf;/ bk7ifu ygvDrefudk zsuo f rd ;f ay;vku d o
f jzihf AD;v
AD;v,mhudk 1592 ckEpS f -o*kwv f 287ufae\wiG f vufp ,mh csrf;om7m 7cJhonf?
wm&=dif,me,f A&kpADjrdK\wGif zGm;jrifonf? qma*smhAD; xkdjyif AD;v,mh. armufarmufrmrm jyKrlr=rsm;
v,mh. 'kwd,om; jzpfonf/ a-umihf r-umrD t*‡vefEiS hf jyifopfwd\k ppfjzpfonhf t
AD;v,mh 13ESpt f 7G,wf iG f zcifjzpfou
l ,G v f eG o f nf? ajctxd a7mufc7hJ onf? 162^ ckEpS w f Gif jyifopftpk;d 7
touf 18ESpfwiG f jyifopfEkdiif Hokd\ oGm;a7mufI 3 ESpf tm; awmfvSefae-uaom [sL;*sEd;k wkd\ tckdit f rm wyf
r~aexkdiu f m uk, d fvufavhusifah 7;zufwGif txl;oif pG7J m &kd7, S cf w
H yfjrdK\o\dk AD;v,mhtm; vufeuf tajrmuf
,lwwfu`rf;cJo h nf? yifud, k &f kyf7nfuvnf;vSI trl tjrm;jzihf tultnDoGm;7ef apvFwfvdu k f7m [sL;*sEkd;
t,modraf rG\ol jzpfonht f jyif/ uk, d v
f ufavhusio fh jl zp wk\u d tulrcHonht f jyif jrKd \o\ydk if r0if7ef wm;jrpfojzihf
fojzihf ukd,f[efvSaom AD;v,mhtm; yXr*sdrf;bk7if AD;v,mhonf aemufqkwfc7Jh onf? ([sL;*sEk;d „&=?)
onf tvGefEpS fouf cspcf ifawmfrlonf? bk7ifu cspf r-umrD &kd7S,fjrdK\okd\ wzefoGm;a7muf7ef ykd\prpfjrdK\wGif
cifjrwfEkd;pGmjzihf ac:onhf pwDeD[laomtrnfjzihf vl tpDtpOfrsm; jyKvkyaf ecJph Of 7mxl;cef\xm;r=ESifh pyfvsO;f
odrsm;cJoh nf? r-umrD tm;bGJ\7qRm;qufudk qufco H l I ol\tay: rausreyfjzpfaecJhaom *`ef zJvwefqko d l
tjzpf ajr|mufpm;cH7onf? 1618 ckESpfwGif AD;v,mh ppfAdv k u f av; wOD;u vkyf-uHojzihf 1628 ckEpS f -o
onf qmbG\Jjzihf olaumif;jyKc7H &Hkru rm;uGpb f \J7G Awf *kwfv 23 7ufae\wGif uG,fvGefonf?
uif*rfpm;tjzpf jcD;jr|ihfjcif;cH7onf? 2 ESpftwGi;f bk
7ifrif;jrwfonf AD;v,mhtm; bG\Jx;l /*k+x f ;l /7mxl;-uD; AkZeG ?f ?AkZeG o f nf u7yfpaw;pD;ac: tcGrH m oW0g
rsm;jzihf pkykjH cD;jr|ivhf du
k f7m bk7ifrif;jrwfyif vltrsm;. rsdK;aygif;wGif tjrD;7Snfaom taumifrsdK; jzpfonf?
jypfwif &=wfcsjcif; cH7&Hkru/ rvkdrkef;xm;jcif;yg cHcJh ,if;onf ueef;ESifh wrsdK;wnf; jzpfonf?
7onf? AkZGeftrsdK;rsdK; 7Sdonf? ,if;wdk\rSm AkZGefwkyf/ AkZGef

2
AkZGef

ausmh/ AkZGeq f w d f/ AkZGefusm;/ ausmufAkZeG f ponfwk\djzpf uav;onf a7atmufodk\qif;um usupf m;avonf?


-uonf? xdrk pS I AkZeG fwkyfonf touf-uD;vmonfESifhtr~ w
AkZeG fwkyfonf 2 aytxdyif 7Snfwwfonf? tcsdK\ jznf;jznf;-uD;vmI tav;csdefvnf; pD;vmonf?
AkZGefwkyf-uD;rsm;rSm 35 aygiftxdyif tcsdef pD;wwf AkZeG fwkyo f nf woufvHk; TtcGHEiS cfh snf; aeoGm;
onf? ud, k x f nfonf vH;k I tpdwt f ydik ;f 6 ck qufpyf onfr[kwaf cs? r-umc+ tcGv H o J nf? yXr wESpo f m;
xm;ouJhodk\jzpfaeonf? udk,af y:wGif tjyma7mifcyf twGif; 14-udrfrS 1^-udrftxd tcGHvJonf? aemuf
ajymifajymif tcGHrm zHk;tkyfaeonf? tjrD;rlum; ,yf -uD;aomtcg wESpw f -udrv f o
J nf? AkZeG fwkyo f nf tcGH
awmifozG,f um;aeonf? OD;acgif;xdyw f Gif 7Snfvsm; vJawmhrnf7adS omtcg ueef;uJo h \ykd if vHjk cKH pw
d cf s7aom
aom trSit f *®g 2ck7Sdonf? ueef;uJhodk\yif ajc 5pHkyg ae7maumif;wckudk r7t7 7SmazGpjrJ jzpfonf? ol.
I yXrtpHkudkvufr[kac:onf? vufrwzufrSm-uD; 7Snfvsm;aom trSift*®gjzifh awG\or~ taygufrsm; t
I wH;k aomoGm;rsm; yg7SdjyD;v~if ,if;vufrjzifh rdrd. xJodk\ xdk;oGif;prf;oyfjcif;jzifh oifhawmfrnfhtayguf/
tpmudk -udwaf csonf? usev f ufr wzufrmS ao;i,f odk\r[kwf ‘‘wGif;’’ udk7SmazGonf? xdk;prf;-unfhaom
I c`efxufaom oGm;rsm;yg7Sdum tpmudk udkufjzwf taygufxJwGif rnfonfhab;tM7m,fr~ r7S[ d lI pdwf
7ef toH;k jyKonf? AkZGefwyk . f 0rf;ydu
k fwGif a7ul;t*®g csavmufrS wGif;atmif;jcif;tr=udk jyKavonf? wGif;
i,frsm; yg7Sdonf? a7ul;7mwGif ,if;wdk\ukd avSmw f uf atmif;,if;yif AkZeG w f yk o f nftjyif;txef wGe\fvrd f v=yf
rsm;ozG,f toHk;jyKavonf? 7Sm;um ta7cGHvJ7onf? ta7cGHvJ7onfrSm tcGHrm
AkZeG w
f yk o f nfwom;v~iOf aygif; 5ô000 rS 100ô000 -uD;rsm;udk udk,frS jyKwfxGufoGm;atmif tjyif;txef
txd Owwfonf? ,if;Orsm;udk 0rf;ydkuf7Sd a7ul; -udK;yrf;7onfjzpf7m tm;ukefyifyef;vSonf jzpfaom
t*®gi,fuav;rsm;wGif ap;uyfaom aumfwpfrsdK;jzifh a-umifh AkZeG w f yk o
f nf tcGu H `wo f nft h cg acWr~ rv=yf
tjrJuyfaeatmif o,faqmifxm;-uonf? 11 vr~ r,SufEdkifbJ arhajrmIyif oGm;7Smwwfonf? odk\aomf
-umaomf Orsm;rS AkZGefwkyfuav;rsm; aygufzGm;vm topfay:aygufvmaom ta7cGH twefi,f rmvmonf
onf? trsm;tm;jzifh aEGul;7moDwGif OrSaygufavh7Sd ESifhwjydKifeuf tm;tifwzef jyefvnfjynfh0 vmav
onf? aygufpwGif AkZGefwyk u f av;onf wvufr. onf? ta7cGHa[mif;uGmI tcGHopf rmausmvmjcif;
4 yHk 1yHkcef\ 7Snfonf? OD;acgif;-uD;I tjrD;i,fonf? r7Srd t
D csed wf iG f 7efow
l \ukd kd txl;owdxm;Iae-u7onf?
AkZeG w
f yk uf av;onf ud, k x f nf i,fonfuvGI J t7G,f AkZeG w
f yk of nf a7xJwiG f ,ufum,ufumjzifh av;
a7mufjyD; AkZeG w f yk -f uD;ESihf yHyk ef;o!efwax7wnf; wl av;rSerf eS f oGm;avh&o Sd nf? od\k7mwGif wpHkw7m ta7;
onf? 7ufoWywftenf;i,f-umaomtcg/ AkZeG w f yk f -uD;aom udP-uHKvmv~if a7xJo\dk vsifjrefaom t7Sdef

yifv,fwGif; usufpm;avh7Sdaom ykZGef-uD;rsKd;

3
AkZGef

yifv,fwGif AkZGefzrf;7mY AkZGefpmtkd;rsm;ukd Tokd\yifv,fwGif;csI zrf;,l7onf?

jzifh aemufjyefypful;avh 7Sdonf? wcgw7H cyfusJusJ AkZGefqdwfESifh AkZGefausmhrsm;udk tcsdK\u r-uD;xGm;


oGm;I wcsuw f csuf ckefwwfao;onf? oGm;7mae7m ao;aom AkZGefwkyf[k xif-uonf? xif-uonfh t
YwGi;f rsm;awG\v~if olw\k. d vufr-uD;jzifh E=ud pf rf;-unfh a-umif;rSm trSww f rJ-h unfu
h t-uD;tao;rSvI JG yHyk ef;
wwfonf? 7efou l akd wG\ygu vufrjzifh n|yyf pfavonf? o!efcsif; wlaoma-umifh jzpfavonf? odk\7mwGif
7F\HEGHxlxyfaom ae7mrsdK;wGif AkZGefwkyfudk awG\7cJ ,if;wd\kY vG,fulpGm cGjJ cm;Edkifaom tcsuftvufrsm;
onf? ,if;wdk\onf ausmufawmifxx l yf aygrsm;aom 7Sdonf? AkZGefqdwfonf t-uD;qHk; 3 vufrtxdom
urf;ajc a7wdrf7m ae7mrsm;udk txl;ojzifh -udKufEpS f -u;D I/ AkZeG af usmo
h nf 5 vufrtxd -u;D onf? ,if;wd\k
oufwwfaomfvnf; a7euf7m t7yfrsm;wGifvnf; . tjrD;ESifh 0rf;ydkuf7dS a7ul;t*®grsm;onf t7G,Ef Sihrf
awG\7wwfonf? tWvMdwo f rk]7mzuf7Sd tar7duef vdu k af tmif-uD;onf? wwd,ESihf pwkštqufY ud, k f
urf;ajcwav~mufwGif awG\7aom AkZGefwkyfrsdK;onf vHk;auG;I ausmcHk;aeonf? qGJqef\onfhwdkifatmifyif
uBmay:wGif t-uD;qHk;rsdK; jzpfonf? Oa7mywdkuf cyfcHk;cHk; jzpfaeavonf? AkZGefqdwfonf ta7mifrGJI
urf;ajcwav~mufwGif awG\7aom AkZGefwkyfrsdK;rSmrl tndKpuf7Sdonf? AkZGefausm\onf pdrf;jyma7mif 7SdI
tar7duef AkZGefwkyfavmuf r-uD;acs? yifv,fAkZGef tndKpufygonf?
wkyrf sKd ;wGif tmz7duwkduf *Gwf'[kyt f il urf;ajcwGif AkZGefqdwfESifh AkZGefausmhudkvnf; waumifESifh w
awG\7aom AkZeG fwkyfrsdK;onf ti,fqHk;jzpfonf? EdkifiH aumif cGjJ cm;7ef rcJ,Of;acs? AkZeG fqdwf. OD;acgif;xdyf
t7yf7yf7Sd jrpfacsmif;wd\krS zrf;,l77Sdaom a7csdKAkZGew f yk f wzufwcsurf S ,kefem;7Gufuho J dk\ raysmhvGe;f rrmvGef;
wdk\rSmrl t-uD;qHk; 8 vufrcef\om 7Sdavonf? aom tjym; 2ckxdk;xGufI/ ,if;tjym; 2ckteD;Y tm
AkZGefqdwfESifh AkZGefausmhrsm;rSmrl AkZGefwkyf-uD;rsm; &HkrSif 2ckESifhrsufpd 2ckt-um;Y cuf7if;cGuJhokd\aom
uJo h \kd a7euf7m yifv,fwiG f rawG\7bJ/ a7wdrI f oJajr tm&Hrk ~if2ck&Sdonf? AkZGefqw d .
f vuf 5pHt k euf yXr
7Sd7m jrpfacsmif; tif;tdkifwdk\wGifom tajrmuftjrm; vufwpHkonf -uD;Ijym;jyD;v~if/ tzsm;wGif 2cG jzpfI
awG\7onf? uBmt7yf7yfrSmyif awG\7dES idk o f nf? cswd fuo Jh \dk aumufaumufuav; jzpfaeonf? ,if;wdk\

4
AkZGef Akoô 0DvsH

xufi,faom oW0guav;rsm;udk n|yI f pm;aomuf "Rq7m tvkyfudk 9 ESpfcef\vkyfjyD;aemuf rufo'pf


-u7ef jzpfonf? AkZGefausmh. OD;acgif;xdyfrSrl ql; *dk+f;ESifh tquftoG,fjzwfvdkufjyD;v~if rdrzd mom w
awmifuJhodk\ tnGef\twufESifh tc`efwpfck xdk;xGuaf e pifaxmifum w7m;a[majymcJhonf? Akoonf pdwf
onf? tm&Hrk Sif 2pHkpvH;k onf ao;I7Sno f nf? yXrESihf 7if;aumif;.? qif;7Jaomolrsm;ESifh cdkudk;7mrJh 'kQdw
'kw, d vuf2pHo k nf AkZeG wf yk vf ufEiS hf qifqifwo l nf? rsm;udk u,fq,fvpdk dwf jyif;xefoljzpfonfh tavsmuf
AkZGeu f sm;rsdK;rSmrl ud, k fxnfjym;I AkZGefwyk favmuf 1865 ckESpfwGif vef'efjrdK\odk\ oGm;a7mufum 0=dufcsyf
acgif;r-uD;acs? tay:ta7cGHvnf; AkZGefwkyfavmuf y,f7yfuGufY c7pf,mef omoemjyKtzGJ\wckudk wnf
rxlbJ ta7mifrSm pdrf;ndKa7mifESifh t0gpif;usm; jzpf axmifavonf? 18^8 ckEpS w f iG f xdt
k zG\Jonf u,fq,f
onf? vufESifh0rf;ydkuf7Sd a7ul;t*®grsm;vnf; ydkI a7;wyf[al om toGijf zifh tvkyo f rm;vlwef;pm;wd\k.
aysm\aysmif;El;nHhonf? t7G,ftm;jzifh 6 vufrrS 8 vlr=a7;7m tajctae wdk;wufaumif;rGefaprnfh vkyf
vufrtxd 7So d nf? ,if;udv k nf; a7wdrf7m jrpfacsmif; ief;rsm;udk aqmif7u G o
f nf? Akoonf xdw k yf. Advk cf sKyf
ponfw\Ykd om awG\7onf? -uD; jzpfvmonf? (u,fq,fa7;wyf„&=?)
ausmufAZk eG o f nf 6 vufrxuf yd-k u;D cJonf? tjzL/ AkoESihf taygif;ygwd\k.vkyif ef;rsm;onf jird 0f yfyjd ym;
yef;a7mif/ vdaRmfa7mif/ tndK/ pdrf;jymESifh tjymykyfykyf a7;udk taESmiht f ,Sufay;onf[kqu dk m Ako. aemuf
ta7mifponfjzifh ta7miftrsdK;rsdK; 7Sdonf? ausmuf vdu k rf sm;pGmwdk\tm; '+faiGwyfjcif;/ axmifcsjcif;wd\kjzifh
AkZGef. tcGHonf rmI -urf;onf? AkZGefwkyfuJhodk\yif ESyd fuGyaf vonf? od\kaomf 1889 ckESpf aemufwGiu f m;
vuf 5 pH7k o dS nft h euf yXrvufpo kH nf n|yI f 7onf? xdkodk\aom ESdyfuGyfr=rsdK; r7Sdawmhojzifh Ako. u,f
usefvuf 4 pHjk zifh vrf;av~mufonf? q,fa7;vkyif ef;onf Oa7mywdkuf/ tar7duefwku d fwk\d
AkZeG t
f rsdK;rsKd ;udk vlw\dkonf [if;vsmtvdk\iSm zrf;,l ESihf -opa-w;vD;,m;/ tdN, d / oD[dk–fpaomEdik if Hrsm;odk\
-uonf? trsm;tm;jzifh vwfvwf qwfqwf csuf
jyKwpf m;aomufaomfvnf; taemufEdkifiHrsm;wGif pnf
oGwI f a7mif;cs-uonf? jrefrmEdkiif w H Gif AkZGefjzifh iyd
vkyf-uao;onf? r~ifac: tvGefao;i,fonfh AkZGef
uav;jzifh jyKvkyo f nf? xdkr~iif ydonf tvGex f if7mS ;
onf? AkZGefOD;acgif;rS 77So d nfh tqDoufoufudkvnf;
csufI [if;vsmwrnftjzpf pm;oHk;-uonf? AkZeG fayg
onfh jrpf0u`e;f ay:a'owGif AkZeG fOrsm;udk oufouf
xkwI f a7mif;cs-uonf?

AkZGefvHk; ? ? (ueef;„&=? )

Akoô 0DvsH (c7pf1829 1912)? ?0DvsAH o k onf


u,fq,fa7;wyfukd pwifwnfaxmifol jzpfonf? Ako
udk t*®vefjynf aemhwif*rfjrdK\Y 1829ckEpS f {jyDv 10
7ufae\wiG f zGm;jrif.? olonf i,f7, G pf Ofuyif ud, k 'hf ;l
udk,fc`ef toufarG;0rf;ausmif; jyKcJ7h oljzpfonf?
Akoonf a7S;OD;pGm taygifqkid f vufaxmuftjzpf
vkyfukid fae7mrS bmoma7;a[majymr=Y 0goemxHkonfh
tavsmuf 1852 ckESpfwGif rufo'pf "Rq7mtvkyf
udk ul;ajymif;vkyuf ikd cf o
hJ nf? 1855 ckEpS w
f iG f uufo7if;
refz\kdtrnf7aSd om 0goemcsi;f wlI oabmudu k fnoD nfh
trsdK;orD; wOD;ESifh vufxyfvdkufonf? rufo'pf u,fq,fa7;wyfukd pwifzGJ\pnf;ol 0DvsH Ako

5
Al*def;AD;ôvl0D tefwGef; 'g AlzGefôaZmhZuf

yif ys\HEH\SoGm;cJo h nf? 1890 jynfhEpS fwGif ol\tm; rsm;pGm


tultnDay;cJah om ZeD;onf uufo7if; tedPa7muf
oGm;avonf? odk\7mwGif ol.om;orD;rsm;jzpf-uaom
A7rf;0JESifh tDA,f*svif;wdk\onf ol\vkyfief;wGif rsm;
pGm tultnDay;EdkifcJhonf? xdkESpfYyif AdkvfcsKyf-uD;
Akoonf ‘‘tarSmifq;kH t*®vefEdkiif HESihf xGuf7yfvrf;’’
[laompmtkyfudk a7;om; xkwfa0um iwfjywfr=udk
›if;/ 'kp&dkufusL;vGefrw = \dku›dk if; yaysmufap7ef enf;t
rsdK;rsdK;jzihf -udK;yrf;aqmif7u G cf Jhonf? 19 7mpkESpt f ukef
avmufwGif Ako.vkyif ef;rsm;udk twdkuftcH jyKvyk fr=
rsm;onf vHk;0 yaysmufoGm;.? ,cifu omoemh0ef
xrf;rsm;. ESmacgif;&=H\jcif;ud›k if;/ vrf;-uD; vrf;i,f
rsm;xJwiG f wkw/f ausmufcJ ponfw\jkd zifh ypfcwfEiS x f wk f
jcif;ud›k if; cHc7hJ aom u,fq,fa7;wyf Adv k cf sKy-f uD;Ako
onf r-umrD rif;nDrif;om;rsm;ESifh ycHk;csif;,SOfum
vl7m0ifEikd af om tajcod\k a7mufc7hJ onf? oWr ajrmuf
tuf'Gyfbk7if-uD; udk,fwdkifuyif ol.bdodufcH uBmwpfywf a7a-umif;c7D;oGm;cJhol vl0D tefwGef; 'gAl*def;AD;
r*®vmyGo J \dk wufa7muf7ef Akotm; ta7;w,l zdwaf c:
awmfrlcJhonf? Ako vkyfudkifaomvkyfief;rsm;. tzdk; ckESpfwGif r*sJvefa7vuf-um;udk jzwfcJhI ypdzdwf
wefyHk rGefjrwfyHkudk qef\usifzuf *dk+f;om;rsm;uyif ork]7mtwGi;f 7Sd w[D;wD;/ qrdk;0g;/ e,l;[ufA7d'D;/
jcD;usL;vm-u7.? xdo k k\d avmuD avmukW7m ESpjf zm e,l; jAdwdef ponfh u`ef;rsm;odk\ 0ifa7mufcJhjyD;aemuf
aomaumif;usdK;udk jzLpifaom apwemjzifh rwGe\frqkwf oab®mjzifh uBmwywf vSnfhywfavonf? Al*def;AD;
aqmif7Gucf aJh yaom AdkvfcsKyf-uD; Akoonf 1912 ckESpf onf jyifopfvlrsdK;xJrS yXrqH;k uBmudk ywfco Jh l jzpf
wGif tedPa7mufoGm;avonf? onf? ola7;om;aom uBmwywf pmtkyo f nf yx0D
0ifEiS hf od_yH nm7yfw\dktwGuf taxmuftyHh rsm;pGmjzpf
Al*def;AD;ô vl0DtefwGef;'g(c7pf1^29 1811)? ? apcJoh nf?
vl0DtefweG ;f 'gAl;*def;AD;onf xif7mS ;aom jyifopfvlrsdK; Al*ed f;AD;onf 7mxl;rsm; wqifjh yD; wqifh wufc7hJ m
a7a-umif;u`rf;usifol jzpfonf? 1^29 ckESpf Edk0ifbm ppfol-uD; (zD;rm7S,f) 7mxl;7cJhjyD;aemuf 1^90 jynhf
v 11 7ufae\wiG f yg7pfjrdK\Y zGm;jrifonf? ESpfwGif A7ufjrdK\ a7wyfrSL;-uD;tjzpf cef\tyfjcif; cH7
Al*ed f;AD;onf OD;pGmY0wfvkv H ku
d fItoufarG;7ef-uH onf? eydkv, D efbk7ifuyif aumifhbGJ\ ay;tyfcho J nf?
7G,cf Jhaomfvnf; 1^53 ckESpfwGif -unf;wyfodk\ 0ifI 1811 ckEpS f -o*kwv f 31 7ufae\wiG f Al*ed ;f AD; uG,v f eG f
tr=xrf;cJo h nf? 1^54 ckEpS w f iG f vef'efjrKd \&dS jyifopfo&H ;kH avonf? ypdzw d fork]7m awmifykid ;f 7Sd aqmfvrGeu f `e;f
Y twGi;f 0eftjzpf oGm;a7muftr=xrf;7onf? 1^56ck pkY yg0ifaom u`ef;wu`ef;udk Al*def;AD;u`ef;[k›if;/
ESpw f iG f uae'gEdik fio H \kd oGm;a7mufI Adv k cf sKyrf LS ; v0D*sKd ; [ufA7d';D u`e;f pkraS 7vuf-um;wpfcu k kd Al*ed ;f AD; a7vuf
Zuf'grGe;f urf;. udk,7f aH wmfAkv d rf SL;tjzpf aqmif7u G cf Jh -um;[lI›if; ol\tm;*k+fjyKum rSnfhac:-uavonf?
7jyD;v~if wDuGe'f g&dk;*g;wdkufyJEG Sifh uGDAufodrf;yGJwk\dwiG f xdk\jyif pULyef;. &kQaA'trnfjzpfaom Al*def;AD;vs
0ifa7muf wdkucf u kd cf aJh vonf? 1^61 ckESpw f iG f Oa7my onfvnf; Al*ed ;f AD;udk tpGjJ yKI rSnahf c:cJah om trnfjzpf
wdkufodk\jyefI *smreDEdkifiHwGif 2ESpf-umr~ wdkufyGJ0ifae avonf?
cJah vonf? 1^63 ckEpS w f Gif -unf;wyfrSxu G I f a7wyf
wGif 0ifa7muf tr=xrf;onf? jyifopftpdk;7. awmif; AlzGefôaZmhZuf (c7pf 1^0^ „ 1^88)? ?aumifah Zmh
yefcsut f 7 Al*de;f AD;onf azmhuvefu`e;f pkwGif udv k ked D Zuf vl0D vufvwf AlzeG of nf jyifopfvrl sKd ; obm0ESihf
wnfaxmif7ef oGm;a7mufco Jh nf? ,if;rSwqifh 1^66 ,xmblw ynm7SifwOD; jzpfonf? ol\ukd 1^0^ ckESpf

6
AlzGeôf aZmhZuf Alva*;7D;,m;EkdifiH

pufwifbmv ^ 7ufae\wiG f Am*ef'eD ,fY zGm;jrifonf? AlzGefonf 1^35 ckESpfwGif pwufzifa[; a7;om;
zcifrmS Am*ef'DygvDrefwGif aumifpDv-l uD; wOD;jzpf.? aom [if;oD;[if;7Guf pwufwpfynmpmtkyu f dk bm
AlzGeo f nf Oya'ynm7yfudk *sufZ;l tpfaumvdyfY oif omjyefxw k af 0onf? 1^40 jynfEh pS w f iG f EsLwef.zvyf
,ljyD;aemuf avmu"mwfynm7yfrsm;udk qufvuf qD,ef[al ompmtkyu f dk bmomjyefxw k af 0onf? xdEk pS f
qnf;yl;onf? v,f,mpdkufysKd ;a7;ESihf &lyaA' ynm7yf wGifyif obm0orkid ;f usr;f udk pwifjyKpkavonf? yXr
qdik 7f m pmtkypf mwrf;rsm;udk a7;om;onf? 1^39 ckEpS f wGJukd 1^49 ckESpfwGif yHkEySd x f kwfa0cJo h nf? xdu k srf;udk
wGif bk7ifOh ,smOfEiS jfh ywdu k f tkycf sKyaf 7;rSL; 'sLaz; uG,f ESpfaygif; 50ausmftwGi;f pmtkyw f GJa7aygif; 44 wGJr~
vGefaomtcg AlzGeftm; 15 qufajrmuf vl0Dbk7ifu xkwfa0Edik fatmif a7;om;jyKpkcJhavonf? AlzGef ruG,f
ac:,lcef\tyf7m uG,v f eG of nftxd xd7k mxl;wGif xrf; vGerf D 36wGJ xkwI f uG,v f eG jf yD;aemuf 8wGu J kd xkwaf 0
7Gucf aJh vonf? onf? AlzGefonf rdrd.,lqcsufrsm;udk 7Sif;vif;jywf
obm0 tavsmuf -uD;yGm;7mwGif vlESifh tjcm; om;pGm vlwdkif; em;vnfatmifa7;om;Ekdifoljzpfaom
touf7dS oW0gwd\rk mS jzpfpOfcsi;f jcm;em;csurf 7S/d twl a-umifh ausmaf pmxif7mS ;vmavonf? AlzeG . f -uKd ;pm;r=
wlyifjzpfonf[k AlzGefu xkwaf zmf ajymqdkcaJh vonf? a-umifh vlwdk\onf obm0ynm7yf. eufeJaom t
wd7>mefwk\donf wrsKd ;rS wrsKd ;od\k tqifhqifh ajymif;vJ a-umif;7yfrsm;udk pdw0f ifpm;vm-u.? avhvmqnf;yl;
vm-uonfjzpf7m vlwdk\vnf; tqifhqifh ajymif;vJ vdv k m-u.? tjcm;ouf7Sd oW0grsm;. xl;jcm; ay:
vmonf[kqk. d ? xdk\jyif ouf7o Sd W0gonf 0if&;dk pGe;f vGifaeaom tcsufrsm;ESifh tavhtusifhrsm;udk qif
a'orsm;7Sd ork]7mrsm;wGif pwifjzpfay:vm-uI xdk jcifpl;prf;vdak om pdwrf sm; ay:aygufvmavonf?
tcsed t f cgY 0if&;kd pGe;f ork]7ma7onf oW0gwd\t k ouf jyifopfbk7ifonf AlzGeftm; aumifhbGJ\ jcD;jr|ifhum
wnfwHhEdkif&Hkr~ avmufom at;onf[k qdkavonf? olaumif;jyK ajr|mufpm;onf? aumifhAlzGefonf yg7pf
,if;tcsuw f dk\um; AlzGef. ,lqcsufrsm;aywnf;? jrKd \Y 1^88 ckEpS f {jyD 16 7ufae\wiG f uG,v f eG af vonf?

±®
±®¼µ·¼ åº ©¿ªÏ³«º ¯´§ª
´ §× úº ͳå®× ®-³å¶§³å½Ö¿¸ ±³
Ñ¿ú³§Û¼µ·º·Ø··Ø ôº
aAmfvuefEdkifiHrsm;teuf ti,fqHk;jzpfonf? odk\aomf Oa7myppfyGJ-uD;rsm;/ uBmppfyGJ-uD;rsm;Y ta7;yg
t7ma7mufpGm yg0ifqifEFJcJhavonf?

Alva*;7D;,m;EdkifiH ? ? Alva*;7D;,m;Edik if o H nf O Alva*;7D;,m; EkdifiH. ajrrsufESmjyifudk 4 ydkif;cGJ


a7mywdu k fawmifydki;f 7Sd aAmfvuefu`ef;qG,fwiG f wnf jcm;xm;Edik fonf? ajrmufydkif;wGif 'ef;nKjrpf pD;qif;7m
7Sdonf? ta7S\zufwGiyf ifv,feuf/ awmifzufwiG f *7d 'ef;nK jrpf0rS ;f a'o/ tv,fykid f;wGif aAmfvuefawmif
Edkiif HESihf wl7*DEikd if /H taemufzufwGif ,l*pdk vm;AD;,m; wef;a'oESifh awmifydkif; vGifjyifac: r7pfqjrpf0Srf;
EdkifiHESifh ajrmufzufwGif &lar;eD;,m;EdkifiHjzifh 0ef;7H a'o/ awmifykid f;wGif a7mh'ydk J awmifwef;a'owd\k jzpf
vsuf7o Sd nf? &lar;eD;,m;EdkifiHEiS hf Alva*;7D;,m; Edkiif H onf? aAmfvuefawmifwef;ESifh a7mh'ydk Jawmifwef;wdk\
-um;wGif 'ef;nKjrpfu e,fedrw d o
f zG,f pD;qif;vsu7f dS onf ta7S\rS taemufo\dk wef;ae-uonf? aAmfvuef
onf? Alva*;7D;,m;Ekid if o H nf 42ô810 pwk7ef;rdik u f s,f awmifwef;. tjrifhqk;H awmifxGwfonf taemufESifh
0ef;I jrefrmEdik fit H us,t f 0ef;. 6 yHk 1yHk eD;eD;om 7Sd taemufajrmufzufwGif wnf7SdI ay 1ô000 ausmf
onf? c7pfESpf 600 ausmfcef\u ,if;a'owGif vm ausmf jrifhonf/ a7m\'kyd J awmifwef;. tjrifhqk;H awmif
a7mufaexdkif-uaom wmwmvlrsdK;tEG,f Alv*g; vl xGwf rlqmvmonf 9ô595 ayjrifhonf? ay 4ô500
rsdK;wdk\tm; tpGJjyKI Alva*;7D;,m;EdkifiH[k wGifonf? txuf awmifuek ;f a'owGif xif;&SL;ESifh 0ufopfcsyif
,cktcg ,if;EdkifiHudk Alva*;7D;,m; jynfol\orw rsm;aygufaom opfawmrsm;7So d nf? Alva*;7D;,m;Edik if H
Edik fiaH wmf[k ac:-uonf? . xif&Sm;aomjrpf-uD;rsm;rSm 'ef;nKjrpf/ r7pfqjrpf/

7
Alva*;7D;,m;EkdifiH

wGef'Zmjrpf/ ,ef-wmjrpf/ tPumjrpf/ uRcsd,jrpf aom vlrsKd ;[lIvnf; ausmf-um;onf? Alva*;7D;,m;


ESifh atmhprmjrpfwdk\ jzpf-uonf? rsm;pGmaom jrpfi,f Edik if w
H iG f jrKd \aevlxx k uf 7Gmaevlxu k ydo k nf? aus;vuf
acsmif;i,fwdk\um; 'ef;nKjrpfESifh r7pfq jrpfwdk\xJodk\ wdk\wiG f pwk7ef;wrdkiv f ~if ysrf;r~vl 200cef\aexdkif-u
pD;0if-uonf? Alva*;7D;,m;Edik if w
H iG f awmif-um;a7tdik f onf? vlae 25ô000xufyakd om jrdK\-u;D aygif; 10jrKd \xuf
uav;rsm;rSty xif7Sm;aom a7tdkif-uD;rsm; r7Sdacs? rydak cs? rsm;pGmaom aus;7Gmwd\kY tdrw f ikd ;f Yvdyk if vuf
7ufuef;pifrsm; 7Sd-uonf? Alva*;7D;,ef; trsKd ;orD;
rsm; 7ufvkyfaom txnfrsm;onf tvGefvSy ojzifh
ausm-f um;onf? wEdkiif v H ;Hk 7Sd vlO;D a7. 80 7mckdiEf =e;f
onf v,f,mvkyfudkifolrsm; jzpf-uI 10 7mcdkifE=ef;
onf v,fxGuyf Pnf;rsm;udk jynfwGi;f jynfy a7mif;cs
onfh tvkyjf zifh toufarG;-uonf? usef 10 7mcdik Ef e= ;f
omv~if tpdk;7vcpm;ESifh pufr=vufr= vkyif ef;orm;
rsm; jzpf-uonf? uGejf rLepfwdk\ tkypf ;kd onfh tcsed rf SpI
pufr=vufr= EdkifiHjzpfatmif jyKjyifvsuf7Sdaomfvnf;
,cktcsdet f xd pufrv = yk fief;ESihf tvky&f aHk ygif; 3ô500
Alva*;7D;,m;EkdifiH wnfae7mjyajryHk cef\om 7Sdao;onf? jcnfxnf/ ydk;xnf/ *sHK/ pufbD;/
armfawmfum;wdik , f m/ pUL/ zdeyfESifh pD;u7uf paom
Alva*;7D;,m;Edik if H awmifyidk ;f wGif tyltat; r~w yPnf;tenf;i,fom jyKvkyEf idk f-uavonf?
I rdk;toifhtwifh7Gmonf? aAmfvuef awmifwef;. Alva*;7D;,m; Edik if o H nf v,f,mvkyu f ikd af om Edik f
ajrmufydkif;onf aEG7moDwGifylI aqmif;7moDwGif t iHjzpfonfhtavsmuf t"duxGufukefrsm;rSm aq;7Guf/
vGeaf t;onf? awmifyidk ;f tpGefq;kH a'orlum; †wvD opfoD;/ *sHK/ ajymif;/ om;a7/ ydk;jcnfESifh a7arF;vkyf
EdkifiH 7moDOwkEiS fh cyfqifqifwlonf? aom ESif;qDyef;tqDwdk\ jzpfonf? Alva*;7D;,m;Edik if H
Alva*;7D;,m; EdkifiHonf ajr-oZmaumif;ojzifh onf uBmay:wGif ESi;f qDyef;tqDtrsm;qHk;xGufaom
pdkufysdK;a7;jzpfxGef;onf? xif7Sm;aom v,f,mpdkuf EdkifiHjzpfonf? wuBmvHk;xGuf ESi;f qDyef;tqD. ^5
ysdK;a7; xGufukefrsm;rSm *sHK/ &dkif;*sHK/ rka,m ponfh 7mcdkifE=ef;onf Alva*;7D;,m;EdkifiHrS xGufonf? r7pf
aumufyJoD;ESHrsm;/ aq;7Guf/ opfoD;rsm;ESifh 0g*Grf;wdk\ qjrpf0rS ;f a'owGif {uaygif; 12ô000 avmufY ESi;f qD
jzpfonf? ausmufrD;aoG;/ cJ/ oGyf/ tvsLrDerfESiafh -u; rsm; pdu k yf sdK;onf? Alva*;7D;,m;Edik if H xGufuek f w0uf
eDpaom oWKrsm;vnf; xGuo f nf? aAmfvuef awmif ausmfudk *smreDEkid if Hu 0,fI Alva*;7D;,m;Edik fiH oGif;
wef;a'orsm;ESifh taemufawmifzuf7Sd awmifwef; ukew f 0ufausmfonf *smreDEkid if Hxu G fukerf sm;jzpfonf?
rsm;wGif a7ylprf;ESifh aq;prf;rsm;&Sdonf? Alva*;7D;,m;Edik if o H nf wcgu a7mrtifyikd , f m.
1956 ckEpS f oefaumifpm7if;t7 Alva*;7D;,m;Edik f wpdwfwa'ojzpfcJhonf? a7mrtifydkif,m-uD; jydKuGJ
iH. vlOD;a7onf ^ô629ô254 a,muf7o dS nf? ,if;wdk\ aomtcg qvAvlrsdK;rsm;u odrf;ydu k faexdki-f uonf?
teuf 91 7mcdik Ef =ef;onff Alva*;7D;,ef; vlrsKd ;rsm;jzpf c7pfEpS f 600 ausmfwiG f qvAwdk\vufrS Alv*g;vlrsdK;
I 67mcdik Ef =e;f cef\onf wl7uDvrl sdK;rsm; jzpfjyD;v~if usef rsm;u wzef aAmfv*g;jrpfatmufyikd ;f a'orS vma7muf
3 7mcdkifE=ef;onf *spfyqDESifh tjcm;vlrsdK;rsm; jzpf-u um odr;f ,laexkid -f uonf? 893 ckEpS rf S 1280 jynfEh pS t f
onf? Alva*;7D;,ef; vlrsdK;[lonfrSm Alv*g; vlrsdK; wGif; Alva*;7D;,ef;vlrsKd ;wd\konf aAmfvuefu`e;f qG,f
ESifh qvAvlrsKd ;wd\k aoG;aESmI aygufzGm;vmaomvlrsKd ; a'orsm;pGmudk 2-udrfwkid fwidk f odr;f ydkufEkid fco Jh nf?
jzpfonf? EdkifiHtwGi;f vltrsm;pk ouf0if,-Hk unfaom 1369 ckEpS w f iG f wl7uDEikd if u H Alva*;7D;,m; Edik if u H kd
t,l0g'rSm *7d atmfodka'gh*dk+f;jzpfonf? rsm;aom wdkufcu dk of dr;f ydkufum Alva*;7D;,ef; tifykid , f m-uD;udk
tm;jzifh Alva*;7D;,ef;ESihf wl7uDbmompum;udk ajym jzdKcGif;jyD;aemuf ESpfaygif; 500 ausmf tkyfcsKyfcJhonf?
qdk-uonf? Alva*;7D;,ef; vlrsdK;wdk\onf t7yfyak omf 18^6 ckESpw f iG f Alva*;7D;,m; Ekid if o H l Edik if o
H m;wd\konf
vnf; use;f rm oefpGr;f olrsm; jzpf-uonf? touf7n S f wl7uD tpd;k 7tm; awmfveS -f u7m/ wl7uDw\u kd 7ufpuf

8
Alva*;7D;,m;EkdifiH

tay:yHkrSm Alva*;7D;,m;EdkifiH.jrdK\awmf qkdzD,mjrdK\7Sd xif7mS ;aom AefnmAm7SDyvD&=cif;jzpfonf? atmufykHrmS aq;7Gufvkyif ef;


xGef;um;7m tcsuftjcma'ojzpfaom yavmh'pfjrdK\yHkjzpfonf?

9
Alva*;7D;,m;EkdifiH Al;c7ufjrdK\

-urf;-uKwfpGm zdESdyfacsr=ef;-uonf? aAmfvuef u`ef; 1935 ckEpS f {jyDvwGif wwd,aAm7pfb7k ifonf tpdk;7
qG,fwiG f vuf0g;-uD;tkycf siaf eaom &k7Swk\du wl7uD udk udk,fwidk Of D;pD;I tm+m7Siftjzpf tkycf sKyfonf?
wd\k. 7ufpufr-= uD;udk tcGiahf umif;,lI Alva*;7D;,ef; 1940jynfEh pS f pufwifbmvwGif [pfwvm. t"R
wd\kzufrS 0ifa7muf wdkufcu dk af y;ojzifh tEdik 7f um qef awmif;qdck sufa-umifh &lar;eD;,ef;wd\ku Alva*;7D;,ef;
pwufzefEdk pmcsKyf csKyfqdk-uonf? ,if; pmcsKyft7 wdk\tm; 'dk;A&l;*s awmifydkif;ukd ay;tyfvdkuf7onf?
rufqD'dk;eD;,m;ESifh wl7uDydkif Oa7mye,fajr tm;vHk; 1941ckEpS fwGif *smreDu ,l*pdk vm;AD;,m;Edkiif Htm; ppf
vdv k t dk jyif/ ,ckvuf7dS Alva*;7D;,m; Edik if w H \ku
d kd aygif; a-unmaomtcg/ Alva*;7D;,m; EdkifiHonf *smreD
I Alva*;7D;,m;Edik if [ H I
l wnfaxmifco hJ nf? od\k7mwGif zufr0S ifa7mufwu kd cf u
dk fonf? *smrefw\dk ppfEikd v f monfh
Oa7my wefc;dk -uD;Edik fiHrsm;u ,if;tpDtpOfudk oabm tcg Al;va*;7D;,m;Edik if o H nf rufq'D ;kd eD;,m;ESihf ta7\
rusojzifh 18^8 ckESpfwGif bmvifjrdK\Y usif;yaom e,frsm;udk qktjzpf 77Sdonf? 1943 ckEpS fwGif aAm7pf
nDvmcH-uD;wGif Alva*;7D;,m;Edik if H ajrmufydki;f tm; wl bk7if ewf7GmpHI om;awmf qDrD,Gef eef;wufonf?
7uDtpd;k 7. txde;f odr;f cH ud, k yf idk f tkycf sKycf Gi7hf wdik ;f 1944 ckEpS f pufwifbmvwGif &k7w S \kdu Alva*;7D;,m;
jynftjzpf owfrw S fay;I Alva*;7D;,m; awmifyidk ;f ESihf EdkifiHtm; ppfa-unmcJhonf? 'kwd, uBmppfjyD;aom
rufq'D ;dk eD;,m;wd\kudk wl7uDEkid if Hodk\ jyefay;vdu k fonf? tcg Alva*;7D;,m;Edik if u H dk &k7Sw\dku csKyfudkifxm;7mrS
1908 ckESpfwGif Alva*;7D;,m; EdkifiHonf wl7uDEdkifiH aemiftcg Alva*;7D;,m;EdkifiHonf uGefjrLepfEdkifiH
atmufrS &kef;xGufum vHk;0vGwfvyfaom EdkifiHtjzpf jzpfvmonf? 1946 ckEpS w f iG f qDrD,eG b f 7k ifudk eef;csI/
a-unmonf? 188^ ckEpS frpS I Alva*;7D;,m;udk tydik f Alva*;7D;,m; jynfol\oRwEdkifiHtjzpf xlaxmif
pm;7aom rif;om; zm'Deefonf Zmbk7ifbGJ\udk cH,l vkdufonf?
vdu k o f nf? Alva*;7D;,m;Edkiif H. jrdK\awmfonf qdzk D,mjrdK\ jzpf
1921 ckEpS fwGif rufqD'k;d eD;,m;e,fY wl7uDw\dku onf? tjcm;xif7mS ;aom jrdK\-uD;rsm;rSm yavmh'pf/ Am
7ufpufpmG owfjzwfzEd dyS fra= -umifh Alva*;7D;,m; Edik if H em/ &kp/ Am;*wf ponfhjrdK\rsm;jzpfonf? Am;*wfESifh
ESihw f uG tjcm; aAmfvuefEkid fiHw\dkonf wl7uDEidk if t H m; Amem jrdK\-uD; 2 jrdK\onf yifvufeufay:7Sd xif7mS ;aom
ppfa-unmonf? ,if;ppfyGJwGif wl7uDwdk\ ppf&=H;I oab®mqdyfjrdK\-uD;rsm; jzpfonf?
e,fy,faygif; rsm;pGm vufvFwfcJh7av7m/ Alva*;
7D;,m;Edik if u H e,fy,ftrsm;qH;k 77Sv d u dk o f nf? od\7k mwGif Al;c7ufjrdK\ ? ? Al;c7ufjrdK\onf &lar;eD;,m;Ekid fi.
H jrdK\
aAmfvuef EdkifiHtcsif;csif; ta0rwnfhojzifh Alva*; awmfjzpfI 'ef;nKjrpfvufwuf wckjzpfaom 'rfAdAk pfZm;
7D;,m;Edkiif o H nf ol. r[mrdwEf idk if rH sm;ESihf ppfjzpf7jyef jrpfay:wGif cGIwnf7. dS ? 'ef;nKjrpf. ajrmufzuf 33
onf? Tt-udrfwGif Alva*;7D;,m;Edik if u H ppf&=H;cJh7m rdkifa0;onf? 'rfAAkd pfZm;jrpf0rS 3^rdkifa0;onf? jrdK\.
'dk;A&l;*s e,fudk &lar;eD;,m; EdkifiHodk\ ay;tyfvdkuf7 taqmufttHrk sm;ESihfwuG vrf;yef;wkd\udk jyifopfEkdiif H
onf? rufqD'dk;eD;,m;e,fuv dk nf; *7dESifh qm;AD;,m; yg7pfjrdK\ erlemtwkid ;f wnfaqmufxm;ojzihf ,if;jrdK\udk
wdk\u cGJa0,l-uonf? Oa7myta7S\ydik f;. yg7pfjrdK\[I l vnf; ac:-uonf?
yXr uBmppfjzpfaomtcg Alva*;7D;,m; EdkifiH Al;c7uf[al om trnfonf Al;umbk7m;7Sdc;dk ausmif;
onf ,cifu e,fy,frsm;qHk;&=H;cJh7onfudk tcJra-u uav;ukd tpGJjyKI wGio f nf[k tcsK\duqkId tcsK\durl
jzpfum/ aAmfvuef EdkifiHrsm;ESifh ryl;aygif;bJ *smreD &lar;eD;,ef;bmomjzihf aysmfjrL;zG,f7mjrdK\[k t"d_m,f
EdkifiHEiS fh yl;aygif;vkdufonf? odk\7mwGif *smreDwk\d ppf&=H; 7aom Al;um7ufpD[laom pum;rS vmaom trnf
jyefojzifh Alva*;7D;,m;Edkiif v H nf; tzdEdyS cf 7H jyefonf? [k qk-d uonf? ,if;jrdK\. tpk;d 7oH;k trnfrmS Alum7uf
ppfavsmfa-u;rsm; ay;7&Hkru/ Alva*;7D;,m; EdkifiHydkif pwDjrdK\jzpfonf? Al;c7ufjrdK\onf &lar;eD;,ef; tpkd;7
e,fajrtrsm;udkvnf; vufvFwfvdkuf7onf? &Hk;pkdufjrdK\jzpfonf?
yXruBmppf jyD;onfrpS I Alva*;7D;,m; Edik if w H iG f Al;c7ufjrdK\wGif trsm;tm;jzihf acwfrSDtaqmuft
EdkifiHa7; v=yf&Sm;r=rsm; jzpfay:vmonf? rufqD'dk;eD; tHk-uD;rsm; 7Sdaomfvnf; a7S;acwftaqmufttHk tcsKd\
,m;ESifh 'dk;A&l;*se,fudk jyef77ef vHk;yrf;-ujyefonf? ESifh vrf;usOf;uav;rsm;vnf; 7Sdao;onf? pifppf Al;
1934 ckESpw f iG f tm+m7SifpeH pf xGe;f um;vmjyefonf? c7ufjrdK\onf &lar;eD;,m;EkdifiH ay:aygufrvmrDuyif

10
Al;c7ufjrdK\ Al;'yufjrdK\

Al;c7ufjrdK\usufoa7aqmif trsKd;om;pD;yGm;a7;jywkduf taqmufttHk-uD;. &=cif;wpfpdwfwpfa'o

wnf7SdjyD; jzpfaom jrdK\jzpfaomfvnf;/ 14 7mpkESpfurS "mwfqD tajrmuftjrm; jzef\jzL;7mjrdK\-uD;vnf; jzpf


pwif wnfaxmifaom jrdK\jzpfojzihf taumif;qHk;jrdK\ avonf?
wjrdK\[kum; rac:Ekid facs? 1861 ckESpfwGif a0gavhuD; 1961 ckEpS f cef\reS ;f ajct7 Al;c7ufjrKd \. vlO;D a7onf
,m;ESihf armfva';AD;,m;e,f 2e,fuakd ygif;I &lar;eD; 1ô229ô135 a,mufjzpfonf? jrdK\oljrdK\om;rsm;onf t
,m;EkdifiH xlaxmifaomtcg a0gavhuD;,m;e,f. a7S\wdik ;f . 0wfpm;qif,ifrE= Sifh "avhxk;H pHudv k u dk fem-u
jrKd\awmf Al;c7ufukd jrdK\awmftjzpf owfrw S fonf? Al;c aomfvnf;/ txl;ojzihf txufwef;vFmwkd\url t
7ufjrdK\onf tjcm; aAmfvuefjrdK\rsm;uJhokd\ ppf'+fukd aemufwidk ;f ,Ofaus;r=udk vku d ef m-uonf? 1846 ckEpS f
t-udr-f urd f cHc7hJ onf? yXruBmppftwGi;f 1916 ckEpS f wGif wnfaxmifaom Al;c7uf wUodkvo f nf Oa7my
rS 1918 ckESpftxd ESpfrsm;twGi;f *smrefwkd\ odrf;ydu k f ta7S\ykdif;Y taumif;qHk;wUokdvfrsm;teuf wck t
xm;jcif; cH7I/ 'kw, d uBmppftwGi;f url &lar;eD;,m; ygt0ifjzpf.?
tpk;d 7. bufajymif;r=a-umihf Al;c7ufjrdK\onf r[mrdwf
a7m *smrefwkd\uyg wkdufckdufjcif; cH7avonf? Al;'yufjrKd \ ? ? Al;'yufjrdK\onf [efa*7DEikd if H.jrdK\awmf
Al;c7ufjrdK\onf r-umao;rD ESpfrsm; twGi;f uyif ESifh t-uD;qHk;jrdK\ jzpfonf? AD,if;em;jrdK\ ta7S\ajrmuf
pufr=vufr= vkyfief;ukd csJ\xGifvkyu f kdif vmcJh.? EkdifiH zuf 135 rkdiftuGm 'ef;nKjrpfay:wGif cGI wnf7Sdae
jcm;rS csnrf ~ifudk rSm,lI txnf7ufvyk o f nhf vkyif ef; aom tjrGmjrKd \jzpfonf? 'ef;nKjrpf. taemufzufurf;
onf wkd;wufxGe;f um; vm.? Al;c7ufjrdK\. xif7Sm; ay:7Sd Al;'jrdK\/ tkAd ;l 'jrdK\wd\kEiS hf ta7S\zuf urf;ay:7Sd yuf
aom pufr=vufr=vkyfief;rsm;rSm ajrxnfvkyfief;/ oH jrdK\w\dkudk aygif;I Al;'yufjrdK\[k wGio f nf? Al;'jrdK\onf
xnfvkyfie;f/ txnftvdyf/ om;a7/ qyfjym/ pUL/ awmifukef;ykdif;Y wnfI yufjrdK\rSmrl ajredrfhykdif;wGif
t7uf paom vkyfief;rsm;jzpfonf? Al;c7ufjrdK\onf wnfonf? wzufurf;ESifh wzufurf;ukd wHwm;-uD;

11
Al;'yufjrdK\

6ckjzihf wihfw,fcrf;em;pGm qufoG,fxm;7m/ vef\Zpf pGm O'g[kd 0ifxGufoGm;vmEdkifonf? 'kwd, uBmppf


wHwm;onf Oa7mywkduw f iG f wcgu t-uD;qHk; wef twGi;f 1944 45 ckEpS w f iG f Al;'yufjrKd \xYJ *smrefEiS fh &k7S
wm; wck jzpfonf? ppfwyfrsm; twef-umwkdufyGJjzpfyGm;7m jrdK\onf rsm;
Al;'yufjrdK\udk 27mpkEpS fcef\upI a7mrvlrsK;d wk\d wnf pGm ysufpD;oGm;ojzihf jyefvnfxlaxmif7avonf?
axmifc-hJ uonf? ,ck tkAd ;l 'jrKd \wnf7m ae7mwGif wnf Al;'yufjrdK\wiG f a7S;a[mif;ESihf acwfopf taqmuf
7SdI tufuGi;f urf;jrdK\[I l ac:onf? uJvwpfbmom ttHktrsm;tjym; 7Sdonf? txl;ojzihf Al;'jrdK\wiG f a7S;
pum;jzihf tufuiG ;f urf;jrdK\[lonfrSm aq;prf;[k t u aqmufvkycf aJh om bk7ihfeef;awmf/ bdou d cf H bk7m;
"d_m,f7.? ,if;jrdK\.tyg;0ef;usiw f iG f usef;rma7;t 7Sdckd;ausmif;ponhf a7S;a[mif;taqmufttHkrsm; 7SdI
wGuf tvGeftzkd;wefaom emrnfausmf aq;prf;rsm; yufjrdK\zufwiG rf l pufr=vkyfief;ESihf ta7mif;t0,fXme
7Sdaoma-umifhjzpfonf? c7pf 3^6 ckESpf vGefaomtcg rsm;7Sd7m/ acwfrSDtaqmufttHkrsm;jzihf pnfum;vsuf
[ef;/ atmp-wdKa*gho/ tAm;/ qvApaom vlrsKd;rsm; 7So
d nf? ygvDrefvw F af wmfEiS fh [efa*7DEidk if .
H txif7mS ;
tqufquf 0ifa7mufaexkid -f uum Al;'ESifh yufjrdK\rsm; t-uD;us,fqk;H aom Al;'yufwUokdvf taqmufttHk
ay:aygufvmonf? 1361 ckEpS w f iG f Al;'jrdK\onf [efa* wk\donf yufjrKd \zufY wnf7o dS nf? Oa7mywku d 7f dS tvSy
7DEikd if .
H jrdK\awmfjzpfvmonf? 1526 ckEpS rf S 1686 ckEpS f qH;k aom vrf;wvrf;jzpfonhf tN7mpDp-wmpDvrf;onf
txd r-umc+qko d vkyd if wl7uDw\du k odrf;yku d fxm;cJh yufjrdK\Y7Sdonf? Al;'yufjrdK\onf [efa*7DwEdkifiHvHk;rS
onf? 1800 jynhEf pS f aemufyidk f;wGif yufjrKd \onf Al;'jrdK\ omru ywf0ef;usif EdkifiHrsm;jzpfaom &k7S/ csufukdq
xuf ykdI pnfum; zG\HjzdK;vmonf? 18^2 ckESpw f Gif Al; vkdAm;uD;,m;/ -op-wD;,m;/ ,l*kdpvm;AD;,m;ESihf
'ESifh yufjrKd \udak ygif;I Al;'yufjrdK\[k rSnfah c:onf? xkd &lareD;,m; Edkiif Hwkd\rS vmaom rD;7xm;vrf;wk\d qHk7m
tcsdefrSpI Al;'yufjrdK\onf 'Da7tvm; wkd;wufpnf jrdK\-uD;jzpfonf? xkda-umihf Al;'yufjrdK\. t"duvkyf
um;vmonf? 'ef;nKjrpfay:Y AD,if;em;jrdK\rS vGJv~if ief;rsm;jzpfaom *sHKpyg;/ t7uf/ aq;7Guf/ om;a7/
Al;'yufjrdK\onf t-uD;qHk;qdyu f rf;jrdK\jzpfI oab‡mrsm; av~mfESihf u`J EGm;arG;jrLa7; ponhf vkyfief;-uD;rsm;rS

Al;'yufjrdK\7Sd ygvDrefvFwfawmf

12
Al;yif Al;AGefrif;quf

xGufaom ukeyf Pnf;rsm;ukd rD;7xm;vrf;ESifh wzHk/ 'ef; Al;oD;/ Al;7Gu/f Al;nGe\fw\ku


d kd [if;vsmtjzpf csujf yKwf
nKjrpfwav~muf a7vrf;jzihf woG,f EkdifiHt7yf7yfokd\ pm;aomuf -uonf? Al;oD;tom;udk vSD;I qefr=ef\/
wifyd\k Ekdifonf? Al;'yufjrdK\onf uBmay:wGif t-uD; yJr=e\f/ a7Fjcnfwk\djzifh a-umfaom Al;oD;a-umfonf jrefrm
tus,q f Hk;aom *sHKpuf-uD;rsm;7S7d m jrdK\jzpf&Hkru/ oHESifh wdk\. emrnfausmf oa7pm wrsKd ; jzpfonf? Al;oD; t
oHr+dvyk if ef; A[kXd mevnf; jzpfonf? Oa7my wwku d f om;udk vSD;I tajcmufvSef;jyD;aemuf 7moDukefonfh
vHk;wGif t-uD;qHk;aom v~yfppfvkyfief;-uD;rsm; Al;' tcg ,if;udk a7aEG;azsmI okwpf m; csufpm;-uonf?
yufjrdK\wGif 7Sdonf? Al;'yufjrdK\onf yXrqH;k aom ajr Al;oD;/ Al;nGe\f/ Al;7Guw f \.
kd t7omonf csKd onf? E=wu f kd
atmuf xa7mfvDvrf;ukd azmufvkyfcJhonhf jrdK\vnf; jrdefapwwfonf? "mwk7ousrf; tvdktm;jzifh Al;oD;
jzpfavonf? onf awmyifhu. l tqdyu f kyd if vsipf mG y,fEkid o
f nf[k
1960 jynhEf pS cf ef\reS ;f ajct7 Al;'yufjrKd \.vlO;D a7onf qdok nf?
1ô80^ô299 a,mufjzpfonf? ,if;wkd\teuf 90 7mckid f Al;oD;ESiahf us;om; a7mpyfI rpm;oifah cs? tM7m,f
E=ef;onf [efa*7DvlrsKd;rsm;jzpfI Ekid if jH cm;om; tvGef jzpfapwwfonf?
enf;onf? Al;oD;7ifh7ifhukd twGif;rS tom;rsm; jcpfxkwI f Al;
awmif;cGHcsnf; usefonfhtcg tajcmufvSef;um a7/
Al;yif? ?Al;yifonf vlwk\d pm;oHk;7aom [if;oD; [if; od\kr[kwf xef;7nfxnfhI o,f,7l ef toHk;jyK-uonf?
7GufyifjzpfI &kQaA'tvdktm;jzifh v*sifae;7D;,m;
Amv*g7pf[k ac:onf? Al;AGerf if;quf? ?1589 ckEpS rf S 1^92 ckEpS t f wGi;f ESihf
tylyikd ;f a'o txl;ojzifh twefi,fajcmufaoG\aom 1814 ckEpS rf S 1848 ckEpS t f wGi;f wGif jyifopfEikd if HY ›if;/
a'owGif pdkufysdK;-uonf? jcH0if;tenf;i,f 7Sdaom 1^00 jynhEf pS rf S 1931 ckEpS t f wGi;f pydeEf ikd if YH ›if; pd;k pHc-hJ
tdr, f mrsm;wGif tdrw f iG ;f [if;cif;tjzpf pifuav;rsm; uaom rif;rsm;udk Al;AGefrif;quf[k ac:onf?
xd;k Iyif pdkuyf sKd ;avh 7S-d uonf? ,if;onf EG,yf ifjzpfI ,if;rif;quf. tquftEG,ftcsdK\onf yg;rm;e,f/
tudik ;f t7Gupf onfw\dkY tarG;Ekuav;rsm; zHk;aeonf? emAm;e,fESifh aey,fjrdK\wk\dYvnf; tkypf ;kd cJ-h uzl;onf?
toD;tEkwGiv f nf; tarG;Ekrsm; yg7SdI 7ifv h monfESifh Al;AGerf if;qufonf jyifopfEikd if . H tus,t f 0ef;qH;k
wjydKifeuf/ tarG;rsm; yg;oGm;onf? t7Gufonf vuf e,fjzpfonfh Al;AGefae;e,fudk pm;onhf e,fpm;rsdK;rS
0g;yHk us,fjyef\I El;nHx h x l o
J nf? toD;onf ykvif;yHk qif;oufaygufyGm;vmolrsm; jzpf-uI/ ,if;e,f.
o!mef atmufydkif;um;I vnf0usOf;onf? tcsdK\ jrdK\awmf jzpfaom Al;AGefvm7SefAkd\jrdK\ukd tpGJjyKI xdkA;l AGef
Al;oD;onfyI k tcsKd \onf 7Sno f nf? 2 aycef\txd 7Snf [laom trnfjzpfay:vmjcif; jzpfonf? xdke,fpm;rsdK;
aom Al;oD;&So d nf? Al;yGi\fonf tjzLa7mifjzpfI tcsi;f onf jyifopfb7k ifrsKd ;EG,Ef iS hf vufquf-u7mrS rif;rsdK;
2 vufrcGcJ ef\ us,fonf? rif;EG,rf sm; jzpfvm-u.?
97mpkEpS u f kefcgeD;wGif Al;AGefae;e,fudk pm;7ol AJ7eG f
tdik f;rm;onf Al;AGefaqGrsdK;pk. tpjzpfonf? AJ7Get f ikd f;
rm;. orD;t-u;D rwDv'gESihf 7Sryf ed ef ,f ppfaoemywd
'rf;yD,mwd\. k tquftEG,t f Ceufonf Am*ef'eD ,fpm;
*`efESifh vufquf7m orD; ADtmx7pfukd zGm;jrifonf?
ADtmx7pfonf e0r vl0. D om;awmfti,f uvm;rGe\f
e,fpm; a7mAwfESifh ta-umif;yg7mrS jrifaom om;
awmf vl0o D nf 132^ ckEpS w f iG f Al;AGejf rKd \pm; jzpfvmonf?
vl0Drif;om;rS qif;oufaom tquftEG,frsm;onf
152^ ckEpS w f iG f uG,v f eG af om csm;vufxuftxd om;
pOfajr;quf Al;AGejf rdK\pm;bGJ\ukd qufcHcJhavonf? ,if;
aemuf wdkuf&dkuf tquftEG,frsm; r[kwfaomfvnf;
vlord sm;onhf Al;yif. toD;t7GuEf Sihf tyGihfrsm;
aoG;om; ruif;olrsm;yif Al;AGejf rdK\pm;bG\Jukd cH,cl o Jh nf?

13
Al;AGefrif;quf Al;vif;ô tef;

153^ ckESpw f Gif uG,fvGefaom Al;AGefjrdK\pm; csm; (Aif'k;H z7efppfw\dkonf pPvDu`e;f tygt0if aey,fEiS hf yg;rm;
jrdK\pm;tjzpfrS Al;AGefjrdK\pm;tjzpf qufcHcJhol). om; bk7ifrsm;tjzpf tkypf k;d cJ7h m 1860 jynfhESpfwGif †wvD
t-uD; tefwdkeDonf emAm;e,f. tarGcH rif;orD; xD;eef;ESifh aygif;vdkuf7onfh tcsdeftxd jzpfonf?
Zef;'JvAwfESifh vufquf7mrSjrifaom emAm; rif;om; jyifopf/ pyde/f ygrm;ESihf aey,fw\dkrS Al;AGef rif;quf
[ife7Donf jyifopfEikd if b H 7k if 'kw,
d [ife7D.orD;awmf . tquftEG,rf sm;onf ,ckwikd f use7f pfcahJ o;onf?
rm*7ufESifh oifhojzifh/ pwkšajrmuf [ife7D bk7if jyifopf ordkif;Y tvGefxif7Sm;aom uGef'D aqGrsdK;pk
(1553 1610)[laom bG\Jjzifh jyifopfx;D eef;udk qufcH onf Al;AGefrif;quf. tEG,fawmfrsm; jzpfavonf?
onf? ,if;od\jk zifh jyifopfEikd if H Al;AGerf if;quf[I l pwif
jzpfay:vmavonf? Al;vif;ô tef;(c7pf 150^„1536)? ?tef;Al; vif;
pwkš[ife7D (1533 1610)bk7if. tquf t onf t*®vefjynf t}r [ife7Db7k if.'kw, d rdz7k m;jzpf
EG,frsm; jzpf-uaom qJhoHk;qufajrmuf vl0D bk7if I yXrt,fvpfZAuf bk7ifr-u;D . r,fawmf jzpfonf?
(1601 1643)/ qJhav;qufajrmuf vl0D bk7if aemif tm;bGJ\7 0pf&d=if,mpm; jzpfvmaom qmawm
(1638 1^15)/ qJhig;qufajrmuf vl0b D k7if (1^10 rwfA;l vif;ESihf 'sLbGJ\7 aemzd\kpm;.orD; t,fvpfZAuf
1^^4)ESifh qJhajcmufqufajrmufv0l Dbk7if (1^54 wd\krS 150^ ckEpS w f iG f zGm;jrifaomorD;jzpfonf?
1^93) wd\konf 1^89 ckESpfwdkifatmif jyifopfEdkifiHukd zcifjzpfol qmawmrwf Al;vif;tm; t}r [ife7D
tqufrjywf tkyfcsKyfcJh-uavonf? qJhajcmufquf bk7ifu jyifopfEikd if o H \kd oHtrwftjzpf cef\tyfvu kd af om
ajrmuf vl0b D k7ifEiS hf rm7DtefwmG ewfrdz7k m;wd\k eef;usI tcg tef;vnf; vdu k yf goGm;onf? yXrwGif 12 quf
towfcH7jyD;aemuf/ Al;AGefrif;qufacWjywfomG ;aomf ajrmuf vl0b D 7k if.rdz7k m; t*®vyd rf if;orD;ar7D. tyg;
vnf;/ 1814 ckESpfwGif qJh7Spfqufajrmuf vl0Dbk7if awmfjrJ tysKd awmftjzpf tr=xrf;I/ ar7Drif;orD; rkq;kd r
(1^55 1824) eef;wufaomtcg Al;AGefrif;quf jyef jzpfoGm;jyD;aemuf t*®vefodk\ jyefoGm;aomfvnf;/ jyif
ay:vmjyefonf? odk\7mwGif 1848 ckESpfY vl0Dzdvpf opfeef;wGif;Yyif tr=xrf;ae7pfcJhavonf? jyifopf
bk7ifvufxufwGif jzpfyGm;aom awmfvSefa7;a-umifh eef;awmfYvnf; tef;. yg;eyfvdRmr=ESihf &ky7f nf acsm
Al;AGefrif;quf jywfoGm;avonf? armvSyr=a-umifh vltrsm;. cspfcifjcif;cH7onf?
pydefEdkifiH Al;AGefrif;qufonf 1^00 jynfhESpw f iG frS 1522 ckEpS w f iG f t*®vefjynfok\d jyefa7mufaomtcg
pwifcJhonf? jyifopfbk7if 14 qufajrmuf vl0D. [ife7Db7k if. yXrrdzk7m; uufo7if;xHwiG f cpm;ae
ajr;awmf yVr zdvpfb7k if (1683 1^46) rS pwifI 7if;/ bk7ifESifh arWm ouf0ifrdonf? [ife7Dbk7if
pydefEidk fiHwGif Al;AGerf if;quf ay:aygufvmonf? zdvpf onf tef;tm; vufxyf7eftwGuf uufo7if;rdzk7m;
bk7if. tquftEG,frsm;jzpfaom q}zm'Deefbk7if ESifh uGm7Sif;7ef -udK;pm;cJhaomf oWr uvJref\ ykyf
(1^13 1759)/ wwd, csm;bk7if(1716 1788)ESifh 7[ef;rif;u aqmif7Gufray;bJ aecJhojzifh [ife7D bk
pwkšcsm;bk7if (1^48 1819)/ oWr zm'Deefbk7if 7ifonf t*®vefjynf oH•tzGJ\udk A7if*sDoHtzGJ\rS cGJ
(1^84 1833)/ 'kwd, t%AJvm;bk7ifr (1830 xkwfum *dk+f;oD;jcm; axmifavonf? rdrdudk,fwdkif
1904)ESihf qJEh pS qf ufajrmuf t,fvzGe;f qd;k bk7if (185^ vnf; t*®vefjynf oH•tzGJ\.acgif;aqmiftjzpf cH,l
„1885)ESifh 13 qufajrmuf t,fvzGef;qdk;bk7if vdkufonf? (c7pf,mef omoemhta7;yHk„&=? ) 1533
(1886 1941)wdk\ vufxufwikd f 1931 ckEpS w f iG f pydef ckESpfwGif uefwmAm7D*dk+f;tky-f uD; u7ef;rm;u uuf
orwEdkifiH jzpfay:vmonftxd Al;AGefrif;rsm; pydef o7if;rdz7k m;ESihf uGm7Si;f ay;I tef;ESihf Zefe0g7Dvavmuf
EdkifiHY tqufquf tkypf dk;cJ-h uonf? uyif wdww f qdwf vufxyfxm;cJhonfukd w7m;0ift
pydefb7k if wwd,csm;onf pydefxD;eef; rqufc7H jzpf todtrSwf jyKvu dk o f nf? xdEk pS f ZGev
f wGif tef;tm;
ao;rD 1^38 ckESpfwGif aey,fb7k ifESifh yg;rm;e,fpm; tbdou d cf H rdz7k m;-uD;tjzpf wifajr|mufvu kd of nf? puf
jzpfcJhonf? odk\7mwGif pydefbk7iftjzpf eef;wufaom wifbmvwGif aemiftcg yXr t,fvpfZAuf bk7ifr
tcg aey,fESihf yg;rm;e,fwk\dudk om;awmfti,f zm'D jzpfvmrnfh orD;awmfudk zGm;jrifonf? (t,fvpfZAuf
eeftm; ay;tyfvu dk o f nf? zm'DeefEiS hf ol. tquft bk7ifr/ yXr„&=? )
EG,rf sm;jzpfaom yXrz7efppf/ 'kwd,zm'DeefEiS hf 'kw, d om;a,musfm; uav;om ajr|mfrSef;aeaom [ife

14
Al;vif;ô tef; aAhpabmupm;jcif;

tef;Al;vif;tm; 'kwd, -uif,mawmf rdzk7m;tjzpf ajr|mufpm;pOf

7D bk7ifonf tef;tay:Y wjznf;jznf; tjypfjrifvm rSwfupm;r=a-umifh ,ckacwf vlodrsm;aom aAhpabm


um tef;.tysdKawmf *sdef;aq;rdk;ESifh arWmouf0ifcJh upm;enf;ay:vmcJhonf? wDxGifol 'lA,fa';tm;
jyefonf? xdk\a-umifh tef;udk oPmrwnf[k pGyfpGJI *k+fjyKaomtm;jzifh ol\Zmwd ul;yg;pawmif;jrdK\wGif
vef'efar~mpf if-u;D Y tusO;f csxm;jy;D v~if w7m;cGif wif trsdK;om; aAhpabmcef;rESifh jywdkufwck zGifhvSpfxm;
um ppfaq;aponf? w7m;&Hk;awmfrS ao'+fp7D ifvu kd f avonf? ,if;upm;enf;onf jrefrmEdik fio H k\d a7muf7dS
ojzifh 1536 ckESpf arv 19 7ufae\wiG f acgif;jzwfI vmjyjD zpfaomfvnf;acwfrpm;ao;acs?
tqH;k pD7ifjcif; cH7avonf? aAhpabmupm;onft h cg uGi;f -u;D .tv,f twGi;f
upm;uGi;f w0du k w
f iG f A[djk yKupm;-uonf? tjyifuiG ;f
aAhpabmupm;jcif;? ?jcif;vH;k cwfjcif;onf jrefrm onf us,Ef ikd o f r~us,7f I/ pnf;&d;k cwf xm;wwfonf?
vlrsKd ;wdk\. trsKd ;om; upm;enf;jzpfouJo h k\d aAhpabm twGi;f upm;uGif;onf 7mZrwfuu G yf k7H dI
S ab;tem;
upm;jcif;onfvnf; tar7duefvrl sdK;wd\k. trsKd ;om; wzufv~if ay 90 7Sno f nf? axmifh 4 axmif7h Sd onfh
upm;enf; jzpfonf? aAhpabm upm;jcif;onf upm; teuf 3 axmifhudk yXr tajccHaxmifh/ 'kwd,t
uGi;f twGi;f Y abmvH;k udk vufjzifh ypfI›if;/ AufwjH zifh ajccHaxmif/h wwd,tajccHaxmif[ h k ac:.? useaf xmifh
&du
k If ›if; upm;aom upm;enf;rsdK;jzpfonf? waxmifu h kd t*®vyd b
f momjzifh [kr;f yvdwaf c:I AufwH
aAhpabm upm;jcif;udk tar7duefjynfwiG ;f ppf t udik f aeaom ae7mjzpfonf? Aufwu H kid Ef iS hf abmvHk;ypf
1
olwk\d ae7mrsm;onf 60 2 ay uGma0;7onf?
wGi;f u Adkvcf sKyfjzpfchoJ l tufAem 'lA,fa'; qdkolonf
1839 ckEpS fwGif e,l;a,mhjynfe,f ul;yg;pawmif;jrdK\Y AufwHuikd af e7mESi'hf wk ,d tajccHaxmifo h nf 12 ay
pwifwx D iG fcho
J nf? xdktvsiuf rl ,if; upm;enf;rsKd ; 1
92 vufr a0;onf? Tum; vl-uD;rsm;twGuf aAh
udk upm;cJh-uaomfvnf; 'lA,fa';. pnf;urf;pepfcs pabmupm;uGif;jzpfI/ uav;rsm;twGuf upm;uGif;

15
aAhabmupm;jcif;

aAhabmupm;jcif;onf ukd,fvuf-uHhckdifa7; upm;enf;aumif; wckjzpfonf?

16
aAhabmupm;jcif;

udkrl xdk\xufao;aomtv,fuGi;f jyKvyk fEkid o f nf? t aAhpabm upm;7mwGif toif; 2 oif; ,SOjf ydKiu f
em;wzufv~if ay 90 r[kwb f J 82 ayxm;I abmvH;k pm;7I woif;v~if upm;ol 9a,mufpD yg0if7onf?
ypfoEl iS hf Aufwu H ikd af e7mudk ay 50 tuGm xm;Edik o f nf? ,if;wdk\rSm abmvHk;ypfol/ abmvHk;zrf;ol/ yXr tajc
AufwHukid f ae7mESifh 'kwd,tajccH axmifhukd 115 ay cHaxmifhvl/ 'kwd,tajccHaxmifhvl/ wwd, tajccH
1112 vufr cGmxm;7onf? axmifv h l/ 'kwd,ESiw fh wd,tajccHESpfc-k um; abmzrf;
aAhpabm upm;7mY toHk;jyKaom abmvHk;onf vl/ abmzrf;uGif; A,fvl/ abmzrf;uGif; tv,fvl/
rmonf? t0ef; 9 vufrESihf 941 vufrtwGif;7Sdonf? abmzrf;uGif; ,mvlwdk\jzpfonf? upm;yGJ paomtcg
A[dw k iG af zmhcI
H a7mfAmtxyfxyf od;k arG;ciftEkt-urf; wzuf toif;u uGi;f xJok\d qif;I ae7m,ljyD;aemuf/
txyfxyfywfI tay:rS jrif;om;a7jzifh csKyx f m;onf? useftoif;rS upm;olrsm;u abmvHk;udk AufwHESifh
5 atmifprS 5 14 atmifptxd av;onf? wvSnphf D &du k -f u7onf? rdrt d vSnrhf usrD uGi;f jyifxu G f
abmvHk;&dkufaom AufwHonf opfrmom;jzifh jyK I xkdifapmifh7onf? uGif;xJrS upm;olonf vufw
vkyxf m;I 42 vufrxuf ydI k r7Sn7f acs? Aufwo H nf zufudk om;a7vuftdwf pGyfxm;7onf? ,mvufjzifh
3
tvH;k jzpfI t-uD;qH;k tydki;f wGif tcsi;f 24 vufr7So d nf? abmvHk; ypfwwfoljzpfv~if 0Jvufukd vuftw d fpyG I f
AufwHudkifonf pwkštajccHaxmifh„[krf;yvdwf 0Jvufjzihf abmvH;k ypfwwfojl zpfv~if ,mvufukd vuf
.0J,m&Sd owfrSwfxm;aom tuGufwGif ae7onf? tdwf pGy7f onf? abmvH;k zrf;olonf &du k o
f laemufwGif
aAhpabm upm;7mY tenf;qH;k 'dik v f -l u;D wa,muf ae7I t7Sdefjyif;pGmESifhvmaom abmvHk;udk zrf;Edkif7ef
trsm;qHk; 4 a,muf xm;Edkifonf? 'dkifvl-uD; csKyf ydkI xlxlcHxm;aom vuftw d f pGyxf m;7onf? x\kjd yif
onf abmvH;k ypfo. l aemufwiG f aeI/ usef 3 a,muf rsuEf mS ud›k if;/ ud,
k u
f ›kd if;/ 'l;ud›k if; abmvH;k rSeI
f xdcu kd f
u yXrtajccHaxmif/h 'kw, d tajccHaxmifh/ abmvHk; '+f7m7jcif; r7Sad p7ef a-u;eef;-udK; cwfxm;aom rsuf
zrf;ol aemufwk\dwGif aeI -unf7h onf? ESmpGyf/ 'l;pGyfrsm; pGyfI umuG,x f m;avh 7Sd-uonf?

*syefEkdifiHwGif txl;acwfpm;vsuf7Sdaom aAhpabm tjydKiftqkdif upm;ae-upOf

17
aAhpabmupm;jcif; aAuifô z7efppf

abmvH;k ypfoo l nf abmvH;k ypfvw F cf sed w


f iG f owfrw S f tcg wcsDjyD;jyD[k rSwf,l7onf? wyGJwGif 9 csDtxd
xm;aom ae7muGuu f dk rdrdajcwzufjzifh eif;rdxm;ap upm;avh7Sdonf? oa7yGJjzpfv~if qufupm;7onf?
7onf? abmvHk;ypfolonf abmvHk;udk AufwHudkif. tar7duefjynfaxmifpkwGif a-u;pm;aAhpabm t
'l;atmufvnf;rus/ ycH;k ay:vnf; rausmaf pbJ ypfay;rS oif;rsm;wnfaxmifI ESpfpOf {jyDvtv,frS atmuf
pepfrSefabmvHk;[k ac:onf? pepfrSefabmvHk; jzpfyg wdkbmvqef;txd ,SOfjydKif upm;-uavonf?
vsuEf iS hf Aufwu H ikd fu abmvH;k udk qD;Ir&du k b f J 7yfae
v~ijf zpfap/ abmvHk;udk AufwHuidk u f vSr;f &du k yf gvsuf aAuifô z7efppf(c7pf 1561 „ 1626)? ?t*®vyd f
ESihf rrdvku d v f ~ifjzpfap 'dik fv-l uD;u px&dkuf[k ac:I Edik if jH yKokcrde/f obm0 ynm7SiEf iS fh pmrGefa7;q7m-uD;
tqHk;tjzwfay;onf? ‘‘px&dkuf’’ 3 cg ac:7v~if z7efppf aAuifonf xif7Sm;aom trsKd ;tEG,frS qif;
AufwHudkifxGuf7onf? odk\aomfvnf; wwd,t-udrf oufvmol jzpfonf? zcifjzpfol wHqdyfawmf0ef-uD;
‘‘px&du k ’f ’ac:onfwiG f zrf;olvufrS abmvH;k vGwu f s qmepfuvwfaAuifEiS hf rdcifjzpfol qm tefawmfeu D wG f
cJhonf7Sdaomf AufwHudkif xGufay;7efrvdkacs? AufwH .orD; avmhAm*av. c,fr tef;wdk\rS 1561ck Zefe
udik f &du
k v f u dk af omabmvH;k onf ‘‘[kr;f yvdw’f ’rS yxr 0g7Dv 227ufae\wiG f vef'efjrdK\Y zGm;jrifaom 7Spaf ,muf
tajccHESifh wwd,tajccHwdk\udk jzwfI uGif;jyifxJodk\ ajrmuf om;axG; jzpfonf? rdb 2 zufpvH;k rS aqGrsdK;
wdkifatmif qef\xGufaom e,fedrdwfrsOf; ESpfa-umif; rsm;onf t,fvpfZAuf bk7ifr. eef;wGi;f Y 0ifxu G f
t-um;udk jzwfausmfap7onf? ,if;uJhodk\aom abm oGm;vmEdkifolrsm; jzpfaomfvnf;/ aAuifonf tcGifh
vHk;udk pepfrSefabmvHk;[kqdkonf? xdkrsOf;ESpfa-umif; ta7; txl;taxG[lI rcHpm;cJh7acs?
tjyifo\kd tefxu G af om abmvH;k rSeo f r~rmS pepfreS af bm 15^3 ckESpfwGif aAuifonf udrf;A7pf wUodkvf
vHk; r[kwfojzifh ‘‘px&dkuf’’ [lI tac:cH7rnfjzpf x7ifew D aD umvdyYf 0ifa7mufynmoif,I l 15^6 ckEpS f
onf? tu,fI abmvH;k onf AufwHuidk f 'l;atmufrS wGif *a7;tif;od\k 0ifciG 7hf onf? xdak emuf qmatrd,wf
jzpfap/ ycH;k ay:od\k ausmI f jzpfap/ ‘‘[kr;f yvdw’f ’ tjyifrS aygvuf.oHtzGJ\0iftjzpf jyifopfEdkifiHwiG foGm;a7muf
jzpfap jzwfoGm;v~if 'dkifvl-uD;u ‘‘abm’’ [k atmf7 aexdik 7f m 15^9 ckEpS w f iG f zcifjzpfoul , G v f eG of nftxd
onf? ‘‘abm’’ 4-udrf jzpfv~if AufwHudkifonf yXr jzpfonf? zcifu, G fveG jf yD;rSyif aAuifonf 0wfvkH t
tajccHaxmifhodk\ tqD;twm;r7Sd oGm;Edkifonf? uGif; wwfudk jyD;ajrmufatmifoif,lI tr=vdkuf7m Oya'
xJ7Sd abmvHk;upm;olrsm; &dkufvdkufaom abmvHk; wwfu`rf;em;vnfvo S jzifh r-umrD xif7Sm;ausm-f um;
udk wbufom;u ajrod\rk usrD zrf;rdv~if &du k o f l xGu7f vmonf? odk\7mwGif Edik fiaH 7;avmuodk\om 0ifvkad om
onf? &dkufol yXrtajccHaxmifhodk\ ra7mufrD/ abm aAuifonf 1584 ckEpS w f iG f rJvurf7*J spef ,frS ygvDref
vHk;7ol wbufom;u xdkaxmifhodk\ ta7muf OD;ae trwf jzpfvmonf? bk7ifr. tcspfawmf tufquf
v~iv f nf; &du k o f x l u G 7f onf? &du k of o l nf yXr tajccH pm;ESihv f nf; aAuifonf 7if;ES;D 7um;/ tufqufpm;.
axmifhodk\ tvsifOD;pGm a7mufaev~if wbufom;u apmifrulnrD =a-umifh eef;awmfwGi;f Y txl;tcGit hf a7;
raESmif, h u S f Edkiaf cs? qufajy;7ef tcGiho f maeao;v~if rsm;7cJhonf? vpfvyfaeaom a7S\aecsKyf7mxl;udkyif
yxr tajccH axmifhrS 'kwd,/ wwd, tajccHaxmifh aAuiftm;cef\tyf7ef tufqufpm;u bk7ifrtm;ajym
rsm;od\›k if;/ xdrk w S qifh ‘‘[kr;f yvdw’f ’/ od\kr[kwf yef;0if ay;onf? od\k7mwGif jAdwo d ~tpd;k 7u aAuif. Edik if aH 7;
axmifo h dk\›if; qifhuJajy;0ifEidk fonf? odk\7mwGif tajccH rlukd r-udKuo f jzifh ol.jydKizf uf ukwu f kd cef\xm;vdu k f
axmifhwckESifhwck-um;wGif ajy;7if; abmvHk;ESifh rxd 7m tufqufpm;u aAuiftm; u&k+m oufpGmjzifh
atmifa7Smif7onf? xdrdv~if xGufay;7onf? abm aygif 1ô800 wefe,fajrudk vufaqmifay;vdu k of nf?
vHk;ESifhrxdbJ wywfjynfhatmif ajy;Edkifygu wywf aAuifum; xl;c`efxufjrufol jzpfoavmuf pdwf
atmifonf[k ac:onf? Tenf;jzifh abmvHk; &dkuf7 oabmxm; jrifhjrwfjcif; r7SdvSacs? aus;Zl;7Sif tuf
onfzh ufrS 3 a,mufxu G 7f onftxd qufvufupm; qufpm;tm; bk7ifru trsuaf wmf7pdS Of/ tufqufpm;
-uonf? 3 a,mufqufI xGuf7v~if wzufESifh zufrS ulnaD z;ray;jcif; r7S&d krH u ajredr7fh m vSHpu dk fyif
ae7m wvSnfhajymif;I upm;-u7onf? jyKvyk o f nf[k trsm;. pGypf jJG cif; cHc7hJ onf? tufquf
wzufv~if abmvHk;&dkufvSnfh wvSnhu f s7jyD;aom pm;.udPwGif aAuifonf txl;yif emrnfysucf o hJ nf?

18
aAuifô z7efppf aAuifô a7mf*sm

jcif;cH7onf? aAuiftm; 4 7ufr~om csKyfI vFwf


vdkufum '+faiGukv d nf; av~mv f dkufonf? odk\7mwGif
rnfonft h pd;k 7 7mxl;wGirf ~ tr=rxrf;7 [laom trdef\
rSm wnfjrJaecJh.? tpdk;7 7mxl;rsm;wGio f m tr=xrf;
um wufvrf;udk ajr|mfreS f;cJah om aAuifonf ,if;odk\
vrf;ydwfoGm;ojzifh pmayESifh avmu"mwfynmudkom
avhvmvdu k fpm;cJah vonf?
tpd;k 7zufwiG f tr=xrf;pOfuyif aAuifonf pmrGef
ac: tufaq;rsm;udk a7;cJhonf? tpdk;7 7mxl;rS Ekwf
xGuf7aomtcg/ ,cifuxuf ydkIa7;EdkifcJhonf? aA
uifonf pmrGefaygif; 58 yk'fcef\ a7;om;xkwfa0cJh
onf? ol.pmrGefrsm;rSm Oya'/ tkyfcsKyfa7;/ avmu
"mwfynmESifh obm0 aA'ynm7yfrsm; ta-umif;
wdk\om rsm;onf? ,if;wdk\onf xif7Sm;aom pm-uD;
ay-uD; pm7if;0ifrsm;jzpfI aAuif.txif7Sm;qHk;
vuf7mrsm; jzpfonf? aAuifonf pmrGet f jyif tjcm;
pmtkyf pmwrf;aygif;rsm;pGm a7;om;cJhonfh teuf
‘oWr [ife7D bk7ifordik ;f ’ ESihf ‘t,fvpfZAufb7k ifr
tm; trSwfw7 [laom pmtkyf 2 tkyfrSm xdkacwf
t*®vdyfordkif;rsm;wGif taumif;qHk;jzpfonf? aAuif
tm; tcsdK\u uBmausmf 7SdwfpyD;,m; jyZmwfrsm;
a7;oltppf[k ,Hk-unfonf?
aAuifonf avmu"mwfynmudk avhvm7mY t
jAdwdo~EkdifiHjyKokcrdefESihf od_Hynm7Sif z7efppf aAuif
pdwpf w
d fcJjG cm;enf;/ odk\r[kwf od_Hpepf awG;awmqif
jcifenf;udk xGicf hoJ w l pfO;D jzpfonf? avmu"mwfynm
1603 ckwGif yXr *sdrf;bk7ifeef;wufaomtcg 7yftwGuf vufawG\p;l prf;r=jyK7mrS aAuifonf tat;
aAuiftm; rsm;pGm csD;jr|ifhajr|mufpm;jcif;jyK.? xdkESpf rdI emruse;f jzpfum/ 1626 ckEpS f {jyDvwGif uG,v f Gef
wGiyf if qmbG\JtyfEiS f;jcif; cHc7hJ I tpd;k 7 txl;a7Sah ecsKyf avonf? -uuf taumifvdkufudk ESif;cJESif;yGifhjzifh
-uD;/ y7DAaD umifpDtzGJ\0if/ w7m;Xme0ef-uD; ponfh 7m Xmyemxm;ygu -um7SnfcrH cH odvko d jzifh/ ESi;f awmxJ
xl;-uD;rsm;Y tqifhqifh wdk;wufcef\xm;jcif; cH7onf? qif;I vufawG\prf;oyf7mrS tat;rdjcif;jzpfonf?
1618 ckEpS fwiG f AJ7Geb f J\G7I 1621 ckESpw f Gif Adki;f aumifh oluG,fvGefaomfvnf; ol.prf;oyfcsufjzifh tpm;
bGJ\jzifh csD;jr|io
fh laumif;jyKjcif; cH7avonf? tpmrsm;udk tat;"mwfay;u -um7SnfcHEdkifa-umif;
eufeufeeJ J wwfodaom EdkifiHjyKokcrdefyyD D aAuif odum tat;"mwfay;I odkrSDenf;udk vkyfudkifEdkifcJh-u
onf *sdrf;bk7iftm; t-uHOm+faumif;rsm; ay;cJhaomf onf? aAuifum; tvGefOm+fxufjrufol jzpfonf?
vnf;/ bk7ifu aqmif7u G jf cif; rjyKacs? aAuifu, kd wf ikd f xdka-umifh uAsmq7m-uD; ykyfu ‘vlom;wdk\wiG f ynm
uvnf; t-uHay; aumif;oavmuf ol\t-uHtwkdif; t7SdqHk;/ Om+f txufqHk;ESifh oabmxm; tao;qHk;
olvdkuef m vkyfudkifavh r7Sdacs? w7m;pD7if7mY ajzmifh aomol’ [k aAuifudk pmwrf;xd;k cJhonf?
rwf7ef -o0g'ay;avh7aSd omaAuifonf w7m;0ef-uD;
tjzpfaqmif7u G pf Of vmbfpm;r=jzifh wcgaomf w7m;pGcJ H aAuifôa7mf*sm (c7pf 1214 1294)? ?a7mf*sm
7zl;.? xdktr=twGuf vef'efar~mfpifY tusO;f cH7efEiS hf aAuifonf Oa7mytv,facwfu ay:aygufcJhaom
'+faiG aygif 40ô000 ay;aqmif7eftjyif rnfonft h cg tawG;tac: eufeJvSonfh t*®vdyfvlrsdK; obm0
r~ tpd;k 77mxl;wGif xrf;aqmifcGihf rjyK7ef trdef\csrw S f ynm7Si-f uD;jzpfonf?

19
aAuifô a7mf*sm aA'gyif

a7mfa*smfaAuifudk 1214 ckESpfwGif qRm;qufe,f acwf vlcyfrsm;rsm;url ua0q7m-uD;[k pGypf -GJ uonf?
Y zGm;jrifonf? atmufpzd\kEiS hf yg7pf wUodv k frsm;wGif pifppfaomfum; aAuifonf tawG;eufeJonfh vuf
ynmqnf;yl;cJh7m/ *7d/ vufwif/ [DjALESifh tm7AD awG\orm;-uD; jzpfayonf? xdkacwfu ,Hk-unfpJv G rf;
bmomrsm;udk wwfu`rf;onf? xkdaemuf acwfynm -uaom tcsKd \tcsurf sm;udk tajctjrpfr7Sd/ ,kWdrwef
wwfwdk\enf;twdkif; omoemhabmifodk\ 0ifI z7efpP [k ajymqdkr=a-umifh aAuifonf rd>m'd}d wpfOD;tjzpf
uef *dk+f;0ifbkef;awmf-uD; jzpfvmonf? atmufpzdk\ pGyfpGJcH7onf? w*dk+f;wnf;0if bkef;-uD;rsm;uyif aA
wUodv k Yf pmayrsm;vnf; yd\kcsonf? uiftay: ou®mruif;jzpfI -uOf-uojzifh yg7pfjrdK\ok\d
aAuifonf *7d/ vufwif/ [DjAL/ tm7AD bm 10 ESSpfcef\ oGm;a7muf aexdkifc7Jh avonf?
omwdk\jzifh a7;om;xm;aom pmayusrf;*efrsm;udk zwf aAuif. txufbkef;awmf-uD;rsm;u aAuiftm;
&=&jHk zifh auseyfEpS o
f rd hjf cif;r7SdbJ [kwrf eS cf ikd v
f jHk cif; 7Srd 7Sd w7m;pmayrsm; a[majymjcif;/ a7;om;jcif; quf
udk vufawG\tm;jzifh pl;prf;wwfaom tavh7Sdonf? vufrjyK7ef wm;jrpf-uonf? ,if;od\k vltrsm;. oH
aAuifonf ,rf;r=ef\ESifh oHvu kd ftyfta-umif;udk wif o, jzpfjcif;/ tm;ray;jcif; cHae7onfh-um;rSyif aA
-udKodxm;ESifhol jzpfonf? ta0;-unfhrSefajymif; jyK uifonf rdr, d q
l csufrsm;udk rSefuefonf[k ,Hk-unf
vkyfenf;udkvnf; xkwfazmf jyocJhonf? xdkjyif uBm onfhtwkdif; bmompmay/ od_Hynm/ t,l0g'/
ajr-uD;onf 0dkif;I tWvMdwf ork]7mudk jzwfum obm0 aA' ponfwdk\ta-umif;ygaom tdkywfr*sK/
taemufbufo\ko d mG ;v~if tm7Swu kd o
f \kd a7mufEikd o f nf[l tdkywfrdkif;eyfESifh tdkywfwm,D,rf[laom pmtkyf-uD;
aomtcsufudk c`if;csufr7Sd ,Hk-unfxm;oljzpfonf? 3 tkyfudk 18 v twGif; tjyD;a7;om;I ykyf7[ef;
aAuif. pmtkypf mwrf;rsm;wGif ,ckacwfY ay:ayguf rif;xH ay;ydk\onf? 12^8 ckESpfwGif ykyf7[ef;rif;-uD;
aejyDjzpfaom oab®m/ armfawmfum;/ wHwm;ESihf u7de;f uG,v f eG f7m/ z7efpPuef *dk+;f tky-f uD;ud,k w
f idk f acgif;
-uD;rsm; wpfae\wiG f ay:vmvdrrhf nfjzpfa-umif; wifu;l aqmifI aAuiftm; qef\usifzufjyKvkyu f m ol. pm
a7;om;xm;onfudk awG\7onf? xdka-umifh a7mf*sm tkyfrsm;udk rzwf-u7ef ydwfyif&Hkru ol\tm; rd>m'd}d
aAuiftm; tcsdK\u acwfa7S\ajy;aeol[k qdk-uI ol\ wOD;tjzpf axmifcsvu dk f.? axmifxJwGif 14 ESpfcef\
ae7pOf ‘‘tdkrif;7jcif;. c`wf,iG f;csuf’’ac: pmtkyf
wtkyu f kd a7;om;I yky7f [ef;rif;-uD; pwkšepfuvwf
xH qufaponf? xdk pmtkyfa-umifhyifavm/ tjcm;
ta-umif;a-umifhyifavm rajymEdkifaomfvnf;/ 1292
ckEpS fwiG f aAuifonf axmifrSvGwfI atmufpzdk\wU
odvk w f iG f pmayyd\kcscGihf 7jyefonf? od\k7mwGif 1294ckEpS f
wGif vl-uD;a7m*gjzifh uG,fvGef7Smavonf?

aA'gyif? ?jrefrmEdkiif Hatmufyidk f; jrpfacsmif; tif;


tdkiw f dk\wiG f a7,OfpD;I arsmygaeaom aA'gyifrsm;udk
awG\jrif-u7onf? aA'gyifonf yGew f D'D7aD ,;pDt;D rsdK;
7if;wGiyf g0ifI/ &kQaA'trnfrSm tdkufa[meD;,m;u
7yfqDyDjzpfonf? aA'gyifudk a7ydawmuf/ odk\r[kwf
a7oZif[lIvnf; ac:-uonf? aA'gyif. rlvZmwd
onf zavmf7D'g/ yem;rm;/ tm*sifwD;em;paom t
ar7duwdkuf tylydkif;a'orsm; jzpfonf? aemiftcgrS
tdNd,/ jrefrm/ *sm;Am;/ -opa-w;,m; ponfh t
a7S\yikd f; tylykid ;f a'orsm;odk\ rsdK;ys\HE\SHchaJ vonf?
aA'gyifonf a7YaygufI arsmygwwfaom 'du k yf if
t*‡vdyf obm0 ynm7Sif-uD; a7mf*sm aAuif rsdK; jzpfonf? -uufoGefOyHk7Sdaom 7Gufn|mwdk\onf t

20
aA'gyif

tiftm;jzifh zsufq;D ypf7ef -uH7G,ftm;xkwfcJh-uaomf


vnf;/ acWc+r~om wwfEdkif-uI aA'gyifw\dk um;
yGm;jrJ yGm;vsuf 7S-d uayonf?
pifppf aA'gyifudk toHk;jyKEdkifv~if tusdK;jzpfxGef;
onf? tdNd,EdkifiHwGif aA'gyifudk pULvkyfief;Y›if;/
uyfxlpULrsm;jyKvky7f mY›if; toHk;csavonf? ukef
xkyfpUL tndKa7mifrsm;vnf; jyKvkyfEkdifaomfvnf;
wGuaf jcrudu k af cs? w&kwv f rl sKd ;wd\konf aA'gyifukd 0uf
au`;7eftwGuf toHk;csonf? *sm;Am;u`ef;wGif t
7GufEkrsm;/ 7Gufnm| rsm;/ tyGifhcdkifrsm;udk wcgw7H
aygif;I›if;/ csuI f ›if; pm;aomuf-uonf?
xdkjyif aA'gyifudk ajr-oZmtjzpf toHk;jyKEdkifao;
onf? aA'gajr-oZmjyKvkyfenf;rSm cJawmifhc, J Of; r
[kwaf cs? aA'gyifrsm;udk a7rSq,fI a7ppfatmif wef;
wifay;7onf? a7ppfjy;D aA'gyifrsm;udk tvsm; 18ay/
teH 12 ay/ xk 9 vufrrS 12 vufrtxd 7Sdatmif
tnDtr~ jzef\ay;7onf? xdkaemuf ajr-uD; vSnf;wpD;
wduk w f 0uf/ EGm;acs;tpdk vSn;f wpD;wdu k fw0ufEiS hf jym
ESpfawmif;cef\udk aA'gyHkay:nDnmpGm jzef\cif;jyD;aomf
a7wufa7uswGif pkefqefarsmvsuf7Sdonhf aA'gyif a7pGwf&Hkr~ zsef;ay;7onf? ,if;onfhenf;twdki;f w
xyfjyD; wxyfjznfhwifum 15 ay/ ay 20cef\ tjrifh7dS
om;xlI azmif;yGjyD;v~if azmhuo hJ \7kd o
dS jzifh aA'gyif onf tyHk-uD; jzpfvmap7onf? wvcef\-umI aA'gyH-k uD;
a7pkeaf 7qef arsmygaeEdik jf cif;jzpfonf? t7Guf wd\konf tcsOfaygufjyD;v~if ,d7GJvmv~iftyHk-uD;udk arFaESmuf
pdr;f pdkajymifvufaeI 0dki;f vke;D yg; yHko!mef7Sd um I topfjyefyH7k onf? aemufxyf wvcef\-umv~if
vufr0ufcef\rS 6 vufrcef\ txd us,fo nf? aA'gtyHk-uD; tcsOf"mwfukefI opf7GufaqG; EGm;acs;
tom;xlt7GufrsdK;jzpfjyD;v~if tem;nDonf? opfcGyef; aqG;uJho\dk jzpfvmavonf?
rsdK;qefI vSy0ifh-uGm;aom tyGihw f dk\onf tom;xljyD; aA'gajr-oZmukd toD;tESHtrsKd;rsKd;twGuf tok;H
v~if azmif;yGaom tyGi\f wH.xdyfwGif tqkyftcJ yGifh jyKEkdifonf? ajrap;rsm;ukd pkdufysK;d jzpfxGe;f aom tajc
-uonf? wyGifhv~if c7rf;7ifha7mif yGifhcsyf 6 ckyg taersK;d a7muf77Sd ef jyKjyif7mY aA'gajr-oZmonf txl;
7Sdonf? xdyfqH;k yGifhcsyfwGif tjymESifh t0g tpuf t tokH;0ifonf? EGm;acs;ajr-oZm rvkHavmufv~if t
ajymufwk\djzifh a'gif;jrD;uGuo f !mef ay:aeonf? jref pm;xk;d okH;pJGEkdifI EGm;acs;ajr-oZmenf;wl tmedoif7dS
rmEdkifiHwGif qdkcJhaom c7rf;7ifha7mifyGifhonfh aA'gyif onf? awmifolv,form;wk\donf aA'gyifrsm;ukd rdrd
rsdK;om 7Sdaomfvnf;/ yef;a7mif7ifhyGifhonfhaA'gyifrsdK; wk\d vufvrS f;rD7m jrpfacsmif; tif;tdik w f k\drS aygaygrsm;
vnf; 7Sad o;onf? Oa7my Edik if t H csKd \wiG f tyGivhf S ojzifh rsm;7Edkifojzifh txufenf;twdik ;f ajr-oZmtjzpf jyK
tvSpu dk fyef;yifrsdK;tjzpf pdkuyf sdK;-uavonf? vkyt f oH;k cs oif-h uayonf?
aA'gyifwGif rsm;jym;xlxyfaom tjrpfzGm;rsm; x\dkjyif wenf;rSm w&kwfvlrsdK;wd\k onf aA'gyif
7Sdonf? a7waycef\7v Sd ~if aA'gyif aygufEidk fonf? t rsm;udk tajcmufvSe;f I rD;&=\d jyD;v~if jymudk ajr-o
yifcGJjcif;jzifh rsdK;yGm;,lEkdifonf? tvGef rsdK;yGm;vG,f Zmtjzpf toH;k jyKonf? aA'gyifwdk\onf ydkwuf"mwf
aomtyifrsdK;jzpf7m txl;ojzifh rd;k 7moDwiG f ydkI tyif udk trsm;tjym; pkaqmif;xm;avh7Sdojzifh rD;&=d\v~if
yGm;onf? jrpfacsmif;wd\k wGif aA'gyifrsm; ydwfq\dk aeI vsijf refpGm rD;awmufEikd o f nf?
avSoab®moGm;vma7;udk rsm;pGm taESmifht,Suf jzpf aA'gyif. tyifwHrsm;wGif tr~if&Sdonf? xdkt
aponf? xdka-umifh aA'gyifrsm;udk vltiftm;/ puf r~ifrsm;udk -udK;uspfI7onf? *HkeD-udK;tpm;yif toHk;

21
aA'gyif aA'if

csEdkifonf? odk\aomf -udK;tjzpfa7mufatmif vkyfudkif oGi;f vsuf aA' 4 yHk[ka7;om; ajymqdkavh7Sd-u7m/ t


7ef p7dwfpu-uD;I wGufom;rudkufojzifh vkyfudkif rSefpifppftm;jzifh aA' 4 yHrk Sm [dNLvlrsKd ;wdk\. bmom
a7mif;csjcif; rjyK-uacs? pmayrsm;om jzpf-uavonf?
aA'gyGifhrsm;onf jrif;ta7jym;a7m*grsm;twGuf TaA'ifynmonf tvGeaf 7S;usvaS om u,fv'D;
aq;zuf0ifavonf? ,m;/ AufAv D ;kH eD;,m;/ tD*spf/ tdNd,ESihf w&kwEf idk firH sm;
wGif xGef;um;ay:aygufvmcJh7m/ tb,fr~ ESpfy7da>'
aA'if? ?aA'if[lonfrmS rm*"yg–da0' (oo®u&d™k f -umcJhjy[D k rnforl ~ twwfrajymEdkiaf cs? rnfonhEf kid if H
bmom [dNLe*7DaA') odjcif;ESifh t*®„t*®g jzpfjcif; rS pwifay:aygufcJhonf[lIvnf; taxmuftxm;
wdk\aygif;pyfI jzpfay:vmonfh a0'*®rS qif;oufvm rjyEdkif-uacs? tqdkyg EkdifiHrsm;wGif acwfumv t
onf? a0'*®o]gonf aA'.t*®gjzpfaom usrf;udk avsmuf ynm7Sifrsm;onf aumif;uif7Sd j*dK[feQwf
qd7k m/ ,if;wGiof Q
d m/u_/Asmu7+/ qN/ aZmwdoš/ wm7mwdk\ukd tajcjyKI wDxiG fay:vmaom ynmw7yf
ed&kWdusr;f rsm;yg0ifonf? a0'*®rSoo®u&dk™b f momod\k jzpfonf[k ,lq,H-k unf-uonf? aA'ifynmonf a7S;
a7G\avsmI aA'*®jzpfvmonf? aA'*®rS jrefrmbmom a[mif; tdN, d Ekid if .
H tm7d,efvrl sKd ;wd\rk S aygufymG ;qif;
jzifh aA'if[al om a0g[m7jzpfvmonf? a0'*®wiG f yg oufvmonf[k tqd7k o dS nf? bDpD 356 ckEpS f t,fvuf
0ifaom aZmwdošum; aA'ifynmyifjzpfonf? a0 ZNm„o„*7dwv f ufxufwiG f u,fv'D;,ef; vlrsdK;wdk\.
'„aA'o]gonf odjcif;teufukd qdak oma-umifh aA'if a-unmcsuft7 rdrdwdk\.aA'ifynmonf twdwfESpf
ynmjzifh yPK_ef twdwf tem*wf tusdK;tjypfwdk\udk aygif; 4^3ô040 uyif 7So d nf[k od7onf? rnfok\dyif
odEdkifonf[k a7S;tcguyif ,Hk-unf7if;pGJ 7SdcJhonf? jzpfap/ ESpyf 7da>'udk twdtus rcef\reS ;f Edik af om tcsed f
omr„,Zk„†&k[I l aA' 3yH7k o
dS nfwiG f tx¤eudk xnfh umvuyif aA'ifynm pwifay:ayguf cJhjcif;udrk u l m;

od_yH nmxGe;f um;vsu7f aSd om t*‡vefjynfwiG f vQ+maA'ifynmukd ,ae\widk fvdu


k fpm;avhvmvsuf 7S-d uao;ayonf?

22
aA'if

rjiif;omacs? aq;ynmESifh tjcm; avmuDynm7yf


rsm;uJhodk\yif aA'ifynmonfvnf; a7S;rqGuyif ay:
aygufvmcJhonf? jrefrmEdik fi. H aA'ifynmonfvnf;
tdN, d rSqif;oufvmcJo h nfukd ordik ;f t7 odEikd af yonf?
aA'ifynmqdk7mY ajrjyifESihf tmumoaumif;uif
wGif jzpfay:vmor~aom wdwfedrdwfESifhwuG j*dK[f
eQwfwm7mwd\k. txGe;f „tndK| ;„tiky„f tay:/ -u,f
a-uGjcif;/ OUmysjH cif;/ wdraf wmufjcif;/ -u,fwHcGefay:
jcif;/ ae-uwf/ v-uwf/ j*dK[fyl;j*dK[fjrifrSpI jzpfay:
vmor~aom wdwef rd dwfrsm;udk tajccHjyKI a[mqdk7
aom ynmw7yfjzpfonf? zGm;oU7mZfESifh toufudk
wnfvsuf ^ ck/ 8 ck/ 12 ckpm;I t-uiG ;f *+ef;ocsm® t
7 wDxGifaom a[menf;rsm;rS tp tcsdefem7Dudk rl
wnfIa[maom [l;7m;aA'if/ umv-uD;aA'if/ *+ef;
aA'if/ arG;zGm;csdeft7 aumif;uif 12 7moDj*dK[/f v*f/
pef;wdk\udk -unfhI a[mqdkaomaA'if[lI trsdK;rsdK;7Sd
onf? od\kaomf arG;zGm;csdew f iG f wGuf,l77So d nfh aumif;
uif 12 7moDj*dK[cf Gi. f tvm;tvmudk ppfaq;a[m
ajymaom aA'ifynmonf obm0,kWd7daS yonf? pdr;f onf todOm+f/ om;orD;/ twwfynmwd\u k kd tpd;k 7
j*Kd [ef Qwf-u,fwm7mwd\konf ouf7o dS ufrchJ yford ;f onf? -umoyaw;j*dK[f0gonf ynm—m+f/ aiGa-u;
tay:wGif oufqidk 7f mobm0tpGrf;oWd t7Sed t f 0gjzifh OPm"e/ tusifhpm7dW/ bmom/ t,l0g'/ rdwfaqG/
vFrf;rdk; csKyfcs,fEdkifonf[k a7S;ynm7Sifwdk\ ,lqcJh-u q7m ponfwdk\udk zefwD;ay;Edkifonf? aom-umj*dK[f
onf? Oyrm„we*®aEGj*dK[f[k ac:qdo k nfh tyl"mwfukd onf ol. xGe;f awmufaom tvif;a7mif"mwftm;jzifh
ay;aqmifEdkifaom aerif;udk trSDjyKIom ouf7do S uf umr7m*/ tcspfa7;/ aysmf7Fijf rL;xl;jcif;/ rde;f r/ r,m;/
rJhwdk\onf oefpGrf;-uD;xGm;vm7onf? aer&Sdv~if *k+fyumoe/ xifay:ausmfapmjcif; tp7Sdonfwdk\udk
ouf7SdoufrJhtm;vHk; aoa-uysufjyKef; oGm;-uvdrfh pGr;f aqmifay;Edik of nf? paej*dK[rf JG j*dK[jf ymum; qif;
rnf? ae. tvif;"mwfa-umifh pdw"f mwfwuf-uGum 7J'kQ/ taESmifht,Suf/ tcsdefaESmifhaES; -uef\-umjcif;/
7JpGrf;oWd 7Sd7onf? tarSmif"mwfudk ouf7SdoufrJhwdk\ aqGrsdK;om;csif;/ awGa0rdef;armjcif; tp7Sdonfwdk\udk
onf tpOfxm07 rvdkvm;-uacs? Toabmudk qif jzpfapwwfonf? 7m[kESifh udwftarSmifj*dK[fwdk\onf
jcifv~if aerif;wnf;[laom we*®aEGj*Kd [o f nf ouf7dS aumif;uifrmS j*dK[fu, kd fj'AfESihf txift7Sm;r7Sd apum
oufrJhwdk\. toufocifjzpfonfESifhtnD tb,fr~ rl/ ae-uwf v-uwfudk zefwD;ay;Edkifaom tpGr;f oWd
tiftm;ay;Edik o f nfukd 7dypf m;rdoifo h nf? touf0n d mOf/ a-umifh tarSmifavmuESiw fh uG xl;jcm;qef;-u,faom
tz/ rme/ tvkyftudkif/ 7mxl; *k+fxl;udk tpdk;7.? tusdK;tjypf/ ajcav;acsmif;wd7>mef ponfw\dkukd tpdk;
xdk\twl wev®mac: vrif;onf j*dK[ftjzpfjzifh ol. 7onf? Tj*dK[f 9vHk;tjyif xyfrHawG\7Sd7aom ,la7;
obm0udk ay;pGrf;Edkifonf? oW0gwdk\onf at;jr eyf/ eufyu`e;f / yvlwkjd *Kd [fw\ku d vkd nf; ,cktcg xnfh
-unfvifvSaom va7mifudk jrif7aomtcg pdwfaysmf oGif;a[majym-uayonf? (j*dK[f „ &=?) t©0+D
7Fifvef; -unfE;l avh7-dS uonf? tat;"mwf/ trd/ pdw/f eQwftp a70wDeQwftqH;k eQwf 2^vH;k onfvnf;
aiG7wem ponfwk\dukd tpdk;7onf? xdktwl t*®gj*dK[f ol\obm0ESifhol zefwD;ay;Edik af yonf? a7S;ynm7Sifwdk\
eDonf rdrd. aoG;eDa7mifobm0twdkif; tpGrf;oWd/ onf Tobm0rsm;udk ESpfaygif;rsm;pGm vufawG\
t7nftcsi;f / 7JprG ;f oWd/ ZGv J k\v
H / pGe\fpm;r=/ owf0jhH zwf avhvmjyD;rSom ,lqa[mqdk-ujcif; jzpfonf?
0Hah ompdw/f cdu k 7f efa'gopdw/f ab;7ef y™dyQr=/ ppfruf/ wGu&f dk;ocs®mt7 tmumoaumif;uifudk puf0kid f;
aus;u`ef/ vifa,musfm;udk tpdk;7onf? Ak<[l;j*dK[f ozG,7f adS om 12 7moDpufukd wnfaqmufvsuf rd©„

23
aA'if aA'ifykd0,fô a7mAwf

jyd©„arxkef ponfjzifh trnfay;xm;onf? xdkjyif zGm;Zmwmj*dK[cf iG [ f k twnfjyK7apumrl/ xdkxkd j*dK[fwk\d


12 7moDpufukd we*®aEGj*Kd [f aerif;ESihf wev®mj*dK[v f onf 7yfwnfrae-ubJ oGm;jrJ oGm;ae-uaoma-umifh
rif;twGuf ydkiftdrf 13 pD/ t*®gtp paetqH;k yVwm; a*gp7ac: aumZmj*dK[frsm;tjzpfodk\ ajymif;vJomG ;-u
j*dK[f 5 vH;k twGuf ydik t f rd f 2 tdrfpDowfrSwfxm;onf? ayonf? rnfonfh7moD rnfonfhbm0udk rnfonfh
,if;od\k ydik t
f rd t
f jzpf ay;xm;yHrk mS vnf; obm0usvsuf j*dK[fpD;v~if rnfodk\jzpfrnfudk a7S\odk\qufjyD; ta[m
pdwfyg0ifpm;p7m aumif;vSonf? ydkiftdrfrsm; tjzpf xkwfEikd o f nf? odk\r[kwf wev®mj*dK[fpD;,SOaf om pef;
p„om„a7F„ul„tif;·0„ol„qef„jzL„w„wif;„ay; aqmif pD;eQwf(pifeQwf) t7 'oa[mude;f rsm;ESihf tem*wf
yk'ft7 rd©7moDrSpI vuf0J7pftpOftwdki;f cs,lEidk f ta[mrsm;udk csdefq a[mqdk7ayonf?
onf? aumif;uifwGif ol\vrf;a-umif;ESifhol r7yfr aA'ifa[mude;f trsKd ;rsKd ;7Sdonft h euf omref twdk
wnf vSnfhvnfoGm;vmae-uaom j*dK[fwdk\udk tcsdef enf;tm;jzifh wGuf,laomudef;rsm;udk omrefynm&Sif
umvtm;avsmpf mG aemufcHeQwf 2^ vHk;ydkif 12 7moD wdk\ wwfu`rf; em;vnf-uoavmuf/ aA'ifwGuf&dk;
puft7 b,fae\wiG f b,f7moDrmS 7So d nfukd wGu, f El ikd f ocs®mESifh ta[mynmudk yg7*la7mufwwfajrmufem;
onf? (eQwf 2^ vH;k ? 7moD„&=?) j*dK[ftm;vHk; vnf7efrmS rl tvGecf , J Of;vSayonf? aA'ifynmudk ,Hk
onf 127moDpufxrJ mS rnfok\drnfyw Hk nf7o Sd nfukd od7 -unfjyD;v~if pdwf0ifpm;olrsm;7Sd-uouJhodk\ r,Hk-unf
jyD;aemuf/ arG;zGm;aomtcsdeft7 v*f 7moD tHom pdwfr0ifpm;Edkifaom vlrsm;vnf; 7Sd-uayonf? rnf
vdWm wd\kukd wGucf su, f lEkid o
f nf? v*f. 1 wef\onf odk\yifjzpfap/ aA'ifynmum; a7S;a[mif; ynmw7yf
wEkbm0/ v*f. 2 wef\onf ukw$k bm0/ 3 wef\onf tygt0if jzpf&rHk ~ru tajccHynm enf;pHepf xkx,f
o[Zbm0 ponfjzifh 12 wef\onf Asm,bm0txd/ vnf; cdkifcHhaumif;rGefvSayonf? j*dK[foGm; j*dK[fvm
bm0 12yg;udk cGI J owfrw S 7f onf? rnfonfjh *dK[o f nf udk ydik fyikd Ef ikd Ef ikd f wGu, f El ikd 7f ef ol7,
d od<M/ jA¦mho<d M/
rnfonfb h m0wGi7f odS nfukd od7aomtcg aA'ifusr;f vm t7d,od<M/ od<MoDa7mr+dtp7Sdaom od<MwGuf&k;d
enf;pHepfrsm;twdki;f j*dK[fyl; j*dK[fjrif/ eQwf/ e0if;/ 18rsKd ;um; a7S;uyif7cdS ho J nf? xdjk yif j*[vm 81 wGuf
,k*f ponfwk\d tay:wGif tajcjyKum/ twdw/f yPK_ef &dk;/bmokwd/o70da%m',ZeryWdu/jrefrmjynfjzpf
ESihf tem*wf tusKd ;tjypfw\kdukd wGu, f la[mqdEk ikd af om rum7M/oH'}d wGuf&dk;rsm;vnf; 7Sd-uonf? acwfrD t
pcef;odk\ a7mufvmayonf? TzGm;Zmwmj*dK[fciG fonf aemufEdkifiH aA'ifwGuf&dk;ocs®musrf;rsm;vnf; trsm;
Zmwm7Sif. woufwm tusdK;tjypfwdk\ukd a[mude;f tjym;yif 7Sd-uonf? jAdK\[%mwu/ jAdK\[ZfoH[dw/
trsdK;rsKd ;tm;jzifh a[moGm;Edkifayonf? t_Zmwu? xdkjyif 7mZrW@/ Zmwuyg7dZmw/
zGm;Zmwm j*dK[fcGift7/ rlvtajccHygvmaom t om7m0vd„Zmwua'orC? jy©emrC/ zv'Dydum/
usdK;tjypfwdk\udk udef;ao,lqEdkifonf? rif; rSL;rwf OW7umv tjrdW/ a[m77wem/ o¤špdMmr+d/
ppfo-l uD; olaX; ynm7Sd jzpfrnfh tajctae/ tdraf xmif bm0 7wemu7/ ZmwuwwGm/ aZmwdošod•‡
a7;/ usef;rma7;/ qif;7J'kQ/ ab;7ef/ rdb/ arG;csif;/ aAm"/ Zmwuvu®m7 ZmwupN7d,A7*k¡/d A7aum}d/
om;orD;tajctaeponfw\ku d kd bm0 12 yg;t7 a[m oau®weDwd tp7Sdaom a7S;a[mif; oo®u&dk™faA'if
qdk7ayonf? arG;zGm;csdeft7 12 7moD aumif;uifudk usrf;rsm;omru/ acwfay:taemufEdkifiH aA'ifusrf;
"mwfyHk&dkufonfhozG,f &dkufjyxm;aom j*dK[fcGifonf rsm;vnf; trsm;tjym;yif &Sd-uonf? OD;oef;armif

«·ºå¿¨³«º©µÇÄ
¼ ¦½·ºÞ«Üå
Adk;0g;ppfyGJ. ol7Jaumif;-uD;wOD;jzpfonf? odk\aomf vli,fvl7G,fuav;rsm;tm; vlawmf vlaumif; vl7nfc`ef
vl7nfrGefjzpfapaom uif;axmufvkyfief;udk pwifwnfaxmifoltjzpf uBmausmfavonf?

aA'ifydk0,fôa7mAwf (c7pf 18^5 1941) ? ?uif; ta-umif;udkvnf; -um;zl;em;07Sd-uayvdrfhrnf? vl


axmuf (vkvif) ESifh uif;axmuf trsdK;orD;rsm;t i,fuav;rsm;. tusifhpm7dW aumif;rGefa7;/ vl\
a-umif;udk odorl sm;onf avmh a7mAwf aA'ifyk0d ,f. usi0hf wfukd odem;vnfa7;/ wpfu,
kd af umif;pdwf y,f7mS ;

24
aA'ifykd0,fô a7mAwf

vli,fvl7G,frsm;tzkd\ 7nfreG fjrihfjrwfaom tqihftwef;okd\ jyKjyifykd\aqmifay;onhf uif;axmufvkyfief;ukd pwifysKd;axmifcJhol


a7mAwf aA'ifykd0,ftm; vlrsKd;pHk uif;axmufrsm;ESifhtwl awG\7pOf

a7; ponfwdk\udk a7S;&=aom uif;axmufvkyfief;udk p jzpfavonf? xdt k cgrSpI aA'ifyk0d ,fonf vli,f u
wif arG;zGm;ay;cJhorl mS aA'ify0dk ,f jzpfonf? xdak -umifh av;rsm;tm; uif;axmufpnf;rsOf;ESifh pm7dWaumif;
avmhaA'ifydk0,fudk uif;axmufwdk\.zcif [kvnf; rGefa7;udk a7S;&=aom tajccHrsm;jzifh tzGJ\zGJ\I oGefoif
ac:qdk7ayonf? pifppf aA'ify0dk ,fonf uif;axmuf avhusifhay;Edkifv~if/ wdkif;jynftwGuf tzdk;wef om;
tzGJ\pwifonfrSpI uBmhuif;axmufrsm;. txGwf aumif; 7wemuav;rsm; jzpfvmEdkifonfudk oabm
txdyf/ uif;axmufcsKyf-uD; jzpfcJhavonf? aygufco hJ nf?
uif;axmuftzG\Judk aA'ify0kd ,fonf tb,fa-umifh xdak -umifh aA'ify0kd ,fonf 1908 ckEpS w f iG f t*®vef
pwifwnfaxmifchyJ goenf;? awmiftmz7duwdkufwGif jynfY uif;axmuftzGJ\udk pwifzGJ\pnf;7m atmifjrif
Adk;0g;ppfyGJjzpfyGm;pOftwGif; rufzuif;jrdK\udk 7efol Akd; onf? 7nf7G,fcsufaumif;rGefvSaom xdktzGJ\udk ESpf
0g;wyf-uD;u (1899 1900 ckESpftwGif;) ^ vcef\ jcdKuf tm;ay;-uaoma-umifh uif;axmuf tzGJ\rsm;
-umatmif 0dkif;xm;onf? jrdK\wGif;7Sd jAdwdo~wyfudk onf jAdwdo~tifydkif,mtwGif;Yomru/ uBmt7yf
uGyfuJol AkdvfrSL;-uD; a7mAwfaA'ifydk0,fonf ppful 7yfYyg vsifjrefpGm wdk;yGm;cJhonf? vli,fuav;rsm;
a7mufonftxd rufzuif; jrdK\udk 7efol\vuf rus omru/ rdef;uav;rsm;onfvnf; uif;axmuf vkyf
atmif qdkcJhaom umvywfvHk; xdef;odrf;xm;EdkifcJh ief;wGif pdwfyg0ifpm;vm-uojzifh/ aA'ifydk0,fonf
onf? 7efol t0dkif;cHae7pOftwGif; aA'ifydk0,fonf 1910 jynfhEpS fwGif ESrjzpfol tCeuf. tultnDjzifh
rufzuif;jrdK\wGi;f 7Sd vli,frsm;udk uif;axmufrsm;/ pm uif;axmuf trsdK;orD;tzGJ\rsm;udkvnf; zGJ\pnf;cJhav
ydk\ owif;ykd\ vkvifrsm;/ a7S;OD;olemjyKrsm;tjzpf avh onf? uif;axmuftzGJ\rsm;/ uif;axmuftrsdK;orD;
usifhtoHk;jyKcJhjcif;jzifh vl7G,fvl-uD;rsm;udk tjcm;ydkI tzGJ\rsm; zGJ\pnf;a7;twGuf uBmt7yf7yfok\d vSnfhvnf
ta7;ygaom vkyfief;rsm;Y ydkrdk toHk;csEdkifcJhaom oGm;vmcJh7m/ tdN, d ESifh jrefrmEdkiif w
H \dkok\dvnf; a7muf7dS
a-umifh/ wenf;tm;jzifh 7efow l yfukd -uHh-uHhcHEidk cf hjJ cif; cJzh ;l avonf?

25
aA'ifykd0,fô a7mAwf aA7u&kjrdK\

aA'ifydk0,fonf atmufpzdk\wUodkvfrS ygarmQ ief-uD;odk\ uBmhvlrsdK;aygif;pHk. vli,frsm;udk qGJ


wOD;. ajcmufa,mufajrmuf om;jzpfI vef'efjrdK\Y aqmifcJh7mY jAdwdefEdkifiHom;rsm;teuf ESpfa,mufr7Sd
185^ ckEpS f azazmf0g7Dv 22 7ufae\wiG f zGm;jrifonf? atmifxl;jcm;aom ykCdKvf-uD;jzpfayonf? aA'ifydk
csmwma[muf ywfAvpfausmif;wGif ynmqnf;yl;cJh 0,fonf i,f7G,pf Ofuyif a,musfm;uav;yDoaom
onf? pGef\pm;r=ukd ESpjf cdKuaf om aA'ifyk0d ,fonf trSwf pdwf/ jrifhjrwfaom oabmxm;/ 7JprG f;oWdwdk\EiS fh jynfh
13 [wfZm;wyfodk\ 0ifcJhonf? tdNd,/ tmz*edpwef pHkcJholjzpfcJh7m/ ,if;pdwf"mwfrsdK;udk rdrd.uif;axmuf
ESihf awmiftmz7duwku d w f \kYd ol.wdu
k rf c= u
kd fr= pGr;f 7nf rsm;Yvnf; udef;0yfap7ef -udK;yrf;cJhavonf?
oWdudk jyocJhojzifh vsijf refpmG 7mxl;wdk;wufco Jh nf? ,if;odk\aom xl;jcm;pGm pGrf;aqmifr=rsm;a-umifh
awmiftmz7duwdkufwGif udk,f7HawmfAdkvftjzpf tr= 1929ckESpfwGif AJ7GefbGJ\jzifh jcD;jr|ifhjcif;cH7onf? aA'if
xrf;7mrS 188^ ckESpfY wyfrSL;csKyfjzpfvmonf? 1895 ydk0,fonf wm0efvkyfief; rsm;jym;onfht-um;rSyif
ckESpfwGif t7SefwD (*dk;vudk\jynfe,f) Y wkdif;7if;om; ppfAsL[mESifh qdkifaom pmtkyftenf;i,fESifh uif;
wyfrsm;. wyfrSL;csKyf-uD;tjzpf aqmif7GufcJh7onf? axmufvkvifrsm;ESifh qdkifaom pmtkyfrsm; jyKpka7;
1896 ckESpf rufwADvJvef; (awmiftmz7duwkduf) om;cJhao;onf? 193^ ckESpfwGif atmf'gatmhrJ7pfbGJ\
wdkufyGJpOftwGif; ppfOD;pD;csKyftjzpf aqmif7GufcJh7av wHqyd f tyfEiS ;f jcif; cH7jyefonf? xdEk Spw f iG yf if tmz7du
onf? rufzuif;jrdK\udk ckcHumuG,fcJhonfhtwGuf 'k wdu k f uif;e,m;jynfe,f an;7JjrdK\Y oGm;a7muf tjidr;f
Adv
k cf sKyf-uD;7mxl;od\k wd;k wufchaJ vonf? pm;,laexdkicf 7hJ m/ 1941 ckEpS fwGif tedPa7mufoGm;av
xdt
k jyif t*®vefjynftwGuf pGr;f pGr;f wrH tr=xrf;cJh onf? (uif;axmuf/ uif;axmuftrsdK;orD;„&=?)
jcif;a-umifh jAdwo d ~tpdk;7u 1909 ckESpfwiG f qmbGJ\jcD;
jr|iohf nf? aemufwESpfwiG f ppfwyfrS tjird ;f pm;,lonf? aA7u&kjrdK\? ?aA7u&kjrdK\onf rUqDuEkd kid if . H t-u;D
odk\aomf uif;axmufvkyfief;udk qufvufaqmif7Guf qH;k aom oab®mqdyfurf;jrdK\jzpfonf? rUqDukyd ifv,f
onf? aA'ifydk0,fonf jidrf;csrf;pGm ynmay;aomvkyf auG\. urf;&d;k wef; ajrEkaom tedryhf ikd ;f wGif jrKd \wnfxm;

rUqDukdEdkifiH. qdyfurf;jrdK\jzpfaom aA7u&kjrdK\. &=cif;

26
aA7u&kjrdK\ aAvufuwf

onf? rUqDuEkd ikd if . H jrKd \awmf rUqDupkd w


D rD S rD;7xm; q7mrsm;teuf txif7Sm;qHk;jzpfonf? uBmhtEkynm
vrf;tm;jzifh ta7S\zuf 264 rdkifuGmcef\wGif wnf7SdI ordki;f Yyif txif7Sm;qHk; rSww f rf;wif7aom eef;wGi;f
rUqDudk EdkifiHt7yf7yfESifhvnf; rD;7xm;vrf;rsm;jzifh yef;csDausmf-uD; jzpfonf? aAvufuwfonf o&kyfrSef
qufo, G x f m;onf? vlOD;a7 (1959ckESpf cef\rSe;f oef yef;csDa7;qG7J mY pkwfcsuf tvGeyf dkifoljzpfonf? ol.
aumifpm7if;) 138ô012 a,muf 7Sdonf? 7moDOwkrSm yef;csvD uf7mrsm;onf 19 7mpkEpS f jyifopf tify7uf7iS ;f
ylaEG;I pdpk w G xf ikd ;f r=id ;f avonf? yef;csDausmfwdk\tay: tawmfyifvFrf;rdk;cJhonf?
rUqDukd Ekid if u H kd yXrqH;k vma7mufwu dk cf ukd f odr;f aAvufuwfukd 1599ckEpS f ZGev f 67ufae\wiG f qJA;D
ydkucf Jhaom pydefvlrsdK; [meef'dkaumwuf(aumfwuf„ jrdK\Y ay:wl*t D rsdK;tEG,rf S zGm;jrifonf? zcifrSm a7S\ae
&=?) 1519 ckEpS w f iG f wnfaxmifcahJ om rlv aA7u&kjrdK\ -uD;*`ef &dk'7Da*h ao qDvAmjzpfI rdcifrmS *sD&edk rD m aA
onf ,ckjrKd \wnf7m. ajrmufzuf 10 rdik cf ef\tuGmwGif vufuwfjzpfonf? pydefxk;H pHtwdki;f rdcifzufrS rsdK;&d;k
7Sdonf? ,if;ae7monf t7yf tae raumif;ojzifh trnfudk ,lojzifh aAvufuwf[k wGijf cif;jzpfonf?
,ckae7modk\ 1609 ckESpfwGif jrdK\a7F\ajymif;cJh7onf? tEkynmY pdwt f m;xufoefaom om;jzpfo. l 0goem
xdkae7mwGif u`ef;uav;rsm;ESifh oMmausmufwef; udk xl;c`efonfxuf xl;c`efapvdkaom zcifonf aA
rsm;7SdI oab®mrsm; cdkv=HqdkufuyfEdkifaom qdyfurf; vufuwftm; yef;csyD nm tajccHoifcef;pmrsm;udk yef;
aumif; jyKvkyfEdkifonf? odk\wkdiaf tmif jrdK\wnfjyD;pu/ csDq7m-uD; z7efpPudk [m7D7mxHwGif oif,7l ef tyfEHS
ajrEk ajredrfh a'ojzpfI›if;/ aomifrsm;7Sdojzifh›if;/ onf? od\k7mwGif a'gocufxefaomq7m.'+fukd rcH
ajrmufzufrS avrkefwdkif;rsm;twGuf tumtuG,f Edik o
f jzifh aAvufuwfonf yef;csq D 7m-uD; ygcsu D x
kd oH \kd
r7Sdao;I›if;/ yifv,f"m;jywdk\. 7efudk a-umuf oGm;a7mufqnf;yl;onf? wynfh.tpGrf;tpudk tuJ
ae7ojzif›h if; tcuftcJawG\ -uHKcJh7onf? odk\aomf cwfrdaom q7mjzpfolonf aAvufuwftm; ol.
EdkifiHtwGif;zufESifh qufoG,fEdkifaom tcsuf tjcm orD; *sLtm;em;ESifh vufqufay;onf?
ae7m/ ukefoG,fa7;tcsuftjcm ae7mwGif 7Sdaeojzifh 1622 ckEpS w f iG f aAvufuwfonf r'7pfjrKd \o\kd oGm;
yD,m;qiftrnf7dS t*®vyd fuk$+D wcktm; aA7u&kjrdK\ a7mufaexkid , f if; pwkšzdvpfb7k if.yHw k ludk a7;qGJcJh
udk jyifqifjyKjyifapcJo h nf? 7m/ zdvpfbk7ifu ol.tpGr;f tpudk oabmusojzifh
xdu k $k +Donf oab®mrsm; ab;uif;pGm cdv k H= qdu k f ol\tm; eef;wGif; yef;csDq7mtjzpf cef\tyfavonf?
uyfEdik f7efESifh ukefpnfrsm; odak vSmifEdik f7ef qdyfurf;udk aAvufuwfonf rdz7k m; om;awmf orD;awmfEiS fh eef;
jyKjyifay;jcif;/ jrKd \oef\7iS f;a7;ESifh oH;k aomuf7ef a7oG,f wGif;ol eef;wGif;om;rsm;. yHkwlum; trsm;tjym;
,la7;vkyfief;rsm;udk acwfrDaompHepfrsm;jzifh jyKjyif a7;qGcJ o Jh nf? txl;ojzifh om;awmf orD;awmfuav;
jcif;wdk\udk vkyfudkifay;7m aA7u&konf acwfrDaom rsm; upm;aeyHkESifh eef;wGif; aysmfawmfqufrsm;yHkudk
oab®mqdyu f rf;jrKd \-uD; jzpfvmcJo h nf? ,cifu jrKd \wnf a7;qGaJ vh7Sdonf? pwkšzdvpfbk7ifuvnf; aAvuf
7m t7yfonf usef;rma7;ESifh rnDrnGwfI vltao uwftm; tvGefajr|mufpm;avonf? 1628 ckESpfwGif
taysmufrsm;cJhojzifh ‘aorif;jrdK\’[k ac:wGifcJhonfh zvef;'g;yef;csDausmf &l;Aif;onf pydeEf idk fiHo\dk eef;wGi;f
trnfvnf; aysmufco hJ nf? ,cktcg rUqDukd wEdik if H yef;csu D m;rsm; a7;qG7J eftwGuf a7mufvmcJ7h m/ aAvuf
vHk;twGuf oGif;ukef xkwfukefwdk\onf aA7u&kjrdK\rS uwftm; &l;Aif;udk ulnaD pmifah 7Smuf7ef bk7ifu cef\xm;
wqifh wifyk\djzef\csjd cif; jyKvyk 7f avonf? onf? yef;csaD usmf &l;Aif;onf aAvufuwf. vufprG ;f
xdjk yif aA7u&kjrdK\onf ta7;ygaom pufrv = yk if ef; vufpudk tvGefoabmuscJhavonf? (&l;Aif; yDwm
rsm;vkyfudkif7m jrdK\jzpfonf? xif7Sm;aom vkyfief;rsm; ayg„&=?)
rSm jApfcsufvkyfief;/ aq;jyif;vdyfvkyfief;/ acsmu 1629 ckESpw f Gif aAvufuwfonf †wvDEkid fio H k\d
vufvkyfief;/ zdeyfvkyfief; ponfwdk\ jzpfI aumfzDESihf oGm;a7mufI rdkufu,ftef*svdk tp7Sdaom tEkynm
o-um;puf&Hkrsm;vnf; 7Sdavonf? 7Sif-uD;rsm;. vuf7mrsm;udk 2 ESpfcef\avhvmjyD;v~if/
rdrdu, dk fydkif vufprG ;f jzifh [efopfro l pfrsm;udk zefwD;cJh
aAvuf'Duwfô a,;*dk &dk'7Da*h ao qDvAm ,D; avonf?
(c7pf 1599 „1660)? ?aAvufuwfonf pydeyf ef;csD aAvufuwfonf 1649ckEpS w f iG f zdvpfb7k iftwGuf

27
aAvufuwf aA;xkd;Aifô vk'Apf zef

aAvufuwfonf ol.yef;csu D m;rsm;wGif vufrw S f


a7;xdk;avhr7Sd7um; ol\twk,lI a7;qGJae-uaom
ol\wynfh yef;csDq7mrsm;.vuf7mrsm;ESifh tawmfyif
cGI
J ,l-u7onf? aAvufuwfonf zdvpfb7k if.yHw k l
um;yif tcsyf 40 cef\a7;qGcJ o hJ nf? ol. xif&mS ;aom
vuf7mrsm;rSm ‘qJAD;jrdK\rSa7onf’? ‘eHeufpm’? ‘c7pf
awmfESifh tD;ar;tyfbk7m;zl;rsm;’? ‘rmom. tdraf wmf
wGi;f rS c7pfawmf’? ‘AD;eyfESifh a-u;rHkjyif’? ‘rmusL7DEiS hf
tm;*yf’? ‘pwkš zdvpfbk7if’? ‘tifzefwmr7D;,m’
ponfwk\d jzpfonf?

aA;xdk;Aifôvk'Apfzef (c7pf 1^^0 182^)? ?*smref


vlrsdK; xdyfwef;*Dwpmqdkausmf-uD;wpfO;D jzpfol vk'Apf
zefaA;xd;k Aifonf taemufwidk ;f *Dw wd;k wufrt = wGuf
trsm;qHk;tusdK;jyKchaJ om ykCKd vf-uD;jzpfonf? txl;o
jzifh aA;xdk;Aif. qifzeD*w D rsm;um; *DwavmuwGif
tjrKaw7wemrsm;ozG,f xl;jcm;aumif;rGefvSI ,ck
acwftcgxd arS;rSdefcJhjcif; r7Sday? taemufwkdif;*Dw
avmuwGif aA;xdk;Aif. vuf7moDcsif;-uD; oDcsif;cef\
aAvufuwf.vufpGrf;jy aq;a7;yef;csDum;wcsyf rsm;udk av;av;pm;pm; avhvmoif-um;-u7onf?
aA;xd;k Aifonf xl;jcm;aom tEkynmyg7rD7iS f wOD;
wpf7Sef/ wifwk7d ufwkEd iS hf A,f&ked D;wdk\ a7;qGJaomyef;csD jzpfvifhupm;/ ol.b0woufwm wav~mufvk;H wGif
um;csyrf sm;ESihf pydefawmf0ifjycef;wGif xm;7Sd7eftwGuf aysmf7Fif csrf;ajrhr=udk aumif;pGmrcHpm;77Smol jzpf
yef;yk&yk fvk;H rsm;udk 0,f,l7ef †wvDEdkifio H \dk wacguf onf? tjcm;olrsm;. aomwtm&Hkudk om,m-unf
oGm;jyefonf? TtacgufwGif ykyf7[ef;rif; 'or El;aponfh aw;*Dwrsm;udk pyfqdkpGrf;aqmifEdkifcJhaomf
tif;Edk;qifh. yHkwludk a7;qGJcJhonf? ykyf7[ef;rif;u vnf;/ oludk,w f kdirf mS rl t7G,faumif;csdef/ touf 30
vnf; aAvufuwftm; qkwHqdyfrsm;jcD;jr|ifhavonf? ausmfcef\rSpI em;r-um;aom a0'em pGJuyfcJhonf
,if;yHkwlum;onf ,ckacwfwGif awG\7aom aAvuf rSm uG,fvGefonfhwdkifatmif jzpfonf? odk\aomf rdrd
uwf. vuf7mrsm;teuf taumif;qHk;um; wcsyjf zpf .b0tusdK;ay; EHkcsmr=/ tukodkvf zdpD;r=rsm;udk t&=H;
onf? a7mrjrdK\ 'dk7D,meef;awmf jycef;7Sd yHkwlum;rsm; ray;bJ -udK;pm;wGe;f vSecf o hJ jzifh b0wku
d yf JG ol7aJ umif;
teuf taumif;qHk; yHkwlum;[lIvnf; tcsdK\ yef;csD wOD;[k qd7k ayrnf?
q7mrsm;u qdo k nf? 1651 ckEpS w f iG f aAvufuwftm; aA;xdk;Aifonf *smreDEkid fiH AGef;jrdK\Y 1^^0 jynfhEpS f
zdvpfb7k ifu eef;wGi;f tm+mydik t f 7m7Sdtjzpf ,H-k unf 'DZifbmv 16 7ufae\wGif arG;zGm;cJhonf? touf 4
udk;pm;cef\tyfonf? 1659 ckESpfwGif ua7mhatmh qef ESpft7G,rf pS I tqdkawmf trl;orm;zcif.&du k Ef Sufap
wD,m;*dk;ac: pydefEdkifiH. tjrifhqHk; bGJ\wHqdyfjzifh ol cdik f;r=a-umifh pN7m;wD;oifcJh7onf? uav;b0 vGwf
aumif;jyKco hJ nf? vyfaysmf7iF pf mG rae7/ rupm;7bJ cdik ;f onft h wdki;f vkyf
1660 jynfEh pS w f iG f bk7ifEh rS awmf tifzefwm r7D;,m ae7onfh tcsKyftcs,f cH7r=a-umifh aA;xdk;Aif.
w7D;Zm;ESihf jyifopfjynf7h iS f 14 qufajrmuf vl0b D 7k ifw\kd pdwf"mwfukd xdcu dk o f mG ;um aemiftcgwGif pdwaf csmuf
.vufxufyJt G crf;tem;twGuf jyifqifrrG f;rH7ef vFJ csm; wwfjcif;/ pdww f akd wmif;jcif; jzpfvmwwfavonf?
tyfjcif;cH7onf? ,if;od\k tr=awmfxrf;cJh7pOf touf zcifqk;d onf tdraf xmif.wm0efudk a-uyGefpGm r
t7G,fESifh rvdkufatmif yifyef;vSojzifh yef;zsm;zsm; xrf;vdo k jzifh aA;xd;k Aiftm; *Dworm;aygufp uav;
um xdkESpf -o*kwfv 6 7ufae\wGif uG,fvGefonf? tjzpfjzifh tdraf xmifp7dwf 7SmEdkifap7ef *Dwe,fxJ t

28
aA;xkd;Aifô vk'Apf zef

wif;qGo J iG ;f jcif;jzpfonf? pifppf aA;xd;k AifYvnf; i,f


pOfuyif *DwzufY xl;c`efrnfh t7nftaoG;rsm; 7SdcJh
onf? xdak -umifh 11 ESpfom;t7G,w f iG f ud,k w f ikd f aw;
*Dwrsm;udk pyfqEdk idk cf o Jh nf? 14 ESpfom;t7G,fwGif eef;
wGif;vufaxmuf atmf*efq7m jzpfvmonf? aemif
tcgwGif atmfcufp-wmwD;0dkif;rsm;udk acgif;aqmif
Edik cf haJ vonf?
aA;xd;k Aifwk\d rdom;pk. tajctaerSm pdwyf suzf , G f
7m jzpfonf? zcifuvnf; tdraf xmif.wm0efukd r,l
vdkbJ ayghayghaeojzifh tdrfom;rsm;rSm qif;7J usyf
wnf;jyD;v~if/ use;f rma7;vnf; csdK\wh-J uonf? aA;xdk;
Aifonf rom,maom tdrfaxmifpkudk ausmaxmuf
aemufcjH yKum/ ol.*Dwynmudk wd;k onfxufw;kd atmif
-udK;pm;cJhonf? 1^ ESpo f m;t7G,f 1^8^ ckEpS fwGif xdk
pOfu *DwjrdK\awmfjzpfaom -opa-w;,m;Edik if H AD,if;em;
jrdK\odk\ oGm;a7mufI *Dwynm7Sif-uD; wOD;jzpfaom rdk;
Zwf.a7S\wGif rdrd.pGrf;7nfudk jyocJo h nf? xdt k cg rd;k
Zwfu aA;xdk;Aifonf uBmY ol\*DwoH vFrf;atmif
jyKEikd rf nfho[ l Il edrw d zf wfvu kd af vonf?
AD,if;em;rS jyefa7mufjy;D aemuf rdcifjzpfol uG,v f eG f
7m/ trl;orm; zcifEiS fh nDtpfukad rmifESrwdk\. wm0ef *smref *Dwpmqkdausmf vk'Apf zef aA;xkd;Aif
udk aA;xdk;Aifu vHk;0xrf;aqmif7onf? odk\jzpfvifh
upm; tdrfom;rsm;onf ol\tm; pdwcf sr;f omr= ray;bJ
em;ylem;qm jyKwwf-uavonf? ,if;od\kaom tajct aw;*Dw-uD;rsm;udk pyfqdkpDuk;H cJhonf? em;r-um;7onfh
ae-um;xJryS if aA;xdk;Aif.*DwpGr;f 7nfonf wdk;wuf aemufydkif;wGif pyfqdkonfh aw;-uD;aw;cef\rsm;onf
vmcJhonf? AGef;jrdK\7Sd -oZmwdUr7Sdaom vl-uD;vl aA;xd;k Aif. taumif;qH;k vuf7mrsm;[k qd-k uavonf?
aumif;rsm;u ol. *DwpGrf;7nfukd ta-umif;jyKjyD;v~if aA;xdk;Aifonf t7kyfqdk;aomfvnf; yifudkoabm
aA;xdk;Aiftm; cifrifapwem xm;-uojzifh AD,if;em; wnf-unfr/= ol.xl;c`efaom *Dwyg7rDw\dka-umifh ol\
jrdK\wGif *Dw0d%m-uD; wOD;jzpfol *sdK;Zuf[dkif;'ifxw H iG f tm; -unfndKav;pm;ol rsm;jym;onf? odk\aomf aA;
*Dwynm qufvuf qnf;yl;Edik af tmif pDpOfay;-uonf? xd;k Aif em;xdkif;a7m*g jzpfjyD;aemufwiG f ol.nDtpfudk
AD,if;em;wGif *Dwynm qnf;yl;cJhjyD;aemufwGif aA; armifESrrsm;u ol. aiGa-u;udPudk aqmif7Gufr=
xd;k Aifonf xdyw f ef; *Dwpmqdk wOD;tjzpfo\kd a7muf7cdS hJ a-umifh aA;xdk;Aiftm; cifrifcJh-uolrsm;ESifh pdrf;oGm;cJh
avonf? 7onf? rdbaqGrsdK;twGuf wm0ef-uD; xrf;cJh7aomf
,if;od\k xdyx f yd -f u*J wD ynm7Sif wOD;tjzpfo\kd a7muf vnf; aqGrsdK;tusdK;ay;vnf; raumif;cJhay? cspfudP
cJhjyefaomfvnf;/ pdwfrcsrf;omzG,f7m wrsKd ;onf aA; rsm;Yvnf; uHaccJo h jzifh tdraf xmifrjyKchaJ om aA;xd;k
xdk;Aif.tay: avmif;7dyfuJhodk\ rdk;vmjyefavonf? Aifonf wlwa,muftm; om;7if;wr~ cspcf ifjrwfE;kd cJh
,if;onfum; wjznf;jznf; em;av;vm7mu aemuf 7m/ xdo k o
l nf ol\tm;pdwf'Q k tay;qH;k jzpfco hJ nf? ,if;
qHk;wGif r-um;7aomb0odk\ a7mufcJhjcif;yif jzpfav odk\aom pdwfrcsrf;omzG,f trsdK;rsdK;udk -udK;pm;wGef;
onf? odk\aomf pdwf"mwfjyif;jyvSaom aA;xdk;Aifonf vSefch7J aom aA;xdk;AifrSm wcgw7H rsdKodrfrxm;Edkib f J
,if;od\kaom tukokv d zf pd ;D r=udk vG,v f , G fEiS hf t&H;= ray; a'gotdk; aygufuGJwwfonf? aA;xdk;Aif a7;cJhaom
acs? toHudk ta-umif;jyK7aom rdrd. ynmvkyfief; aowrf;pmwapmifxw J iG f rdro
d nf em;xdik ;f jcif; ponfh
udk rpGe\v f wF b f /J toHr-um;7onfb h 0Yyif qufvufI 'kQtrsKd ;rsKd ; pdwrf csrf;omzG,f tzHkzHkwk\dukd cHpm;7vGe;f

29
aA;xkd;Aifô vk'Apf zef A,fAifô tm;euf

I rcsdwifujJ zpfum/ wcgw7H pdwrf xde;f Edik jf zpfjy;D v~if 1920jynfEh pS w


f iG f vef'efjrdK\Y tvkyof rm;ta7;ESihf pyf
rdrda'gow-uD; jzpfrdonfrsm;udk nDtpfudk armifESr vsOf;I o,f,lydk\aqmifa7;vkyfief; pHkprf;a7;aumfr
rsm;u cGifhvFwfyg7ef a7;om;xm;avonf? 7Siwf ck.a7S\Y 11em7D-umr~ pum;ajymcJh7mrSpI wdik ;f
aA;xd;k Aiftzd\k wrsKd ;jyD; wrsKd ; ol7ifqidk 7f aom pdwf jynfw0ef;vHk;Y xif7mS ;vmjyD;v~if ‘‘tvkyform;wdk\.
rcsrf;omr=rsm;onf ol\tm; b0udk t&H=;ray;vdak tmif a7S\ae-uD;’’ [lIyif trnfay;jcif; cH7onf?
aoG;xd;k ay;ouJho\dk 7Sjd yD;v~i/f aw;*Dw wyk'jf yD; wyk'f tvkyform;avmutwGuf aqmif7GufcJh7mY A,f
ol\uavmifrsm;rS xGufcJhonf? oDcsif; &dk;&dk;rS *Dw Aif. t-uD;qHk;aom atmifjrifrw = 7yfrSm 1922 ckESpf
jyZmwf-uD;rsm;txd pyfqkad 7;om;cJh7m/ ol. *DwpGr;f wGif o,f,lydk\aqmifa7;ESifh taxGaxG tvkyform;
7nf rnfr~xufjrufxl;c`efyHkudk tuJcwfEdkifayonf? orC-uD; jzpfvmatmif zefwD;EdkifcJhjcif;yif jzpfonf?
aA;xdk;Aifonf aumif;pGm ruse;f rrm jzpfae7mrS 182^ xdok rC-u;D rSm tvkyo f rm; orCaygif; 32 ckukd pkaygif;
ckESpfwGif nDjzpfolxH tvnfoGm;7if; AD,if;em;jrdK\Y xm;aom orC-uD;jzpfI/ uBmay:7Sd tiftm;t-uD;
uG,v f eG o
f nf? aA;xdk;Aif uG,v f eG jf yD;onfh aemufwiG f qHk;aom tvkyform;orC-uD;rsm;wGif wcktygt0if
xl;jcm;aom *Dwynm7Sif-uD;udk *k+fjyKaomtm;jzifh jzpfonf? A,fAifonf xdo k rC.taxGaxG twGi;f a7;
ol.Zmwdjzpfaom AGef;jrdK\wGif›if;/ ol.ocsK‹if;7S7d m rSL;tjzpf aqmif7Guf7avonf?
AD,if;em;jrdK\Y›if; ol.&kyfwkrsm;udk xm;7SdjyD;v~if 'kwd, uBmppfjzpfyGm;aomtcg/ tvkyform; vl
aA;xdk;Aif arG;zGm;cJh7m aetdrfudk jywdkuftjzpf jyKvkyf wef;pm;wd\k. ta7;onf rsm;pGm -uD;rm;vmavonf?
xm;7Sad vonf? 1940 jynfhESpf arvY 0ifpwefcsmcsD 0ef-uD;csKyf jzpf
vmaomtcg A,fAiftm; tvkyform; vlxk-uD;u
A,fAifôtm;euf (c7pf 1881 1951)? ? 'kw, d -unf ndKonfudk odjrifjy;D jzpfonfhtwdik ;f tvkyo f rm;
uBmppftjyD;wGif jAdwdefEdkifiH. EdkifiHjcm;a7;7mrsm;rSm ESifh trsdK;om;0efxrf;Xme0ef-uD;tjzpf cef\xm;onf?
&=yfaxG;cufcJvmonfESifh tr~yif EdkifiHjcm;a7;Xme. A,fAifonf ppftwGif; yPnf;rsm; tvsiftjref xkwf
wm0efrsm;onfvnf; tvGefyif -uD;av;vSayonf? vkyfa7;udk tm;oGe-f udK;yrf;EdkifchI
J / tvkyform; y™dQ
Todk\aom tcsdefrsdK;wGif EdkifiHjcm;a7;0ef-uD;tjzpf jzpfr=rsm;udk enf;Edkifor~ enf;atmif aqmif7Gufay;
atmifjrifpGm aqmif7GufEdkifcJhonfh ykCdKvf-uD;um; rP
wmtm;eufA,fAif jzpfonf? rnfonfhausmif;wGifr~
raecJhbl;onfh ol7if;iSm;uav;b0rS uBm-uD;wckv;Hk
. tajctaeudk ajymif;vJoGm;apEdkifavmufatmif
ta7;-uD;vSaom tpnf;ta0;-uD;rsm;wGif acgif;
aqmifyg0if7aom Edik if jH yK okcrde-f uD;wOD; jzpfonftxd
wdk;wufvmcJhaom tm;e,fA,fAif. b0jzpfpOfrSm
txl;yif rSwo f m;zG,af umif;ayonf?
A,fAifonf omref v,form;wOD;. om;r~om
jzpfI 1881ckESpf arv 9 7ufae\wGif qRm;qufe,f
0if;pzdk\jrdK\Y arG;zGm;cJhonf? i,fpOfu rdbrsm; uG,f
vGeo f jzif/h i,fi,f7, G f7G,fESihyf if ol7if;iSm;tjzpf›if;/
rif;aptjzpf›if; vkyfudkifcJh7onf? xdkaemuf "mwf7
xm;armif;orm;/ ukefwifum; armif;orm; ponf
jzifh tvkyftrsdK;rsdK;udk ajymif;vJvkyfudkifcJhonf? A,f
Aifonf oab®musi;f tvkyo f rm;orCod\k 0ifa7mufc7hJ m
rsm;r-umrD ta7;ygt7ma7mufaom toif;0ifwOD;
jzpfvmjyD;v~if/ 1911 ckESpfwGif orC.vufaxmuf
taxGaxG twGi;f a7;rSL;tjzpf wifajrm| ufjcif;cH7onf? jAdwdo~ avbmygwDacgif;aqmifwpfOD;jzpfol tm;euf A,fAif

30
A,fAifô tm;euf A,f7Dô qm*sdrf;

Edkicf Jhonf? xdo k k\d 0ef-uD;jzpfpOfu olonf ygvDref t qJyif jzpfonf? qm*sdrf;.vuf7mwdk\onf rxdwxd
rwf r[kwaf o;ay? od\kaomf ZGefvY 0if;p0yf A[dek ,f [mouav;rsm;/ odrfarG\aom tvGrf;taqG;rsm;ESifh
-um;a7G;aumufyGJwGif avbmygwD trwftjzpf qef;-u,faom pdwful;,Ofr=uav;rsm; yg0ifojzifh/
ta7G;cH7onf? ol. vuf7mjyZmwfwk\donf zwfI aumif;oavmuf/
'kwd, uBmppf-uD; jyD;qHk;jyD;aemuf taxGaxG jyZmwftjzpf &HkwifjyonfhtcgwGifvnf; ESpfjcdKufpGJ
a7G;aumufyGJ-uD; usif;yaomtcg A,fAifonf av vrf;zG,f7m aumif;vSayonf? qm*sdrf;. jyZmwfrsm;
bmygwD0if ygvDreftrwftjzpf ta7G;cHch7J onf? ,if; pGmwd\kukd &kyf7iS ftjzpfvnf; &du k ful;cJ-h uavonf?
od\jk zifh 1945 ckEpS w f iG f avbmtpd;k 7 wufvmaomtcg/ qm*sdr;f A,f7Donf paumhwvefjynf um;7D;rsL;jrdK\
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7onf? A,fAif Y 1860 jynfhESpf arv 9 7ufae\wiG f zGm;jrifcJhonf?
onf xdEk Spf Zlvikd „f -o*kwfvrsm;wGif usi;f yaom ayghp i,fpOfu tpOfojzifh rusef;rmjzpfaeol cspfvpS mG aom
'rfnDvmcHodk\ wufa7mufonf? xdkjyif armpudkjrdK\Y ol.rdcifukd ESpo f rd ahf zsmaf jz7ef pdwuf l;,Of yHkjyifuav;
usif;yaom ‘‘-uD;oH;k -uD; nDvmcH’’(1945 ckESpf)ESifh rsm;udk wDxGizf efwD; ajymjywwfay7m/ aemiftcgpdwf
‘‘-uD;av;-uD; nDvmcH’’ (194^ ckESpf) rsm;od\k vnf; ul;,OfyHkjyifrsm;udk 0 Krsm;/ jyZmwfrsm;tjzpf zefwD;
wufa7mufcho J nf? qdkAD,uf&7k SESifh pyfvsOf;I A,fAif cJah vonf? tuf'ifAm7mwUodv k rf S bG\J7jy;D onfah emuf
u onf;cHjcif;ESifh -uHch dik jf cif;0g'udk xm;7SdcJhonf? ok\d ydik ;f rSpwifI pmaya7;om;vmcJ7h m/ ol.ESpo f ufpvJG rf;
aomf &k7Su taemuf'Drdkua7pDEdkifiHrsm;udk ‘‘ppfat;’’ zG,f7m pdwful;,Ofr=/ ta7;tom;aumif;rGef ajymif
qifEFJvmaomtcg/ ,if;EdkifiHrsm;ESifh ppfa7; EdkifiHa7; ajrmufr=wdk\a-umifh atmifjrif ausmf-um;vmonf?
pD;yGm;a7; yl;aygif;aqmif7Gurf = 7Sdro S mv~if jidr;f csr;f a7; a7S;OD;pGm paumhvlrsdK;wdk\. taetxdkif/ "avhxk;H pHwk\d
7Edkifrnf[k oabmxm; ajymif;vmonf? xdka-umifh
A7yfqpJ mcsKyf (1948 ckEpS )f csKyfq7kd mwGi›f if;/ 0g7Siw f ef
jrdK\Y tWvMdwfpmcsKyf (1949 ckESp)f csKyfqdk7mY›if;
OD;pD;OD;aqmif jyKolrsm;xJwGif A,fAifonf a7S\wef;rS
yg0ifchaJ vonf?
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD; tjzpf ta7;-uD;aom uBmh
a7;7mrsm;udk pDrHaqmif7Guaf evsuu f yif tvkyo f rm;
vlwef;pm;wdk\bufrS tjrJwrf; umuG,f ay;cJhaom
a-umifh tvkyform;vlx-k uD;u ‘‘'dk\t³D’’[k jrwfEd;k
wem ac:a0:jcif;udk cHcJh7aom A,fAifonf usef;rm
a7; c`w, f iG ;f vmojzifh 1951 ckEpS f rwfvwGif Edik if jH cm;
a7;0ef-uD; 7mxl;rS EkwfxGufonf? odk\aomf ol\tm;
wHqdyfawmf 0ef-uD;tjzpf cef\xm;ao;onf? A,fAif
onf xdkESpf {jyDv 14 7ufae\wGif vef'efjrdK\Yyif
uG,v f Geo f mG ;avonf?

A,f7Dô qm*sdrf;rufo,l; (c7pf 1860 193^)? ?


t*®vyd fpmzwf uav;oli,frsm;.tcspfawmf ‘‘yDwm
yif’’udk zefw;D vdkufolrSm qm*sdr;f rufo,l; A,f7D
jzpfayonf? qm*sdrf;A,f7Donf paumhvlrsdK; pma7;
q7m-uD;wOD;jzpfI 0 Kta7;tom;Y›if;/ jyZmwf
ta7;tom;Y›if; xif7Sm;ausmf-um;onf? txl;
ojzifh qm*srd f;. vuf7mjzpfaom ‘‘yDwmyif’’ jyZmwf
onf ,ckacwfwkid fatmif vl-udKufrsm;jym; xif7Sm;ae emrnfausmf jAdwdo~ pma7;q7m qm *sdrf; A,f7D

31
A,f7Dô qm*sdrf; A,f7DA,f7D

udk o7kyfazmfonfh 0 Krsm;a-umifh emrnf7vmonf? zmvrDedwfwif; A,f7DA,f7D (jrefrm tvdktm;jzifh


aemiftcgwGifrl jyZmwfrsm; a7;om;7ef ydkI pdwftm; xkef7Syfem)/ (4) tifzifwdkif A,f7DA,f7D (uav;xkef
oefjyD;v~if/ jyZmwf trsm;tjym; a7;om;cJhonf? a7m*g)wd\jk zpfonf?
1885 ckESpfwGif vef'efjrdK\odk\ ajymif;a7F\vmI 1890 0ufA,f7DA,f7Dac: xkefpdkem jzpfvmaomtcg
jynfhESpfcef\wGif xdkacwf xdktcgu txif7Sm;qHk;aom tpm;taomufysufjcif;/ 7ifjynfh7ifu,fjcif;/ tom;
pma7;q7m-uD; wOD;tjzpfodk\ a7muf7SdcJhavonf? ta7rsm; uGufIuGufI,m;jcif;/ yljcif;/ usOfjcif;/ t
1913 ckEpS w f iG f yVra*smb h 7k ifrif;jrwfu ‘‘qm’’bG\J a7jym;Y uGuI f uGufI [dkwuGufonfwuGuf ydkrdkem
jzifh cs;D jr|iho
f nf? tuf'ifAm7m/ pdef\tef'7l;/ atmufpzd\k usOfjcif;/ ajcovHk;-uGufom;rsm; emjcif;/ yxrY 'l;
ESihf udr;f A7pfwUodv k w
f \ku
d cs;D jr|iahf om *k+xf ;l aqmif acgif;.wkH\jyefjcif; ydkrdkvmjyD;aemufwGif aysmufuG,f
bG\Jrsm;udv k nf; 77Scd o hJ nf? 1930 jynfEh pS rf pS I uG,v f eG f oGm;jcif;/ cGet f m;qkw, f wk jf cif;/ 7ifwek jf cif;/ armvG,f
onfw h kid fatmif tuf'ifAm7mwUodv k .
f t"dywd t jcif;/ ajczrdk;ESifh ajcusif;0wfrsm; azma7mifvmjcif;/
jzpf aqmif7u G cf ahJ vonf? r-umrD ajcaxmuf/ udk,f/ rsufESm ponf wudk,fvHk;
qm*srd ;f A,f7D zefwD;aom ‘‘yDwmyif’’ onf tvGef wif;rma7mif7rf;vmjcif;/ qD;enf;vmjcif;/ tvGet f rif;
acwfpm; xif7mS ;cJo h nf? vef'efjrKd \/ uif;qifwefO,smOf a7mifazmvmonfhtcg touf&SLusyfvmojzifh rsuf
Yyif ‘‘yDwmyif’’ . &kyw f kwpfcu k kd xkvyk fxm;7Sdonf? ESmndKyyk fyyk jf zpfvmjcif;/ aoG;wdk;jrefvmjcif;/ tvGefarm
‘‘yDwmyif’’ jyZmwfukd 1904 ckEpS w f Gifpwif &Hwk ifjyo yef;jcif;/ vnfyif;aoG;a-umrsm; axmifvmjcif;/ tdyf
7mY tvGefvl-udKufrsm;vSI ESpfpOf emwmvl;yGJawmf 7mxJrS rxEdik f rv=yEf ikd jf zpfvmjcif;wd\k jzpfonf? ,if;od\k
csdefwGif &HkwifcJh77m/ ,ckwdkif r&dk;Edkif -uao;acs? udk,frsm; a7mifazmvmonfudk pGJIvnf; bdef;jAJuk, d f
emrnfausmf jyZmwfrif;orD;-uD;rsm;onf ‘‘yDwmyif’’ a7mifa7m*g[kvnf; ac:-uao;onf?
tjzpf yg0ifo&kyfaqmifcJh-uonf? tar7duef jynf '&dik ;f z,f7AD ,f7aD c: xkeaf jcmufemjzpfvmaomtcg
axmifpkwGif ‘‘yDwmyif’’udk &kyf7iS f&du k ful;onf? 1953 xkefpdkemuJhodk\ azma7mifjcif; r7SdbJ eAfa-umrsm; av
ckESpfwGif a0gh'pfZeDu ‘‘yDwmyif’’udk umwGef;&kyf7Sif jywfonfh vQ+mrsm; xif7Sm;jzpfvmonf? ndKwH
&du
k u f ;l cJhjyefavonf? usn;f / ajczrd;k / aygiftjyifbuf/ vufacsmif;uav;rsm;
ESihf vufzsw H \k.
d ta7jym;rsm; xkeaf ejcif;/ zaemift h xuf
A,f7DA,f7D? ?pm;aomufaomtpmwd\w k iG f ADwmrif yx0Dta-um-u;D udk zspn f p| v
f ~if remusOjf cif;/ -uu G of m;
bD„1 ac: -oZm"mwfwrsdK; rygI›if;/ ygoifh o rsm;udk ESyd v f ~if emusOfjcif;/ aqmifha-umifh xdkifae7mrS
avmufrygI›if; tm&Hka-umrsm; a7mif7rf; vmum vufvw F x f Edik jf cif;iSm rpGr;f bJ vufjzifh wpHw k 7mudq k rJG S
-uGufom;rsm;ESifh ESvHk;om;rsm; tm;,kwfvmwwf xEdkijf cif;/ ajcvufrsm;rxdef;Edik fbJ wGJusjcif;/ aoG;wd;k
aoma7m*grsdK;udk A,f7DA,f7D a7m*g[kac:onf? (AD tm;enf;jcif;/ ta7jym;atmuf7Sd jrif7aom aoG;a-um
wmrif„&=?) rsm;ckefjcif;/ t&dk;ay: ta7wifaom &kyfrsdK;jzpfjcif;wdk\
A,f7DA,f7D [laompum;vHk;onf oD[dk–f bmom jzpfwwfonf?
pum;jzpfI ‘‘rvkyEf kid ’f ’[k t"d_g,f7onf? A,f7AD ,f7D tusKA,f7DA,f7Dac: xkef7SyfemrsdK;um; txl;t
a7m*g7So d ol nf rnfonfhtvkyu f krd ~ rvkyfEikd f rudik fEidk f axGvQ+mr7Sd/ xkepf ekd m/ od\kr[kwf xkeaf jcmuf wckck
aoma-umifh jzpfonf? ,if;a7m*gudk jrefrmwdk\ tvdk jzpfaepOf &kww f 7uf a7Smifwcif ESv;kH 7yfI aoqH;k wwf
tm;jzifh xkeaf 7m*g(xkefem)[k ac:onf? aom a7m*grsKd ;jzpfonf?
A,f7AD ,f7Da7m*gudk 4rsKd ; 4pm;cGjJ cm;Edik of nf? yxr tifzifwkdif A,f7AD ,f7Dac: uav;xkefa7m*gonf
3rsdK;rSm vQ+mrsm;udv k ku
d fI ac:a0:jcif; jzpfjyD;v~if 2 vrS 4vom;cef\uav;rsm;wGif jzpfwwfonf? trd
pwkštrsdK;rSm uav;rsm;Y awG\7ojzifh oli,fem Y ADwmrif bD„1 "mwf tvGefenf;yg;aoma-umifh u
wrsdK;[k ac:Edkifonf? ,if;wdk\rSm (1)0uf/ odk\r[kwf av;Y jzpfay:jcif; jzpfonf? ,if;a7m*g jzpfay:vm
'a7mhyppfu,f A,f7DA,f7D (jrefrmtvdktm;jzifh xkepf dk aomtcg 0rf;av~mjcif;/ ysdK\tefjcif;/ ta-umqGJjcif;/
em)/(2)'&dkif;/ od\kr[kwf yg7mvdu k w f pfA,f7AD ,f7D (jref wufjcif;wdk\ jzpfvmwwfonf?
rmtvdktm;jzifh xkefajcmufem)/ (3) tusK/ odk\r[kwf A,f7AD ,f7aD 7m*gonf vrnfr~avmufupI a7m*g

32
A,f7DA,f7D A,f7DvD,rf

ysKd ;onfudk twdtus uef\owfIrjzpfacs? vl. cHEkid f ADwmrif bD„1 ac: odu k , f mrif"mwf zdau`;jcif;jzifh
7nf obm0udkvdkufI oDwif; 2 ywfavmufrS 6 v A,f7AD ,f7aD 7m*g oufom7m7Edik af omfvnf; a7m*g7Si;f
twGi;f wGif ay:aygufvmwwfonf? xkeaf jcmufemonf 7Si;f aysmufap7ef -um7SnfpGm ukrS 7onf? a7m*g ouf
wjznf;jznf;ay:vmwwfI xkefpdkemrSm jrefjrefay: omjyD;aemuf tjcm;aom ADwmrifESifh y&dkwif;"mwf
vmwwfonf? xke7f Syfemrlum; tvGefjrefojzifh wcg aygaom tpm;tpmudk rS0D Jap7onf? a7m*g7ifah ev~if
w7H em7Dykid ;f twGi;f Yyif vlemaoqH;k wwfonf? um; 7Si;f 7Sif;raysmufEidk fb7J Sdwwfacsonf?
A,f7AD ,f7aD 7m*gonf tdN, d / jrefrm/ *syef/ w&kw/f
tmz7duESifh tjcm;qefpm;aom EdkifiHrsm;wGif trsm; A,f7DvD,rf? ?A,f7v D , D rfonf 7Sm;yg;aom oWK
tm;jzifh jzpfwwfonf? vl-uD;vli,fa,musfm; rdef;r j'yfpifwrsdK;jzpfI ,cifu *vlpDerf[kvnf;ac:onf?
ra7G; jzpfwwf-uaomfvnf; vl-uD;ydik f;wGif ydrk jdk zpfwwf "mwkoau®wenf;jzifh (Þ») [ka7;om;onf? A,f7D
onf? A,f7D A,f7D a7m*gjzifh wESpfv~if vlaygif; ac: ausmufrsuf7GJ wrsdK;rS xkwf,7l 7Sdojzifh A,f7DvD
100ô000 cef\ touf qHk;&H=;7I vloef;aygif;rsm;pGm ,rf[k ac:wGio f nf? ,if;udk c7rf;ausmuf/ odk\r[kwf
a0'emcHpm;ae7jyD;v~if oef;aygif;rsm;pGmwdk\rSm a7m*g z7Jtal usmufEiS fh yifeqdkufausmufrsm;rSvnf; xkw, f l
pjzpfI usef;rmonf[lI r7SdbJ rtDrvnf jzpfae-u 77Sod nf? A,f7aD usmufwiG yf g0ifaom A,f7v D D,rfqm;
7onf? udk v~yfppf"mwfcGJjcif;jzifhvnf; A,f7DvD,rfj'Afpif7
188^ ckESpfrSpI 'yfcsvlrsdK; q7m0ef a'gufwm atmif tenftusOf; vkyf,lEdkifonf? A,f7DvD,rf.
tdwfurif;u A,f7DA,f7Da7m*g jzpfay:7jcif; t7if; ta7mifonf rGJjymjym jzpfavonf?
tjrpfudk 7SmazGawG\7Sdonf? aq;&Hk0if;twGif;Y vlem A,f7Dv, D rfonf tvsLrDerf oWKESihf tvGeef ;D pyf
rsm; pGef\ypfxm;aom xrif;usefrsm;udk pm;aomufae onf? od\kaomf A,f7v D , D rfatmufqu kd o
f nf tvsLrDem
onfh cdik u S rf sm;onf r-umrD A,f7AD ,f7aD 7m*g pGu
J yfvm ESifh uGjJ ym;a-umif; 1^98 ckEpS w f iG f vl0eD pfuvwfA;kd u
I ,if;wdk\tm; aumif;pGmr-udwf7ao;aom qefvHk; vif;u azmfxkwfcho J nf? A,f7DvD,rfudk ta7mtaESm
wD;rsm; au`;onfhtcg/ wjznf;jznf; jyefvnfaumif; rsm;rS oD;oD;oef\oef\ yxrqHk; cGx J kwfco hJ rl sm;rSm z7D;'
rGefvmonfudk awG\7onf? qefwGif ADwmrif bD„1 7pf AsL;vm;ESifh tefwGe;f AsL;qDw\dkjzpfI 1828 ckEpS fwGif
ac: odkuf,mrif -oZm"mwf aygrsm;pGm ygaomfvnf; aqmif7u G cf -hJuonf?
qefpm;aomvlrsKd;onf A,f7D A,f7D ydkIjzpf7onfrSm A,f7DvD,rfonf rmausmaom oWKrsm; teuf
qefudk jzLpifatmifzyG jf yD;rS pm;-uaoma-umifjh zpfonf? tayghyg;qHk; jzpfaomfvnf;/ t7nfaysmfcsdef tjrifhqHk;
qefudk zGyfvkdufaomtcg odkuf,mrif"mwfrsm;pGm jzpfonf? tylcsed f pifw*D 7dwf 1280 'D*7DwiG rf S t7nf
pka0;ae7m tyifjzpfrnfh twufuav;ESifh pulw,f aysmaf vonf?
vrf;ac:aom tvFmzGJEkponfw\dk jyKwx f Guf yGe;f yJo
h Gm; A,f7v D D,rfj'Afpifukd 1916 ckESpfrSpI *smreDEkid if YH
ukefojzifh wa-umif;/ qefukd a7jzifh pifatmifaq;jyD; pufr= xkwfvyk fa7;wGif toHk;jyKcJh-uonf? trsm;tm;
aemuf csufI xrif;7nfudk iSJ\ypfojzifh odkuf,mrif jzifh xdkj'Afpifudk tjcm;oWKrsm;ESifh a7mpyf toHk;jyK
"mwf qHk;yg;aoma-umifhwa-umif; tm[m7 csdK\wJhI -uonf? a-u;eD/ tvsLrDerf/ oH/ epfu,fpaom oWK
A,f7DA,f7Da7m*g pJG7jcif;jzpfonf? qefomr[kwf rsm;wGif A,f7v D D,rfudk a7mpyfv~if ydkIrmausm cdik fcHh
*sHKvHk;pdrf;udk zGyf-udwfjyD;rS tr=ef\jyKaom *sHKr=ef\jzL jyD;v~if oHacs;rwufEdkifaom oWKpyfrsm; 77Sdonf?
rSD0Jolwdk\vnf; A,f7DA,f7D a7m*g jzpfwwfonf? a-u;eDwGif A,f7DvD,rftenf;i,fudk a7mpyfv~if
xdka-umifh A,f7AD ,f7D a7m*grS umuG,f7ef/ odk\r[kwf a-u;eDxuf 6 qcef\yI kd cdik rf maom A,f7v D , D rfa-u;ndK
aysmufuif;7ef qefv;Hk wD;/ yJyifayguf/ tyifazmufjyD; ac: oWKpyfjzpfvmjyD;v~if ,if;onf oHr+d taysmh
ukvm;yJ/ aygifrke\f/ [if;oD; [if;7Gupf rd ;f / c7rf;csOo f D;/ pm;xuf 2 qydkI cdkifrma-umif;awG\7onf? xdka-umifh
yJrsdK;pHk/ -uufO/ rvdik f/ xef;7nfcsdK ponfwk\dukd csifch sdef uwfaus;uJo h \kd jzwfawmuf7ef ud7, d mrsm;/ py7ifrsm;
I 7ifru,fatmif pm;aomuf7onf? jrefrmEdkiif YH jzpf ESifh av,mOfw\dk. Eke,faom pufyPnf;rsm;udk A,f7D
aom yk*yH ke;f 7nf-uD;vnf; A,f7DA,f7aD 7m*g umuG,f vD,rfoWKpyfjzifh jyKvky-f uavonf?
7eftwGuf oifhavsmfonf? 1930 jynfhausmf ESpfrsm;wGif od_Hynm7Sifwdk\onf

33
A,f7DoD;rsm; A,fvuvm;AmwkdufyGJ

tufwrfukd jzdKcJ7G ef enf;trsdK;rsKd ; 7SmazGprf;oyfch-J u7m/ jzpfonf? pyspfyifonf EG,fyif jzpfavonf? (pyspf
A,f7DvD,rfonf EsLuvD,m"mwkaA'ESihf EsLuvD,m yif „ &=? ) AvufA,f7Dyifonf &dkaZ;pDt;D rsdK;7if;0if
&lyaA'wd\kYvnf; ta7;ygaom oWKj'Afpifjzpfa-umif; jzpfI &lAwfrsKd ;pkwGif yg0ifaom tyifi,frsdK; jzpfav
udk awG\7v dS m-uonf? ADwmr=ejf zifh jzdKciG f;aomtcg A,f onf?
7Dv, D rftufwrfwckrS [DvD,rftufwrfEpS cf kEiS hf EsLx
7Gefwck uGJxGufvmonf? t,fvzmr=efwckjzifh wdkuf A,fvuvm;AmwdkufyGJ? ?A,fvuvm;Am wku d f
cdu
k rf v d ~if umAGet
f ufwrfwckEiS hf EsLx7Gef wck jzpfay: yGJ(1854 ckEpS )f onf u&dik ;f rD;,ef;ppfyJt G wGif;Y jzpfyGm;
vmonf? A,f7DvD,rf. tufwrftav;csed frmS 9±02 cJhonf? ,if;wkdufyGJ trSwfw7 jzpf7aomta-umif;
jzpfI tufwrfudef;rSm 4 jzpfonf? 7if;rSm ppftwGuf ta7;ygvSI r[kwb f /J ppfonfawmf
tdypf a7;a7mifjcnfonf A,f7v D , D rfukd vG,fupl mG wpk. ppfom;aumif; yDor=udk jyocJhaomta-umif;
xdk;azmufEkid af -umif;awG\7ojzifh Tj'yfpifudk tdypf a7; a-umifhaywnf;?
jyeG rf sm;. avvHkaom ‘‘jywif;ayguf’’ rsm; jyKvky7f mY xdwk u dk yf oJG nf 1854 ckEpS f atmufwb kd mv 257uf
toHk;csonf? xdkjyif eD,Gefr;D acsmif;. "mwfacgif;(tD ae\wGif A,fvuvm;Amqdyu f rf;jrdK\uav;teD;YjzpfymG ;
vufx&kwf)rsm;jyKvkyf7eftwGufvnf; toHk;jyK-u cJoh nf? t*®vdyf/ jyifopf/ wl7uDwyfrsm;onf A,fv
onf? odk\aomf A,f7DvD,rfj'Afaygif;wdk\onf vlwdk\. uvm;Amudk ajcukwpf cef;jyKum qDAwfpwdkyjkd rdK\ukd 0dkif;
ta7jym;ESifh touf&SLt*®gpkw\dkjzifh xdawG\rv d ~if tM 7H vkyf-uHaecsdefjzpfI/ &k7w S yfrsm;u r[mrdww f yfrsm;
7m,fjzpfap wwfaoma-umifh eD,GefrD;acsmif;rsm;udk udk wGe;f vSefwdkufcdkuv f suf 7Sdonf? &k7S wyfrsm;onf
ruGJr7S7atmif owdjyKI udkifw, G f-u7monf? A,fvuvm;AmjrdK\teD; awmifukef; awmifwef;rsm;Y
wyfpGJxm;aom r[mrdwfwyfrsm;udk tvpf0ifa7muf
A,f7DoD;rsm;? ?tom;aysmt h dI taphrsm;jyD;v~if wdkufcdkufonf? odk\aomf r[mrdwfwyfrsm;u jyefvSef
t7nf7Frf;aom toD;rsm;udk A,f7DoD;[k ac:onf? wGe;f vSev f u dk o f jzifh qkwfajy;7onf? ,if;od\k qkwaf jy;
yHkpHtm;jzifh pyspfoD;ESifh e7GJoD;wdk\uJhodk\aom toD;rsdK; 7aom &k7Swyfrsm;udk wyfom; ajcmuf7mausmf yg0if
jzpfonf? A,f7DoD;rsdK; oD;aomtyifrsm;rSm pxa7m aom t*®vdyfjrif;wyf wwyfu vdkufwdkufavonf?
A,f7D (pxa7mA,f7D„&=? ) AvufA,f7D/ 'sL;A,f7D/ ,if;odk\ t*®vdyjf rif;wyfom;rsm;u &k7Sw\dkukd vdkuf
[wfu,f A,f7D/ Avl; A,f7D (qdwfwif;yif)/ vdk*ef wdu k 7f mwGif txufucsrw S af om trde\u f kd ,if;jrif;wyf
A,f7/D 7yfpA,f7D/ u7ef; A,f7/D um;7ef\o;D / atmf7*D eG f tm; uGyu f o J l avmhvu l efonf t,ltqvGo J mG ;onf?
pyspfoD;ponfwk\d jzpf-uavonf? xdak -umifh rdr. d wyftm; vuf0b J uf7dS &k7t S ajrmufwyf
toD;. trnfwGif A,f7Dygwdkif;vnf; &kQaA' udk wdkufcdkufap7rnfhtpm; awmif-um;tqHk;7Sd &k7S
tvdktm;jzifh A,f7DoD;rsm; r[kwf-uacs? yHkpHtm;jzifh tajrmufwyf77Sd mod\k csw D ufwu kd cf u
dk faponf? xdak e7m
pxa7mA,f7o D ;D [k ac:ae-uaomt7mrSm pifppf t7nf odk\a7muf7efrSm t*®vdyfjrif;wyfom;rsm;tzdk\ aorif;
7Fr;f aom yGi7hf if;cHwckjzpfI toD;uav;rsm;onf ,if; cHwiG ;f udk 0ifa7muf7onfEiS hf rjcm;awmhacs? ta-umif;
. rsufESmjyifwckvHk;wGif tESH\tjym;ay:vsuf7Sd-u rl jrif;wyfom;wd\jk zwfausm7f rnfh vrf;a-umif;.wbuf
onf? AvufA,f7Dac:aom toD;rsm;onf cs,f7D wcsuw f iG f &k7w S yfrsm;7Sad ejy;D v~if ,if;wd\kcsDwuf wdu k f
oD;rsm;ESihf wlI/ twGi;f cGrH moD;rsm; jzpf-uonf? toD; cdu
k 7f rnfh &k7t S ajrmufwyfuvnf; a7S\rq S ;D -udK ypfcwf
oD;yHkrmS twGv J udk ftjyGwfvdkufjzpfI/ toD;. tv,f aernf jzpfaoma-umifhwnf;?
wGif rmausmaom taphwckwnf;om 7Sdavonf? jrif;wyfom;rsm;onf trde\f ay;rSm;onfukd od-u
A,f7DoD;rsdK; oD;aom tyifrsdK;wdk\onfvnf; &kQ onf? ok\d7mwGif trde\fonf trdef\jzpfI ppfom;aumif;
aA'tvdkt7 rsdK;7if;csif;/ rsdK;pkcsif; rwl-uacs? yHkpH wk\drnfonf trde\fudk jyefvSeq f ifajcwufciG hf r7S?d trde\f
tm;jzifh Avl;A,f7yD ifonf csHKyifrsKd ;jzpfI tD7u D mpDt;D twkdif;aqmif7u G f7efom jzpfonf? xkda-umihf ,if;wkd\
rsdK;7if;Y yg0ifjyD;v~if AufqDeD,rf rsdK;pk0ifjzpfonf? onf aorif;cHwiG ;f twGi;f ok\d tjyif;txef csDwufwkduf
pyspfo;D onf AdkufwmpDt;D rsdK;7if;wGif yg0ifaom pyspf ckud f-uavonf?
yifro S ;D I xdtk yif. &kQaA'rsKd ;pktrnfonf Adkiw f pf wzufwcsuf awmifukef;awmifapmif;rsm;ay:rS

34
A,fvuvm;AmwkdufyGJ A,fvy&kdufZkdjrdK\

A,fvuvm;Am wkdufyGJwGif 7efoltajrmufwyftm; jAdwdo~jrif;wyfom;rsm; csOf;eif;wkdufckdufpOf

ae7maumif;7xm;aom &k7Swyfrsm;u›if;/ a7S\rS &k7S jyKum xdk jrif;wyfr[mwyfom;wd\. k *k+7f nfukd O'gef;
tajrmufwyfu›if; ,if;wd\k. ypfuiG ;f xJo\kd wd;k 0ifvm wGi7f pfapcJah vonf?
aom t*®vdyjf rif;wyftm; aumif;pGm ypfcwfwu dk fcku
d f ,if;od\k uBmwGif O'gef;wGi7f pfaom wdkuyf u JG av;
Edkifay7m/ usnfqHtajrmufqHwdk\onf rdk;oD;rd;k ayguf jzpfymG ;cJ7h m A,fvuvm;AmjrKd \uav;rSm yifv,feuf.
yrm woJoJ usaejyD;v~if waomaom nHaeawmh u&kid ;f rD;,m; urf;ajcay:wGif wnf7o dS nf? qDAwfpwdyk dk
onf? jrif;wyfom;wdk\um; rdrdwdk\.toufudk y"me jrdK\. ta7S\awmifbuf 8rdkicf ef\a0;onf? 'kwd,uBm
rxm; r7yfrem; '7pyf usa7mufaeaom usnq f Hwdk\ ppftwGi;f uvnf; Ta'owGif &k7ES iS hf *smrefw\kd wdu k yf JG
-um;xJrSyif 'v-urf; csDwufI 7Gyf7Gyfc`Hc`Hwdkufcdkuf rsm; jzpfymG ;cJah o;onf? ,cktcg qdyu f rf;omjrdK\uav;
-uonf? jzpfI wHigvkyfief;ESifh 0dkift7ufvkyfief;rsm; 7Sdonf?
,if;od\k aorif;cHwiG ;f twGi;f od\k 'v-urf; csw
D ufI qkdAD,uftpdk;7vufxufwGif A,fvuvm;AmjrdK\udk
7Gyf7Gyfc`H c`HwkdufcdkufcJh-uojzifh &k7Stajrmufwyfudkrl tjcm; qdyfurf;jrdK\rsm;uJhodk\ wdk;csJ\ jyKjyifjcif; r7dSay?
odrf;ydkuEf dkifcJh.? odk\aomf wyfom; 600 ausmfteuf ta-umif;rl A,fvuvm;Am qdyu f rf;onf jrifrh m;aom
195 a,mufr~om rdrdwk\dwyfo\dk ta7muf jyefvmEdik fchJ awmifukef; awmifwef;rsm;0ef;7Hvsuf7SdI oab®mw
-uonf? tustqHk;um; rsm;jym;vSI '+f7m7olrsm; pif;r~om 0ifayguf xGufayguf7Sdaoma-umifhwnf;?
vnf; csDwuf7mvrf;a-umif;wav~muf jrifraumif; xdk\a-umifh wdk;wufpnfum;jcif; r7SdvSbJ vlOD;a7
atmif twH;k t&ke;f jzpfaecJah vonf// (1939 ckESpf) 1ô300 cef\r~om 7Sad vonf?
ppfrdef\udk rSm;rSefodvsufESifh OD;vnfroHk/ ppfom;
aumif; yDopGm taocHI csDwufwdkufcdkufcJh-uyHkudk A,fvy&dkufZdkjrdK\? ?A,fvy&du k fZjdk rdK\onf awmift
t*®vdyf uAsmpmqdkawmf-uD; avmhwifeDqefu ‘‘jrif; ar7duwkud f/ csv
D ED idk if H. t-uD;qH;k yifv,fqyd u f rf;jrdK\
wyfr[m zdwdkufjcif;’’ trnf7Sd uAsmjzifh csD;usL;*k+f jzpfonf? ypdzw d uf rf;ajcjrdK\rsm;teuf t-uD;qH;k ESihf t

35
A,fvy&kdufZkdjrdK\ A,fav

pnf;um;qHk;vnf;jzpfonf? csDvED kid fi. H jrdK\awmf qefwD . aESmif, h u


S w
f udk cf ukd rf u= kd r-umc+ cHc7hJ onf? 15^8
,m*d. k taemufajrmufzuf ^5rdkicf ef\wiG 7f Sdonf? v ckEpS w
f iG f t*®vdyaf 7a-umif;Adv k f qm z7ef;ppf '7dwu f
jcrf;o!mef7adS om A,fvy&du k Zf ykd ifv,fatmf. awmif vma7muf wdu k cf u
dk o f drf;ydkucf haJ o;onf? xdkjyif tjcm;
zufvufwufay:wGif jrdK\wnfxm;onf? ,if;yifv,f jAdwdo~a7a-umif;Adv k fwOD;jzpfaom qm 7pfcswf a[m
atmfonf tcsi;f 3 rdkifcef\7I Sd oHk;zufo;Hk wefY obm uif;uvnf; 1594 ckEpS w f iG f jrKd \ukd wdu
k cf u
kd f vk,ufcJh
0tumtuG,f7Sdonf? odk\aomf ajrmufzufwiG f vGwf ao;onf? xdkaemuf 6 ESpft-umwGif 'yfcsa7wyfom;
aeojzifh avrkefwdkif;'+fudk cHEkid fatmif v=dif;umwef wd\k. vk,ufzsuq f D;jcif; cH7jyefonf? pydeaf 7wyfu
wdik ;f -uD;rsm;udk (xdkrmS zufY a7eufojzifh) cJc, J Of;,Of; vnf; jrKd \ukd 1866 ckEpS w f iG f tajrmufEiS hf ypfciG ;f zsuqf ;D
aqmufvyk jf yKjyifxm;7m/ acwfrI D aumif;rGeaf om qdyf ao;onf? 1891 ckESpftwGif;u jynfwGif; ppf'+f
urf;jrdK\-uD; jzpfvmavonf? a-umifh jrdK\ysufcJh7jyefonf? xdjk yif ivsif'+fudkvnf;
‘‘A,fvy&dkufZdk’’onf pydeftrnfjzpfI ‘‘ewfjynf r-umc+ cH7aomjrdK\ jzpfonf? txl;ojzifh 1906ckEpS f
csdKi0fh rS f;’’ [k t"d_g,f7onf? ,if;od\k ac:wGiaf vmuf ivsif'+fa-umifh A,fvy&dkuZf kjd rdK\onf t-uD;tus,f
atmifyif jrifuGif; om,mvSyaom jrdK\-uD; jzpfonf? ysupf D;cJh7onf? od\kaomf jyefvnfjyKjyif wnfaqmufchJ
ay 150 ausmftjrifh7daS om awmifukef;awmifwef;rsm; ojzifh ,cktcg acwfrv D yS aom jrdK\-u;D wjrKd \ jzpfaeav
u jrdK\. aemufct H jzpf wnf7adS e-u7m/ cs\JxiG v f maom jyD? vlOD;a7rSm (1958 ckESpf oefaumifpm7if;t7)
jrKd \onf awmifapmif; qifajcav~mrsm;xufo\kd wpwp 250ô000 a,muf jzpfavonf?
a7muf7SdvmcJhonf? vlae7yfuGuf. tdrfajcwdkufwm
wdk\onf awmifapmif; qifajcav~mrsm;ay:Y tqifh A,fav? ?A,favonf taemufwdik ;f obifavm
qifh wnf7SdI/ pD;yGm;a7;7yfuGufwdk\onf oab®mqdyf uY xif7Sm;aom jyZmwf wrsdK;jzpfonf? wOD;csif;
urf;em;wGif wnf7-Sd uonf? A,fvy&dkufZkjd rdK\onf vS aomf›if;/ tpktzGJ\ESifhaomf›if; ujy -u7onf? ‘‘A,f
y wifhw,faom taqmufttHkrsm;/ ausmif;rsm;jzifh av’’onf jyifopfpum;vH;k jzpfI a7S;vufwifpum;
vnf; jynfhpHkonf? csDvED idk fi. H a7wyfwUodkvfonf ‘‘A,fvm7D’’(u7ef)rS qif;oufvmonf? Zmwfvrf;
A,fvy&dkufZdkjrdK\Y 7Sdonf? vSyus,fjyef\aom O,smOf ZmwfuGuu f k›d if;/ Zmwfaumif. pdwt f ajctaeudk›if;
yef;jcHrsm;vnf; 7SdI/ c7Pwdkzm udkvHAyf/ csDvD,ef tqdktajymrygbJ tuESifh [eftrlt7mwdk\jzifh o&kyf
a7wyfudk pwifwnfaxmifcJhaom a7a-umif; AdkvfcsKyf azmfjyjcif;jzpf7m/ tcsdK\u uZmwf/ od\kr[kwf o&kyaf zmf
aumhu7def; ponfh ykCdKvfausmfrsm;. &kyfwkrsm;udk tu[k qdk-uonf?
yef;jcHrsm;twGi;f Y xm;7Sdonf? A,favwGif t"dutcsuo f nf *Dwjzpfonf? tcsdK\
A,fvy&du k Zf jdk rKd \onf ta7;ygaom pufrv = yk if ef;jrdK\ u A,favonf aw;*Dwudk o&kyaf zmfaom tu[kqkd
vnf; jzpfonf? jrdK\. t"du xGufukefrsm;rSm jcnf -uonf? A,favwcktwGuf ,if;ESiq hf ikd 7f m aw;*Dwwd\k
xnf/ pufu7d d,m/ aq;vdy/f o-um;ESit fh 7ufwk\d jzpf udpk yfq-kd u7onf? wcgw7H Zmwfvrf;ygaom aw;*Dw
onf? xdkjyif rD;7xm;acgif;wGJ vkyfief;ESifh oab®m wd\kukd A,favjzifh o&kyfazmf-uonf? aw;*Dw tjyif/
azmif'7Dvkyfief;rsm;vnf; 7Sdavonf? tef;'D;awmif t0wftpm;/ tcrf;tem;/ tvif;tarSmif/ rD;a7mift
udkjzwfI tm*siw f D;em;Edik if rH S aAG\Ekq d kid f;7ufjrdK\EiS hf quf ,ltqwdk\onfvnf; A,favtwGuf ta7;ygaom
oG,x f m;aom tef;'D;awmifausmf rD;7xm;vrf;a-umifh tpdwftydki;f rsm; jzpf-uavonf? A,favuyGJ twGuf
A,fvy&dkufZdk oab®mqdyfonf ydkI ukefwif ukefcs u-uKd ;uuGuf [eftrlt7m ponfw\u kd kd wDxiG pf pD OfneF f
rsm;jym;pnfum;onf? qefwD,m*dkjrdK\ESifh v~yfppf -um;oltm; aumf7, D *kd 7yfzm/ od\kr[kwf A,fav'g&du k f
rD;7xm;vrf;jzifh tquftoG,f7dI S / tjcm;v~yfppfrD;7 wm[k ac:onf? xl;c`efaom aumf7D,dk*7yfzmrsm;.
xm;vrf;wvrf;onf csv D ED idk fit
H wGif;zuf/ oWKwGi;f xGifOm+f/ jyifOm+fwdk\udkta-umif;jyKI A,favwGif
a'oESifh qufoG,x f m;avonf? wdk;wufr= rsm;pGm 7SdcJhavonf?
A,fvy&du k Zf jkd rdK\ukd pydevf rl sKd ; [Grf ao qmtm;aA; A,favonf a7S;a7mrESifh*7dwdk\. yefwdkrdkif;ac:
x7m;u 1536 ckESpfwGif pwif wnfaxmifcJhonf? [efZmwfwrsKd ;rS qif;oufvmI tDwvDEikd if w H iG f c7pf
wnfaxmifjyD;ptcgu wdkif;7if;om; tif'D;,ef;rsm; ESpf 1450 cef\upjy;D ay:aygufvmonf? (yefwrkd ikd ;f [ef

36
A,fav

uBmausmf &k7S A,fav u[efw7yf

37
A,fav

Zmwf„&=? )tvGef aiGukefa-u;us rsm;aom uyGJrsdK; cef\u &k7w S iG f tify;D 7D;,,f A,favtwwfoifausmif;
jzpfI xdpk Ofu rif;pd;k 7mZm txufwef;pm;avmuYom wnfaxmifcJhonf? xdkausmif;Y oifjyaom q7m
acwfpm;cJo h nf? aemuf tESpw f 7mcef\twGi;f A,fav aumif;rsm;a-umifh &k7SedkifiHwGif A,favonf rsm;pGm
onf tDwvDEdkifiHwGif zG\HjzdK; xGef;um;vmonf? wdk;wufcJhonf? EkdifiH7yfjcm;rS A,fav'g&dkufwm t
16 7mpkEpS f tpydki;f wGif tDwmvsH rif;orD; uufo7if; ausmftarmfwdk\onf &k7SA,favudk tqifhtwef; jrifh
'grJ'DcsDonf jyifopfbk7if. rdzk7m; jzpfvmaomtcg onfxuf jrifhatmif zefwD; oif-um;ay;-uonf? odk\
A,favonf jyifopfeef;wGif;Y acwfpm;vmonf? aomf 18 7mpkEpS t f v,fykid ;f wGif A,favobif n|dK;rSed f
,if;od\jk zifh A,favonf tDwvDrS jyifopfEikd if o H \kd ul;puf vm7m rD7, S f zd;k uif;u jyefvnfjr|iw hf ifay;cJah vonf?
ysH\E\HSomG ;onf? jyifopfb7k if 14 qufajrmuf vl0o D nf rD7S,f zdk;uif;onf qD,m*sD ',m*sDvsuf pDrHtkyf
A,favudk csD;jr|ifhajr|mufpm;onf? udk,fawmfwdkif csKyaf omA,favtzG\u J kd 1909 ckEpS w f iG f yg7pfjrKd \Y yGx
J wk f
A,favuZmwf wckY acgif;aqmifyg0ifcJhonf? vl0D apcJ7h m/ qef;opfvyS aom &k7AS ,favonf tvGeaf usmf
bk7ifonf *DwESifh tutu,f'rDausmif;udk wnf -um;oGm;avonf? ,if;tzGJ\wGif trsdK;om;A,fav
axmifcJh7m/ xdkausmif;onf acwfopfOa7my A,fav tu0d%m nDZif;puD;ESifh trsdK;orD; A,favtu0d%m
pwifaygufzmG ;7m Xmejzpfco Jh nf? xdkjyif A,favonf tNm ygAvdAk mwd\k yg0ifonf? ,if;wd\t k zG\J ujywifquf
awmfoHk;tjzpfrS vlxkoHk; obifw7yfvnf; jzpfvm aom A,favuZmwfwdk\rSm ‘7SD[m7mZm;'D’/ ‘yDxa7mh
avonf? 7Sum’/ ‘rD;iSuf’/ ‘ief;a7tkid f’ponfw\dkjzpfI xl;uJvSy
xdpk Ofu A,favwGif tuwvSnhf tqd/k od\kr[kwf wifhqef; vSayonf? ,if;wdk\ukd ESpfaygif;rsm;pGm r&dk;
vu®m7Gwfjcif; wvSnhjf zpfonf? 1600 jynfEh pS cf ef\wiG f wrf; ujycJh7avonf? ',m*sv D suf acgif;aqmifaom
atmfy7m ac: *DwjyZmwfudk pwifa7;om; jyocJh7m/ ,if;wd\ktzG\Jonf t*®vefEiS hf tar7duefjynfaxmifpw k k\d
A,favudk atmfy7mY csyI f ujyavh 7Scd o hJ nf? A,fav Yvnf; ujy toH;k awmfcHchI J tvGefw7m csD;usL;tm;
tcef;udk atmfy7mZmwfuGuftv,fYaomf›if;/ acW ay;r=udk cHcJh7jyD;aomf uBmausmf-um;cJah vonf?
7yfem;csdefYaomf›if; ujy toHk;awmfcHavh 7Sd-uonf? &k7SwGif ',m*sDvsuf uG,fvGefjyD;onfhaemufwGif
16 7mpkEpS tf wGi;f a-u;pm; A,fav uajconfrsm; A,favtzGJ\rsm;pGm ay:aygufcho J nf? tpd;k 7tkycf sKyfa7;
ay:aygufvmonf? yxrwGif trsdK;om;/ aemiftcg pHepf ajymif;oGm;aomfvnf; A,favobifrmS rl tpdk;7
trsKd;orD; uajconfrsm; yg7Sdvmonf? 14 quf tqufquf. tm;ay;ulnrD u = kd 77Sv
d suyf if7adS vonf?
ajrmufvl0Dbk7if. vufxufwGif zG\HjzdK;cJhaom A,f ',m*sDvsufwdk\tzGJ\ vma7muf ujyoGm;jyD;aemuf/
avonf aemiftcgwGif pnf;urf;pepf/ todik f;t0dik ;f tar7duefEiS hf t*®vefwk\dwiG v f nf; A,favonf quf
rsm; rsm;vGef;jyD;v~if or&d;k ustwdkif;7SdaeI rwdk;wuf vufacwfpm;aecJhonf? A,favtuoifausmif;rsm;
bJaecJh7m 18 7mpkESpfxJwGif Zef; aZmhZufEdkAm;onf A,favtzGJ\rsm; ay:aygufcJhonf? tar7duef jynf
A,favudk tqdktajymrygbJ tuESifh [eftrlt7m axmifpkwGif A,fav u7AeftzGJ\/ zdv'JvzD;,m; A,f
oufoufjzpfatmif jyKjyifvku d o f nf? A,fav ujyol avtzGJ\/ ayh (*s) pwkef; A,favtzGJ\/ qefz7efpPudk
wd\ktm; a7S;pHepfjzpfaom rsuEf mS zH;k pGyjf cif;udv k nf; rjyKap A,favtzGJ\rsm;onf emrnf7aom tzGJ\rsm;jzpfonf?
awmhay? xdkjyif t0wfwefqmrsm;udk ydkIvSyatmif txl;ojzifh 'kwd,uBmppfjyD;umvwGif A,favonf
jyKjyifjyD;v~if trlt7mwdk\udk ydI k obm0usapcJhonf? tar7duefjynfaxmifpkY ydkradk cwfpm;I tqifhtwef;
18 7mpkESpf tv,fydkif;avmufwGif A,favonf wd;k wufvmonf? xdjk yif t*®vef7dS quf'vm0JA,fav
Oa7mywkdufY twefi,f acwfwdrfvmonf? ,if;odk\ tuoifausmif;rS A,favtu0d%mrsm;pGm ay:xGuf
arS;rSed v f maom A,favudk jyefvnf ta7mifxGufvm cJhavonf? uBmwGif tausmf-um;qHk; jzpfcJhaom
apolrSm &k7SrS aumf7D,dk*7yfzm (A,fav'g&dkufwm) A,fav tu0d%m ESpfOD;rSm &k7SrS t³mygAvdkAmESifh
wOD;jzpfaom rD7S,f zdk;uif; jzpfonf? rD7S,f zdk;uif; 'def;rwfrS t'JvD eJ7SdeDwdk\ jzpf-uonf?
onf a7S;&d;k A,favudk qef;opfvyS aom A,favobif ajymifajrmufaom A,favuajconfwOD; jzpfvm
jzpfvmatmif pDpOfrGrf;rHwDxGifvdkufonf? A,favu 7efrSm vG,fulonf r[kwfacs? i,f7G,pf OfupI ESpf
Zmwfonf &k7o S k\dvnf; jyef\ymG ;a7muf7cSd h7J m 1^35 ckEpS f aygif;rsm;pGm xdxda7mufa7muf/ jyif;jyif;xefxef avh

38
A,fav AJô t,fvufZNm *a7[rf

usifh7onf? &k7S tifyD;7D;,,f A,fav twwfoif


ausmif;wGif touf 3 ESpfrS 6 ESpf txd uav;ol
i,frsm;udk pwif oif-um;ay;onf? A,fav uonfh
tcg pD;aomzdeyfrsdK;udk oif-um;r=tajccH 2 ESpfausmf
rSom pD;I avhusihcf iG 7hf onf? A,favuajconf wOD;
tzdk\ u-udK; uenf;rsm;udk u`rf;usif&Hkomru/ *Dw/
yef;csDEiS fh yef;yktwwfw\dkudkyg em;vnfxm;7ef vdt
k yf
ayao;onf?

AJôt,fvufZNm*a7[rf(c7pf 18^4 1922)? ?


wae7mrS wae7m/ wjrdK\rS wjrdK\/ wEkdiif rH S wEdik if o H dk\
wOD;ESifh wOD; pum;ajymqdk qufoG,fEdkifatmif
aqmif7Gufaom pum;ajyma-u;eef;(pum;ajyma-u;
eef;„&=?)udk pwifwDxGifcJholrSm t,fvufZNm *a7
[rfAJ jzpfavonf? ,ckacwfY toH;k jyKvsu7f d-S uaom
pum;ajyma-u;eef;rsm;onf AJ. acwfrpS wifI tqifh
qifh jyKjyifr=jzifh wdk;wufvmcJhjcif; jzpfonf? AJonf
pifppf i,fpOfuwnf;u od_yH nmudk avhvmqnf;yl;cJo h l
r[kwaf omfvnf;/ od_q H idk 7f m wDxiG rf r= sm;pGmudk jyKcu hJ m/
vl\avmu tusdK;udk onfydk; aqmif7u G fay;cJhaom vl\
avmuom;wdk\. aus;Zl;7Si-f uD; wOD;jzpfayonf? xdk
a-umifh rsm;pGmaom wUodv k Ef Sihf od_Hynmtoif;rsm; pum;ajyma-u;eef;ukd wDxGifcJhol t,fvufZNm *a7[rfAJ
u od_Hynm7Sif-uD; wOD;tjzpf *k+fjyKjcif;udk cHcJh7
avonf? wd\kukd u`r;f usifojl zpfonf? pifppf AJonf v~ypf pf"mwf
AJonf paumhvlrsdK;jzpfI/ paumhwvefjynf tuf ta-umif;udk u`r;f usifol r[kwfaomfvnf; tcsed ftm;
'ifAm7mjrdK\Y 184^ ckEpS w f iG f zGm;jrifonf? tuf'ifAm7m 7onfhtcgwkdi;f ol.vufaxmufjzpfaom pufq7m
wUodkvfESifh vef'efwUodkvfwGif ynmqnf;yl;cJh awmrwf at 0yfqifESifhtwl okawoejyKum trsdK;
onf? 18^0 jynhfESpw f iG f usef;rma7; tajctaet7/ rsdK; -uHqprf;oyf vkyfudkifcJhavonf?
rdbrsm;ESifhtwl uae'gEdkiif Hok\d ajymif;a7F\ tajcpdkufchJ 18^4 ckEpS f ZGev f xJwiG f AJonf pum;ajyma-u;eef;
-uonf? AJ.tzd;k ESizhf cifw\o kd nf pum;oHynmudk wwf .tajccHpeH pfukd trSwrf xif prf;oyfawG\7cdS o hJ nf? ol.
u`rf;I qGH\t em;xdki;f olrsm;tm; pum;ajymenf; oif 0rf;ajrmufaysmf7Fifr=um; azmfrjyEdkifavmufatmif jzpf
ay;jcif;wdk\udk aqmif7u G 7f mY xif7mS ;cJhonf? xdak -umifh awmh.? AJonf xdkpepfukd tajccHxm;I/ wdk;wuf-uH
brsdK;bdk;wlaom AJonfvnf; qGH\t em;xdkif;olrsm;. pnfvyk fukid fum/ 18^6 ckEpS fwGif pum;ajym a-u;eef;
q7m jzpfvmonf? aemiftcg aAmhpwefwUodv k w f iG f wDxGirf = rlyikd f rSwyf w
kH ifciG u
hf kd &H;k awmfY av~mufxm;77Sd
toHZ0D udPaA'ygarmQtjzpf aqmif7Gu7f avonf? cJah vonf?
xdt
k csed w
f iG f a-u;eef;vkyif ef;onf acwfpm;I vsif AJonf 18^6 ckEpS f zdv'JvzD;,m;jrdK\ ESpfw7mjynfh
jrefpGm wdk;wufvsuf7Sdonf? AJonf a-u;eef;-udK; w jyyGJjydKifyJw
G iG f v~yfppf"mwf. jzpfxGef;r=w7yfjzpfaom
-udK;wnf;jzifh a-u;eef;rsm;pGm wcsed w f nf;ydk\Ekid 7f ef ‘‘rm pum;ajyma-u;eef;ud7, d mudk wifjyEdik cf ahJ v7m/ a-u;eef;
vwDyvuf’’enf;udk -uHpnfonf? xdjk yif vl.pum;oH -uKd ;wzufrS pum;ajymoHudk a-u;eef;-udK;wzufr-S um;
udk a-u;eef;-uKd ;jzifh wzufrS wzufo\kd yd\kaqmifEikd 7f efukd -u7aom jyyGv J my7dwo f wfw\dkrmS tHrh cef;Edik af tmif jzpf
vnf; -uHpnfonf? AJonf toHZD0udPaA' ynm7Sif -u7avonf?
wOD;tjzpf vlwdk\. pum;oHxGufyHk/ ajymyHkajymenf; AJonf tjcm;wDxGirf =rsm;pGmudkvnf;jyKcJhao;onf?

39
AJô t,fvufZNm *a7[rf AJ7if;yifv,f

odk\aomf pum;ajyma-u;eef;avmuf vloHk;rrsm;cJhbJ/ AJonf pdwo f abmxm; tvGeaf umif;rGeIf olwyg;


ta7;yg t7ma7mufjcif;vnf; r7SdchaJ y? AJ. wDxiG fr= tm; tvGefulnD ,dkif;yif;wwfoljzpfonf? aysmfaysmf
rsm;xJwGif wkecf gaeaom tvif;a7mifjcnfukd oHk;um vnf;aewwfonf? olonf 1922 ckESpfwGif uae'g
udu k f 250 cef\ toHviF Ehf ikd af om a7'D,q kd efqef ud7,
d m Edkiif /H udyAf 7ufwefu`e;f 7Sd ol.aEG7moDa*[mY uG,f
wrsdK;vnf; yg0ifaomfvnf;/ qufvufI wdk;wuf vGeo f Gm;avonf? olwDxGifcahJ om pum;ajyma-u;eef;
aumif;rGeaf tmifjyKjyif-uHpnfjcif; r7Scd aJh y? xdkjyif *7yf onf c7D;tvGefuGma0;aom ae7mrsm;udk eD;pyfatmif
zdkzkef;ac: za,mif;"mwfjym;csyfrsm;udk pwif toHk;jyK qufo, G af y;onfh tajctxd wd;k wufvmonfukd awG\
onfh ud7d,mwrsdK;vnf; wDxGifcJhao;onf? udk,f jrifomG ;7aomfvnf;/ pum;ajym a-u;eef;oHrsm;a-umifh
c¶mxJo\dk 0ifomG ;onfu h snq f efudk vlemtm; remusif ol. prf;oyfr=rsm;wGif taESmifht,Suf jzpfcJh7ojzifh/
apbJ usnq f efwnfae7mudk prf;oyf7SmazGay;Edik o f jzifh oludk,fwdkifurl pum;ajyma-u;eef;udk rESpfjcdKufEdkif
q7m0efw\t kd wGuf tusKd ;tvGe7f adS om w,fvzD ek ;f prf;wH atmif jzpfcJh7onf[k qdkavonf?
wrsKd ;udvk nf; AJonf wDxiG cf o hJ nf? AJonf avxJwiG f
ysHoef;jcif;ESifh pyfvsO;f aom wDxiG rf =w\dkYvnf; pdw0f if AJ7if;yifv,f? ?AJ7if;yifv,fonf ypdzw d fork]7m
pm;ay7m/ pGefvFwf-unhfjcif;jzifh ta7;ygaom avxJ .ajrmufzufqHk; tpdwftydkif;jzpfonf? ajrmuftar
ysHoef;r= tajccHtcsuftvufrsm;udk awG\7SdchaJ vonf? 7duwdku7f Sd tvmpumjynfe,fEiS fh tm7Swku
d f. ta7S\

AJ7if;yifv,fwGif; &k7S od_Hokawoe a7ikyfoab‡m pl;prf;7SmazG avhvmaepOf

40
AJ7if;yifv,f AJv*7dwfjrdK\

bufurf;&dk;wef; t-um;wGif7SdI/ tvsL;7Sif;u`ef;. iH.jrdK\awmf jzpfI t-uD;qHk; jrdK\vnf; jzpfonf? xdk


ajrmufzufusonf? AJ7if;a7vuf-um;onf AJ7if;yif jyif jynfaxmifpk0if jynfe,fwpfckjzpfaom qm;AD;
v,fukd tmwdwfork]7mrS ydki;f jcm;xm;I/ tvsL;7Sif; ,m;jynfe,f. jrdK\awmfvnf; jzpfonf? qAfbmom
u`ef;onf AJ7if;yifv,fukd ypdzdwfork]7mrS ydkif;jcm; jzifh AJ,*kd 7uf[v k nf; ac:wGiIf ‘‘7Jwu dk jf zL’’[k teuf
xm;avonf? 7onf? a7S;a7S;tcgurl qif*sD'sLerf[k ac:avonf?
AJ7if;yifv,fonf ajrmufrSawmifodk\ tvsm; rdkif xdkjyif 13 7mpkESpfrS 19 7mpkEpS t f xd wl7uDw\dku AJv
1ô000cef\7n S v f sm;I/ ta7S\rStaemufo\dkrkid f 1ô500cef\ *7dwjf rdK\ukd ‘‘omoemhppfajr’’[k ac:qdkc-Jh uavonf?
us,f0ef;onf? AJ7if; a7vuf-um;wGifrl tvmpum AJv*7dwjf rKd \onf 'ef;nKjrpfwiG ;f od\k qm;Am;jrpfp;D 0if
jynfe,fESihf tm7Swdkuw f dk\onf 54rdkifcef\r~om uGma0; aygif;qH7k m-w*d aH jray:wGif 'ef;nKjrpf.vufsmzufurf;
avonf? yifv,f.teufonf ysrf;r~jcif;tm;jzifh
4ô^00 ay7S7d m/ teufq;Hk ae7mwGif ayaygif; 13ô400
ausmcf ef\ 7Sad vonf?
AJ7if;yifv,fxJwiG f u`e;f uav;rsm;/ a7vuf-um;
rsm; rsm;pGm7Sdonf? y7pfADavmhu`ef;onf ta7;tyg
qHk;aom u`ef;jzpfonf? xdkyifv,fonf uBmhtat;
ydik ;f a'oY wnf7o dS jzifh yifv,f.ajrmufzufykid ;f onf
aqmif;7moDwGif vaygif;rsm;pGm a7cJ aewwfonf?
aEG7moDwiG rf l yifv,fwckv;kH onf a7cJjcif;rS uif;vGwf
ojzifh ul;oef;oGm;vmEdkifayonf? tm7SwdkufzufrS
›if;/ ajrmuftar7duwdkufzufr›S if; jrpfrsm;pGm AJ7if;
yifv,fxo J \kd pD;0if7m/ ,if;wd\kwiG f tvmpumjynfe,f
rS ,l;uGefjrpfESifh qdkufAD;7D;,m;jynfrS tem'gjrpfwdk\
vnf; yg0ifonf?
a7S;tcgu AJ7if;yifv,fukd urfcsuu f m yifv,f[k
vnf; ac:wGifonf? aemiftcg &k7SZmbk7if yDwm„
o„*7dwu f AJ7if;yifv,f. tusKd ;ta-umif;udk pHv k if
pGm od7v Sd Ikd apcdik ;f ojzifh xdkyifv,fukd aocsmpGmpl;prf;
avhvmwdik ;f xGmrSwfwrf;wifcho J l 'def;rwfvrl sdK; ADw;l AJ
7if;udk *k+fjyKaomtm;jzifh AJ7if;yifv,f[kac:a0:cJh
onf? pifppfaomfum; &k7SaumhqufvlrsdK; 'uf7Seuf
qdo k o l nf 1648 ckEpS fwiG f xdkyifv,fukd pwifawG\7dcS hJ AJv*7dwfjrdK\awmf. eHeufcif; &=cif;w7yf
avonf?
AJ7if;yifv,fonf yifv,fzsHom;arG; tajrmuf ay:Y wnf7o Sd nf? jrpfvrf;jzifah omf›if;/ rD;7xm;vrf;
tjrm;xGuf7m a'o jzpfonf? y7pfADavmh u`ef;onf jzifhaomf›if; ul;oef;oGm;vma7; vrf;qHkusaom jrdK\
yifv,fzsH om;arG;vkyfief;. tcsuftcsm Xme jzpf jzpfonf? Ekid if wH iG ;f rD;7xm;vrf;qHjk rdK\ jzpfonfomru
onf? 186^ ckESpfwGif tar7duefjynfaxmifpk tpdk;7 yg7pf/ bmvifEiS hf AD,if;em; paom Oa7mytaemufyikd f;
u &k7t S pd;k 7xHrS tvmpumjynfe,fukd 0,f,ljy;D onfh ESihf tv,fyikd ;f jrdK\-uD;rsm;rS ta7S\Oa7myEkid if Hrsm;odk\ oGm;
aemufwGif *7dwfjAdwdefESifh tar7duefjynfaxmifpkwdk\ 7m rD;7xm;vrf;qHv k nf; jzpfonf? xdjk yif AJv*7dwjf rdK\
onf AJ7if;yifv,ftwGif; yifv,fzsH zrf;qD;a7;ESifh onf uBmhava-umif; vrf;ay:Yvnf; wnf7Sdonf?
pyfvsOf;I t-uD;tus,f tcsif;rsm;cJhzl;avonf? ,if;uJhok\d ul;oef;oGm;vma7; vrf;qHkjrdK\-uD;jzpfojzifh
,l*pkd vm;AD;,m;Ekid if H wckv;kH . ukeo f , G f azmufum;r=
AJv*7dwfjrdK\? ?,l*dkpvm;AD;,m; jynfaxmifpEk kdif twGufomru aAmfvuefEkdifiHrsm;ESifh Oa7mytv,f

41
AJv*7dwfjrdK\ AJv*sD,rfEkdifiH

ydkif;EkdifiHrsm;. ukefyPnf; zvS,f a7mif;0,fr=twGuf AJv*7dwjf rKd \uav;onf a7mrwd\kvufxufwiG f ppfpcef;


vnf; tcsuftcsmjrdK\ jzpfonf? xdk\a-umifh AJv*7dwf jrdK\jzpfcho
J nf? Adik Zf if;wdik rf if;rsm;. vufrS vGwfajrmuf
jrdK\wGif jcnfxnfvkyfief;/ o-um;puf&Hk/ om;a7vkyf cJhjyD;aemufwGif [efa*7Dwdk\. vufatmufusa7mufchJ
ief;/ t7ufvyk fief; pojzifh pufr=vkyif ef; tenf;i,f jyefonf? xdak emuf AJv*7dwjf rKd \ukd at'D 1330 jynfEh pS f
r~om 7Sdaomfvnf;/ ukefoG,fa7mif;0,f azmufum;r= rS 142^ ckESpfwkid fatmif qAfvlrsdK;wd\ku odrf;ydu k fxm;
pnfum;zG\HjzKd ;vSonf? vlO;D a7 (1958 ckEpS f oefaumif onf? 1456 ckESpw f Gif wl7uDw\dku wdu k fckud fvmaom
pm7if;t7) 520ô000 a,muf 7Sdavonf? tcg *`ef[l;anm'D trnf7Sd [efa*7D rsdK;cspfwOD;u
AJv*7dwjf rdK\onf acwfrI D pHepfwus aqmufvkyf acgif;aqmifjyD; wGe;f vSew f ku
d cf ku
d fonf? od\kaomf 1521
xm;aomjrdK\ jzpfonf? jrKd \onf tjrifyh ikd ;f / tedryhf idk ;f [lI ckESpfwGifrl wl7uDwk\d. vufatmufok\d usa7mufc7Jh m/
7S7d m/ tjrifhyidk f;Y ay 150 cef\jrifhaom awmifuek ;f wck 1866 ckESpfwkdifatmif jzpfonf? Tr~ 7Snf-umaom
ay:wGif 7JwkdufjzL [kac:qdk-uaom taqmuf ttHk umvtwGi;f AJv*7dwf onfw7l uDw\. kd vufatmufrS
-uD;7Sdonf? qAfbmomjzifh AJ,dk*7uf[k ac:wGifjcif; vGwaf jrmufI/ pdk;rd;k ol vufajymif;r=rsm; 7Scd ahJ omfvnf;/
rSm xd7k w J dkufjzLudk tpGJjyKac:a0:jcif; jzpfonf? tedrhf -umr7Snv f bS /J wl7uDw\dkvufatmufodk\yif jyefIom
ydki;f [lonfrmS jrpfurf;em;ydkif;udk ac:onf? AJv*7dwf usa7mufcho J nf? 1866 ckEpS fwiG frl qAfvlrsdK;wdk\ vuf
jrdK\wGif cef\nm;vSyaom taqmufttHkrsm;pGm 7Sad y7m atmufodk\ a7mufcJhjyefavonf? 1882 ckESpfwGif qm;
,if;wdk\teuf wUodkvftaqmufttHkrsm;onf xif AD;,m;Ekid fiH. jrdK\awmfjzpfvmI/ 1929 ckEpS w f Gif ,l*pdk
7Sm;ausm-f um;onf? xdkjyif ,Ofaus;r=a7;7mESifh ynm vm;AD;,m;EkdifiH. jrdK\awmfjzpfvmavonf?
a7;qdkif7m tzGJ\tpnf;wdk\. taqmufttHkrsm;vnf; AJv*7dwjf rKd \onf aAmfvuefppfyrJG sm; jyD;qH;k oGm;onfh
rsm;pGm7Sdonf? a7S;u jrdK\wcH g;ayguf 5 ck7Sdonfh jrdK\&k;d aemufwiG f -u;D yGm;wd;k wufvmonf? txl;ojzifh 1919
wefwkid ;f jzifh 0dik f;ywfxm;7m/ 1868 ckEpS w f iG f xdkjrKd \&k;d udk ckESpfwGif ,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiHudk zefwD;wnfaxmif
zsuI f jrKd \.e,fedrw d uf kd cs\x
J iG cf 7hJ mrS ta7S\wikd ;f jrdK\ wjrdK\ jyD;onfhaemufwiG f ydkI wkd;wufvmonf? aAmfvuef
. toGit f jyif aysmufu, G cf ahJ vonf? ,cifurl wl7 EkdifiHrsm;wGif t-uD;tus,fqHk;aom jrdK\wjrdK\ tjzpf
uDw\dk. -uD;pdk;vFr;f rdk;r=udk r-umc+ cHch7J ojzifh ta7S\ a7mufatmif jyKjyifcJh-uavonf?
wdkif;taiG\toufrsm; 7SdaejyD;v~if/ ta7S\wdkif; qefae 'kw, d uBmppf-uD;twGi;f u AJv*7dwjf rdK\ukd tum
aom jrdK\wjrdK\ jzpfcJhavonf? uG,frJhjrdK\[lI a-unmxm;cJhaomfvnf;/ *smrefwdk\u
AJv*7dwfjrdK\onf ta7S\EiS ht f aemuf Oa7myEkdifiHrsm; 1941 ckEpS f {jyDvxJwGif rn|mrwm AH;k -uJwu dk fcku
d jf yD;
.tv,fY wnf7I dS ppfra= 7;7mtwGuf tcsuu f saom aemuf/ odrf;ydu k fxm;cJhao;onf? 1944 ckESpf atmuf
jrdK\jzpfojzifh a7S;a7S;acwftcgrsm;uyif/ vufeufEikd fiH wdkbmvwGif rm7S,w f ;D wdk;acgif;aqmifaom ,l*kpd vyf
rsm;. wefc;kd tm+mvkyJt G wGuf ppfajrwckjzpfco Jh nf? vGwfvyfa7; wyfom;rsm;onf qdkAD,ufwyfrsm;ESifh
xdka-umifh pdk;rdk;ol vuftrsdK;rsdK; ajymif;cJhonf? bDpD yl;aygif;um AJv*7dwjf rKd \ukd jyefvnf wdu k cf u
kd f odr;f ydu k f
3 7mpkcef\u uJhvlrsdK;wdk\ pwifwnfaxmif cJhaom cJah vonf?

Ñ¿ú³§ ¬¿»³«º§·¼µ åº °°º©ª·ºåÛµ·¼ ·º Ø


AJv*sD,rfEkdifiHwGif Oa7myEkdifiH-uD;rsm;. ppfyGJ-uD;rsm; t-udrf-udrf qifEFJcJh-uonf? AJv*sD,rfEkdifiHonf ppfa-umifh
t-udrf-udrf a-ucJh7onf? odk\aomf EkdifiHolEkdifiHom;wdk\. ZGJoWdESifh0D7d,wdk\a-umifh AJv*sD,rfonf jyefvnf
zGH\jzdK;pnfum;jrJ 7SdwwfjyD;v~if tEkynm jrwfEkd;olwdk\ aysmfydkufaom EkdifiHvnf; jzpfonf?

AJv*sD,rfEkdifiH? ?Oa7mywdkuw f Gif ti,fq;Hk EkdifiH AJv*sD,rfEkdifiHonf xif7Sm;aom tydkif;u@rS yg0if


wckonf AJv*s, D rfEdik if jH zpfonf? odk\aomf Oa7myEkdiif H cJo
h nf? Oa7myta7;udP-uHKwkid f; AJv*s,
D rf Ekid if yH g0if
orkdif;wGif a7S;a7mracwfrSonf ,ckacwfwdkifatmif cJh7onfom rsm;onf? ajrmufzufY e,fomvefEkdifi/H

42
AJv*sD,rfEkdifiH

ta7S\zufY *smreDEdik fiHEiS hf vyfZifAwfEdik fiH/ awmifzuf a,mufr~7Sd7m pwk7ef;wrdkifv~if ^4^ a,mufus
wGif jyifopfEkdifiHwdk\ESifh e,fcsif;pyfvsuf wnf7SdI t 7Sdaeojzifh EkdifiH.tus,ft0ef;ESifh rr~atmif jzpf
aemufajrmufzuf7dS *7dwjf Adwed Ef Sihrf l ajrmufyifv,f. aeonf? xdka-umifh ajrae7mvyfrusefatmif pdkufysdK;
a7jyifwpdwfwa'or~om jcm;vsuf7Sd7m EkdifiH-uD;rsm; vkyfudkifygvsuf/ pm;eyf7dQm rvHkavmufao;I EkdifiH
. t-um;Y n|yfvsuf wnfaeyHk taetxm;a-umifh jcm;rS wifoGi;f 7ao;onf?
Oa7my taemufydkif;Y ppfrufta7;-uHKvmaom tcg ajrmufyifv,fzufo\dk rsufESmrlvsu7f daS om AJv*sD
rsm;wGif AJv*sD,rfEdik fiHonf trsm;qHk; yg0ifcJh7onf? ,rfEikd if H. yifv,furf;&d;k wef;onf 42 rdkif 7Snfvsm;
odk\aomf uBmhukefoG,fEkdifiH-uD;rsm;jzpf-uaom azmfjy onf? ajrrsufESmjyifonf taemufajrmufzuf7Sd yif
yg Ekdifi-H uD;rsm;ESihf pD;yGm;a7;qufqrH =wGif ta7;yg t v,furf;ajcrS ta7Shawmifzuf7dS tm'if;eD;awmifwef;
qDo\dk wjznf;jznf; jrifhwufomG ;onf? yx0D0if tae
txm;t7 AJv*sD,rfEkdiif H. ajrrsufESmjyifudk 3 ydkif;
cGJjcm;Ekdif7m/ ,if;wdk\rmS (1) zvef;'g;ESihf uifyifa'o
(2) tv,fydkif;vGifjyifa'oESifh (3) tm'if;eD;awmif
wef;a'owdk\ jzpfavonf?
AJv*sD,rfEkdifiHwGif jrpfacsmif;rsm;pGm jzwfoef;pD;
qif;vsuf7Sd7m t"dujrpf-uD; 3 oG,fwdk\rSm quJhjrpf/
qef;A7mjrpfEiS fh rsL;pjrpfw\dkjzpf-uI xdkjrpf 3 oG,fvHk;
yif jypfopfEdkifiHY jrpfzsm;cH-uonf? AJv*sD,rfonf
ajredrhcf sKd if0h rS ;f a'o rsm;jym;aom Ekid if jH zpf7m/ tcsKd \tydki;f
rsm;onf yifv,f a7rsuEf mS jyifxufyif edrahf eao;onf?
a7S;u ajrmufyifv,frS 'Da7vFrf;rdk;jcif;udk r-umc+
cHcJh77m/ urf;&dk;wef;wav~muf a7vFrf;rdk;onfh ab;rS
umuG,f7onfh wm0efonf tawmfyif -uD;av;cJh
onf?
,cktcgwGifrl -uD;us,fcdkifcHhvSaom wmwrH-uD;
rsm; aqmufvkyfxm;onfhjyif/ tjcm; acwfrSD tum
tuG,rf sm;a-umifh a7vFrf;jcif;ab;rS tawmfyif uif;
vGw7f jyD jzpfonf? x\kjd yif wmwrHrsm;. TrSmzuf7dS
urf;&dk;wef; ajredrfha'orsm;udk a7rsm;pkwfxkwfypfI
ajrzdk\jyKjyifjcif;jzifh ajrrsufESmjyif wdk;csJ\-uonf? xdka'
oudk ‘‘aygv'g’’[k ac:I [if;oD;[if;7Gurf sm; pdu k yf sKd ;
vkyfudkif7m/ jzpfxeG f;vSojzihf Oa7mywwku d fvkH;okd\yif
AJv*sD,rfEkdifiH wnfae7mjyajryHk wify\kdEdik o f nf?
xkda'oonf zvef;'g;e,fwGif 7dSonf? zvef'g;
7ma7mufojzifh AJv*sD,rfEidk if . H pD;yGm;ukeo f , G rf o
= nf
e,fonf AJv*s, D rfEidk if H ajrmufyidk f;wGi7f I
Sd ajrtedrq hf ;Hk
tvGefzGH\jzdK;onf? 'kwd,BmppfrwkdifrD 1939 ckESpfu
tykdi;f jzpfonf? urf;&k;d wef;onf ajzmihfpif;vkrwwf
Oa7mywdu k f pufrE= idk if rH sm;wGif AJv*s,D rfEidk if uH wwd,
jzpfI vSyaom a7csdK;qdyfurf;rsm; 7dSonf?
pGcJ haJ vonf?
AJv*sD,rf Ekdiif HwGif jrpfacsmif;rsm;tjyif wl;ajrmif;
AJv*s,
D rfEidk if o
H nf Oa7mywdu k w
f iG f 'kw, d vlO;D a7
rsm;vnf; aygrsm;vSay7m/ EkdifiH wckvH;k onf u`ef;u
txlxyfq;kH Ekid if jH zpfonf? Ekid if . H tus,t f 0ef;onf
av;aygif; ajrmufjrm;pGmukd pkxm;bdouJhokd\ xif7
11ô^55 pwk7ef;rdik f jzpfI jrefrmEkid if H tus,t f 0ef;.
onf? wl;ajrmif;rsm;onf a7oGif;pkdufysdK;a7;twGuf
tyHk 20 atmuf i,fonf? vlO;D a7onf 8^ô980ô055 r[kwaf y? wmwrH wkwx f m;aom a'orsm;rS a7rsm;ukd

43
AJv*sD,rfEdkifiH

ukef;jyifjrifh a'ojzpfonf? xdka'owGif ajr-oZm nHh


zsif;onf? tif;tdkif pdrfhprf;aygrsm;onf? xdka'o7Sd
opfawmrsm;rS tzdk;wef opfrsm;um; rxGufacs?
AJv*s, D rfEidk if . H 7moDOwkonf oifw h ifrh ~wonf?
ylaEG;aomaEG7moDESifh rat;rcsrf;vGef;aom aqmif;
7moDrsdK; 7So d nf? yifv,fav 7aoma-umifh jzpfonf?
odk\aomf ajrmufzuf orydkif; a'otwGif; usa7muf
aom EkdifiHjzpfI aEG7moDtcg ae\wm7SnfI/ aqmif;
tcg ae\wmwdv k jS yD;v~if qD;ESi;f jrLcd;k wd\kjzifh tH\kt\rHk id= ;f r=id ;f
7Sdaewwfavonf?
AJv*s, D rfEdik if . H ta7;ygqH;k aom o,HZmwyPnf;
rSm ajrjzpfonf? pdu k yf sdK;vkyuf kid 7f ef ajruGuo f nf AJv
*sD,rf Ekdifio H m;wd\ktwGuf tzdk;wefvSayonf? 7or~
ajruGufudkvnf; aocsmusepGm pdkufysdK;vkyfudkif-uo
jzifh oD;ESHxGufaumif;onf? AJv*sD,rf EdkifiHonf
ausmufr;D aoG;/ oH/ oGyf/ cJ/ a-u;eD paom oWKw\dkjzifh
ayg-uG,f0vSojzifh -uD;us,fzGH\jzdK;aom pufr=vkyfief;
rsm;7So d nf? pufr=vkyfief;wdk\rSm oHESifh oHr+dvkyfief;/
zefxnfvkyfief;/ txnftvdyfvkyfief;/ o-um;csuf
vkyif ef;/ tazsm, f rumvkyif ef;/ "mwkaA'yPnf;vkyif ef;
ponfw\kd jzpf-uavonf?
AJv*s, D rfEidk if Honf txnftvdyfvkyif ef;wGif -uD;
us,f xGef;um;vSonf? AJv*sD,rfEkdifiHrS Zmvkyfief;
trsKd;om;0wfpHk qif,ifxm;onhf AJv*sD,ef trsKd;orD;wOD; onf uBmausmfjzpfI AJv*sD,rfEikd if o H nf Zmvkyfief;
wGif xdyfwef;EdkifiHwck jzpfonf? trsdK;orD;rsm;onf
tpOfrjywf pkwfxkwfypfae7I/ pkwfxw k faom a7rsm; Zmxdk;vkyfief;udk puf&Hk-uD;rsm;wGifomru rdrdwdk\ ae
udk wl;ajrmif;rsm;xJodk\ a7tm;jznfhay; 7avonf? tdrrf sm;wGiv f nf; vkyfudkif-uavonf?
xdkw;l ajrmif;rsm;udk ul;oef;oGm;vma7;twGuf toHk; AJv*sD,rfEkdiif HwGi;f 7Sd jrdK\-uD;rsm;onf rsm;aomtm;
jyK-uavonf? jzifh a7S;ESpfaygif; 1ô000 ausmfcef\u wnfxm;cJhaom
AJv*s, D rfEidk if .
H ta7S\ajrmufa'oudk uifyif/ od\kr jrdK\rsm;jzpf-uonf? od\kaomf acwfESihaf vsmfpGm ajymif;vJ
[kwf urfykid f;[kac:I 1900 jynfhESpfcef\txd ajr&dkif; wd;k wufrr= sm;vnf; 7Scd o Jh jzifh acwfa[mif;ESiahf cwfopf
zkef;qdk; a'ojzpfonf? 1910 ckESpfwGif xdka'oY taqmufttHkrsm; a7mjyGrf;um awG\7Sd7onf? AJv*sD
ausmufrD;aoG; awG\7do S nfrpS I pufr=vkyif ef;ESihf v,f ,rf.jrdK\awmfonf A7yfqjJ rdK\jzpfonf?(A7yfqjJ rdK\„&=?)
,majrrsm; wdk;wufvmcJhavonf? AJv*sD,rfEdik fi. H pD;yGm;ukeo f , G fa7; tcsuftjcmjrdK\rSm
zvef;'g;ESihf uifyifa'o.awmifzuf/ rsL;pjrpf. tef\wyG jf rKd \jzpfonf? (tef\wyG jf rKd \„&=?) AJv*s, D rfEidk if . H
ajrmufzuf7dS vGijf yifa'oonf ajr-oZmaumif;rGef ojzifh ta7S\awmifykid ;f 7Sd vd*sjrdK\-u;D onf oHxnf/ zefxnfvyk f
ajrvGwrf 7Sdatmif pdu k yf sKd ;vkyfukid -f uonf? *sKH / tkw*f sKH / ief;ESihf tjcm;pufr=vkyfief; xGef;um;onfhjrdK\-uD; wjrdK\
&dkif;*sHK/ tmvl;/ o-um;rkefvm/ ydkufqHav~mf ponfh jzpfonf? xdkjrdK\-uD;rsm;tjyif/ om,mvSyaom urf;
aumufyJoDESHrsm; xGufonf? xdka'owGif AJv ajcpcef;ESifh oab®mqdyfjrdK\-uD; wjrdK\jzpfaom twfp
*sD,rfEkdifiH. ta7;ygvSaom jrdK\-uDjy-uD;rsm; wnf7Sd wif;jrdK\/ a7S;tusqHk;ESifh tvStyqHk;jrdK\wjrdK\ jzpfaom
avonf? A&k*sjrdK\ ponfwdk\vnf; 7Sdayao;onf? (A&k*sjrdK\ „
ta7S\awmifzuf7dS tm'if;eD; awmifwef;a'oonf &=?)

44
AJv*sD,rfEkdifiH

A7yfqjJ rKd \/vl;Aef;jrKd \/*ihjf rKd \/vd*sjrKd \-u;D wd\w


k iG f wUodv k f vlrsdK;wrsdK;udk tpGJjyK ac:a0:jcif; jzpfonf? xdkvlrsdK;
ausmif;-uD;rsm; 7Sdonf? rlvwef;ESifh tv,fwef; wd\konf a7S;ESpaf ygif; ESpaf xmifausmfcef\u ,ck AJv*sD
ausmif;rsm;udk tpd;k 7u zGiv fh Spfay;onf? xd\kjyif tpd;k 7 ,rfEkdifiH jzpfvmaom a'oudk *sL;v,yfqDZm vm
taxmuftyHhcH wef;jrifhausmif;rsm;ESifh Oypmaum a7mufwu dk cf u
kd pf Ofu/ xdak 'oY aexdik v f su7f dS -uonf?
vdyfrsm;vnf; 7Sad vonf? *sL;v,yfqDZm wdkufcdkufvmr=udk xdkvlrsdK;wdk\u 7Gyf
AJv*s,D rfEikd if w H Gif zvif;rpfEiS hf a0gvGe;f [lI &H;k oH;k 7Gyfc`Hc`H ckcHumuG,fcJh-uojzifh ol7oWdESifh tjynfhpHk
bmompum;ESpfrsKd ;xm;I a'oXmetvdkuf oH;k pGv J suf qHk;aom vlrsdK;jzpfonf[k *sL;v,yfqDZmu ajym
7Sdonf? ta-umif;rl AJv*sD,rfEdik fiHwGif bmompum; prSwf jyKcJah vonf?
csif;rwlaom zvif;rif;vlrsdK;ESifh a0gvGef;vlrsdK;[lI bDpD 5^ ckrS 51 ckxd *sL;v,yfqDZmu AJv*sD
vlrsdK;-uD;ESpfrsdK; uGJjym;vsuf7Sd7m/ ,if;vlrsdK;-uD;rsm; ,rfa'oudk ^ ESpfwdkifwdkif wdkufcdkufodrf;ydkufcJhonf
. Xmea'otvdu k f bmompum; uGjJ ym;jcm;em;r=jzpf rSpI ESpfaygif;ig;7mcef\r~-umatmif a7mrwd\k. vuf
ay:cJah vonf? zvif;rif;vlrsdK;wdk\onf ajrmufyikd f;wGif atmufwGif usa7mufaecJh7onf? at'D ^00 cef\wiG f
aexdkif-uI 'yfcsvlrsdK;wdk\ESifh aoG;pyfolrsm; jzpf-u 7Sm;vrde;f bk7if-uD;onf xdak 'o. pd;k rd;k oltjzpf cH,cl hJ
onf? xdka-umifh 'yfcspum;ESifh qifwlaom zvif;rpf avonf?
bmompum;udk ajymqdk-uonf? a0gvGef;vlrsdK;wdk\ xdpk Ofu AJv*s, D rf[I
l rac:wGiaf o;ay? ta-umif;
onf awmifyikd ;f Y aexdik -f uvsuf jyifopfw\kdEiS hf aoG;pyf rl xdkacwfu a[mfvef/ AJv*s, D rfEiS hf jyifopfzvef;'g;
olrsm; jzpf-uI jyifopfbmompum;wrsdK;jzpfaom jynfe,fwdk\udk ajredrfhydkif;jynfrsm;[k ac:a0:-uonf?
a0gvGef;bmomudk ajymqdk -uavonf? u&l;qdwfppfyGJrsm;tjyD;wGif AJv*sD,rfjrdK\rsm; pnfyif
AJv*sD,rfEkdifiHom;wdk\onf vHk\v0D7d,7SdI tvGef 0ajymvmonf? 11 7mpk ESihf 12 7mpkESpt f wGif;u oD;
tvkyf vkyfaom vlrsdK;rsm; jzpf-uonf? vkyfief;wck jcm; vGwv f yfru = v kd nf; cHpm;-u7onf? 13 7mpkEpS Ef iS hf
twGuf xda7mufI tvkyw f iG rf nfeh nf;pHepfopf rSeo f r~ 14 7mpkEpS ftwGi;f wGirf /l AJv*s, D rftygt0if ajredryhf idk ;f
udk tvG,fwul vufcHusihfoHk;-uonf? xdka-umifh jynfrsm;onf Am*ef'jD ynfe,fESihf yl;aygif;vku d f7onf?
puf&t kH vky&f rkH sm;wGif acwfrDpufu7d , d mrsm;udk toH;k jyK aemiftcg Am*ef'jD ynfe,f7iS f ar7D rif;orD;onf -op
rsm;jcif; jzpfonf? wdki;f wyg;om;wdk\. pdk;rdk;r=udk ESpf -wD;,m;jynfh7Sif rUqDrDvsHESifh vufqufcJhojzifh›if;/
aygif;7maygif;rsm;pGm cHch7J ojzifh csKyfcs,fru = dk rvdv k m; ar7Drif;orD;.om;awmf zdvpfonf pydefjynfh7Sif.
bJ vGwv f yfru = kd tvGecf rkH if jrwfE;dk -uavonf? AJv*sD orD;awmfESifh vufqufcho J jzifh›if; ajredryfh dkif;jynfrsm;
,efwdk\onf rsm;aomtm;jzifh A7if*sD*dk+f;0ifrsm; jzpf udk -op-wD;,m;ESihf pydef ESpEf dik if w H \dku ydkicf Giqfh idk fcGihf 7Sd
-uonf? bmoma7;zufY csKyfcs,fr= r7Sdacs? vmcJhavonf? xdka-umifh aemiftcgwGif ajredrfhydkif;
ao;i,faomEkid if yH if jzpfvifhupm;/ AJv*s, D rfEdik if H jynfrsm;onf Oa7my ppfwvif; jzpfch7J avonf?
wGif vrf;yef;qufo, G af 7; aumif;rGefonf? armfawmf 1568 ckEpS w f iG f AJv*s,D rfEiS hf a[mfvefw\kdonf pydef
um;vrf;rdkiaf ygif; 6ô^00 ausm7f I dS / rD;7xm;vrf;vnf; EkdifiHtm; awmfvSef-uonf? odk\aomf a[mfvefjynf
rdkif 3ô000ausmf7o Sd nf? 1835 ckESpfwiG Af 7yfqjJ rdK\Y zGifh onf omv~if pydefvufatmufrS vGwfajrmufoGm;I
vSpaf om rD;7xm;blwm&Ho k nf Oa7mywdu k w
f iG f yXrqH;k AJv*s, D rfrmS rl pydev f ufatmufwiG f aemiftESpf ^0cef\
jzpfonf? xdb k w l m&Hu k zkd sucf svu kd I f / Oa7my. yXrqH;k qufvuf aecJ7h onf? pydefxD;eef;qufcaH 7; ppfyJG t
uBmh7[wfysH([,fvDaumhywm)av,mOfqdyfudk xdk wGi;f u AJv*sD,rfonf ppfajrjyif jzpfch7J jyefavonf?
ae7mwGif wnfaqmufjyD;v~if 1953 ckESpw f iG f zGihvf Spf xdkppfyGJtjyD;wGif ,l;x7ufpmcsKyft7 AJv*sD,rfonf
cJhonf? AJv*sD,rfEikd fiHY ava-umif; o,f,lyk\daqmif -op-wD;,m; vufatmuf a7mufcJh7jyefavonf?
a7;wGif 7[wfysHrsm;udv k nf; toHk;jyKonf? jrpfacsmif; jyifopfawmfvSefa7;-uD; jzpfyGm;jyD;aemuf/ 1^92 ck
wl;ajrmif;rsm;jzifhvnf; rdkif 1ô000 ausmfr~ oGm;vmEkdif wGif jyifopfwyfrsm;u -op-wD;,ef;wyfrsm;udk atmif
onf? ajredrfha'orsm;wGif wl;ajrmif;rsm;onf ul; jrifcho
J jzif/h AJv*s, D rfonf jyifopfyikd ef ,fwe,fjzpfch7J
oef;oGm;vma7;twGuf ta7;ygavonf? jyefonf? eydv k D,ef wefc;kd tm+m usqif;vmI/ AJv
AJv*s,D rf[laom trnfonf ‘‘AJva*s;’’ ac:onfh *s,D rfjynftwGi;f 7Sd 0g;wmvl; ppfyJw G iG f tnHch v H kud 7f jyD;

45
AJv*sD,rfEkdifiH

aemuf AD,if;em;pmcsKyft7 AJv*sD,rfonf a[mfvef cdk;tm+monf eef;7if;0efESifh tpdk;7tzG\Jwk\dYom wnf


ESifh yl;aygif;vdu k 7f jyefonf? od\kaomf AJv*s, D rfEiS haf [mf ayonf? ygvDrefY trwfO;D a7trsm;qH;k 77Sad om ygwD
vefonf t,l0g'"avhxHk;pH pdwfaepdwfxm;csif; uGJ u tpd;k 7zG\7J jy;D v~i/f xdyk gwD.acgif;aqmiftm; eef;7if;
jym;-uojzifh tcsi;f csi;f rnDnw G Ef idk of nfth jyif 'yfcsw\kd 0eftjzpf aqmif7u G 7f ef bk7ifu cef\xm;7onf? ygvDref
ESihf wef;wltusKd ;cHpm;cGihf r7ojzifh 1830jynfhESpf puf wGif txufvw F fawmfESifh atmufvw F fawmf 2 7yf yg
wifbmvwGif AJv*sD,efw\dkonf a[mfvefjynf7h Sit f m; 0ifonf? vFwfawmf 2 7yfvHk;. oufwrf;rSm 4 ESpf
awmfvSeyf ek fuef-uavonf? csnf;jzpfonf? txuf vFwfawmfwGif trwfOD;a7
A7yfqjJ rdK\wGi;f Yyif wdkufyGJrsm;jzpfyGm;I/ 'yfcs wyf 1^5 a,muf7SdI/ atmufvFwfawmfwGif 212 a,muf
rsm; qkwfcGm7onf? AJv*sD,efwdk\onf 1831 ckESpf 7So
d nf?
azazmf0g7Dv 3 7ufae\wiG f tcsKyt f jcmtm+mydik f oD; 1865 ckEpS w f Gif eef;wufaom 'kwd, vD,kyd b dk k7if
jcm;vGwv f yfaomEkid fiHtjzpf xlaxmifum/ zG\Jpnf; tkyf onf AJv*sD,rfEkdifiHxuf tq 7Spfq,fru -uD;rm;
csKyfyHk tajccHOya'w7yfudk jy}mef;vufcHcJh-uonf? us,f0ef;aom uGef*dkz7D;pwdwf (tmz7duwkduf7Sd) udk
xdEk pS Zf eG v
f wGif qUqDuAkd wfrif;om; vD,ykd ku d kd bk7if udk,fwdkif -uyfrwfxlaxmifcJhonf? xdkjynfe,fonf
tjzpfwifajr|muf-u7m yXr vD,ydk b kd k7ifb\GJu,kd lI eef; AJv*sD,rf.t-uD;qHk;aom udv k ked jD zpfvmI AJv*sD,rf
wufavonf? 1839 ckESpw f Gif Oa7myEkdifiH-uD;rsm;u uGe*f [
kd ak c:wGio f nf? AJv*s, D rftpdk;7onf xdjk ynfe,f
vef'ef pmcsKyfudk vufrw S af 7;xd;k I AJv*sD,rfEikd fiH. udk 1960 jynfhESpfwGif vGwfvyfa7; ay;vdkufonf?
oD;jcm;vGwfvyfr=ESifh tcsKyftjcmtm+mydkifr=udk tod 'kw, d vD,kyd kb d 7k if-uD;onf AJv*sD,rf rD;7xm;vkyf
trSwjf yKum/ ppfumvrsm;wGif -um;aeEkdiif t H jzpf xm; ief;ESifh pufr=vkyfief;wdk\udkvnf; tm;ay;aqmif7GufcJh
7Sd7ef oabmwlnD-uavonf? onf? AJv*sD,rfEkdifio H nf 19 7mpkEpS ftwGif;wGif xl;
AJv*sD,rf Ekid if HwGif bk7ifonftxGwftxdyf jzpf xl;jcm;jcm; -uD;yGm;wdk;wufcJhavonf?
aomfvnf; [efjyr~omjzpfI wefc;kd tm+mr7Sad y? wef Oa7myEkid if -H uD;rsm;onf AJv*s, D rftm; -um;aeEkid if H

AJv*sD,rfEkdifiHwGif acG;rsm;ukd vSnf;qGJ7eftwGuf ,ae\wkdif toHk;jyKvsuf7Sd-uonf?

46
AJv*sD,rfEkdifiH AJvzkd;ô tmom *sdrf;

a7S;enf;wlyif AJv*s, D rf. -um;aea7;udk zsuq f ;D wduk f


cdu
k jf cif; cH7jyefonf? xdt k csed Yf AJv*s, D rfEidk if H jynf7h iS f
wwd, vD,ykd kb d k7ifonf wdu k cf u
kd vf maom *smrefwyf
rsm;tm; 1940 jynfhESpf arv 28 7ufae\wGif tnHhcH
vdu k o f nf? odk\aomf AJv*sD,ef uufAed uf0ef-u;D tzG\Ju
rl tnHrh cHbJ vef'efjrdK\o\kd ajymif;a7F\jy;D aomf/ AJv*sD,ef
ta0;a7muf tpd7k tzGJ\[I l zG\Jpnf;xm;onf? xdktpdk;7
tzGJ\wGif txif7Sm;qHk; ykCdKvfrSm EkdifiHjcm;a7;0ef-uD;
ayg[ife7Dpywf jzpfonf? r[mrdwfwyfrsm;onf AJv
*sD,efEkdifiHtm; 1944 ckESpf pufwifbmvwGif jyef
vnfwku d fcu dk f odr;f ydu
k fay;onf? ta0;a7muf AJv*sD
,eftpd;k 7tzG\Jonf A7yfqjJ rdK\o\kd jyefvmjyD;aomf vD,ydk kd
bk7if. nDawmf csm;rif;om;udk eef;apmifhxm;onf?
1944 ckEpS f 'DZifbmvY AJv*s, D rfEidk if t
H wGi;f 7Sd ‘‘Am;v
cs’’ Y *smrefESifh r[mrdwfwyfrsm; wdkufcdku-f uaom
ppfyo JG nf 'kw, d uBmppftwGi;f ta7;ygqH;k aom wdu k f
yGwJ ck jzpfavonf?
ppf-uD;jyD;qH;k jyD;aemuf 1950 jynfhESpf Zlvidk v f wGif
AJv*s, D ef uufAed uftzG\Ju wwd, vD,ydk t kd m; jyefI
AJv*sD,rfEkdifiH7SdjrdK\rsm;wGif wl;ajrmif;vrf;rsm; azmufvkyfxm; eef;wifay;aomfvnf; jynfolvlxku rvdkvm;vSacs?
-uojzihf/ jrdK\cif;om,m qdwfjidrfI oef\7Sif;ayonf? xdka-umifh om;awmf aAmf'ltifrif;om;onf 1951 ck
ESpw f Gif bk7iftjzpf bdou d fc,H al vonf?
tjzpf todtrSwfjyKxm;aomfvnf; yXr uBmppf-uD; ppf-u;D .'+fa-umifh Oa7myEkid if t H rsm;tjym;yif ysuf
jzpfvmaomtcg/ todtrSwfjyKxm;csufudk azmuf pD;qHk;&=H;cJ7h m AJv*sD,efonfvnf; tygt0ifjzpfonf?
zsufvm-uonf? xdt k csed fwiG f AJv*s, D rfEkdiif H jynfh7Sif od\kaomf ppfjyD;I wdik ;f jynfjyefvnf xlaxmif-u7mwGif
yXr tJvAwfbk7ifESifh wdki;f oljynfom;wdk\onf rdrdwk\d AJv*sD,rfEkdifiHonf yXrqHk;jyefI emvefxlEkdifaom
EkdifiH. -um;aer=udk xdef;odrf;EkdifiH7ef ZGJoWd7SdpGmjzifh wdkif;jynf wjynfjzpfcJhonf? xdka-umifh Oa7mwdkufY
touft;dk tdrf pnf;pdryf supf ;D qHk;&=;H r=ukcd Hum -udK;pm;cJh ppfjyD;acwfwGif jidr0f yfyjd ym;jcif;ESihf pD;yGm;a7;zufY A,f
-uonf? odk\aomf *smrefwyfrsm;. vltiftm;/ vuf v*sD,rfEdik fiu H dk pHerlxm;7avonf? ,if;odk\ vsifjref
euftiftm; -uD;rm;pGmjzifh wdu k fcdkufvmr=udk rcHEkdifo pGm jyefvnfxal xmifEdik jf cif;onf wdik ;f jynf jyefvnfxl
jzifh *smrefw\dktm; tnHch Hc7Jh avonf? axmifrY= *d+ k ;f *+ra7G;/ wkid ;f jynf. -uD;yGm;a7;/ pD;yGm;
uBmppf-uD; ESpfckpyf-um;umvwGif AJv*s, D rfEidk fiH a7;udkomv~if a7S;&=I yl;aygif; aqmif7GufcJh-uaom
. pufrv = kyfief;pHepfonf wrsdK;ajymif;cJhonf? yHpk w H l a-umifv h nf; jzpfayonf?
trsm;tjym;xkwv f kyfonfhpHepfukd vkyu f ikd o f nfEh dik if -H uD;
rsm;. ,SOjf ydKirf = 0ifvmjcif;a-umifh pufrv = yk if ef;tajc AJvzdk;ôtmom*sdrf;(c7pf 1848 1930)? ?jAw d d
cdkifvmonftxd pHepfwrsdK;ajymif;I vkyfudkifcJhonf? o~Eidk if jH yKock rdef tmom*sdr;f AJvzd;k onf jAdwo
d ~ygvDref
AJv*s, D rfEidk if o
H nf ,if;.0daoovkyif ef;rsm;jzpfaom atmufvFwfawmfwGif uGeq f m;AwpfygwDudk tESpf 20
pdev f yk if ef;/ pmtkycf sKyvf yk if ef;/ vifeiftxnf vkyif ef; ausmfacgif;aqmifco Jh l jzpfcoJh nf?
ESihf yxrwef;pm;ausmufr;D aoG; xkwv f yk o f nfh vkyif ef; AJvzdk;udk 1848 ckEpS f Zlvikd v f 257ufae\wiG f ta7S\
ponfwdk\udk tm;oGefvkyfudkifjcif;jzifh pD;yGm;a7; tajc vdkoD,efe,f 7SpfwifhwrfjrdK\Y zGm;jrifonf? wwd,
r,dkiaf tmif -uKd ;pm;cJah vonf? rm;uGpaf qmhpAm7D. wljzpfI/ 0,fvifwefjrdK\pm;-uD;.
'kwd,uBmppf-uD; jzpfvmjyefaom tcgwGiv f nf; acgif;udkifom;jzpfonf? tDwefausmif;ESifh udrf;A7pf

47
AJvzkd;ô tmom *sdrf;

wUodkvf x7ifeDwD aumvdyfwdk\wGif ynmoif,ljyD; pm;csD;usL;vmcJ-h uonf? 1891ck ESpw f Gif atmufvFwf
aemuf 18^4 ckEpS w f iG f [wfz\ekd ,frS uGeqf m;AwpfygwD awmfY ,le, D efepftzGJ\. acgif;aqmifjzpfvmI 1892
0if ygvDreftrwftjzpf ta7G;cH7onf? ckEpS rf S 1895 ckEpS t f wGi;f *vufpwke;f ESihf &d\pk Am7Dtpd;k 7
18^8 ckEpS w f Gif avmh'gAD.ae7mY avmhaqmhpAm7D rsm;vufxufwGif twkduftcHacgif;aqmiftjzpf *sdK;
onf Ekid fijH cm;a7;0ef-uD; jzpfvmaomtcg AJvzd;k onf ZufcsdeAf mvdefEiS ht f wl xdyw f ef;rS aqmif7u G cf oJh nf?
Ekdiif Hjcm;a7;0ef-uD;. twGi;f a7; twGif;0ef jzpfvmI/ 1895 ckEpS w f iG f ,le, D efepfygwD jyefwufvmonfrS
0ef-uD;csKyf 'pfZa7vDESihf twl bmvif nDvmcH-uD;odk\ tpjyKI 1905ckESpftxd AJvzd;k onf b@ma7;0ef-uD;
vkdufygoGm;7onf? ('pfZa7vDôAD „ &=?) 1885 ckESpf ESifh atmufvFwfawmfwiG f ,le, D efepftzG\J acgif;aqmif
wGif ta7S\refcsupf wme,frS ygvDreftrwftjzpf a7G; tjzpf aqmif7Guf7onf? 1902 ckESpf ZlvkdifvwGif OD;
aumufwifajr|mufjcif;cH77m/ aemif 21ESpw f ikd w
f idk f ,if; av;awmf avmhaqmhpAm7D tem;,laomtcg AJvzdk;
e,fryS if qufwu dk tf a7G;cH7onf? xdEk pS wf iG yf ifa'oM7 onf 0ef-uD;csKyftjzpf qufcHxrf;7Guf7onf? 1905
tzGJ\rsm;qdik 7f m Xme0ef-uD;tjzpf 0ifa7muf aqmif7Gu7f ckEpS wf iG f 7mxl;rS Ekwx f uG o f nf? 1906ckEpS f a7G;aumuf
onf? odk\aomfr-umcif paumhwvefjynfqdik f7m0ef-uD; yG-J u;D wGif ,le, D efepfygwDom ta7; &H;= edrchf o hJ nfr[kw/f
tjzpf ajymif;a7F\cef\xm;jcif;cH7I 188^ ckEpS fwGif tdkif AJvzd;k ud, k wf ikd v
f nf; ta7S\refcsupf wme,frS ta7G;cH7m
,mvefjynfqidk f7m 0ef-uD;tjzpf cef\tyfjcif; cH7jyefav wGif &H;= edrcfh h7J onf? odk\7mwGif r-umrD vef'efjrdK\ wae
onf? tdki, f mvefjynfwGif wdusjywfom;pGm tkycf sKyf 7mrS ta7G;cH7I 1911 ckEpS t f xd ,le, D efepf tzG\Jacgif;
cJ7h m/ OD;pGmY rsKd ;csppf w
d f tvGef jyif;xefaeaom tdki7f pf aqmiftjzpf aqmif7u G cf ohJ nf? 1911 ckEpS w f iG f acWt
rsdK;cspfrsm;u AJvzdk;.0g'udk t-urf;zuf uef\uu G f&kH em;,lchI J / 1914 ckEpS w f iG f yxr uBmppf jzpfymG ;aom
ru/ AJvzd;k tm;vnf; ‘‘t-urf;orm; AJvzdk;’’[k ac: tcg/ EkdifiaH 7;xJok\d jyefvnf 0ifa7mufcJhonf? 1915
prSwjf yKcJh-uaomfvnf;/ aemufq;Hk wGif AJvzd;k tm; av; ckESpfrS 1919 ckESpftxd nGef\aygif;tpdk;7tzGJ\rsm;wGif
a7a-umif;0ef-u;D tjzpfjzif›h if;/ Ekid if jH cm;a7;0ef-uD; tjzpf
jzifh›if; aqmif7u G cf Jhonf? 191^ ckEpS fwGif tar7duef
jynfaxmifpkEkdifiHodk\ jAdwdo~rpf7SiftzGJ\ acgif;aqmif
tjzpfomG ;a7mufI t*®vefEiS t hf ar7duef yl;aygif;wdu k f
cdkufa7; udPrsm;udk atmifjrifpGm aqmif7GufcJhonf?
1919 ckESpf Amaq;nDvmcH-u;D wGif AJvzdk;onf jAdwo d ~
EkdifiHjcm;a7; 0ef-uD;tjzpf xl;c`efpGm yg0ifaqmif7GufchJ
7m/ r[mrdwfEkdifirH sm;. csD;usL;jcif;cH7onf? Amaq;
pmcsKyf csKyfqdk jyD;onfhaemufwGif AJvzdk;onf y7DAD
aumifpD OUXtjzpf ajymif;a7F\aqmif7Gufch. J ? AJvzdk;
onf 191^ ckEpS f Ek0d ifbmvwGif ppftjyD;Y y,fvuf
pwkid w f iG f ,[l'rD sm;twGujf ynfe,f wnfaxmifay;7ef
pDrHcsufudk jAdwdo~tpdk;7u oabmwl a-unmonf?
,if;udk AJvzdk;a-unmcsufpmwrf;[k ac:onf?
AJvzd;k onf 1921 22 ckEpS rf sm;wGif 0g7Siw f efa7wyf
uGefz7ifhodk\ jAdwo d ~ udk,fpm;vS,f acgif;aqmiftjzpf
wufa7mufcJhjyD;aemuf tjyefwGif tm; bGJ\jcD;jr|ifhum
olaumif;jyKjcif;cH7onf? xdjk yif AJvzdk;onf udr;f A7pf
wUodv k .f t"dywdtjzpf 1919 ckEpS rf S 1930 jynfEh pS f
rwfv 19 7ufae\wiG f uG,v f eG o f nftxd aqmif7u G cf hJ
avonf?
jAdwdo~EkdifiHjyK okcrdef tmom *sdrf; AJvzkd; AJvzd;k onf Ekid if HjyK okcrdeo f m r[kw/f ,xmblw

48
AJvzkd;ô tmom *sdrf; AJvzwfjrdK\

ynm7Si-f uD;vnf; jzpfonf? ,xmblw ynm7yfEiS phf yf uwdu k o


f \kd oGm;7ef yifv,fu;l oab®mwpif;udk AJvzwf
vsOf;aom pmtkypf mwrf;rsm;udkvnf; a7;om;cJhonf? Y wnfaqmufcho J nf? aemif tESpw f 7mcef\ -umv~if
‘‘,xmblwESifh pyfvsOf;onfh oHo,jzpfr=udk acsy AJvzwfY oab®musif;-uD;rsm;7SdvmI/ ,cktcg t*®
csuf’’ (18^9)/ ‘‘ pmrGefrsm;ESifh rdef\cGefrsm;’’(1893)/ vefESifh tar7duwkdufudk ul;vl; oGm;vm aeaom
‘‘,H-k unfr=. tajccH’’(1895)/‘‘u`e;f vH;k qdkif7m vGwf oab®m-uD;rsm;pGmwdk\onf AJvzwfoab®musif; xGuf
vyfpGmukefo, G fr’= ’ (1903)/ ‘‘bk7m;7S0d g'ESihf vl\usKd ;jypf rsm;jzpfI/ AJvzwfonf uBmay:Y oab®mwnf vkyf
0g'’’(1914) ponfw\dk onf AJvzdk;. xif7Sm;aom ief; -uD;us,fvaS om jrdK\-uD;wjrdK\ jzpfavonf?
vuf7mrsm; jzpfavonf? ,if;od\ak om jrdK\-uD; jy-u;D jzpfvmonfh AJvzwfonf
a7S;tcgu omrnwHig7Gmuav;w7Gmr~om jzpfonf?
AJvzwfjrKd\? ?AJvzwfjrKd \onf jAwd ed Ef idk if .
H wpdwwf 1641 ckESpf tkdi7f pfoyl kef ta7;ay:jyD;aemufwGif jrdK\&k;d
a'ojzpfaom ajrmufyidk ;f tdki, f mvef. jrdK\awmf jzpf cHwyfESifh jrdK\wjrdK\jzpfvmI ukefoG,af 7mif;0,fr= zGH\jzdK;
onf? tm;pwm;jynfe,f. ta7S\zufurf;&d;k wef;/ tef wd;k wufvmonf? [sL;*sEd;k rsm; jyifopfEikd fiHrS xGucf Gm
x7if; aumifwDtwGif;Y wnf7SdI/ AJvzwfavmhac: vm-u7aomtcg/ AJvzwfjrdK\Y tajrmuftjrm; vm
yifv,fvuf-um;xJo\kd vuf*efjrpfp;D 0if7m jrpf0Y wnf a7muftajcpdkuf-uonf? ,if;wdk\onf puf7ufuef;
7Sad vonf? toHk;jyKaom vifeifyw d af csmpuf&Hkrsm; wnfaxmif7m
vlO;D a7 438ô086 a,muf7I Sd ajrmufydkif; tdik , f m Y ulnt D m;ay;-uonf? xdka-umifh 18 7mpkEpS f aemuf
vef. vlOD;a7trsm;qHk;/ pufr=vufr=ESifh ukefoG,fr= ydkif;wGif AJvzwfjrdK\onf ydkIpnfum; 0ajymvmonf?
vkyfief;rsm; t-uD;tus,fqHk; jrdK\-uD; jzpfonf? AJv tdkif7pfvifeif ydwfacsmvkyfief;. tcsuftcsmjrdK\-uD;
zwfjrdK\onf jAdwdeEf idk if HY taumif;qH;k aom oab®mqdyf jzpfvmonf? ,cktcg ,if;txnfvyk fief;onf AJv
wck7Sdaom jrdK\vnf; jzpfonf? 1636 ckESpfu paumh zwfjrdK\. 'kw, d ta7;ygaomvkyif ef; jzpfaeavjyD? xdk
vlrsdK; y7ufZADwD;7D;,ef; *dk+f;om;wpkonf tar7d jyif AJvzwfjrdK\rS -udK;vkyif ef;/ aq;vdyfaq;vkyfief;wdk\

ajrmufykdif; tkdif,mvef. jrdK\awmfjzpfaom AJvzwfjrdK\7Sd tpkd;7tdrfawmf

49
AJvzwfjrdK\ AJvAkdtmô Awf7Sul; El;nwf ao

onfvnf; jAdwo d ~u`ef;pkwiG f t-u;D tus,fq;Hk jzpfae tm;vH;k wGif tysuftpD; 7Scd o
Jh nf? tar7duefrS ydk\aom
avonf? pufu7d , d m/ csKyfjyD;t0wftxnf/ av,mOf 7dQmrsm;/ ppfvufeufyPnf;rsm;udk AJvzwfjrdK\rSwqifh
ysHESifh "mwkaA' aq;vkyfief;rsm;udkvnf; AJvzwfjrdK\Y r[mrdwfwyfrsm;odk\ wifyk\dcJh7avonf?
vkyfudkif-uI/ t7ufcsufpuf/ *sHKpuf/ om;a7e,fpuf
rsm;vnf; 7Sad vonf? AJvAdktmôAwf7Sul; El;nwf ao (c7pf 14^5cef\„
AJvzwfjrdK\onf vSyaomjrdK\ r[kwfacs? odk\aomf 151^)? ?Awf7u S ;l El;nwf ao AJvAdt k monf ypdzw d f
jrdK\taetxm; tuGufusI pepfwus7Sdonf? bk7ifr ork]7mudk yXrqH;k jrifz;l aom Oa7mywdu k o f m; pydev f l
wUodkvf/ bk7m;7Sdcdk;ausmif;rsm;ESifh tpdk;7&Hk;-uD;rsm; rsdK;wOD;jzpfonf? ,ckyem;rm;oRwEkdiif H jzpfaom xdk
paom vSycef\nm;onfh taqmufttHk-uD;rsm;vnf; pOfu 'g;7D;,if;e,f.taemufzufwiG o f rk]7m-uD; w
7Sad vonf? pif;7SdI ,if;.urf;ajcwGif a7Faygaom wdki;f jynfrsm;7Sd
jrdK\ojl rdK\om;wdk\onf rsm;aomtm;jzifh paumh„tdki;f onf[al om owif;pum;a-umifh AJvAdt k monf aemuf
7pf tquftEG,frsm;jzpfI y&dkwufpwef\rsm; jzpf-u yg vufa7G;pif pydew f yfom; 190 cef\EiS fh 'g;7D;,if;jrKd \rS
onf? xdka-umifh jAdwdo~ tpdk;7tm; oHa,mZOf-uD; 1513 ckEpS f pufwifbmv 17ufae\wiG f taemufzufo\dk
rm;I ,Hk-unftm;xm;um/ [kR&l;tkycf sKyfa7; wdkufyGJ c7D;xGufcJh-uonf? 'g7D;,if;u`ef;qufukd jzwf
udk qef\usifwGef;vSefcJhaom tcsuftcsmjrdK\ jzpfcJhav ausmf7mwGif xlxyfjyD;v~if rSuf/ jcif/ ,if aygrsm;vS
onf? xdka-umifh jAdwdo~tpdk;7 ttkyftcsKyf vuf aom tylykdif;Zkefopfawm-uD;rsm;ukd cJ,Of;pGm jzwf
atmufwGifyif 7Sdaeaom ajrmufydkif; tdkif,mvef. oef;cJh7I wkdif;7if;om;vl&kdif;rsm;. wkdufckdufjcif;ukd
jrdK\awmf jzpfvmcJah vonf? vnf; wGe;f vSecf 7Jh ao;onf? pufwifbmv 257ufae\
'kwd,uBmppftwGif;u AJvzwfjrdK\onf ta7;yg wGif awmifxdyfwckay:rSaeI tajymus,fvSaom
aom a7wyfpcef;jrdK\ jzpfco Jh nf? 1941 ckEpS fu *smref ork]7m-uD;ukd AJvAkdtmwk\dvpl k jrifawG\-u7onf? AJv
avwyf. ig;-urd w f dik w
f kid f AHk;-ujJ cif;udk cH7I 7yfuu
G f Akdtmu ,if;a7jyifus,f-uD;ukd rm;o,fqm; (awmif

ypdzdwforkN7mukd a7S;OD;pGm awG\jrif-u7ojzihf AJvAkdtmESihf wynhfrsm; aysmf7Fifa-uG;a-umfae-upOf

50
AJvAkdtmô Awf7Sul; El;nwfao aAmhpwefjrdK\

yifv,f)[k trnfay;onf? xdkaemuf ^ ESpf -umrS rvdkrkef;xm;ol jzpfonf? ,if;a'ow0dkufwGif AJvAdk


,if;ork]7mudk r*sv J ifu ypdzw d f[ktrnfay;cJo h nf? tm. aemufxyf aqmif7Gufr=rsm; atmifjrifI AJvAdk
(r*sv J if„&=?) tmvmjcif;udk rvdkvm;acs? xdka-umifh tjypff7SmI
AJvAdt k monf yifv,furf;ajca'ow0ku d .f tusKd ; AJvAdktmtm; EkdifiHtpdk;7udk oPmazmufr=jzifh zrf;qD;
ta-umif;udk ar;jref;pl;prf;jyD;aemuf 29 7ufae\wGif jyD;v~if 151^ ckESpfY 'g;7D;,if;e,f tUvmjrdK\wGif
xdkork]7ma7jyifus,fEiS fhwuG ,if;ork]7m a7jyifxd vly7dowftrsm;a7S\Y acgif;jzwf pD7ifvdkuaf vonf?
pyf7m ajrrSeo f r~onf rdr. d t7Si/f pydeEf kdifiHbk7ifrif;
jrwfyXrzm'Deef. ydik ef uftjzpf ausnmavonf? ,if; AJavmh ? ?v~Kd\0u
S rf „J &=?
od\kjyKjcif;rSm pydefb7k ifrif;jrwfu rdrt d ay: rsufawmfrl
aeonfudk ajzap7ef wa-umif;jzpfayonf? aAmhpwefjrdK\? ?tar7duefjynfaxmifpk rufqcsL;
AJvAdktmonf pydefEikd if H tuf7Sx7Jrh ol;7mjynfe,f qufjynfe,f. jrdK\awmfjzpfaom aAmhpwefjrKd \onf jynf
wGif 14^5 ckcef\Y arG;zGm;onf? xdpk Ofu uBmopf[k axmifp. k e0rt-uD;qHk;jrdK\vnf; jzpfonf? uBmhxdyf
ac:qdk-uaom tar7duwkdufo\dk olaX;jzpf7eft-uHESifh wef; oab®mqdyu f rf;jrdK\-uD;ESihf ava-umif; vrf;qH;k jrdK\
1500 jynfhcef\wGif a7mufvmcJhonf? taemuf tdN, d -uD;vnf; jzpfonf? e,l;t*®vefjynfe,frsm;. pD;yGm;
u`ef;pkxrJ S [PygndKvm(a[;wD;)u`e;f wGif pdkufysdK;a7; a7; ynma7; ,Ofaus;r= tcsuftcsm‘‘r@dKif’’jrdK\-uD;
vkyfudkifonf? odk\aomf pD;yGm;vrf;rajzmifhbJ a-uG;rsm; [kvnf; ac:a0:-uavonf?
0dkif;0dkif;vnfaecJhonf? xdka-umifh a-uG;7Sifrsm; rod aAmhpwefjrKd \onf csm;jrpf0rS rufqcsL;quf yifv,f
atmif oab®may:Y a7pnfwckx0J ifjy;D ykef;I vdu k fyg atmfxJodk\ xdk;xGufaeaom a7SmrGwfu`ef;qG,fay:Y
um 'g;7D;,if;e,fzufo\dk vGihv f mcJhjyefonf? wnf7Sdonf? e,l;a,mhjrdK\. ta7S\ajrmufzufridk f 230
'g;7D;,if;od\k a7mufjyD;aemufwiG f ,if;a'oudk e,f cef\tuGm/ 0g7Siw f efjrdK\. ta7S\ajrmufzuf rdik f 440cef\
opfxlaxmif7mY yg0ifcJhonf? odk\aomf e,fopf xl tuGmwGif 7So d nf? jrdK\. tus,ft0ef;rSm 4^ pwk7ef;
axmif-uolacgif;aqmifydkif;Y tcsif;rsm;-u7m/ AJvAdk rdkijf zpfI(1960 jynfhEpS f oefaumifpm7if;t7) vlOD;a7
tmonf tcGihaf umif;,ljyD;aomf/ ,if;e,f. bk7ifcH 69^ô19^ a,muf7o dS nf?
7mxl;udk 0if,v l ku
d o
f nf? AJvAdt k m yke;f atmif;vdu k fyg ,if;jrdK\. oab®mqdyfonf {u 30ô000 cef\7SdI
cJah om oab®mrSO;D pD;onf e,fopf xlaxmif7mY yg0if uBmwGif t-uD;qHk;ESifh ab;tM7m,f tuif;qHk;
7m/ acgif;aqmifrsm; tcsif;rsm;jyD;aemufwGif ,if; oab®mqdyf wck jzpfonf? obm0tavsmuf aumif;
oab®mOD;pD;udk oHajcusOf;cwfI pydefodk\ jyefydk\onf? rGeaf om oab®mqdyu f kd jyKjyifw;kd cs\Jxm;ojzifh tar7duef
oab®mOD;pD;onf pydeo f \kd jyefa7mufaomtcg bk7ifrif; jynfaxmifpk. taumif;qH;k oab®mqdyw f ck tjzpfok\d
jrwfxH ta-umif;pHkav~mufxm;I toem;cHojzifh a7muf7dcS hoJ nf? rdkif 40 cef\7n S af om qdyfurf;wGif yif
tcsKyfrS vGwfajrmufonf? ,if;udPESifh pyfvsOf;I v,fu;l oab®m/ ukefoab®m/ wHigoab®m/ ppfoab®m
bk7ifu rdrt d m; rsuaf wmfral -umif; AJvAdt k m -um;od7 ponfw\kjd zifh tpOfrjywf jynfEh u S v f suf7dI
S / ajrmufjrm;
avonf? pGmaom oab®musif;rsm;vnf; 7Sdonf? uBmwGif
xdka-umifh bk7iftm; e,fopf7SmI qufjcif;jzifh t-uD;qHk; wckjzpfaom oab‡musif;-uD;vnf; 7So d nf?
trsufajy7ef wa-umif;/ a7Faygaoma'orsm; 7Sdonfh oab®m wnfaqmufjcif;vkyfief;onf aAmhpwefjrdK\.
owif;pum;a-umifhwa-umif; 'g;7D;,if;.taemuf ta7;ygaom vkyif ef;wck jzpfavonf?
zufo\dk c7D;xGufoGm;jcif; jzpfonf? pydefb7k if zm'Deef aAmhpwefjrdK\Y pufr=vyk fief;rsm;vnf; -uD;us,fvS
onf ork]7mtopfwpif;awG\a-umif; oHawmfOD; wif onf? tar7duefjynfaxmifpk odk;arG;vkyfief;zufY
vFmESihf tzdk;xdkut f zd;k wef vufaqmify#mrsm;udk 77Sd aAmhpwefjrdK\onf tcsuftcsmjzpfI uBmhodk;arG;vkyf
I AJvAdktmtay: trsufajyawmfrljyD;v~if AJvAdktm ief;wGif vef'efjrdK\.aemuf 'kwd,t-uD;us,q f ;Hk jzpf
tm; awmifyifv,f. a7a-umif; AdkvfcsKyftjzpf cef\ onf? xdkjyif ig;zrf;onfh vkyfief;vnf; -uD;us,fI
tyfonf? od\kaomf 'g;7D;,if;e,ftwGurf l bk7ifco H pf uBmY t-uD;tus,fqHk;aom ig;aps;-uD;vnf; 7Sd
cef\xm;jyD; jzpfavonf? bk7ifcHopfonf AJvAdktmudk onf? oab®mqdyaf umif; 7So d jzif›h if;/ rD;7xm; tquf

51
NTP

aAmhpwefjrdK\

aAmhpwefjrdK\. qdwfjidrfaom vlae7yfuGuf &=cif;

toG,f aumif;rGeo f jzif›h if; tar7duef jynfaxmifp. k "mwfjyif;jyaom jrKd \jzpfayonf? tar7duef awmfveS af 7;
0ifukefrsm;udk t7yf7yfodk\ jzef\jzL;ay;7aom ta7;yg pwifaygufzGm;7mjrdK\ [kvnf; qdk-uonf? tar7duef
t7ma7mufvo S nfh ukepf nfjzef\jzL;a7; jrdK\-uD;vnf; jzpf awmfvSefa7;udk acgif;aqmifcJh-uaom ayg7DAD;,m;/
onf? b+fpaom aiGa-u;vkyif ef;bufwiG v f nf; e,l; *`e[f ef;aumh/ q,frsL,,f tuf'rf/ a7mAwf yde;f wd\k.
a,mh/ 7SDum;*dk;ESifh zdv'JzD;,m;jrdK\wdk\rS vGJv~if t-uD; *locsK‹if;rsm; aAmhpwefwGif 7Sdonf? tar7duef awmf
us,fq;Hk jzpfavonf? vSeaf 7;od\k a7S;7SLaom 1^^0 jynfhEpS f aAmhpweftpktjyKH
aAmhpwefjrdK\ESiqfh ifajczHk;a'orsm;wGif uBmYt-uD; vduk f olowfy/JG aAmhpwef vufzufajcmufygwD/ Aefum
us,q f ;kH aom zdeyfpuf&rkH sm;ESihf tar7duefY xdyw f ef;t awmifukef;wdkufyGJ (1^^5)ESifh aAmhpwefrS jAdwdo~wdk\
usq;kH aom jcnfxnfpuf&rHk sm;7So d nf? xkjd yif pmtkyyf EkH ydS f a7F\ajymif;7aom udPwd\kum; aAmhpwefjrdK\. orkid f;0if
xkwaf 0a7;vkyif ef;/ trJom; pnfow G vf yk if ef;wdk\vnf; xif7Sm;aom tjzpftysufrsm;aywnf;?
aAmhpwefjrdK\. -u;D us,af om vkyif ef;rsm; jzpf-uonf? aAmhpwefjrdK\wiG f pwiftajcpdu k v f molw\rkd mS *`ef 0if;
aAmhpwefjrKd \onf tar7duefjrKd \rsm;teuf pdw0f ifpm; xa7mhacgif;aqmifaom ysL7Dwefrsm; jzpf-uI/ 1630
zG,f taumif;qH;k jrdK\wjrdK\ jzpfonf? a7S;udkvekd aD cwfu jynfEh pS cf ef\wiG f xdak 'ood\k a7muf7v Sd m-uonf? rlvu
pdw0f ifpm;zG,f tjzpftysuw f \dkonf aAmhpwefjrdK\Y jzpf ,if;a'o7Sd awmifuke;f 3vHk;udk tpGJjyKum ‘‘x&dkif
yGm;cJhavonf? ysL7Dwefwdk\ pwiftajcpdkufcJhaom jrdK\ armif;wde;f ’’ [kac:onf? aemiftcgwGif xdkjrdK\Y vm
jzpfI/ ysL7Dwefr[kwo f rl sm;tm; jrdK\t0ifrcHbJ 7uf7uf a7muf tajcpdu k of w l \kw
d iG f t*®vefjynf vifueG ;f &=id f,m
pufpufjyKrcl jJh yD;v~i/f rdcifEidk if H. ESyd uf yG f csKycf s,rf r= sm; e,f/ aAmhpwefjrdK\rS trsm;tjym; yg0ifojzifh aAmhpwef
udvk nf; jyif;jyif;xefxef awmfvSeyf keu f efcJhonfh pdwf [k trnfajymif;cJo h nf?

52
aAmhpwefjrdK\ aAmhpeD;,m;ESihf [m;ZD*kdAD;em;

aAmhpwefonf 1^ 7mpkEpS t f wGi;f zGH\jzKd ;wd;k wufvm onfh jrdK\a[mif;ESifh acwfrD taqmufttHkrsm;7Sdonfh
onf? awmfvSefa7;tpwGif jrdK\vOl D;a7 20ô000 cef\7Sd acwfrD O,smOfyef;jcHrsm;jzifh crf;em;wifhw,faom jrdK\
onf? xdkpOfu udkvdkeDrsm;teuf ta7;ygqHk; jzpfcJh opf[lI ESpfydkif; 7Sdavonf? aAmhpwefjrdK\wGif wU
onf? awmfvSefa7; jyD;onfhaemufwGifvnf; -uD;yGm; odkvfrsm;/ aumvdyfrsm; trsm;tjym;7SdI uBmausmf
wdk;wufvmonf? jynfwiG ;f ppftwGif;u jynfaxmifpk [m;A'fwUodv k of nf csm;jrpf. wzufurf; aAmhpwef
tzG\Jukd tm;ay;I aiG0,fu`epf epf y,fzsuaf 7;udv k nf; jrdK\. qifajczH;k Y wnf7o dS nf? a7S;tcguyif aAmhpwef
axmufcH tm;ay;cJhonf? 18^2 ckwGif rD;-uD;avmif jrdK\onf ynma7;ESifh tEkynm xGef;um;aom jrdK\-uD;
u`rf;I jrdK\ysufvke;D yg;jzpfcaJh omfvnf;/ vsifjrefpmG jyef wjrdK\tjzpf xif7Sm;cJhonf? ausmf-um;aom a7S;acwf
vnfxal xmifEikd fcoJh nf? 197mpkEpS f yxrydki;f wGif aAmh tar7duef pm-uD;aycef\wdk\udk jyKpka7;om;cJh-uol pm
pwefonf tvGefw;dk wufcho J nf? ,cktcg aAmhpwef a7;q7m-uD;rsm;wGif aAmhpwefjrdK\om; trsm;tjym;
onf wenf;tm;jzifq h vkd ~if jrdK\EpS jf rdK\uo
Jh \dk jzpfaeonf? yg0ifonf[k qd-k uonf? xdka-umifh aAmhpwefjrKd \u‘kd ‘t
a7S;udkvdkeDacwf yHkpHrysufaom taqmufttHkrsm; 7Sd ar7duef tufoif;jrdK\’’ [k ac:a0:-uavonf?

¯´§´ª§× ºúͳå®×¶§·ºå¨»º½¸¿ÖÖ̧ ±³¶§²º»ôº®-³å


jynfe,fuav;rsm;jzpfaomfvnf;/ Oa7myedkifiH-uD;rsm; wefcdk;tm+m jydKifqdkifr=Y pufuGif;rvGwfcJhacs? xdka-umifh
yxruBmppf-uD;. ppfrD;onf r-uD;us,fvSaom aAmhpeD;,m;jynfe,f. jrdK\awmfrS xI awmufcJhavonf?

aAmhpeD;,m;ESifh [m;ZD*dkAD;em;? ?xdek ,f ESpef ,f rsm;xGufaomfvnf;/ ul;oef;oGm;vma7; cufcJjcif;


aygif;onf ,l*pdk vm;AD;,m;Ekdiif H. jynfe,fwckjzpfI a-umifh trsm;tjym; wl;azmf vkyfudkifjcif; r7Sday? jrdK\
wcgu -op-wD;,m;„[efa*7D tifykid f,m. jynfe,f -uD;rsm;rSm qm;7m*sJAdkjrdK\/ armhpwmjrdK\ESifh Aef*smvl
wckjzpfcahJ vonf? ,if;wd\o k nf aAmfvuefu`e;f qG,. f umjrdK\w\kd jzpfavonf? yxr uBmppfr;D -uD;udk awmuf
taemufajrmufzufwiG f wnf7dI S / ajrmufzufwiG f qm; avmifapcJhaom rD;yGm;onf aAmhpeD;,m;e,f jrdK\awmf
Am;jrpfonf›if;/ ta7S\zufESifhawmifbufwGif qm;AD; qm;7m*sJAdkjrdK\rS ay:xGufcJhavonf? (uBmppf yxr
,m;jynfe,fESifh rGefwDeD;*&d;k jynfe,fw\dk onf›if;/ t „&=)
aemufzufwiG f u&dkat;7Sm;jynfe,fESihf 'gvar;7Sm;e,f aAmhpeD;,m;ESifh [m;ZD*kAd D;em;e,fwk\d. tajctae
wd\o
k nf›if; e,ferd w d t f jzpf wnf7-dSuonf? aAmhpeD;,m; rSm tjcm;aAmfvuefe,frsm; enf;wl rjidrfrouf v=yf
ESihf [m;ZD*Adk ;D em;e,f ESpcf ak ygif;. tus,t f 0ef;onf v=yf7G7G 7SdcJhonf? ,if;wdk\. aemufa-umif;ordkif;udk
19ô908 pwk7ef;rdkicf ef\7I Sd vlO;D a7rSm 2ô6^9ô000 cef\ jyef-unfrh nfqv kd ~if ,if;wd\konf w7Hcgu oD;jcm;vGwf
jzpfonf? vyfaome,frsm; jzpfcJh-uonf? aemifwGif ,if;wdk\udk
,if;e,f ESpcf o k nf awmifxx l yfaoma'ojzpfonf? [efa*7DEikd fiHu odrf;ydkufcho J nf? ,if;onfah emufwGif
jrifhrm;rwfapmufaom awmifrsm;onf xlxyfaom wl7uD tifyidk f,mwGi;f od\k usa7mufc7hJ jyefonf? 18^^
opfawmrsm; zHk;vFrf;vsu7f I dS ajr-oZm aumif;rGeaf om ckESpfwGif &k7Sm;„wl7uD ppfyGJjzpfyGm;aomtcg &k7Sm;.
awmif-um;rsm;ESifh qm;Am;jrpfESifh ,if;. vuf tultnDjzifh ,if;e,f ESpef ,fonf ud, k yf ikd t
f yk cf sKyaf 7;7
wufrsm;. jrpf0Sr;f rsm;7Sd ajrjyef\rsm;wGif pdkufysdK;a7;udk cJhonf? od\kaomf tjcm;Oa7myvufeufEkdifiH-uD;rsm;u
vkyfuidk -f uI/ pdu k fysKd ;a7;onf xdke,fESpfe,f. t"du 0ifpuG -f uojzifh 18^8 ckESpf bmvifpmcsKyt f 7 xdke,f
vkyfief; jzpfavonf? aq;7Guf/ *sHK/ rka,m/ ajymif;/ ESpfe,ftm; -op-wD;,m;EkdifiHu tkyfcsKyf7ef vFJay;
jrif;pm;*sHK/ ESHpm;ajymif;/ ADoGmav~mf ponfwdk\ESifh opf vdkufonf? 1908 ckESpfwGif -op-wD;,m;u ,if;
oD;rsm;udk pdkufysdK;vkyfudkif-uonf? opfoD;ajcmufESifh e,f ESpfe,fudk -op-wD;,m;ydkifeuftwGif; odrf;oGif;
opfwdk\onf t"duxGufukefrsm; jzpf-uavonf? oH/ vdkufonf? xdka-umifh xdke,fom;wdk\onf rausreyf
a-u;eD/ ref*ed/ ausmufrD;aoG; ponfhwGi;f xGufyPnf; jzpfum udk,yf dkit f kyfcsKyfa7;77ef v=yf7Sm;qlylr=rsm; jyKchJ

53
aAmhpeD;,m;ESihf [m;ZD*kdAD;em; aAmhpy7yfa7vuf-um;

avonf? aAmhpeD;,m;e,fom; qAfvlrsdK;rsm;uvnf; zufrS taemufawmifbufok\d tvGef tauG\taumuf


,if;wdk\. e,fudk qm;AD;,m;ESifh yl;aygif;apvdkonf? rsm;aom jrpfa-umif;ozG,f wnf7Sdavonf?
,if;odk\jzifh tajctae&=yfaxG;vmjyD;v~if -op-wD;,m; Oa7mywku d fzufo\dk usaom taemufzuftpGe;f wGif
tdrfa7S\Oy7mZmrif;om;ESifh -uif,mawmfwdk\ qm;7m*sJ wl7uDEdik fiH. jrdK\awmf tPwefAl(,cif uGefpwefwDEkd
AdkjrdK\Y vkyf-uHcH77mrStp yxruBmppfrD;-uD; awmuf y,f). qdyfurf;jzpfaom *dk;v'if;[Gef; oab®mqdyf
avmifonftxd tajctaeqdk;7Gm;jyif;xefchaJ vonf? wnf7Sdonf? aAmhpy7yf a7vuf-um;wGif a7pD;oef
yxruBmppf-uD; jyD;qHk;aomtcg xdek ,fESpfe,fukd aom a7pD;a-umif;rsm;7SdI tcsdK\ae7mrsm;wGif a7pD;
,l*dkpvm;AD;,m; EkdifiHtwGif; oGwfoGif; vdkufonf? tvGef oefvo S nf? xdak -umifh oab®mrsm; oGm;vm7ef
'kwd, uBmppftwGif;u tDwmvsHESifh *smrefwyfrsm; tM7m,frsm;vSI rD;jywdkufrsm;pGm aqmufvkyfxm;7
onf aAmhpeD;,m;ESifh [m;ZD*dkA;D em;e,frsm;udk csif;eif; avonf?
0ifa7mufwu dk cf u
kd f cJah o;aomfvnf;/ ppftjyD;wGif ,l*pkd urf;wzufwcsuw f Gif pdrf;pdv
k yS aomopfawmrsm;/
vm;AD;,m;Edkiif o H k\d jyefvnfay;tyfcho J nf? 1945 ckEpS f crf;em;vSyaomeef;awmf/ aEG7moDpt H drf/ 7Jwu
dk fponfh
rSpI ,if;onfEh pS ef ,fukd aygif;vdu k jf yD;v~if ,l*kpd vm; taqmufttHkrsm;/ aus;7Gmrsm;jzifh vSyaom yef;csD
AD;,m;Ekid if .
H ud, k yf ikd t
f yk cf sKycf iG 7hf 7Sad om jynfe,fwpfck um;wcsyo f zG,f &=cif;om,mvSayonf? ,if;od\k om
jzpfvmcJah vonf? ,m-unfEl;zG,faumif;vSaom urf;wzufwcsufwiG f
wl7uDtpdk;7u tapmifhtaexlxyfpGm csxm;onf?
aAmhpy7yfa7vuf-um; ? ?wl7uD Ekid if yH ikd f jzpfI a7S;acwfrSpI ppfrufa7;twGu›f if;/ukefoG,af 7; t
tm7SwdkufESifh Oa7mywkdufudk ydkif;jcm;xm;aom e,fed wGu›f if; yifv,feufqyd furf; jrKd \rsm;ESihf qufo, G v f kd
rdwf wpdww f a'ojzpfonf? ppfrufa7;7mtcgwGif t v~if Ta7vuf-um;udk jzwfoGm;7onf? aAmhp7yf
a7;ygI uBmwGif xif7Sm;aoma7vuf-um; wck jzpf a7vuf-um;onf yifv,feuf. wckwnf;aom xGuf
onf? yifv,feufESifh rm;r7yifv,f/ tD;*sD;,ef;yif aygufjzpfayonf? (yifv,feuf „&=?)
v,f/ ajrxJyifv,fwdk\udk ,if;a7vuf-um;u quf 1451 ckEpS rf pS I a7vuf-um;twGi;f oGm;vmcGiu hf dk
oG,af y;xm;onf? tvsm; 19 rdkifcef\7SdI tus,frSm wl7uDu -uD;pdk;cJo h nf? 1^^4 ckEpS Ef iS hf 1806 ckEpS rf sm;
tcsdK\ae7mY rdkif0ufcef\/ tcsdK\ae7mY ESpfrkdifausmfcef\ twGif; pmcsKyf trsdK;rsdK; csKyfqdkjcif;jzifh ,if;. a7
ponfjzifh tusO;f tus,af e7mtrsKd ;rsKd ;7SI
d ta7S\ajrmuf a-umif;udk EkdifiHtoD;oD;rS ukefoab®mrsm; toHk;jyK

yifv,feufESihf ajrxJyifv,fwkd\ukd qufoG,fay;7mjzpfaom wl7uDEkdifiH aAmhpy7yfa7vuf-um;. &=cif;wpdwfwa'o

54
aAmhpy7yfa7vuf-um; aAmhZ0Jô *sdrf;

cGifh 7cJhonf? 1923 ckESpf vdkZef;pmcsKyft7 aAmhp7yf aAmhZ0Jonf aemifavmhatmfuifvuf jzpfvmonfh


urf;ESpzf ufukd wl7uDtm; ydik q f ikd cf iG hf ay;xm;vifu
h pm; t,fvufZNm;aAmhZ0J. om;-uD;jzpfI paumhaqG-uD;
a7a-umif;tkyfcsKyfr=udk EkdifiHaygif;pHkyg0ifaom aumf rsdK;-uD;rS qif;oufvmonf? tuf'ifAm7mjrdK\Y 1^40
r7Sif.vufatmufwGif xm;7Sdco Jh nf? odk\aomf 1936 jynfhESpf atmufwdkbm 29 7ufae\wiG f arG;zGm;I tuf
ckESprf SpI a7a-umif;tkycf sKyaf 7;udk wl7uD tpd;k 7tm; 'ifAm7m wUodkvfESifh *vyfp*dk; wUodkvfwdk\ tjyif
jyefI ay;cJah vonf? a[mfvefEkid if H ,l;x7uf wUodv k fYvnf; ynmqnf;
‘‘aAmhpy7yf’’ [laomtrnfonf ‘‘EGm;r jzwfa7 yl;cJhavonf?
wdrf’’ [k teuf7onfh *7dpum;rS qif;oufvmonf? 1^63 ckEpS w f iG f vef'efjrdK\o\kd a7mufcphJ Ofu *`eq f if
*7dxHk;a[mif; yHkjyift7 tdkit f dkewforD;onf [D;7ewf ESihf yxrqH;k t-udrf awG\qkzH ;l onf? aAmhZ0Jonf xdkESpf
orD;.7efudk a-umufIxGufajy;7mwGif aAmhpy7yf a7 wGif Oa7mywdkuo f \dk oGm;a7mufvnfywfjyD;v~if ,l;x
vuf-um;ae7monf a7wdrfojzifh EGm;toGif zefqif; 7ufwUodkvfY Oya'ynm qnf;yl;onf? xdkaemuf
jyD;aomf ul;jzwfajy;onf[k qdkavonf? †wvDEikd if o H dk\ oGm;a7mufcJh7m/ aAmfvwJ,m;/ &l;qdk;/
aumfpu D efacgif;aqmif yg;tdkvD paom EkdifiaH 7;ykCKd vf
aAmhZ0Jô*sdrf;(c7pf 1^40 1^95)? ?t*®vyd f pm ausmfrsm;ESihf odu`rf;cJo h nf?
ayavmuwGif ‘‘q,frsL,,f*`eq f if.tšK_Wd’’onf aAmhZ0Jonf oGufvufcsufcsmI azmfa7Gvu dk favsm
tšK_Wdpmtkyfrsm;xJwGif txif7Sm;tausmf-um;qH;k pGm aygif;oif;qufqHwwfol jzpfonf? xdka-umifh p
jzpfonf? xdkpmtkyu f kd a7;om;jyKpmolrmS paumhvlrsdK; aumhvlrsdK;udk rkef;wD;aom *`efqifonfyif aAmhZ0Judk
*sdrf;aAmhZ0JjzpfI ,if;pmtkyfonf ol.taumif;qHk; cifrifvmcJh7onf? *`efqifESifh cifrif7if;ESD;vmonfrS
vuf7mjzpfonf? xif7Sm;ausmf-um;aom t*®vdyfpm pI aAmhZ0J.b0wGif tcsdK;wauG\ ajymif;vmonf?
a7;q7m-uD; q,frsL,,f*`efqif (*`efqifô q,frsL 1^66 ckEpS w f iG f tuf'ifAm7mjrdK\Y 0wfvkH vdu k cf iG 7hf aomf
,,f„&=?) . ta-umif;udk aphpyf aocsmpGmESifh vnf; aAmhZ0Jonf pma7;om;7ef ydI k pdwo f efvmonf?
uGufuGufuGif;uGif; xifjrifvmatmif a7;om;jyKpkcJh *`efqif.ta-umif;udk pmwapmif aywzGJ\jyKpk7ef -uH
ol aAmhZ0Jtm; tcsdK\u tawmfqHk;aom tšK_Wda7; pnfpdwful;vmonf? xdka-umifh *`efqif oGm;av7m
ol[k todtrSwjf yK-uavonf? waumufaumuf vdu k fygjyD;v~i/f *`eqf if. tajymt

pma7;q7m-uD; aAmhZ0JESihf a'gufwm q,frsL,,f*`efqifwkd\ yxrqHk;t-udrf awG\qHkrdwfqufyGJ usif;y-upOf

55
aAmhZ0Jô *sdrf; aAmf'd;k jrdK\

qd/k taetxdkif/ pdwfaeoabmxm;wd\kudk aphpyfaocsm wa-umif;a-umifh pmtkyf xkwfa0jyD;I 4 ESpf t-um


wduspmG rSww f rf;wifonf? xdt k awmtwGi;f pmwdak yp 1^95 ckESpf arvwGif vef'efjrdK\Y uG,fvGef oGm;
rsm;udvk nf; a7;om;7m 0ifaiGraumif;ojzifh a-uG;0dik ;f avonf?
aeavonf? 1^68 ckESpw f Gif †wvDEdik if H aumfpu D m;
u`ef;odk\ oGm;a7mufpOfu ta-umif;udk pmwtkyf a7; aAmfw,fyif? ? aAmfw,fyifonf -opa-w;vD;,m;
om;xkwaf 0onf? wkud /f uGi;f pvefjynfe,fEiS hf twGi;f ydik ;f usaom tylyikd ;f
*`efqifESifh aAmhZ0Jwdk\onf wwGJwGJEiS hf 7SdaecJhaomf a'orsm;Yom aygufa7mufwwfaom t7G,ftvwf
vnf;/ olw\ko d nf oufw7l , G rf ~ r[kwb f /J aAmhZ0Jonf pm; opfyifrsKd ; jzpfonf? yifpnf. yHo k !mefEiS haf yguf
*`efqifxuf tESpfoHk;q,fcef\ i,fonf? *`efqif. a7mufyHkrSm tvGef -uD;rm;aom ykvif;vHk;-uD; wckudk
ajymifavSmifoa7mfr=/ usDp,fr=w\dkudk yrmrxm;bJ aAmh axmifxm;onfESifh wlaoma-umifh ykvif;yif[laom
Z0Ju olov d o kd r~w\ku
d kd pyfpyfppk k ar;jref;rSwfom;wwf t"d_g,fjzifh aAmfw,fx7D;[k t*®vyd fbmomjzifh ac:
onf? xdka-umifhvnf; aAmhZ0JjyKpkaom *`efqif. a0:jcif;jzpfavonf?
tšK_Wdonf tjcm;aom tšK_Wdrsm;xuf jynfhpHk aAmfw,fyifonf pwm;usLvDa,;pDt;D rsKd ;7if;wGif
jyD;aomf uGufuGufuGif;uGif; 7SdvSavonf? aAmhZ0J yg0ifonf? yifpnfonf yk0dki;f 0dkif;jzpfI tudki;f tcuf
onf *`eq f ifudk ta-umif;jyKI *pfAef/ *dk;prpf/ tuf' wdk\onf yifpnfrSxGufjcif; r7SdbJ ykvif;0ESifhwlaom
refAwf/ qm a7;aem paomykCdKvfausmf-uD;rsm;ESifh yifpnfxdyfrSom ,SufjzmIxGufonf? t7Gufwk\donf
vnf; 7if;ES;D cJo h nf? aAmhZ0J. 0goemrSmvnf; ykCKd vf vSpH yG yf 7kH I
dS tem;acsmrFwjf yD;v~if xdycf `eof nf? 2 vufr
tausmftarmfrsm;ESifh odu`rf;vdkjcif; jzpfonf? *`ef rS 4vufr txd 7Snfonf? ao;odrfaom tudkif;
qifOD;pD;I txufwGif qdkcJhaom pma7;q7mESifh yef; tvufrsm;ay:wGif tyGifhuav;rsm; tpkvkduf/ tcJ
csDq7m tausmftarmf-uD;rsm; yg0ifonfh ‘‘pmay t vdu k f yGio fh nf? toD;onf yJawmifhuJhodk\ jzpfI taph
oif;’’ wGif *`efqif. axmufcHcsuft7 aAmhZ0Jonf 6 aph ygonf?
toif;0if wOD; jzpfcahJ vonf? tyif. twGi;f om; tlwikd o f nf aysmzh wfrsm;jzpfI
1^^3 ckESpfwGif aAmhZ0Jonf paumhwvefjynf t7nf7Frf;vSonf? a7yg;7Sm;aom umvrsm;wGif t
[ufA7d'Du`ef;od\k *`efqiftm; rvdkufvu dk fatmif ac: yif.yifpnfudk ckwfxpfI EGm;rsm;tm; au`;v~if a7
aqmifI ESpfv-umr~ tvnftywf oGm;onf? *`ef iwfvnf;ajyI tm[m7vnf; jzpfonf? EGm;rsm; t
qif uG,fvGefjyD;aemuf ESpfEpS fcef\t-um (1^85 ckESp)f vGefESpfouf7m tyifudk ckwfxpf7mrS vGifhpifusaom
wGif xdo k k\d c7D;xGu-f upOfu trSwfw7 tjzpftysuf tptersm;udyk if tvkt,uf wdk;a0S\ pm;aomufwwf
uav;rsm;ESit hf wl ‘‘[ufA7d';D u`e;f c7D;oGm;rSwfwrf;’’ -uonf? wdik ;f 7if;om;rsm;ESihf c7D;onfw\v kd nf; xdtk yif
pmtkyfudk a7;om;xkwfa0cJhonf? xdkaemuf 1^91 ck . yifpnfukd xpfI t7nfudk cH,jl yD; aomuf-uonf?
ESpfwGif pmayavmuwGif ol.*k+fowif;udk xGef; yifpnf.tacgufrS xkw, f l77Sdaom av~mrf ~ifjzifh ydkuf
ajymifaprnfh a'gufwm*`efqif. tšK_Wdpmtkyf-uD; uGefrsm; 7ufvkyf-uonf? xdkjyif yifpnfudk xGif;I
udk a7;om;xkwfa0onf? ,if;pmtkyf ESpftkyfvHk;wGif abmufwlrsm;vnf; jyKvkyftoHk;csEdkifao;onf? aAmf
xdkpOfu touf7SifaeqJ ykCdKvftcsdK\. ta-umif;udk w,fyif rsdK;pdwfrsm;7Sdao;7m tcsKd \tyif. tjrpfrsm;udk
bGif;bGif;7Sif;7Sif; xnfhoGif; a7;om; xm;ojzifh xdk a7S;OD; wdkif;7if;om;wdk\ pm;oHk; -uavonf?
pmtkyfrsm; xGufonfhtcg qlqlylyl jzpfcJhao;onf?
rnfodk\yifjzpfap aAmhZ0J. *`efqif tšK_Wd pmtkyf aAmf'dk;jrdK\? ?aAmf';dk jrdK\onf jyifopfEikd fiH. xdyw f ef;
um; taumif;qH;k tšK_Wd pmtkyfwtkyf jzpfvm oab®mqdyjf rdK\-uD; wjrKd \vnf;jzpfI/ ukeo f , G af 7mif;0,f
avonf? r=-uD;us,fpnfum;vSaom jrdK\-uD;wjrdK\vnf; jzpfonf?
,if;tšK_Wd pmtkyfukd a7;om; xkwfa0jyD;aemuf APau;yifv,fatmfxJodk\ pD;0ifaom ZD;7Ge;f jrpf0us,f
wGif aAmhZ0Jonf rdrd tESpfESpf tvv -udK;pm;tm;cJ rS ta7S\awmifzuf rkid f ^0 cef\qefwufvmv~if *7Ge;f jrpf
aqmif7Gucf aJh om vkyfief; jyD;pD;jyDjzpfI pdwftm;avsmh xJodk\ a7mufvmjyD;aomf ,if;. vuf0Jzufurf;
onfwa-umif;/ a-uG;rsm;twGuf aomursm;7ojzifh ay:Ywnf7daS om aAmf'k;d jrdK\ukd awG\7ayvdrrf nf? aAmf'k;d

56
aAmf'd;k jrdK\

jrdK\onf ZD;7Ge;f pD7ifpek ,f. jrdK\awmfjzpfI/ yg7pfjrdK\awmfrS A7ef't D 7uf/ o-um;/ 7Smvum7nf/ tdk;cGuf/ zefxnf/
taemufawmifzuf rdik f 360 cef\uGma0;avonf? aumfaZm/ pULESihf wHigvkyfief;wdk\uv kd nf; aAmf';dk jrdK\Y
aAmf';kd jrdK\o\kd ta7mufwiG f *7Ge;f jrpfonf auG\aumuf vkyu f ikd -f uao;onf?
ae7m/ ,if;onfyif aAmf'k;d jrdK\twGuf tvGeaf umif;rGef aAmf';dk jrdK\ESifh wzufurf;7Sd jrdK\. qifajczH;k a'oudk
aom oab®mqdyfudk jzpfaponf? obm0oab®mqdyf aygif;ul; 1^ ck7Sdaom aAmf'dk;wHwm;jzifh qufoG,f
aumif;udk jyKjyifrGr;f rHxm;jyefojzifh tvGe-f uD;rm;aom xm;onf? ,if;wHwm;ay:rS aAmf'dk;jrdK\. om,mvSy
oab®m-uD;rsm;rSty oab®m-uD;rsm;pGmwdk\onf aAmf aom &=cif;udk awG\jrifEikd o f nf? aAmf';kd jrKd \. cef\nm;vSy
'd;k jrKd \o\kd 0ifxu G o f mG ;vmEdik -f uonf? txl;ojzifh awmif aom taqmufttHrk sm;rSm 12 7mpk/ 14 7mpk acwfu
tar7duwku d frS jyifopfEidk if o H k\d vma7mufaom oab®m aqmufvkyfcJhaom pdeftef'a70wfausmif;/ pdefrD7S,/f
-uD;rsm;onf aAmf';dk jrdK\ok\d qdkufuyf-uavonf? aAmf';dk pdeaf qA7ef;/ pdefu7Gm;bk7m;7Sdcdk;ausmif;rsm; jzpfonf?
jrdK\. jrpfurf;wav~mufY acwfro D ab‡musi;f -uD; rsm; xdkjyif a7mracwf Zmwf&Hk0dkif; tysuftpD;wckESifh cef\
pGm7SI d oab‡mwnfaqmufaomvkyfief;onf aAmf'k;d jrdK\ nm;vSaom jrdK\wcH g; 4 aygufvnf; 7Sad o;onf? aAmf';kd
. ta7;ygaom vkyif ef;w7yf jzpfavonf? jrdK\. wUodkvfausmif;awmf-uD;ESifh pm-unfw h u dk f-uD;
aAmf'dk;jrdK\onf awmifukef;xlxyfI aea7mifjcnf7 rsm;onfvnf; jrdK\usufoa7aqmif-uD;rsm; jzpf-u
aom tufu;D wde;f a'o.tv,fY wnf7o dS nf? ,if; onf? vlOD;a7 2^5ô946 a,muf 7So d nf?
a'owGif pyspfjcHrsm; jzpfxGef; aygrsm;vSonf? xdk aAmf'dk;jrdK\onf a7S;tcgu uJhvlrsdK;wdk\. jrdK\jzpf7m
a-umifh 0dkift7ufvkyfief;udk aAmf'dk;jrdK\Y t-uD;tus,f aemiftcg a7mrvlrsdK;wd\ku vma7muf-uD;pdk;onf? a7m
vkyu f ikd of nf? aAmf'k;d jrKd \xu G f 0dik tf eDESifh tjzLonf a7m racwfwGif ukefoG,fa7;tcsut f csmjrdK\EiS fh e,f-uD; w
racwftcguyif ausm-f um;xif7Sm;cJah vonf? xdjk yif e,f. jrKd \awmfvnf; jzpfco hJ nf? 1154 ckEpS w f iG f jyifopf

emrnfausmf aAmf'kd; 0kdift7ufESihf pyspfo;D rsm;xGuf7m aAmf'kd;jrdK\. &=cif;

57
aAmf'kd;jrdK\ aAmfeD,u
dk `ef;

rif;orD; t,fveD monf t*®vefjynf7h iS f 'kw, d [ife7D . tapmifhta7SmufcH jzpf-uaom jAdwdo~udkvdkeDe,f


ESifh vufqufaomtcg/ aAmf';dk jrdK\onf rif;orD;.cef; 2 e,fEiS fh apmfbmG ;e,f we,fwk\d yg0ifayonf?
0ifvufzJ\Gtjzpf t*®vdyv f ufok\da7mufc7hJ m/ 1453 ckEpS f rsm;aomtm;jzifh aAmfeD,dku`ef;. ajrrsufESmjyif
wGirf S jyifopfvufo\kd jyefIa7mufco Jh nf? jyifopfawmf onf awmifrsm;xlxyfonf? aAmfeD,dku`ef;. awmif
vSeaf 7;acwfu aAmf';dk jrdK\wiG f qlyal omif;use;f r= rsm;pGm pOf awmifwef;wdk\wGif tjrifhqHk;jzpfaom uDemAmvl
jzpfymG ;cJI
h jrKd \vnf;ysufp;D cJh7onf? 18^0 jynfh ESpw f iG f
yg7pfjrdK\awmfudk *smrefwdk\u odrf;ydkufxm;aomtcg/
aAmf';dk onf jyifopfjrdK\awmf acWjzpfcaJh o;onf?
yXruBmppf-uD;twGi;f uvnf; yg7pfjrdK\. tajc
tae pdk;7drf7aomtcg/ jyifopftpdk;7onf aAmf'dk;odk\
ajymif;a7F\ &Hk;pdkufc7Jh onf? xdjk yif tar7duefjynfaxmif
pkrS r[mrdwfrsm;twGuf vl/ 7dQmESihf vufeufrsm;udk
aAmf'k;d odk\ ydk\jyD;aomf xdkrwS qifh jzef\jzL;7onf? 'kwd,
uBmppftwGif; (1940 jynfhESpf ZGefv)uvnf; jyif
opftpdk;7onf AD7jSD rdK\o\dk rajymif;rD/ aAmf';dk jrdK\Y ,m,D
&Hk;pdkuf ao;onf? yXruBmppftwGi;f Y›if;/ 'kw, d
uBmppftwGi;f Y›if; AH;k '+f t-udr-f udrcf Hc7Jh onf? yg
7pfjrdK\awmf usqHk;jyD;aemuf r-umrD *smrefwyfrsm;u
aAmf'dk;udkvnf; odrf;ydu k fI a7ikyfoab®m tajccHpcef;
jyKxm;onf? 1944 ckESpf -o*kwfvukefavmufwGifrS
jyifopfESihf tar7duefwyfrsm;u aAmf';dk jrdK\udk jyefvnf
odr;f yduk cf 7hJ avonf?

aAmfeD,dku`ef;? ?aAmfeD,ku d `ef;onf ta7S\tdNd,


u`ef;pkwGif t-uD;qHk;u`ef;jzpfI/ uBmhvlaeu`ef;rsm;
xJwiG f *7if;vef;ESiehf ,l;*if;eDu`e;f wd\.
k aemuf wwd,
t-uD;qHk; jzpfavonf? zdvpfyidk fu`ef;pk. awmifzuf aAmfeD,kdu`ef; wnfae7mjyajryHk
wGif›if;/ *sm;Am;u`ef;.ajrmufzufwGif›if; wnf7SdI
,if;.e,fedrw d frmS ajrmufzufwiG q f ;l vl;yifv,f/ t awmifxdyfonf yifv,fjyiftxuf ay 13ô000 ausmf
a7S\zufwiG f pJvAD;yifv,fESifh rmuufqma7vuf-um;/ cef\jrifhonf? jrpfacsmif;rsm;vnf; aygrsm;I ,if;wdk\
awmifzufwGif *sm;Am;yifv,f/ taemufawmifzuf onf cef;ajcmufonfr7SdbJ a7rsm;jzifh jynfhv~HIom
wGif u7drmwm a7vuf-um;/ taemufajrmufzuf 7Sd-uonf? xif7Sm;aom jrpf-uD;rsm;rSm taemuf
wGif awmifw&kwyf ifv,fwk\d 7So d nf? ajrmufzufY 7m*sefjrpf/ taemufawmifzufY uyGwf
xdu
k `e;f onf -wd*yH o
kH !mef7I Sd txufusO;f jy;D v~if ,m;jrpf/ ta7S\awmifzufY Am7pfwdkjrpfESifh ta7S\zuf
atmufydkif;um;onf? t7SnfqHk;aom ae7mwGif rdkif Y r[murfjrpfwdk\ jzpf-uonf? ,if;wdk\ tm;vHk;wGif
850 cef\7I dS / tus,fq;Hk ae7mwGif rdkif 600 cef\7o dS nf? rsm;aomtm;jzifh rdkifaygif;rsm;pGmwdkifatmif avS
u`ef; wu`ef;vHk;. tus,ft0ef;rSm pwk7ef;rdkif oab®moGm;vmEdki-f uavonf? urf;&d;k wef;wav~muf
28^ô420jzpfonf? u`e;f tus,t f 0ef;. ^2 7mcdik Ef e= ;f onf 7FH\EGHxlajymaom ajraysmhajredrfhrsm; jzpfonf?
onf ,cifu e,fomvef('yfcs) aAmfeD,dkjzpfI ,ck taumif;qHk; oab®mqdyfonf A&l;ae; yifv,fatmf
tcg tif'dkeD;7Sm;EkdifiHwGif;Y yg0ifum umvDref;wif; jzpfI ajrmufzufurf;&dk;wef;wGif 7So
d nf? 'kw,d uBm
jynfe,f[k ac:wGio f nf? u`e;f .-uGif;aom tpdwft ppftwGi;f u ,if;onf *syefw\k. d tajccH a7wyfpcef;
ydkif;onf jAdwdo~aAmfeD,dk[k ac:wGifI jAdwdo~tpdk;7 jzpfcahJ vonf?

58
aAmfeD,u
dk `ef;

tDauGwmrsO;f jzwfoef;oGm;7m tylyidk ;f Zkeaf 'ojzpf aAmfeD,dku`ef;. ta7;ygaom vkyif ef;rsm;rSm a7eH
ojzifh 7moDOwk yltku d fpGwfjyD;v~if wESpyf wfvk;H vdkvdk ESifh -uufaygifap;vkyfief; jzpfonf? 'kwd, uBmppf
yif rdk;7Gmwwfonf? yljyif;ajcmufaoG\aom tcgor, rwkdifrDu aAmfeD,dku`ef;onf uBmh-uufaygifap;.
[lI ajymyavmufatmif r7Sdacs? yifv,fav aumif; 1 k xGufcJhonf? qefpyg;/ aumfzD/ aq;7Guf/ aumf/
„yH
12
pGm77Sdaeaoma-umifv h nf; tyltat;vGefuJjcif;vnf; [if;cwftarF;t-udKifrsm;/ o-um;ESifh 0g*Grf;wdk\onf
r7Sad y? rdk;rsm;vSaom a'ojzpfojzifh odyfonf;xlxyf vnf; aAmfeDu`ef;. xif7Sm;aom xGufukefrsm; jzpf
aom opfawm-uD;rsm; 7Sdonf? ,if;opfawm-uD; onf? aAmfeD,ku d `e;f olrsm; 7ufvyk o f nfh tqiftuGuf
rsm;rS opftrsdK;aygif; 50 ausmfxGufI u`ef;opf ESifh ta7mif qef;jym;aom jcnfxnfrsm;ESifh jrufzsm
paom tzkd;wefopfrsm;vnf; yg0ifavonf? rsm;onfvnf; ausmf-um;vSayonf?
aAmfe,D dku`ef;onf o,HZmw wGif;xGufyPnf;rsm; u`ef;wu`ef;vHk;Y rD;7xm;vrf; 12^ rkdifr~om 7Sd
jzifh ayg-uG,0f onf? tzdk;wefvSaom a7eHajrrsm;pGm onf? 7xm; armfawmfum; oGm;vmEdkifaom vrf;r
vnf; 7So d nf? t-u;D qHk; a7eHcsufpuf&-Hk uD;onf ta7S\ -uD;rsm;onf pkpkaygif; rdik f 2ô500 cef\7o Sd nf? ukepf nf
awmifzufurf;&d;k wef;Y 7Sdaom AmvpfygyefjrdK\Y wnf rsm; o,f,lydk\aqmifa7;twGuf jrpfa-umif;rsm;udk t
7Sdonf? pdefESifh tjcm; ausmufrsuf7wemrsm;udkvnf; oH;k rsm;avonf?
wl;azmf 77Sdonf? odk\aomf pdefrsm;onf tmz7du pdef aAmfe,
D u
kd `e;f . yxrqH;k wdik ;f 7if;om;wd\krmS ',uf
rsm;avmuf trsdK;tpm; raumif;vSay? a7F/ a-u;eD/ vlrsdK;rsm; jzpf-uonf? ,if;wdk\onf t7if;cHjzpfI/
oH/ caemufpdr;f / yvufweD rf/ oHjzL paom oWKrsm; tjcm;rsdK;cGJ wdkif;7if;om;vlrsdK;aygif; rsm;pGm7Sdao;
vnf; wl;azmf77Sad vonf? onf? ',ufw\dkonf a7S;u acgif;jzwfvlom;pm; vl

aAmfeD,kdu`ef; wkdif;7if;om;wOD;ESihf pGJudkifaom aAmfeD,kdu`ef;wGif ,ae\xufwkdif i,f7G,fpOf xdrf;jrm;vufxyfay;onhf


vufeuf "avh7Sd -uao;onf?

59
aAmfeD,u
dk `ef;

&dkif;rsm; jzpfcJh-uaomfvnf; wpwp ,Ofaus;vm-u +Dwcku pwiftajcpdu k cf aJh omfvnf; 1881 ckEpS rf pS I
ayjyD? odk\aomf eufacgifaom awm-uD;awmif-uD;rsm; jAdwdo~ ajrmufaAmfeD,dk uk$+DvufatmufcH jzpfvm
tv,fYrl r,Ofaus;ao;ol trsm;tjym; 7Sd-uao; avonf?
onf? ',ufwdk\onf *sm;Am;/ qlr-wm;ESifh tjcm; A&l;ae;e,f. plvwefapmfbmG ;onf ukefo, G fa7;
u`ef;rsm;rS rav;vlrsdK;rsm; a7mufvm-uaomtcg ESifh yifv,f"m;jy ESdrfESi;f a7;twGuf jAdwdo~tpdk;7ESihf
ukef;zufodk\ wjznf;jznf; qkwfay;cJh-uonf? rav; 184^ ckESpfwGif pmcsKyfcsKyfqdkcJhonf? 1888 ckESpfwGif
wdk\onf rsm;aomtm;jzifh tPvrft,l0g'Drsm;jzpf-u qm*sdrf;A7Gwf. q7m;0yfe,fESifhtwl A&l;ae;e,fESifh
onf? rav;wdk\tjyif w&kwv f rl sKd ;rsm;vnf; vma7muf ajrmufaAmfeD,dke,fwdk\onfvnf; jAdwdo~tapmifht
aexkdi-f uonf? aAmfe, D u dk `ef;onf 5 7mpkESpcf ef\uyif a7SmufcH e,frsm; jzpfvm-uavonf?
w&kwfEkdifiHESifh ukefoG,fr= tquftoG,f 7SdcJhonf? 'kwd,uBmppftwGif; 1942 ckESpfwGif *syefonf
od\ak omf 12 7mpkEpS cf ef\url w&kww f \o kd nf aAmfe, D u
kd `e;f Y aAmfeD,dku`ef;udk wdkufcdkufodrf;ydkufaomtcg/ jAdwdo~
vma7muftajcpdku-f uavonf? xdjk yif zdvpfykid fu`ef; aAmfe, D o
dk nfvnf; *syefvufatmuf usa7mufcho J nf?
rS ql;vl;vlrsdK;rsm;vnf; aAmfeD,dku`ef;ajrmufydkif;Y ppf-uD;tjyD; 1945 ckEpS fwGif *syefvufatmufrS vGwf
vma7mufaexdkif-uonf? Oa7mywkdufom;rsm;vnf; ajrmufcI hJ ppftyk fcsKyfa7; &kyo f rd ;f jyD;aemuf/ 1946 ckEpS f
7Sad vonf? ZlvdkifvrSpI q7m;0yfe,fESifh ajrmufaAmfeD,dke,f
aAmfe, D u kd `ef;odk\ yxrqH;k a7muf7v dS maom Oa7my wdk\onf jAdwo d ~tpdk;7u cef\xm;aom bk7ifcH tkycf sKyf
wdkufom;wdk\onf ay:wl*D oab®mom;rsm;jzpf-uI onfh jAdwdo~uv dk edk De,frsm; jzpfvmonf? A&l;ae;e,f
16 7mpkEpS ftwGi;f Y a7mufc-hJ uonf? ay:wl*/D 'yfcsEiS hf onf trnfcHtm;jzifh apmfbmG ;e,fjzpfaomfvnf; jAdwd
t*®vyd w f \kod nf [if;cwftarF;t-udKiEf iS hf y&kwpf onfw\kd o~ta7;ydik u f tkyfcsKyaf 7;udk -uKd ;udik o f nf? ,if;ta7;
udk ukefoG,rf =twGuaf 7muf7v Sd m-uonf? 1^ 7mpkEpS f ydkiof nf ppfumvrwkid rf u D rmvm,ke,frsm;. r[m
aemufydkif;wGif 'yfcsESifh jAdwdo~wdk\onf urf;&dk;wef; rif;-uD;udk ud, k fpm;jyKonf? ppfjyD;umvwGif q7m;0yf
wav~mufwGif vlaepcef;rsm; pwifwnfaxmifonf? e,f. bk7ifcu H A&l;ae;e,f. r[mrif;-uD; jzpfvmI
xdkpOfu rav;yifv,f"m;jyESifh ',uf vl&dkif;rsm;. ,if;tm; A&l;ae;e,f jAdwo d ~ta7;ydik fu ud, k pf m;jyK7
wdkucf dkufr=/ aESmifh,u S frw = dk\udk rsm;pGmcHch-J u7avonf? avonf?
jAdwdo~ESifh 'yfcswdk\onf aAmfeDu`ef;Y ukefoG,fr= rlvu A&l;ae;e,fonf us,fjyef\aome,f-uD; w
udk tjydKifjyK7if; e,fajrrsm;odrf;oGif;cJh7m 'yfcswdk\u e,f jzpfcahJ omfvnf;/ ajrmufaAmfe, D Ekd iS hf q7m;0yfe,fw\kd
jAw d do~w\kx d uf ydI k ajcoGufco hJ nf? xdka-umifh aAmfe, D kd u e,fajrrsm; zJI h zJI h odr;f oGi;f cJo h jzifh ti,fq;Hk aom
u`ef;.q,fyHk ckepfykcH ef\rSm 'yfcswk\d. vufatmufo\dk e,fwe,fjzpfvmonf? tus,t f 0ef; 2ô226 pwk7ef;
a7mufcho J nf? 1891 ckESpw f Gif jAdwo d ~ESihf 'yfcswdk\ ydkif rdkif7ISd vlO;D a7 (1958 ckESpf cef\rSe;f acs) 80ô2^^ cef\7dS
aome,frsm;. e,fedrdwfrsm;udk ydkif;jcm; owfrSwfcJh onf? ajrmufaAmfeD,dkonf (vm;Al;tef;u`ef; tyg
avonf? t0if) 29ô38^ pwk7ef;rkid f us,0f ef;I vlO;D a7 (1959
jAw
d o d ~ aAmfe, D w kd iG f yg0ifaom q7m;0yfe,f/(q7m; ckEpS f cef\rSef;ajc) 500ô000 cef\ 7Sdonf? q7m;0yfe,f
0yfe,f„&=?) aAmfeD,adk jrmufydkif;e,fESifh A&l;ae;e,fw\dk onf 4^ô0^1 pwk7ef;rkid f us,f0ef;I vlO;D a7 (1959
onf 1840 jynfhESpfwiG f q7m;0yfe,fodk\ a7muf7Sdvm ckESpf cef\rSe;f ajc) 6^5ô000 cef\7daS vonf?
aom jAdwo d ~vrl sdK; qm*srd f;A7Gw. f pGrf;aqmifra= -umifh aAmfeD,dku`ef;. -uD;rm;aom tpdwt f ydik f;jzpfonfh
jAdwdo~ -oZmcH e,frsm;tjzpfodk\ a7muf7SdvmcJhonf? 'yfcs (e,fomvef) aAmfe, D ku d dk 'yfcswk\donf wdu k cf ku
d f
A&l;ae;e,f. plvwefapmfbmG ;onf x-uGykeu f efrw = ck jcif;jzifh›if;/ pmcsKyf csKyfqdkjcif;jzif›h if; e,fajrrsm;
udk ESrd feif;7ef A7Gwftm; tultnDawmif;7m/ A7Gwfu odr;f oGi;f cJhonf? 'yfcswd\k pdk;rdk;pOftcgu taemufaAmf
ulnDchI J q7m;0yfe,fukd tydkipf m;ay;cJo h nf? qm*sdr;f eD,edk ,f/ awmifESihf ta7S\aAmfe, D ked ,f[I l e,f 2 e,f
A7Gwfonf xdke,fwiG f tvGew f efck;d -oZm-uD;vmonf? cGJjcm;xm;cJhonf? 'kwd,uBmppftwGif; *syefwdk\
aemiftcg e,fajrrsm; xyfrHodrf;oGif;cJhonf? ajrmuf vufatmufo\dk usa7mufchjJ yD;aemuf ppf-uD;jyD;I ppftyk f
aAmfeD,ked ,fonf rlvu tar7duefukeo f ,G fa7; uk$ csKyaf 7; &kyo f rd ;f jyD;aomtcg/ 'yfcstpd;k 7onf 194^ ck

60
aAmfeD,u
dk `ef; aAmfvuefu`ef;qG,f

ESpfrSpI tkyfcsKyfa7;vGwfvyfr= tawmftoifh ay;cJh ref;wif;[laom wkdif;7if;trnfopfjzifh jynfe,f xl


onf? 1950 jynfhESpfwGif tif'dkeD;7Sm;oRwEkdifiH xl axmifcho f 0ef;rSm pwk7ef; rdik f 208ô286
J nf? tus,t
axmifaomtcg 'yfcsaAmfeD,ko d nf jynfe,fwcktjzpf jzpfI vlOD;a7 2ô^25ô000 a,muf7Sdavonf?(tif'dk
yg0ifcJhonf? 'yfcspdk;rdk;r=ESifh uif;vGwfjyDjzpfI umvD eD;7Sm;Ekid fi„H &=?)

Ñ¿ú³§©µ«
¼ Ä
º ô®ºå¬¼åµ ¶¦°º¿±³¿ù±
awmawmifxlxyfaom aAmfvuefu`ef;qG,fa'oonf 7mpkESpfaygif; rsm;pGmyif Oa7mywdkuf.,rf;tdk; jzpfcJh
onf? Oa7mywkduf. ppfyGJaygif;rsm;pGmonf tb,fa-umifh xdka'oY tpysdK;cJhonfudk atmufygta-umif;7yfudk
zwf-unfhu od-u7ayvdrfhrnf?
aAmfvuefu`ef;qG,f? ?aAmfvuefu`e;f qG,o f nf *&dk;/ ',fvar;7Sm;/ aAmhpeD;,m;/ qm;AD;,m;ESifh [m;
Oa7mywku d af wmifyikd ;f .u`e;f qG,-f uD; 3 ckteuf ta7S\ ZD*kAd D;em;jynfe,fw\kd yg0ifonf? aAmfvuef u`e;f qG,f
zufqk;H u`e;f qG,fjzpfonf? tDvD7D;,ef; u`ef;qG,[ f k . ta7S\zufq;kH tpGe;f onf wl7uDEikd if . H wpdww f a'
vnf; ac:onf? aAmfvuefu`ef;qG,f[lonfh trnf ojzpfavonf?
onf aAmfvuefawmifwef;udk tpGJjyKac:a0:jcif; jzpf u`e;f qG,. f ajrmufzufyikd ;f onf Oa7myEkid if rH sm;.
onf? ‘‘aAmfvuef’’onf wl7uDa0g[m7jzpfI ‘‘awmif e,fedrw d rf sm;ESihf qufpyfaeonf? tjcm;Oa7myawmif
wef;jrifh’’[laom t"d_g,f7avonf? ydkif;u`ef;qG,rf sm;uJhodk\ ajrmufzufydkif;Y jrifhrm;aom
aAmfvuefu`ef;qG,af 'oudk ‘‘Oa7my,rf;tdk;’’[k awmif&dk;awmifwef;rsm;jzifh Oa7myukef;r-uD;ESifh ydkif;
vnf; ac:qdkcJh-uonf? ta-umif;rl ppfyaGJ ygif;rsm;pGm jcm;xm;jcif; r7Sdacs? 'ef;nKjrpfESifhqm;Am;jrpfwdk\onf
wd\konf ,if;a'orS pwifcahJ oma-umifw h nf;? ,if;a' ajrmufzufydkif;e,fedrdwfrsm;jzpf-uonf? -wd*HyHk qef
oY EdkifiHa7;rjidrrf ouf/ v=yf7Sm;r=rsm; r-umc+ jzpf qef7Sdaom awmifzufydkif;rSmrl oHk;zufoHk;wefY yif
jcif;onf u`ef;qG,. f 7yfwnfyHktaetxm;a-umifh
jzpfonf? ,if;onf pdu k yf sKd ;a7;twGu›f if;/ pufrv
= yk if ef;
twGuf›if; o,HZmw obm0 yPnf;wd\kjzifh ayg-uG,f
0onfvnf; r[kwfacs? od\kaomf Oa7myESifh tm7Swku d f
-uD;ESpwf u dk uf kd uke;f vrf;c7D;jzifh qufoG,fay;Ekid faom
aygif;ul;wHwm;ozG,fjzpfI wa-umif;/ aAmfvuef
u`e;f qG,u f kd pdk;rd;k Ekid o
f o l nf ajrxJyifv,fEiS hf yifv,f
euf t-um; vloEl SifhyPnf;7dQm tydk\t,ludk csKyfuidk f
xm;Ekid faoma-umifw h a-umif; jzpfayonf?
aAmfvuefu`ef;qG,fwGif yg0ifI aAmfvuefEkdifiH
rsm;[k ac:wGiaf om wdki;f jynfEkdifiHwdk\rSm ,l*dkpvm;AD;
,m;/ t,fvaA;eD;,m;/ *7d/ Alva*;7D;,m;ESifh &lar;
eD;,m;EkdifiHwdk\jzpfonf? (,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiH? t,f
vaA'eD;,m;Ekid if ?H *7dEkid fiH? Alva*;7D;,m;Ekid if ?H &lar;
eD;,m;Edkifi„H &=? ) &lareD;,m;EkdifiHonf pifppf aAmf
vuefEikd if [ H k rac:qdEk dik faomfvnf; EdkifiHorkid ;f tm;jzifh
›if;/ EkdifiHa7;tm;jzifh›if; aAmfvuefa'oESifh qufpyf
aeojzifh ,if;udk aAmfvuefEkdifiHwck tjzpf,q l xm; aAmfvuefu`ef;qG,frS qm;AD;,m;vlrsK;d wkd\onf Tokd\qif,if
-uonf? ,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiHwGif ,cifu rGefwDeD; avh 7Sd-uonf?

61
aAmfvuefu`ef;qG,f

v,fa7jyifrsm;jzifh 0dik f;7Hvsuf7Sdonf? ta7S\zufY yif aAmfvuefu`e;f qG,. f urf;&dk;wef;onf tvGeaf uG\
v,feuf7dI S awmifzufwiG f rm;r7yfyifv,f/'g;'eJa7 aumufI ukefoG,fa7;twGu›f if;/ ppfa7;twGuf›if;
vuf-um;ESit hf ;D *s;D ,ef;yifv,fw\7kd odS nf? atj', D ufwpf ta7;ygaom oab®mqdyfaumif;rsm;pGm 7Sdonf? odk\
yifv,fEiS hf tdik t f ;kd eD;,ef;yifv,fw\dkonf taemufzuf aomf awmif&k;d awmifwef;rsm; cHaeojzifh uke;f wGi;f odk\
Y7So d nf? aAmfvuefu`e;f qG,f wckv;kH onf pwk7ef;rdkif t0iftxGuf jyK7ef rvG,u f al cs? u`e;f pkrsm;/ u`e;f i,f
1^5ô000 cef\us,f0ef;onf? u`ef;qG,. f awmifzuf uav;rsm;onf tm7Srdki;f em;ESifh ul;oef;qufoG,7f ef
qHk;tpGe;f onf *7dEdik fiH. awmifzufpeG ;f jzpfaom armf7D wHwm;ozG,v f nf; 7Sad e-uonf? 'g;'eJ ESihf aAmhpy7yf
,e,fjzpfI pifppftm;jzifh u`ef;wu`ef; jzpfayonf? a7vuf-um;wdk\a-umifo h mv~if tm7Swu kd f uke;f r-u;D ESihf
aAmfvuefu`ef;qG,o f nf rsm;aomtm;jzifh awmif ydik ;f jcm;vsuf aeawmhonf?
xlxyfonf? aAmfvuefawmifwef;onf Oa7mywdkuf aAmfvuefu`e;f qG,w f iG f 7moDOwk taxGaxGtjym;
tv,fyidk f;7Sd tJv h yawmifwef;. awmif&k;d rS qufEG,f jym;7Sdonf? rsm;aomtm;jzifh urf;&dk;wef;a'o w
vmjcif;jzpfonf? ,if;awmifwef;onf Alva*;7D;,m;/ av~mufwGif ajrxJyifv,f 7moDOwkrsdK;7SdI/ awmifxl
,l*dkpvm;AD;,m;ESifh &lareD;,m;EkdifiHwdk\. e,fedrdwf xyfaom a'orsm;wGif ukef;wGi;f 7moDOwkrsdK;7Sdonf?
rsm; qHkonfhae7mrS aAmfvuefu`ef;qG,fxJodk\ 0if u`ef;qG,fwckvHk;udk jcHKI-unfhv~if awmifxlxyfI
a7mufvm7m awmifzufESifh taemufzufY ,l*pdk vm; jrufcif;jyifrsm; toift h wifh7do S jzifh opfawmvkyif ef;/
AD;,m;EkdifiHud›k if;/ ta7S\zufY Alva*;7D;,m;EkdifiHudk od;k qdwfarG;jrLa7;vkyif ef;rsm; vkyu f ikd Ef dik of nf? jrpf0rS ;f
›if; jzwfoGm;7m yifv,feuf.urf;ajcwdik af tmif jzpf a'orsm;onf ajr-oZmaumif;rGefI pdkufysdK;jzpfxGef;
awmhonf? aAmfvuefawmifwef;. awmifzufwGif onf? xdka-umifh aAmfvuefu`ef;qG,. f xGufukef
Alva*;7D;,m;awmifykid ;f rS a7mh'kyd J awmifwef; 7So d nf? rsm;rSm *sKH / ajymif;/ 0g*Gr;f / aq;7Gu/f pyspo f ;D / oHviG o f ;D /
tjrifhq;Hk awmifxdyo f nf ay ^ô^89 jrifI h / ay ^ô000 ydk;pmoD;/ EGm;/ qdwf/ odk;ESifh 0ufrsm; jzpf-uonf?
ausmfjrifhaom awmifxdyfaygif;rsm;pGm7Sdonf? awmif aAmfvuefu`ef;qG,w f iG f wdik ;f jynfEikd fiHtrsdK;rsdK; yg
-um;vrf;aygif; oHk;q,fausmf7SdI tcsdK\awmif-um; 0ifouJo h \kd bmompum;/ 0wfpm;qif,ifyEkH iS hf "avhx;kH
vrf;wd\konf yifv,fa7jyifrS ay 4ô000 rS 5ô000txd pH uGJjym;jcm;em;aom vlrsdK; trsdK;rsdK;7Sdonf? awmif
jrifhonf? aAmfvuefawmifwef;. taemufzufwGif zufpGef;ESifh ,if;teD;tem;u`ef;pkrsm;wGif *7dvlrsdK;
tzdk;wef oH / a-u;eD/ cJESifh tjcm;"mwfoWKrsm;pGm rsm; aexkdif-uonf? atj'D,ufwpf urf;&dk;wef; w
wl;azmf77Sdonf? av~mufwGif t,fvaA;eD;,ef; vlrsdK;rsm; aexdkif-u
u`ef;qG,f.tv,fwGif 'Dem7pftv Jh y/t,fvaA; onf? taemufajrmufzufwiG f a'otvdkuf qAf[lI
eD;,ef;ESihf yif;'yfawmif&;dk awmifwef;rsm; 7Sad o;onf? ›if;/ u&d;k tuf[lI›if;/ aAmhpeD;,ef; [lI›if;/ [m;ZD*kd
Alva*;7D;,m;Ekdiif H7Sd &lrJv, D vGijf yifESihf ,if;xufi,f AD;,ef;[lI›if; ponfjzifh trnftrsdK;rsdK; cH,lxm;
aom qm;AD;,m;EkdifiH7Sd aumhqkdAdkvGifjyifwdk\rS vGJv~if aom qvAvlrsdK;rsm; aexkdif-uonf? ,if;wdk\tjyif
aAmfvuefu`e;f qG,fwiG f vGijf yifa'orsm;onf rus,f wl7uDvlrsdK;rsm;onfvnf; ta7S\awmifydkif;pGef;wGif
0ef;vSacs? aexdkif-uonf? vlrsdK;csif; uGJjym;aomfvnf; pdwfae
aAmfvuefu`e;f qG,w f iG f 'ef;nKrv
S v JG ~if jrpfacsmif; pdwfxm;wGifrl trsm;tm;jzifh wlnD-uonf? aAmfv
wd\konf tvsm;wdI k a7pD;jrefonf? xdak -umifh o,f,l uefu`ef;qG,fom;wdk\onf pdwfqwfI rw7m;r=/ csKyf
ydk\aqmifoGm;vma7;twGuf toHk;0ifaom jrpfacsmif; cs,rf w = \ukd kd rvdv
k m;acs? vGwv f yfrt = wGuf wdu k cf ukd v f kd
rsm;enf;yg;onf? yifv,feufxJo\kd pD;0ifaom 'ef;nK olrsm; jzpf-uonf?
jrpfonf ta7;tygqH;k / toH;k 0ifqk;H jzpfavonf? c7D; aAmfvuefjynfe,frsm;onft,fvufZNm„o„*7dwf
vrf;yef; tquftoG,frsm;onf rsm;aomtm;jzifh jrpf . tifyikd f,mtwGi;f Y›if;/ a7mrESihf AdkiZf if;wkid f tifyikd f
a-umif;/ jrpf0rS f;rsm;ESihf ,SOfvsufazmufvkyx f m;onf? ,mrsm;twGi;f Y›if; wpdwfwa'otjzpf yg0ifcho J nf?
aAmfvuefu`ef;qG,fY ta7;ygaom jrdK\-uD;rsm; jzpf 14 7mpkESihf 157mpkEpS frsm;wGif wl7uDwk\d 0ifa7mufp;dk rdk;
onfh AJv*7dwf/ q,fvdkeD;um;ESifh tPwefAlwdk\onf cJ7h m 19 7mpkacwfwidk fatmif jzpfco Jh nf? *7dEidk fio H nf
a7vrf; ukef;vrf;qHkwk\dY wnf7Sd-uavonf? 1829 ckESpfwGif vGwfvyfcJhonf? qm;AD;,m;/ &lar;

62
aAmfvuefu`ef;qG,f aAmfv*gjrpf

eD;,m;ESihf rGew f eD ;D *&d;k wd\konf 18^8 ckEpS w f iG f vGwv f yf uefEdik fiHw\kdwiG f uGefjrLepf0g'vFr;f rdk;I &k7-S oZm -uD;pdk;
cJI
h / Alva*;7D;,m;onf 1908 ckEpS Yf ›if;/ t,fvaA;eD; cJhonf? od\kaomf ,l*pkd vm;AD;,m;Ekdiif o H nf 1948 ckEpS f
,m;onf 1912 ckEpS f wGi›f if; vGwv f yfa7;7cJah vonf? wGif &k7S-oZmcHtjzpfrS cGJxGufI taemuf'Drdkua7pD
aAmfvuefppfyGJ(1912 13)tjyD;wGif aAmfvuefu`ef; Edik fiHrsm;zufodk\ ydkI ,drf;aom uGefjrLepfEdkifiH jzpfvm
qG,fY wl7uD. wefck;d tm+m usqif;cJjh yD;v~if jyefI avonf?
acgif;raxmif Ekdifawmhacs?
aAmfvuefEikd fiHrsm;onf tcsi;f csi;f vnf; ppfjydKifchJ aAmfv*gjrpf? ?aAmfv*gjrpfonf Oa7mywkduw f iG f
-uonf? tjcm; Oa7myEkdifiHrsm;ESifh woD;wjcm;uJhodk\ t7Snq f ;kH jrpfjzpfonf? tvsm;rdik af ygif; 2ô300 ausm7f I dS
7Sad eaomfvnf;/ aAmfvuefppfrufa7;wGif Oa7myEkdifiH qdkAD,uf &k7Sjynfaxmifpk twGif;Y vHk;vHk;vsm;vsm;
rsm; yg0ifcJh-uonf? yxruBmppfonf aAmfvuef wnf7o Sd nf? &k7ES dik if H. a7a-umif;c7D;vrf;r-uD;vnf;
EkdifiHrsm;rS pwifcJhI Oa7mywwdkufvHk; jyef\ESH\cJhonf? jzpfI/ ukepf nful;oef;a7mif;0,frt = wGuo f m ta7;yg
ppfjyD;umvwGif qm;AD;,m;EkdifiHudktajccHxm;I -op onfr[kw/f Oa7mywku d Ef iS hf tm7Swu kd wf \ku
d kd qufoG,f
-wdK„[efa*7DEikd fiH. e,fajrtrsm;tjym;ESihf Alva*;7D; ay;aom aygif;ul;wHwm;-uD;ozG,v f nf; ta7;ygaom
,m;e,ftcsKd \ukd yl;aygif;xnfo h Gi;f I ,l*dkpvm;AD;,m; jrpf-uD; jzpfavonf?
EkdifiHudk xlaxmifonf? &lar;eD;,m;. e,fedrdwv f nf; xdjk rpfonf qdAk , D uf&7k ES idk if .
H taemufajrmufzuf
ydkIus,f vmonf? t,fvaA;eD,m;. e,fedrdwf ykdif;/ vDeif*7ufjrdK\. ta7S\awmifzuf rdkiEf Spf7mcef\ t
udv k nf; jyefvnfowfrw S o
f nf? *7dEikd if o H nf Alva*;7D; uGm7Sd Amv'kdif;awmifukef;a'oY jrpfzsm;cHjyD;v~if/
,m;Ekdiif H. tD;*sD;,ef;urf;&dk;wef;a'oudk 77Sdcho J nf? uufpysef yifv,fxJodk\ auG\aumuf pD;qif;onf?
'kwud uBmppftwGi;f u †wvDEidk if Honf t,fv wdu k fqdkifyHkrSm aAmfv*gjrpf auG\aumuf pD;qif;yHkonf
aA;eD;,m;udk odrf;,lco Jh nf? &lar;eD;,m;Edik fiH wpdwf qdAk , D ufjynfaxmifpYk wefc;kd tm+m -uD;vSaom uGef
wa'oudk [efa*7D/ &k7SESifh Alva*;7D;,m;EkdifiHwdk\u jrLepfygwD. wHqyd jf zpfonfh wlwpH OfyrkH S wHpOfyo kH !mef
odr;f yduk cf o
hJ nf? *7dEidk if wH iG ;f od\k *smrefEiS †
hf wmvsw H yfrsm; ESihf qifqifwjl cif;jzpfonf? xdjk rpfonf OD;pGmY ta7S\zuf
0ifa7mufwdkufcJhonf? aemufqHk;wGif aAmfvuef odk\ auG\aumufumpD;onf? xdkaemuf awmifzufodk\
EdkifiHtm;vHk;udk *smrefwyfrsm;u odrf;ydkufI *smref pD;jyefum aemufqHk;wGif ta7S\awmifzufok\d csdK;csoGm;
vufeufEkdifiHrsm;tjzpf xm;cJhonf? ppftjyD;wGif *sm av7m ‘‘wHpOf.vufuikd ’f ’ ae7muJo h \kd jzpfay:aponf?
refvufatmufrS vGwfajrmufcJhI/ e,fedrdwfrsm; jyef aAmfv*gjrpf.jrpf0u`e;f ay:onf rkdif ^0 ausmfr~ jyef\
vnfowfrSwfcJhonf? *7dEkdifiHrS vGJv~if tjcm;aAmfv jzL;I jrpf0uav;aygif; ESp7f mausmjf zifh uufpysef yif

aAmfv*gjrpfESihf 'Gefjrpfwkd\ukd qufoG,fazmufvkyfxm;aom aAmfv*g„'Gef wl;ajrmif;7Sd a7wHcg;

63
aAmfv*gjrpf aAmfvwJ,m;

v,fxJok\d pD;0ifavonf? xdjk rpf-uD;. ta7;ygaom aAmfv*gjrpf-uD;tm; cspfjrwfEdk;-uyHkudk aw;uAsmrsm;


jrpfvufwufrsm;onf tyfu/ um;rESifh tGeZf wdk\ jzpf pmayrsm;jzifh zGJ\qx
kd m;-uavonf?
-uavonf?
aAmfv*gjrpfonf a7pD;aES;ojzifh rdik af ygif; ESpaf xmif aAmfvwJ,m;(c7pf1694 1^^8) ? ?txif7Sm;qHk;
ausmftxd avSoab®mrsm; oGm;vmEdkifonf? wESpf aom jyifopfpma7;q7m-uD;wOD;jzpfol aAmfvwJ,m;
v~if oHk;vr~ a7cJaomae7m rsm;pGm7Sdaomfvnf;/ xdk uavmiftrnfcH z7efqmG rm7D tma7G;onf obm0
a7cJjyifrsm;ay:wGif jrif;qGJ odk\r[kwf pufwyfpGwfzm; aA'ynm7Sif/ orkdi;f ynm7Si/f 0 KjyZmwfEiS hf uAsma7;
vSn;f rsm;jzifh ukefpnfrsm;udk o,f,l yd\kaqmifEidk o f jzifh q7m/ pG,fpHkusrf;jyKynm7SifESifh pmajymifa7;q7m jzpf
jrpfa-umif;wav~muf ul;oef;a7mif;0,fa7;onf w onf? uBmay:wGif t-uG,f0qH;k ESifh tausmf-um;qHk;
ESpfywfvHk; tqufrjywfvSacs? rnfonfh ork]7ma7 pma7;q7m[kyif qd-k uonf?
jyifEiS fhr~ wdkuf&dkufqufpyfvsuf r7Sdaomfvnf;/ jrpf. aAmfvwJ,m;udk 1694 ckEpS f Ed0k ifbmv 21 7ufae\
txufydkif;wGif aAmvwpfyifv,f/ yifv,fjzLwdk\ESifh wGif yg7pfjrdK\Y zGm;jrifonf? rdcifjzpforl mS aAmfvwJ,m;
wl;ajrmif;rsm; tm;jzifh›if;/ atmufydkif;wGif yifv,f ^ ESpfom;t7G,fuyif uG,fvGefonf? rdcifjzpfol.
eufESifh aAmfv*g„'Gefwl;ajrmif;jzif›h if; qufoG,f rdwfaqG 7Smwl;Edk\ bkef;awmf-uD;u pmaya7;7mrsm;udk
Ekid o f nf? xdjk yif tmwdwo f rk]7m/ armfpudjk rKd \w\Ekd iS vhf nf; nFef-um; jyocJhayonf? touf 10 ESpft7G,fwGif
wl;ajrmif;rsm;jzifh qufo, G fxm;avonf? *sufZl;tpf*dk+f;0ifrsm; wnfaxmifxm;aomausmif;Y
qdkcJhaomwl;ajrmif;rsm;onf aAmfv*g;jrpf0Srf; w 0ifa7muf ynmoif-um;7m 1^11 ckEpS ftxd jzpfonf?
av~mufrS xGufukerf sm;udk &k7Se,fpyfa'orsm;ta7muf 7Smwl;Edk\ bke;f awmf-uD;onf aAmfvwJ,m;tm; jyifopf
o,faqmifay;7mY ta7;yg toHk;0if-uayonf? txufwef;vFmwGif xif7Sm;aomtrsdK;orD;-uD; eDEGef
aAmfv*g;jrpf0Srf;onf *sHKpyg;t-uD;tus,f pdu k fysdK;7m 'g vef;uvdk\ESifh 7if;ES;D atmifrdwfzGJ\ay;7m/ 1^05 ckESpf
a'oESifh opfvkyif ef;t-uD;tus,v f kyfukid faom a'o wGif ,if;trsdK;orD;-uD; uG,fvGeaf omtcg aAmfvwJ
jzpfonf? aEGu;l 7moDwGif aAmfv*g;jrpfonf jrpfa7v~H ,m;twGuf pmtkyfrsm;0,f7ef z7ef\ 2ô000 tarGay;
wwf7m uufpysefyifv,fudk rsm;pGm a7wdk;aponf? cJo
h nf?
aAmfv*gjrpf. a7pD;a-umifh urf;yg;rsm; jydKjydKvdkufo 1^11 ckESpw f Gif aAmfvwJ,m; ausmif;rS xGuv f mI
jzifh ukefwifukefcsoab®mqdyfrsm;udk r-umc+ ae7m tdrjf yefa7mufaomtcg pmaya7;7mjzifhom tcsdefukef
ajymif;-u7onf? vGefaeaom om;jzpfolonf pmayudk txifr-uD;bJ
aAmfv*gjrpfonf qdAk , D uf&7k ES idk if .
H jynfwiG ;f o,f Oya'ynmudk vdkufpm;oif,lapvdkonfh qNjyif;jyae
,lydk\aqmifa7;twGuf toufaoG;a-um-uD; ozG,f aom zcifjzpfolEiS hf tjrJyif oabmrwdu k q f ikd Ef idk af tmif
jzpfI/ xdjk rpf-uD;ESihf ,if;. vufwufrsm;udk trSjD yKum jzpfaeawmhonf? zcif auseyfap7ef Oya'ynmudk
oGm;vmvkyfudkif pm;aomufae-u7aom vlaygif;rSm twefi,fvu kd pf m;jy;D aemuf e,fomvefqikd 7f m jyifopf
oef;aygif; 50 ausmfr~7Sdonf? pwmvif*7ufjrdK\ESifh oHtrwf-uD;.twGi;f 0eftjzpfjzifh [dwjf rKd \o\kv d u kd yf goGm;
a*:7uDjrdK\w\dkonf aAmfv*gjrpfurf;ay:7Sd ta7;ygaom onf? ,if;odk\ tr=xrf;,if; tqifrajyaom tcspf
pufr=vkyfief;jrdK\-uD;rsm;jzpfonf? qm7mawmhESifh tuf a7;a-umifh yg7pfjrKd \o\kd jyefc7hJ onf? yg7pfjrKd \YaepOf zcif
p-wmcefjrdK\w\dkonfvnf; xdkjrpf0Srf;wGif ta7;ygaom auseyfap7ef 0wfvk-H u;D wOD;xH 0ifa7muf tvkyf vkyf
jrKd \-uD;rsm; jzpf-uavonf? udkif[efaqmif7if; jyifopfeef;wGif;ol eef;wGif;om;
aAmfv*gjrpfukd a7S;acwf tD*spyf nm7Sif-uD;wOD;jzpf rsm;tm; jyuf7,fjyKonfhpmayrsm; tpOfwpdkuf a7;
aom awmfvrD. yx0D0ifpmtkyx f JY azmfjyxm;onf om;onf? atmfvD,ef;pm;tm; jyuf7,fjyKa7;om;
udk awG\7onf? a7S;acwfordkif;wav~mufwGif tm7S aomuAsmtwGuf tzrf;cH7I AufpwD;axmifwiG f 11
wdkurf S Oa7mywkdufok\d vltrsm; a7F\ajymif;oGm;vma7; vwdkifwdkif tusOf;csxm;jcif; cH7onf? 1^18 ckESpf
Y aAmfv*gjrpfonf ta7;ygcJhonf? um;rjrpfEiS hf aAmf {jyvD wGif axmifrv S w G o
f nfrpS I z7efqmG trnfrS aAmf
v*gjrpfw\kd aygif;qH7k mt7yfwiG f wcgu Alva*;7D;,ef; vwJ,m;trnfodk\ ajymif;vdkufonf?
tifydkif,mwck xGef;um;cJhzl;onf? &k7SvlrsdK;wdk\onf AufpwD;axmifwiG f tusO;f usaecJph Ofu ol.a7S;OD;

64
aAmfvwJ,m;

teuf taumif;qH;k jyZmwf wckvnf;jzpfonf? 1^33


ckESpfwGif t*®vdyf vlr=a7;pepfudk csD;usL;I jyifopf
omoem0efxrf;tzGJ\ESifh tpdk;7tzGJ\wdk\. jyKrlyHkrsm;udk
apmif;ajrmif;ykwfcwfa7;om;xm;onfh ‘t*®vdyfvlrsdK;
ta-umif;ay;pmrsm;’ [laompmtkyfESifh jyifopfpma7;
q7mtausmf &l;qd;k tm; oa7mfxm;aom ‘wify,f'l
a*gh’ pmtky2f tkyf a7;om;xkwfa0onf? 1^34 ckESpf
wGif ol. t*®vdyfvlrsdK;ta-umif; ay;pmrsm; pmtkyf
udk tpdk;7tm+mydkiw f \ku
d awG\7mt7yfwGif odr;f I rD;&d\=
ypfum aAmfvwJ,m;tm;vnf; zrf;7ef 07ef;xkwo f jzifh
yg7pfjrdK\rS xGufajy;7onf? 1^34 ckESpfrS 1^46 ckESpf
twGif; aAmfvwJ,m;onf 7Srfyed ;f ESiv fh 7dk def;e,ft-um;
pDa7;t7yf7dS tdrw f tdrYf r'rf7w S w f av;ESit hf wl aexdik f
onf? r'rf7w S w f av;.tm;ay;r=jzifh tdik Zf yfEsLwef.
y7ifpDyD,m;pmtkyu f dk jyifopfbmomodk\ jyefqakd 7;om;
I 14 qufajrmuf vl0b D 7k iforkid ;f ponfw\u kd kd a7;om;
jyKpck h.
J ? 1^35 ckESpfwGif aAmfvwJ,m;tm; zrf;qD;7ef
xif7Sm;ausmf-um;onhf jyifopfobm0 aA' u0daAmfvwJ,m; trdef\ &kyfodrf;oGm;ojzifh vGwfvyfpGm aexdkifEdkifcJhjyef
onf? 1^46 ckEpS w f iG f jyifopfynmhwcH eG t f oif;0if tjzpf
qH;k jyZmwfjzpfaom ‘td'k pf’udk a7;om; tacsmudkio f nf? a7G;cs,w f ifajrm| ufjcif;cH7onf?
axmifrS vGwfaomtcg tkd'pfjyZmwfudk usus 1^49 ckESpw f Gif r'rf7w S fwav;uG,fvGefI 1^15
eepDpOfjyo7m vl-udKufrsm;I 0ifaiGrsm;pGm 7onf? ckEpS wf iG f y7yf7mS ;bk7ifz7uf'7pf.zdwaf c:csut f 7 y7yf
1^21 ckESpfwGif zcifjzpfol uG,fveG fojzifh wESpfv~if 7Sm;eef;awmfwGif oGm;a7mufaexdkifonf? yxrwGif
vDAm'*®g; 4ô000 0ifaiG7Sdaom tarGyPnf;rsm; 77Sd bk7ifuvnf; tvGe-f unfnKd onft h avsmuf ajr|mufpm;
vdu k of nf? 1^24 ckEpS fwGif jyifopfEikd if H pwkš[ife7D aomfvnf;/ aAmfvwJ,m;. rif;vdv k u kd f rif;-uKd urf ae
bk7ifta-umif;jzpfaom ‘‘vm [ife7D,uf’’ tufypf wwfonfh tavha-umifh bk7ifESihpf um;rsm;um 1^53
uAsm-uD;udk a7;om;jyD;onf? 1^25 ckESpfwiG f jyifopf ckEpS f rwfvwGif jyifopfEidk if o H \kd jyefvmonf? od\k7mwGif
EdkifiHY -oZmtm+m tvGef7Sdaom ykCdKvf-uD;wOD;ESifh y7yf7Sm;EkdifiHY oGm;a7mufaexdkifcJholjzpfI jyifopf
roifrh wifch u kd f7efjzpfojzifh AufpwD;axmifwiG f tusO;f Edik fiHuvnf; vufrcHojzifh qGpfZmvefEidk fiH *seD D;Am;jrdK\
cscH7jyefonf? aAmfvwJ,m;onf ol.awmif;qdck suf teD; jyifopfe,fpyf7Sd zm;ae;7GmwGif tdrw f vHk; 0,fum
t7 7ufoW 2ywf-umaomtcg t*®vefjynfo\kd tydk\ wlrjzpfolEiS fh aexdik fonf? zm;ae;7GmwGifaepOf pmtkyf
cH7onf? aAmfvwJ,m;onf t*®vyd v f rl sKd ;wd\k. vlaer= pmwrf;rsm;pGmudk vGwfvyfpmG a7;om;onf? t,l0g'
pepfESifh t*®vefjynf. vGwv f yfru
= dk oabmusojzifh a7;qdkif7m tjrifusOf;r=ESifh pyfvsOf;aom pmtkyfpm
t*®vefjynfY 3 ESp-f umr~ aexkdifonf? t*®vefY ae wrf;rsm;ESifh pG,fpHkusrf;twGuf obm0 aA' t
pOf 0gvydk/ aAmvif;A&kwf/ ykyf/ rmvAm7me,fpm; a-umif;7yfrsm;qdkif7m aqmif;yg;rsm; a7;om;onf?
uawmf qm7m paom xif7Sm;onhf ykCdKvf-uD;rsm;ESifh aAmfvwJ,m;onf zm;ae;7GmYaepOf pD;yGm;jzpfvkyfief;
cifrif7if;ES;D cJo
h nf? rsm;udk vkyfudkif,if; -uG,f0onfxuf -uG,f0vmum/
1^29 ckESpw f Gif yg7DjrdK\o\dk jyefvmum ol.jyZmwf qif;7Jom;rsm;ESifh t,l0g'a7;7m n|Of;yef;r=a-umifh
rsm;udk pepfwus xkwaf 0jcif;/ pepfwus pifwifjcif; xGufajy;vm7aom 'kQonfrsm;udk au`;arG; jyKpkI/
jyKvkycf Jh7m tvGe0f ifaiGaumif;cJhonf? ,if;wdk\ teuf ,if;wdk\ ta-umif;udk wifjyaom jyZmwfrsm; a7;om;
1^32 ckEpS w f iG f xGufay:vmaom ‘ZJ,m;’ jyZmwfonf onf? aAmfvwJ,m;um; xdktcsdefwGif tausmf-um;
ol. taumif;qH;k vuf7mvnf;jzpfI jyifopfjyZmwfw\kd qH;k jzpfonf?

65
aAmfvwJ,m; aAmfv'Giôf pwefav

1^^4 ckEpS w f iG f 15 qufajrmuf vl0b D 7k if ewf7mG pH a7; wnf;[laom vlra= 7;0g'udk jyifopfvlxk oabm
aomtcg aAmfvwJ,m;onf yg7pfjrdK\odk\ jyefoGm;7ef aygufEidk -f ujcif; jzpfonf?
tcGiafh umif; apmifah eavonf? 1^^8 ckEpS w f iG f 28ESpf aAmfvwJ,m;onf w7m;r~wr=ESifh vGwfvyfr=udk
vHk;vHk; uGJumG ae7aom yg7pfjrdK\odk\ jyefoGm;aomtcg/ vdv
k m;oljzpfonft h avsmuf t7m7mwGif r[kwrf cH vGwf
aAmfvwJ,m;tm; pmayorm;ESifh EkdifiHjcm;om; t vyfpmG ajymqdka7;om;wwfojzifh cspfcifz, G f raumif;
ajrmuftjrm;u aomif;aomif;zszs qD;-udK*k+fjyK-u onfh 7efpG,fESifh aigaig vlwa,muftjzpf tcsdK\u
onf? toufuvnf;-uD; c7D;uvnf; yef;ojzifh yg7pf jrif-uonf?
jrdK\o\akd 7mufI 7ufoW 2ywft-um aAmfvwJ,m;onf
tjyif;zsm;avonf? jyefvnf usef;rmvmaomtcg aAmfv'Gifôpwefav(c7pf 186^„194^) ? ?t}r
ol. tvGr;f jyZmwf ‘tdki7f if;’udk &Hw k ifujy7ef pdik ;f jyif; tuf'Gyf bk7if eef;pGef\onfh ta7;wGif jAdwdefEdkifiHESifh
onf? ,if;jyZmwfujypOf vlxu k ol\tm;0dki;f I *k+f wuG tifykid , f m-uD; wckv;Hk udk rwdr;f rapmif;7atmif
jyK-obmay;-uonf? aAmfvwJ,m;onf yg7pfjrdK\Y ae xde;f odr;f cJo h nfh jAdwdo~ 0ef-u;D csKyf pwefavaAmfv'Gif
xdkifpOf ynmhwHcGeftoif; tpnf;ta0;rsm;odk\ rem; udk 186^ ckESpf -o*kwfv 37ufae\wiG f 0kpwm&d=if,m
raewufa7mufjcif;/ vlxkcsD;usL;yGJrsm;od\k wufa7muf e,f AsL'vDjrdK\wiG f zGm;jrifonf? t*®vefjynf7Sd t-uD;
jcif;wdk\a-umifh yef;zsm;zsm;um xdkESpf arv 30 7ufae\ qHk;aom tif*sifeD,mvkyfief;jzpfonfh aAmfv'Gif vDrd
wGif uG,fvGefavonf? wufyikd 7f iS fEiS hf 'g&duk wf mvl-uD; tJvz7uf aAmfv'Gi. f
aAmfvwJ,m;. ynmyg7rD xl;c`efyHkudk rnfolr~ wOD;wnf;aomom; jzpfonf?
rjiif;Edik af cs? od\7k mwGif rnfonfv h yk if ef;wckc/k bmom7yf [,f&akd usmif;ESihf x7ifew D aD umvdywf iG f ynmoifchJ
wckckwGif xl;c`efI ausmf-um;onf[lIrl twdtus I 1888 ckwGif bGJ\7cJhjyD;aemufzcifjzpfol. vkyfief;
rqdkEdkifacs? aAmfvwJ,m;. jyZmwfrsm;onf ausmf udk 0ifa7muf OD;pD;vkyfuidk cf o Jh nf? tESpf ESpq f ,fausmf
-um;aomfvnf;/ ol\udkum; taumif;qHk; jyZmwfa7; ausmf pD;yGm;a7;zufwGif vHk;yef;cJhjyD;aemuf 1908 ckESpf
q7m[k ac:Irjzpfay? xdk\twl aAmfvwJ,m; a7;om; wGif zcifjzpfol. ae7mjzpfaom AsL'vDrS uGefqm;A
aom orkdif;rsm;onf zwfaumif;jyD; ausmf-um;aomf wpftrwftjzpf a7G;aumufwifajr|mufjcif; cH7onf?
vnf;/ ol\uu dk m; taumif;qH;k ordkif;a7;q7m[k rqdk 1916 ckESpfwGif Akdemavm tpdk;vufxufY aAmfv'Gif
Edik facs? olum; tjypfjrifa0zefa7;orm;jzpfonf? ol\ onf ygvDref twGi;f 0eftjzpf xrf;7Guf7onf? 191^
acwfEkdiif Ha7;ESihf t,l0g'a7;qdik f7m tzGJ\tpnf;rsm;udk ckEpS wf iG f b@ma7;0efuav; jzpfvmI 1920 jynfhESpf
cyfjyif;jyif;ESifh -urf;-urf; a0zefa7;om;ol jzpfonf? wGif ul;oef;a7mif;0,fa7; 0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7
ol. ‘‘uif'pf'’D ’[lonfh pmajymif jyZmwfYyif vlra= 7; onf? 1922 ckESpf atmufwdkbmvwGif usif;yaom
pepf. c`w, f iG ;f csurf sm; jyKjyif7ef 7nfoefI a7;om; uGeq f m;Awpf ygwDpnf;a0;yGYJ aAmfv'Gif rde\f-um;aom
cJo
h nf? *`eef oefqpG u f o
hJ \kd olonf vl\obm0udk oa7mf rdef\cGef;. *,uf&dkufr=a-umifh vGdKufa*smh. nGef\
onf r[kwfbJ/ vl\tzGJ\tpnf;udkom oa7mfjcif;jzpf aygif;tpdk;7 jyKwfusI Adkemavmtpdk;7 wufvmav
onf? (qGpôf *`eef oef„&=? ) od\7k mwGif tcsed Ef iS t hf ajc onf? (avmôAdkem„ &=? ) Adkemavmtpdk;7 tzG\JwiG f
taeajymif;vJr=wdk\a-umifh ol\acwfu tvGefxufjruf aAmfv'Gio f nf b@ma7; 0ef-uD;tjzpf aqmif7u G 7f if;
yHk7aom ol\pmayrsm;onf ,ckacwfwGif ysif;7dzG,f 1923 ckEpS w f iG f jAdwed Ef ikd if u
H qyf7ef7daS om ppfa-uG;rsm;
aumif;vsuf 7Sad yonf? udPudk pDpOf7ef tar7duefEkid if H od\koGm;a7mufco Jh nf?
jyifopfawmfveS fa7;udk aoG;xd;k ay;ol &l;qd;k uJo h \kyd if xdkESpf arvwGif Akdemavm 0ef-uD;csKyf7mxl;rS Ekwf
aAmfvwJ,m;onf vlra= 7;qdik 7f m obm0 aA' ynm xGufvu dk af omtcg aAmfv'Gif0ef-uD;csKyf jzpfvmonf?
7Sifjzpfonf?( &l;qdk;ôa*s/a*s„&=? ) olonf tdk;opf odk\7mwGif 1924 ckESpf Zefe0g7DY usif;yaom a7G;
tdro f pfwnfaqmuf7ef cvkwu f efoif;jzifh jynfEh u S af e aumufy-JG uD;Y aAmfv'Gif.ygwD &H=;edro fh mG ;aoma-umifh
onfah jrudk 7Si;f ay;olEiS v fh nf;wlonf? vlxt k m; ol. aemufw-udrf usif;yaom a7G;aumufyGJ-uD; txd
uavmifvufeufjzifh rsupf zd iG ahf y;cJI h om &l;qd;k . vGwf twdkuftcHacgif;aqmiftjzpf aqmif7Guf7avonf?
vyfa7;/ cGihw f l a7;wl 7a7;/ tcsi;f csif; cspfcifr~wr=7dS xdkESpf atmufwdkbmv a7G;aumufyGJwGif aAmfv'Gif.

66
aAmfv'Gifô pwefav

jAdwdo~ eef;7ef;0efjzpfcJhol pwefavaAmfv'Gif

ygwD tEdkif7ojzifh 1929 ckESpftxd 0ef-uD;csKyftjzpf Ekid fiaH 7; tawmfv=y7f mS ;cJh7avonf? xdt k awmtwGi;f
aqmif7Guf7onf? xdktcsdefumvtwGif; aAmfv'Gif yVra*smb h 7k if ewf7mG pHI om;awmf t}rtuf'yG b f 7k if
tpd;k 7onf qdAk D,uf&k7SEiS fh qufqaH 7;/ tvkyfvufrJh t&kduft7m qufcHcJhjyD;aemuf/ rif;aqGrif;rsdK; r[kwf
jy©em/ oydwfta7;awmfykH paom jy©em-uD;aygif; aom tar7duefol wckvyf rPpfqifyqiftm; rdzk7m;
rsm;pGmESifh -uHKawG\cJh7avonf? 1929 ckESpfwGif wifajr|mufa7;ESifh pyfvsOf;I oabmuGJvGJr=rsm; jzpf
aAmfv'Giftpdk;7 jyKwfusavonf? 1931 ckESpfwGif ay:cJhavonf? Teef;wGi;f a7;udk aAmfv'Gio f nf at;
7Raq rUa':e,f acgif;aqmifaom nGef\aygif; at; csrf;csrf;ESifh jyD;jidrf;oGm;atmif vdRmyg;eyfpGm
tpdk;7wufcJh7m aAmfv'Gifonf y7DADaumifpDOU}ESifh aqmif7GufchJ avonf?
wHqyd af wmf0ef-uD;tjzpf xrf;aqmifc7Jh onf? ygvDref aAmfv'Giu f m; tvGerf sKd ;csppf w
d f xufoefol tjzpf
wGif uGefqm;Awpf trwfrsm; tm;aumif;aeav7m/ ausmf-um;cJhonf? 1919 ckESpfwGif ol.pnf;pdrf 5 yHk
aAmfv'Gifonfvnf; tpdk;7tzGJ\wiG f -oZmt7Sdq;Hk ykCdKvf 1 yHkudk jAdwdo~ tpdk;7odk\ ay;vSLcJholjzpfonf? odk\7m
jzpfaeavonf? 1935 ckESpf ZGefvwGif rUa':e,f wGif twdkuftcHwdk\url aAmfv'Gifonf Oa7mytm+m
7mxl;rS EkwfxGuaf omtcg aAmfv'Gio f nf 0ef-uD;csKyf 7Siw f \k.
d tiftm;udk csucf si;f r7drrf o d /l jAw d do~ avwyf
tjzpf wifajrm| ufjcif; cH7avonf? tiftm; jznfw h if;a7;twGuf uwdysuo f t l jzpf pGyfpcGJ hJ
wwd,ESihf aemufqHk;t-udrfajrmuf 0ef-uD;csKyf t -uonf?
jzpfaqmif7Gufc7Jh pOf aAmfv'Gifonf Oa7mywkdufY ydkrdk 193^ ckESpf arv 28 7ufae\wGif aAmfv'Gifonf
jyif;xefvmonfh EdkifiHa7;wif;rmr=rsm;udk›if;/ jAdwdo~ Ekid if aH 7;rS tem;,lonf? r-umrD q}a*smb h 7k ifu aAmfv
eef;wGi;f a7; jy©emudk›if; 7ifqdkifcJh7avonf? rlqkd 'Giftm; qmbGJ\jzifh olaumif;jyKonf? 194^ ckESpf
vDeDESifh [pfwvmwdk\onf usL;ausmfr=rsm;jzifh EkdifiH 'DZifbmv 137ufae\wGif aAmfv'Gifonf 0kpwm&d=if
aygif;csKyftoif;-uD;udk zufjydKiftefwkcJhojzifh uBmh ,me,f pwl;0g;ydk\„tGe„f qJAef;jrKd \wiG f uG,v f eG o
f nf?

67
aAmfv'Gif pwefav aAmfv7SDApf

aAmfv'Gifum; Ekdiif Ha7;Yomr[kwf/ rnfonfh bm csvkyu f ikd f7rnf’ [k a7;vdu k rf S ygwD. 0g'vrf;pOfukd
om7yfYrqdk pum;ajymxdol jzpfonf? ol. rdef\cGef; aqG;aEG;7ef vrf;pay:vmonf? 1903 ckEpS f Zlvidk v f rS
rsm;udk pkI ‘‘t*®vefjynfta-umif;’’ (1926) /‘‘u`Eyfk f -o*kwfvtwGi;f vef'efjrdK\Y usif;yaom tjynfjynf
wdk\.tarG’’ (1928)/ ‘‘rdef\cGe;f rsm;ESifh rSwfwrf;rsm;’’ qdkif7m qdk7S,f'Drdku7ufwpf avbmygwD. 'kwd,
(1935) [lI pmtkyrf sm;xkwfa0cJhonf? ol. tjcm; uGe*f 7ufY ygwD0g'ESiv hf yk if ef;pOfukd aqG;aEG;I oabm
pmayvuf7mrsm;rSm ‘‘vGwfvyfa7;. rD;&SL;wdkif’’ uG7J mrStp vDeifacgif;aqmifaomtkypf Ek iS hf rmawmhacgif;
(1935)/ ‘‘t*®vefjynftm; o&kyfazmfol’’ (1939)/ aqmifaom tkypf [ k I
l tkyfpk 2 ck jzpfvmonf? vDeif
‘‘*ª0ifESifh vljydef;’’ (1926) ponfwdk\jzpfonf? tkyfpo k nf vlrsm;pkjzpfonfupdk I GJ aAmfv7SDApf/ rmawmh
tkyfpkonf vlenf;pkjzpfonfudkpGJI rif7SDApf[lI jzpf
aAmfv7SDApf? ?20 7mpkEpS t f pESifh yxruBmppf t ay:vmonf?
jyD;umvwGif &k7SEkdifiHY xif7Sm;aom EdkifiHa7;tzGJ\-uD; aAmfv7SDApfwk\du ygwDukd tiftm;awmifhwif;atmif
um; aAmfv7SAD pfygwD jzpfonf? &k7ES dik if rH S rwf0g'Dw\ku d zGJ\pnf;I wdkufa7;cdkufa7;udPrsm;udk aqmif7Gufaom
&k7SEdik if t
H m; qdk7S,v
f pf'rD udk 7ufwpftvkyo f rm; Edkiif H tzGJ\tpnf;jzpfatmif ysdK;axmif7rnf? ygwDvkyfief;udk
tjzpf xlaxmif7ef tm;xkwf7if; ay:aygufvmaom ud, k xf v d ufa7muf 0ifa7mufaqmif7u G of rl S ygwD0ifjzpf
EkdifiHa7;tzG\Jyifjzpfonf? aAmfv7SAD pf[laom pum;vH;k 7rnf[k owfrSwfonf? rif7SDApfwdk\url ygwD7efyHkaiG
onf &k7Sbmoma0g[m7 aAmfv7SifpwpfrS qif;ouf xnfh0ifolrSefor~ ygwD0ifjzpfEdkifonf[k avsmhvsnf;
I vlrsm;pk[k t"d_g,f7onf? ,if;ygwDonf 1918ckEpS f vsnf;zG\Jpnf;csif-uonf? TonfwGirf S oabmrwkduf
aemufyikd ;f wGif &k7S uGejf rLepfygwDtjzpf uBmwGif ausmf qkdifjzpfum oD;jcm;ygwD axmif-uaomfvnf; &k7S
-um;vmavonf? qd7k S,fvpf 'Drdku7ufwpf avbmwD uGe*f 7ufuku d m;
aAmfv7SAD pfygwD. rlvtprSm 1813 ckEpS af vmufu qufvuf usif;yoGm;avonf? wwd,ESifh pwkš
jzpfonf? ay:pu ,if;trnfjzifh r[kwfbJ yavcg 'sL;rm;wGifrl 2 zGJ\vHk;rS ykCdKvfrsm;onf qdk7S,f 'Drdk
aemhESifh tufZJa7mhwdk\acgif;aqmifaom tvkyform; u7uf udk,pf m;vS,ftjzpf wufa7muf-uao;onf?
vGwaf jrmufa7; tkypf t k jzpfrS wjznf;jznf; aAmfv7SAD pf 1912 ckESpf y7m[jrdK\wGif usif;yaom uGef*7ufwGif
ygwDtjzpf a7muf7Sdvmjcif;jzpfonf? xdktkypf k. 0g' rS aAmfv7SDApfwdk\u tjywftowf tiftm;-uD;um
pnf;rsOf;um; awmfvSefa7;-uD; atmifjrifa7;twGuf rif7SDApfwdk\ arS;rSdefoGm;ojzifh &k7Sqk7d , S fvpf 'Drdku7uf
t"duvlpo k nf pepfwusz\JpG nf;xm;aom tvkyo f rm; wpf avbmygwD (aAmfv7SAD pf)[k ygwDtrnfyg twd
vlwef;pm; jzpf7rnf[o l wnf;? xdktyk pf o k nf pm7Guf tvif; ajymif;vJay:xGuv f monf? ,if;od\kjzifh jrefrm
pmwrf;rsm; xkwfa0jcif;/ aqG;aEG;yGJ usif;yjcif;r~om EkdifiHrS zvyv tzGJ\csKyf-uD; 2 jcrf;uGJonfhtcg
jyKvkyfI tvkyform;vlwef;pmwdk\tay:Y -oZm r zqyv(wnfjrJ)/ zqyv(oef\7iS ;f ) [kjzpf7mrS tzsm;
anmif;ao;acs? tkypf w k Gif acgif;aqmifom7SdI aemuf qGwfI oef\7Sif;ygwD0if/ wnfjrJygwD0if[lI jzpfay:
vdkufr7Sdoavmuf 7Sm;aeonf? 1898 ckESpfavmuf vmouJhodk\ qdk7S,f'Drdku7ufygwD trnfwdrfI aAmf
a7mufI vDeif/ u7yfqif/ rmawmh paom xif7mS ;onfh v7SDApfygwD trnfwGifvmonf? aAmfv7SDApfwdk\um;
ykCdKvf-uD;rsm; 0ifa7muftm;ay;rS xdktkyfpkrsm; zGH\jzdK; vuf0J Edkiif Ha7;udk pGJjrJpGm ,Hk-unf-uolrsm; jzpfonf?
vmavonf? ,if;tcsed ftxdyif ygwDonf rnfonfh vlwef;pm;wkdufyGJ 0g'udk t-uGif;rJh axmufcHI/ qif;
0g'vkyfief;pOfjzifh rnfo\dkaomenf;twdik ;f aqmif7u G f7 7Jom; tvkyform;rsm; vufxJodk\ EdkifiHa7;tm+m
rnfukd jywfjywfom;om; r7Sad o;acs? od\k7mwGif tvkyf a7muf7aSd 7;udk a7S;&=aqmif7u G f-uonf?
orm;wd\k. qdk7S,'f rD u kd 7uftzG\Juav;rsm; jrdK\widk ;f wGif &k7*S syefppfyYGJ &k7w
S \dk &H;= 7onfukd rcHr7yfEdik jf zpfum/
ay:vmavonf? Zmbk7iftpdk;7tm; oydwfarSmuf qNjy/ ykeu f ef qlylr=
1902 ckEpS fwGif ‘u`Efyk w f k\dbmvkyf7rvJ’ [laompm rsm; jzpfcJh7mwGif aAmfv7SDApfygwDonf ta7;ygaom
tkyYf vDeifu ‘tzGJ\0ifwOD;pDtm; toD;toD; vkyif ef; tzG\JwzG\Jjzpfonf? aAmfv7SAD pfw\kd. OD;aqmifr=jzifjh rdK\-uD;
wm0ef cstyfay;I ppfwyfrS ppfom;yrm xrf;aqmif rsm;Y puf&Hktvkyform;rsm;u›if;/ ppfom;rsm;ESifh
apjcif;jzifh awmfveS fa7;tiftm;pkukd pkpnf;um aZmuf awmifolv,form;rsm;u›if; qdkAD,ufac: aumifpD

68
aAmfv7SDApf aAmfvDabmupm;jcif;

tzG\Jrsm; zG\J-uonf? yxruBmppf jzpfaomtcg &k7w S k\d vmjcif;jzpfonf? ,if;odk\ upm;enf;wrsdK;udk atmif
ppfxJ0ifa7muf-uonfudk vDeifacgif;aqmifaom aAmf jrifpGm wDxGifjyD;aemuf/ uBmt7yf7yf7Sd c7pf,ef vl
v7SDApfwk\du t7if;7Sif e,fcs\Jtm;ay;jcif;om jzpfonf i,frsm;toif;rsm;u wqifh jzef\vdkuf7m/ ,cktcg
[kqu kd m uef\uu G -f uonf? aAmfv7SAD pfw\ku d ‘‘ppfonf tESH\tjym; acwfpm;aeaom upm;enf;wrsdK; jzpf
awmfw\kdtwGuf jidr;f csr;f a7;/ tvkyform;twGuf aygif aeavjyD? jrefrmEkdifiHodk\rl 1920 jynfhESpfavmufwGif
rkef\/ v,form;twGuf v,fajr7atmif vkyaf y;rnf’’ c7pf,efvli,frsm;toif;ESifh ppfykvdyfwyfrsm;udk t
[k 0g'jzef\ uwday;vdku7f m vlxkoabmus jzpfomG ; a-umif;jyKum a7muf7v Sd monfrSpI aAmfvDabmupm;
avonf? 191^ ckESpf rwfvwGif Zmbk7iftpd;k 7usI enf; tpysdK;cJhavonf? 1921 22 ckESpfwGif ausmif;
-um;jzwftpd;k 7wufonf? t,fvufZNm um7ifpuD. aygif;pHk aAmfvDabmupm;jydKifyGJ-uD; usif;ycJh-uonf?
-um;jzwftpd;k 7onfvnf; vlxak wmifw h aeaom jidrf; odk\7mwGif tpOfwpdkuf acwfpm;jcif;r7SdbJ wdrjf rKyfae
csrf;a7;/ aygifrkef\ESifh v,fajrudk ray;Edki&f Hkru qlyrl = ouJhok\d jzpfjy;D rS 1946 ckEpS f 'kwd,uBmppfjyD;p tcsed f
rsm;udkyif rxde;f odr;f Ekdifojzifh 191^ ckEpS f Ek0d ifbmv wGif r[mrdwfwyfom;rsm; upm;-uonfwGif wzef
^ 7ufae\wiG f tvkyform;/ v,form;/ ppfom;paom jyefay: vmjyefonf? odk\7mwGif pepfwus upm;-u
vlxt k -kH uG awmfveS vf u
kd 7f m um7ifpuDtpd;k 7 jyKwu f sI ao;onf r[kwfacs? 1951 ckESpfwGif trsdK;om;
aAmfv7SDApfwdk\ OD;pD;zGJ\pnf;xm;aom qdkAD,uftzGJ\rsm; udk,fvuf-uHhcdkifa7; aumifpDrS upm;enf; pnf;rsOf;
tm+m7vmonf? xdktcsdefrSpI qdkAD,ufqdk7S,f Oya'rsm; 7SmazGowfrw S fonf? 1952 ckESpw f Gif jrefrm
vpfoRwEdik if H tpd;k 7 ay:aygufvmI/ aAmfv7SAD pfygwD EkdifiH taysmfwrf; aAmfvDabm tzGJ\csKyfudk zGJ\pnf;I/
acgif;aqmif vDeifonf xdq k kAd D,uftpd;k 7. yxrqH;k 1956 ckESpfwGif tjynfjynfqdkif7m upm;enf; Oya'
aom obmywd jzpfvmavonf? rsm;ESifh n|dE=dif;csrSwfonf? xdkaemuf EdkifiHwGif;Y
aAmfv7SDApfygwD tm+m7jyD;aemuf 1918 ckESpf aAmfvaD bmupm;jydKifyJrG sm; usif;yI EdkifijH cm;Y usif;y
rwfv 6 7ufae\rS pwifusi;f yaom aAmfv7SAD pfygwD. aom upm;yGJrsm;wGifvnf; yg0if,SOfjyd|ifEdkif7ef tm;
oWrt-udrfajrmuf uGef*7ufwGif aAmfv7SDApfygwD ay;onf? 1961 ckESpf 'DZb‡mwGif 7efukefjrdK\Y usif;
tm; &k7SuGefjrLepfygwD (aAmfv7SDApf) [laomtrnf ycJhonfh 'kwd,t-udrfajrmuf ta7S\awmiftm7S u`ef;
opfo\kd ajymif;7ef wnDwnGww f nf; qH;k jzwfvu
kd o
f nfrS qG,f tm;upm;jydKifyw GJ Gif 0ifa7muf,OS fjydKif7m/ jrefrm
,if; ygwDonf ,ckwikd f uGejf rLepfygwDtjzpf uBmwGif aAmfvDabmtoif;u AkdvfpGJum a7FwHqdyfqk 77SdcJh
xif7Sm;vsuf 7Sdavonf? avonf?
aAmfvDabm upm;onfhtcg pnf;rsOf; wus
aAmfvDabm upm;jcif;? ?wif;epfabmvk;H upm; upm;rnfqdku wzufv~if vl 6 a,mufpD yg0if,SOf
ouJhokd\ upm;uGif;tv,fwGif ykdufwef;I wzuf jydKif7onf? odk\7mwGif udk,v f ufv=yf7Sm;r= oufouf
ESihfwzuf abmvkH;ukd vufjzihf ykwfupm;jcif;ukd aAmf twGuf tanmif;ajy tnmajy upm;rnf qdkygrl 11
vDabm upm;jcif;[k ac:onf? ,if;upm;enf;onf a,mufp/D od\kr[kwf xd\kxufyI kd yif yg0ifupm;Edik o f nf?
tyifyef; rcHEkdifolrsm;/ tm;upm;zufY u`rf;usifr= ,if;upm;enf;onf upm;&HkwGif;Yjzpfap/ jyifyuGif;
r7dv S Solrsm; upm;Ekid faom taxGaxG udk,v f uf v=yf jyifYjzpfap rnfonhaf e7mYrqdk upm;Edik o f nf? upm;
7Sm;upm;enf; w7yf jzpfonf? &HkwGif; aAmfvDabm upm;uGif;onf xHk;pHtm;jzifh t
aAmfvDabmupm;enf;udk 1895 ckESpfwGif tar7d vsm;ay 60/ teHay 30 7Sd7onf? wif;epfabmvHk; u
uefjynfaxmifpk/ rufqcsL;qufjynfe,f [dk\va,mh pm;onft h cguJo h \kd uGi;f tv,fab;wzufwcsupf w D iG f
jrdK\rS c7pf,mefvil ,frsm;toif;. um,enf;jyq7m wdkiw f wdkipf D pdkuI f ,if;wdkirf sm;wGif ydkufudkwef;xm;
0DvsH armf*ifqkod u
l pwifwx D Gicf o
hJ nf? abmvH;k / Awf 7onf? ydkufxdyftjrifo h nf ajr-uD;txuf 8 ayjrifh7
puufabm/ wif;epf paom upm;enf;wd\kuho J \kd yifyef; onf? upm;7mY vH;k ywf 25 vufrrS 2^ vufrtxd7dS
onfu h pm;enf;udk rupm;Edik o
f rl sm; upm;Ekdi7f ef ouf aom om;a7pjzifh csKyfxm;onfh abmvHk;udk oHk;7
oufomomESihf ud, k vf ufv=yf7mS ;r= jzpfaponfh upm; onf? aAmfvDabmupm;jcif;. 7nf7G,cf sufrmS upm;
enf;udk wDxGif7mrS aAmfvDabmupm;enf; ay:ayguf enf;Oya't7 ydkufudk ausmfI abmvHk;ykwyf \dkum ,if;

69
aAmfvDabmupm;jcif;

1961 ckEpS f/'DZifbmv 117ufrS 167ufae\xd jrefrmEdkiif H 7efuek fjrdK\awmfYusif;yaom 'kwd,ta7S\awmiftm7Su`ef;qG,f tm;upm; yGJawmf
abmf vD abmjydK if yG J wG i f/ jrefr mEk di fi H vufa7G ;pif t oif; (tusˆj zL)ES ih f uaºm'D; ,m;Ekd i fi H vuf a7G; pif toif ; wk d \ t-ud wf t e,f
,SOfjydKifupm;ae-upOf? ,if;jyKdifyGJwGif jrefrmwkd\u (15;^)/ (15;10) ESihf (15;12)jzihf/ 3 yGJpvHk;wGif uaBm'D;,m;wkd\tay: tEkdif
77SdcJhojzihf/ ta7S\awmiftm7Su`ef;qG,f abmfvDabmjydKifyGJ yxrqkjzpfaom a7FwHqdyfudk qGwfcl;cJhonf? jrefrmEkdifiH abmfvDabm vuf
a7G;piftoif;onf avmEdkifiH/ ,kd;',m;Ekdifiw H kd\ESihf ,SOfjydKifupm;7mwGifvnf;/ 3 yGJpvHk;wkdif;Y tEkdif77SdchJonf?

70
aAmfvDabmupm;jcif; aAmf,m

abmvHk;udk rdrdzufok\d jyefvnf rydk\Eikd fap7ef jzpfonf? tcg wzuftoif;rS wzefjyefI ykwyf \k7d onf? ,if;od\k
abmvH;k udk wzufrw S zufo\kd tqufrjywf ykwI f yd\kae tjyeftvSef rydk\Edkifygu abmvHk;usaomzufu w
7onf? wzufykwfaom abmvHk;udk usefwzufu zufok\d trSwaf y;7onf? abmvH;k udk pay;aom zufrS
jyefI ykwrf yd\Ek idk af omf yxr ykwyf \akd omtzG\zJ ufu trSwf trSw7f v~if rlvu pay;olyif abmvH;k udk qufvufI
77So d nf? wzufu jyefyw k f ryk\Ed ikd o
f nft h cgwdik ;f wzuf pwif&dkufyk\d7onf? Tod\kr[kwfbJ pay;aom toif;
tzG\Ju wrSw7f 7SI d OD;pGm trSwf 15 rSwf77Sad omtzG\Ju zufwGif abmvHk;usI wzuftoif;u abmvH;k pwif
tEdik f7onf? od\k7mwGif yGjJ yD;aomtcg tEdkif7onfhtzG\J &du
k yf \7kd onf7adS omf/ rlvu abmvH;k pay;olonf vuf0J
u &H=;onfhtzGJ\xuf tenf;qHk; 2rSwo f m7onf? rom zufae7modk\ a7F\I usefvlrsm;uvnf; ,if;uJhodk\yif
ygu qufvufupm;7onf? yrmtm;jzifh 15 rSwEf Sihf em7DvufwHvSnfhouJhodk\ tpOfvdkufa7F\I ae7m ,l7
13rSwf? tu,fI trSwfcsif;wlaeygu (14rSwfÓ14 onf? Tenf;twkdif; qufvuf upm;oGm;7onf?
rSw)f 14 rSwEf iS fh 16 rSw/f od\kr[kwf 15 rSwfEiS hf 1^rSw/f aAmfvaD bmupm;jcif;onf Om+fzswv f wfjcif;/ud,
k f
od\kr[kwf 16 rSwEf iS hf 18rSwf ponfjzifh 2 rSwf yd7k onf taetxm; zswfvwfjcif;/ aiGukeaf -u;us oufompGm
txd qufvufupm;7onf? &dk;&dk;,SOfjydKifupm;yGJY ESifh upm;Edik fjcif;/ 'dkifvl-uD; rygbJ acsmarmpGm upm;
3 yGJ wGif 2 yGJEdkifv~if tEkdif7onf? EdkifiHtcsif;csif; Edkifjcif;wdk\a-umifh wpwp vl-udKufrsm;vmavonf?
,SOjf ydKiu f pm;yG-J uD;rsm;Yrlum; 5 yGw J iG f 3 yGEJ ikd rf o
S mv~if
tEdkif7avonf? aAmf,m? ?yifv,fwdrrf sm;/ a7vuf-um;rsm;/
aAmfvDabmupm;olrsm;onf rdrdxHodk\ abmvHk; jrpfrsm;/ tdki-f uD;rsm; ponfw\dkwiG f oGm;vmae-uaom
a7mufvmaomtcg zrf;udkifjyD;rS jyefypfjcif;rsdK; rjyK7 avSoab®mrsm;tm; ausmufaqmifrsm;/ aomifrsm;
acs? teD;odk\ abmvHk; a7mufvmonfESifh vufjzifh ESifh oab®mysufrsm; tp7Sdaom ab;tM7m,f7Sdonfh
wzufodk\ csufcsif;ykwfxw k 7f onf? rdrdzufodk\ a7muf ae7mrsm;rS uif;a0;pGm oGm;vmEdkif-uap7ef jyKvkyf
aom abmvH;k udk vl 3 a,mufxufykI d wzufodk\yw k f xm;aom a7a-umif;trSwftom;rsm;udk aAmf,m
yd\kjcif; rjyK7acs? ,if;od\k ykwf7mwGif wOD;jyD;rS wOD;ykwf [kac:onf? aAmf,m[lonfrSm t*®vdyfpum; AGdKifrS
7onf? vlwOD;wnf; 2 -udrq f ufI jyefyw k fjcif; rjyK7 qif;oufvmaom pum;ysufjzpfonf? aAmf,mrsm;
acs? rdrdyw k fvu dk faom abmvH;k onf tjcm; wa,muf udk opfom;jzifh jzpfap/ oHjzifhjzpfap jyKvkyfI a7
ESifh rxdrD rdrdvufjzifh rqdkxm;bd rdrdukd,t f *®gtpdwf
tydik ;f wckcjk zifyh if rxd7acs? tu,fIxdrv d ~if tcsuf
qifyh w k o f nf[k rSw, f 7l onf? abmvH;k pwifay;aom
t-udrw f Gif abmvHk;onf ydkufukad usmo f nfhtcg rxdrd
ap7aomfvnf;/ aemuft-udrfrsm;Yxdu ta7;r-uD;
acs? upm;ol.ajconf A[dkpnf;udk ausmfeif;jcif;
rjyK7acs?
upm;yGJ ponft h cg wbufv~if 3 a,muf pD2wef;
a7S\aemufcI JG ae7m,l7onf? tu,fI 3wef;cGJ ae7m
,lvdkygu 2a,mufpD a7S\aemuftpOfvdkuf ae7m,l
upm;7onf? ,if;odk\upm;7mY a7S\wef;vlrsm;onf
aemufzufo\dk qkwfI upm;Edik faomfvnf;/ tpOfojzifh
aemufwef;vlrsm;.a7S\Yom 7S7d onf? vuf,maxmifh
aemufwef;vlupI yGJOD;xGuf {7d,mtwGif;rS abm
vH;k ykw7f onf? abmvH;k udk pykwo f nft h cg vufwzuf
jzifh abmvH;k udk avxJo\kdajr|mufI wzufjzifh ykwx f w k f
tay: (0J) &kd;&kd;aAmf,m 2 rsKd;ESihf (,m) acgif;avmif;wyf t
7onf? vufwzufay:wifI vufwzufjzifh ykwjf cif; csufay; aAmf,m 2 rsKd;wkd\jzpf-uonf? atmufyHkrsm;rSmrl rD;jy
rjyK7acs? abmvHk;onf ydkufudk ausmfvGefoGm;aom aAmf,mrsm; jzpf-uonf?

71
aAmf,m aAm*sô qDZm

atmuf ausmuf-udK;csI pGJapum a7ay:Y ayg vdyfbmomjzifh AJAGdKif[ak c:onf? avc`eo f HuJhodk\ jrnf
avmay:aeatmif vkyfxm;-uonf? aom aAmf,mrsdK;udk ‘‘0SpfpJAGdKif’’ [k ac:onf? ,if;
a7S;usaomumvu a7a-umif; trSwt f om; tjzpf aAmf,m ESpfrsdK;vHk;udkyif ausmufaqmifESifh aomifrsm;
opfom;wHk;udk csI oHk;cJh-uonf? xdkaemuf 1883 7Sdaom ae7mrsm;Y csxm;avh7d-S uonf?
ckESpf rwdkifrDumvtxd rdrdEdkifiHESifhrdrd oD;jcm;trSwf oab®mysufrsm;7Sdonfh ae7mrsm;wGif csxm;aom
tom;rsm; csxm;-uojzifh wa'orS rSwfom;yHkESifh aAmf,mrsm;udk tpdr;f a7mifokwfxm;I ‘‘oab®mysuf’’
tjcm;a'orS rSwo f m;yHk rwlra= -umifh a7a-umif;oGm;vm [laom pmvHk;udk ta0;rSyif jrifEdkifaatmif xif
a7;wGif tcuftcJrsm; awG\cJh-u7onf? xdka-umifh 7Sm;pGm a7;om;xm;avh7Sd-uonf? xdkaAmf,mudk ‘‘7uf
jAwd o
d ~tifyikd ,
f m wckv;kH Y a7a-umif;trSwt f om;rsm; AGKd i’f ’ [kac:onf? wcgw7H yifv,fwiG f a7ikyo f ab®m
wajy;nDnm jzpfap7ef 1882 ckESpfwGif jAdwdef a7 rsm; tvkyfvkyfaeaomtcg tjcm;oab®mrsm; rvm
a-umif;tm+mydkifrsm; uGefz7ifh usif;yI a7a-umif; a7mufap7ef owday;aomtaejzifh aAmf,mrsm; cs
trSwt f om; wnDwnGww f nf; jyKvyk f7ef pepfcsrw S f xm;wwf-uao;onf? xdak Amf,mudk ‘‘eef;AGdKi’f ’ [kac:
um/ tdNd,/ -opa-w;vD;,m; paom jAdwdo~tifydkif .? xdk aAmf,mESprf sdK;vH;k udyk if ,m,Dr~ csxm;jcif;jzpf
,mtwGi;f rS Edik if rH sm;tm;vH;k vduk ef m -uonf? 1889 I tvkyjf yD;pD;onft h cg &kyof dr;f oGm;-uonf?
ckESpfwGif tar7duefEkdifiH 0g7SifwefjrdK\Y tjynfjynf tcsdK\aAmf,mrsm;wGif "mwfaiG\ xnfhxm;aom a-
qdkif7m a7a-umif; uGefz7ifhusif;yI a7a-umif; umifh qD;ESif;rsm;zHk;vFrf;aeonfhtcgrsdK;ESifh nOfhtcsdef
trSwftom; rsm; wajy;nDnmjzpf7ef n|Ed =di;f owfrw S f rsm;wGif xdkaAmf,mrsm;rS rD;tvif;a7mifudk ta0;rS
-uavonf? jrifEdkifonf? xdkuJhok\daom aAmf,mrsm;udk ‘‘*ufpAGdKif’’
1912 ck rwfvwGif pdefyw D mpAwfjrdK\Y a7a-umif; [kac:onf?
uGefz7ifh wck usif;yI a7a-umif;trSwt f om;rsm;udk tcsdK\ pnfum;aom oab®mqdyf jrdK\-uD;rsm;wGif
jyKjyif csrSwf jyefonf? 1922 ckESpfwGif t*®vefjynf oab®m-uD;rsm; ab;uif;pGm ausmufcsaeEkdif7ef owf
x7ifeDwD taqmufttHkY a7a-umif; uGezf 7ifh usi;f y rSwfay;xm;aom aAmf,mrsm;vnf; 7Sdao;.? ,if;
I jAdwdefu`ef;vHk; toHk;jyKrnfh aAmf,myHko@mefESifh aAmf,mrsm;onf wckESifhwck uyfIrae-uacs? xdkuJh
ta7mifudk wajy;nDnmjzpfatmif n|dE=dif;csrSwf-ujyef odk\ owfrSwfay;xm;aoma-umifh 'Da7 twuftus
avonf? rsm;wGif oab®mrsm; wpif;ESihw f pif; xdcku d fjcif; r7Sb
d J
aAmf,mrsm;onf yHko!mef trsdK;rsdK;ESifh t7G,f ab;uif;pGm ausmufcsaeedkif-uavonf? xdkaAmf,m
tpm;pm; 7Sd-uonf? xif7Sm;aom jrpf-uD;rsm; t rsdK;rsm;onf trsm;tm;jzifh opfom;jzifh jyKvky-f uaomf
0ifwGif aAmf,mtrsm;tjym; csxm;onfudk awG\-u7 vnf; tcsdK\udk oHjzifhvnf; jyKvkyf-uayonf?
onf? ajymif;vH;k yH7k Sdaom aAmf,mudk ‘‘uif;AGdKif’’ [k
ac:.? uawmhyHk7Sdaom aAmf,mrsm;/ abmvHk;yHk aAm*sôqDZm (c7pf 14^6 150^)? ?qD Z ma Am
7Sdaom aAmf,mrsm;vnf; 7Sdao;onf? ,if;wdk\teuf *sonf 1492 ckESpw f Gif q} t,fvufZNm;[lI ykyf7
tcsdK\udk trnf;okwfxm;I tcsdK\udk teDokwfxm;.? [ef; rif;-uD;jzpfvmaom &dk'7D*dk aAm*s. om;jzpf
tcsdK\ukd trnf;wjcrf; tjzLwjcrf; okwx f m;I tcsKd \ukd onf? aAm*s rsdK;qufonf pydeftrsdK;tEG,frsm;jzpf-u
teDESifh tjzLokwfxm;.? TtrSwftom;rsm;onf I 157mpkEpS af vmufurS †wvDEidk if w H iG f xif7mS ;vmol
rnfonfh ae7mY ausmufaqmif7I dS rnfonfah e7mwGif rsm;jzpf-uonf? zcifjzpfolu qDZmtm; toufESpf
aomif7jSd yD;v~if rnfonfhae7mY a7a-umif;7So d nfwk\dukd q,f rjynfhru D yif/ *d+
k f;csKyfq7mawmfEiS fh um'ife,f
jyxm;aom tjynfjynfqdkif7m trSwftom;rsm; jzpf tjzpf cs;D ajr|mufxm;avonf? od\kaomf 1499 ckEpS w f iG f
-uonf? xdktrSwftom;rsm;a-umifh oab®mom;wdk\ xdk7mxl;rsm;rS EkwfxGufI/ emAm;bk7if. orD;awmf
onf a7a-umif;Y ab;uif;pGm oGm;vmEkid f-uonf? 7Sm;avmh'g;vAwfESifh xdrf;jrm;vufxyfonf?
tcsdK\aomaAmf,mrsm;wGif acgif;avmif;rsm; wyf xdt
k csed af vmufrmS yif jyifopfb7k if 12 qufajrmuf
qifxm;7m v=dif;.v=y7f Sm;r=a-umifh acgif;avmif;jrnf vl0Du ol\tm; AmvifwDEGm; jrdK\pm;tjzpf csD;ajr|muf
oHukd ta0;uyif -um;Edkifonf? xdak Amf,mrsdK;udk t*® avonf? xdkaemufwzef ol.aemifawmf *sdK;A³D;aAm

72
aAm*sô qDZm aAm"dyif

{nhfcHyGJwpfckwGif qDZm aAm*s.orD;ukd,fwkdif azsmfajzujy toHk;awmfcHpOf

*s. &du k 7f mjzpfaom yky7f [ef;rif;. AdkvfrSL;csKyftjzpf qDZmaAm*sonf vlacsmwa,muf jzpf&Hkomru


qufcH7onf? ,if;odk\ qufcHjyD;aemuf 4 ESpftwGif; ynmA[kokwESihv f nf; jynfhpko
H ljzpfonf? rdrd. ud,
k f
ykyf7[ef;rif;rsm;. ttkyftcsKyfatmufrS awmfvSefcJh usdK;jzpfrnfqdkv~if raxmufrn|m 7ufpufpGm jyKvkyf
aom jrdK\pm;e,fpm;rsm;tm; ra-umufr7GH\ rwGe\frqkwf wwfavonf? wzufwGif ol. qdk;oGrf;rdkufrJr=rsm;
7ufpufpmG ESdref if;wdu k fcdkujf yD;v~if tDwvDtv,fyidk f; twGuf ausmaf pmoavmuf wzufwiG u f m; tEkynmudk
wGif aAm*srsdK;qufpdk;pH7rnfh xD;eef;udkxlaxmif7ef-uH tm;ay;cs;D jr|ifholwa,muftjzpf ausmf-um;avonf?
7G,af vonf? zcifyyk 7f [ef;rif;-u;D . t7Sed t f 0gjzif›h if;/
yifudk,pf rG f;7nfoWdvnf; 7Sdojl zpfojzifh›if; yD&l;*sm;/ aAm"dyif? ?aAm"dyif[lonf bk7m;7Siw f k\d o¤nKw
qD;tifem/ tmADEdk tp7Sdaom e,fajrrsm;udk atmif wnf;[laom aAm"dOm+fawmf77ef tm;xkwf7mY trSD
jrifpGm odrf;ydkufEkdifojzifh &dkruf*emjrdK\pm;tjzpfudk cH jyKaomtyifrsm; (0g) bk7m;yGifhawmfrl7m tyifrsm;
,l77Sdjyefonf? qDZmonf &dkruf*em/ trfA7D,mESifh jzpfonf? xdktyifrsm;udk XmEsLypmtm;jzifh aAm"d
rwfcsuftp7Sdaom e,fy,frsm;udk ol.aqGrsdK;rsm; t yif[kac:onf? (ESpfusdyf7Spfql„&=?) a*gwrbk7m;
ultnDjzifh cGaJ 0tkyfcsKyaf vonf? 1503 ckEpS w f iG f zcif tavmif;awmfonf anmifAk<a[ yif7if;Y bk7m;t
jzpfol ykyf7[ef;rif; uG,fvGefjyD;aemuf aAm*strsdK; jzpfodk\ a7mufawmfrlcJh7m/ xdak nmifAk<a[yifudk aAm"d
tEG,. f 7efojl zpfaom 'kw, d *sL;v,yf yky7f [ef;rif; anmifyif[lI ac:wGicf -Jh uavonf?
vufxufwiG f qDZm tzrf;cH7onf? qDZmonf tzrf;cH aAm"danmifyif odk\r[kwf anmifAk<a[yifonf
77mrS xGuaf jy;vGwaf jrmufomG ;um emAm;bk7ifxH 0if rdka7;pDtD;rsdK;7if;0if jzpfI anmifyifrsdK;pdwf (anmif
a7mufcdkv=Havonf? emAm;bk7if. tr=awmfudk xrf; yif„ &=?)wGif yg0ifonf? &kQaA'trnfrmS zdik ;f uyf 7D
aqmifaecJph Ofyif 150^ ckEpS f rwfv 12 7ufae\Y pydef vD*sDtdkqm jzpfonf? tjcm;anmifyifrsm;enf;wl t
EdkifiH/ AD,mem 7Jwdu k fa7S\wGif wdu k fyGJ0if7if; usq;Hk oGm; avhusaygufaom -uD;rm;I t7dyftm0go aumif;
avonf? onfh tyif-uD;rsdK;jzpfjyD;v~if/ tdNd,/ oD[dk–f/ jrefrm

73
aAm"dyif

[k tqdk7Sdonf? xdkapwDawmf-uD;udk r[maAm"dapwD


[kac:wGifI tdNd,EkdifiH *,mc&dkiftwGif;7Sd Ak<*,m
. xif7Sm; ausmf-um;aom t"du7 Xme-uD; jzpf
avonf?
rlvaAm"dyif. vufsmawmifuikd ;f udk omoemjyK7ef
7nf7G,fcsufjzifh oD7d"Rmaomurif;-uD;onf t"d}mef
jyKum ydik f;jzwfapI orD;awmf o•®rdWax7DESifhtwl
oD[kd–fu`e;f od\k ydk\aqmifpdkufysKd;ap7m/ xdktyifonf oD
[d–k u
f `e;f tEk7m"yl7jrKd \7dS o•®rW d r[maAm"dyif jzpfav
onf? touft7SnfqHk;tyif-uD;vnf; jzpfonf? xdk
a-umifh xd'k Qd+omcg r[maAm"dyif-uD;7Sd7mod\k ESppf Of
ESpfwdkif; taxmiftaomif;r~aom Ak<t,l0g'Dwdk\ zl;
ajrmf7ef vma7muf-uonf? ,if;'Qd+omcg aAm"d
yif-u;D rS yGm;aomaAm"dyifw\ku d kd oD[–kd u
f `e;f Y tES\Htjym;
pdkufysdK;udk;uG,f-u7m jrefrmEdkifiHodk\vnf; yifhaqmif
pdkufysdK; udk;uG,f-uonf? ,if;aAm"dyifwdk\rS a-uGus
aom t7Gufrsm;udkvnf; aumuf,u l dk;uG,f-uonf?
aAm"dyifwdk\onf y7dabm*apwDjzpfojzifh tudkif;t
uBmat;apwDteD; pkdufysKd;xm;aom aAm"dyifwcsKd\ vufw\dkukd ckwcf syikd ;f jzwfjcif; rjyKpaumif;ay? od\kaomf
ta-umif; trsdK;rsdK;a-umifh usdK;yJhusaom tudkif;t
paom tylyikd ;f a'oEdik if rH sm;Y aygufa7mufonf? wyif vufw\ku d kd bk7m;&kyyf mG ;awmfrsm; xkvyk I f 'Qd+omcg
csif; oD;jcm; aygufavh7Sdonf? t7Gufwdk\onf tjcm; bk7m; qif;wkawmfrsm;tjzpf udk;uG,yf laZmf-u7m/ t
anmif7u G rf sm;uJo h \kyd if vl.ESv;kH yHko!mef 7Sad omfvnf; vGew f efck;d -uD;onf[k ,Hk-unf-uavonf?
t7Guzf sm; ydI k 7Snof , G of nf? {jyDvESihf arvwGif tyGihf aAm"danmifyifukd [dNLt,l0g'Dw\dkuvnf; Ad©Ed;k
yGihI f ao;i,faom toD;rsm;oD;onf? ewfrif;-uD;ESifh pyfvsOf;I txGwftjrwf xm;-u
tdN, d /jrefrm/oD[–kd f paom Ak<t,l0g'xGe;f um;7m avonf?
Edik if Hw\kdY aAm"danmifyifukd txGwt f jrwfxm;-uonf?
Ak<t,l0g'Dwk\dtzd\k aAm"dyifonf bk7m;7Si. f udk,fpm;
ylaZmfu;kd uG,7f mjzpfaom y7dabm*apwD wyg;jzpfonf?
xdka-umifh Ak<t,l0g'qdkif7m ausmif;uefbk7m;wdk\.
y70k+t f wGif;Y tav;tjrwfjyKI pdu k yf sKd ;ud;k uG,fxm;
aom aAm"danmifyifrsm;udk awG\jrif-u7onf?
rsm;aomtm;jzifh ,if;odk\ tav;tjrwfjyKI udk;
uG,-f uaom aAm"danmifyifwk\donf a*gwrbk7m;7Sif
yGiafh wmfr7l m rlvaAm"dyif-uD;rS tpOftquf tqifq h ifh
rsKd ;yGm;,lcJhaom aAm"dyifaygufwdk\ukd yifhaqmifpdkufysKd;
-ujcif; jzpfonf? rlvaAm"dyifae7mwGif vGefcJhaom
ESpaf ygif; ESpaf xmifausmcf ef\uyif aAm"dyifEiS w hf uG tjrKduf
w7m;xl;77ef bk7m;7Sif tm;xkwf7if;/ xuf0,fzGJ\acG
pHaeawmfrlcJhonfh aAm"dyif7if;7Sd yœifawmfudkyg iHkI aAm"danmif7Guf (,m)ukd tjcm;aom anmif7Gufrsm;(0J)ESifh
apwDawmf wnfcJhonf? oD7"d Rmaomurif;w7m;-uD;
cGJjcm;odEkdifonf?
pwifwnfcI hJ aemifA<k 0g'Drif;rsm;u jyKjyifrrG ;f rHcho J nf

74
ß¼±µ«³ÛÍ·¸º §»ºå©¿®³¸ ª«ºú³©Ù·º «®Y³¿«-³¿º ±³
¿°©Ü¿©³ºÞ«Üå
*sm;Am;u`ef;Ywnf7SdI/ tv,facwf *sm;Am;AdokumESifh yef;warmhvuf7m taumif;qHk;rsm;udk awG\7SdEkdifonf?
-uD;us,fcrf;em;vSjyD;v~if -unfndKzG,f7mjzpfaom aAma7mAka"mapwDawmf-uD;onfta7S\awmiftm7SY tv,f
acwfu Ak<omoemyGifhvif;cJhaom om"uw7yfjzpfI *sm;Am;u`ef;. usufoa7aqmifvnf;jzpfayonf?

aAma7mAka"m ? ?uBmay:7Sd Ak<t,l0g'qdik 7f m t orkdif;ESifh ausmufpmzufqdki7f m ykCdKvf-uD;wOD; jzpfol


aqmufttHkrsm;teuf tif'dkeD;7Sm;EkdifiH *sm;Am;u`ef; ygarmQ yktmaAmh,m&dkuku d qdkonf? A7m[lonfrmS
Y7Sdaom aAma7mAka"mapwDonf t-uD;tus,fqHk; oo®u&d™k b f mom 0d[m7rS Ad[m7/ xdrk AS 7d / A7mjzpfvm
jzpfonf? (*sm;Am;u`ef;„&=?) xdkjyif apwDawmf. onf[k qdkonf? t"d_m,frSm ausmif;awmf-uD;jzpf
-unfndKzG,fjzpfaom Adokumvuf7mESifh yef;warmh onf? Aka"monf ,ckapwD-uD;. awmifzuf7dS 7Gmu
vuf7mrsm;onf uBmay:Y tvGefw7m ausmfapm av;. trnf[kqdkonf? xdka-umifh aAma7mAka"m[l
avonf? onfrSm Aka"m7Gmausmif;awmf-uD;jzpfonf[k t"d_g,f
aAma7mAka"mapwDonf *sm;Am;u`ef;tv,fydkif;/ aumuf,lonf? tcsdK\uvnf; aAma7mAka"monf y7
a,mh,mum;wm;jrdK\ taemufajrmufzuf rdkif 20 t A"[laom pum;rSvmonf[kqdkI/ tcsdK\url rdeefu
uGm t,fvdkESifh y&dk*dkjrpfqHk7mwGif7Sdaom ukef;jyifjrifh aAmbmomjzifh Ak'GrS Aka"mjzpfvmonf[kqdkonf? Ak'G
ay:Y wnf7o Sd nf? ,if;a'oonf wcgu a7tdik -f uD; .t"d_g,frSm xif7Sm;jcif;teufjzpfI awmifuek f;ay:
ozG,fjzpfav7m/ aAma7mAka"mapwDonf a7tdkiw f iG f; rS xif7Sm;aom ausmif;awmf-uD;[k t"d_g,f7onf?
wGif iGg;iGg;pGiphf iG hf yGiahf eaom -umyef;-u;D ozG,f wifw h ,f rnfodk\yif trsdK;rsdK;-uHqapumrl t"d_g,frsm;rSm wck
onf[k tqdk7adS vonf? apwDawmf-uD;. ywf0ef;usif ESiw
hf ck rwdrf;r,dr;f yif jzpfacsonf?
uke;f jrifwh 0du
k o f nf xef;yifw\kjd zifh txl;wifw h ,fItcsKd \
ae7mwGif pyg;yifw\dkjzifh pdrf;vef;pdkajyvsuf7do S nf? t
a7S\EiS hf taemufzuf crf;vSr;f vSr;f wGif rD;awmif-uD;rsm;
rdk;vsuf7Sdonfudk awG\7ayrnf? taemufzufwGif ay
10ô000ausmfjrifhaom rDEdk;7mESifh qrf;Aif;rD;awmif-uD;
2awmif7SdI ta7S\zufwGif rm;AmAlESifh rm;tyDac: t
jrGmrD;awmif 2 awmif7Sdonf? ajrmufzufwGif *sm;Am;
u`e;f tm; yifv,fxw J iG f cdik fcikd jf rJjrJ pGaJ eap7ef ESux f m;
onfhoHr=d[k *sm;Am; u`ef;olu`ef;om;rsm;u ,lq
aom ra*svefawmif 7So d nf?
aAma7mAka"mapwDukd ^ 7mpk ESihf 8 7mpkEpS t f wGi;f u
wnfchJ[ef7Sdonf? AdokumESifh warmh vuf7mrsm;udk
tuJcwf -unfhjcif;tm;jzifh 8 7mpkEpS f aemufydkif;wGif
wnfonf[k ydkrdk,lqzG,f7Sdonf? apwDawmfwiG f ao
vdNmbk7ifrsm;tkypf k;d pOf xGef;um;onfh tEkynm vuf
7mrsm;udk awG\7onf? odk\7mwGif rnfonfh armfuGef;
ausmufpmrSww f rf; ponfw\ku d krd ~ rawG\7ojzifh t7if;
tjrpfudk ,ckwdkif twdtus rod-u7acs?
aAma7mAka"m[laom trnfonf A7mESifh Aka"m
aAma7mAka"mapwD. jzwfykdif;yHk (tay:)ESihf pepfyHk(atmuf)
[laom a0g[m7 2 vH;k udk aygif;pyfxm;jcif;jzpfonf[k

75
Ak<t,l0g'qkdif7m taqmufttHkrsm;teuf aAma7m Aka"mapwDonf t-uD;us,fqHk;jzpfonf? apwDawmf. -unfndKzG,fjzpfaom
Adokumvuf7mESihf yef;warmhvuf7mrsm;onf txufyHkrsm;wGif &=jrif7onftwkdif; uBmay:Y ausmfapmavonf?

aAma7mAka"mapwDudk teD;7Sd rD;awmifrsm;rS 77Sd pGmbk7m;ocif "Rp-umw7m;awmfudk a[majymonf


aom -wmcdkufausmufrsdK;jzifh wnfaqmufxm;jcif; txd &kyfvk;H azmfxm;onfh pOfu h iG ;f rsm;7SI
d / atmufwef;
jzpfonf? apwDawmf.yHak wmfukd tdNd,Edik if HapwDawmf wGif r[m,me Ak<omoemt,l0g'qdkif7m jzpfpOf
rsm;rS twk,lI *sm;Am;tEkynmvuf7mjzifh rGrf;rHcJh ta-umif;7yf Zmwfrsm;udk &kyv f ;Hk azmfxm;onfh pOfhuGi;f
onf[k ,lqzG,7f o dS nf? apwDawmf.y³ufyo kH nf av; rsm;7Sdonf? tay:wef;wGif pOfhuGif;ausmufcsyf 120
axmifhjzpfI/ rsuEf Smwzufv~if 4^9 ay7Sdonf? zdeyf 7SdI/ atmufwef;wGiv f nf; 120 7So d nf?
awmfr/S od\rk [kwf yef;cHrk t S mvde/f od\kr[kwf yP,m 5qifh yP,m 5 cktxuf7Sd -unf;0ef; 3 qifhwGif acgif;
wufomG ;I/ ,if;wd\ktxufY -unf;0ef; 3 qifh 7Sdjyef avmif;o!mefapwD ^2 ql7Sdonf? yXrtqifhwGif
onf? ,if;wdk\txuf tv,fA[dkwGif oydwfarSmuf/ 32 ql/ 'kw, d tqifhwiG hf 24 qlESihf wwd,tqifw h Gif
iSufaysmzl;/ xD;wdk\7Sdavonf? tmvdef 5qifhwGif rkcf 16 ql 7Sdonf? apwDawmfrsm;.twGif;Y 0da7m"e
0taqmifuav;rsm;7SI d ,if;taqmifxYJ vl wudk,f &kyyf mG ;awmfrsm; pHy,fvsu7f o dS nfukd ,if;apwDY jyKvyk f
eD;yg;7Sd "smedA<k ac: &kyfwak wmfrsm;udk wnfxm;ud;k uG,f xm;onfh twef;vdkuf azmufxm;aom rsufuGuft
avonf? ,if;&kyw f ak wmfrsm;onf pkpak ygif; 432 ql7dS aygufrsm;rS zl;awG\Eidk o
f nf? atmufyP,m 5 qifYh uJo h \kd
onf? tay:qH;k yP,mwGif &kyfyGm; 64 ql7SdI usefyP &kyfvHk;rsm;ESifh tvStywefqm qifxm;jcif; r7SdbJ
,m 4 ckwiG f wzufwzufY &kyfymG ;awmf 92ql7o dS nf? 7Si;f 7Si;f yif wnfaqmufxm;onf?
ta7S\zuf7Sd &kyfyGm;awmfrsm;onf taQmb, (ajr -unf;0ef;txuf tv,fA[dw k nfhwnfhwGif t0ef;
nFef;) yHkawmf/ awmifzuf&kyfyGm;awmfrsm;onf 7wem 52 ay7Sd acgif;avmif;yHak pwD-uD;wql 7So d nf? aAma7m
oB0 (qkay;) yHkawmf/ taemufzufwGif trdwbm Aka"mapwDawmf-uD;onf zdeyfawmfrS tv,fapwDxdyf
(w7m;xdik )f yHkawmf/ ajrmufzufwiG f tarm•od<d (7ef txd tjrifh 115 aycef\7Sdonf? apwDawmf-uD;. yHk
uif;)yHkawmfwdk\jzpfonf? &kyfyGm;awmfrsm;aemuf yP o!mefonf tuJcwf7ef tvGecf ufonf? ppfuikd ;f jrKd \7dS
,mvrf;jcm;vsuf apwDawmf.eH7H 4 ckwiG f warmhvuf aumif;r=awmf-uD;ozG,f vHk;0ef;oGm;ra,mifa,mif/ yd
7mrsm;jzifh xkvkyfxm;aom pOfhuGif;ausmufcsyfrsm;udk 7rpfozG,f jrifhrm; c`efwufoGm;ra,mifa,mif ,lq
awG\7dES kdifonf? apwDawmftm; wnfaqmufpOfu pOfh 7onf? yxryP,m 6 qifh wnfaqmufxm;yHkudk
uGif;ausmufcsyfaygif; 2ô000 cef\ 7Scd h[ J efwlaomfvnf; tuJcwfrl apwDawmf-uD;onf aumif;uifo\dk rwfrwf
,cktcg ausmufcsyfa7 1ô300 cef\om 7Sdawmhonf? -uD; jrifw h ufoGm;ra,mifxif7onf? odk\7mwGif -unf;
,if;ausmufcsyrf sm;udk wckESihw f ck qufItvsm;vdu k f 0ef; 3 qifh wnfaqmufxm;yHkurl tv,fo\dk wjznf;
csomG ;rl 3 rdik cf ef\7n S frnf[k cef\reS ;f 7onf? jznf; pkIapwDawmf-uD;tm; yHk\yHk\av;av;-uD; ozG,f
apwDawmf-uD;. tay:qH;k yP,meH7w H iG f pOfhuiG ;f jzpfomG ;aponf?
2 wef;7Sdonf? tay:wef;wGif bk7m;tavmif;awmf apwDawmf-uD;udk 3ydkif; cGJjcm;Edkifonf? wydkif;ESifh
aowauwkewfom;onf vl\jynfok\d -unfhjcif;-uD; ig; wydkif; vHk;0 rwlacs? (1) yef;cHkESifhyP,m 5qifh/ (2)
yg;jzifh -unfjh yD;aemuf pkawonfrS rd*'g0keaf wmY jrwf -unf;0ef; 3qif/h (3) xdyq f ;kH rSapwDwk\djzpfonf? yef;cHk

76
aAma7mAka"m aAmvwpfyifv,f

ESihf yP,m 5qifw h iG f pkvpfreG ;f c`e/f &kyv


f ;kH ponfw\kjd zifh onf edrI hf taemufzufurf;onf jrifjh yD;v~if ausmuf
wefqmqifxm;oavmuf -unf;0ef 3 qifhwGif wef aqmif xlxyfonf? ,if;yifv,ftwGif;od\k a7qif;{7d
qmqifr= vH;k 0r7SdbJ tqHk;tpr7Sad om oHo7mudk 7nf ,maygif; ^00ô000cef\jzifh jrpfaygif; 200 ausmf pD;0if
nFef;vdkI t0dkif;yHkrsm;ESifh apwDyHkrsm; wnfxm;[ef7Sd onft h euf txif7mS ;qHk;rSm eDAm/ 'DeG / eDrif;/ od\kr[kwf
onf[k ,lq7onf? wefqmtrsdK;rsdK; qifxm;aom rJr,f/ APbsLv/ td'k g paomjrpfrsm;jzpfonf? aAmvwpf
yP,m 5 qifo h nfum; avmuDpnf;pdrw f \kdjzifh trsKd ;rsdK; yifv,fwGif;Y u`ef;aygif; ajrmufrsm;pGm7So d nfhteuf
tzHzk kH cHpm;pHpm;7m umrbHu k kd 7nfneF ;f wnfaqmufjcif; 'def;rwfydkif AGef[krf;/ ZD;vefESifh zl;eef;u`ef;/ qGD'ifydkif
jzpfonf[k ,lq-uonf? ,wfwvefESit fh ;D vefu`e;f / *smreDyidk f &l;*if;u`e;f / zif;
aAma7mAka"m apwDawmf-uD;onf ESpfaygif;rsm;pGm vefydkif tm;vefu`ef;/ &k7Sydkif tDZ,fu`ef;/ 'J*D;u`ef;/
avrkd;'+fccH h7J ojzifh ,drf;,dkifusrnfok\d 7Sdvm7m/ 'yfcs pwefpumu`ef;ESihf aumhwvDemu`ef;wdk\onf xif7Sm;
tdN, d tpd;k 7u zavmf7ifh 60ô000 (aygif5ô000)tukef aomu`e;f rsm; jzpfonf?
tuscHI tif*sifeD,m AdkvfrSL;Aeftyftm; apwDawmf aAmvwpfyifv,fwiG ;f od\k jrpfrsm;pGmpD;0ifojzifh a7
xdef;odrf;a7;udk -uD;rSL;aqmif7u G fapcJhonf? ,ckvuf csKd rsm;pGm 0ifa7mufonfu wa-umif;/ yifv,frS xGuf
7Sd tif'ked D;7Sm;tpdk;7uvnf; tEkynmvuf7mrsm; ysuf aygufjzpfaom *7dwfA/hJ vpfwJAEhJ iS haf qmif;a7vuf-um;
pD;aysmufysufomG ;jcif; r7Sdap7ef qufvuf xdef;odrf; rsm;uvnf; a7wdrfI usOf;ajrmif;aoma-umifh w
vsuf 7Sdavonf? a-umif;/ tat;ydkif;ZkefwGif wnf7SdI a7rsm;onf a7
cdk;a7aiG\tjzpf cef;ajcmufroGm;jcif;a-umifh wa-umif;
aAmvwpfyifv,f? ?Oa7mywdu k f taemufajrmuf wd\ak -umifh aAmvwpfyifv,fa7onf qm;iefenf;onf?
zufwGif wnf7Sdaom aAmvwpfyifv,fonf ukef; yifv,fauG\twGi;f a7rsuEf mS jyif a7onf 1 7mcdik Ef e= ;f
wGif; yifv,f-uD;jzpfonf? ,if;onf Oa7mywdkuf rS ^ 7mcdik Ef e= ;f cef\omiefI a7euf7mrSa7onf 12 7mcdik f
ajrmufykid f;urf;&dk;wef;ESihf puef'Dae;AD;,ef;u`ef;qG,f E=e;f rS 16 7mcdik Ef e= ;f cef\om iefonf? ,if;od\k a7iefouf
wdk\ukd ydki;f jcm;xm;aom a7jyif-uD;vnf;jzpfonf? a7S; omr=a-umifh a7cJvG,o f jzifh aAmhoeD;,m;ESifh zif;vef
tcgu ,if;udk rJ,m;qlatADurf[lI›if;/ wcgw7H auG\onf aqmif;wGi;f wdik ;f a7cJjyif jzpfaeI/ aAmvwpf
ta7S\yifv,f[I l ›if; ac:a0:cJ-h uonf? aAmvwpfyif yifv,f tv,fydkif;Y a7cJpdkifrsm;jzifh jyGrf;aewwfjyD;
v,f. ajrmufzufwiG f qG'D ifEiS hf zif;vefEidk if /H ta7S\zuf v~i/f yifv,fxu G af yguf a7vuf-um;rsm;onf ydwfq\kd
wGif &k7SEkdifi/H awmifzufwGif *smreDESifh ydv k efEidk fiH/ t aewwfavonf? Edk0ifbmv/ 'DZifbmvrsm;wGif a7
aemufzufwGif 'def;rwfESifhqGD'ifEkdifiHwdk\ toD;oD;0ef; pcJI rwfv/ {jyv D txda7cJaewwfonf? arvavmuf
7Hvsu7f o dS nf? aAmvwpfyifv,fonf &k7ES idk if rH S tW wGif a7cJjcif; vHk;0 r7Sdawmhcs? a7wufa7usvnf;
vMdwo f rk]7mzufo\kd xGu7f m wckwnf;aom taemuf tenf;i,fom7So d nf?
zufa7a-umif;vrf;aygufjzpfonf? aAmvwpfyifv,furf;ay:Y udkyif[m;*if;/ pawmh
aAmvwpfyifv,fonf taemufawmifrS ta7S\ [krf;/[Jvqif;uD;/vDeif*7uf/ u&kef;pwwf/ 7D;*/ rJ
ajrmuftxd tvsm;rdkif 900 ausmfI tus,rf Smrl t r,f/ au;ePAwf/'ef;Zpf/*'dEsm;/ pwufwif/ uD; paom
usO;f qH;k 45 rdik cf ef\7u dS m tus,q f ;kH ae7mY 145 rdkicf ef\ xif7Sm;onfh qdyfurf;jrdK\rsm; 7Sdonfhteuf udkyif[m;
7Sdonf? ajrmufzuf7Sd aAmhoeD;,m;auG\/ ta7S\zuf7Sd *if;jrdK\onf t-uD;tus,q f k;H qdyu
f rf;jrdK\jzpfavonf?
zif;vefauG\EiS fh 7d*gauG\/ 'ef;Zpfyifv,fatmf tygt0if qGD'ifEkdifiHrS aAmvwpfyifv,fqdyfurf;jrdK\rsm; teuf
yifv,fatmfaygif;rsm;pGmudk xnfo h iG ;f v~if pkpak ygif;pwk awmifzufurf;rS jrdK\rsm;Yom aqmif;wGif;Y oab®m
7ef;rdkif 1^0ô000 cef\us,0f ef;7m uufpyseyf ifv,fcef\ rsm; qdkufuyfEdkifonf? zif;vefqdyfurf;jrdK\rsm;teuf
-uD;onf?(uufpysefyifv,f„&=?),if;onf a7wdrfI taemufawmifurf;ajc7Sd qdyfurf;jrdK\rsm;rSwyg; usefjrKd \
ysr;f r~jcif;tm;jzifh ay 180 cef\om eufonf? a*ghwa0g rsm;onf aqmif;7moDY 0ifxGufoGm;vmI r7atmif
u`e;f ESihf cyfvrS ;f vSr;f wGif aAmvwpfyifv,fonf teuf a7cJjyifrsm; jzpfaeavonf? *smrefqdyfurf;rsm;rSmrl
qH;k jzpfI ay 1ô380 cef\eufonf? yifv,furf;&kd;wef; tjrJwapr[kwb f J wcgw7Hom ydwq f k\daeavh7Sdonf?
onf rdik f 5ô000 cef\7n S o
f nf? ta7S\EiS hf awmifzufurf; 1324 ckEpS cf ef\u aAmvwpfyifv,fjyifonf a7tvGecf J

77
Adk\ô qlbwf csN7m Adk*dk;wm;jrdK\

oGm;7m *smreDESifh'def;rwfEdkifiHrS qGD'ifEkdifiHodk\ awmuf


av~muf oGm;vmEkid cf hoJ nf? 1658 ckEpS w f iG f qG'D ifb7k if
'©rcsm;onf ppfonfawmfrsm;ESiht f wl *smreDEidk fio H \dk
awmufav~muf ppfcsDEdkifonftxd a7cJjyif-uD; jzpfcJh
zl;avonf?
aAmvwpfyifv,frS ajrmufyifv,fo\kd xGu7f ef 'de;f
rwfa7vuf-um;rsm;omru ,wfwmwl;ajrmif;ESihf uD;
wl;ajrmif;vrf;wd\kvnf; 7Sad vonf? ,wfwmwl;ajrmif;
onf ,mhwaAm,DESifh pawmh[krf;jrdK\-um;7Sd qGD'if a7
tdik af 'oudk jzwfum azmufxm;jcif;jzpfI oab®mi,f
rsm;om 0ifxu G o
f mG ;vmEkid o
f nf? 1895 ckEpS u f zGiv hf pS f
cJah om uD;wl;ajrmif;rSmrl uD;jrdK\ESihf A7ifhpApfwjJ rdK\w\kdukd
qufo, G fI azmufxm;jyD;v~if yifv,fu;l oab®m-uD;
rsm; 0ifxGufoGm;vmEdkifonf?(uD;wl; ajrmif;„&=?)
aAmvwpfyifv,f ywf0ef;usi7f dS Ekdiif rH sm;rS opfEiS hf
opfxGufyPnf;/ om;a7/ oH/ ausmufrD;aoG; ponfw\dk
xGuaf vonf?
tdNd,EdkifiH vGwfajrmufa7;-udK;yrf;cJhol qlbwf csN7mAdk\
Adk\ôqlbwfcsN7m (c7pf 189^„1945)? ?qlbwf
csN7mAd\konf tdN, d trsdK;om;acgif;aqmif-uD; wOD;jzpf vdkifvwGif umvuWm;jrdK\aowGif;txdrf;trSwf
I yPnf;OPmuHkvk-H u, G 0f aom rdbrsm;rS zGm;jrifol jzpf ausmufwikd u f kd zsuq f ;D 7ef tm;xkwrf j= zifh tzrf;cH7onf?
onf? t*®vefjynf udrf;A7pfwUodkvw f Gif ynmoif Ad\o
k nf axmifrS wdww f qdwf xGuaf jy;jy;D v~if *smreDEidk if H
-um;jyD;aemuf/ tdik /f pD/ tufac: tdNd, y™dnmOfcH0ef odk\ oGm;a7mufI [pfwvmESifh awG\qkaH vonf? xdkrS
xrf;7mxl;udk qGwfc;l 77Scd Jhonf? odk\aomfvnf; rsKd ;cspf wzef *syefEdkifiHodk\ oGm;a7mufcJhonf? *syefEkdifiHwGif
pdwjf yif;xefvaS om Ad\konf tdik /f pD/tuf7mxl;udk jAdwo d ~ tdkif/ tif/ at ac: tdNd, trsdK;om;wyfrawmfudk
wd\k. oPmawmfcH u`eft-uD;pm;r~omjzpfonf[k cHrk if zGJ\pnf;jyD;aemuf/ *syefwyfrsm;ESifhtwl jrefrmEdkifiHodk\
ESpo f ufjcif; r7So d jzif/h xd7k mxl;udk 77Sjd y;D aemuf wESpt f a7muf7Sdvmonf? Adk\.7nf7G,fcsufrSm *syef. tul
-umwGif Ekwx f u G fvku
d af vonf? tnDjzifh tdN, d Edik if Hukd jAdwdo~wk\d vufatmufrS vGwf
,if;od\k 7mxl;rS Ekwx f u G jf yD;aemuf Ad\o
k nf trsKd ;om; ajrmufatmif -udK;yrf;7efjzpfonf? 1943 ckESpf atmuf
v=y7f Sm;r=rsm;wGif pwif0ifa7muf aqmif7Gufavonf? wdkbmv 21 7ufae\wGif vGwfvyfaom tdNd,EkdifiH
1926 ckEpS rf S 1929 ckEpS t f xd A*®vm;jynfe,f Oya'jyK ,m,Dtpdk;7tzG\Jacgif;aqmif jzpfvmonf?
aumifpt D zG\J0if wOD;jzpfI 192^ ckESpfwGif A*®vm;jynf *syefwdk\ ppfa7;&=H;edrI fh jrefrmEdik fiHrSqw
k fcGmoGm;-u
e,f trsKd ;om;uGe*f 7uftzG\J. OU}tjzpf a7G;aumuf 7aomtcg Adk\vnf; vdkufygoGm;7avonf? xdik f;EdkifiH
wifajr|mufjcif; cH7onf? odk\7mwGif ol. jyif;xefvS rS *syefEdkifiHodk\ tjyefvrf;c7D;Y av,mOfysH ysufus
aom Edik if aH 7;t,ltqrsm;a-umifh 1931 ckEpS w f iG f Ad\t
k m; ojzifh 1945 ckESpf -o*kwv f 19 7ufae\wiG f uG,v f eG f
uGef*7ufrS xkwyf ,fvu dk favonf? avonf?
Ad\konf ol.rdwaf qGrsm;ESit hf wl yl;aygif;I‘‘azm0yf’’
trnf7Sd trsdK;om; ae\pOfowif;pm wapmifudk OD;pD; Adk*dk;wm;jrdK\? ?Ad*k k;d wm;jrdK\onf awmiftar7duwkduf
xkwfa0cJhonf? 1939 ckESpfwGif tdNd,Edkifiv H Hk;qdkif7m 7Sd udvk ;Hk AD;,m;Edik if .
H jrdK\awmfjzpfI uGe'f eD mrm;um;e,f
trsdK;om;uGe*f 7uftzGJ\-uD;. OU}tjzpf wifajr|muf wGif wnf7o dS nf? yifv,fjyiftxufay 8ô600 ausmf
jcif;cH7onf? xdkaemuf jAdwdo~tpdk;7tm; tm+mzD tjrifw h iG fwnf7I Sd / tDauGwmrsO;f ajrmufzuf 4±36 Hom
qefa7;vkyfief;rsm; vkyfudkifcJh7m/ 1940 jynfhESpf Zl uGma0;onf? jrdK\. 3 zuf 3 wefwGif rdkif30 uGm

78
Adk*dk;wm;jrdK\ Adkvfpm;yJyif

vSrf;onftxd ajr-oZmxufoefaom vGifjyifjrifh-uD; ,Ofaus;r= tEkynmt7mwGiv f nf; Ad*k ;kd wm;jrdK\onf


wnf7SdI/ ta7S\zufwGifrS vm*Gg'gvkESifh rGefqm7dwf awmiftar7duwdkuf wwdu k fv;Hk wGif txif7Sm;qHk;jzpf
awmifxGwf-uD; 2cku rdk;ae7m/ Adk*dk;wm;jrdK\onf ESif; onf? xdka-umifh ‘awmiftar7duwkduf. tufoif;
zHk;onfh awmifxGwfrsm;. &=cif;jzifh tvGefvSyvsuf jrdK\’ [kyif ac:prSwfjyK-uonf? 15^2 ckESpfu wnf
7Sdonf? rufom;av;em;jrpf. jrpfvufwufrsm;jzpf axmifcJhaom trsdK;om;wUodkvfonf›if;/ 1604 ck
aom qefz7efpPudEk iS hf qefat*wfpwefjrpfw\ko d nf jrdK\ ESpu f wnfaxmifchaJ om qefAmwdkvkad rtrsKd ;om;aum
udk jzwfI pD;qif;vsuf7Sdonf? vdyo f nf›if;/ 1653 ckESpfu wnfaxmifchaJ om *suZf ;l
Ad*k ;kd wm;jrKd \ukd 1538 ckEpS w f iG f *Ge;f ovd;k [dar;edyaf o tpfaumvdyfonf›if;/ Oya'ynmY ausmf-um;aom
au;qom;qdo k u
l pwnfonf? pydeEf ikd if 7H dS ol.arG;7yf tjcm;wUodv k f 2ckonf›if; Ad*k ;dk wm;jrdK\. pmay tEk
jrdK\EiS hf cspAf uyfe,f. awmifzufjrKd \awmfjzpfaom Aum ynmESihf ,Ofaus;r=qikd 7f m taqmufttHrk sm;jzpfonf?
wmjrdK\trnf 2 ckukd aygif;I qefwmzD;aoAdk*k;d wm;[k xdkjyif 1823 ckESpfu wnfaxmifcJhaom trsdK;om;jy
ac:cJ7h mrS Adk*k;d wm;jrdK\[k wGifvmonf? Ad*k ;dk wm;jrdK\onf wkduf/ eQwf-unfah r~mfpif -uD;/ pm-unfyh d™uwfwdkuf/
tDauGwmESiehf ;D aomfvnf;/ awmifjrifah y:wGif wnf7daS e *Dwynmoifausmif; ponfwdk\vnf; txift7Sm; 7Sd
ojzifh 7moDOwkaumif;rGefaoma-umifh vlaepnfum; onf?
vm7m/ 1598 ckEpS w f iG f pydeu f vkd ekd jD zpfaom e,l;*7me'g jrKd \ay:wGif 167mpkEpS Ef iS 1hf ^7mpkEpS rf sm;u wnfaqmuf
e,f.bk7ifcH &H;k pdu k jf rKd \awmf jzpfvmonf? 1821 ckEpS w f iG f cJhaom bk7m;7Sdcdk;ausmif; paom a7S;a[mif;taqmuf
*7ef;udkvHk;AD;,m;e,f. jrdK\awmf jzpfvmjyD;aemuf/ ttHk-uD;rsm;ESifhtwl oRwtdrfawmf/ tpdk;7&Hk;/ vFwf
1831 ckEpS w f iG f aemif udv k ;kH AD;,m;oRwEkid if [ H k trnf awmf paom acwfrD taqmufttHk-uDaygif;rsm;pGm
wGifvmaom e,l;*7me'g oRwEdkifiHawmf jzpfvm udv k nf; awG\Eidk o f nf?
avonf? Adk*dk;wm;jrdK\. vlOD;a7onf 1959 ckESpf cef\rSef;
Ad*k ;kd wm;jrdK\onf jrpfurf;ay:wGiw f nf7aSd eojzifh a7 oef;acgifpm7if;t7 1ô180ô000 jzpfavonf?
a-umif;tquftoG,f vG,fulonf? xdkjyif rD;7xm;
vrf;rsm;vnf; wd;k wufazmufvyk v f su7f o dS jzifh ul;oef; Adkvfpm;iSuf ? ?pEdu
k if Su„f &=?
oGm;vma7; rcufcJvSacs? ypdzdwfurf;ajc7Sd aAGemAif
wl;tm; qdyu f rf;jrdK\txd rD;7xm;vrf; azmufvkyq f uf Adkvpf m;yJyif ? ? Adv k pf m;yJyifonf vD*rl ED ;kd pD;rsKd ;7if;/
oG,x f m;onf? ,cktcg Ad*k ;kd wm;jrdK\wiG f avqdyaf umif; yufyDvDtdkEGdKuf'D; rsdK;7if;cGJ. zmpDtdkvyf rsdK;pdwfwGif
wck aqmufvkyfjyD; jzpf7m/ udkvHk;AD;,m;EkdifiHwGif;7Sd yg0ifaom yJyifrsdK;jzpfonf? ,if;udk &kQaA' tvdk
jrdK\-uD;wdki;f odk\ ae\pOf av,mOftquftoG,f 7Sdonf? tm;jzifh zmpDtdkvyf Amv*g7pf[k ac:onf?
u,f7pfAsef yifv,furf;ajcay:7Sd zm7efuD;,m;jrdK\ok\d Adkvpf m;yJyifukd tar7duwdu k f tv,fyikd ;f ESiahf wmif
Adk*dk;wm;jrdK\rS uke;f vrf;c7D;jzifhoGm;aomf ^„21 7uf-um tar7duwku d f7Sd wdki;f 7if;om;wd\ku yXrOD;qH;k pdkufysdK;
aomfvnf; ,if;jrKd \ 2jrdK\ ava-umif; tquftoG,f7jdS y;D cJhonf? 16 7mpkESpfwGif jAdwdefEdkifiHYvnf; pdkufysdK;cJh
jzpfojzifh ava-umif;jzifh 2 em7DESifh a7mufEkdifonf? onf? tdN, d Edik if w
H iG f pwifaygufa7mufaom tyifjzpf
xdka-umifh Adk*dk;wm;jrdK\onf udkvHk;AD;,m;Ekdiif H. a7mif; onf[k tqd7k daS omfvnf;/ t,fvzke;f a'uGe'f k;d qdo k lu
0,fazmufum;a7;/ pD;yGm;a7;/ EkdifiaH 7;/ pmay,Ofaus; Adkvpf m;yJyifonf awmiftar7duwdu k fwGif rlvayguf
r=ESifh tEkynm A[dktcsuftcsm jrdK\-uD; jzpfonf? t a7mufaom tyifjzpfonf[k azmfjyxm;onf? Adkvf
xnftvdy/f Advwfajr/ a7arF;/ AD,m/ o-um;/ okwf pm;yJaph[k xifrSwf7aom taphESifh tar7duefEdkifiH
aq;/ *sKH r=e\f/ rD;jcpfEiS hf acsmuvuf/ om;a7xnfyPnf; ayguf tjcm;yJaphrsm;udk ckESpfoU7mZf taotcsm
ponf xkwfvkyfaom puf&k-H uD;rsm;7So d nf? 0ef;usif7Sd razmfjyEkdifonfh tcsdefuwnf;u wnfaqmufcJhaom
vGifjyifa'owGif od;k EGm; wd7>mefrsm; arG;jrLI tcsdK\ yD;&l;AD;,ef; oif;csKid f;*lrsm;wGif awG\7onf?
ae7mwGif *sHK/ rka,m/ opfawmfoD;/ yef;oD;/ rufro Hk D; yifaxmifrsdK;/ yifEG,frsdK;[lI Adkvfpm;yJyif 2rsdK;7Sd
rsm;udk pdu k fysdK;-uonf? ,if;xGuu f kefrsm;udk Edik fiHjcm; onf? ESppf Of pdkuyf sdK;7aom tyifrsdK; jzpfonf? t&dki;f
od\k tajrmuftjrm; wifyk\donf? aygufonfh Adv k pf m;yJyif[I l rnfonfah 'owGirf ~ rawG\

79
Adkvfpm;yJyif Adkvwmôaumifht,fvufZjNdK

7acs? 7GufjrFm 3 7Gufyg7So d nfh 7Gufaygif;rsm;rSm c`eI f wufvsuf toD;oD;onf? 7Sr;f jynfe,fwiG f rd;k 7GmpwGif
t7Guftem;wGif acG;oGm;pdyf ryg7Sdacs? tyGifhrsm;rSm pdkufonf? rdk;ukefv~if rpdkufawmhacs? odk\aomf prf;a7
tjzLa7mif/ od\kr[kwf 0g-uef\-uef\a7mifjzpfonf? c7rf; 7onfha'owGif a7ay;oGif;I pdu k fysKd ;ojzifh wESpfywf
a7mifoef;onfh tyGirhf sm;vnf; 7Sdao;onf? t7G,t f m; vH;k Adv
k pf m;yJukd pm;oH;k 7onf? jrefrmEkid if w
H iG rf l aqmif;
jzifh tvsm;vufr0ufcef\7Sdonf? tyGifhwGif 0wfqHzdk 7moDESihf aEGrul;rDpyf-um;wGif pdu k fysKd ;onf? odk\7mwGif
10 ck 7Sdonfhteuf 9 ckrSm wom;wnf; aygif;pyfae yljyif;aom 7moDa7mufv~if yifE, G frsdK; Adkvfpm;yJyifudk
jyD;v~if usef 1 ckrSm oufoufvGwfvsuf7Sdonf? rpdkuaf wmhacs?
Adkvfpm;yJoD;onf ESpfajrmif;uGJ oD;awmifhrsdK; jzpfI
a,bk,stm;jzifh tvsm; 6 vufrcef\ 7Snfaomf S f?
AdkvfwJiu ?iSuo
f cl ;kd „ &=?
vnf;/ 6 vufrxuf7Snfaom oD;awmifhrsm;udkvnf;
awG\7onf? oD;awmifhwGif taphrsm;yg7Sdonf? taph AdkeywfôeydkvD,ef ? ?eydv
k ,
D ef bk7ifrsm;„&=?
rsm;. ta7mifrSm tjzL/ tndK/ odk\r[kwf eDusifusif
a7mifjzpfonf? tjyma7mifrS teufa7mifxd ta7mif Adkem avm? ? avmôtef'&l; Adkem„&=?
trsKd ;rsKd ; uGJjym;vsuf 7Sdonfudkvnf; awG\7ao;onf?
Adkvfpm;yJudk jyifopfyJ/ yJykawmifh [lIvnf; ac: Adkvwmôaumift h ,fvufZjNdK (c7pf1^45 „ 182^)
onf? jyifopfy[ J k ac:qdkaomfvnf; jyifopfEkid if rH S vm ? ?†wmvsHvlrsdK; &lyaA'ynm7Sif aumifht,f
aomyJrsdK; r[kwaf y? tar7duefjynfaxmifp/k uae'g/ vufZjNdKAdkvwmonf v~ypf pfynm vufawG\7mS azGavh
*7dwfjAdwde/f Oa7mywdkuaf jrmufydki;f / tdN, d / jrefrm p vmolw\w kd iG f a7S\aqmifyCk Kd v-f uD; wOD;jzpfonf? Adv k wm
aomEkdifirH sm;wGif pdkufysdK;onfhtyifjzpfonf? vGifjyif tm; *k+fjyKaomtm;jzifh v~yfppfzdtm;,lepfudk Adk\[k
ajrjyef\rsm;rSmxuf ukef;ajrjrifhrsm;wGif ydkrdkoefpGrf; rSnafh c:xm;-uonf?
onf? jrefrmEdik if H ajrnDt7yfa'owGif -o*kwv f v,frS Adv
k wmudk †wvDEikd fiH udk;rdk;jrdK\Y 1^45 ckESpf az
atmufwdkbmvxd pdkufysdK;Edkifonf? ukef;jrifht7yfa' azmf0g7D 18 7ufae\wiG f *k+o f a77Sd rdbwd\rk S zGm;jrifonf?
orsm;wGirf l {jyDvrS ZGefvtxd pdu k yf sdK;-u.? Adkvpf m; 1^69 ckEpS fEiS hf 1^^1 ckEpS rf sm;wGif v~yfppfqkid 7f m puf
yJyifonf tvif;udk -udKufaomfvnf;/ aeyludkrl rESpf opfwckta-umif; pmwrf; 2apmifa7;om; xkwfa0
oufay? uGif;jyif/ v[mjyif ponfwdk\wGif pdkufysdK; onfwiG f emrnf-uD;vmonf? 1^^4 ckEpS w f iG f ud;k rd;k jrdK\
jcif;xuf opfyiftumtuG,7f adS om O,smOfyef;jcHrsm;Y awmf0ifausmif;wGif &lyaA'ygarmQjzpfvmI/ 1^^9
pdkufoifhayonf? od\k7mwGif avmif;7dyu f sonfh ae7mY ckwGif yg;AD;,m;wUodkvfY obm0,xmblwynm
um; aumif;pGm7Sifoefjcif; r7Sdacs? rmuspaf om ajrrsdK; (&lyaA') ygarmQ tjzpf ajymif;a7F\cef\tyfjcif; cH7
Y Adv k fpm;yJudk pdu k fIr7acs? rdk;rukefrpD u dk fv~if ajrmif; onf? olonf 1^^^ ckEpS u f yif tDvufx&dak zm7yfac:
azmfI pdkuf7onf? pdkpGwfaom7moDwGif a7rvdkaomf v~ypf pf"mwfvkyf ud7, d mESihf tDvufx&dpk ukyaf c: v~yf
vnf;/ajcmufaoG\aom7moDwGif ajrmif;udkwywfw-udrf ppfjywdk\ukd wDxGifcJh7mrStp v~yfppfynm avmuwGif
a7oGi;f ay;jcif;/ od\kr[kwf ae\pOf a7yufzse;f ay;jcif; p xif7Sm;aom wdk;wufr=rsm; jzpfcJhavonf? Adkvwm
onfwdk\udk jyKvkyfay;7onf? pdkufysdK;pOfwGif ajrudk onf a7aowGif jzpfay:vmaom AvHpk rD sm;udk avhvm
ruspfap7ef r-umr-um wl;qGI aygif;jrufrsm;udk jcif;jzifh "mwfaiG\rsm;ta-umif; tzdk;weftcsuftvuf
oifay;edkifu omIaumif;.? taphcsonfhtcg 6 rsm;udk 7SmazGawG\7SdcJhonf? v~yfppfyPwdk/ ,l'DtdkrDwm/
vufrpDjcm;I ajrwGif teufwvufrcef\jrKyfatmif v~yfppfuGef'if;qm; ponfwdk\onf Adkvwm. wD
taphcsoifhonf? Adkvfpm;yJyif wwef;ESifh wwef;udk xGifr=rsm; jzpfonf? 1800 jynfhESpfwGif Adk\vwdwfydkif;
waycGcJ ef\ jcm;ap7rnf? ac: v~yfppfAufx7Dtk;d udk wDxGijf yKvkyfvu dk f7m txl;
yifEG,rf sdK;jzpfaom Adkvfpm;yJudk arjrdK\yJoD;awmifh/ yif emrnf-u;D vmonf? 1^49 ckEpS w f iG f ol. uGe'f if;
odk\r[kwf Adkvfpm;yJ wdkiaf xmifrsdK;[k ac:onf? tyif qm; ta-umif;pmwrf;twGuf vef'efjrdK\ awmf0ift
EG,w f ufap7ef pifrxd;k 7bJ 0g;vuf/ od\kr[kwf 0g;wdik f oif;-u;D rS aumhyvD,efwq H yd u
f kd cs;D jri| chf o
hJ nf? Adv k wm
ponfudk axmifay;7onf? tyifrmS vlw7yfcef\ EG,f wDxGifaom v~yfppfud7d,mrsm;ta-umif;udk jyifopf

80
Adkvwmôaumifht,fvufZjNdK AdkvpfAm;ôqdkifrGef

bk7ifeydv k D,ef -um;odaomtcg/ 1801 ckESpfwGif Adv k vlwef;pm;avmurS -u, G 0f csr;f omolrsm; jzpf-uonf?
wmtm; yg7pfjrdK\ok\dvma7mufI ol. wDxiG fr=rsm; t pydefEikd fiH r'7pfjrdK\awmfo\dk Oya'ynm oGm;a7muf oif
a-umif; a[majymap7m txl;yiftm;7ojzihf a7FwHqyd f ,ljyD;aemuf/ Oa7mywcGif vSnfhvnf oGm;vmcJhonf?
csD;jri| ohf nf? od\kjzifh Adv
k wmonf vD*se;f „atmh„atmfem Advk pfAm;onf u7uyfjrdK\Y 1801 ckEpS rf S 1804ckEpS f
bGJ\wHqdyfESifh tdkif,ef;ua7mif; bGJ\wHqdyfudk 77Sd&Hkru txd jyefIaexdik o f nf? ZeD;jzpfol uG,fveG af omtcg/
aumifhbGJ\ukyd g tyfEiS ;f jcif;cH7onf? Oa7myod\k wzefjyefomG ;onf? xdktacgufwiG f a7mrjrdK\
Advk wmonf 1804 ckEpS fwiG f vkyfief;rS tem;,lchJ od\k a7mufcphJ Ofu Adv k pfAm;onf rdrZd mwd wdik ;f jynftm;
onf? 182^ ckESpf rwfv 5 7ufae\wGifudk;rdk;jrdK\Yyif vufatmufcHb0rS u,fwif7ef o³d}mefcschaJ vonf?
uG,fveG favonf? rsdK;&dk;*k+fodQmtvdkufqdkaomf/ AdkvpfAm;onf pydef
tpdk;7zufawmfom;jzpf7efom ta-umif;7Sdaomfvnf;
AdkvpfAm;ôqkdirf eG f (c7pf 1^83 1830) ? ? qdik rf eG *f kd ol.xufoefaom rsdK;cspfpw d fa-umifh tkycf sKyfol pydef
vpfAm;onf awmiftar7duwdkuf rsdK;cspfykCdKvf/ ppf tpdk;7tm;yif acgif;aqmif awmfvSefol jzpfavonf?
Adv
k cf sKy-f u;D ESihf Edik if jH yK okcrdef jzpfonf? awmiftar7du 1810ckESpf awmfvSeyf keu f efr= rjzpfyGm;rDuav;wGif ol
EkdifiHrsm;udk pydeftpdk;7 vufatmufrS vGwfajrmufap onf AifeDZGD;vm;odk\ jyefoGm;onf? OD;pGmY rsdK;cspfol
7ef -udK;pm;aqmif7u G of l jzpfojzifh ol\tm; ‘‘u,fwif ykefrsm; ta7;&H=;edrfhoGm;aomfvnf; AdkvpfAm;onf r
ol’’ [k ac:a0:-uonf? ‘‘awmiftar7du a*smh0g7Sif avsmhaomZGJoWdjzifh tcGifhaumif;,lvsuf qufvuf
wef’’ [kvnf; wifpm;ac:a0:-uonf? (0g7Sefwefô -upH nfcahJ vonf? 1819 ckEpS w f iG f AifeZD ;DG vm;rS tef;'D;
a*smh „&=?) awmifudkausmfI e,l;*7me'gjynfe,fzufodk\ atmif
Adv
k pfAm;udk xdkpOfu pydeu f v
dk edk jD zpfaeaom AifeZD ;GD jrifpGm csDwufEkdifcJhonf? xdkaemuf e,l;*7me'gESifh
vm;jynf u7uyfjrKd \wGif 1^83 ckESpf Zlvidk v f 27ufae\ AifeDZGD;vm; 2 jynfaxmifudk yl;aygif;I udkvHk;AD;,m;
wGif zGm;jrifonf? Adv k pfAm;.rdbrsm;onf tkycf sKyaf 7; jynfaxmifpkEkdifiHtjzpf zGJ\pnf;vdkufonf? ,if;jynf
axmifpkwGif Adv k pfAm;tm; oRw wifajr|muf-uonf?
Advk pfAm;onf udv k k;H AD;,m;jynfaxmifprk S pydew f \dkukd
armif;xkwfjyD;aemuf/ tufuGma'gESifh yD;&l;jynfrsm;
wGif jzpfyGm;aeaom awmfvSefa7;udk oGm;a7muf ulnD
onf? odk\aomf tufuGma'g rsdK;cspfacgif;aqmifwdk\ESifh
Adv
k pfAm;onf aphpyfr7ojzif/h yD;&l;jynfuo kd m 0ifa7muf
tultnDay;onf? Adv k pfAm;tm; yD;&l;vlxku tm+m
7Sifwifajr|mufI pydeftyk fcsKyfr=udk wGe;f vSe7f m/ r-umrD
yD;&l;jynfonf pydev f ufatmufrS vGwaf jrmufomG ;onf?
Adv
k pfAm;vnf; yD;&l;Ekid if . H tm+m7Sit f jzpfrS Ekwx f u G f
vdu k o f nf? 1825 ckEpS w f iG f yD;&l;awmifyidk ;f jynfe,frsm;
onf oD;jcm;Edik fix H al xmifI Adv k pfAm;tm; *k+fjyKaom
tm;jzifh AdkvpfAD;,m;EkdifiH[k rSnfhac:onf? øAdkvpfAD;
,m;Edkifi„H &=?) AdkvpfAm;ud, k w f kdifyif AdkvpfAD;,m;Ekdif
iHtwGuf zG\Jpnf;tkycf sKyyf kH tajccHOya' a7;qGJay;av
onf? 1825 ckEpS w f Gif yem;rm;jrdK\Y usi;f yaom tar7d
uwdkufrsm;7Sd oRwEkid if Hrsm;. yxrqHk; uGefz7ifw h iG f
tar7duEdkiif Haygif;csKyf tzGJ\-uD;zGJ\7ef pDpOfonf? odk\7m
wGif ratmifjrifacs? 1826 ckEpS Ef iS hf 1828 ckEpS rf sm;wGif
AdkvpfAD;,m;EdkifiH vGwfvyfa7;udk a&S\aqmif7,lay;cJhol AdkvpfAm;onf udkvHk;AD;,m;jynfaxmifpk oRw tjzpf
qdkifrGefAdkvpfAm; jyefvnf ta7G;cH7onf? od\k7mwGif 7DywfAvpfuefygwD

81
AdkvpfAm;ôqdkifrGef AdkvpfAD;,m;EdkifiH

0ifw\dku Adv k pfAm;onf awmiftar7duEkdiif rH sm;udk tif tpifoHk;pGJvdkufjyD; jzpfojzifh qif;7JndK| ;i,fpGm aexdkif
ydki,f mzGJ\I tm+m7Sio f zG,f tjrJwrf;tkyfpk;d 7efvdkvm; 7onf?
ol[kpGyfpGJum ol\tm;vkyf-uH7efyif -uHpnf-uonf? 1830 jynfhESpf 'DZifbmv 10 7ufae\wiG f awmif
,if;odk\jzifh oludk,fwkdif vGwfvyfa7; 7,lay;cJhaom tar7duEkdifiHrsm;. u,fwifol-uD; qdkifrGefAdkvpfAm;
awmiftar7du EdkifirH sm; wpfvHk;wpfpnf;wnf; nDnD onf udv k ;kH AD;,m;Ekid if H qefwmrmwmjrdK\teD;wGif uG,f
nGwfnGwf jynfaxmifpkzGJ\pnf;7ef AdkvpfAm;.t-uH vGeo
f nf?
onf ysujf ym;7onf? 1829 ckEpS w f iG f AifeZD ;DG vm;jynf Adv
k pfAm;. *k+o f wif;onf touf7iS fpOfuxuf
onf udv k k;H AD;,m;jynfaxmifprk S cGJxuG fvkud af omtcg uG,fvGefaomtcgrS ydkrdkausmf-um;cJhonf? awmift
Advk pfAm;onf oRw7mxl;rS EkwfxGufvu dk 7f I udkv;Hk ar7duwku d Ef iS hf tar7duefjynfaxmifp7k Sd jrdK\-uD; jrdK\i,f
AD;,m;EkdifiH umw*sD;em;jrdK\ok\d oGm;a7mufum tem;,l tcsdK\udkyif AdkvpfAm;. trnfudk *k+fjyKaomtm;jzifh
aecJah vonf? AdkvpfAm;onf ol. pnf;pdrOf Pmrsm;udk rSnfhac:jcif;/ AifeDZGD;vm; Ekid fiHok;H '*®g;udk Adv
k pfAm;[k
awmiftar7duEkdifiHrsm; vGwfvyfa7;twGuf tukef trnfay;jcif; ponfjzifh ol\tm; *k+jf yKcJ-h uavonf?

¿»¿ú³·º¶½²ºÛÍ·¯
¸º åÜ ÛÍ·åº ¬¶§Õ¼ ·ºú¼¿Í »¿±³Û¼·µ º·Ø
ukef;acgifacgifY wnf7Sdaom EdkifiHjzpfI awmiftar7du oRwEdkifiHrsm;teuf vlodenf;vSaomEdkifiHjzpfavonf?
odk\aomf xdkEdkifiHta-umif;udk avhvm-unfhonfhtcg/ aea7mifjcnfESifhqD;ESif;uJhodk\ qef\usifbufrsm; tjydKif7Sdae
onfh pdwf0ifpm;zG,f EkdifiHjzpfa-umif; awG\7ayrnf?
AdkvpfAD;,m;EdkifiH? ?awmiftar7duwdkuf. yVr Adv
k pfAD;,m; Ekdiif Honf vloal exdkif7m uBmh ukef;
tus,f0ef;qHk;EdkifiHjzpfaom AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf ajrtjrifhqk;H a'owckjzpfonf? tef;'D;awmifwef;-uD;
obm0wGif;xGufyPnf;wdk\jzifh t-uG,f0qHk;aomEdkifiH onf Adv k pfAD;,m;Edkiif H taemufzufrS ta7S\awmifzuf
wEdkifiHvnf;jzpfonf? xdkjyif awmiftar7duwdu k w f iG f odk\ wef;qif;wnf7Sdaeonf? tef;'D;awmifwef;onf
yifv,fESifh qufpyfjcif;r7Sdaom ukef;wGi;f ydki;f EdkifiH 2 Adv
k pfA;D ,m;Ekid if w
H iG ;f Y aumf'v D m;7m;atmhqD'ifw,fEiS hf
EdkifiH7Sdonfhteuf AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf wEdkifiHjzpf aumf'v D m;7m;7D,[ J al om rsO;f jydKiaf wmifwef; 2 oG,t f
onf? ajrmufzufwiG f A7mZD;Edik if /H ta7S\zufwGif A7mZD; jzpf jzmqif;vmonf? ta7S\zuf7Sd aumf'Dvm;7m;7D,J
ESifh yg;7a*G;EdkifiH/ awmifzufwGif tm*sifwD;em;EdkifiH/ awmifwef;onf taemufzuf7Sd csDvED kid if EH iS hf e,fedrdwf
taemufzufwGif csDvDEiS yfh D;&l;Edik fiHwk\dESihf e,ferd dwf pyf ozG,f wnf7daS eaom aumf'Dvm;7m; atmhqD'ifw,f
vsuf7o dS nf? ,if;Edkifiu H kd awmiftar7duwku d f rsKd ;cspf awmifwef;ESifh rdkif 80 cef\a0;onf? AdkvpfAD;,m;Edik if H
ykCdKvf-uD; qdkifrGefAdkvpfAm;tm; *k+fjyKaomtm;jzifh Adk ukd ajrrsuEf SmoGijf yift7 oHk;ydki;f cGjJ cm;Edkio f nf? aumf'D
vpfAD;,m;EdkifiH[k ac:wGifcJhonf?(AdkvpfAm;ô qdkif vm;7m;awmifwef; 2 ck-um;7Sd atmfvwDyvmEdkukef;
rGe„f &=?) 1825 ckESpfrSpI AdkvpfAD;,m; oRwEdkifiH jrif/h ta7S\aumf'v D m;7m;awmifwef; ta7S\zuf7dS ,Ge*f wf
jzpfvmcJo h nf? a'oESifh tDvmaemhac: awmifykid f;ajredrhv f Gif jyifa'o
d pfA;D ,m;Edik if Honf rlvu pwk7ef;rdik f 900ô000
Akv wd\jk zpfonf? atmfvwDyvmEdu k ek ;f jrifhonf ay 11ô500
cef\us,0f ef;I ypdzw d f ork]7murf;ajctxda7mufaomf rS 15ô000 txdjrifo h nf? ,if;onf Adv k pfA;D ,m;Edik fiH
vnf;/ 19 7mpkEiS hf 20 7mpkEpS f tpavmufu tdref ;D csi;f tus,t f 0ef;. 16 7mcdik Ef e= ;f r~om 7Sad omfvnf; wEdik if H
5 Edik if EH iS hf t-udr-f udrf ppfjzpfch7J mrS a'oaygif;rsm;pGmudk vH;k 7Sd vlO;D a7. ^5 7mcdik Ef e= ;f wd\k rSw D if;aexdik 7f m vlae
vufvw F v kd 7f 7m/ ,cktcg pkpak ygif; 424ô162 pwk
f u pdyfaom tydkif;jzpfonf? tzdk;wef oWKwGif;rsm;jzifh
7ef;rdik fom 7Sad wmhojzifh jrefrmEkdifiHxuf wqcGJausmf -uG,0f aom a'ojzpfonf? oHjzLrsm;pGm xGufonf?
us,f0ef;onf? 1884 ckESpw f Gif csDvDEkid if HEiS fh ppfjzpfjyD; ,Gef*wfa'oonf AdkvpfAD;,m;EdkifiH tus,ft0ef;.
onfhaemuf yifv,furf;&dk;wef;a'oudkvnf; vuf 14 7mcdkifE=ef;7SdI tDavmaemh ajredrfhvGifjyifa'orSmrl
vFwcf 7hJ ojzifh ukef;wGi;f Edik if H jzpfch7J onf? ^0 7mcdik Ef e= ;f us,0f ef;onf? ,Ge*f wfa'owGif jrpf0rS ;f

82
AdkvpfAD;,m;EdkifiH

i,frsm;/ apmufrwfaom awmifapmif;rsm;ESifh nGef Ekid if EH iS hf yD;&l;Edik if H 2 Edik if u


H dk cGI wnfaeonf? yifv,f
acsmufrsm; 7Sdaomfvnf; 7moDOwkaumif;rGefI a7 a7rsufESmjyif txuf 12ô645 ay jrifhI pwk7ef;rdkif
aumif;rGefpGm7aoma-umifh EdkifiHwGif; v,f,mpdkufysdK; 3ô200 us,f0ef;onf? wzufurf;rS wzufurf;odk\
a7; xGef;um;7m t"dutydkif;jzpfonf? txl;ojzifh oab®m-uD;rsm; ckwfarmif;oGm;vmEdkifonf? xdktdkifxJ
AdkvpfAD;,m;EdkifiH. -uufaygifap; txGufqHk;tydkif; 7Sd a7rSm tvGeaf t;jraomfvnf; rnfonft h cgr~ a7rcJ
vnf; jzpfonf? tif'D;,ef;vlrsdK;wdk\ trsm;tm;jzifh acs? atmfvwDyvmEdkukef;jrifhay:Y ydktdk;ydkac: qm;
aexdik af vonf? tDvmaemh ajredrv hf iG jf yif a'oYrl vlae ieftkid -f uD;7S7d m/ wDwu D mumtdkicf ef\yif us,f0ef;onf?
uso J nf? tcsKd \ae7mwGif rd;k rsm;I opfawmxlxyfjy;D v~if tdkif-uD; 2 ckonf a'pm*Gga';&dk;jrpfjzifh qufvsuf7Sd
tcsdK\ae7mY rdk;yg;I u`/J EGm; arG;jrLEdkif&Hk jrufcif;rsm; avonf?
om 7So d nf? Adv
k pfA;D ,m;Ekid if o H nf awmif,OfpeG ;f wef;. ajrmuf
Adv
k pfA;D ,m;Edkifiw
H Gif -uD;us,x f if7mS ;aomjrpf-uD; zufwGif vHk;vHk;usa7mufae7m/ tylykid ;f ZkefEkid fiyH if jzpf
rsm; r7Sdaomfvnf;/ jrpfacsmif;rsm;tm;jzifh ul;oef; onf? od\ak omfvnf; tat;qH;k rS tylq;kH txd 7moDOwk
oGm;vmEdik o f nfh c7D;vrf;rSm rdkifaygif; 5ô580 cef\7d. S ? trsdK;rsdK;7Sdonf? ukef;jrifha'owGif at;I ajredrfhvGif
,Gef*wfa'owGif tRZkefjrpf-uD;. jrpfvufwufrsm; jyifa'owGif ylaEG;I xdkif;rd=if;onf? atmfvwDyvmEdk
jzpfom rmrdk;a7;/ *Ggyl7J/ aAeD/ rJ'7ma''Datmhpaom ukef;jrifha'owGif tylcsdeyf srf;r~jcif; zm7if[dkuf 50'D*
jrpfrsm;wGif a7rsm;onft h cg oab®mi,frsm;jzifh ul;oef; 7D7I Sd aEGESifh aqmif;tylcsed f ruGmvSacs? wEdkifiv H Hk;.
oGm;vmEdik o f nf? xdka'orS xGufaom -uufaygifap; ysrf;r~tylcsed o f nf zm7if[ku d f ^^ 'D*7Djzpfonf? Adkvpf
rsm;udk jrpfa-umif;rsm;jzifh tRZkefjrpfodk\ ta7muf AD;,m; ajrmufydkif;onf awmifydkif;xuf rdk;rsm;onf?
ydk\I EdkifiHjcm;od\k wifydk\a7mif;cs-uonf? uBmay:wGif ajrmufydki;f wGif rdk;a7csdef vufr 40 rS 80 txd 7GmI
tjrihfq;kH aom wDwDumum tdik -f uD;onf AdkvpfAD;,m; awmifydkif;wGif vufr 20 rS 40 txd7Gmonf?
1959 ckEpS f cef\reS ;f ajc oef;acgifpm7if;t7 Adv k pfA;D
,m;Ekdiif H. vlOD;a7onf 3ô349ô000 cef\jzpfI tif'D;
,ef;vlrsdK; w0ufausmf yg0ifonf? vljzLrsdK;157mcdkif
E=ef;cef\om7SdI tif'D;,ef;ESifh vljzLujym; rufpwDZdk
vlrsKd ;um; 357mcdik Ef e= ;f 7So d nf? atmfvwDyvmEdu k ek ;f jrifh
a'owGif vlaepdyI f tDvmaemh ajredrv hf iG jf yifa'owGif
vlaeenf;onf? vljzLrsm;ESifhtpdk;7ydkif;u pydefbmom
pum;udk ajymqdkaomfvnf;/ tif'D;,ef;vlrsdK;wdk\url
,if;wdk\. a7S;a[mif;bmompum;jzpfaom trm;7m;
ESifh auGcsLtm; bmompum;udkom ajymqdkI bdk;pOf
abmifqufrS "avhxHk;pHwdk\udkom vdkufem aexdkif-u
onfukd awG\7onf? tif';D ,ef;vlrsKd ;wdk\onf rdrdwk\d.
pm;0wfaer= zlvaHk 7;om *7kpu kd fI Ekdiif aH 7;/ uBmha7;7m
ponfw\kYd pdwv f nf; r0ifpm;/ yg0ifpu G zf ufjcif;vnf;
vH;k 0rjyKacs? Adv k pfA;D ,m;Edik if w H iG f tpd;k 7 todtrSwjf yK
t,l0g'onf a7mruufovpf c7pf,mef*+ kd ;f jzpfonf?
odk\7mwGif vlwdki;f vGwv f yfpmG udk;uG,fEkdifcGih7f do S nf?
Advk pfA;D ,m;Ekid if o H nf wGi;f xGufoWKrsm;jzifh -uG,f
0aomEdkifiHjzpfonf? a7S;tcgu aiGtrsm;qHk; xGufcJh
aomfvnf;/ ,cktcg oHjzLwGif;rsm; awG\7Sdojzifh aiG
onf 'kw, d txGurf sm;qH;k oWKjzpfI oHjzLu yxrpGJ
AdkvpfAD;,m;EdkifiH wnfae7mjy ajryHk onf? uBmay:wGif oHjzL 'kwd,trsm;qHk; xGufaom

83
AdkvpfAD;,m;EdkifiH

AdkvpfAD;,m;wdkif;7if;om;wdk\ a7S;a[mif;"avhxHk;pHt7 usif;yonfh yGJawmfwckwGif oDqdkwD;r=wfae-upOf

Edik if jH zpfonf? tef;qD;,m;/ ydw k ;kd qD;/ td&k ;l &d;k ESihf vmyuf wGif AdkvpfAD;,m;Edkiif YH rD;7xm;vrf; rdkiaf ygif; 1ô491
e,fw0du k fwGif oHjzLtrsm;qHk;xGuo f nf? tjcm; xif r~77dS m 1ô12^ rdik cf ef\rmS ykCvduuk$+Drsm;.vufxw J iG f
7Sm;aom oWKrsm;rSm 0l;z7rf/ caemufpdrf;/ cJ/ oGyf/ 7Sdonf? xif7Sm;aomrD;7xm;vrf;-uD;rsm;rSm vmyuf
a-u;eD/ a7FESifh -uGyfwdk\jzpfonf? AdkvpfAD;,m;EdkifiH. jrdK\rS tef;'D;awmifudkausmfI csDvDEdkifiH tm;7D;um;jrdK\
t"du pD;yGm;a7;vkyif ef;onf oWKwiG ;f vkyif ef;jzpfonf? txd›if;/ vmyufjrKd \rS wDwu D mumtdik af y:7Sd *GguDjrdK\ok\/d
Edik if xH u G uf ek w
f efz;kd . 95 7mcdik Ef e= ;f udk oWKrsm; a7mif; ,if;rSu;l wd\koab®mjzifh yD;7l;Edik if zH ufurf;7Sd ylEjkd rdK\o\kjd zwf
jcif;jzifh 77Sdonf? a7eHvnf; tenf;i,f awG\xm;jyD; um xdkrw S qifh yD;7l;urf;ajc7Sd armfvif;'dk;jrdK\txd›if;/
jzpf7m/ aemufxyfI tajrmuftjrm; awG\z, G 7f oSd nf[k vmyufjrdK\rS awmifzufodk\ tdk7;l 7dk;/ ylvum,dk; paom
cef\reS ;f -uonf? jrdK\rsm;udkjzwfum csv D DEikd if Hurf;ajc7Sd tefwzdk *ufpwm;
Adv k pfA;D ,m;Edik if H vlO;D a7 3 yHk 2yHck ef\onf v,f,m jrdK\ok\d ›if; qufoG,fxm;onfh vrf;rsm;jzpfonf? armf
pdu
k yf sdK;vkyu f ikd -f uaomfvnf;/ wEdik if v H ;Hk . 2 7mcdik Ef e= ;f awmfum;vrf;rSmrl tpkpk rdkifaygif; 6ô000 cef\7o Sd nf?
r~om ajrwGio f m pdkufysdK;vkyfuidk -f uonf? t"du pdu k f vrf;rsm;rSm wdk;wufaumif;rGefvmonf[lI r7Sdaomf
ysdK;a7; xGufukefrsm;rSm uau;tdk;/ o-um;/ ajymif;/ vnf; Owkra7G; oGm;vmEdkifaomvrf;rsm; jzpfonf?
rka,m/ tmvl;/ umzD/ -uufaygifap;wdk\ jzpfonf? ,cktcg ava-umif;c7D; ay:aygufvm7m AdkvpfAD;
AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf awmiftar7duwdu k fwiG f -uuf ,m;EkdifiHonf uBmt7yf7yfESifh tquftoG,f ydkrdk
aygifap; 'kwd,trsm;qHk; xGufaomEdkifiHjzpfonf? vG,u f vl mavonf?
awmifydkif;vGifjyifwGif u`J EGm; arG;jrLojzifh om;a7 AdkvpfAD;,m;Edik fiHwiG f jrdK\awmf 2 ck7do S nf[k qdk7ay
rsm;vnf; a7mif;cs-uonf? rnf? vmyufjrdK\onf A[dktpdk;7 &Hk;pdku7f mjrdK\awmf-uD;
Adv k pfA;D ,m;Edik if .
H ul;oef;a7mif;0,fa7;rSm awmif jzpfaomfvnf;/ qlua7;jrdK\onf w7m;vFwfawmfcsKyf
ukef;jrifhrsm;a-umifh cufcJonf? rD;7xm;vrf;/ um; wnf7m jrKd \awmfjzpfonf? ,if;jrdK\ukd Adv k pfA;D ,m; yxr
vrf; ponfwdk\wGif vG,fulpGmrazmufEdkiaf cs? 1951ck oRw qlua7;tm; *k+fjyKaomtm;jzifh rSnfhac:xm;

84
AdkvpfAD;,m;EdkifiH

jcif;jzpfonf? vmyufjrdK\onf yifv,fa7rsufESmjyif tm;vH;k .w0ufonf 2 ESpw f -urd x f u G f ay;7avonf?


txuf 11ô800 ayjrifI h / qlua7;jrdK\onf 8ô532 ay touf 21ESpjf ynfholwidk f; rJqN ay;Edkicf iG 7fh do S nf?
jrifhonf? vrf;rsm;rSm usOf;I taqmufttHkrsm;onf Adv
k pfA;D ,m; Ekid if w
H iG f e,f 9 e,f7o dS nf? ,if;wd\rk mS
pydefAo d u
k m yHkptH wdik f;jzpfonf? vmyuf/udkcsmArf;Am;/ ydkwdk;qD;/ qefwmu7k/ csLuGDq
Adv
k pfA;D ,m;Ekid if o
H nf a7S;acwf tif;um; tifyikd ,
f m um;/ w7dZ/ td&k l;&dk;/ aAeD/ yef'w dk dk\jzpfonf?
.wpdwfwa'ojzpfcJh.? xdkaemuf pydefwdk\.vuf rlvwef;ynma7;rSm tcvGwfroifrae7 jzpf.?
atmufo\kd ESp7f maygif;rsm;pGm usa7mufc7hJ m/ 1825 ckEpS f 193^ckEpS u f rl rlvwef;ausmif;aygif; 2ô000 7SI d ausmif;
wGif vGwfvyfaom oRwEdkiif H jzpfvmonf? 1938ck om;aygif; 145ô000 7So d nf? qlua7;jrdK\/ vmyufjrKd \EiS hf
ESpfwGif twnfjyK jy}mef;vdkufaom zGJ\pnf;tkyfcsKyfyHk udkcsmArf;Am;jrdK\w\kdY wUodv k af usmif; wausmif;pD 7Sd
tajccHOya't7 Ekid if aH wmfoRwudk 4 ESpw f -urd f jynfol avonf? qlua7;jrdK\7dS qefz7efpPudak q;AD;,m; wU
wdk\u wdkuf7kduaf 7G;aumufwifajr|muf7onf? ygvDref odvk o f nf tar7duwdu k f7Sd wUodv k frsm;teuf Oya'
Oya'jyKtzGJ\wGif txufvFwfawmf atmufvFwfawmf ESifh aq;ynmqdkif7m r[mXmersm; tjynfhtpHk7Sdaom
[lI ESpcf k7Sd7m txufvFwfawmfwGif 6ESpfw-udrf a7G; yxrqH;k wUodv k jf zpfonf?
aumufwifajr|muf7aom trwf 2^OD; yg0ifI atmuf touf 19ESpfrS55ESpt f wGi;f 7Sd a,musfm;wdki;f ppf
vFwfawmfwGif 4 ESpfw-udrf a7G;aumufwifajr|muf7 ynmudk roifrae7pepf7Sd.? xdkjyif touf14ESpfrS
aom jynfol\udk,fpm;vS,f 120yg0if.? 3 yHk 1 yHk 18 ESpftwGi;f 7Sd a,musfm;uav;rsm;onfvnf; a7S;OD;
aom txufvFwfawmftrwfrsm;onf 2 ESpfv~if w oifppfynmudk ausmif;wGif tjrJwrf;oif,l-u7onf?
-udrf xGufay;-u7.? atmufvw F fawmf trwf OD;a7 omreftcsed frsm;wGif tjrw J rf; ppfwyftwGuf owfrw S f

AdkvpfAD;,m;EdkifiH wdkif;7if;om;wkd\onf &dk;om;I aysmf7FifpGm aexdkifavh7Sd-uonf?

85
AdkvpfAD;,m;EdkifiH Adk[D;rD;,m;e,f

xm;aom ppfom;OD;a7rSm 1943 ckEpS f Oya't7 15ô000 tawmifw h if;qHk; wdik ;f jynfwjynf jzpfvmonf? 1200
jzpfavonf? jynfhESpfaemufydkif;wGif tkypf k;d aom vlZif;Awfrif;quf
jzpfaom Ad[ k ;D rD;,m;bk7ifrsm;onf {u7mZfbk7ifcsn;f
Adk[D;rD;,m;e,f? ?Ad[ k ;D rD;,m; e,fonf csuu f kd jzpf-uonf? odk\7mwGif 15 7mpkESpfrsm;Y *`efwyfpudk
qvdAk m;uD;,m;Ekdifi. H taemufzuftusq;Hk e,fjzpf ta-umif;jyKI jzpfyGm;aom t,l0g'a7; ppfyGJrsm;ESifh
onf? yxruBmppfrwdik rf u D ,if;onf -op-w;D ,m;„ 1618 ckESpfwGif jzpfyGm;aom ESpo f ;kH q,fppfyJrG sm;a-umifh
[efa*7Dtifydkif,mtwGi;f Y xif7Sm;aom jynfe,f w Adk[D;rD;,m;EdkifiHonf arS;rSdefoGm;7onf? jynfoljynf
e,fjzpfco hJ nf? om;rsm;onf trsdK;om;pdwf"mwfrsm; usqif;csdefY
Adk[D;rD;,m;e,fonf rSefuluGuf yHko!mef7Sdaom [ufZAwfrif;rsm; tkypf ;kd vsuf7do S nf? 18 7mpkESpfusrS
ukef;jrifh-uD;jzpfonf? taemufajrmufzufwGif qU yif Adk[D;rD;,m; vlxo k nf EkdifiHa7;Ed;k -um;vmum t
qGeef jD ynfe,fukd tdk;awmifwef;u›if;/ ta7S\ajrmufzuf rsdK;om;tcGifhta7;rsm;/ udk,fydkiftkyfcsKyfa7;ESifh EdkifiH
wGif qdkifvD;7Sm;e,fudk *sdKif;,ifah wmifwef;u›if;/ t a7;vGwv f yfrw = k\dukd awmif;qdv k m-uonf? 19 7mpkcef\
aemufawmifzufwGif AmaA;7D;,m;jynfe,fukd Adk[;D rD; wGif -op-wD;,m;„[efa*7Dtpd;k 7tm; tawmfyif raus
,m;opfawmac: awmifwef;rsm;u›if;/ ta7S\awmif reyfjzpfaecJ-h uonf? yxruBmppfjyD;aomtcg Ad[ k D;
zufwGif rdka7;AD;,m;e,fudk tpf*avmif;ukef;jrifh-uD; rD;,m;jynfe,fonf csufuq kd vdAk m;uD;,m;Edik if o H pf.
u›if; Adk[D;rD;,m;e,fESifh jcm;xm;avonf? *sKd if;,ifh e,fwe,f jzpfvmonf? 'kw, d uBmppftwGi;f Yrl *sm
awmifwef;Y jrpfjzm;cHaom tJhvAjrpf txufydkif;ESifh reftkyfcsKyfcHe,f jzpfaecJhjyD;v~if 'kwd,uBmppfjyD;rS
,if;. jrpfvufwufrsm;onf we,fv;kH Y jzmI pD;qif; csufuq dk vdAk m;uD;,m;Ekdiif . H jynfe,ftjzpf jyefvnf
vsuf7Sdonf? Adk[D;rD;,m;. xGufaygufrsm;onf a7muf7o Sd nf?
ajrmufzufwGif tJhzAjrpf0Srf;rSty useftm;vHk;onf Ad[
k ;D rD;,m;e,fonf csuu f qkd vdAk m;uD;,m; wEdik if H
awmif-um;vrf;rsm; jzpfonf? vHk;wGif t-uG,0f tpnf;um; tzGJ\jzdK;qHk;aom e,fjzpf
Adk[;D rD;,m;e,fonfpwk7ef;rdkif 20ô000 cef\us,f onf? csuw f \.
kd y7m[jrKd \awmfonf Ad[ k ;D rD;,m;e,fwiG f
I/ jrefrmEdkifiH weo®m7Dwdkif;cef\ 7Sdonf? vlOD;a7 wnf7SdI 7D;uifAwf/ yDvqef/ AGwfApf/ um;vpAwf
^ô109ô3^6 a,muf7d7S m/ weo®m7Dwdki;f vlO;D a7. 5 paom xif7mS ;onfh jrKd \-u;D rsm;onfvnf; ,if;e,fYyif
qausmf7Sdavonf? trsm;tm;jzifh csufvlrsdK;ESifh *sm yg0ifonf? Ad[ k D;rD;,m;e,f. jrifrh m;aom uke;f jyifESihf
refvlrsdK;wdk\ aexdik f-uI *sL;vlrsdK;vnf; 5 yHk 1 yHkcef\7Sd ajr-oZmaumif;aom jrpf0Srf;a'orsm;onf v,f,m
onf? trsm;tm;jzifh A7if*sD*k+ d ;f 0ifrsm; jzpf-uonf? vkyu f ikd f7ef tvGeaf umif;rGeo f jzifh *sHK/ rka,m/ tmvl;/
Adk[D;rD;,m;[laomtrnfonf wdkif;7if;vlrsdK; uJh &dkif;pyg;/ jrif;pm;*sHK/ o-um;rkefvm ponfwdk\ xGuf
tEG,f0if AdktD;rsm;tm; tpGJjyKI wGifjcif; jzpfonf? onf? O,smOftvkyfvnf; rsm;pGmjzpfxGef;aom a'o
od77Sd or~ Adk[D;rD;,m;e,fY tapmqH;k aexdkifcho J rl sm; jzpfonf? awmifukef;rsm;wGif opfawmrsm; ayguf
jzpfaom xdkAdktD;wdkif;7if;om;rsm;tm; c7pfawmfay:p a7mufvsuf7Sdaoma-umifh opfvkyfief;vnf; t-uD;t
tcsed u f rmudrk efvrl sdK;wd\ku wdu k x f w
k If aexdki-f ujyef us,fvyk fudkif-uonf? Adk[D;rD;,m;jynfe,f taemuf
7m/ ,if;wd\ktm; *smrefw\dku›if;/ *smrefw\dktm; qvA ajrmufyikd ;f Yrl oWKrsm;xGuo f nf? txl;ojzifh oHwiG ;f
tEG,f0if csufw\dk u›if; armif;xkwf aexdki-f uonf? rsm;pGm7Sdonf? a-uGxnfyPnf;rsm;vkyfudkifEdkifonfh 7FH\
62^ ckEpS w f iG f qrdb
k 7k ifvufxufY tuGu J JG jzpfaeaom ajrrsdK;vnf;7So d jzifh a-uGxnfvyk if ef;vkyfudki-f uonf?
Adk[D;rD;,m;e,fonf pnf;vHk;rdavonf? 805 ckESpf ,if;tydki;f wGif oH/ oHr+d/ jcnfEiS hf od;k arG;/ tdraf xmif
wGif 7Sm;vrdef;bk7ifu odrf;ydu k fxm;cJhjyD;aemuf r-um y7dabm*/ pUL/ "mwkaA'yPnf;rsm;/ a-uGxnf/ zef
rDyif rdka7;AD;,m;EdkifiH. vufatmufcH jzpfcJhonf? xnf ponfh pufrv = yk if ef;rsm; vkyu f ikd 7f m puf&-kH uD;rsm;
1000jynfhESpfausmfcef\url Adk[D;rD;,m;onf *smref jzifh pnfum;onf? Ad[ k ;D rD;,m;e,fxu G f zefxnfonf
e,fwe,ftjzpf a7muf7SdaeI 1198ckwGif oD;jcm; uBmausmf jzpfonf? Adk[D;rD;,m;. tjcm; xif7Sm;
jynfaxmif jzpfvmjyefonf? 1253 ckESpfrS 12^8 ckESpf aom xGufukefrSm yDvZifemAD,mac: uBmausmf
twGif;Y Adk[D;rD;,m;onf Oa7mywdkufwGif tiftm; AD,mjzpfonf?

86
Adk[D;rD;,m;e,f Adk;ôeD;v

Ad[k ;D rD;,m;e,fonf jynfwiG ;f ul;oef; oGm;vma7; I/ tufwrf(tEkjrL) AHk; vkyfudkifEkdifonftxd ayguf


twGuf tvGefaumif;rGefaom rD;7xm;vrf;ESifh um; ajrmuf atmifjrifcho J nf? Adk;onf rdr. d 0g'opfukd wd;k
vrf;-uD;rsm; 7Sd&Hkru jynfyjrdK\-uD;rsm;jzpfaom AD,if; wuf jyKjyifch7J m/ a7'D,dkoWd-uGjcif;udk awG\7d7S mrS ay:
em;/ '7ufZ'if ponfhjrdK\-uD;rsm;ESifh rD;7xmvrf;jzifh aygufvmaom jy©emrsm;ud›k if;/ *smref &lyaA'
tquftoG,7f o dS nf? ynm7Sif yvef\. uGrfwefot D dk7rD S ay:aygufvmaom
Ad[ k ;D rD;,m;e,fwiG f *smrefwUodkvfEiS fh csufwU jy©emrsm;udk›if; ajz7Si;f Edkicf ahJ vonf?
odv
k rf sm;7So d nfh teuf 1348 ckEpS u
f wnfaxmifcahJ om Akd;onf 'def;rwfEidk if H udkyif[m;*if;jrdK\Y 1885 ckEpS f
y7m[wUodv k o f nf Oa7mywdu
k 7f dS a7S;tusqk;H wU atmufwb kd mv ^ 7ufae\wiG f zGm;jrifI/ udyk if[m;*if;
odkvw f ckjzpfonf? wUodv k rf S 'D*7Db\J7G 7Scd o
hJ nf? a7S;OD;pGm Ad;k . od_o H ak w
oevkyif ef;wdk\rmS oWKrsm;rS tDvufx7Gefot D 7dk uD kd pl;
Ad;k ôeD;v(c7pf 1885 1962) ? ?eD;vAd;k onf 'de;f rwfvl prf;avhvmjcif; jzpfonf? aemiftcgwGif t*®vefjynf
rsdK; &lyaA'ynm7Sif wOD;jzpfI/ tufwrf. c¶mtdrzf J\G odk\ oGm;a7mufI 7lyaA'ynm7Sif tausmftarmf-uD;
pnf;yHk 0g'opfudk pwifazmfxw k cf ahJ vonf? t7m0 K rsm;jzpf-uaom a*s/ a*s/ oGerf qifEiS hf avmh7m;om;zd\kw\kd
rSeo f r~. tajccH,lepfjzpfaom tufwrfrsm;. zGJ\pnf; vufatmufwGif od_Hoak woevkyfief;rsm;udk aqmif
wnfaeyHo k nf aep-um0 m zG\Jpnf;wnfaeyHEk iS hf tvm; 7Guo f nf? tufwrfc¶mtdrzf \JpG nf;yH0k g'opfukd xkwaf zmf
wljzpfonf? tufwrf.tv,fA[d7k dS av;vHaom 0wf cJph Ofu Adk;onf touf28 ESpt f 7G,fr~om 7Sdao;onf?
qHuJhodk\jzpfonfh EsL;uvD;,wfudk v~yfppf"mwftm; 1920 jynfEh pS w f iG f udyk if[m;*if;wUodv k wf iG f oDt7kd uf
aqmifaom tDvufx7Gefrsm;u/ aeudk j*dK[frsm;vSnfh wpfu,f& lyaA'od_Hausmif;udk uln Dwnfaxmif
ywfae-uonfhenf;wl vSnyfh wfae-uonf? tufwrf ay;onf? 1922 ckEpS f touftm;jzihf 3^ ESpw f iG f 7ly
wGif rsm;aomtm;jzifh (ae7mvGwf) [if;vif;jyifrsm; aA'twGuf uBmausmf EdkAq J -k uD;udk 77S7d m/ xdak cwft
yg7So d nf[k Ad;k uol.t,ltqrsm;udk xkwaf zmfco hJ nf? xd EdkAJqk 7olrsm;xJwGif toufti,fqHk; jzpfav
Ad;k .tufwrf0g'opfukd tajcjyKI ta7;ygaomod_H onf? tjcm; Ekid if rH sm;pGmwd\kuvnf; ol. 7lyaA'ynm
ynmwd;k wufr=rsm;udk jyKvkyfEkid cf -Jh uonf? ,if;wd\kwiG f pGrf;7nfudk *k+fjyKcsD;usL;aomtm;jzifh qkwHqdyfrsm;
tufwrf.pGr;f tifukd xkw, f t
l oH;k jyKjcif;vnf; yg0ifchJ csD;jr|ih-f uavonf? 1926 ckESpw f iG f awmf0iftoif;-uD;
. EkdifiHjcm;toif;0iftjzpf a7G;cs,fjcif; cH7onf?
1938 39 ckESpfwGif tar7duefjynfaxmifpkodk\ acW
oGm;a7mufI/ tufwrfprG ;f tif okawoevkyfief;rsm;
udk aqmif7u G cf 7hJ m/ od_yH nm7Si-f uD; tJvAwftidk ;f pwdik ;f
ESiv hf nf; awG\qkEH ;SD aESmcJah vonf?
xdt k csed w f Gif Ad;k onf ,la7;eD;,rf;tufwrfukcd JpG w d f
I ,la7;eD;,rf;xJY odrk ;DS vsu7f adS eaompGr;f tifukd trsm;
tjym; xkw, f ltoH;k jyK7ef -udK;yrf;vsu7f o Sd nf? 1940
jynfhEpS w f Gif *smrefwyfrsm;u 'de;f rwfEidk fiu H kd wdu k fcu kd f
odrf;ydu k v f kud faomtcg/ t*®vefjynfok\d xGufajy;wdr;f
a7SmifaecJhonf? xdkaemufwGif t*®vdyEf Sifh tar7duef
r[mrdwfwyfrsm;udk ulnDcJh7m/ tufwrf (tEkjrL) AHk;
vkyfudkif7eftwGuf od_Hynm7yfqkid f7m tcuftcJrsm;
ajz7Sif;ay;jcif;jzifh trsm;qHk;ulnDcJhonf? aemiftcg
Adk;onf e,l;rUqDudk avmhpt,fvrdk; tufwrfrpf
y&dk*sufwGif t-uHay;t7m7Sdtjzpf aqmif7Guf7onf?
tEkjrL okawoevkyfief;wGif EdkAifqk csD;jr|ihfcH7onfh 1945 ckEpS fwGif 'de;f rwfEidk if Hok\djyefoGm;.? 1962 ckEpS f
&lyaA' od_Hynmausmf eD;v Adk; Ekd0ifbmv 18 7ufae\wiG f uG,fvGefonf?

87
Adk;0g;ppfyGJ

Ad;k 0g;ppfyJG (c7pf 1899 1902)? ?tmz7duwdu k f aemufq;kH Y 1899 ckEpS f atmufwb kd mv 11 7ufae\
awmifydkif;7Sd Adk;0g;jynfe,frsm;jzpfaom -o7def;z7D; wGif jAdwdo~ESifh Adk;0g;wdk\ ppfpwifwdkufcdkuf-uonf?
pwdwfESihf x7efpAm;jynfe,frsm;ESihf jAdwdo~tpdk;7wdk\ -o7de;f z7D;pwdwfjynfe,fonf Ad;k 0g;wdk\ESifhy;l aygif;um
1899 ckESpfrS 1920 ckESpftwGif; jzpfyGm;aom ppfyGJudk jAdwdo~tm; wkdufcku d favonf? xdpk pfyGJwiG f -uD;us,f
Ad;k 0g;ppfyJ[ G k ac:onf? xdpk pfyu GJ kd awmiftmz7duppfyJG aom wdu k yf J-G uD;rsm; r7SdvSacs? acsmif;ajrmif; wdu k cf ku d f
[k vnf;ac:-uonf? jcif;/ axmifzrf;I wdkufjcif;/ jrdK\-uD;rsm;udk 0dik ;f 7Hydwq f k\d
Adk;0g;[laompum;rSm 'yfcsbmomjzifh v,form; jcif;rsm;om rsm;avonf? ppfy. GJ tpwGif Adk;0g;wdk\u
[k ac:jcif;jzpfonf? 1652 ckEpS cf ef\u a[mfvefEkid firH S ta7;omavonf? Ad;k 0g;wdk\onf typftcwfu`r;f usif
'yfcsvlrsdK;wpkonf tmz7duwdkufawmifydkif; a'o jyD;v~if xdka'o. ta-umif;7if;udk aumif;pGmodol
rsm;od\k oGm;a7mufI v,f,mpdu k yf sKd ;jcif;jzifh tajcpdu k f rsm;jzpf-u.? Ad;k 0g;wdk\zufrS 'DApf/ vl0AD kw d m/ 'vma7;
aexdkif-uonf? xdkolwdk\rS qif;oufolrsm;udk Adk;0g; ponfh Adkvcf sKyf-uD;rsm;u tkycf sKyw f du
k fcukd . f ? jAdwo d ~
[kac:-uonf? 1^96 ckEpS w f iG f tmz7duwku d 7f dS Ad;k 0g; wdk\onf 1990jynfhESpf Zefe0g7Dvwdkifatmif Adk;0g;wdk\
wdk\. a'oopfrsm;udk jAdwdo~wdk\ 0ifa7mufodrf;ydkuf zdEdyS w f u kd fcu kd jf cif;udo k m cHae7avonf?
onf? jAw d od ~tyk cf sKyo
f nfukd rvdv k m;olw\o kd nf 1836 1900 jynfEh pS f Zefe0g7DvwGiaf vmha7mAwfEiS haf vmh
ckwGif olwdk\.a'orsm;udk pGef\I x\dkxufajrmufzuf upfcsemwdk\ OD;pD;onfh tiftm;-uD;rm;aom jAdwdo~
usaom a'orsm;odk\ ajymif;a7F\um tdk;opftdrfopf wyfopfrsm; a7mufvmavonf? (upfcsemôtdyf/ tdyf
xlaxmif-uonf? xdka'oudkvnf; awmiftmz7du „&=?) xdEk pS f azazmf0g7Dv 2^ 7ufae\wiG f Ad;k 0g;ppfAv kd f
oRwEdkifiHESifh -o7def;z7D;pwdwf[lI udkvdkeDEkdifiHopf csKyf-uD; u7Gef,DESifh wyfom; 4axmifcef\onf yg;'D
wnfaxmifonf? awmiftmz7du oRwEdkifiH[kac: AwfY vufeufcs-u7avonf? xdkEpS f rwfv 137uf
aoma'oonf aemiftcg x7efpAm;jynfe,f[k wGif ae\wGif -o7def;z7D;pwdwfjynfe,f. jrdK\awmf AvGrf;
vmonf? zGew f ed ;f jrKd \ukd avmha7mAwfu csDwuford ;f ydu k u f m ,if;
1884 ckESpfwGif awmiftmz7duoRwEdkifiHY a7F jynfe,fudk jAw d od ~yikd tf jzpf a-unmEkid cf o hJ nf?
wGif;rsm; awG\onfhowif;a-umifh EdkifijH cm;om;rsm; t avmha7mAwfacgif;aqmifaom jAdwdo~ppfwyfrsm;
rsm;tjym;yif xdka'oxJodk\ 0ifa7mufvm-uonf? xdk onf ajrmufzufo\kcd sw D ufum *sKd [³ufpAwfjrdK\ukd odr;f
EdkifiHjcm;om;rsm;rSm trsm;tm;jzifh jAdwdo~ vlrsdK;rsm; ydu k o f nf? xdkaemuf ZGev f 57ufae\wiG af wmiftmz7du
jzpf-uonf? Adk;0g;wdk\uvnf; olwk\d. tkycf sKyfa7;wGif oRwEdkiif . H jrdK\awmf y7Dwk;d 7D;,m;jrdK\ukd odrf;ydu k jf yef
jAdwdo~wdk\ 0iffa7mufjc,fvS,frnfudk pdk;7GH\-uonf? avonf? xdEk pS f pufwifbmvwGif Ad;k 0g;Adv k cf sKyf Adw
k m
xd\ak -umifh awmiftmz7duoRwEdik if . H oRw aygu&l; ESihf vufatmufcw H yfrsm;udk avmha7mAwfu vufeuf
*g;u EdkifiHjcm;om;rsm;tm; csKyfcs,fuef\owfonfh csapI/ awmiftmz7duoRwEkdifiHudk x7efpAm;jynf
Oya'rsm;udk jyKvkyfavonf? xdt k cg EkdifijH cm;om;rsm; e,f[t k rnfajymif;um jAdwo d ~yikd tf jzpf a-unmonf?
uvnf; rcHr7yfEidk jf zpfum/ tcGiht f a7; ydkay;7ef qlyl useAf k;d 0g;wyfrsm;onf awmcdkoGm;um ajymufusm;
awmif;qdk-uonf? Edkiif Hjcm;om;wdk\zufrS jAdwo d ~wdk\u pepfjzifh wdkufcdkufao;onf? xdktcsdefwGif avmha7m
tm;ay;avonf? Awfonf t*®vefo\kjd yefomG ;I avmhupfcsemu jAdwo d ~
,if;wdk\jzifh xdkta7;rSm Adk;0g;wdk\ESifh EdkifiHjcm;om; wyfrsm;udk OD;pD;wdkufcdkufvsuf7Sdonf? avmhupfcsem
wdk\ tiftm;jydKif-uonfh tajcrS/ Adk;0g;ESifh jAdwdo~wdk\ onf Adk;0g;wdk\. ajymufusm;ppfqifr=udk tpGrf;ukef
tiftm;jydKifonfh tajcodk\ qdkufa7mufoGm;avonf? ESrd ef if;vdu k 7f m 1902 ckEpS f arv 317ufae\wiG f Ad;k 0g;ppfyJG
1896 ckEpS w f iG f vufeufpu JG ikd f wdu k cf u kd -f uonfh tajc onf tqHk;owftjyD;wdkifa7mufchaJ vonf?
od\ak 7mufvmonf? t*®vyd v f rl sKd ; *srd ;f qefqo kd ul vuf Ad;k 0g;wd\konf wyfom;tiftm; 95ô000r~EiS hf jAw d o d ~
eufukid f wdkucf dkufa7;udk OD;aqmifch7J m/ ,if;x-uGr=udk wd\k. 200ô000ausmf7daS om wyfudk 3 ESprf ~ -uHh-uHhcHI
*sdr;f qefwdkufy[ GJ k ac:-u.? xdkta7;wGif *sdrf;qefw\dk wdkufcdkufcJhonf? y7Dwdk;7D;,m;jrdK\Y 1902ckESpf arv
zufu &=;H edro fh Gm;avonf? od\k7mwGif jAdwo d ~ESihf Ad;k 0g; 317ufae\wiG f csKyq f akd om zma7;epf*if;pmcsKyt f 7/ x7ef
wdk\ ta7;onf jyD;jidr;f oGm;jcif; r7Sdacs? pAm;ESifh -o7def;z7D;pwdwfwdk\onf jAdwdo~ udkvedk Drsm;

88
Adk;0g;ppfyGJ Aufpudk 'g *g;r

jzpfvm-uonf? Adk;0g;wdk\vnf; jAdwdo~tpdk;7 oPmcH wEdik if H tjydKife,fopfrsm;7Sm-ujyD;v~i/f oufqidk 7f m rdrd


rsm;tjzpf cH,l-uonf? odk\aomf 1906 ckESpfwGif t*® wd\kEdik fi. H ydik feufEiS fh wefc;kd tm+mudk e,fcsJ\c-Jh uonf?
vefjynfY vpfA7,fygwD -uD;pdk;vmaomtcg/ xdkjynf wcgu wefcdk;-uD;EdkifiHrsm;jzpf-uaom pydefESifh ay:wl
e,f 2 e,fudk wm0efcHtkyfcsKyfa7;ay;tyfonf? jynf *,fEkid fiHw\dkonfvnf; csr;f om-uG,0f aom ta7S\wikd ;f /
e,frsm;wGif Adk;0g;ppfa-umifh ysupf D;7onfhtwGuf a': txl;ojzifh tdNd,EkdifiHodk\ ydkifeufcsJ\vdk-uonf? xdk
vm 15ô000ô000 avsmaf -u;tjzpf jAdwo d ~wdk\u ay; a-umifh ,if;a'orsm;od\k tjrefq;Hk aygufa7mufaom yif
avonf? ausmif;rsm;Yvnf; 'yfcsbmomudk oif v,fc7D;vrf;udk tjydKif-udK;pm;7SmazGc-Jh uonf?
cGifhjyKonf? ,if;odk\ jAdwdo~tpdk;7. oufn|mr=rsm; ay:wl*w D \dkonf ESpfaygif; 60cef\r~ tmz7duwdu k f
a-umifh Adk;0g;ESifh jAdwdo~qufqHa7;onf txl;yif taemufzufurf;ajcwav~muf awmifzufo\dk c7D;vrf;
aumif;rGefvmonf? 1910 ckEpS w f Gif xdjk ynfe,f 2e,f udk wjznf;jznf;prf;I oab®mvFi-fh unfch -Jh u7m/ 1488
onf awmiftmz7dujynfaxmifpkEdkifiHtwGif;Y udk,f ckEpS w f iG f Amwl;vl;ar,k't D wfqo kd o
l nf tmz7duwdu k f
ydkiftkyfcsKyfcGifh7 jynfe,frsm;jzpfvmavonf? (awmif awmifzufpGef;udk ywfrdjyD;v~if ta7S\zufurf;ajc w
tmz7du jynfaxmifpk„&=? ) av~muf tawmfyif c7D;aygufcJhonf? ('D;twfôAmwl;
vl;ar,k„&=?) xdkaemuf 10ESpfeD;yg;r~ ay:wl*Dwdk\.
Aufpudk 'g *g;r(c7pf 1460cef\„1524)? ?e,fajr a7S\qufvuf-udK;yrf;r=onf c7D;ra7mufbJ 7SdaecJhav
opfpl;prf;7SmazGcJholrsm;teuf ay:wl*DvlrsdK; Aufpudk onf? xdktawmtwGif; pydefEkdifiHu 1492 ckESpfwGif
'g*g;ronf uBmwGif tausmf-um;qHk; ykCdKvfwOD; ta7S\wikd ;f od\k oGm;aom yifv,fc7D;ud7k mS 7ef udkvAH yfukd
jzpfayonf? e,fajropf7SmazGro = nf pGef\pGef\pm;pm;jyK7 vFwv f u kd 7f m tar7duwdu k of \kd oGm;7mc7D;vrf;p 7cJah v
oavmuf tvGeftusdK;aus;Zl;rsm;vSojzifh a7S;acwf onf? (udkvAH yfôpD„&=?) xdt k cg ay:wl*w D \kdonf tm;
rsm;rStpjyKI Oa7mywGifacwfpm;cJhonf? wEdkifiHESifh usrcH/ tmz7dwdkufudk ywfI ta7SoGm; c7D;vrf;udk
qufvuf7mS azG7ef t-uHtpnfjyK-uavonf?
,if;onft h csderf wdkirf uD Aufpud'k g*g;ronf xif
xif7Sm;7Sm; r7SdcJhao;acs? odk\aomf rSL;rwfrsdK;&dk;rS
qif;oufvmolwOD;jzpfI uufpwD;Edik if EH iS hf ay:wl*,f
EdkifiHwdk\ ppfjydKif7mwGif yg0ifqifEFJcJhz;l a-umif;r~om od
-uonf? yifv,fqdyfurf;jrdK\uav;jzpfaom qD;ae;Y
arG;zGm;cJo h l Aufpudk'g*g;ronf yifv,fc7D;u`rf;usif
oljzpfI yifv,frsm;Y oGm;vm7ef ESpfoufjyD;v~i/f r
a-umufr7G\H oGm;vm0Ho h l jzpfavonf? xdak -umifh 149^
ckESpfwGif ay:wl*b D k7if yXrtDref;EsLt,fonf Aufp
udk'g*g;rtm; oab®m 4 pif;udk uGyfuJtkyfcsKyfapjyD;
aomf ta7S\wkid ;f oGm; yifv,fc7D;vrf; 7SmazGap7ef cef\
tyfonf? Aufpud'k g*g;ronf xdEk pS f Zlvikd v f wGif vP
AGe;f jrdK\rS pwifI c7D;xGufcahJ vonf?
4vtwGif;Y Aufpudk'g*g;rwdk\onf *Gwf[kyftil
udk aumif;rGefpmG ywfr-d uonf? xdktiludk ausmfvGeI f
c7D;qufrnfjyKaomtcgoab®mom;wdk\onf rvdu k fvdk
-uawmhbJ awmfvSefykefuef-uawmhonf? xdkjyif av
jyif;rkew f idk ;f rsm;ESiv
hf nf; tcgcg-uHKc7hJ onf? Aufpudk'g
*g;ronf oab®mom;rsm;. ykefuefrE= Sihf avjyif; rkef
wdkif;ponfh tcuftcJwdk\rS vGwfajrmuf ausmfeif;Edkif
e,fajropf7SmazGr=Y tausmfqHk; ykCdKvfjzpfonfh Aufpudk'g*g;r atmif trsdK;rsdK; -udK;yrf;cJh7avonf?

89
Aufpudk 'g *g;r AufpyGwfcsDôtar7d*dk

,if;odk\aom tcuftcJrsm;udkausmfeif; ajz7Sif; -udK;yrf;aepOf/ udkcsifjrdK\Y xdEk pS f 'DZifbmv 24 7ufae\


,if;yif tmz7duwdkuf ta7S\zufurf;&d;k wef;7Sd rvif'D wGif uG,fvGefomG ;avonf?
qdyfurf;jrdK\wGif tdNd,Edik fiHom; ukefonfrsm;ESifh awG\
avonf? ,if;wdk\txJrS tdNd,a7a-umif;jy wOD;. AufpyGwfcsDôtar7d*dk (c7pf 1451 „ 1512)? ?
tultnDjzifh tdN, d ork]7mudjk zwfausmu f m/ vPAGe;f jrKd \ uBmopf (tar7duwkduf)udk tOD;qHk; awG\7Sdoltjzpf
rS xGufcjJh yD;aemuf 10 vt-um 1498 ckEpS f arv t ajymprSwf jyKjcif;cH7ol tar7d*kAd ufpyGwcf s;D tm; tpGjJ yK
wGif;Y tdNd,taemufzufurf;ajc7Sd umvduwfjrdK\ok\d I tar7duwdu k f[k rSnhaf c:-uonf?
a7mufcahJ vonf? ,if;od\jk zifh Aufpud'k g*g;ronf Oa7m AufpyGwcf so D nf †wvDEikd if o H m; ukeo f nfwOD;jzpf
yrS tdNd,odk\ yifv,fc7D;udk pwifawG\7SdcJhavonf? I/ 1451 ckEpS f rwfv 97ufae\wGif zavmf7ifhjrdK\Y zGm;
umvduwfjrdK\wGif;Y xdktcsdefu rl;0g;vlrsdK; ukef jrifonf? i,fpOfu OD;avawmfol 'drk ifeDuef*dk+f;0if
onfrsm;vnf;7Sdaeonf? rl;0g;wd\ku ay:wl*w D \dka7muf bke;f -uD;wyg;u pmayoif-um;ay;cJ7h m/ eQWaA'ESihf
vmjcif;udk rvdk-uacs? xdka-umifh jrdK\tkyfcsKyfoltm; ocs®mynm7yfrsm;udk txl;yif avhvmwwfajrmufcJh
ay:wl*w D \dkudk aumif;pGm vufcH rjyKpkavatmif jyK-u ayonf? zavmf7ifjh rdK\wiG f twef-umr~ ukeo f nftvkyf
onf? xdak -umifh aAmfpud'k g*g;ronf jrKd \. tajctaeudk ESihf aexdik cf .hJ ? 1492 ckEpS w f iG f pydeEf ikd if H qJAh ;D jrKd \o\›kd if;/
avhvmpHkprf;jyD;aemuf ay:wl*,fodk\jyefcJhonf? rlv xdkaemuf au;'pfjrdK\od\k ›if; oGm;a7mufaexdkifI ukef
ay:wl*,fEidk if HrS xGufcmG cJhpOfu oab®mom; 1^0 yg7Sd oG,frv = yk if ef;jzifh toufarG;avonf? 1495 ckEpS w f iG f
cJh7m vrf;c7D;wGif zsm;emaoqHk;-uojzifh 55 a,muf yifv,fwGicf 7D;7SnfxGuf7eftwGuf oab®mrsm; wnf
r~om ay:wl*,fEkid fio H \kd jyefa7mufEikd -f uavonf? aqmufay;aom tvkyf&HkwckESifh qufoG,frdcJh.? xdk
ay:wl*,fEkdifiHodk\ jyefa7mufaomtcg/ bk7ifrif; tcgrSpI AufpyGwcf st D wGuf pGe\pf m;c7D;xGu7f ef vrf;p
jrwfu Aufpud'k g*g;rESihf oab®mom;rsm;udk qkawmf ay:cJo h nf?
v'fawmfrsm; csD;jr|iho f nf? Aufpudk'g*g;rtm; t*®vyd f c7PwdkzmudkvHApfonf 1492 ckESpfwGif w-udrf/
‘‘qm’’ bGJ\EiS hn f rD ~aom ‘‘'Grf’’ bGJ\ay;tyfonf? ay:wl
*,fESihf tdN, d Edik fiw H \kd ukeo f , G fvrf; yGihaf vonf? Auf
pud'k g*g;ronf tdN, d Edik if EH iS hf ukeo
f ,G 7f ef tcGit hf a7;
rsm;vnf; 7Sdch7J m/ tvGefcsrf;om -uG,f0vmavonf?
aemuf 3ESpcf ef\t-um 1502 ckEpS w f iG f Aufpud'k g*g;
ronf a7wyf wwyfukd tkycf sKyI f tdN, d Edik if o
H \dk oGm;
a7mufcJh7jyefonf? ta-umif;rl umvduwfjrdK\wiG af y:
wl*Dukefonfrsm;ESifh tdNd,wdik ;f om;wd\k y™dyQ jzpfymG ;
aoma-umifw h nf;? Aufpudk'g*g;ronf umvduwfjrdK\
om;wd\ktm; jyif;jyif;xefxef ESrd ef if;cJ7h m/ Aufpud'k g*g;r
.trnfwiG t f rnf;pufxifco hJ nf? xdak emuf udck sijf rKd \o\kd
oGm;a7mufI ukefoG,fr=rsm; jyKvkyf7m a7FaiGyPnf;
awmify7kH myHk 77Sdcho J nf? rdZk rfApfEiS hf qdzk mvme,fw\kw d iG f
ay:wl*jD ynfe,frsm; wnfaxmifcJhonf? xdkaemuf xdk
ESpfwiG fyif vPAGef;odk\ jyefcaJh vonf?
Aufpud'k g*g;ronf ta7S\widk ;f wGif ay:wl*w D \kd ajc
uky7f 7ef pwif vrf;cif;ay;cJah omfvnf;/ 1524 ckEpS w f iG f
rS tNd,Edik fi7H Sd ay:wl*yD kid ef ,frsm;. bk7ifccH sKyftjzpf
cef\ tyfc7H I tdN, d od\k vmcJjh yefonf? tdN, d od\k a7mufI
7mxl;vufcHjyD;aemufwGif tdNd,7Sd ay:wl*D tpdk;7.
tkyfcsKyfa7; uarmufur jzpfaeonfrsm;udk jyKjyif7ef tar7duefEdkifiHudk pwifawG\7SdcJhol tar7d*dkAufpyGufcsD

90
AufpyGufcsDôtar7d*dk AufqDrmôqm [ife7D

1493 ckEpS w f iG f w-udrf 2 -urd w f ikd fwikd f taemufzufo\kd


oab®mvGihpf Ofu AufpyGwcf sDonf pydefY 7Sad vonf?
(udkvHAyfôpD„&=?) xdk 2acgufwGif udkvHAyfonf t
ar7duwkduf uke;f r-u;D od\k ra7mufbJ ,ck taemuftNd d
,u`e;f pk[w k Giv f su7f Sdaom u`e;f pkrsm;odk\om a7mufchJ
onf? 1504 ckEpS Yf xkwaf 0aom pmwrf;wckY Aufp
yGwcf so D nf taemufo\dk oab®mjzifh 149^ ckEpS /f 1499
ckEpS /f 1501 ckEpS Ef iS hf 1503 ckEpS rf sm;wGif 4 -urd w f ikd wf ikd f
oGm;a7mufcJha-umif;/ yXrtacguf 149^ ckESpf ZGefv
16 7ufae\wiG f awmiftar7du taemufajrmuf urf;
ajcodk\ a7muf7SdcJha-umif; a7;om;azmfjyxm;avonf?
149^ ckEpS w f iG f tu,fyif c7D;xGucf o hJ nf rxGucf o hJ nf
udk taotcsmrod7aomfvnf;/ 1499 ckEpS w f iG f awmif
tar7duwdkufodk\ c7D;xGufcJha-umif;um; taotcsm
od7onf? xdkjyif AufpyGwcf so D nf tar7duwdu k f (0g)
uBmopfudk awG\7SdcJha-umif; ajymqdkcJhonfudkvnf;
udv k AH yfu jiif;qdjk cif;rjyKcahJ cs? xdak -umifh 150^ ckEpS w f iG f
xkwfa0cJhaom yx0Dpmtkyf wtkyfY *smrefygarmQ
wOD;u uBmopfukd tar7d*akd wG\7o dS jzifh tar7duwdu k f
[kac:oifha-umif; t-uHay;cJhavonf? od\kaomf rsm;pGm oHr+dusdKenf;opfudkwDxGifcJhol qm[ife7DAufqDrm
tjiif;yGm;cJ-h ujy;D aemuf/ yXrwGif oltu,fawG\7cdS hJ aom
awmiftar7duwkduf rUqDudk yifv,fauG\ae7m7Sd axmif vkyu f kid af eol emrnf-uD; tif*sife, D m tefwedk D
ukef;jyifudkom ol\trnfjzifh ac:cJhaomfvnf;/ aemuf AufqrD m jzpfavonf?
r-umrD awmiftar7du wwdu k v f ;kH ESihf ajrmuftar7du [ife7DAufqrD monf i,fpOfrpS I zcifjzpfo. l cJpm
wdu k uf ydk g ol.trnfjzifh ac:a0:cJ-h uavonf? vHk;oGef;pufwGif pufr=vkyfief;udk avhvmoif-um;jyD;
AufpyGwcf so D nf yXrESihf 'kw, d t-urd rf sm;wGif pydef aemuf/ touf 1^ESpt f 7G,w f iG f vef'efjrdK\o\kd ajymif;a7F\
Edik if t
H wGuf c7D;xGucf I hJ / aemuf 2-urd w f iG rf l ay:wl*,f aexkdifum/ yHkqGJoltjzpf toufarG;onf? xdktwGif;
Ekid if t
H wGuf c7D;xGucf o hJ nf[q k okd nf? xdo k \kcd 7D;xGu7f m trsKd ;rsdK; prf;oyfI wDxiG frr= sm;udk vkyfudkio f nf? Auf
wGif AufpyGwcf sDonf acgif;aqmiftjzpfEiS fh r[kwb f /J qDrm. woufwmwGif wDxiG rf w = \okd nf rsm;jym;vSaom
eQwfq7m (0g) a7a-umif;jy tjzpfvu dk fygcJ7h onf[k a-umifh ol\tm; txGifyg7*l[kyif ac:qdkxkdufonf?
vnf; qdak vonf? 1512 ckEpS f azaz:0g7Dv 227ufae\ pmcsKywf q H yd af cgif; &du k Ef ydS 7f mY &du k 7f mudk zsuI f jyefvnf
wGif qJhAD;jrdK\Y uG,fvGefonftxd/ AufpyGwfcsDonf toHk;jyKwwf-uojzifh EdkifiaH wmftpd;k 7 tcGeaf wmf vpf
pydeEf idk if .H a7a-umif;jy t7m7Scd sKyftjzpf tr=xrf;um/ [if;qHk;&=H;7onf[k ,lqum/ zsufr7onfh aq;cdkif
uBmopf.ajryHrk sm; a7;qGjJ cif;jzifh tcsed u f ek v f eG cf o
hJ nf? wHqyd af cgif;&du k Ef ydS ef nf;udk xGicf . hJ ? xdjk yif cJwcH vJ yk if ef;/
a7Frifaq;vkyif ef;/ cJpmvH;k oGe;f enf;opf ponfw\o kd nf
AufqrD môqm[ife7D (c7pf 1813 1898)? ? vnf; AufqDrm. wDxGifr=rsm;jzpfonf?
AufqrD menf;[k xif7mS ;aom oHr+dusKd enf;udk wDxiG f AufqDrm. txif7Sm;t-uD;us,fqHk; wDxGifr=rSm
ol qm[ife7DAufqrD monf t*®vyd v f rl sKd ; wDxiG o
f lEiS hf AufqrD menf;[k wGiaf om oHr+dusKd enf;yif jzpfonf?
oHr+dvyk if ef; ydki7f Sijf zpfonf? AufqrD mudk 1813 ckEpS f u&dkif;rD;,m;ppfyGJjzpfyGm;pOfu toH;k jyKaom tajrmuf
Zefe0g7Dv 197ufae\wiG f t*®vefjynf Aufz\k&d id= , f me,f -uD;rsm;. oHr+drsm;aysmhyHkudk tm;r7aom AufqDrm
csmvwefjrdK\Y zGm;jrifonf? zcifjzpforl Sm cJpmvH;k oGef; onf ydkrdkaumif;rGeaf om aoewftajrmufrsm; wDxGif
vkyif ef;/ a7Feef;-udK;qGv J yk if ef;wd\kukd csmvwefjrdK\Y wnf jyKvyk f7ef prf;oyfvo dk nf? odk\7mwGif jAdwo d ~ tm+m

91
AufqDrmôqm [ife7D AufwDuifeef;jrdK\

ydik wf \u
kd tm;ray;ojzifh jyifopfb7k if wwd,eydv k , D ef wDxiG fjy;D jzpfaomfvnf; uBmho_d aH vmuwGif pxGicf o hJ l
.zdwaf c:csuu f kd vufcu H m jyifopfEikd if w
H iG f oGm;a7muf AufqrD m. aus;Zl;um; -uD;ygbdonf? AufqrD monf
prf;oyfvkyfukid fonf? AufqrD m. prf;oyfcsuf atmif t*®vefjynf 7Suzf ;D jrKd \wiG f ol. prf;oyfrr= sm;udk jyKvyk 7f m
jrifI ,ckwidk f AufqrD menf;rSm ausm-f um;vsu7f o dS nf? t-udrf-udrf ratmifjrifcJhaomfvnf; tm;ravsmhbJ ZGJ
AufqDrmonf oHpdrf;rS oHr+d rnfodk\ usdKcsuf77SdEkdif vHk\vjzifh -udK;pm;jcif;a-umifh 1865 ckESpfwGif oHr+d
onfukd jyocJhonf? oHr+dcsufpuf&-Hk uD; wcko\kd oGm; vkyef nf;udk 77SdcahJ vonf? t*®vefjynf 7Suzf ;D jrKd \Y Auf
a7mufvnfywfchv J ~if puf&HkxJY pOfhtdk;o!mef7Sdaom qDrmoHr+dvkyfief; wnfaxmifI vlaygif;rsm;pGmudk
oHr+dt;kd -uD; wck. xdy0f rS rD;&SL;rD;yGm;wd\k w&SL;&SL;yef; tvkyaf y;Edik &f rkH u wuBmvH;k udyk g ynm jzef\Eikd cf o hJ nf?
xGufaeonfudk awG\7ayvdrfhrnf? atmufzufY t 1859 ckESpfwGif AufqDrmonf jrdK\jy tif*sifeD,m
aygufrsm; yg7Sdaom uGefAmwmac: pOft h k;d o@mef oH toif;. wJvzd\w k q
H yd uf 7kd 7SI
d 18^2 ckEpS w f iG f tEkynm
r+dtdk;-uD;wGif t7nfaysmfjyD; oHpdrf;rsm; xnfhum toif;rS tJvAwfa7Fwq H yd u f dk 77So d nf? 18^1 ckEpS frS
atmufzufrS jyif;xefaom avudk r=waf y;jcif;jzifh oH 18^3 ckEpS t f wGi;f *7dwjf Adwed Ef ikd if H oHEiS hf oHr+dvyk if ef;
pdr;f rS umAGe"f mwfukd xkwyf ,fypfjcif;jzpfonf? avvH;k OU}jzpfI 18^9 ckEpS w f iG f awmf0iftoif;. tjrw J rf;
&dkuo f nfht7Sdeaf -umifh uGefAmwmxJ7dS oH.tyl7deS o f nf toif;0if jzpfvmonf? xdEk pS w f iG yf if 0dw7kd ,
d bk7ifru
tvGefjrifhwufvmI umAGe"f mwfonf avmifu`r;f vGifh AufqrD mtm; qmbGJ\jzifh olaumif;jyKonf?
yg;oGm;jcif;jzifh rdepf 20 twGi;f oHprd ;f rS oHr+d jzpfvm qm[ife7DAufqrD monf 1898 ckEpS f rwfv 157uf
Edik o
f nf? oHr+dwiG f tap;oWd jzpfay:vmap7ef oHEiS hf ae\wiG f vef'efjrdK\ 'de;f r[D;7yfuu G w f iG f uG,v f eG o f nf?
ref*eda7mpyfxm;aom pyD*,fvidk fZifac: oWKa7mudk
oHpdrf;ta7usdKxJodk\ aygif;xnfhay;7onf? ,cktcg AufwDuifeef;jrdK\? ?Aufwu D ifeef;jrKd \onf c7pf,ef
AufqDrmenf;udk tajccHI ydkradk umif;rGefaomenf;rsm; t,l0g'a7;qdkif7mjrdK\jzpfonf? ,if;onf oD;jcm;vGwf

ykyf7[ef;rif; oDwif;oHk;7mjzpfaom AufwDuifeef;jrdK\7Sd AufwDuifeef;awmf

92
AufwDuifeef;jrdK\

vyfaom tcsKyftjcmtm+mydkif EdkifiHuav; wck o ykCKd vftm; rdrdw\dktxJrS rJpepfjzifh a7G;cs,w f ifajr|muf7
zG,f wnf7adS eonf? onf? (um'ife,f*dk+f;csKy„f &=?)
AufwDuifeef;jrdK\onf †wvDEidk fiaH 7mrjrdK\awmf. AufwDuifeef;jrdK\awmfwGif oD;jcm;tkycf sKyfaom rD;
taemufajrmufyidk ;f Y wdkif;Am;jrpf. taemufzufurf; 7xm;Xme/a-u;eef;ESifh pmydk\vyk fief;Xme/ aiGa-u;Xme/
Aufwu D ifuek ;f jrifhay:wGif wnf7do S nf? tus,ft0ef; toHvFifhXme/ jynfolhvkyfief;Xme/ yHkESdyfXmeponfwdk\
tm;jzifh 108±^{u7Sdonf? uBmay:wGif tao;i,f 7Sdonf? yky7f [ef;rif;-uD;Y EdkifijH cm;odk\ oHwrefrsm;ap
qHk;aom EdkifiHrsm;teuf wEdkiif H jzpfavonf? vFwfjcif;/ Edik if jH cm;rS oHwrefrsm; vufcHEidk fjcif; paom
c7pf ^54 56 ckESprf sm;wGif z7ifhb7k if ypfyifonf tcGifhta7;ESifh tm+m7Sdavonf? udk,fydkif av,mOf
c7pf,efomoemydkif yky7f [ef;rif;-uD;tm; †wvDEikd fiH uGi;f wckaqmufvky7f efyif tpDtpOf 7Sdavonf? Ekdiif H
wGif ajr,mrsm;ay;vSLI oD;jcm;tkyfcsKyfa7; tm+m awmf. b@ma7;twGuf uBmt7yf7yfrS A7if*sD
rsm;ay;cJo h nf? rlvu yky7f [ef;rif;-uD;rsm;onf ae7m *d+ k ;f 0ifrsm; vSL'gef;aom tvSLaiGESifh AufwDuifeef;
twnfwus [lI r7SdcJhaomfv nf; / {u'or jrdK\wGif;rS aumufcH77Sdaom tcGefawmfay:wGif trSDjyK
yky7f [ef;rif;-u;D *7uf*7D vufxuf/ c7pf 13^^ckEpS rf S avonf? xdjk yif †wvDtpd;k 7u ,cif omoemajr
pI ,ckAufwu D ifeef;jrKd \wnf7m t7yfwiG f pwiftwnf rsm;udk odrf;ydkufxm;cJhonfhtwGuf avsmfa-u;oabm
wus aexdkicf o hJ nf? xdkacwfu omoemydkif yky7f [ef; jzifh ay;aom aiGvnf;7So d nf?
rif;-uD;ydkif e,fajrrSm pwk7ef;rdkif 1ô6007SI d vlO;D a7 Aufwu D ifeef;jrKd \onf uBmay:7Sd A7if*s*D + kd ;f 0ifw\.
kd
3ô125ô000 cef\yif7SdcJhonf? odk\7mwGif c7pf,ef*dk+f; txGwt f jrwf xm;7mXmejzpfonf? yXr yky7f [ef;rif;
rsm; uGo J mG ;jcif;ESihf †wvDEkid if H aoG;pnf;r=ta7;awmfykH vnf;jzpfI ocifa,&=ESifh t7if;ESD;qHk; wrefawmf-uD;
ay:ayguf jcif;wd\ka-umifh 18^1 ckEpS w f iG f yky7f [ef;rif; vnf;jzpfaom pdeyf Dwm(7Sifayw&k)onf a7mrbk7ife;D
-uD;onf AufwDuif O,smOfY tus,cf sKyfozG,f rdrd &d;k vufxuf c7pf 6^ckEpS w f iG f Tt7yfY um;pifwifI
tvdt k avsmufaexdik cf o hJ nfrpS I yky7f [ef;rif;. Edik if aH 7; towfc7H onf[k A7if*sD*k+ d f;0ifrsm;u ,H-k unf-uo
tm+m avsmus7avonf? 1929ckESpf azazmf0g7Dv jzifh ESpfpOf A7if*sD*dk+f;0ifrsm; tajrmuftrsm; vm
117ufae\wiG f vufwm7rfpmcsKyjf zifh †wvDtm+m7Sif a7muf-uonf?
rlqv dk eD uD yky7f [ef;rif;-uD;tm; ,ck AufwDuifeef;jrdK\ Aufwu D ifeef;jrdK\onf uBmha7S;a[mif;pmayESifh tEk
ae7mudk vHk;0tm+mydkiftjzpf tkyfcsKyf7ef vFJtyf7mrS ynmvuf7mrsm; pka0;7ma'o tjzpfjzifhvnf; ausmf
tp Aufwu D ifeef;jrKd \ aygufzmG ;vmonf? vuf7dS AufwD -um;onf? a7S;a[mif;jywdkuf-uD; 5 ck/ yef;csD jywdkuf
uifeef;jrdK\wGif pdefyDwmeef;awmf/ AufwDuifeef;awmf 2ckESifh pm-unfhwkduf-uD;wckwdk\rSm uBmausmfrsm; jzpf
O,smOfrsm;ESifh jywdu k f/ pm-unfhwu dk fponfh taqmuf onf? a7S;a[mif; jywkduf-uD;rsm;wGif a7S;*7d/ a7mr
ttHk 13 ck7daS vonf? ESifh tD*spfvuf7m &kyfwkrsm;/ ESpfaxmifaygif;rsm;pGm
1958 ckEpS fcef\rSe;f ajc oefaumifpm7if;t7 AufwD rykyfrodk;ap7ef aq;jzifh pDrHjyKvkyfxm;aom rHrD&kyfu
uifeef;jrdK\. vlO;D a7onf 890 a,mufjzpfonf? ,if; vmyfrsm;ponfw\u kd kd awG\Eikd If / yef;csjD ywku
d wf iG rf l uBm
wd\kteuf 85 7mcdkiEf =e;f onf †wmvsHvrl sdK;rsm; jzpfI ausmf yef;csDynm7Sif-uD;rsm;jzpfaom zdvpfydkvpfyd/ vD
15 7mcdkiEf =ef;onf qGpfEiS fhtjcm;vlrsdK;jzpfonf? ,dkem'dk'gAifcsD/ 7ufzDt,f/ wpf7eS /f rdkufu,ftef*svkd
Aufwu D ifeef;jrdK\. tcsKyt f jcmtm+mydik o f nf A7if ponfwdk\. vuf7mrsm;ESifhwuG tjcm;xif7Sm;aom
*s*D +
kd ;f omoemydik yf ky7f [ef;rif;-uD;jzpfonf? od\k7mwGif yef;csDausmw f \dk. t,l0g'a7;7m yef;csDum;rsm;7Sdonf?
tkyfcsKyfa7;udPrsm;udk vlykCdKvfbk7ifcHwOD;tm; wm Aufwu D ifpm-unfw h u kd -f uD;rSmrl uBmay:wGif 7Sm;yg;I
0efvFJtyf tkyfcsKyfaponf? ykyf7[ef;rif;-uD;atmuf tzdk;wefvSaom a7S;a[mif;pmayrsm; pka0;7mXme jzpf
wefcdk;tm+m t7Sdq;Hk rSm um'ife,f*dk+;f csKyfrsm; jzpf onf? a7S;*7dpmrlrsm;/ a7mrpmrlrsm;/ ta7S\wdkif; qdkif
onf? xdkum'ife,f *dk+f;csKyfrsm;onf ykyf7[ef;rif; 7mpmrlrsm;/ 47mpkacwfavmufu ynm7Sd-uD; qDq&dk
-uD;. twdkiyf ifcH ykCKd vrf sm;jzpfonf? 1509 ckEpS rf pS I a7;om;cJah om ‘‘'D7yD wfAvdum’’usr;f vufa7;pmrluo hJ \kd
um'ife,faumvdyfac: um'ife,f*dk+f;csKyftzGJ\onf aom 7Sm;yg;onfh pmrlrsm;/ bmom7yf trsdK;rsdK;ESifh
yky7f [ef;rif;wyg; ysv H eG v
f ~if t&duk t f 7mudk qufcrH nfh usrf;*eftrsdK;rsdK; 7Sdonf? pkpkaygif; pmtkyfpmwrf;3

93
AufwDuifeef;jrdK\ AufwD;7D;,m;

odef; 5 aomif;cef\ 7SdI vufa7;pmrl 5 aomif;ausmf ,if;udk tqaygif; 1ô000 t-uD;cs\JI -unfrh S cJwHxyd f
7So
d nf? zsm;cef\7doS nfudk awG\7onf?
AufwDeef;jrdK\. xl;jcm;csuf w7yfum; ppfwyf AufwD;7D;,m;udk yHko!meftvdkuf 4 rsdK; cGJxm;
yif jzpfonf? ppfwyfonf jrKd \ukd umuG,7f ef t"duxm; onf? t0dik f;/ od\kr[kwf tvH;k yH7k o dS nfh Aufw;D 7D;,m;udk
I zG\pJ nf;xm;onfr[kwb f /J yky7f [ef;rif;-u;D . ud,k 7f H aumhqkid f[kac:I/ wkwfacsmif;yHk Aufw;D 7D;,m;udk Auf
awmfwyftjzpf tr=xrf;aqmif7efESifh t,l0g'a7; t qDvdkif[kac:onf? 0uftluJhodk\ auG;aumufaeaom
crf;tem;rsm;wGif vdu k yf gqifEJ7F efom t"dujzpfonf? Aufw;D 7D;,m;udk pydik f7v D m[kac:I/ 0uftyl kH Aufw;D 7D;
ppfom;rsm;rSm EkdifiHjcm;ppfom;rsm; jzpfonf? vGefcJh ,m;tqef;wrsdK;udk pydkif&dkud[kac:onf? 0ufjcHESifh
aomESpaf ygif; 450 cef\u vlZef;ESifh Zl;7pfe,f 2e,fEiS hf tylzrk sm;udk jzpfapwwfaom pwufzv D dkaumhqkid f/ EsL
yky7f [ef;rif;-uD;wd\k csKyq
f ckd ahJ ompmcsKyt
f 7 xdek ,f 2e,f rd;k eD;,m;ac: tqkwfa7mifemudk jzpfapwwfaom EsLrdk
rS ppfom;rsm; vma7muftr=xrf;7jcif;jzpfonf? ppf0wf aumhqdkif/ wdkufzGdKufac: tla7mifzsm;udk jzpfapwwf
wefqmrSm tv,facwfyef;csDausmf rdkufu,ftef*svkd aom Aufqv D dkif/ tqkwfausm&dk; emAfa-um tqpft
wDxGifcJhaom yHkprH sdK;udk ,ckwdkif 0wfpm;oHk;pGJvsufyif jrpfponfY a7m*gjzpfapwufaom p-wufwkad umhqdkif
7Sdonf? ppfwyfwGif ppfom; 100 cef\7Sdavonf? ponfwk\drSm tm;vHk; AufwD;7D;,m;rsm;jzpf-uonf?
a7m*gjzpfapwwfaom AufwD;7D;,m;rsm;onf vl/
AufwD;7D;,m;? ?Aufw;D 7D;,m;qdo k nfrmS omref wd7>mefESifh tyifw\dkwiG f aoG;/ t&d;k / aysmhaysmif;aom
rsufpjd zifh -unfIh rjrifEdkifaom qJwckom7Sdonfh tyif wpf&LS ;/ yifpnfEiS hf toD;rsm;twGi;f Y aewwfI wd;k yGm;
i,fuav;rsm; jzpfonf? rdkU&dpk ukyfac: rSefbv D ;l jzifh vm-uonf? ,if;wdk\onf taoG;/ -uGufom;/ wpf&LS ;
-unfhrSom jrifEdkifonf? ,if;wdk\onf &dk;&dk;qJuav; wdk\udk pm;aomufI tvGeftqdyfjyif;aom "mwfudk
rsm;jzpfI tyifavmuwGif tqifhtwef;tedrfhqHk;ESifh xkwfypf-uojzifh ,if;wdk\rSDwif;aexdkif7m opfyif/ wd
ta7twGuf trsm;qHk;jzpfonf? odk\7mwGif tjcm;t 7>mefESihf vlwk\dtm; a7m*gusa7mufapwwfonf? T
yifrsm;rSmuJhodk\ uvdk&dkzD;ac: pdrf;a7mifj'yf ryg7Sdacs? AufwD;7D;,m;rsdK;udk uyfyg;[k ac:onf? 'pfzoD;7D;
Aufw;D 7D;,m;wGif y&dw k kyd vmZrfac: oufO;D &kyjf zifh jyD; ,m;qHq k \ekd m/ tqkwaf 7mifem/ *dEk akd nmif;usa7m*g/ ukwf
aom qJwckpD 7Sdonf? t7G,ftm;jzifh AufwD;7D;,m; [D;acsmif;qdk;/ wufwewfa7m*g/ wsLAmu,fydk;pGJem/
t0dki;f wckonf wvufr.25ô400yHkwyHkom-uD;onf? qpfzvpfa7m*g/ OD;aESmufajr|;a7mifa7m*g/ a'gifhoef;
em/ uk}Elem/ yvdyaf 7m*gponfw\rkd mS tqdyk g Aufw;D 7D;
,m;rsm;rS xGufaom tqdyfa-umifh jzpfvmaom a7m
*grsm; jzpf-uonf? oD;ESyH ifrsm;od\k txufyg Aufw;D 7D;
,m;rsm; 0ifvmaomtcg uGif;vdu k f jcHvdkuf ysufjyKef;
wwfonf? tpm;taomufrsm; ykyo f dk;jcif;/ pnfoGwf
Al;rS tpm;tpmrsm; tqdyfjzpfjcif;wdk\onfvnf; T
Aufw;D 7D;,m;wd\ka-umifyh if jzpfavonf?
opfyif/ wd7>mefESifh vlwdk\tm; tusdK;rsm;pGmjyK
aom AufwD;7D;,m;rsm;vnf;7SdI ,if;wdk\udk qufy&dk
zdkuf[kac:onf? ,if;wd\konf ajrqDvFmwGif toifh7Sd
aom -o*JepfyPnf;rsm;udk tpmtjzpfjzifh tokH;jyKI
,if;rS7aom pGr;f tifjzifh avxJrS Edu k xf &d*k siuf kd ajrqD
vFmxJo\kd a7mufatmif oGi;f ,l-uonf? od\kjzifh oD;ESyH if
rsm;udk -uD;xGm;oefpGrf;atmif tusdK;jyKay;-uonf?
vl-uD;vli,fra7G; jzpfyGm;avh7Sdaom 'pfzoD;7D;,m; qHkqdk\em(0J) tvm;wl Aufw;D 7D;,m;wd\k. tjcm;tusKd ;jyKenf; wck
ESifh tqkwfa7mifem(,m)wdk\. AufwD;7D;,m;rsm;? (tqaygif; rSm tyifaoESifh wd7>mefaorsm;udk trd=uf7Sif;orm;
rsm;pGm yHk-uD;csJ\xm;onf)? uJho\kd okwo f if7iS ;f vif;ay;jcif;yif jzpfonf? ,if;tykyf

94
AufwD;7D;,m; AufwD;7D;,m;aA'

todk;rsm;udk tqdkygAufwD;7D;,m;rsm;uom pm;rypf pGmtouf7Sif aeEdkifjyD;v~if tajctaeaumif;vm


ygu uBmajray:wGif tyif7SifESifh wd7>mef7Sifwdk\ onfESifhwjydKifeuf AufwD;7D;,m;rsm; jyefIjzpfvm-u
xuf tyifao wd7>mefaowd\ku rsm;IaernfrSm rkcs jyefonf?
jzpfayonf? xdjk yif 'decf /J axmywf/ aq;wHaomufaq;/ AufwD;7D;,m;wdk\onf tajctaeaumif;v~if t
vufzufajcmuf/ udkudk;r=ef\ ponfwdk\udk teH\t7om vGefvsifjrefpmG -uD;jyif;aygufyGm;wwfonf? AufwD;7D;
wd;k wufaumif;rGeaf tmifjyKjyif7mY toH;k jyK7aom Auf ,m; tcsdK\wGif em7D0uftcsdeftwGif; AufwD;7D;,m;
wD;7D;,m;rsKd ;vnf;7Sad yonf? wckrS -uD;jyif;vmI ESpfcktjzpfodk\ uGJxGufEdkifonf?
a7m*gjzpfapwwfaom AufwD;7D;,mwdk\. xl;jcm; TuJo h \kd wem7DwGif w-udruf Jx
G u
G rf nfqkyd gu Aufw;D
csufw7yfrSm tyltat;'+fESifh tpma7pm acgif;yg; 7D;,m; wckrS 24 em7DtwGif; AufwD;7D;,m;aygif;
jcif;'+fukd xl;xl;uJucJ EH idk 7f nf7jdS cif;yif jzpfonf? ,if; 18ô000ô000 txd wdk;yGm;vmEdkifI 48em7D-umaomf
wd\konf toufwnfwHhaeedik f7ef tajctae rom,m Aufw;D 7D;,m;aygif; uka™uk™m jzpfvmEdkifayonf?
aomtcg ,if;wdk\rS pydk;(a7m*gatmif;ydk;)[kac:aom AufwD;7D;,m;wdk\udk enf;trsdK;rsdK;jzifh aoapEdkif
qJrsm; aygufyGm;vmonf? pydk;wdk\Y xlxJaom eH7H onf? avxJY7Sdaom AufwD;7D;,m;rsm;udk aoap7ef
rsm;7SdI tyltat;'+f ponfrsm;udk -uHh-uHhcHEdkif twGuf aea7mifESifh tmv-wm0dkiftdkvuf ac: c7rf;
onf? qlaeaoma7wGif &dk;&dk;AufwD;7D;,m;rsm; csuf ab;a7mifjcnfwdk\udk toHk;jyKavh7Sd-uonf? tpm;t
csif;vdkyif aoqHk;oGm;aomfvnf; pydk;rsm;rSmrl 16em7D aomufrsm;udk rD;ESifhcsufjyKwfjcif;/ aygif;jcif;wdk\onf
wdik af tmif raobJaeEdik -f uonf? tylcsed f oknatmuf ,if;wdk\wGif7Sdaom AufwD;7D;,m;rsm;udk owf7ef t
3207Sad omt7nfwiG f pydk;rsm;udkxnfhI tat;cHxm; aumif;qHk;enf;rsm;yif jzpfonf? tat;cHjcif;ESifh t
aomtcg touf7Sijf rJ 7Sifvsuf7Sdonfudk awG\7onf? ajcmufvSef;jcif;wdk\jzifh AufwD;7D;,m;tm;vHk;udk rao
pydk;wdk\onf tHh-ozG,faumif;avmifatmif -umjrifh apEdik /f ,if;wd\k r-uD;ryGm;atmifom wm;qD;Edik af yonf?

¬»³¿ú³ö¹ «³«Ùô¿º ú嬩٫º ¿ª¸ª³ú¿±³


¿¯å§²³©ú§º
AufwD;7D;,m;rsm;onf ae7mwumwGif 7Sdae7m/ ,if;wdk\onf vloW0gwdk\tm; aumif;usdK;udkay;Edkifonfhenf;wl
aoapavmufaom tema7m*grsm; pGJuyfaprnfh qdk;usdK;rsm;udkvnf; ay;Ekdif-uonf? AufwD;7D;,m;aA'onf
AufwD;7D;,m;wdk\.ta-umif;udk avhvmI/ aq;ynmESifh a7m*ga0'emrsm;udk umuG,fonfh ynm7yfrsm;twGuf
tajccHynmtjzpf tusdK;7SdpGm toHk;csEdkifonf?

AufwD;7D;,m;aA'? ?Aufw;D 7D;,m;aA'onf Auf wD;7D;,m;aA'onf vl0yD g;pwm;. vkyu f idk f-udK;pm;r=
wD;7D;,m;udkavhvmaom ynm7yfjzpfonf? (AufwD; a-umifh wdk;wuf-uD;yGm;vmaom od_Hynm7yf jzpf
7D;,m;„7=?) ,if;ynm7yfonf omrefrsufpdjzifh onf? (yg;pwm;ô vl0„D &=? )
rjrifEdkifaom tyifESifhoW0guav;rsm;udk avhvm AufwD;7D;,m; a7m*goufa7mufaponf r[kwf
aom rdkU&dkAdkif-ovdk*sD ynm7yfwGif tusHK;0ifonf? acs? vl.udk,cf ¶m twGi;f tjyifwiG f a7m*grjzpfapbJ
AufwD;7D;,m;aA'udk aq;ynmYa7m*ga0'emrsm;udk 7Sdaeaom Aufw;D 7D;,m;rsm;vnf; 7Sdao;onf? xdkjyif
umuG,af 7;twGufaomf›if;/ 0dkift7uf vkyfief;rsKd ;uJh tcsdK\aom AufwD;7D;,m;rsm;onf ,if;wdk\ rSDcdkaexdkif
od\ak om Aufw;D 7D;,m;ESihf oufqikd o
f nfh pufrv
= ufrv
= yk f aomoltwGuf tusdK;7Sdaom tvkyfudkyif aqmif7Guf
ief;rsm;twGufaomf›if;/ wd7>mefrsm;wGifjzpfyGm;aom ay;avh7odS nf? yHyk rm·vlw\kt d wGuf toH;k 0ifaom ADwm
a7m*grsm;udk avhvm7eftwGufaomf›if;/ tyifrsm;Y rif bDrsm;udk tlxw J iG 7f daS om tcsKd \aom Aufw;D 7D;,m;
jzpfyGm;aom a7m*gudk avhvm7eftwGuf aomf›if; wd\ku azmfxw k fay;-uonf?
toH;k jyKEkid fonf? 19 7mpkEpS f tv,favmufwGif Auf Aufw;D 7D;,m;rsm;a-umifh ul;pufwwfaom a7m*g

95
AufwD;7D;,m;aA'

trsm;yifjzpfwwfacsonf? (ul;pufwwfaom a7m*g ,if;enf;rsm;udk toHk;jyKjcif;tm;jzifh cGJpdwfynmonf


rsm;„7=? ) ,if;txJwGif tvGefao;i,fonfh Adkif; rsm;pGm xajrmufatmifjrifhcJh7Hkru vlem tajrmuf
7yfrsm;a-umifh jzpfaoma7m*gvnf; 7Sdonf? yHkyrm „ tjrm;. toufuv kd nf; u,fq,fEkid cf haJ yonf? Auf
ausmuf-uD;a7m*g/ 0ufoufa7m*g/ ydkvD,dka7m*grsm; wD;7D;,m;aA'okawoDrsm;. aus;Zl;a-umifh tpGrf;
jzpfonf? jrefrmEdkifiHwGif AufwD;7D;,m;a-umifh jzpf xufaom yifeDqvifpaomywdZD0eaq;rsm; ay:
aom xif7Sm;onfh a7m*gtcsdK\wk\drSm wkdufzdKG uftla7mif cJ7h ayonf?
zsm;/ 0rf;udkufa7m*g/ wsLAmu,f ydk;pGJema7m*g (wD AufwD;7D;,m;aA'udkavhvm7mwGif a7m*god<daA'
ADa7m*g)/ yvdyfa7m*g/ umv0rf;a7m*gESifh 'pfzoD;7D; udkvnf; em;vnf7ayonf? odk\rSomv~if aq;nmESifh
,m; qHkqdk\ema7m*grsm; jzpfavonf? ,if;a7m*grsm; a7m*ga0'emrsm;udk umuG,fonfh ynm7yfwdk\twGuf
rjzpfymG ;ap7ef AufwD;7D;,m;aA'udk tajccHxm;aom AufwD;7D;,m;aA'udk tajccHynmtjzpf tusdK;7SdpGm
umuG,ef nf;rsm;7Sad vonf? toH;k csEikd af yrnf?
AufwD;7D;,m;aA'wGif ,if;a7m*gydk;rsm;ta-umif; ul;pufwwfaoma7m*gjzpfymG ;vmonfhtcg a7m*g
udk pHv k ifpmG oif-um;avhvm7onf? xdjk yif ,if;a7m*g .ta-umif;7if;udk 7SmazG7mwGif AufwD;7D;,m;aA'udk
yd;k rsm;onf vl.udk,cf NmwGif rnfodk\rnfyHk a7m*gjzpf toHk;cs7onf? ,if;uJo h \dka7m*gydk;udk pH;k prf;7SmazGonfh
yGm;apyHk/ ,if;wdk\a-umifh jzpfymG ;aoma7m*grsm;udk rnf tcg atmufygenf;pHepfudk toHk;jyK7onf? zwf7=ol
uJo h \kd prf;oyf-unf7h I
= a7m*g.ta-umif;7if;udk rnfo\kd vG,fulpGm em;vnfEdkifapjcif;iSm tqkwfema7m*gudk
azmf7yHkESifh ,if;a7m*grsm;udk rnfok\dukoI rnfokd\um yHkpx H m;I 7Sif;vif;azmfjyygtHh?
uG,f7ef vdktyfyHkwdk\udk tusOf;csKyftm;jzifh oif-um; (u) vlem. a7m*g7mZ0ifudk pHkprf;jy;D v~if prf;oyf
avhvm7avonf? -unf7h rnfh yPnf;rSmtqkwef m a7m*goonf[k
xif7aom vlem.ovdyf jzpfonf?
(c) wDADa7m*gydk;7Sdr7Sd ,if;ovdyfudk rSefjym;ay:
wGif wifI aq;a7mifqdk;jyD;v~if rdkU7dkpukyf
rSeaf jymif;ESifh -unfh7p= pfaq;jcif;?
(*) ovdyw f iG f wDAD a7m*gydk; 7Srd 7SdodEdkif7ef ydk;udk
rsdK;yGm;I-unfhjcif;?
(•) ,if;rS wDAaD 7m*gydk;[kxif7aomydk; aygufyGm;
vmygu ,if;. "mwkaA'"mwfobm0udk
ppfaq; -unfhEdkifjcif;? wDADa7m*gydk;twGuf
Tppfaq;r=ukd toHk;rjyKwwfacs?
prf;oyf-unhfaom pwufzvkdaumhuyf atm7d, a7m*gykd;onf (i) ,if;wDAaD 7m*gyd;k udk ywdyPnf;yg7Sdaom aoG;
yifeDqvif tp7Sdaom ywdZD0eaq;rsm;ESihf ukoI7Ekdirf nhf t -uufwuf7nfESifh ppfaq;-unfhjcif;? a7m*g
a-umif; txufygyHkwGif awG\7onf? a7m*gykd;rSm aq;ESihf xd ta-umif;7if;7SmazG7mwGif Tenf;udk roHk;
awG\onhfae7mwGif raygufryGm;I/ oufqkdif7m ywdZD0eaq;yg acs?
aom a7ppfpUL0dkif;ywfvnfwGif -unfvifaom t0kdif;rsm;ukd
awG\Edkifonf?
(p) vlem.ovdyfudk oifhawmfovdk jyKjyifum
wd7>mefrsm;Y xdk;oGif;I vufawG\prf;oyf
aomufa7/ EGm;Ed\k paom vlw\dk rSD0o
J nfh tpm;tpm ppfaq;jcif;?
rsm;rSvnf; ul;pufwwfaom a7m*grsm;jyef\yGm;Edkif7 a7m*g. ta-umif;7if;udk 7SmazGonfhtcg pHv k ifap
um;/ oef\7Sif;aomaomufa7/ EGm;Edk\ ponfwk\d77Sad p7ef jcif;iSm txufyg pHkprf;r= enf;pHepfudk azmfjyxm;aomf
AufwD;7D;,m;aA'udk toHk;jyKI ppfaq;7ayonf? vnf;/ tcsdK\aom a7m*grsm;twGuf txufazmfjyyg
AufwD;7D;,m;onf tema7m*grsm;udk jzpfapEdkifaom enf;tm;vHk;udk toHk;jyK7ef rvdkay?
a-umifh tema7m*gwdk\rS umuG,fEdik 7f ef AufwD;7D;,m; ppfaq;aom ovdyfrS wsLAmu,f AufqDvyfac:
ADZrsdK;udk pif-u,fap7ef jyKvkyfenf;trsdK;rsdK;7Sdonf? wDAaD 7m*gyd;k udk 7SmazGawG\7dyS gu vlemwGif wsLAmu,f

96
AufwD;7D;,m;aA' Aufx7Dtkd;

ydk;pGJem tqkwfwGifjzpfyGm;a-umif;od7ojzifh oifhawmf ,if;odk\v~if Aufw;D 7D;,m;aA'udk umuG,af 7;/ uko


aomaq;rsm;ESihf tjrefqk;H ukoEdkifayrnf? a7;/ pl;prf;a7;wd\kwiG f tzufzufrS wd;k wuf-uD;yGm;ap7ef
wcgwpf7w H iG f a7m*gyd;k udk 7SmazGarG;jrLIr7onft h cg/ aqmif7Gufjcif;jzifh uBmay:7Sdvlwdk\twGuf tusdK;
vlem.aoG;udk azmufxkwfppfaq;I a7m*gydk;. t jzpfxGef;apjcif;a-umifh yg;pwm;/ aumh paom ykCdKvf
a-umif;7if;udk 7SmazG7onf? yHyk rm „ umvom;a7m*g -uD;rsm;tm; uBmhaus;Zl;7Sif-uD;rsm;tjzpf rSwfwrf;
jzpfaom qpfzvifa7m*gudk ppfaq;7ef AD/'D/tmt,f[k wif7ayonf? a'gufwma':azh
rSnfhac:xm;aom aoG;ppfenf;wpfrsdK;jzifh ppf7onf?
vl. ta7jym;wGif oufqkid f7m a7m*gydk;rS xkwfxm; Auf x 7Dt dk ; ? ?armfawmfum;wGif toHk;jyKaom
aomt7mjzifh ppfaq;jcif;jzifhvnf; a7m*g.ta-umif; v~yfppf"mwftk;d udk t*®vdyf bmomjzifh Aufx7Dtdk;[k
7if;udk odEikd favonf? wsLAmu,fy;dk pGJem 7Sdr7Sd prf;oyf ac:onf? jrefrmarmfawmf tvkyf7Hkwdk\wGifvnf; Auf
enf;wpfrsdK;jzpfaom wsLAmuvif prf;oyfenf;onf x7D[laom a0g[m7udk vloHk;rsm;onf? odk\aomf xdk
ta7jym;wGif;odk\ a7m*gydk;oGif;I prf;oyfenf;wpfrsdK; tdk;udk pwd;k 7dwAf ufx7D/ od\kr[kwf tufusLrlav;wm;/
jzpfonf? odk\r[kwf v~yfppf"mwfavSmift;dk [k od_Hynma0g[m7
a7m*gumuG,fa7;wGif Aufw;D 7D;,m;aA'udk toHk; tvdk ac:wGio f ifo
h nf?
jyKjcif;tm;jzifh a7m*gjzpfEdkifaomolrsm;udk ,if;a7m*g tqdkyg Aufx7Dt;dk rsm;udk armfawmfum;/ a7'D,dkt
jyD;aomolrsm;rS cGx J wk f Edik fjyD;v~if umuG,af q;rsm;udk oHzrf;pufrsm;Y omru "mwfr;D xGe;f 7mYvnf; toH;k jyK
xdk;ay;jcif;jzifh a7m*grS umuG,fay;Edkio f nf? ausmuf Edkifonf? xdkr~ruao;/ tcsdK\ v~yfppf"mwfESifh oGm;
-uD;a7m*grjzpfap7ef ausmufaq;xdk;ay;jcif; oabm aom ,mOfrsm;udkvnf; Aufx7Dtdk;jzifh oGm;vmckwf
rsdK;jzpfonf? (usef;rma7;„7=?) xdkjyif a7m*gudk armif;EkdifI/ a7ikyfoab®mrsm;onfvnf; a7atmufY
jyef\yGm;apaomolrsm;udkvnf; pHkprf;7SmazGI oifhavsmf oGm;vmvsuf7SdpOf Aufx7Drsm;udkomv~if vHk;vHk;
ovdk ta7;,ljcif;tm;jzifh ul;pufwwfaom a7m*ga0 vsm;vsm;rSDcdk-u7onf? T"mwftdk;rsdK;udk toHk;jyK7
'emrsm; jyef\yGm;jcif;r7Sdatmif ESdrfeif;Edkifavonf? onfh tjcm;udPrsm;vnf;tajrmuftjrm;yif 7Sday
a7m*g77SdjyD;aomtcgwGifvnf; aysmufuif;ap7ef ao;onf?
oihfavsmfaomaq;jzifh uko7avonf? yHkpHtm;jzifh Aufx7Dtdk;[kqdkonfhtwGuf v~yfppf"mwfudk odk
'pfao;7D;,m; qHq k k\dema7m*gjzpfaeaom vlemtwGuf avSmifxm;aomtd;k [lI xifrw S faumif; xifrw S f-uay
tefwDawmhqif tqdyfajzaq;xdk;ay;I uko7efvdk rnf? trSerf mS rnfonfhv~ypf pf"mwftk;d / v~yfppf"mwf
onf? ( aq;ynmESifh cGJpdwfynm„7=? ) cJrsdK;yifrqdk twGif;7Sd"mwfyPnf;rsm; v=yf7Sm;azmuf
oifhavsmfaom ywdZ0D eaq;udk vlemodk\ay;7ef t jyefrj= zifh v~ypf pf"mwfukd zefw;D xkwaf y;onfh t7mcsn;f
wGuf Aufw;D 7D;,m;aA'udk toH;k jyKEkid fonf? ,cktcg yifjzpfavonf? Aufx7Dtdk;ESifh tjcm;omref Auf
wGif ywdZ0D eaq; trsm;tjym;yif ay:xGufaejyD;jzpfI/ x7Dtdk;/ v~yfppf"mwfcw J dk\. jcm;em;csufrSm Todk\jzpf
a7m*gyd;k ESihf oifhavsmfaom ywdZD0eaq;udk AufwD;7D; onf? omrefAufx7Dt;kd / od\rk [kwf "mwfcw J \o
kd nf tm;
,m;aA'jzifh prf;oyf7mS azGEkid o f nf? yHw
k iG -f unfyh g? ,if; ukecf ef;oGm;aomtcg twGi;f 7S"d mwfyPnf; (t7nf/ od\k
odk\v~if temESihfaq; udkufatmifay;Edkifjcif;a-umifh r[kwf tzwf)tjyif v~ypf pf"mwfzko d WKjym;rsm;udk t
a7m*gvsifjrefpGm aysmufuif;um vlemvnf;oufom/ opfvJay;rSomv~if tm;opfjyef7Ekdifonf? Aufx7D
aq;zdk;aiGvnf; tukeftusenf;onf tusdK;aus;Zl;cH tdk;rlum; "mwftdk;twGif;odk\ v~yfppf"mwfudk ajymif;
pm;7onf? xdkjyif vlem.ta7jym;wGif prf;oyfjcif; jyefjzwfpD;apjcif;jzifh xyfwvJvJ tm;jyefoGif;ay;Edkif
tm;jzifhvlemESifhroifhaom ywdZD0eaq;udkvnf; od avonf?
Edkifaoma-umifh rvdkvm;tyfaom a0'emcHpm;r=rsm;udk Aufx7Dtdk;rsm;udk-unfhv~if twGi;f Y v~yfppf"mwf
a7Smif7Sm;Edkifayonf? yHkyrm„yifeDqvifESifh roifh avSmifcef;uav;rsm; wpfckESiw fh pfckyl;wGv J suf wnf7Sd
a-umif;prf;oyfawG\7d7S aomoltm; yifeq D vifrxdk;jcif; onfudk awG\7Sd7vdrfhrnf? tqdkyg "mwfavSmifcef;rsm;
tm;jzifh vlem.toufudkyif u,fq,f7ma7mufEkdif wGif rsm;aomtm;jzifh qmvzsL7pftufqpftaysmh
ayonf? 7nfudk xnfx h m;I/ xdkt7nfxw J iG f ESpx
f m;aom v~yf

97
Aufx7Dtkd;

ppf"mwfzdk "mwfroWKjym;rSm cJjym;rsm; jzpf-uonf? v~ypf pf"mwfavSmiftk;d rS v~ypf pf"mwfukd toHk;jyKae


"mwfzdkoWKjym;tjzpf cJjym;rsm;udk vufyga7muf csdewf Gif cJjym;rsm;tay:Y vufqmvzdwf pGJuyfvmI
qdu k Ef iS fh zHk;tkyx
f m;onf? "mwfroWKjym;tjzpf toHk; tufqpf.tm;vnf; wjznf;jznf; avsmo h mG ;avonf?
jyKaom cJjym;rSmum; a7jr|KyfuJhodk\yGa,mif;a,mif; 7Sd v~yfp pf"mwfavSm iftdk; twGif; wGif tufqpf7nf
onf? xdkcJjym;rsm;udk tzdkwck trwck tpOfvdkuf cs . odyo f nf;qonf "mwft;kd Ytm;jynfhcsed w f iG f 1±39r~
xm;I/ wpfcEk Siw hf pfcpk yf-um;wGif rsm;aomtm;jzifh opf 7SI
d tm;enf;oGm;csed w f iG f 1±11 cef\7dS a-umif;od7onf?
jym;cHxm;avh 7So d nf? "mwft;kd 7Sd tcef;toD;toD;wd\k. "mwftm;onf tm;
xdkaemuf v~yfppf"mwfavSmifcef;rsm;udk zef/ odk\r avsmo h Gm;v~if "mwft;kd udk tm;opfjyefoGif;7ef vdktyf
[kwf u`Jaumfjzifh jyKvkyfxm;aom udk,fxnftdk;wGif jy[D ok 7d monf?
tpOfvdkufyl;wGJIxnfhxm;7onf? xdktjyif tcef; t Aufx7Dtdk;tm;jyefoGif;onf[kqdk7mrSm "mwftdk;
oD;toD;.txufY "mwftm;prf;oyf7eftwGuEf iS hf t twGif;7Sd "mwfyPnf;rsm;udk rlvtajcodk\ jyefa7muf
aiG\ysHoGm;aoma7tpm; a7opfjznfhay;7eftwGuf t atmif jyKvkyfay;jcif;yifjzpfonf? tm;jyefoGif;aom
zH;k 7Siw
f yfxm;aom taygufwpfcpk v D nf; yg7Sjd rjJ zpfonf? tcg/ 'D„pDum;7ifhac: v~ypf pf"mwfwzufowfp;D aom
"mwftm; 6 Adk\7Sdaom v~yfppf"mwfavSmiftdk;rsm;wGif "mwf-udK;tzdkudk "mwftdk;"mwfzdkwdkifodk\vnf;aumif;/
"mwftm; 2 Ad\kcef\pD7aSd om "mwfavSmifcef; 3cef; ygavh "mwf-udK;trudk "mwfrwdkifodk\vnf;aumif; qufay;
7SdI/ 16 cef;/ tcef; 60 txdyg0ifaom "mwftdk;-uD; jcif;jzifh v~yfppf"mwfudk ajymif;jyefpD;0ifap7avonf?
rsm;vnf; 7Sad vonf?

v~yfppf"mwftm; toHk;csenf;ukd pwifawG\7SdcsdefrpS I rsufarSmufacwfwkdifatmif wDxGiftoHk;jyKcJhaom Aufx7Dtkd; trsKd;rsKd;


tqihfqihf wkd;wufajymif;vmyHkukd awG\jrifEkdiaf yonf?

98
¬¿»³«º©·µ¼ ºåôѺ¿«-å®× ®¿§æ¿§¹«º®Ü«
¨Ù»ºå«³å½Ö¿¸ ±³Û¼µ·º·ØÞ«Üå
rufqdkydkaw;rD;,m;(tD7wf)EdkifiH. ae7mY ESpfaygif; 5000 cef\u/ bkef;awmufcJhaom EdkifiH-uD;jzpfonf?
wl;azmfawG\7Sd7aomausmufwHk;rsm;/ pOfhtkwfrsm;rS yef;csDyef;ykvuf7mrsm;/ yd™uwfwdkufrS 7FH\pmcsyfrsm;udk
avhvm7jcif;jzifh tvGef-uD;us,fcrf;em;aom a7S;acwfEdkifiH-uD; wpfEkdifiHjzpfa-umif; od7avonf?

AufADvHk;eD;,m;Ekdifi?H ?uBmhordki;f wGif a7S;acwf aygif;ajrmufjrm;pGm wnfaxmifaexdkif-uonfrSm


,Ofaus;r=pwifxGef;um;7ma'orsm;teuf wcktyg bDpD 2500 cef\wdkifatmifjzpfonf? (AufADvHk;jrdK\„&=?)
t0ifjzpfaom AufADvHk;eD;,m;onf tm7Swdkuf t xdpk Ofu xdak 'owav~mufukd qlrm;[kac:a0:-uonf?
aemufyidk f; wdki;f *7pfjrpf ESihf ,lza7;wD;jrpf 2 oG,fwdk\ bDpD 2500cef\wiG f qlrm;jrdK\uav;rsm;. ajrmufzuf
,SOfjydKifp;D qif;7m awmifbufjrpf0rS f;a'owGif wnf7cdS hJ tufuwfa'orS qm*Get f rnf7dS qD;rdkuv f rl sKd ; od;k xde;f
I/ ,ck tD7wfEdik fiH. awmifykid f;jzpfavonf? (wdki;f * acgif;aqmif-uD;wOD;onf ppfa7;ppf7mY u`rf;usifo
7pfjrpf? ,lza7;wD;jrpf„&=?) jzifh jrdK\uav;rsm;udw k jrdK\jyD;wjrdK\ wdu
k cf u
kd of rd ;f ydu
k u f m/
a7S;a7S;tcguyg;7Si;f yifv,fauG\onf ,ckAC'uf AufADvHk;jrdK\ukd tajcjyKjyD;v~if/ AufADvk;H eD;,m;Edik if Hudk
jrdK\wnf7m t7yftxda7mufonf[k od_Henf;pHepfrsm; pwif xlaxmifavonf? qD;rdkufwdk\onf qlrm;wdk\
jzifh avhvmpl;prf;olwdk\uqdk-uonf? ESpfy7da>'7Snf avmuf,Ofaus;r= tqifhtwef; r7Sday? xdk\a-umifh
-umaomf jrpf 2 jrFmrS ygvmaom oJajrrsm; ydk\wufI ql;rm;wdk\.,Ofaus;r=ukd twk,lusifhoHk;-uonf? odk\
ay:vmaom ukef;ajronf wjznf;jznf; us,fjyef\ aomfajrmufbufyidk ;f wGif qD;rdkufvlrsdK;wdk\. "avhx;Hk pH
vmonf? xdkjyifjrpf 2 oG,fwdk\onf ESpfpOfa7vFrf;rdk; rsm;vnf; vFrf;rdk;cJhonfjzpfI/ AufADvHk;eD;,m;EdkifiH
avh7Sdaoma-umifh eHk;ajrrsm;urf;ajcay:wifI wif ajrmufyikd ;f udk tufuwf[I l vnf;aumif;/ awmifyikd ;f udk
I usefcJhonf? xdkEkH;ajrrsm;onf ajr-oZmxufoef qlrm;[lIvnf;aumif;ac:a0:-ujcif;jzpfavonf? od\k
aumif;rGefI/ jrpf 2oG,frSa7udkvnf; vHkavmufpGm7 aomf aemiftcg AufAv D k;H eD;,m;[lIac:a0:vm-uav
Edkifojzifh xdka'ow0dkufonf pdkufysdK;jzpfxGef;onf? onf?
xdk\a-umifh tm7Stv,fydkif;rS ajropfae7mopf7SmazG qm*Ge. f vufxuf vGejf y;D onfah emufwiG f AufAv D ;kH
olrsm;onf jrpf 2 jrFma'owGif tajcpdkufaexdkif-u eD;,m;EdkifiHonf n|dK;rSdefvmavonf? EdkifiHwGif;odk\ t
jcif;jzpfonf? rdk;yg;aomfvnf; jrpf 2 oG,frS a7oG,f jcm;vlrsdK;rsm; 0ifa7mufwkdufcdkufjcif; jyK-uojzifh
wl;ajrmif;rsm;jzifh pdkufysKd ;vkyuf kid Ef idk fojzifh xdak 'owGif aemufqHk;wGif Edkiif H-uD; jydKuyGJ supf D;7avonf?
vma7muf aexdkifolrsm; wpfpwpfp rsm;jym;vm od\kaomfbpD D 2000 cef\wiG f qm*Ge. f tEG,fawmfjzpf
avonf? aom [RL7mADrif;onf jydKuGJaeaomAufADvHk;eD;,m;
jrpfEpS jf rmF a'owGif vlw\kd pwif0ifa7mufaexdik o f nfh EkdifiHudk jyefvnfpkpnf;onf? EdkifiHudk armfuGef;wif
acwfrmS bDpD 5000cef\ujzpfonf? ,if;wd\o k nf awmif avmuf atmifpHepfusepGmtkyfcsKyfonf? tkyfcsKyfa7;
uke;f / awmifypl mrsm;ay:wGiv f nf;aumif;/ uke;f zd\kIvnf; pHepfaumif;rsm;udv k nf;xGicf ho J nf? txl;ojzifh [RL
aumif; td;k tdrw f nfaqmufaexdik -f uonf? xdak 'owGif 7mADrif;-uD;onf ,if;jyKpkcJhaom Oya'rsm;twGuf
pwifvma7mufaexdkifolrsm;onf qD;rdkufESifh qD;rdkuf Ekid if Horkdif;wGif xif7mS ;ausmf-um;aom rif;wpfyg;jzpfcJh
r[kwaf omvlrsKd ;rsm;jzpf-uonf? onf?
qD;rdkufr[kwfaomvlrsdK;tkypf x k JwGif qlrm;7D;,ef; [RL7mADrif;-uD; uHukejf yD;aemufwiG f ta7S\ajrmuf
vlrsdK;wdk\um ,Ofaus;r=t7mwGifacgif;aqmifrsm;jzpf zufa'orsm;rS uufqdkuf vl7dkif;rsdK;wdk\onf csOf;eif;
-uonf? bDpD 3000 ausmcf ef\wGif jrpfESpjf rFma'o w wdu k cf ukd fjy;D aomf/ AufAvD ;kH eD;,m;Ekid fit
H wGi;f 0ifa7muf
av~mufY qlrm;7D;,efw\ko d nf AufAv D ;Hk tygt0if jrKd \7;dk aexdkif-uonf? wpESihw f p Edkifit H wGif;Y pdk;rdk;rif;rlcJh
jzifh0ef;7Hxm;aom oD;jcm;vGwfvyfonfh jrdK\uav; -uonfrmS bDpD 1^50rS 1200 cef\widk af tmif yifjzpf.?

99
AufADvHk;eD;,m;EkdifiH

,cktcg ysufpD;vsuf7SdI AufADvHk;eD;,m;EkdifiH aumif;pm;pOfu wnfaqmufcJhaom tpf7Swm taqmufttHk

od\kaomf AufADv;kH Edkiif t H wGif;rS 7S7d if;pGv J rl sKd ;rsm;u uuf onf? od\kaomf om;awmf tDqm[uf'ifu jrdK\awmf-u;D
qdkuw f \kdukd wjznf;jznf; jyefvnfvrF ;f rd;k jyD;aemuf AwfAD udk jyefvnf jyKjyifavonf?
vHk;eD;,m;wGif rlvwdki;f 7if;om;rif;wdk\ jyefvnftyk pf k;d bDpD 606 ckEpS w f Gif AufAv D k;H eD;,m; Edik fio H m;rsm;ESihf
-uavonf? rd'vlrsKd ;wdk\y;l aygif;I tqD;7D;,m;Edik if . H -uD;us,fcrf;
xdtk csed fwGif ajrmufzufrS Edkiif eH D;csif;jzpfaomtqD; em;vSyaom jrdK\awmfeif;edA (eif;edAjrdK\? rd'vlrsdK;
7D;,m;onf wpwp xif7Sm;vmonf? (tqD;7D;,m; „7=?) udk wkdufcdkufodrf;ydkufI zsufqD;vdku-f uonfrS
„7=?) AufAv D k;H eD;,m;ESifh tqD;7D;,m;Edik fiHwk\donf t pI tqD;7D;,efwdk\ wefcdk;arS;rSdefoGm;um acgif;rxl
csif;csif;xdyg;wdkufcdkufr=rsm;7Sdvm-u7mrS tiftm;jydKif Edkif-uawmhacs? AufADvHk;eD;,m; EdkifiHawmf-uD;um;
vm-uavonf? xdt k wGi;f AufAv D ;kH eD;,m;Edik if H twGi;f aumv'D;,ef;vlrsdK; 'kw, d eufAsLcufeufZmbk7if.
Yvnf; 7Sd7if;pGJ wkdif;7if;om;vlrsdK;rsm;ESifh oJuMm7 vufatmufwGif jyefvnfpnfum; om,m0ajymvm
bufrS csO;f eif;0ifa7mufvmaom aumv'D;,ef;vlrsKd ;/ jyefonf? xdt k cg'kw, d AufAvD ;kH eD;,m;Edik if aH wmf-u;D [lI
tm7rD;,ef;vlrsdK;wd\konf wdu k fcu
dk fvsu7f o Sd nf? vnf;aumif;/ aumv'D;,ef;Edik if aH wmf[I l vnf;aumif;
aumv'D;,ef;ESifh tm7rD;,ef;wd\konf AufADvHk;eD; ac:a0:-uonf? eufAsLcufeufZmrif;-uD;onf jrdK\-uD;
,m;Y ta7;omvm-uonf? tqD;7D;,m;uvnf; rsm;udk jyefvnfwnfaqmufaponf? ukeo f , G rf E= iS hf vkyf
AufADvHk;eD;,m;udk vFr;f rd;k Edik af tmif-udK;pm;onf? Auf ief;aqmifwmwdk\uv kd nf;wdk;wufzH\GjzKd ;aponf?qnf/wl;
ADvk;H eD;,m;ESifh tqD;7D;,m;wd\konf tiftm;jydKif-ujyef ajrmif;rsm;udkjyKjyifay;ojzifh pdkufysdK;a7;vnf;aumif;
onf? tqD;7D;,m;EdkifiH. qifemu7pfrif;onf bDpD rGef jzpfxeG ;f vmavonf? eufAsLacwfeufZmonf AufAD
689 ckEpS w f iG f AufAv D ;Hk jrdK\awmf-uD;udk wdkucf ku d zf sufqD; vHk;eD;,m;EkdifiH-uD; us,fjyef\atmifvnf; aqmif7GufcJh

100
AufADvHk;eD;,m;EkdifiH

7m/ xdpk Ofu e,ferd w d w f iG f qD;7D;,m;Edik if HEiS hf y,fvuf t,fvufZNm;tm; qufcHolrsm;onf AufADvk;H eD;
pwkid fEikd if wH \dk yg0ifonf omru tD*spfEidk if eH ,fpyfwkid f ,m;tm; zdESdyfcsKyfcs,fjcif;rjyKbJ oifhwifhavsmuf
atmifyif a7mufcahJ vonf? ywfaom cs;D jri| ahf jr|mufpm;r=ukd jyKco hJ nf? od\kaomf [,f
eufAsLcufeufZmrif;-uD; vGefjyD;aemufwiG f qufcH vifepfpwpfacwf. v=y7f mS ;r=ujkd yKco hJ nf? od\ak omf [,f
aomrif;rsm;rSm bkef;vuf7Hk;enf;yg;aomrif;rsm;om vifepfpwpfacwf. v=y7f mS ;x-urG r= sm;.'+fukd AufAD
trsm;tm;jzifhjzpf-uI/ EdkifiHawmf-uD;tiftm; qkwf vHk;eD;,m;uJho\dk a7S;acwfa[mif;Edik fi-H uD;onf cHEidk f7nf
,kwv f monf? xdk\a-umifh bDpD 539 ckwiG f yg;7Si;f bk7if r7Sday? xdk\a-umifh wjznf;jznf; tajctaeqkwf,kwf
qdik f;7yf.wyfrsm;u wdu k fcku d fvmaomtcg tjyif;t vmcJh7m at'D 200 jynfEh pS fvGeEf Spfrsm;wGirf l a7S;acwf
xef ckcrH r= 7Sb d /J yg;7Si;f wd\k.vufatmufo\dk usa7muf7 a[mif; AufADvHk;eD;,m;EdkifiH-uD;onf wjznf;jznf;
avonf? (qkid f;7yf„7=? )AufADv;Hk eD;,m;onf yg;7Sif; acwfwdrv f m7mrS wdrjf rKyfuG,faysmufomG ;awmhonf?
wdk\.pdk;rdk;r=udk tESpEf pS f7mausmfcHc7Jh onf? bDpo D Hk;7mrS AufAv D ;kH Edik if -H uD;onf ,if;od\ku, G af ysmufomG ;cJah omf
av;7mtwGi;f Y AufAv D k;H eD;,m;tygt0if yg;7Si;f jynf vnf;/ AufAv D ;kH ,Ofaus;r=. vufpvufewd\u k kd ,[l'D
e,frsm; wefc;kd arS;rSed v f monf? *7db7k ift,fvufZNm„ ,Ofaus;r=Yvnf;aumif;/*7d,Ofaus;r=Y vnf;aumif;
o„*7dwo f nf yg;7Si;f wyfrsm;udk atmifEidk I f AufAv D ;kH eD; awG\7-dS u7onf? xd\ka-umifh AufAv D ;kH ,Ofaus;r=. tarG
,m;od\k a7muf7v dS maomtcg AufAv D ;kH eD;,m;wGif t,f tESpu f dk acwfopf,Ofaus;r=w\dku qufcH7a-umif;od7
vufZNmtm; ckcw H eG f;vSeo f rl 7Sb
d J/bk7iftjzpfvufcH-u onf? ,if;odk\ acwfopf,Ofaus;r=wdk\u vufcHEkdif
avonf? t,fvufZNmonfvnf; AufAv D k;H jrdK\awmfudk avmufatmifvnf; AufADvHk;,Ofaus;r=onf tqifh
rdrdvufeufEdkifiHawmf-uD;. jrdK\awmftjzpfxm;7efyif twef;jrifch o hJ nf? bDpD 3500 cef\uyif AufAv D ;kH eD;,m;
7nf7, G cf haJ o;onf? (t,fvufZNm„o„*7dw?f &=) Ekid if jH zpfvmrnfh jrpfEpS jf rmF a'owav~mufwiG f aexdik af om
qlrm;vlrsKd ;wd\o k nf pma7;pmzwfwwf-uonf? qlrm;wd\k

AufADvHk;EkdifiHom;wkd\onf aA'ifusrf;*efrsm;ukd Tokd\7FH\jym;xuftQ7mwifum rSwfom;xm;cJh-uonf?

101
AufADvHk;eD;,m;EdkifiH AufADvHk;jrdK\

.tQ7mrsm;rSm jrm;OD;yHko!mef7SdI 7FH\jym;uav;rsm; AufADvHk;jrdK\? ?AufAv D ;kH jrdK\onf tm7Swku d . f a7S;


ay:wGif oH;k ajr|mifyh kH usL7d;k t7if;ESihf zdEydS af 7;om;-uonf? a[mif;jrdK\-uD;jzpfI uBmay:Y a7S;tusqHk;jrdK\-uD; w
a7;om;jyD;aom 7FH\csyfrsm;udk aevSef;rD;zkwfaoma-umifh jrdK\jzpfonf? AufAv D ;kH eD;,m;Ekid if H jrKd \awmf-u;D tjzpf bDpD
ESpfaygif;rsm;pGm -umatmif cdik cf aHh vonf? 1800 539 twGif; xif7Sm;cJhI ,lza7;wD;jrpfonf
qlrm;wd\k. pma7;enf;udk aemiftcg jrpf 2 jrFma' ,if;jrKd\ujkdzwfIpD;qif;onf? tD7ufEidk if H AC'ufjrKd \ awmif
oudk 0ifa7mufpdk;rdk;aomqD;rdkufvlrsdK;rsm;/ tqD;7D; zuf rdki6f 0cef\tuGmwGif wnf7do S nf?
,ef;vlrsdK;rsm;/ t,fvrdkufvlrsdK;rsm;/ [pfwkdufvlrsdK; AufADv;Hk jrdK\7Sd c7pfray:rD tESpf 3000 ausmfcef\u
rsm;/ yg;7Sif;vlrsdK;rsm;uvnf; vufcH-uonf? pwifwnfaxmifonf[k qdo k nf? AufAv D ;Hk [laom t
,Ofaus;pvlrsdK;wdk\. tavhtxtwdkif; ql;rm;wdk\ "d_g,frmS ewfwcH g;0[kjzpfonf? aemifwiG f ,lza7;wD;
onf ajr a7avpaomobm0rsm;udk udk;uG,-f u ESihf wdik f;*7pfjrpf 2 ckt-um;jrpf 2 jrGma'oY Ekid if w H nf
onfjh yif v,form;rsm;jzpf-uonfhtwdkif; aus;Zl;7Sif axmifaomtcg ,if;jrdK\trnfukd tpGJjyKI AufAD vH;k eD;
EGm;rsm;udkvnf;udk;uG,f-uonf? ,m;EkdifiH[krSnfhac:onf? (AufADv Hk;eD;,m;EdkifiH
vufr= tEkynm7yfESifh pyfvsOf;I AufADvHk;eD;,m; „7=?) bDpD 2000 ce\w f iG f [RL7mADrif;vufxufY Auf
EdkifiHom;wdk\jyKvkyfcJhaom vufr=yPnf;rsm;teuf a7S; ADv;Hk jrdK\onf AufAv D ;kH eD;,m;Edik if aH wmf.jrdK\awmf jzpfvm
tusq;kH yPnf;rsm;rSm bDpD 3000 ausmfcef\u tdk;cGuf onf? [RL7mADrif;-u;D bDpD 1925 ckEpS w f iG f uG,v f eG jf y;D
rsm;jzpfonf? ,if;onfhtdk;cGufrsm;udk aq;a7mifrsm; aemuf [pfwu dk Ef iS hf uufqikd v f lrsKd ;rsm; AufAv D ;Hk jrdK\awmf
jc,fI yHpk H 'DZkid ;f rsm; azmfjy xm;onfudk awG\7onf? udk 0ifa7mufwdu k cf u dk -f uonf? xdk aemuf jrpfzsm;a'o
bDpD 3000cef\wGif ausmufwHk;rsm;udk xkxGif;jcif;/ 7Sd tqD7;D ,ef;vlrsKd ;wd\ku t-udr-f udrf0ifa7mufwu dk fcu kd f
7kyfwkrsm; xkvkyfjcif;/ a7F aiG wdk\jzifh tqifwefqm 7m bDpD 689 ckESpw f iG f AufADv;Hk jrdK\-uD; ysupf D;oGm;av
rsm; vkyu f kid fjcif;udv k nf;jyKvyk -f uonf? xdjk yif pmcsKyf onf? tqD;7D;,m;bk7if tDqm[uf'if vufxufodk\
pmwrf;rsm;twGuf wHqdyw f k;H rsm;toH;k jyKonfukd vnf; a7mufaomf AufADvHk;jrdK\awmfudk jyefvnfwnfaxmif
awG\7avonf?
qlrm;wd\konf rlvu7F\HEiS u hf sLyifrsm;jzifh jyKvkyo f nfh
wJtdrfrsm;jzifh aexdkifcJh7mrS/ aemiftcg aevSef;tkwf/
rD;zkwftw k frsm;jzifhjyKvkyfaom wxyftkwfwku d rf sm;jzifh
aexdik v f m-uonf? xdjk yif ,if;wdk\uk;d uG,f7m ewft
rsKd ;rsdK;wdk\twGuf Adrmefjzpfaom wefaqmif;jrifhjrifh-uD;
rsm;udkaqmufvkyf-uonf? jrdK\7dk;wefwdkirf sm;jyKvkyf7m
Yvnf; AufAv D ;kH eD;,m;Edik if o
H m;wd\k vuf7majrmuf-uay
onf? ,if;odk\jzifh AufADvHk;eD;,m;EkdifiHom;wdk\onf
EdkifiHESifh ,Ofaus;r=ESifh tapmqHk; aexdkifvm-uolrsm;
wGif yg0ifcahJ vonf?
uBmhorkdif;wGif tapmqHk;ay:xGufcJhaom ,Of
aus;r=rsm;teuf AufADvHk;eD;,ef;ESifh tD*spf,Ofaus;r=
wd\o k nf rnfonfua7S;usI rnfonfu aemufusonf
[laom jy©emtwGuf ynm7Sifw\dk tjiif;yGm;ae-uqJ
yifjzpf.? od\kaomf ,Ofaus;r=qkid f7m ta7;ygaom wd;k
wufrw = k\donf AufAv D ;kH eD;,m;Y OD;pGmpwifco hJ nf? od_H
ynm/ tkyfcsKyfa7;pHepf/ t,l0g'a7;/ vufr=ynm7yf
ponfwk\donf AufAv D k;H eD;,m;YtpysKd ;cJI h AufADvHk;eD;
,ef;,Ofaus;r=onf aESmif;acwftm7Swdkuf taemuf AufADvHk;jrdK\7dS a7S;a[mif;ar~mfpif-uD;ukd txufygyHktwkdif; wnf
ydki;f ,Ofaus;r=rsm;. jrpfzsm;cH7mjzpfcaJh vonf? aqmufc-hJ uavonf?

102
AufADvHk;jrdK\ AufovD[rfjrdK\

onf? bDpD 602 ckwGif tqD;7D;,m;EkdifiH-uD;ysufpD;I AufADvHk;jrdK\onf ESpfaygif;rsm;pGmwdrfaumcJhjyD;


'kwd,AufAv D Hk;eD;,m;EdkifiH jyefvnfxeG f;um;vmaom aemuf ajryHk-uD;odk\jzpfaecJh7m 20 7mpkESpf tpavmuf
tcg AufADv;Hk jrdK\onf -uD;us,x f if7mS ;vmjyefonf? upwifI a7S;a[mif;yPnf;ESihf u$rnf;ausmufpm ok
bDpD 604 rS 561 txd xD;eef;wufaom 'kw, d euf awoDwdk\. aus;Zl;a-umifh wcguuBmwGif xif7Sm;
AsLcufeufZmbk7ifonf AufADvHk;jrdK\awmf-uD;udk a7S;u -uD;us,fcJhaom jrdK\-uD;ta-umif; od7SdEdkifcJh-uonf?
xuf omvGefcrf;em;atmif wnfaqmufonf? AufAD AufAvD ;kH jrdK\. awmifzufyikd ;f ae7mwGif 11 7mpkEpS cf ef\
vHk;jrKd \awmfukd aqmufvyk 7f mY txl;ojzifh jrdK\7;kd -uD;rsm; u [DvmjrdK\wnfxm;onf? [DvmjrdK\rS taqmufttHk
ESifh O,mOfysrH sm;udk pDrHavonf? jrdK\7k;d -uD;rsm;udk cdkeef; rsm;udk AufAv D Hk;jrdK\ysufrS wl;azmf77So
d nfh tkwrf sm;jzifh
csdK;rsm;jzifh vSyatmif aqmufvkyfonf? jrdK\7dk;eH7Hrsm; aqmufvkyfxm;avonf?
ay:Yvnf; wd7>mef7kyfrsm;jzifh jc,fvS,fxm;onf?
jrdK\7;kd -uD;rsm;twGi;f zufwiG f aumif;uifY wGv J q
JG aJG e[ef AufovD[rfjrdK\? ?c7pf,mefoRmusrf;wGif Aufvif
xifrSwf7aom O,smOfysHrsm; pDrHxm;onf? ,if;onfh jrdK\[kazmfjyyg7Sdaom AufovD[rfjrdK\onf c7pfawmf
O,smOfysHrsm;onf vSyqef;-u,fvSojzifh a7S;uBmh zGm;jrif7mt7yf[k ,lq-uonfhtwdkif;/ t,l0g'a7;
tHjh cD;zG,f7m ckepfjzmwGif tygt0ifjzpfonf? eef;awmf wGif txGwftjrwfxm;7m aoOfajrtjzpf todtrSwf
-uD;wGirf l a7S;jrefrmbk7ifrsm; wnfaqmufchaJ om tm jyK-uonf? xdkpOfu y,fvufpwdkifEdkifiH *sL'ge,f.
vdefrsm;jzifh jyKvkyfxm;onfh ar~mfpif-uD;rsm;uJhodk\ t jrdK\wjrdK\jzpfonf? ,ckrl a*sm'efEdik if H. jrdK\uav;wjrdK\
qifhqifh t7pf7pfjyKvkyfxm;aom ar~mfpifrsm;7Sdonf? jzpfaeI Adwv f rf[kac:wGio f nf?
xdkar~mfpif-uD;rsm;. tqifhrsm; t7pfrsm;wGif ta7mif AufovD[rfjrKd \onf *s7;l qvrfjrKd \. taemufawmif
rsdK;pHkyGifhaom yef;yiftrsdK;rsdK; pdkufysdK;xm;7m yef;rsm; zuf 6 rdkifcef\tuGmwGifwnf7SdI c7pf,ef t,l0g'
jzifh a0qmjrdKifqdkifaeaomtcg xdkar~mfpif-uD;onf a7;7mwGif *s7l;qvrf;jrdK\rSvGJv~if 'kwd,ta7;ygqHk;
awmif-uD;rsm;uJhodk\ xifrSwf7onf? aumif;uifwGif aomXmejzpfonf? xdak -umifh ESppf Ofc7pf,mef t,l0g'D
O,smOf-uD;rsm;ESifh yef;rsdK;pHk,drf;EGJ\aeouJhodk\yif xif wdk\ axmifaomif; csI D bk7m;zl;vma7muf -uavonf?
rSwf7onf? eufAsLcufeufZmbk7ifuHukefjyD;aemuf c7pf,mefoRmusrf;pmrsm;Y xif7Sm;aom ,[l'v D l
bDpD 539 ckESpw f Gif ,ck tD7ef (yg;7Sm;) vlrsdK;[k xif rsdK; a';Apfbk7ifonfvnf; AufovD[rfYyif zGm;jrifchJ
7Sm;aom tm7d,efvlrsdK;wdk\onf AufADvHk;jrdK\awmf-uD; onf? aemifwiG f a';Apfonf bk7iftjzpf xdjk rdK\Yyif bd
udkodrf;,lonf? xdkaemufwGif ukefoG,fr=A[dkXmet odufcHcJhavonf? c7pf,eft,l0g'Dwdk\u xdkjrdK\ukd t
jzpfrS avsmuscI Jh / jrdK\-uD;vnf; wjznf;jznf; ysuo f ek ;f xGwftjrwfxm;avojzifh a7mr{u7mZf a['7D,efu
oGm;avonf? at'D 132 ckEpS w f iG f jrdK\ukd zsuq f ;D ypfonf? aemuftESpf
AufADvk;H jrdK\udk pwk7ef;yHk wnfaqmufxm;onf? jrdK\ 27mcef\-umaomf/ uGefpwefwif;„o„*7dwf bk7if-uD;
7d;k ESpfxyf7I dS wxyfu 10 ayxljyD;v~i/f tjcm; wxyf onf tdyfruft7 c7pfawmfzGm;jrifawmfrlonfh ae7m
u 12 ayxlonf? twGi;f jrdK\7;kd ywfvnfwiG f usKH ;7So d nf? [k ,lqaomt7yfwGif zGm;awmfrl0wfausmif; (csyf
7efolrsm; jrdK\udk 0ifa7mufwdkufcdkufonfhtcg 7dQmt atmhoeufwpfADwD) udk wnfaqmufcJhonf? xdk0wf
cuftcJr7Sad p7ef jrKd \7k;d 2 ck -um;wGif v,f,majrjyKvkyf ausmif;onf uBmay:wGif a7S;tusqHk;[k qdk-u
I aumufyJo;D ESHrsm; pdkufysdK;-uonf? twGi;f jrdK\7k;d wGif onf? 6 7mpkESpfcef\wiG f yXr *syfpwif;eD;,ef; bk7if
a-u;ndKwHcg;rsm; wyfqifxm;I ,if;wHcg;rsm;odk\ OD; -uD;u xyfrHrGrf;rHI taqmufttHkopfrsm;udkvnf;
wkdufI jrdK\wiG ;f odk\ oGm;aomvrf;rsm; azmufxm;onf? wd;k cs\Jaqmufvkyo f nf? xdjk yif jrKd \uv kd nf; jrdK\7;kd wefwkid ;f
jrdK\wGif;Y vltrsm;tjym;aexkdif-uI vlaetdrfrsm; rsm;jzifh 0dkif;7Hxm;aponf? aemiftcgrsm;wGif zGm;
onf 7F\Htw k jf zifh aqmufxm;onfukd awG\7onf? AufAD awmfrl 0wfausmif;udk 0dkif;7HI vufwif/ *7d/ tmar;
vHk;jrdK\. -uD;us,fcrf;em;aom taqmufttHkrsm;rSm eD;,ef; 0wfausmif;wdk\udkvnf; trsm;tjym; aqmuf
bk7ifrsm;pHjref;onfh eef;awmftaqmufttHkrsm;ESifh vky-f uavonf?
AufADv;Hk jrdK\awmf7Sif rm;'yfAJewfrif;. ausmif;aqmif a7mrwd\u k y,fvufpwdik u f kd pd;k rd;k onft
h cg/AufovD
wdk\jzpfonf? [rfonfvnf; a7mrwdk\vufatmufwiG u f sa7mufaecJh

103
AufovD[rfjrdK\ AC'ufjrdK\

c7pfawmfzGm;jrif7ma'ojzpfaom AufovD[rfjrdK\

7onf? xdkaemufwGif y,fvufpwdkifonf wl7uDwdk\ aw;rD;,m;jynf) . jrdK\awmfvnf;jzpfonf? xdkEidk fi. H


vufatmufo\ku d sa7mufc7Jh jyefonf? c7pf,eft,l0g'D t-uD;qHk;jrdK\vnf;jzpfonf? AC'ufjrdK\. vuf7Sd tajc
wd\konf rdrw d \dktxGwftjrwfxm;7mjzpfaom aoOfajr taerSm a7S;acwfu -uD;us,fcrf;em;r=/ ausmf-um;
rsm;udk jyefvnfodrf;ydkufxm;7ef u7l;qdwfppfyGJrsm; xif7Sm;r=udk rrSDao;onfhwdkiaf tmif wpwpESihf uBmh
t-udrf-udrfqifEFJum -udK;yrf;wdkufcdkufcJh-uavonf? tqifhtwef;rSD jrdK\-uD;wjrdK\tjzpfodk\ wdk;wufvsuf 7Sd
(u&l;qdwfppfyGJrsm;„7=?) yXruBmppf-uD; jyD;onfh avonf?
aemufwiG f AuovD[rfjrdK\onf *s7;l qvrf;jrdK\ESit fh wl AC'ufjrdK\wnf7ma'oonf wdkif;*7pfjrpfurf;ay:
jAdwo d ~-oZmcHjzpfcho J nf? odk\aomf jAdwdo~-oZmcH tkyf wGifwnf7SdI a7S;ESpfaygif; 4000 ausmfcef\uyif t
csKyfa7;oufwrf;ukefqHk;I 1949 ckESpfwGif y,fvuf pOftquf jrdK\uek f;jrKd \ae7mjzpfcho J nf? a7S;acwf AC'uf
pwkdiu f dk (tm7yf) a*smf'efEkid if HESihf (,[l')D t%7D,,f jrdK\awmf-uD;onf jrpf.taemufzufurf;ay:wGif wnf
Ekdiif H[I l ydki;f jcm;vdkuaf omtcg/ AufovD[rfjrdK\onf cJhI vlOD;a7ESpfoef;ausmaf exdkifcJhonf[k qdk-uonf?
a*smf'efEkid if t
H wGif;Y yg0ifcaJh vonf? xdkpOfu jrdK\7dk;-uD;onf t0ef; 6 rdkifr~7Sd7m/ ,cktcg
AufovD[rfjrdK\wGif vlOD;a7 6815 a,mufcef\7SdI ysupf D;,dk,iG f;aeavjyD? ,ck AC'ufjrdK\onf wkid ;f *7pf
rsm;aomtm;jzifh c7pf,eft,l0g'Drsm; jzpf-uonf? jrpf. urf;ESpb f ufvk;H ay:wGif jrdK\wnfxm;I vlO;D a7
jrdK\.ywf0ef;usifwiG f ajymif;cif;rsm;/ oHvGif/ wnfEiS fh ^30549 (1956 ckESpf) a,muf7Sdavonf?
pyspfjcHrsm; 7Sdavonf? jrdK\udk c7pf ^64 ckESpfwGif pwifwnfaxmifcJholrSm
au;vpfbk7if atm„refZmjzpfonf? 9 7mpkEpS fcef\wiG f
AC'ufjrdK\? ?yoDyjHk yifrsm;udk zwfz;l olwidk ;f a7S;acwf xdkacwf xdktcgu xdyw f ef;crf;em;-uD;us,v f Syaom
tcgu tvGefcrf;em;-uD;us,fom,m0ajymvSaom jrdK\-uD;wjrdK\tjzpfo\kad 7mufatmif au;vpfb7k if-uD; [m
AC'ufa7FjrdK\awmf-uD;ta-umif;udk -um;zl;em;07Sd-u 7Ge„f t,f„7m7Spu f jyKjyifrrG ;f rHco
hJ nf? ‘‘waxmifh wn’’
ayvdrrhf nf? AC'ufjrKd \onf tD7ufEidk fiH (,cif„rufqkyd kd yoDyjkH yifxw J iG f a7FjrdK\awmf-uD;. ewfbekH wfeef;yrm-uD;

104
AC'ufjrdK\

us,fcrf;em;pnfum;0ajymyHkwdk\udk zwf7=-u7onf? yXruBmppftwGi;f u jAdwdo~wyfrsm;onf wl7uD


jrKd \wnfxm;aomae7mw0du k rf mS xdpk Ofu ajr-oZm xuf wyfwwyfudk wdkufcdkufatmifjrifjyD;aemufwGif/ AC
oefaumif;rGefaom a'ojzpfonf? xdkjyif aumif;rGef 'ufjrdK\udk odr;f ydu k fxm;cJo
h nf? ppfajyjird ;f pmcsKyf csKyq f dk
aom a7oGif;wl;ajrmif;pHepfvnf;7SdcJhI tvGefpdkufysdK; jyD;I rufqdkydkaw;rD;,m;jynfonf jAdwdo~-oZmcH tD
jzpfxeG ;f onf? 7wfjynfjzpfvmaomtcg AC'ufjrdK\ukd jrKd \awmftjzpfjyef
od\ak omf c7pf 1258 ckEpS cf ef\wiG f wmwmvlrsKd ;wd\k 0if vnfxm;7So d nf? 1930 jynhEf pS w f iG f tD7wfonf vGwf
a7mufwkdufcdkuaf csr=ef;r=a-umifh jrdK\awmf-uD; ysufpD;cJh7 vyfaomEkid if t H jzpf a7muf7v dS maomtcgwGiv f nf; AC
onf? aemiftcgwGiv f nf; jynfwiG ;f ppfrsm;a-umifh vnf; 'ufjrdK\ukyd if jrdK\awmftjzpf qufvufxm;7Sdavonf?
aumif;/ rGe*f krd sm;/ wl7uDrsm;/ yg;7Si;f rsm;. ppfwvif; tD7wfjynf. jrdK\awmfjzpfvmjyD;onfhaemuf 1920
jzpfcJh7Ivnf;aumif; jrdK\awmf-uD;rSm ysufpD;onfxuf jynhEf pS cf ef\rpS I AC'ufjrKd \onf jyefvnfpnfum;vmjyef
ysupf D;cJ7h onf? ESpaf ygif; 7maxmifru tusKd ;jyKcJah om onf? ,cifu ta7S\EiS t hf aemufEikd if rH sm;udk qufo, G f
a7oG,fwl;ajrmif;pHepfvnf;ysufpD;cJhI AC'ufjrdK\awmf cJhonfh ukvm;tkwfvrf;a-umif;a[mif;rsm;wGif armf
-u;D w0du k o
f nf oJuMm7yrm cef;ajcmufaecJo h nf? xdjk yif awmfum;rsm;oGm;vmapjcif;jzifh ukefoG,fr=twGuf
tmz7duwdkuu f dk auG\ywfI uBmta7S\ESifhtaemufukd qufoG,fa7;vrf;a-umif;rsm;udk jyefIazmfonf?
qufoG,fonfh a7vrf;c7D;rsm;udk awG\7Sdvm-uaom 1888 ckwGif pwifcJhI 1940 jynfhESpfwGif jyD;pD;oGm;
tcg/ AC'ufjrdK\. ukeo f ,
G af 7;zG\jH zdK;r=onfvnf; tawmf aom AC'uf„ bmvif (*smreDEidk if )H rD;7xm;vrf;onf
twefusqif;vmavonf? xd\ka-umifh 1638 ckEpS fwGif wl7uDEdkifiHudkjzwfI Oa7myrD;7xm;vrf;rsm;ESifh quf
atmhwrdk ef (wl7uD) tifyikd , f mtwGif;odk\ odr;f oGif;cH7 oG,fEdkifojzifhta7;ygaom ta7S\taemufqufoG,f
aomtcg/ ,cifu vlOD;a7ESpfoef;ausmf7SdcJhaom jrdK\ a7;uke;f vrf;c7D;wckjzpfonf? 194^ ckEpS w f iG f AC'ufjrdK\
-uD;wGif vlOD;a7 14000 r~om7Sdawmhonf[k qdk-u Y wkdi;f *7pfjrpfukd jzwfausmfxm;aom wefwm;udk rD;7
onf? ql;tufwl;ajrmif; zGiv fh pS jf yD;onfh aemufyikd ;f wGif xm;rsm;oGm;vmEdik af p7efvnf;aumif;/yg;7Si;f yifv,fauG\ay:
AC'ufjrKd \. ukeo f ,G rf o
= nf ydrk q kd w k , f w
k v
f mcJah vonf? rS tD7wfEidk fi. H oab®mqdyjf rdK\jzpfaomAmq7mjrdK\/ rdkqm

oJrkefwkdif;'+fukd cHEkdif7eftwGuf AC'ufjrdK\wGif tdrfrsm;ukd trkd;jym;rsm;jyKvkyfI wnfaqmufxm;avh7Sd-uonf?

105
A*‡vm;qD;oD; A*‡vm;jynfe,f

jrdK\EiS hf wl7uDEikd if HrSvmaom rD;7xm;vrf;rsm;udk yg;7Sm; a-uG7mrSoD;uif;rsm;jzpfvmonf? toD;rSm t7nf7Frf;


(tD7ef)Edkiif rH S rD;7xm;vrf;rsm;/ umuGwaf 7eHajrrS vm aomtumom;/ ,if;.twGi;f tvGefrmaom taphcHG
aomrD;7xm;vrf;rsm;ESihf tquftoG,jf yKEdik 7f ef vnf; ESihf taphct HG wGi;f Y wckwnf;aomtaph7o dS nf? taphcHG
aumif;jyKjyifcho J nf? 1933wGif zGiv hf pS cf ahJ om AC'ufjrKd \ rSm acsmrGwfI ecrf;onf xljyD;v~if t7pf7Sdonf?
av,mOfuiG ;f onf ta7S\Eidk firH sm;wGif taumif;qHk; av A*®vm;qD;oD;yifudk tylydkif;a'oY atmifjrifpGm
,mOfuiG f;wckjzpfonf? ,if;odk\jzifh AC'ufjrdK\. ukef pdkufysKd ;Ir77SdEdik [ f k ,cktcsdefxd ,lq-uonf? tdN, d
oG,fa7;vrf;a-umif;rsm; jyefvnfaumif;rGefvmo Edkiif aH jrmufykid f;7Sd ay waomif;cef\jrifhaom awmifay:
jzifh ukefoG,rf w = dk;wufzGH\jzdK;I jyefvnfpnfum;0ajym a'orsm;/ wdAufEikd fi/H w7kwfEidk fi/H qD;7D;,m;Edkiif H/ tD
vmonf? 1939 wGif uGwfAma7\ trnf7Sd qnf-uD; 7efEdkifiH/ t*®vefjynftp7Sdaoma'orsm;wGif toD;
jyD;pD;oGm;av7m/ jrdK\. ajrmufzuf7Sd oJuMm7 jzpfae pm;yiftjzpf atmifjrifpGmpdkufysdK;-uonf? ,if;tyif
aom ajrrsm;udk a7oGif;I jyefvnfpdkufysdK;EdkifcJhonf? udk a7aumif;pGmpD;qif;onfh xHk;ausmufEkH;ajrwGif
AC'ufjrdK\wGif tD7ufEikd if w H Gif; t7yf7yfrS xGufukerf sm; atmifjrifpGm pdkufysdK;Ekdifonf? a7aumif;pGmpD;qif;
udk ta7mif;t0,fjyK-uonf? ,if;xGufuek rf sm;rSm pGef onfh 3 aycef\eufaom oJE;kH ajrwGifpu kd yf sdK;ygu toD;
yvGo H ;D / *sHK/ odk;arG;ESifh a7eH ponfwdk\jzpfavonf? aumif;pGm 77SdEkdifonf? roifhavsmfaomajrwGif pdkuf
acwfro D ,f,yl k\daqmifa7;vrf;rsm; yGihv f mojzifh AC ysdK;ygu acgif;nGe\fuikd ;f ajcmufjcif;/ tjrpfwiG f ua7mif;
'ufjrdK\onfvnf; a7S;a[mif;jrdK\-uD;wjrKd \tjzpfrS acwfrDS a*gac: a7m*gusa7mufjcif;rsm; awG\7o Sd nf? puvm7dk
jrdK\-u;D wjrdK\ tqift h wef;od\k wd;k wufvmvsuf 7Sad vjy?D wD;eD;,m; z7ufwD*seD m;ac: r=drsdK;a-umifh toD;ykyjf cif;/
acwfrSDtaqmufttkHrsm;/ v~yfppftoHk;taqmifrsm;/ puvm7dkwD;eD;,m; vmZa-umifh yef;yGifhESifh udkif;nGef\
vrf;yef;tquftoG,rf sm;jzifh crf;em;odu k fjrdKufvsuf rsm;n|dK;jcif; a7m*grsm;vnf; jzpfay:wwfonf? ykyf
7SdvmavjyD? ('g0kyg;7Sm;aqmufvkyfaom aps;-uD;rSm aomtoD;rsm;udk ajrjr|Kyfjcif;/ n|dK;aomyef;/ tudkif;
-uD;us,cf ef;em;vSojzifh ,ckwkid f taumif;qH;k uBmh rsm;udkjzwfI rD;&d=\zsufpD;jcif;jzifh xdka7m*grsm; jyef\yGm;
aps;-uD;rsm;xJwGif tygt0if jzpfaeavao;onf?) r=udkumuG,fEkdifonf? tyifrsm;ysdK;7ef udkif;ul;I jyef
AC'ufjrKd \wiG f tm7yfrsm;/ wl7uDrsm;/ yg;7Si;f rsm;/ uwf vnfpu kd yf sKd ;Ekid o
f nf?
rsm;/ tmar;eD;,ef;rsm;/ ,[l'D(*sL;)rsm; ponfjzifh A*®vm;qD;oD;onf t7omtvGefaumif;I t
vlrsdK;aygif;pHk aexdkifvsuf7Sd7m tm7yfvlrsdK; OD;a7rSm ajcmufcHxm;aom toD;rsm;udk uBmtESH\pm;oHk;7ef
trsm;qH;k jzpfavonf? wify\dka7mif;cs-uonf? tom;omr[kwf taphcHw G iG f;rS
,cktcg AC'ufjrdK\onf tD7wfEdik fi. H ukeo f G,frE= iS hf taphuvnf; t7omqdro fh jzifh vlw\kEd pS o
f uf-uonf?
pufr=vkyfief;tcsuftcsm jrdK\-uD;vnf;jzpfonf? wdki;f
*7pfjrpfurf;wav~muf vSyaom 7=cif;omrsm;onf A*®vm;jynfe,f? ?Ak<pmayusr;f *efw\Ykd t*®wikd ;f /
Edkiif Hjcm;{nfo h nfrsm;tm; qGJaqmifEdkif-uavonf? 0*‡wdkif;[kac:qdkaom A*®vm;jynfe,fonf jAdwdo~
tpd;k 7wd\k. vufxuftcgu -u;D rm;us,0f ef;I ta7;
A*®vm;qD;oD;? ?A*®vm;qD;oD;udk t*®vyd v f dk at ygaom jynfe,f-uD;wckjzpfonf? tdNd,Ekdifi. H ta7S\
y7Daumh[k uBmtESH\tjym;od7-Sd uonf? 7kQaA'tvdk zufpeG ;f jzpfI A*®vm;yifv,fatmf.xdyYf wnf7o dS nf?
tm;jzifh 7dak Z;pDt;D rsKd ;7if;wGif yg0ifaom ,if;tyifonf tdNd,u`ef;qG,ftydkif;onf A*®vm;jynfe,f. t
opfyifvwfpm;rsdK;jzpfI/ w7kwfEdik if HwGif pwifayguf aemufzufY7SI d / [dr0Mmawmifajc7Sd qpfuifEiS hf blwef
a7mufonf[k,lq-uonf? t7Gurf Sm bJOyHko!mef7Sd jynfw\o kd nf ajrmufzufYvnf;aumif;/ tmoHawmifuek ;f
I tem;wGif cyfusJusJtxpfrsm;7SdjyD;v~if xdyzf sm;c`ef rsm;ESihf jrefrmEdik if w
H \o
kd nf ta7S\zufYvnf;aumif; wnf7dS
rsm;onf pkIaomfvnf;aumif;/wyGifhcsif;aomfvnf; -uonf? xdjk ynfe,fonf [dr0MmY jrpfzsm;cHaom**®g/
aumif; yGi-fh uonf? yef;onf tjzLwGif yef;a7mifaoG; jA¦ykW7ESihf aremjrpf-uD; 3 oG,w f k\d b*®vm;yifv,f
pGef;vsuf7Sdwwfonf? t7GufnGef\rsm; rxGufrDaomf atmfwiG ;f od\k pD;0ifjcif;rjyKrD aygif;qHkI us,fjyef\aom
vnf;aumif;/ t7GufnGef\rsm;ESifh wcsdefwnf;aomf jrpf0u`e;f ay:udjk zpfapcJah om a'ojzpfayonf? xd\ak -umifh
vnf;aumif; xGufay:vmwwfonf? yGifhzwfrsm; A*®vm;jynfe,f. ajrrsuEf mS oGijf yifonf [dr0Mmawmif

106
A*‡vm;jynfe,f

A*‡vm;jynfe,f umvuWm;jrdK\7Sd xif7Sm;ausmf-um;aom 0dwkd7d,bk7ifr txdrf;trSwftaqmufttHk

ajc7if;jzpfaom ajrmufzufykid ;f YomjrifI h useaf 'owdk\ jynfe,f. tus,ft0ef;onf 33805 pwk7ef;rdik jf zpf
wGif ajredrahf 'orsm;jzpfavonf? I/ vlOD;a7onf 26±25 oef;cef\7rdS nf[k cef\rSef;7onf?
A*®vm;jynfe,f. 7moDOwkonf yltu kd If pdpk w G xf ikd ;f xdv k Ol ;D a7. 20 7mckid Ef e= ;f cef\onf tPvrft,l0g'Drsm;
rd=i;f onf? ysr;f r~tylcsdef zm7if[ku d f ^0 H rS 80H txd7dS jzpf-uonf? ajrmufzufydki;f usaom ul;cs„AD[m;e,f/
onf? ysrf;r~rdk;a7csdefonf ^8 vufrjzpfonf? rdk;t 'g*sDvif/ *sydkif*l7Dc7dkifwdk\onf taemufA*®vm;jynf
rsm;qHk;tydik ;f onf ajrmufbufpeG ;f ESifh ta7S\zufpeG ;f a' e,f. jynfrrS ta7S\yguPwefEiS hf AD;[m;jynfe,fw\kjd zifh
orsm; jzpf-uavonf? A*®vm;jynfe,fonf ajrEk jcm;vsuf7Sdonf? tdNd,EdkifiHwGif t-uD;qHk;jzpfaom
u`ef;ay:a'ojzpfI/ yltkdufpdkpGwfaom 7moDOwk7Sdo umvuWm;jrdK\onf taemufA*®vm;jynfe,f. jrdK\
jzifh tdN, d Edik if w
H iG f qefpyg;trsm;qH;k pdu k yf sKd ; vkyfukid f awmfjzpfavonf? (umvuWm;„7=?)tjcm; xif
aom jynfe,fjzpfavonf? 7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm umvuWm;ESifh wqufwnf;
194^ ckEpS w f iG f tdN,d 'drk eD ,
D efEikd if EH iS fh yguPwef 'drk D jzpfI *Hkav~mfvkyfief;XmecsKyfjzpfaom a[mif7mjrdK\ESifh
eD,efEkdifiH[lI cGJjcm;wnfaxmifvkdufjyD;aemufY/ A*® aEG7moDpcef;jzpfaom 'g*sv D ifjrdK\wk\d jzpfavonf?
vm;jynfe,fudkvnf; taemufA*®vm;jynfe,fESifh t taemufA*®vm;jynfe,fonf rsm;aomtm;jzifh
a7S\A*®vm;jynfe,f (ta7S\yguPwef) [k cGJjcm;vdkuf v,f,mpdkufysdK;7ma'ojzpfonf? odk\aomf vlOD;a7
onf? taemufA*®vm;jynfe,fonf tdNd, 'krd eD D,ef rsm;jym;vSojzifh jynfe,fxGufqefpyg;onf jynfe,f
Edik if YH yg0ifI ta7S\b*‡vm;jynfe,fonf yguPwef'rkd D vlxt k zd\kyif rvHkavmufacs? taemufA*®vm;jynfe,f
eD,efEikd fiHtwGi;f Y yg0ifavonf? wGif pufrv = kyfief;zGH\jzdK;xGef;um;onf? tdNd,EdkifiHxu G f
taemufA*®vm;jynfe,f? ? 1950 jynfhESpfwGif yl; ausmufr;D aoG; oH;k yHw k yHo k nf Tjynfe,frx S u
G fonf?
aygif;vdu k af om ul;cs„AD[m;e,f-uD;ESihf 1956 ck jynf *Hkav~mfpuf7Hk/ 0g*Grf;puf7Hkrsm;/ oHESifhoHr+dpuf7Hkrsm;
e,frsm; jyefvnfzJ\Gpnf;a7; tufOya't7 xyfrHxnfh vnf;7So d nf? tqefq;kd jrdK\7dS oHr+dpuf7-kH uD;onf acwf
oGif;aom c7dkief ,ftcsdK\w\dktygt0if/ taemufA*®vm; rDSpuf7Hk-uD;jzpfonf? 'g*sDvifESifh *sydkif*l7DjrdK\rsm;onf

107
A*‡vm;jynfe,f

A*‡vm;ajrmufykdif; uvifyHkjrdK\. aps;ae\&=cif;rsm;

108
A*‡vm;jynfe,f A*‡vm;atmf

vufzufpu dk yf sKd ;7ma'otwGi;f Y wnf7-Sd uojzihf xdjk rdK\ rif;7dk;jzpfaom ygvrif;wdk\ pdk;rdk;cJhonf? aemiftcg
rsm;wGif vufzufajcmufpuf7Hkrsm; 7Sdavonf? a'vDjrdK\rS r*dkrif;rsm;.vufatmufok\d usa7mufcho J nf
taemufA*®vm;jynfe,f. vrf;yef;qufo, G fa7; rSm 13 7mpkrSonf yvufqDppfyGJtjyD; jAdwdo~wdk\.
rSm armfawmfum;vrf; 1453 rdkif/ rD;7xm;vrf; 180^ vufatmufusa7mufonftxd jzpfavonf? jAdwdo~
rdkif7SdI/ ul;oef;oGm;vmEdkifaom wl;ajrmif;rdkifaygif; tpdk;7.vufatmufwGif ESpfaygif;ESpf7mcef\ -umcJhjyD;
484 7Sdavonf? aemuf/ 194^ ckEpS f -o*kwv f wGif tdN,
d ESihf yguPwef
ta7S\b*®vm;jynfe,f ? ? ,if;onf ta7S\ yguPwef [lI ESpfEdkifiH ydkif;jcm;vdkufaomtcg/ A*®vm;jynfe,f
jynfe,fjzpfonf? ,cif A*®vm;jynfe,f. ta7S\yikd ;f e,f udkvnf; ESpfydki;f cGJvdkuaf vonf? taemufA*®vm;jynf
rsm;ESihf tmoHjynfrS qD;v[ufc7dik fw\dkyg0ifI tus,f e,fonf tdN, d Edik if .
H jynfe,fjzpfvmI/ ta7S\A*®vm;
t0ef;onf 54501 pwk7ef;rdik 7f o dS nf? 1951 ckEpS f oef jynfe,fonf tPvrft,l0g'Dwk\d rsm;jym;ojzifh yguP
aumifpm7if;t7 vlOD;a7 42 oef;ausmf7Sdonfhteuf/ wefEdik if .
H jynfe,fwckjzpfvmum ta7S\yguPwef[k
32 oef;ausmo f nf tPvrft,l0g'Drsm;/ 9 oef;ausmf ac:a0:-uavonf?
onf [dNLt,l0g'Drsm;jzpfI c7pf,meft,l0g'D wode;f
ausmfcef\7Sdonf? Ak<t,l0g'Drsm;vnf;7Sd.? taemuf A*®vm;atmf ? ? A*®vm;atmfonf xdyyf ikd ;f c`eI f
yguPwefjynfe,frS rdkifukd;7mcef\r~om tdNd,e,fajr atmufydkif;um;aom -wd*HyHko!mef7Sd tdNd,ork]7m
-um;cHvsu7f o dS nf? jrdK\awmfonf 'Um;jrKd \jzpfI yifv,f ajrmufykid ;f a7jyifa'ojzpfonf? ta7S\zufwGif yguP
qdyfurf;jrdK\-uD;rsm;rSm ppfwaumif;ESifh csmvemjrdK\wdk\ wef/ jrefrm/ ,k;d ',m;ESihf rœm,kEikd if rH sm;7SI d taemuf
jzpf-uonf? zufwGif tdNd,EdkifiHwdk\7SdjyD;v~if awmifzufodk\ oD[kd–f
ta7S\A*®vm;jynfe,fonf **®gjrpf/ jA¦ykW7jrpfEiS hf u`ef;ESifh qlr-wm;u`ef;wdk\ txdus,fjyef\onf?
aremjrpfwdk\ ,laqmifvmaom EkH;ajrrsm;a-umifh ajr A*®vm;atmfwGif;odk\ pD;0ifaom jrpf-uD;rsm;rSm
-oZm xufoefaumif;rGefojzifh/ pdkufysdK;a7;jzpfxGef; ajrmufzufrS **®gjrpfESifh jA¦ykW7jrpf/ taemufzufrS
onf? qefpyg;tjyif/ 0g*Grf;/ o-um;ESifh vufzuf r[me'D/ *dk'g07D/ uPem;ESifh aumfA7Djrpf/ ta7S\zufrS
ajcmufrsm;xGufonf? ta7S\A*®vm;jynfe,frS xGuf {7m0wDjrpfwdk\jzpfonf? **®gjrpf0ESihf cyfvSr;f vSrf;wGif
aom*Hkav~mfonf uBmvHk;oHk;*Hkav~mf. ^0 rS 80 a7jrKyfaomifcHk-uD; wjznf;jznf;us,fjyef\pGm jzpfxGef;
7mckdiEf e= f;jzpfonf? -uD;us,af ompufrv = yk fief;wdk\onf wnf7Sdonf? 7cdkif7kd;rawmifwef;.tqufjzpfI A*®
'Um;jrdK\ESifh ppfwaumif;jrdK\rsm;Yom7S-d uonf? A*®vm; vm;atmftwGi;f Y u`ef;tjzpfay:aeaom u_vDu`ef;
jynfe,fwGif a7S;tpOftqufu vkyfukid fvmonfh tdrf ESifh eDudkAmu`ef;w0dkufwGif ay 600 cef\omeufaom
wGi;f vufry= nmvkyif ef;rsm;udk qufvufxed ;f odr;f vkyf a7jyifa'o7So d nf? A*®vm;atmfurf;7d;k wef;teD;7Sd xif
udik cf -hJ u7m/ yd;k ESihf jcnf vuf7ufxnf vkyif ef;rsm;vnf; 7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm umvuWm;/ 7efuek Ef iS hf r'7yfjrdK\
yg0ifonf? 'Um;jrdK\rS rmvusiyf dwfonf Oa7mywdu k f rsm;jzpf-uonf? ta7S\zufurf;7dk;wef;wGif jrefrmEdkifiH
wGif 167mpkcef\uyif vl-udKurf sm;cJhavonf? rS ppfawG/ armfvjrdKifESifh 7efukefjrdK\rsm;tygt0if qdyf
wd7>mef7Hkrsm;YawG\-u7aom emrnfausmf A*‡vm; urf;aumif;rsm; trsm;tjym;7Sdoavmuf/ taemuf
usm;onf ta7S\A*‡vm;jynfe,fwGif aexdkifusufpm; zufurf;7d;k wef;wGiu f m; Adu k Zf uf*ywefjrdK\rSwyg; qdyf
-uaomwd7>mefjzpfavonf? urf;aumif;rsm;r7SdvSacs? u_vDESifh eDudkAmu`ef;rsm;
ta7S\A*®vm;jynfe,ftwGi;f vrf;yef;tquftoG,f tjyif y7Dyg7pfu`e;f / udu k ukd `e;f pk/ jrdwu f `e;f pk ponfw\kd
rsm; acwfrrDvSao;acs? trsm;tm;jzifh a7a-umif; vnf;7So d nf? jrefrmEkid if uH rf;7d;k wrf;ESihf reD;ra0;Y wnf
udk toHk;jyK-u7av7m jynfwGif;a7a-umif;c7D; rdkif 7Sdaeaom refatmifu`ef;ponfh tcsdK\u`ef;i,fuav;
aygif;rSm 2800 cef\7daS vonf? rsm;wGif e*g;AGuftidk rf sm;7Sdonf?
A*®vm;jynfe,f. aemufa-umif;ordkif;udk jyefI A*®vm;atmftwGi;f 7moDOwkonf tylyidk ;f 7moDOwk
-unfhv~if/ A*®vm;jynfe,fonf a7S;ESpfaygif; 1000 rsKd ;jzpfI/ aqmif;tcgwGif ta7S\ajrmuf rkwo f ek af vwdu
k f
cef\upI A*®gvDpum;ajymqdkaomvlrsdK;wdk\ aexdkif7m I aEGtcgwGif taemufawmif rkwfokefav wdkuf
a'ojzpfcho J nf? at'D 8 7mpkrS 12 7mpkEpS ftxd [dNL cwfonf?

109
Aifwl7DjyGef Aifwrfô*s,f7DrD

Aifwl7DjyGef ? ?od_Hynm7yfrsm;onf wae\wjcm;


wdk;wufvmonfESifhtr~ od_yH nm7yfrsm;wGif toH;k jyK
-uonfh u7d,mwefqmyvm toH;k taqmifrsm;onf
vnf; wdk;wufIvm7ayonf? &lyaA'ynmwGif xdu k hJ
odk\ wdk;wufvmaom u7d,mrsm;teuf Aifwl7DjyGef
onf wcktygt0ifjzpf.?
Aifwl7DjyGefqkdonfrSm cg;usOf;aomjyGefjzpfI taiG\
ESifh t7nfrsm;pD;jzwfaomt7Sdef/ txl;ojzifh a7t
ajrmuftjrm; pD;jzwfaomt7Sdef (pD;7Sdef)udk wdkif;wm
aomtcg ‘‘Aifw7l rD w D m’’ ac: Aifwl7jD yGeEf iS hf pDrjH yKvkyf
xm;onfh u7d,mjzifh wdki;f wm-u7avonf?
187mpkESpftwGif;u ‘‘Aifwl7D’’ trnf7Sdaom †
wmvsv H rl sKd ;&lyaA'ynm7Siw f OD;7Scd I
hJ / xdyk Ck Kd vu
f ‘‘Aifwl
7Ded,mr’’ [kwiG o f nfh ed,rw7yfukjd yXmef;cJo h nf? xdk
ed,rYqdkxm;onfrSm ‘‘taiG\ESifht7nfw\dkonf jyGev f ;Hk
twGi;f Y cg;usO;f aomae7mukd pD;jzwfpOf zdtm;avsmh
I pD;7SdefjrefoGm;onf? tjyeftvSeftm;jzifh cg;us,f
aomae7mudk pD;jzwfv~iv f nf;/ zdtm;wdk;I pD;7Sdeaf vsmh
oGm;onf’’ [lIjzpf.? txufazmfjyyg jyeG Ef iS hf rDwmwd\k
wGif Ted,rudk tajcjyKtoHk;csxm;onf? xdk\a-umifh vef'efwUokdvfY odrf;qnf;jyoxm;onhf *s,f7DrDAifwrf.
,if;wd\kukd Aifw7l DjyeG f/ Aifw7l rD Dwm[lI ac:wGif-ujcif; yHkwl&kyfvHk;ESihf aq;7nfpdrx
f m;aom ,if;.OD;acgif;
jzpfavonf?
t7nfw\. kd pD;7Sed uf w
kd ikd ;f aom Aifw7l rD w D mwGif Aifwl Aifwrf.t,ltqrSm vlwdk\onf tusdK;7Sad tmif ae
7DjyGew
f acsmif;7Sd.? jyGefwiG f cg;usO;f onfhae7mESifh cg; xdik 7f rnf[. l ? vlw\k. d tajccH7nf7, G cf suEf pS cf rk mS okc
jyefus,fvmonfhae7mwdk\Y zdtm;jcm;em;yHktvdkuf a7 udk7SmI 'kQudka7Smif7efjzpfonf? Aifwrfonf xdkt,l
rsufESmjyiftwuftus7Sdaom jyGefESpfck wyfqifxm; tqrsm;udk tajccHjyKum ‘‘trsm;tusdK;jzpfxGef;a7;’’
onf? xdjk yGefrsm;rS wzef jyGefwiG ;f 7Sd t7nf. pD;7SdeEf Sihf 0g'udk azmfxw k cf ahJ vonf?
wuG pD;oGm;aom t7nfyrm+udkjyonfh u7d,m7Sd Aifwrfonfvef'efjrdK\Y 1^48 ck azzGm7Dv 15 7uf
odk\ -udK;rsm;jzifh qufoG,fxm;avonf? ae\wiG f zGm;jrifoljzpfonf? touf ckepfESpft7G,frpS I
0ufprifpwmausmif;Y ynmpwifqnf;yl;cJhjyD;aemuf/
Aifwrfô*s,f7DrD(c7pf1848 1832 )? ?trsm;t q,fhoHk;ESpft7G,fwGif atmufpzdk\wUodkvf bk7ifr
usdK;jzpfxGef;a7; (,lwDvD aw;7D;,ef;epfZif;) [laom aumvdyfY qufvufoif-um;onf? r[m0d%mbGJ\udk
,xmblw0g'udpk wifco Jh ljzpfI ‘‘tpdk;7aumif;wd\krnf 18 ESpfom;t7G,fY 77SdjyD;aemufwGif 0wfvt Hk wwfudk
onf trsm;aumif;usdK;udk trsm;qHk;ay;Edki7f rnf’’ [l oif,jl yef7m/ 0wfvb kH \JG77Scd ho
J nf? odk\aomf 0wfvv Hk u
dk f
aomaqmifyk'fudk vufudkifjyKjyD;v~if Oya'jyKjyifa7;/ jcif;udk acWr~om jyKchaJ vonf?
vlr=jyKjyifa7;wdk\udk vH=\aqmfwu dk w f Gef;cJhaom t*®vyd fvl Aifwrf.tmoDoonf Ekid if aH 7;ESihf vlra= 7;pHepf/ Oy
rsdK; ,xmblwynmausmf-uD;wOD;um; *s,7f DrDAifwrf a'pHepfw\dkukd avhvmjyKjyif7efjzpfonf? zcifjzpfol 0wf
jzpfavonf? t*®vefjynfwGif t7G,fa7mufolwdkif; vHkawmf7-uD; uG,fveG fjyD;aemufwiG f tarGtESpfrsm;pGm
rJqNay;a7;/ vsdK\0SufrJay;Edkifa7;/ tusOf;axmif jyK usecf hoJ jzifh Aifwrfonf oltmoDo7Sad omvkyfief;rsm;
jyifa7;/ ygvDreftrwfrsm; vpmay;a7;paom Oya' udk aqmif7GufEdkifcJhonf? ol.Oya'jyKjyifa7;v=H\aqmf
rsm;onf Aifwrf. v=\Haqmfwu dk fwGe;f r=rsm;a-umifh wp r=rsm;a-umifh Aifwrf.trnfonf 19 7mpkESpftwGi;f
wpjyKjyifay:aygufvmcJah om Oya'rsm;jzpfavonf? ,xmblwynm7Sifrsm;xJwGif xifay:cJhonf? Aifwrf

110
Aifx7DvkduGpfZif; AifeDZGD;vm;EkdifiH

onf ay:wl*,f/ -opa-w;vD;,m;/ uae'gESihf tar7d csif;xdjyD;rSxGufaom yzAbtoHrsm;udkrl E=wfcrf;


uefjynfaxmifpkrS jynfe,ftcsKd \twGuf Oya'a7;qG7J m v=y7f mS ;rajym7ojzifh u * toHrsm;jzifh xGu, f 7l onf?
wGiyf g0ifun l cD o
hJ nf? Aifwrfonf tusO;f axmif jyKjyif wcgw7H taemufEkdifiHjyZmwfyGJrsm;wGif t7kyfwck
a7;udk tvGefpdwx f ufoefonfhtavsmuf ‘‘ygaemhywD udk a7S\wGifxm;I tjyeftvSefpum;ajym[ef toHk;
uGef’’ac: pHjytcsKyfaxmifypHk Hwckudk ESp7f Snv f rsm; yHpk H awmfcH-uonf? t7kyu f touf7du S o
Jh \dk jyefveS fpum;
xkwI f tpd;k 7tm;wifjycJo h nf? xdyk pkH o
H nf p7dwt f ukef ajym[efjyKonfhtcg/ tem;7Sd vluyif toHwrsdK;jzifh
tusrsm;vGef;I tpdk;7uvufav~mhvdkuf7aomfvnf; ajymaeaomfvnf; yG-J unfyh 7dwo f wfu t7kyu f yif ajym
Aifwrftm; Om+fylaZmfc aygifpwmvif 23ô000 jcD; aeouJhodk\ tm7Hka7mufaeatmif qGaJ qmifxm;7onf?
jri| chf o
hJ nf? t7kyfudkvnf; rsufESmtaetxm; [eftrlt,mrStp
Aifwrfonf vlr=jyKjyifa7;/ Oya'jyKjyifa7;qdkif7m tjyeftvSef pum;ajymaeouJhodk\jzpfatmif t7kyfudk
pmtkyfpmwrf; ajrmufjrm;pGmudk jyKpkxkwfa0cJhonf? v=yf7Sm;aponfh pufcvkwfESdyfay;onf? odk\rSom t
‘‘0ufprifpwm7DAsL; rCZif;’’ udv k nf; ulnw D nfaxmif em;rS vlupum;ajymaeonf[kodvsuf/ t7kyfuyif
ay;cJhonf? vef'efwUodkvf xlaxmif7mwGifvnf; ajymaeonf[k tm7HkvSnfhpm;oGm;Ekdifayonf? t7kyf
yg0ifun l cD o
hJ nf? taeESihf pum;ajymjyD;v~i/f rdrdtaeESifh wvSnfhpum;
Aifwrfonf tdrfaxmifrjyKbJ vlysdK-uD;b0ESifh t ajymonfhtcg/ t7kyfpum;ajymonfhtcg toHav,l
ouf 84 ESpt f 7G,w f iG u
f ,
G vf eG o
f nf? ol.7kyt f avmif; avodr;f ponfw\kEd iS hf vH;k 0rwlatmifajymif; ay;7onf?
udk aq;od_yH nmxGe;f um;r=ukd a7S;7SLvsuf cGJpw d -f unfh ,if;odk\ wa,mufwnf;u toHav,lavodrf;rSpI
Ekid 7f ef vSL'gef;cJ7h m/ ol.t7d;k pkw\kdukd &kyw f jl yKvyk I f vnf; trsdK;rsdK; ajymif;vJajymqdkEdkif7ef yg7rDcHvnf;7SdI pdwf
aumif;/ ol. OD;acgif;udk aq;7nfpdrfIvnf;aumif; 7Snf7Snf avhusifhzdk\vdkonf? xdktwwfrsdK;ESifh cyfqif
vef'efwUodkvYf jyoxm;avonf? qifwlaom jrefrmwdk\tavhtxudk uGufpdyfa[majym
7mY awG\7ayonf?
Aifx7DvdkupG Zf if;? ?vlwpfO;D wnf;u toHtrsKd;rsKd;
ajymif;um tjcm;olrsm;ajymaeonf[k xif7atômif AifeDZGD;vm;EkdifiH ? ? AifeZD ;GD vm;Ekid if o H nf awmift
pum;ajymonfhtwwfudk Aifx7DvdkuGpfZif;[k ac: ar7duwkduf. ajrmufzuftusqH;k aom Ekid if Hjzpfonf?
onf? Aifx7DvdkuGpfZif;[laom pum;vHk;onf vuf ,if;udk AifeDZGD;vm; jynfaxmifpkoRwEdkifiH[k ac:
wifbmom AifwmESihf vdu k qDG akd om pum; 2 vH;k aygif;I onf? ajrmufzufwGif u,f7pfAsefyifv,f/ ta7S\zuf
jzpfay:vmjcif;jzpfonf? Aifwm.t"d_g,frSm 0rf; wGif *D,m;em;e,frsm;/ ta7S\awmifzufwGif A7mZD;
ydkujf zpfI/ vdku. GD t"d_g,fonf pum;ajymjcif;jzpf7m Ekdiif H/ taemufzufEiS t fh aemufawmifzufwiG f udkvHk;AD;
Aifx7DvdkuGpfZif;[lonfrSm 0rf;ydkufrS pum;ajymjcif; ,m;Ekid if w H k\7d odS nf? ta7S\rS taemufok\d 928 rdik u f s,I f
[k teufxu G o
f nf? awmifrSajrmuf ^90 rdkif7Snfonf? urf;7dk;wef;onf
Aifx7DvdkuGpfZif;twwfudk *7dESiht f D*spv
f lrsdK;wdk\ p 1ô^50 rdik 7f n S I f wEdik if vH ;kH . tus,t f 0ef;rSm 352ô143
wifco Jh nf? ,cktcg tufpuD;rd;k / rmtd7k /D Zl;vl;paom pwk7ef;rdkifjzpfvsuf jynfaxmifpkjrefrmEdik fiH. wqcGJ
rzGH\jzdK;ao;onfh vlrsdK;rsm;vnf; ,if;twwfukd wwf eD;eD;7Sdonf? awmiftar7duwdkuf7Sd EkdifiHrsm;teuf
ajrmufu`rf;usifvsuf7d-S uonf? ,if;twwfonf t q}rt-uD;qHk;Edkiif Hjzpfonf?
vGeftavhtusifhvdkaom twwfrsdK;jzpfonf? 7dk;7dk;p AifeZD D;G vm;[laomtrnfrmS pydefbmomjzifh Aif;epf
um;ajympOf toHxu G ef nf;uJo h \kx
d u
G f7aomfvnf;/ E=wf jrdK\uav;jzpfonf? 1499 ckwGif pydefvlrsdK; tvGef;
crf;udk wwfEdkifor~rv=yf7Sm;atmifae7onf? v~mudk qdkaotdkaZ'gacgif;aqmifaom pGef\pm;7SmazGol wpk
vnf; v~mzsm;uav;omv=yfI useftydkif;udk jidrfEdkif onf ,ck„rm7mudik f;Adt k idk t
f wGi;f a7wdr7f mY wdik rf sm;
or~ jidrfjird x f m;7onf? ,if;odk\ pum;ajympOf touf pdkufI wJtdrfajcwH7Snfrsm;aqmufvkyfxm;aom tif
7SL7mY 0ifoufudk7Snfvsm;pGmoGif;I xGufoufudk wdk 'D;,ef;7Gmudk awG\jrif7aomtcg/ Aif;epfjrKd \.7=cif;ESiq hf if
Edkifor~ nifnifomomwdkap7rnf? toHudktrsdK;rsdK; qifwlojzifh AifeDZGD;vm;[krSnfhac:cJhonf? ,if;rS w
ajymif;Ekid fap7ef avjyGefukt d pfxm;7avonf? E=wcf rf; EdkifiHvHk;udk AifeDZ;GD vm;[k ac:a0:cJh-uavonf?

111
AifeDZGD;vm;EkdifiH

awmiftar7duwku d f taemufzufurf;7d;k wav~muf rdkiaf ygif; 500cef\ urf;7dk;wef;ESifhjydKifI wef;qif;oGm;


wef;vsuf7Sdaom tef;'D;awmifwef;-uD;rS awmifwef; aom awmifwef;rsm;7Sd7m a'ojzpfonf? ,if;a'o
cGu
J av;rsm;onf AifeDZD;G vm;Ekdiif H taemufawmifzuf/ onf pwk7ef;rdik af ygif; 40ô000cef\us,0f ef;I/ Ekdiif aH 7;
tv,fzufEiS fh ajrmufzufw\dko\dk jzmxGuv f mavonf? ESifh pD;yGm;a7;avmu. tm7kpH l;pdkuf7m a'ojzpfonf?
awmiftar7duwdkuf. wwd,t-uD;qHk;jrpfjzpfaom atmf7ifE;kd udk;jrpf. vusfmzufurf;rS AifeZD ;GD vm;„A7m
atmf7ifE;kd ud;k jrpfEiS hf ,if;. jrpfvufwufaygif; 436 ck ZDEdkifiHe,fedrdwftwGif;7Sd *D,m;em; ukef;jyifjrifha'o
wdk\onf AifeDZGD;vm;EkdifiH tus,ft0ef;. 5 yHk 4 yHk onf AifeZD ;DG vm;Edik if . H w0ufcef\7o dS nf? opfawmrsm;
tvGefxlxyfI tcsKd \ae7mrsm;od\k ,ckwdkif vloal 7muf
aygufjcif;r7Sdao;acs? wGif;xGufoWKrsm;ESifh tzdk;
wefopfawmrsm;7Sd7ma'ojzpfonf? vlaetvGefenf;
I tif';D ,ef;vlrsdK;rsm;om7Sdonf? tDvmaemh vGifjyif
a'oonf udkvHkAD;,m;ESifh AifeDZGD;vm;EkdifiHrsm;.e,f
pyfrS u,f7pfAsefyifv,ftxd awmifwef;a'oESifh *D;
,m;em;ukef;jyifjrifha'ot-um;wGif wnf7Sdonf?
,if;a'o. rsm;pGmaomtydki;f onf yifv,fa7 rsuf
ESmjyiftxuf ay 650 omjrifah om ajredryhf ikd ;f jzpfonf?
rd;k 7moDwiG f a7vFr;f rd;k onf? jrufcif;aygI u`J/ EGm;arG;
jrL7ma'ojzpfonf?
AifeZD ;GD vm;Ekid if o
H nf tylyidk ;f Zkew
f iG v
f k;H vHk;usa7muf
AifeDZGD;vm;EkdifiH wnfae7mjyajryHk aeojzifh tylyikd ;f 7moDOwk7o dS nf? od\k7mwGif ajrrsuEf Sm
jyiftedrfhtjrifhESifh wdkufcwfaomavudkvdkufI 7moD
wGif ydkuu f Ge-f uD;ozG,f jzef\IpD;qif;vsu7f o dS nf? atmf Owktydkif;-uD; 3 ydkif;cGJEkdio f nf? yifv,fa7rsufEmS jyif
7ifE;kd ud;k jrpfonf rdik f 1ô^00 cef\7nS I
f yGm;wdt k ,mulcsd txufay 1ô800cef\jrifhaom yifv,furf;7dk;wef;a'
jrdK\wnf7m jrpf0rS rkid f 1ô000cef\txd avSoab®mrsm;oGm; oESifh tDvmaemhviG fjyifa'oonf tylcsed f zm7if[dkuf
vmEdik o f nf? atmf7if;Edk;ud;k jrpf0Srf;a'o. xl;jcm;csuf ^5 rH 9S ^ t H wGi;f 7SI d yltu f nf? ay 18ô00 rS 6ô000t
kd o
wpf7yfrSmtRZkefjrpf/ eD;*7dk;jrpfwdk\ESifh atmf7ifEkd;ud;k jrpf xdjrifah om tef;'D;ESihf urf;7d;k awmifwef;a'oonf tyl
udk obm0wl;ajrmif;-uD;ozG,f qufvsuf7daS om um csdefzm7if[dkuf 50 HrS^5 HtwGi;f 7Sdonf? ukefonfav
qDuGD;,m;a7;jrpfyifjzpfonf? tWvMdwf ork]7mrS rSew f u
kd cf wf7ma'ojzpfojzifh 7moDOwk orr~wonf?
atmf7ifEdk;udk;jrpfudk qefwufvmonfh oab®mrsm; xif7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;ESifh vlaetdrfajcaygrsm;7m/ t
onf umqDuGD;,m;a7rSwqifh eD;*7dk;jrpf/ ,if;rS a7mif;t0,fzH\GjzdK;7ma'ojzpfonf? ay 6ô000 txuf
tRZkefjrpfukd pkeq f if;um tWvMdwo f rk]7mxJo\kd jyef jrifhaoma'oonf at;aomtydkif;jzpfI vlaeenf;
xGuEf ikd af vonf? onf? AifeDZGD;vm;EkdifiHwGif pdkpGwfaom 7moDOwkESifh
AifeDZD;G vm;EdkifiHudk obm0tm;jzifh 4 ydkif;cGJjcm;Edkif ajcmuf aoG \ a om 7moD O wk [ lI wES p f v ~if 2
onf? yifv,furf;7dk;wef;a'o/ awmifwef;a'o/ rsdK;om7Sdonf? arrS Edk0ifbmtwGif; rdk;rsm;pGm
uke;f jyifjrifha'oESifh tDvmaem\ac: vGijf yifa'owdk\jzpf 7GmoGef;onf? ,if;onf yltdkufpdkpGwfaom7moDjzpf
onf? yifv,furf;7dk;wef;a'owGiu f rf;7dk;vGe7f dS u`e;f onf? 'DZifbmrS {jyDvtwGi;f ajcmufaoG\aom 7moD
uav;rsm;yg0ifonf? pwk7ef;rdik f 20ô000ausmf us,f jzpfonf? ajrmufzufrSwku d fcwfaom ukefonfavrSef
0ef;onf? ykvJzrf;vkyfief; trsm;tjym;vkyfudkifonf? a-umifh 7moDOwkrSm ydkrdkr~wonf? a,bk,stm;jzifh
AifeDZGD;vm;EkdifiHxGuf a7eHtrsm;qHk;xGuf7m a'ojzpf rl AifeZD ;GD vm;Ekdiif . H 7moDOwkonf use;f rma7;ESihf nD
onf? 7moDOwkrSm ylI pdkpGwfonf? awmifwef;a'o nGwaf umif;rGeaf om 7moDOwkjzpfonf?
onf AifeDZD;G vm; ajrmufydkif;ESihf taemufajrmufydkif;7Sd 1950 jynfEh Spfoef;acgifpm7if;t7 AifeDZ;GD vm;Ekdiif H
tef;'D;awmifwef;rS jzmxGufaom awmifwef;rsm;ESifh .vlO;D a7onf 5ô034ô838 a,mufjzpfI 1959 ckESpf

112
AifeDZGD;vm;EkdifiH

cef\rSef;ajct7 6ô60^ô000ce\f7Sdonf? ,if;wdk\teuf aq;yifrsm;pGmxGufonf? ,cktcg AifeDZGD;vm;EkdifiH


7mckid fE=ef; 20 ce\o f nf vljzLrsm;jzpfI 65 7mckid fEe= ;f cef\ wGif pufr=vyk if ef;rsm;udk tpdk;7uaiGa-u;tultnDjzifh
onf vljzLESifhwkdif;7if;om;vlrsdK;wdk\rS aygufzGm;aom tm;ay;aoma-umifh pufr=vkyfief;rsm; zGH\jzdK;vmaomf
ujym;rsm;jzpfonf? usef 15 7mckdifE=ef;onf wkdi;f 7if; vnf;/ Ekdiif Ha7;v=yf7Sm;r=rsm; r-umc+ay:aygufaom
om; tif'D;,ef;vlrsdK;rsm;ESifh eD;*7dk;vlrsdK;rsm; jzpf a-umifh/ wdk;wufoifhoavmuf rwdk;wufao;acs?
onf? ajrmufESifh taemufajrmufawmifwef;a'o acsmu h vuf/Advwfajr/ AD,m/ pD;u7uf/ zdeyf/ b,aq;/
wGif vltrsm;qH;k aexkdifI/ *D,m;em;ukef;jyifjrifha'o za,mif;wdik /f rD;jcpf/ qyfjym/ txnftvdyEf Sihf tom;
onf vlaetenf;qHk;jzpfonf? trsm;tm;jzifh pydef bl;vkyfief;ponfh vkyif ef;rsm; vkyfudkif-uonf?
bmompum;udk ajymqdk-uI/ A7if*sD *dk+f;0ifrsm;jzpf AifeDZGD;vm;EkdifiHonf uBmay:wGif a7eH'kwd, t
-uonf? rsm;qHk;xGufI trsm;qHk; wifydk\a7mif;csaomEkdifiHjzpf
v,f,mpdkufysdK;jcif;ESifh u`JEGm;wd7>mef arG;jrLjcif; onf? txl;ojzifh rm7mudkif;Adka'owGif trsm;qHk;
onf AifeZD ;DG vm;Edik if . H t"duvkyif ef;jzpfonf? wEdik if H xGufonf? EkdifiHjcm;uk$+Drsm;u vma7mufI a7eH
vH;k 7Sd vlO;D a7. 40 7mcdik Ef =e;f onf v,f,mpdu k yf sKd ;jcif; vkyif ef;udk t-uD;tus,v f yk fukid -f uonf? AifeDZ;GD vm;
jzifh toufarG;jrL-uonf? txl;ojzifh ajrmufydkif; Ekid if xH u
G u f ek .
f 90 7mckid Ef e= ;f onf a7eHjzpfonf? AifeZD ;GD
wGif pdkufysdK;a7;udk ydkrkv d yk fuidk f-uonf/ umzDyifudk t vm;Edik fiHxu G f tjcm;wGi;f xGufoWKrsm;rSm a7F/ a-u;
rsm;qHk;pdkuyf sdK;vkyfukid fI uau;tdk;onf 'kwd,t-uD; eD/ ref*ed/ ausmufrD;aoG;/ uW7m/ oHESifh qm;wdk\
us,fq;kH pdu k yf sKd ;a7;xGuuf ek jf zpfonf? o-um;/ ajymif;/ jzpfonf?
yJ/ tkef;ESifh tylydkif;Zkef toD;tESHrsm;udkvnf; pdkufysdK; 1953ckwiG f AifeZD D;G vm;EkdifiHY wpfEpS yf wfvHk; oGm;
-uonf? vGifjyifa'o7Sd jrufcif;rsm;wGif u`J EGm; vmEdkiaf omum;vrf;onf rdkiaf ygif; 102ô43 7SdI/ rD;7
wd7>mefrsm; arG;jrLI om;a7rsm;udk wifydk\a7mif;cs-u xm;vrf;r-uD; 11vrf;7S7d m rdkiaf ygif; 6407So d nf? ,if;
onf? opfawma'orSvnf; -uufaygifap;ESifh b, rD;7xm;vrf;r-uD;rsm;rSm oWKwGif;ESiv fh ,f,mpdkuyf sdK;

AifeDZGD;vm;EdkifiH. jrdK\awmfjzpfaom u7uyfjrdK\. &=cif;

113
AifeDZGD;vm;EkdifiH

u7uyfjrdK\ukd 7Haeaom u7uyf awmifwef;ESihfjrdK\cif; wpdwfwa'o

a7;a'orsm;odk\ rdkifaygif; 2ô6407Sdvrf;cGJrsm;jzifh quf rvdkufemojzihf pmcsKyfudk zsufodrf;jcif;cH7onf? xdk


oG,x f m;onf? a7vrf;tm;jzifrh l aEGtcgY Ekid if t H wGi;f 7Sd aemuf pydew f dk\u xdke,fajrudk jyefvnftkycf sKyfonf?
jrpfrsm;wGif rdik faygif; 12ô000 cef\ ul;oef;oGm;vmEkdif 1810 ckESpfwGif AifeDZGD;vm;EdkifiHonf pydeftm; awmf
avonf? vSefonf? 1811 ckESpfwGif vGwfvyfa7;7onf? ,if;
c7Pwdzk mudkvHAyfonf wwd,t-udrf c7D;xGucf 7hJ m onf awmiftar7du EkdifiHrsm;teuf vGwfvyfa7;udk
Y 1498 ckEpS f -o*kwv f 1 7ufae\wiG f atmf7ifE;kd ud;k jrpf0 a7S;OD;qHk;7,lcJhaomEkdiif Hjzpfonf? yXraomf tufuGm
teD; ukef;ajrudak wG\7dcS hjJ cif;jzifh awmiftar7duwdu k u f kd a'gESifh udkvHk;AD;,m;EkdifiHrsm;ESifhaygif;I udkvHk;AD;,m;
awG\7SdcjJh yD;aemuf/ 1499 ckEpS fwiG f tar7d*kd AufpyGwcf sD jynfaxmifpk[k zGJ\pnf;xm;aomfvnf;/ 1830 jynfhESpf
yg0ifI tvGef;qdk ao tdkaZ'g acgif;aqmifaom pydef wGif udv k Hk;AD;,m;jynfaxmifpkrcS Jx G Gufum AifeDZDG;vm;
pGef\pm;7SmazGolrsm;tzGJ\u rm7mudkif; Adktdkifa'oodk\ oRw Ekid if x H al xmifavonf?
a7muf7Sd-u7mrStp pydev f lrsdK;rsm;vma7mufaexdik f-u AifeDZ;GD vm;Edkiif H. zG\Jpnf;tkycf sKyfyHk tajccHOya'udk
onf? pwif0ifa7mufaexkdifpOfu pydefvlrsdK;wdk\ESifh 1953 ckEpS f {jyv D 15 7ufae\wiG f aemufq;kH jyifqif t
wdki;f 7if;om; tif';D ,ef;vlrsdK;wd\k r-umc+wdu k fyJrG sm; wnfjyKvu kd fonf? tajccHOya't7 trwf 40 yg0if
jzpfyGm;-uonf? 1525 ckEpS w f Gif pydef {u7mZfyVrcsm; aom txufvFwfawmfESifh trwf 160 yg0ifaom
bk7ifu *smreDjynf/ atmhpAkjrdK\rS -uG,f0csrf;omaom atmufvFwfawmf[lI Oya'jyKvFwfawmf 2 7yfyg0if
ukefonfrsm;jzpfonfh AJvqm;aqGrsdK;pktm; AifeDZGD; onfh trsdK;om; uGef*7uf7Sdonf? 4 ESpfw-udrf a7G;
vm;EdkifiHudk tiSm;csvdkufonfrStp ,if;EkdifiHonf aumufyGJusif;yI trwfrsm;udk wifajr|muf-uonf?
uBmopfwiG f yXrqHk;aom *smrefudkvked Djzpfvmonf? touf21 ESprf S 65 ESpt f wGi;f usm;/ rwkid ;f rJray;rae
odk\7mwGif AJvmqm;wdk\u pmcsKyfyg 0efcHcsuftwdkif; 7acs? orwudrk l 5 ESpfw-udrf a7G;aumufwifajr|muf

114
Aif;a'gvlrsKd; Aif;eufôtmEkd

onf? touf 18 ESpjf ynfo h w


l ikd ;f ppfynmoif7I ppfru
= kd a*;qm;7pfonf um;aohjrdK\-uD;udk rdrw d \kd. yifv,f
rxrf;rae7 owfrw S x
f m;onf? rlvwef;ynmudk roif "m;jya7wyfXmecsKyjf yKvyk u f m ESpaf ygif; 30 cef\r~ ajrxJ
rae7tcrJhoif-um;ay;onf? txufwef;ynm oif yifv,fwiG f wdu k cf u
kd rf if;rlaecJah vonf? 455 ckEpS w f iG f
-um;7eftwGuf wUodkvfausmif;-uD; 5 ausmif;7SdI um;Avifwif;eD;,ef; {u7mZf.rdzk7m; ,l'7dk Sm; zdwf
194^ ckESpu f Oya'jyKI wnfaxmifxm;aom tvkyf ac:csut f 7/ a7mrjrdK\awmf-uD;udk wdu k fcu
kd If / tzdk;wef
orm;wUodv k f wpfc7k do S nf? yPnf;[lor~ESifh ,l'dk7Sm;zdzk7m;ESifh orD;awmfESpfyg;udk
AifeZD ;GD vm;Edkiif .
H jrdK\awmfrmS u7uyfjrdK\jzpfI/ 1959 um;aohjrdK\o\kd ,laqmifcahJ vonf? a7mrjrKd \awmf7dS A7if
ckESpf cef\rSe;f oefaumifpm7if;t7 vlOD;a7 1ô200ô000 *sD*dk+f;0ifrsm;tm;vnf; owfjzwf n|Of;qJjcif;rsm; jyK
a,muf7Sdonf? tjcm;xif7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm rm7 avonf? a*;qm7pftm;ESdrfeif;7ef Oa7myjynfe,frsm;
udkif;AdkjrdK\/ AmuGDqDrDwdkjrdK\/ rm7au;jrdK\/ Avef;7Sm;jrdK\/ rS ppfwyfrsm;vFwaf omfvnf; ratmifjrifay? Tod\kjzifh
qefc7PwdkaAmjrdK\wk\d jzpfavonf? a*;qm7pfESio hf .
l tquftEG,rf sm;onf xifovdk rif;
rlae-uavonf?
Aif;a'gvlrsdK; ? ? Aif;a'gvlrsKd ;onf wsLwefepf a7mrta7S\EdkifiHawmfjzpfaom AdkifZif;wdkifEdkifiHawmf
vlrsdK;pkrS qif;oufvmolrsm; jzpfI/ a*gv vlrsdK;rsm; wGif bkef;vuf7;Hk ESifhjynfhpaHk om yXr *syfpwif;eD;,ef;
ESiv fh nf; tquftEG,cf sif;eD;onf? ,if;wd\konf OD;pGm bk7if. vufxufwGifrS Aif;a'grsm;udk ESdrfeif;Edkif
Y *smreDEkid fiHta7S\ajrmufzufa'orsm;Y aexkdifolrsm; avonf? 533 ckESpf pufwifbmvwGif *syfpwif;eD;
jzpfI/ Oa7my e,fy,frsm;udk wdkufcdkuf vk,ufavh ,ef;bk7if. ppfAkv d cf sKy-f uD; A,fvq D m7D;,yfonf tif
7Sod nf? tm;awmifhwif;aom a7wyf-uD;ESihf Aif;a'gwd\k. Xme
at'D 406 ckESpfwGif *smreDEdkifiHrS vl&kdif;rsdK;rsm;ESifh csKyfjzpfaom um;aojrdK\ukd wdkufcu dk ford f;ydu k fvdkuaf v
aygif;um taemufzufodk\ a7F\vm-u7mrS &kdif;jrpfudk onf? (*sypf wif;eD;,ef;/ yXr„7=? )
jzwfI/ a*gvjynfe,fwGif;odk\ 0ifa7muf-uavonf? xdpk Ofu Aif;a'gwd\. k bk7ifonf vufvw G x
f uG af jy;
od\kaomf z7ef\vlrsdK;wdk\u ,if;wdk\tm; wkdufcdkufESdrfeif; aomfvnf; aemiftcgwGif vufeufcsum trdco H nf?
vdkuo f jzif/h a*gvjynfe,frS yD;7eD;udkjzwfausmfI pydef zrf;qD;7rdaom Aif;a'goHk\yef;rsm;udkvnf; uGefpwif
EkdifiHwiG f;odk\ 0ifa7mufaexdkicf -Jh uonf? wDEdky,fjrdK\awmfodk\ ac:aqmifoGm;7m tcsdK\onf *syfp
pydeEf dik if wH iG f ESpaf ygif; 20 cef\r~ tajcpdu
k af exdki-f u wif;eD;,ef; bk7if. ppfwyfrsm;wGif 0ifa7muftr=xrf;
jyD;aemuf 429 ckESpfwGif a7mrtpd;k 7tm; rausreyfjzpf -uonf? tmz7duwkdufwGif usef7pfaom Aif;a'gtcsdK\
aeaom a7mrbk7ifcHwOD;. zdwfac:csuft7 a7mr onf qufvufyek u f efvsuf7d7S m/ A,fvDqm7D;,yfu
vufatmufcH tmz7dujynfe,frsm;zufodk\ a7F\ajymif; tjyD;wdkif ESdrfESif;vdkufonf? xdktcsdefrSpI Aif;a'gwdk\
-ujyefonf? xdt k csed u
f Aif;a'gvlrsKd ;wd\k.bk7ifrmS a*; onf a7mrwdk\ESihf rsdK;csif;a7mum uBmhorkdi;f rS aysmuf
qm7pfjzpfI/ xdkorl Sm aemiftcgwGif a7mrjrdK\awmfESifh uG,o f Gm;-uavonf?
um;aohjrdK\-uD;rsm;udk 'v-urf; arFaESmufrnfhol
yifwnf;? Aif;eufôtmEdk (c7pf 186^ „ 1931) ? ? t*®vyd f
tmz7duwkdu7f dS a7mre,fy,frsm;udk Aif;a'gwdk\u 0 KjyZmwfEiS hf pme,fZif;q7m tD;aemhtmEdkAifeufudk
aESmifh,u S zf suq f ;D av7m/ xdpk Ofu a7mr{u7mZf wwd t*®vefjynf7dS tdk;cGuv f yk u
f ikd f7m emrnf-u;D pwufzk\d&id= f
, Avifwif;eD;,ef;u a*;qm7pfb7k ifEiS hf 435 ckEpS w f iG f ,me,f vefvjD rKd \teD; 7S,v f wefjrKd \uav;wGif 186^ ck
oabmwlpmcsKyfôcsKyfI/ tmz7duwkduf7Sd tcsdK\ a7mr arv 2^ 7ufae\YzGm;jrifonf? zcifjzpfolrSm 0wf
e,fy,frsm;udk ay;7avonf? odk\aomf 439 ckESpfwiG f vHak wmf7-u;D jzpfonf?
a*;qm;7pfonf xdjk ynfe,frsm;77Hkjzifh rauseyfb/J a7m tmEdkAif;eufonf EsL;uyfqjJ rdK\tv,fwef;ausmif;
rvufatmufjzpfaeao;aom um;aohjrdK\-uD;udk wdkuf wGif ynmoifjyD;aemuf zcifxHwGif tca-u;aiG
cdu
k o f rd ;f ydu
k jf yefonf? xdt k cgrSpI um;aoh jrKd \-u;D onf r7aom 0wfvHkpma7;0ifvkyf,if; Oya'ynmudk avh
Aif;a'gwd\kvufatmufo\kd ESpaf ygif; 100 cef\ usa7mufchJ vmonf? ,if;odk\ avhvmaepOf vef'efwUodkvfrS
7avonf? usif;yaom Xmaer[kwfaom ausmif;om;rsm;twGuf

115
Aif;eufôtmEkd Aif;euf7SôtD;

wUodkvf0ifpmar;yGJudk 0ifa7mufajzqdk7m atmifjrif


onf? 1885 ckESpw f Gif vef'efjrdK\ok\dwufI 0wfvHk-uD;
wpfO;D . pma7;tjzpf vkyu f ikd of nf?
0wfvHkpma7;vkyfaepOftwGif;Y Aif;eufonf 0go
emtavsmuf 0 KwdkEiS haf qmif;yg;rsm;udk 7Hzef7cH g a7;
om;cJo h nf? ol.0 Kww kd ckukd pmtky0f g *sme,frS a7G;
cs,fxnfhoGif;vdkufonfrSpI pma7;q7mtjzpf t
oufarG;7ef 1893 ckEpS fwGif a7S\aepma7;tvkyrf S xGuf
vku d fum/ vef'efjrdK\rSxw k af 0aom ‘trsKd ;orD;’ trnf7dS
rCZif;wdu k w
f iG f vufaxmuf pmwnf;tjzpf 0ifa7muf
vkyu f ikd af vonf? 1896 ckEpS w f iG f xdrk CZif;. wm0efcH
pmwnf;jzpfvmonf?
1898 ckESpw f Gif tmEdAk if;eufonf ‘‘tnmom;’’t
rnf7dS 0 K7Snf-uD;udk a7S;OD;pGm a7;om;xkwaf 0cJo h nf?
xdk0 Kudk xkwfa0onfhtcsdefwGif tmEdkAif;eufrSm t
ouf 30 cef\7adS vjy?D
1900 jynfhESpw f Gif tmEdkAif;eufonf trsdK;orD;*sm
e,fpmwnf;tjzpfrS vH;k 0Ekwfxu G v f udk jf yD;v~i/f jyifopf
Edik if aH zmifwdeAf vd;k jrdK\Y 8 ESpcf ef\omG ;a7mufaexdik fI/ rdrd jAdwdo~pmayavmuwGix
f if7Sm;aom 0 Ka7;q7m tmEkdAif;euf
zmom 0 Krsm;/ aqmif;yg;rsm;ESifh pmaya0zefcsuf
rsm;udk a7;om;cJhavonf? wESpfv~if pmvHk;a7 ig; tqef;uav;rsm;udkvnf; jrifaeust7mrsm;uJhodk\
aomif;cef\ a7;cJo h nf[kqdkonf? 190^ ckEpS fwGif jyif xifrSwfvmatmif a7;Edik af ompGr;f 7nf7Sdonfudk awG\7
opfuajconf rm*7pf[DAwfESihf vufxyfonf? ayonf? 1931 ckEpS f rwfv 2^ 7ufae\wiG f vef'efjrdK\Y
1908 ckEpS fwGix f kwaf 0aom ‘‘tdr7f iS rf rsm;yHkjyif’’t tmEkAd if;euf uG,v
f GefcJhonf?
rnf70Sd KrmS Aif;euf. taumif;qHk;vuf7m[kyifqk7d
ayrnf? xdk0 KxGuv f monfhtcsed frSpI Aif;eufonf Aif;euf7ôS tD; (c7pf1884 1948) ? ?csuu f qkd vdk
ol\acwf t*®vdyfpmayavmuwGif xdyfwef;0 Ka7; Am;uD;,m;Ekdiif H. Edik fijH yKock rdef-uD; tuf'yG Af if;euf7S
q7m-uD;tjzpf todtrSwfjyKjcif;cH7avonf? ,if; udk 1884 ckEpS f arv 28 7ufae\wiG f Ad[ k ;D rD;,m;jynfe,f
0 KY olarG;zGm;7m pwufzdk\7Sdki, f m ajrmufydkif;udk aumhZvmeD7GmYarG;zGm;onf? ol.zcifrSm qif;7Jom;
aemufcx H m;I a7;om;avonf? v,form;wOD;r~omjzpfaomfvnf; olh\tm; y7m[jrdK\7dS
Aif;eufa7;om;cJhaom 0 Krsm;pGm7Sdonfhteuf wUodv k fodk\ydk\I ynmoifapcJhonf? xdk\aemuf yg7pf/
xif7Sm;aom0 Krsm;rSm ‘‘uav;[if;*g;’’ (1910) vef'efEiS hf 'DZeG ;f wUodv k rf sm;wGif qufvufI ynmoif
‘‘[Dv'gvufpa0;’’ (1911) ESihf ‘‘TESpOf ;D ’’ (1915)/ -um;cJhonf? 1908 ckESpfwGif jyifopfEkdifiH 'DZGef;
tp 7Sdaom0 Krsm;jzpfavonf? xdk\jyif Aif;eufonf wUodkvfrS Oya'qdkif7m yg7*lbGJ\udk 77SdcJhjyD;aemuf/
‘‘*saumhwGeq f ef’’ [laom uavmiftrnfjzifh ‘‘acwf y7m[jrdK\odk\jyefI aumvdyfausmif;wckwGif ygarmQ
opf’’ pmapmifwiG f a0zefa7;aqmif;yg;rsm;udk tywfpOf tjzpf vkyu f ikd cf ohJ nf?
a7;om;xnfo h iG ;f cJah o;onf? Aif;euf.vuf7m pmtkyf yXruBmppf rjzpfrDu/ -op-wD;,m; „ [efa*7D
50 cef\7cSd Jhonfhteuf jyZmwf 13 ckyg0ifonf? ol. EdkifiH. wpdww f a'or~omjzpfaeao;aom csufukq d
xif7Sm;aom jyZmwfrsm;rSm ‘‘vlxkbmvdkcsifovJ’’ vdAk m;uD;,m;jynf oD;jcm;vGwfvyfa7;twGuf -udK;yrf;
(1909)/ ‘‘pGe\fpm;cef;-uD;’’ (1913) ponfw\kd jzpfonf? -u7mwGi/f a'gufwmAif;euf7Svnf;yg0ifonf? yg7pf
tmEdkAif;eufonf ae\pOfawG\jrifaeus tjzpftysuf jrdK\wiG f ygarmQtjzpfvkyu f idk fae,if;uyif csuv f rl sdK;
uav;rsm;udk tqef;ozG,fjzpfatmifa7;EkdifI txl; wd\k. vGwv f yfa7;wdu k yf w
JG iG f ud,k x
f v
d ufa7muf yg0if

116
Aif;euf7SôtD; Aif;epfjrdK\

ulnDcJhI/ aemiftcgwGif acgif;aqmif-uD; a'gufwm 1945 ckwGif *smrefwdk\tm; vHk;0ESdrfeif;jyD;aomt


awmrwfrmqm7pf. vuf7;Hk wpfql jzpfvmonf? (rm cg/ Aif;euf7o S nf y7m[jrdK\ok\d jyefvnfa7muf7v Sd m7m/
qm7pfôwD/*sD„7=?) yXruBmppf jzpfyGm;aepOf 1915 wdki;f oljynfom;wdk\onf ol\tm; 0rf;ajrmuf0rf;om-udK
ckESpfu yg7pfjrdK\Y csufudkvqdkAuf trsdK;om;aumifpD qdok nf? xdEk pS f atmufwb kd mv 28 7ufae\wiG f ,m,D
zGJ\pnf;wnfaxmifa7;udk a'gufwmrmqm7pfESifhtwl trsdK;om;vFwfawmfrS ol\tm; orwtjzpf jyefvnf
-udK;yrf;cJjh yD;v~if xdkaumifp. D twGi;f a7;rSL;csKyftjzpf wifajrm| ufonf? 1946 ckEpS f ZGevf 19 7ufae\wiG f wdki;f
aqmif7u G of nf? jyKjynfjyKvFwfawmfrS ol\tm; orwtjzpf wzef a7G;
yXruBmppf jyD;qHk;csed fwGif -op-wD;,m;EkdifiHonf aumufwifajrm| ufjyefonf? od\kaomf 1948 ckEpS f azzGm
ppf&=H;EkdifijH zpfojzifh ppfajyjidrf;pmcsKyf csKyfqkad omtcg/ 7DvwGif uGefjrLepfw\dk tm+mvFr;f rdk;cJ7h m/ orw Aif;
csufvlrsdK;wdk\ tcGifhomI oD;jcm;vGwfvyfa7; 7-u euf7Sonf tcsuftjcm ae7m[lor~udk uGefjrLepf0ef
onf? csufuq dk vdkAm;uD;,m; oRwEkdiif . H yXrqHk; -uD;rsm;udkifxm;aom tpdk;7tzGJ\ESifh yl;wGJaqmif7Guf
zGJ\pnf;aom tpdk;7tzGJ\wGif a'gufwmAif;euf7Sonf ae7ojzifh xdEk pS f ZGev
f ^ 7ufae\wiG f 7mxl;rS Ekwx f u
G f
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD;tjzpf yg0ifcJh7jyD;v~if/ xdk7mxl;Y onf? 7mxl;rSxGufI 4 vr~t-um pufwifbmv
1935 ckEpS t f xd wqufwnf;7Guaf qmifco hJ nf? (1921 3 7ufae\wiG f uG,fvGefavonf?
ckEpS f atmufwb kd mvrS 1922 ckEpS f Zlvikd v f txd 0ef-uD;
csKyf7mxl;udkyg yl;wGJaqmif7u G fcJh7onf?) csufudkqvdk Aif;epfjrdK\? ?uBmay:wGif 7=cif;tvSq;kH ESihf -unfE;l
Am;uD;,mESifh ,l*dkpvm;AD;,m;/ &lar;eD;,m;EdkifiHwdk\ zG,ftaumif;qHk; jrdK\wjrdK\tjzpfausmf-um;aom Aif;epf
r[mrdwt f jzpf yl;aygif;a7;udk Aif;euf7aS qmif7u G cf . hJ ? jrKd \onf †wvDEidk if . H ta7S\ajrmufzuf atj', D ufwpf
EdkifiHaygif;csKyftoif;-uD;. vkyfief;rsm;wGifvnf; t yifv,fxyd 7f dS ADAmyifv,fx;kH xJ0,f u`e;f uav;aygif;
a7;ygt7ma7mufow l pfO;D tjzpf yg0ifaqmif7u G cf o hJ nf? 120 cef\ay:wGif vSyqef;-u,fpGmwnf7Sdonf? xdk
1932 ckEpS w f iG f jyifopfEiS v hf nf;aumif;/ 1935 ckEpS w f iG f a-umifv h nf; Aif;epfjrdK\tm; ‘atj'D,ufwpf. bk7ifr’
7k7mS ;ESivhf nf;aumif; r[mrdwpf mcsKyrf sm; csKyq f ckd ohJ nf? [kyif wifpm;ac:a0:-uonf? ,if;jrKd \onf rDvefjrKd \.
1935 ckEpS w f iG f orwa'gufwmrmqm7pf Ekwx f u G f ta7S\zufwiG f wnf7dI S / rD;7xm;vrf;tm;jzifh 164 rdik f
ojzifh a'gufwmAif;euf7S orwtjzpfqufcHonf? uGma0;onf? Aif;epfjrdK\. ta7S\zufwGif vD'u dk `ef;ac:
1938 ckESpfwGif csufudkqvdkAm;uD;,m;EkdifiH ajrmuf oJaomifco kH zG,f u`e;f 7Sn7f n S w f ck77dS m/ ,if;onf Aif;
ydkif;7Sd *smrefrsm;pGmaexdik o f nfh qla'wefe,fonf *sm epf jrKd \ojl rKd \om;rsm;. tem;,l tyef;ajzpcef;jzpfonf?
reDEkid fi. H tpdwftydik f;wckjzpfoifo h nf[I l *smreftm Aif;epfjrKd \ukd c7pf 452 ckESpfwGif pwifwnfaxmif
+m7Sif[pfwvmu awmif;qdkvku d 7f m/ Aif;euf7o S nf onf? Oa7mywkdufajrmufydkif;rS †wvDajrmufydkif;od\k
jyifopfESihf &k7Swdk\. tultnDukd ar~mfu;dk cJhaomfvnf;/ 0ifa7mufwdu k fcdkufvm-uaom [ef;vlrsdK;rsm;. ab;
tqdkyg EdkifiH-uD;rsm;tzdk\ TudPonf *smreDtm; ppf 7efrS wdrf;a7Smifxu G fajy;-u7olrsm;u yifv,fwGi;f 7Sd
a7;qif7ef vHkavmufaom ta-umif;r[kwfojzifh u`ef ; uav;rsm;ay:Y ,m,Dw Jt d r f u av;rsm;
tultnDr7cJhacs? xdk\a-umifh a'gufwm Aif;euf7S aqmufvkyfaexkdi7f mrS wjznf;jznf;pnfum;-uD;us,f
onf tiftm;ESifhjcdrf;ajcmufvsuf7Sdaom *smrefwdk\t vmjcif;jzpfonf?
vdt k wdik ;f vdu k favsmcJ7h onf? 1938 ckEpS f atmufwb kd m Aif;epfjrdK\ukd wnfaqmufpOfu 7F\HEx HG x
l yfaom u`e;f
v 5 7ufae\wiG f orwtjzpfrS Ekwx f u
G I f tar7duef ajrY opfom;wdkirf sm;pdkufI jrJatmifpGJjyD;rS taqmuf
jynfaxmifpo k dk\oGm;a7mufcJhonf? xdktawmtwGi;f 7SD ttHkrsm; wnfaqmuf-uonf? u`ef;uav; wu`ef;
um*dk;wUodv k fwGif pmayyd\kcsaeavonf? 1939 ckESpf ESifhwu`ef;-um;a7jyifudk wl;ajrmif;ozG,f azmufvkyf
rwfvwGif *smrefwdk\onf csufuq dk vdAk m;uD;,m;EkdifiH xm;7m jrdK\xYJ wl;ajrmif; 1^0 cef\7I dS / ,if;wdk\ukd jzwf
udk odrf;ydkufvdkufI/ csufrsdK;cspfykCdKvf-uD;rsm;onf ausmfum ausmufom;jzifh aqmufvkyfxm;aom wef
t*®vefjynfo\kd xGuaf jy;cdk0ifaepOf/ a'gufwmAif;euf7S wm; 400ausmcf ef\7o dS nf? jrKd \utkd *®vyd pf mvH;k Í o!mef
onf vef'efjrdK\odk\ a7mufvmjyD;v~if csufudkqvdkAm; auG\azmufxm;aom *7if;ue,fonf t-uD;qHk; wl;
uD;,m;EdkifiH ppfajy;tpdk;7udk zGJ\pnf;onf? ajrmif;jzpfI 7D,,fvwdkwefwm;ESifh qdkif;wHwm;-uD;

117
Aif;epfjrdK\ aAmifwkwfiSuf

wd\krmS uBmausmo f nf? 7D,,fvwdw k efwm;onf *7if; ESihf ESpaf ygif;waxmifausmcf ef\ qufo, G cf o
hJ jzifh Aif;epf
ue,fukjd zwfI aqmufvkyfxm;vsuf/ wefwm;wzuf taqmufttHEk iS hf jrKd \taetxm;onf †wvD[efrqef
wcsufwGif aps;qdkif-uD;rsm;7So d nf? qdkif;wefwm;rSmrl bJ/ *7d[efqefonf? taqmufttHk-uD;rsm;udk tjyif
'd;k *seef;awmftxufxyfEiS fh tusO;f axmif-uD;udk quf a7mtwGif;yg crf;em;pGmjyifqifxm;onf? eef;awmf
oG,af qmufvkyfxm;aom wHwm;jzpfonf? rsm;. twGif;zufeH7Hrsm;wGif Aif;epfjrdK\om; yef;csD
Aif;epfjrdK\onf tjcm;jrdK\rsm;uJhodk\ vrf;-uD;rsm;ESifh ausmfwdk\. vuf7mrsm;jzpfaom eH7Huyfyef;csDrsm;jzifh
azmufvyk x f m;onfr[kwb f /J vrf;rsm;tpm; wl;ajrmif; a7;jc,fxm;avonf?
rsm;om7Sdaoma-umifh/ Aif;epfjrdK\oljrdK\om;rsm;onf w Aif;epfjrdK\onf qdyu f rf;aumif;wckjzpfI qdyfurf;
ae7mrSwae7modk\ avSoºefrsm;ESifhom ul;oef;-u7 7=cif;rSmvnf; tvGefvSyonf? a7S;tcgu ajrxJyif
onfjzpf7m/ armfawmfum;oH/ rD;7xm;oHrsm;udk r-um; v,fxw J Gif Aif;epfjrdK\onf ul;oef;a7mif;0,fa7; A[dk
7bJ taqmufttHrk sm;udk vdi= f;*,ufrsm; wjzwfjzwf tcsuftjcm jrdK\-uD;jzpfcJhaomfvnf;/ ,ckrl †wvD
&kdufcwfoHrsm;ESifhwuG avSoºef-uD;rsm; avSmfcwfoH Edik fiH. oWrt-uD;qHk; jrdK\omjzpfawmhonf? vlO;D a7
ESifh avSorm;rsm;. oDcsif;oHrsm;udkom -um;7.? 303ô0007Sdonf? Aif;epfjrdK\.xif7Sm;aom xGufukef
,mOfpufoH[I l wcgw7H armfawmfAw k frsm; ckwfarmif; rsm;rSm yg;vFmEke,faom zefxnf/ vufx;dk Zm/ A&ku d wd f
oHESifh †wvDurf;r-uD;rSaeI qufo, G af qmufvkyf xnfw\dkjzpfonf? Aif;epfjrdK\om;wd\konf opfom;yef;yk/
xm;aom wefwm;-uD;ay:Y ckwfarmif;vmaom rD;7 a-u;&kyfwk/ rSefpDa7FcsyPnf; ponfhtEkynmvuf7m
xm;-uD;. O-ooHrsm;udkom -um;7onf? rsm;Y txl;yif ajymifajrmuf-uonf? 'kwd,uBmppf
Aif;epfjrdK\Y uBmausmf pderf wf/ qefqmvAm;awm/ rjzpfrDu Aif;epfjrdK\wGif oab®mrsm; wnfaqmufcJhI
qefuufq;D ,m;Ed;k / qefqAD wfpwD,mEk;d paom bk7m; wdyk 'D kjd yKvkyo f nfh puf&Hkyif7cSd zJh l;onf?
7Sdckd;ausmif;-ud;rsm;/ pm-unfhwdkuf-uD;rsm;/ 'dk;*seef;
awmfpaom a7S;a[mif;taqmufttHk-uD;rsm; trsm; aAmifwkwfiSuf? ? aAmifww k if uS of nf *&l;tD;azmrD;
tjym;7So d nf? Aif;epfjrdK\onf AdkifZifwkdiftifykid f,m-uD; rsdK;pOf/ 7,fvD'D;rsdK;7if;wGif yg0ifaom iSufrsdK;jzpf
onf? ,if;udk yg+aA'tvdt k m;jzifh *,fvu D 7ufpDeD
7D;,m;[k ac:onf?
aAmifww k fiu
S f. tvsm;rSm 1^ vufr jzpfonf?
aAmifwkwfiSufrxuf aAmifwkwfiSufzdkwGif tarmuf
atmufajcydkIus,fjyef\onf? om;aygufcsdefwGif xdk
tarmufatmufajconf tom;qdkifjzifhjyD;aom OD;csdK
uJhodk\ aigxGufaeI/ teDa7mifjzpfaejyD;v~if/ EkwfoD;
onf t0ga7mifjzpfonf? om;aygufcsdefr[kwfonfh
tcgwGif ikufzdkonf iSufrESifh cyfqifqifwlonfhjyif/
ausmzufwGif tndKa7mifEkESifh tndKa7mif7ifh tuGuf
rsm;7Sdonf? atmufydkif;Yrl tndKa7mifazsmhazsmh7SdjyD;
v~if/ tndK7ifha7mif7Sdaom aumufauG;onfh tpif;
a-umif;rsm;7Sod nf? rsufpdESifhE=wo f D;0gonf? tarmuf
ryg7Sdacs? ajcaxmufESifh ajcacsmif;rsm;rSm tpdrf;7ifh
a7mifoef;aom tndKa7mifjzpfonf? ysHoef;aepOf t
awmifrsm;rSm rGJjyma7mifoef;aom tndKa7mifjzpfjyD;
v~if/ vnfwHEiS fhtjrD;rSm teufa7mifjzpfonf? iSuu f
av;rsm;rSm iSufrESifhwlaomfvnf;/ eDndKa7mifydkIoef;
vsuf7SdjyD;v~if/ atmufykdif;wGif tpif;a-umif;tenf;
Aif;epfjrdK\wGif a7vrf;rsm;jzihfom c7D;oGm;vm-uonf? i,fomyg7So d nf?

118
aAmifwkwfiSuf aAmifavmifndKyif

aAmifwkwfiu S u
f kd w7kwEf dik if ,
H el efe,frw
S yg; ta7S\
wdkif;EdkifiHrsm;wGif tESH\tjym;awG\7onf? jrefrmEdkifiH
wGivf nf; tES\Htjym;awG\7onf? txl;ojzifh 7Sr;f jynf
tif;av;uefEiS hf jrpfrca7qif;a'orsm;wGiaf wG\ 7onf?
aAmifwkwfiSufudk aqmif;7moDwGif awG\7onf [k
rSwfwrf;r7Sdaomfvnf;/ rMav;c7dkif7Sd a7wdrfaom
tif;tdkifrsm;Y 'DZifbmvwGif awG\7wwfonf?

aAmifavmifndKyif? ?aAmifavmifnKd yifonf aqmf


vifaepDtD;rsKd ;7if;wGiyf g0ifI ,if;udk 7kQaA' trnf
tm;jzifh aqmfviferfed*7rf[kac:onf?
aAmifavmifnKd yifonf ajrESihu f yfv~uaf ygufwwf
aom tyifykrsdK;jzpfonf? tjrifh 1 ayrS 2aycGJcef\7Sd
wwfonf? tcuftvufa0qmonfh tavhusayguf
aygif;yifjzpfonf? arG;Ekuav;rsm;rSwyg; tarG;trSif
uif;7Sif;aom tcuftvufrsm;onf tay:odk\axmif
I xGu-f uonf? t7Gufrsm;onf tem;nD 7GufxD;jzpf
I7Gufn|myg7Sdonf? yHko!mefrSmtrsm;tm;jzifh Ozsm;
tarG;tawmifndKI rsufvHk;0gonhf aAmifwkwfiSuf oG,f/ odk\r[kwf vSHpGyfyHkqefqefjzpfonf? tvsm;2
vufrrS 5vufrtxd7Sdonf? 7Gufzsm;c`efonf? t
iSufzko
d nf cyfjrefjrefqifhumqifu h m bGwb
f Gwfbw G f yGifhonf tjzLa7mifjzpfI xD;yHkyGifhcdkifrsm;jzifh tpkvdkuf
[k toHcyfatmatmESifh atmfwwfonf? atmfonfht tjyHKvkduf wGJ77GJyGifhwwfonf? tyGifh.t7G,frSm t
cg vnfacsmif;yGvmjyD;v~i/f E=wo f ;D onf atmufo\kpd u
kd f csif; 1Ú4vufr/ odk\r[kwf xdkxufyifi,fao;onf?
aeavonf? xdkok\datmfpOf toHrmS jywfawmif; jywf atmufwdkbmrS {jyDxd tyGifhyGifhonf? aAmifavmif
awmif;ESihf edruhf somG ;jy;D v~i/f xdktoHonf a7xJo\kdrw = f ndKoD;onf aphrsm;cGHaysmh(A,f7D)oD;rsdK;jzpfonf? t
oGif;aomtoHrsdK;ESifh wax7mwnf; wlavonf? oD;ta7mifrSm trnf;vnf;7Sdonf/ teDvnf;7Sdonf?
aAmifwkwfiSufwdk\ trsm;tm;jzifh atmfwwfaom t t0gvnf;7Sdonf? tcsif; 1 Ú4vufrcef\7Sdonf?
oHwpfrsKd ;rSm azmhq\kdaygufI xGuv f maomtoHrsdK; jzpf *7kwpdkufpdkufysdK;xm;aomtyifwGif toD;. t7G,f
onf? ,if;odk\ toHjyK7mwGif iSuf. vnfwo H nf a7S\ onf ESpfqcef\ 7SdI t7G,fonfvnf; 5 vufrxuf
bufok\dukid f;vmI E=wo f ;D onf [vsuf vnfacsmif;rS ydkI 7Snfvsm;onf? toD;rsm;udk uav;rsm; pm;ygu
toHxu G af y:vmonf? tqdyfjzpfwwfonf? tylykid ;f a'oEdkifiHrsm;wGif aAmif
aAmifww k if uS fonf udik ;f yifrsm;aygufa7muf7m nGef avmifndK7Gufudk [if;7GufwpfrsdK;tjzpfpm;oHk;-uonf?
aysmif;tif;tdki/f a7vFrf;rdk;aomjrufcif;ESifh v,fuGuf odk\aomf t7Gufudk tpdrf;pm;aom wd7>mefrsm; tqdyf
rsm;wGif usufpm;wwfonf? v,fuGufrsm;wGif pyg; oihfonf[kqdkonf? t7GufudkcsufjyKwfvkdufonfh
yifuav;rsm;udk zsufqD;avh7Sdonf? v,fuGif; ywf tcgwGirf l tqdyyf sufjy,foGm;[efwlavonf?
vnf7Sd udkif;awmrsm;wGif jrufjzifhjyKvyk faom todkuf aAmifavmifndKyifudk uBmt7yf7yfwGif awG\7I
rsm;udk aqmufvkyfavh7Sdonf? jrpfrca7qif;e,f w rsdK;pdwfrsm;pGm7Sdonf? ,if;rsdK;pdwf0if tcsdK\om tyif
av~muf udkif;yifrsm;aygufa7muf7mwGif aAmifww k if u
S f rsdK;onf tqdyfyifrsm;jzpf-uonf? aAmifavmifndK
Orsm;udkawG\7onf? wjrHKv~if O 3 vHk;rS 8 vHk;txd7Sd yifonf wpfESpfcHtyifrsdK; jzpfaomfvnf; tylydkif;a'
onf? aAmifwkwfiSufOonf a7-uufOESifhwlonf? O owGif wpfEpS x f ufyI kd -um-umcHonf? acsmif;urf;ezl;
rsm;onf ajr-uD;a7mifwGif teDa7mifoef;onfh tndK paoma7ESifh eD;pyf7mae7mrsm;wGif tavhus ayguf
a7mifESifh c7rf;a7miftuGufrsm; yg7Sdonf? wwfavonf?

119
¬³úÍ©µ«
¼ ®º ÍÒ§¼Õª³®²º
ª³®²º̧¸ú»º¬¿§¹·ºå«¼µ ¿¶®«©µ©±
º ¦Ùôº
½Ø½¿Ö̧ ±³ Ñ¿ú³§¬·º§·¼µ ôº ³Þ«Üå
a7mrtifydkif,m-uD;ESpfjcrf;uGJjyD;aemuf/ ta7S\jcrf;udk AdkifZif;wdkiftifydkif,m[kac:wGifcJhonf? c7pfESpf 330 cef\
rSpI tESpfwaxmifausmfcef\ tm7SwdkufrS vFrf;rdk;r=rsm;udkumqD;xm;EdkifcJhaomfvnf;/ aemufqHk;wGif wl7uDwdk\
vufatmufodk\ usa7mufcJhavonf?

AdkifZif;wkdiftifydkif,m ? ? c7pfEpS f 300 ausmrf S jrdKhawmf-uD;jzpfonfhtwdkif; taemufydkif; a7mrEdkifiH


1453 ckEpS t f xd uGefpwifwDEykd ,fjrdK\ukd aejynfawmfjyK awmf ,drf;,dkifysufpD;jyD;onfhaemuf/ ESpfaygif; w
um/ yifv,feufEiS fh ajrxJyifv,furf;ajcw0du k fwGif axmifausmfcef\ -umonfhwdkifatmif wnfjrJpnfum;
odu k jf rdKupf mG xGef;um;pnfyifvm-uaom Edkiif pH kudk Adkif aecJh.? AdkifZif;wdkif tifykid , f m-uD;onf tv,facwf
Zif;wdkiftifydkif,m[kac:onf? uGefpwifwDEdky,fjrdK\ wGif awmifhwif;cdkifjrJqHk;aom tifydkif,m-uD; jzpfcJh
awmfudk AdkifZif;7SrfjrdK\[k ,cifu ac:wGicf o hJ nfudk t avonf?
a-umif;jyKI tifykid , f mwckv;Hk udkvnf; AdkiZf if;wdik f tif uGefpwefwif;bk7ifonf tifydkif,m EdkifiHawmf.
ydik ,f m[k ac:wGijf cif;jzpfonf? ,if;udk ta7S\yikd ;f a7mr w7m;Oya'rsm;udk c7pf,eft,l0g'w7m;ESifh tnDt
EdkifiHawmf[lIvnf; ac:-uonf? AdkifZif;wdkiftifydkif nGwfjzpfap7ef jyKjyifpDrHcJhonf? c7pf,ef t,l0g'udk
,monf Oa7mywdu k forkid ;f ESifh ,Ofaus;r=a7;7mwd\kwiG f vnf; AdkifZif;wdkiftifydkif,m. EdkifiHawmft,l0g't
txl;ta7;ygcJ. h ? tb,fa-umifhqkad om vl&dik ;f wdk\. jzpf jyKvkyfavonf? uGefpwefwif; bk7ifvufxuf
zdESdyfwkdufcdkufr=wdk\udk AdkifZif;wdkiftifydkif,m-uD;u -uHh wGif AdkifZif;wdkit f ifyikd , f m-uD;onf pnfyif0ajymvsuf
-uHch idk cf ikd f ckcu H muG,Ef ikd cf o
Jh jzifo h m Oa7myordki;f wrsKd ; 7S. d ? uGepf wefwif; bk7ifonf 33^ ckEpS w f iG f ewf7mG
wrnfjzpfc7hJ I *7d a7mrpaom a7S;acwf,Ofaus;r=wk\d pHI om;awmf 3 yg; vufxufa7mufaomtcgwGif
onfvnf; raysmufrysuf wnf7cSd jhJ cif;jzpfonf? Adik Zf if; vnf; crnf;awmf.0g'rsm;udk vufcHusifhoHk;cJh-uI
wdkif tifydkif,macwfwGif c7pf,eft,l0g'onf ae 361 ESpfwGif aemufqHk;om;awmf uG,v f Gefaomtcg
a7mif va7mifozG,f xGef;ajymifcJhI a7S;a[mif;,Of tkyfcsKyfa7;opfonf aumif;pGmtjrpfwG,frdjyDjzpfav
aus;r=ukv d nf; xde;f odrf;Edkifco Jh nf? onf? 395 ckESpfwGif {u7mZfbk7if oDtdk'dk;qD;,yf
Adik Zf if;wdik t f ifyikd ,
f m pwifay:aygufvmonfh ckEpS f uHukeaf omtcg AdkiZf if;wdkit f ifydkif,m-uD;onf tpdwf
oU7mZfESifh pyfvsOf;I EdkifiHordkif;ynm7Sifrsm; t,l pdwfuGJ7avonf? om;awmf [dked7D;,yfu taemuf
tquGJjym;cJ-h uonf? od\k7mwGif AdkiZf if;wdkit f ifyikd ,
f m ydkif; a7mrEdkiif Hut dk kypf ;kd I/ om;awmf tmau;'D;,yfu
ay:aygufa7;twGuf xl;jcm;aom ajymif;vJcsufrsm; ta7S\ydkif;a7mrEdkifiHudk tkypf ;kd onf? a[mfEdk7D;,yfbk7if
rSm a7mr{u7mZf uGepf wefwif;vufxufY jzpfay:cJh vufxufYyif a7mrjrdK\awmfudk t&kdif;tpdkif;wdk\onf
onf? (uGepf wefwif; bk7if-u;D „7=?) 0ifa7mufzsufqD;-u7m r-umrDyif taemufykid f; a7mr
uGefpwefwif; bk7ifvufxufwGif tm7Srdkif;em;7Sd Edik if aH wmfonf 0g;tpnf;ajyouJo h \kd z&kzd 7Jjzpfum jyKd uJG
vufatmufcHEdkifiHrsm; r-umc+x-uG-uojzifh ta7S\ oGm;avawmh.? ta7S=\ydkif;a7mrEdkifiHawmf[kac:aom
ydkif;e,frsm;ESifh eD;pyfpdrhfaomiSg aejynfawmfudk a7mr AdkiZf if;wdik Ef idk fiHawmfvnf; 7eforl sm;. xdyg; wdu k cf ku
d f
jrdK\rS ta7S\zuf aAmhpy7jrpfay:7Sd AdkifZif;7SrfjrdK\ok\d c7pf jcif;udkcH7.? odk\aomf tiftm;enf;yg;&Hkr~om jzpfcI Jh
ESpf 330wGiaf 7F\ajymif;vdkuf.? aejynfawmfopfukd crf; odyfvnf; ysupf D;jcif;rjzpfchaJ cs?
em;-uD;us,pf Gm wnfaqmufjyD;v~if uGefpwifwED kyd ,f Todk\ 7efolrsm; aESmifh,Sufwdkufcdkufjcif;a-umifh
[k rSnhaf c:cJhonf? ,ckacwfwGirf l tPwefAjl rdK\[ak c: tm;enf;vmaom AdkifZif;wdkifEdkifiHawmf-uD;onf yXr
wGiv f suf7o Sd nf?( tPwefAljrdK\„7=? ) *sypf wif;eD;,ef; (438 565) bk7ifvufxufwiG f tif
uGefpwefwif;onf aejynfawmfopfukt d dyrf uft7 tm;awmifhwif;vmjyefonf? (*syfpwif;eD;,ef;/ yXr
a7G;cs,fonf[q k k.
d ? xdo k k\da7G;cs,fwnfaqmufchaJ om „&=?) xdkrif;onf a7S;rif;rsm;vufxufY qHk;&=H;cJhaom

120
AkdifZif;wkdiftifykdif,m

†wvD/ ajrmuftmz7duESifh pydefjynfwdk\Y7Sdonfh e,f bk7m;7Scd ;kd ausmif;-uD;onf xdrk if;vufxufwiG f aqmuf
y,frsm;udk jyefvnfodr;f ydu k fum AdkiZf if;wdkif Edkiif Hawmf vkyfjyD;pD;cJh.? ,if;odk\jzifhxdkacwfu AdkifZif;wdkif EdkifiH
wGi;f od\k oGwof iG f;vduk of nf? ta7S\zufe,fpyfrS yg;7Si;f awmf-uD;wGif vSyqef;-u,faom txnft0wfrsm;/
wd\ktm;vnf; wdu k fcku
d Ef iS x
f wk vf du
k .
f ? vufwifpmay ausmufrsuf7wemrsm;/ tdrfaxmify7dabm*rsm; ay:
ESifh a7mrtkyfcsKyfa7;pHepfudk av;pm;aombk7ifjzpfI/ xGufcJhavonf? Edik if o H l EdkifiHom;wdk\onf ,Ofaus;r=
a7mrOya'aygif;csKyfjzpfaom aumfyyf*sL;7pf pDADvpf ynm7yfrsm;udk vdkufpm;um aysmf7Fifcsrf;ajrhpGm ae
udk jyKpkpD7ifch.
J ? xdrk if;vufxufwiG f Adik fZif;wdik Ef ikd if H xdik fcJh7avonf? *syfpwif;eD;,ef;bk7ifaemuf qufcH
awmf-uD;onf txGwftxdyfodk\a7mufcJhavonf? aom bk7ifrsm;vufxufwGif AdkiZf if;wdik Ef ikd if aH wmf-uD;
taemufzufOa7mywcGiw f Gif Oya'vufvGwfw7m; onf 'kQtrsdK;rsdK;ESifh 7ifqdkifvm7avonf? 'kwd,
rJhjzpfae-upOf AdkifZif;wdkifEdkifiHawmfonf om,mpnf *syfpwif;bk7if (565 5^8) vufxufrpS I ESpaf ygif;
um;vsuf7SdcJh.? vlrsdK;aygif;pHkyif xdkEkdifiHawmf-uD;t twef-umonfhwkid af tmif tAmvlrsdK;/ qvAfvlrsdK;ESifh
wGif;od\k 0ifa7mufaexdkif-uI/ twwftrsKd ;rsKd ;wd\kvnf; Alv*gvlrsdK;wdk\onf AdkifZif;wdkifEdkifiHawmfudk ajrmuf
xGe;f um;cJh.? a7S;*7dwk\d. &kyfxkynm/yef;csyD nm/Adok zufrSwdkufcdkufaESmifh,Suf-u.? ta7S\zufwGifrl yg;
umynmrsm;onf uGefpwifwED kyd ,fjrdK\Y jyefvnf-uD; 7Sif;vlrsdK;wdk\onf atmifyGJtrsdK;rsdK;udk cH,al e-uav
yGm;wdk;wufcJh.? uBmausmf pdefqdkzdkif;,m c7pf,ef onf? odk\7mwGif [m7muvD,yf (610 641) bk7if

AkdifZif;wkdiftifykdif,m aumif;pm;pOfu wl7uDEkdifiH tPwefAljrdK\Y pkdufxlxm;7SdcJhaom txdrf;trSwf ausmufwkdif

121
AdkifZif;wkdiftifykdif,m

vufxufodk\a7mufvmaomtcg tajctae tenf; taemuf*dk+f;[laom omoem*dk+f;uGJr-= uD;udk zefwD;


i,f jyefaumif;vmavonf? xdkbk7ifonf yg;7Sif; ay;onfh ta-umif;w7yf jzpfvmavonf?
wdk\udkESdrfeif;I EkdifiHawmftajccdkifap7ef -udK;pm;cJh.? 9 7mpkESpfrsm;wGif AdkifZif;wdkiftifydkif,monf jyef
odk\aomf tm7Swdkuf7Sde,frsm;um; ykefuefawmfvSefI vnfpkpnf;rdum/ pnfyifom,mvmjyef.? qm7qif
ae-uao;onf? xdkrif;vGefaomtcgwGif AdkifZif;wdkif wdk\. 7efudkvnf; ae7mtESH\tjym;wGif wGef;vSefESdrf
EdkifiHawmf-uD;onf 7efolrsm; 0dkif;0dkif;vnfvsuf 7Sdav eif;Ekdifvm.? AdkifZif;wdkit f ifyidk f,m-uD; jyefvnfpnf
awmh.? yifI tus,fjyef\qHk;jzpfvmaomtcsdefYum; 'kwd,
7efoltopfjzpfaom rGwfpvifwdk\onf y,fvuf AufqD;bk7if (9^6 1025) vufxufyifjzpfonf?
pwkdif/ qD;7D;,m;/ tD*spf/ tmz7duajrmufykid f;ESihf pydef okd\7mwGif 11 7mpkESpfrsm;twGif;Y AdkifZif;wdkifEdkifiH
wd\uk kd wku
d cf u
kd o
f rd ;f ydu
k -f u.? uGepf wifwED ykd ,fjrdK\awmf awmfudk 7efolopfrsm;u jcdrf;ajcmufvmjyefawmh.?
-uD;udyk if 6^3 ^ ckESpfwGifw-udrf/ ^1^ ckESpfwGif w qJv*`wfw7ufw\dkonf ta7S\zufr0S ifa7mufwu dk fcku
d f
-udrfaygif;ESpf-udrfr~ 0dkif;7Hvkyf-uHcJh-uonf? odk\aomf vmum tm7Srdkif;em;e,fy,frsm;udk odrf;ydkufvdkuf-u
ratmifjrifcJhacs? tdkifaqm7d,efrif;qufudk wnf .? AdkiZf if;wdkifEdkifiHudkyif xdkqJv*`wfwpf7ufwdk\ 0if
axmifcJhaom wwd, vDtdkbk7if (^1^„^40) vuf a7mufwdkufcdkut f haH vm[k pdk;7drfae7.? tvufZ, D yf
xufwiG f AdkifZif;wdik Ef ikd if aH wmf-uD;onf a7S;acwfe;D yg; uGref eD yfb7k if (1801 1118) vufxufo\kd a7mufonfh
wr~ jyefvnfpnfum;vmonf? odk\7mwGif Alv*gvlrsKd ; tcg xdb k 7k ifonf w7ufw\k. d 7efukd ckcu H muG,Ef idk 7f ef
wdk\. 7efr;D um; rjidr;f cJhacs? vDtkb d 7k ifonf ^26 ckEpS f c7pf,efudk;uG,faom taemufOa7myEdkifiHrsm;tm;
wGif t,l0g'qdkif7m taqmufttHkrsm;Y rGrf;rHxm; tultnDawmif;cHavonf? ok\dEiS hf 7uf7Snfvrsm; aoG;
aom &kyfwkrsm;udk y,fzsufokwfoif7efpDrHcJh.? xdkt acsmif;pD;r~ wdu k fcdkuf-uaom u&l;qdwfppfyrGJ sm; pwif
pDtrHonf 86^ ckEpS w f iG f ay:aygufvmonfh ta7S\*+ kd ;f ay:aygufcaJh vonf? (u&l;qdwfppfyrGJ sm;„7=? )
u&l;qdwfppfyGJrsm;onf AdkifZif;wdkifEdkifiHawmfudk
aumif;usdK;ray;/ qdk;usdK;omay;cJh-u.? u&l;qdwf
ppfom;rsm;onf w7ufwdk\uho J k\dyif avmbaZmuyfae
-uolrsm;jzpf-u.? tcsif;csif;ppfjydKifowfjzwfae-u
ojzifh ysufpD;aeaom taemufEdkifiHrsm;rSvmonfh u
&l;qdwfppfom;rsm;onf pnfyifwk;d wufaeaom uGefp
wifwDEdky,fjrdK\awmf-uD;udk awG\jrifvm-uaomtcg/
rw7m;wyfrufaompdwfudk rcsKyfwnf;Edkif-uawmh
acs? Aif;epfjrdK\om;rsm;acgif;aqmifvmaom pwkš u
&l;qdwfppfom;rsm;onf 1204 ckESpfwGif uGefpwifwD
Ekyd ,fjrdK\awmfudk vk,ufzsufq;D -u7m/ AdkiZf if;wdkiEf kid if H
-uD;onf tpdwfpdwftjrFmjrFmjydKuGJoGm;jyD;v~if/ EdkifiH
i,fuav;rsm;pGm ay:aygufvmawmh.? xdktcg z
vef;'g;jynfrS aAmfv'Gio f nf yXrvufwif bk7iftjzpf
jzifh uGefpwifwDEdky,fudk jrdK\awmfjyKum/ pdk;rdk;tkyfcsKyf
vdu k af vonf?
vufwifrif;qufw\kdukd *7dppfAv kd fcsKy-f uD;/ rdik uf ,f
ayvD,dkvk*d yfonf 1261 ckEpS fwGif wGe;f vSefjzdKzsufjyD;
aemuf/ Adik Zf if;wdkiEf kid if uH dk jyefvnfxlaxmifjyefonf?
odk\7mwGif tajctaerSm rcdik fjrJvSacs? r-umrDtwGif;Y
AkdifZif;wkdif tEkynm vuf7mrGefwckjzpfaom aq;a7; rSeful atmhwdkrefw7ufwdk\onf tm7Srdkif;em;odk\ 0ifa7muf
um; wcsyf aESmif, h Suf-u.? 14 7mpkEpS f aemufykid ;f odk\a7mufonfh

122
AkdifZif;wkdiftifykdif,m Akdif7Geôf a*smh

AkdifZif;wkdif Adokum vuf7majrmufvSonhf atmhwkdrefw7ufwkd\. yvDtaqmufttHk-uD;

tcg AdkifZif;wdkif EdkifiHawmf[lI uGefpwifwDEdky,fjrdK\ ac:aom txiftjrif tawG;t-uH ajymif;vJjcif; w


omv~if usef7Sdaeavawmh.? xdk-uGif;usefaeao; 7yf/ aemifwGif ay:aygufvmavonf? (Om+fopf t
aomuGepf wifwED ykd ,fjrdK\-uD;vnf; 1453 ckESpw f Gif rGwf a7;yHk„7=? )
pvifatmhwrkd efw7ufw\. kd vufwiG ;f od\k usa7mufomG ;
avonf? aemufqHk; AdkifZif;wdki{f u7mZfjzpfaom uGef Adkif7Gefô*smh (c7pf 1^88 1824) ? ?t*®vyd pf may
pwefwif; ayvD,v kd *kd yfb7k ifonfvnf; ppfyw JG iG f usq;kH orkid f;wGif ud/ 7S,fvpD aom pmqdk-uD;rsm;ESifh wacwf
avonf ? wnf;xGef;um;cJhol pmqdk-uD; a*smha*:'ifAdkif7Gefonf
AdkifZif;wdkif;EdkifiHawmfonf a7mrEdkifiHawmfrSaygufzmG ; 1^88 ckEpS f Z³0g7Dv 22 7ufae\wiG f vef'efjrKd \Y zGm;jrif
vmcJhI/ c7pf,meft,l0g'xGef;um;7ma'ojzpfcJhaomf onf? Adik f7eG f.zcifrmS uufywde*f `eAf kid 7f Gejf zpfI rdcif
vnf;/ ta7S\wdkif;EdkifiHrsm;ESifh qufqHr=rsm;jym;ojzifh/ rSm tvGefcsrf;om-uG,f0aom uufo7if; a*:'if
bk7ifrsm;tkyfpdk;yHkESifh vlwdk\.t,ltqrsm;rSm ta7S\ jzpfonf? zcifzufrS tzkd;jzpfol qm *`ef Adkif7Geftm;
wdik ;f qefavonf? od\kaomf xdkacwfwiG f xGe;f um;onfh t}r[ife7Dbk7ifu AJ7Geaf 7mhca';bGJ\ukd jcD;jr|ihcf ho J nf?
,Ofaus;r=ynm7yfrsm;um *7dtEkynm7yfrsm;jzpf.? xdkb\GJukd tqifq h ifqh ufccH 7Jh mrS 1^98 ckEpS w f Gif Adki7f eG f
AdkifZif;wdkiEf ikd if HysufokOf;I atmhwdkrefw7ufwk\d -uD;pdk; . tzd;k av; uG,fvGefaomtcg pmqd-k uD; Adik f7Geo f nf
aomtcg uGefpwifwDEdky,fjrdK\rS c7pf,efynm7Sd t q}ajrmufAJ7eG fAdkif7eG f jzpfvmcJhavonf?
aygif;wd\ok nf Oa7mybufo\kd ajy;0ifomG ;-u.? xdo k wl \kd Adkif7Gefonf ^ ESpfom; t7G,frSpI paumhwvef
a7mufav7mEdkifiHrsm;wGif a7S;*7dynm7Sdwdk\. twwf jynf tAm'if;jrdK\7Sd o]gausmif;odk\ oGm;a7mufynmoif
ynmtrsdK;rsdK;udk jzef\jzL;-u.? xdkolwdk\aqmif7Gufr= -um;onf? 11 ESpo f m;t7G,w f iG f tzk;d av;jzpfol uG,f
udkta-umif;jyKI Oa7mywdkufY Om+fopfta7;yHk[k vGeaf omtcg aemhwif*rfjrdK\teD;7Sd e,l;pwuftufaA;

123
Akdif7Geôf a*smh

odk\ om;trdESpfa,muf ajymif;a7F\aexdkifjyD;aemuf Adkif


7Gefonf [,f&kdausmif;wGif ynmqufvufoif,l
onf? 1805 ckESpfwGif udrf;A7pf wUodv k f x7ifeDwD
aumvdyfwiG f 0ifa7mufynmoif,ljyefonf? 1806 ck
ESpfwGif Adkif7Gefonf ola7;om;pDuHk;xm;aom uAsm
rsm;udk pkaygif;I pmtkyf&u dk fEdyS fxw k fa0onf? xdt k csed Yf
Adkif7eG .f toufrSm 18 ESpo f m7Sdao;onf? touf 19
ESpt f 7G,w f iG f ‘ysi;f onfch sdefcg’ trnf7Sd uAsmpmtkyu f dk
a7;om;xkwfa0jyefonf? tuf'ifAm7m7DAsL; paom
pmapmifrsm;ESifh a0zefolrsm;u ‘‘nHhao;onf/ vuf
oifpjzpfI tqifhtwef;r7Sd’’ [ka7;om;-uojzifh Adik f
7Gefonf pdwq f k;d um ‘‘t*®vdyfpmqdkrsm;ESifh paumh a0
zefa7;q7mrsm;’’ [laomacgif;pOf7Snfjzifh a0zefcsuf
udk jyefveS af csyonfh uAsmwyk'u f kd a7;om;vdkuo f nf?
,if;onfum; Adkif7Gef. yXrqHk; emrnfausmf uAsm
-u;D jzpfonf?
Tr~ jyefvSefa7;om;7Hkjzifh ra-ueyfEdkifatmif a'g
oxGuaf eao;aom Adik f7Geo f nf Oa7mywdkuf ajrxJyif jAdwdo~ uAsmpmqkdausmf a*smhAkdif7Gef
v,fzufo\kd rdwaf qGwa,mufEiS t hf wl c7D;xGufco hJ nf?
1811 ckEpS f Zlvikd v f 14 7ufae\wiG f t*®vefjynfo\kd Adkif 7if;ES;D bl;7mrS orD;uav;wOD;yif 77Scd zhJ ;l avonf? Adkif
7Gejf yefvmI rdcif7d7S m e,l;pwuf tufaA;odk\ra7mufrD 7Geo f nf ,if;od\k c7D;vSnv hf nf,if; csKd i;f [J&dk wwd,ESihf
rdcifuG,v f eG fonf? 1812 ckESpfwiG f ‘‘csdKif; [J7k;d yD;v pwkštky/f ‘‘7SDvGet f usO;f orm;’’/ ‘‘tdyrf uf’’/ ‘‘ref;z
*7if;rdw’f ’ trnf7dS uAsmtkyw f JG 2 wGu J kd xkwaf 0vdu k 7f m 7uf’’ paom pmtkyfrsm;udk a7;om;xkwfa0cJhonf?
tvGefyif vl-udKufrsm;avonf? aemuf 2 ESpftwGi;f 181^ ckEpS Ef Sihf 1822 ckESpt f wGi;f Adki7f eG o
f nf ol. t
‘o *D,m;tm;’ ‘tAdkif;a'gh owd\k orD;’ ‘o aumhqJ’ aumif;qHk;vuf7mjzpfaom ‘‘'Gef*`ef;’’ pmtkyf 5 wGEJ iS hf
paom ta7S\widk ;f yHjk yif uAsmrsm;udk xkwaf 0onf? csKd i;f jyZmwfrsm;udk a7;om;cJah vonf?
[J7kpd mtkyx f ufyif vl-udKufrsm;avonf? o aumhqJ 1823 ckESpfwGif vGwfvyfr=udk vdkvm;aom Adkif7Gef
uAsmpmtkyfudk xkwfa0onfhae\Yyif tkyfa7 10ô000 onf *7djynfvGwfvyfa7;wkdufyGJwGif udk,w f dkifyg0if
a7mif;7aom[l.? qifEFJcJhonf? 1824 ckESpfwGif *7dEkdifiH rpfqdkvGef*DjrdK\
1815 ckEpS w f iG f Adik 7f eG of nf qm 7yf rD;vAef\.orD; odk\a7mufaomtcg Adki7f Geftm; vlxu k aomif;aomif;
t³m tPAJvm rD;vAef\EiS hf vufxyfonf? odk\7mwGif zszs-udKqdk-uonf? Adkif7Gefonf rdk;xJavxJwGif jrif;
aemufESpw f Gif tdrfaxmifa7;tqifrajyr=a-umifh uG-J u pD;I jrdK\vSnhfcJh7mrS tat;rdum zsm;cJh7m 10 7ufcef\
onf? Adkif7Gef. tdrfaxmifonfb0 raumif;owif; t-um 1824 ckESpf {jyDv 19 7ufae\wGif xdkjrdK\Yyif
rsm;onf tawmfysH\ESH\cJhI vltaygif;u ol\tm; 7GHrkef; uG,fvGefonf? Adkif7Gefonf *7dvGwfvyfa7;wdkufyGJt
jcif;jzpfum a7Smif-uOf-uonf? aemufqHk;wGif Adkif7Gef wGuf a':vm 50ô000udk 7efyHkaiGtjzpfvnf; vSL'gef;
onf ol\tm;aq;azmfa-umzufrjyKonfh t*®vdyfwdk\ cJah vonf?
aexdik f7m t*®vefjynfukpd dwfemI woufjyefrvm[l Adkif7Gefum; tcsdK\tcsdK\ pmqdkrsm;uJhodk\ uG,fvGefjyD;
aom o³d}mefjzifh 1816 ckESpfwGif xGufcGmvmcJhjyD; aemufrSom ausmf-um;olr[kwf/ touf7SifaepOfyif
aemuf/ jyifopf/ qGpfZmvef/ †wvDpaom Edik fiHrsm;odk\ xif7Sm;cJholjzpfonf? tcsdK\tcsdK\ pmqdkrsm;uJhodk\vnf;
vSnv fh nfoGm;a7mufcaJh vonf? †wvDEidk if HY aexdkif touf7SifpOfomausmf-um;I uG,fvGefjyD;aemuf em
pOf pmqdk-uD;7S,fvDESihf odu`r;f cJhonf? 7S,fvDESifhrod rnfarS;rdSefoGm;olvnf;r[kwfbJ/ ,ckacwfwdkif ausmf
u`r;f rDuyif 7S,v f .
D c,fr uvJa*:'GiEf iS hf wdww f qdwf -um;aeaom pmqd-k u;D jzpfonf? Adik 7f Geo f nf xH;k wrf;pOf

124
Akdif7Geôf a*smh AkdiftkduifrP-uD;

vmudyk ,fI ol\pw d -f udKufa7;oljzpfonf? pdwu


f ;l Om+f Adkif7Gefonf awmfoavmufvnf; rme-uD;onf?
aumif;oavmuf ta7;tom; aumif;olvnf;jzpf ol\tm; jcD;usL;onfudk tvGeftrif; vdkvm;oavmuf
onf? pufqkyzf G,f ta-umif;7yfudkvnf; ESv;Hk emp7m vdkao;onf[k a0zefoltm; a'goxGufwwfoljzpf
aumif;atmif a7;pGrf;Edkifoljzpfonf? xdk\a-umifh tcsdK\ onf? odk\7mwGif pdwf7if;aumif;avonf?
a0zefowl \ku
d Adkif7Gefonf ‘‘ewfuavmifttyfc7H onfh
t&l;’’[k qd-k uonf? Adik f-ovdk*sD ? ? ZD0aA'„&=?

±«ºú¼©
Í µË¼ Ä þ³©º±¿¾³«¼µ ¿ª¸ª³±²º
³±²º̧¸ ±¼§§ØD ²³
yXruBmppftwGif;urS wdk;wufvmaom od_Hynmjzpfonf? ouf7Sdwdk\. jzpfysufazmufjyefr=oabmwdk\udk Adkiftdk
uifrP-wDynmjzifhavhvmI ,if;wdk\udk xdef;odrf;jcif;/ wm;qD;jcif;wdk\udk aqmif7Guf7m/ atmifjrifr=rsm;vnf; 7SdcJh
onf? ,if;wdk\jzifh q7m0efrsm;onf tema7m*gwm;qD;umuG,fa7;rsm;udk aqmif7GufEdkifcJhI/ vlESifhoW0gwdk\
usef;rmawmifhwif;a7;twGuf rnfodk\rnfyHk aexkdifpm;aomuf7ef vdktyfa-umif;udkvnf; od7SdvmcJh-uonf?

AdkiftdkuifrP-wD ? ?wd7>mef yd;k rFm; opfyif paom a-umifh vltrsm;vufcHvmaom ynm7yfwcktjzpf


ouf7w dS \kw d iG yf g7Sad eonfh "mwfrsm;ESihf ,if;"mwfoabm wdk;wufvmcJhonf[k qdk7ayrnf?
w7m;wdk\.ouf0ifyHk/ azmufjyefyHkta-umif;rsm;udk yXruBmppf-uD;twGi;f upI Adkiftu kd ifrP-wD ynm
avhvmaomod_Hynmudk AdkiftdkuifrP-wD[kac:onf? 7yfonf rsm;pGmwd;k wufvmcJo h nf? ,if;od\k wd;k wufpOf
,if;onf AkdiftEdk iS hu f ifrP-wD[laompum; 2 vHk;aygif; tcsdefu ta7;-uD;aom tajccHAdkiftdkuifrP-wDynm
pyfxm;jcif;jzpfonf? Adik t f okd nf touf od\rk [kwf yg+ tydik ;f udk vlwikd ;f ta7;rxm;vS-ubJ vufawG\csujf cif;
[kt"d_g,f7I/ uifrP-wDonf "mwkaA'jzpfojzifh t toHk;usaom AdkiftdkuifrP-wD ynmydki;f avmufudkom
csKd \u Adik t f u
dk ifrP-wDudk yg+"mwkaA'[kvnf;ac:-u vltrsm;tm;ay;cJh- uonf? tm[m7"mwfrsm;t
onf? c¶mud, k .f jzpfysuyf "kH mwfoabmw7m;udk avh a-umif;/ tifZdkif;ac: ouf7SdESifhqdkifaom "mwfult
vmr=vnf; tusKH ;0ifaeojzifh tcsdK\u zDZD-oavm*spf a-umif;wdk\udk yXruBmppftwGif;u avhvmawG\7Sd
u,fuifrP-wD[k ac:-uao;onf? onf? ,ckrl vlw\. kd todOm+fw;kd wufvmonfEiS t hf r~
Adik ftu dk ifrP-wDudk t-urf;tm;jzifh 2 ydkif;cGEJ dkio f nf? tajccH AdkiftdkuifrP-wDynmydkif;udk tm;ay;vm-ujyD;
yXrydkif;rSm vl/ wd7>mef/ ydk;rFm;ESifhopfyifrsm;Yyg7Sd v~if ,if;ynmudk vlESihf wd7>mefaq;ukXme/ tm[m
aeaom"mwfrsm;ESiho f ufqidk fI/ -o*Jepf"mwkaA'ynm 7Xme/ v,f,mpdkufysdK;a7;Xme ponfwdk\wGif rsm;pGm
7yf. oD;oef\bmomcGw J 7yfjzpfonf? 'kw, d ydik f;rSm vl/ toH;k jyKae-uavonf?
wd7>mef/ ydk;rFm;ESifh opfyifrsm;Yyg7Sdaom"mwfrsm;. Adik ftu dk ifrP-wDukd tjcm; od_yH nm7yfrsm; uJo h k\dyif
ouf0ify/kH azmufjyefyo kH abmw7m;ESihf ,if;"mwftcsi;f u@rsm;cGJxm;avonf? wd7>mefrsm;ESifh oufqdkif
csif;awG\7Sdaomtcg jzpfvmonfhajymif;vJr= oabm aom Akid ftdkuifrP-wD/ ydk;rFm;rsm;ESifhoufqdkifaom Adkif
w7m;rsm;jzpfonfh rufwmaAmfvpfZifac: ZD0&kyftjzpf tdu k ifrP-w/D opfyifEiS q hf ikd af om Adkit f u
kd ifrP-wDponf
tysufudk avhvmaom bmomcGJjzpfonf? jzifhjzpfonf? ,if;wd\kuykd if wzef tao;pdwf cGjJ cm;avh
Adik t
f u kd ifrP-wyD nmonf 19 7mpkEpS f aemufyikd ;f wGif vm-uao;onf?
pwifay:aygufvmonf? ay:aygufpu xdak cwf vlw\kd avhvmrSwo f m;I vG,u f al p7eftwGuo f m TuJo h \kd
t,lonf;r=paom tcuftcJtrsdK;rsdK;ESifh 7ifqdkifcJh7 u@tvdu k cf Jx
G m;aomfvnf;/ ,if;wdk\tm;vHk;onf w
onf? ,if;tcuftcJrsm;udk cJ,Of;pGm wGe;f vSeEf kid fjyD;rS u@ESiw hf u@ qufo, G v f su7f -dS uavonf? wd7>mef
,ckuo hJ \kd vltrsm;vufcv H maom ynmwpf7yfjzpfvmcJh ESifhqdkifaom AdkiftdkuifrP-wDynm7yfwGif tusHK;0if
7onf? 20 7mpkEpS t f pavmufwiG f Adik t
f u
kd ifrP-wyD nm onfh wd7>mefw\dk. -uGuo f m;qJESihf yd;k rFm;ESiq
fh idk faom
7Sif-uD; qm z7uf'7pf *dkvef;a[mhyuif;. -udK;pm;r= AdkiftdkuifrP-wDynm7yfwGif tusHK;0ifonfh waq;.

125
AkdiftkduifrP-wD

qJwk\dudk avhvm7mrS toufESifhc¶mudk,f wnfjrJor~ awG\77Sd aomqJwpfrsdK;jzpfojzifhqt J wGi;f rS tifZkid f;ac:


v=yf7Sm;oGm;vmr=twGuf vdktyfaompGrf;tifudk ay; "mwfulwrsdK;udk xkwf,lEdkifa-umif;odvmonf? ,if;
Edkifonfh umAdk[dkuf'7dwf"mwfudk awG\7SdcJh-ujcif;udk tifZkid f;"mwfonf tppfjzifh ppfvku d fv~if ,if;Yyg0if
axmufI wu@ESiw hf u@ tquftoG,7f dS a-umif; aom wGJzuftifZdkif;ac: ao;i,fonfh armfvDusL u
odomonf? av;rsm; xGufukefaoma-umifh ,if;Yyg7Sdaom jyKjyif
TuJo h \kad vhvmjcif;jzifh vl/ wd7>mef/ yd;k rFm;/ opfyif ajymif;vJEidk fonfh t7nftcsif;rsm;ukefomG ;wwfonf?
ponfw\ko d nf yHo k !mefujJG ym;aomfvnf; Adik t f u kd ifrP qJrsm;onf TuJho\dk tifZkid ;f / wGzJ uftifZkid ;f rsm;ESihf
-wDynm7yftm;jzifh wlnDcsufrsm;7Sdonfqadk om tcsuf tm;jzpfay:7m "mwfrsm;ponfw\dkukd pnf;urf;usepGm
udk awG\77Sd avonf? xdak -umifh toufonf Adkit f kud if pk&Hk;Ijzpfay:vmaomouf7SdyPnf;yifjzpfonf? vl/
rP-wDynm7yfay:wGif OD;pGmtajcjyKonf[k ,lqp7m wd7>mef/ tyifwdk\ukd zGJ\pnf;xm;aomqJrsm;wGif "mwk
jzpfay:vmayonf? j'Afaygif; axmifaygif;rsm;pGmyg0ifonf? "mwkaA'
,ckvuf7Sd Adkit f ku
d ifrP-wDynm7yfonf ZD0aA'ESifh ynm7Sirf sm;onf ,if;"mwkj'Afaygif;rsm;udk "mwfcJcG ef;
a7m*gaA'ynm7yfrsm;rS wdk;wufvmjcif;jzpfayonf? YzefwD;,lEdkifI tcsdK\ukrd l wnfaqmufxm;yHkudk wwf
(ZD0aA'? a7m*aA'„vnf; 7=?) tcsdK\a7m*grsm; tyfaocsmpGmrodojzifh zefwD;,l7efrvG,fulacs? vl/
jzpfay:vmonfhtcg tyifyef;rcH7bJ Adik ftdkuifrP-wD wd7>mef/ tyifwdk\Yyg7Sdaomta7;ygonfh "mwkj'Af
ynmjzifh tvG,fwul od7SdEkdifavonf? ausmufuyf aygif;rsm;rSm umAdk[dkuf'7dwf/ tqD/ y7dkwif;wdk\ jzpf
a7mifa7m*g/ qD;csdKa7m*gwdk\jzpfonfhtcg Adkiftdkuif onf? ouf7Sd wpf7SL;rsm;xJwGif txufyg j'Afaygif;
rP-wDenf;jzifh ppfaq;u tvG,w f ulawG\7ESd dik of nf? rsm; omru tjcm; "mwfyPnf;/ oWK"mwfrsm;vnf;
ouf7dw S \dk.v=y7f mS ;r=rSefor~onf pGr;f tifuko d k;H -u7 yg0ifao;onf? ,if;wdk\ukd AdkiftdkuifrP-uD; ynmjzifh
onf? ouf7w dS \kd. -uD;xGm;r=/ v=y7f mS ;oGm;vmr= ponf avhvm-uonf?
wd\ktwGuf pGr;f tifudk txl;vdt k yfvoS nf? t-urf;tm; vl/ wd7>mefESifh tyifwdkif;onf touf7SifaeEkdif
jzifh ouf7dw S \dkudk 2pkcEJG ikd o
f nf? jyify oufuif;avmu/ 7eftm[m7udkrSD0Jae-u7onf? trsm;tm;jzifh vdktyf
odk\r[kwf edZD0rsm;rSpGrf;tifudk qGJ,ltoHk;jyK-uonfh aomtm[m7udk tcsif;csif; tvJtvS,fjyKI rSDwif;
tpdrf;a7mif7aSd om opfyifrsm;tygt0ifjzpfonfh atmf aexdkif-uavonf? ae\tcgwGif vlwd7>mefwdk\ t
wdkx7dkzDac:tpkESifh pm;oHk;aomtpm;tpmrSom pGrf; ouf7LS xkwfvu kd faom umAGef'idk f atmufqu dk "f mwfudk
tifudk7,lEkdifaom vl/ wd7>mef/ r=d/ rdU k &kyfydk; ponf tyifrsm;u rSD0Jae7I tyifwdk\7SLxkwfaom atmuf
wdk\yg0ifonfh [Dwm&kx d &kdzDac:tpkwdk\jzpfonf? qD*sifudk vlESifhwd7>mefwdk\7SLoGif;-u7onfudk axmuf
ouf7Sdavmu (oZD0avmu)wGif jzpfysufazmuf I ouf7SdavmuY tcsif;csif; vJvS,fjyKI rSDwif;
jyefaomtajymif;tvJrsm;udk oufuif;avmu(edZD0 aexdik -f uyHu
k okd jd rifEikd af vonf?
avmu)Yvnf; awG\7Sd7ayonf? odk\aomf ajymif;vGJr= ouf7Sdtrsm;pkonf jzpfr=/ ysufr=/ azmufjyefr=udkcH
E=ef;onftvGefaES;onf? ouf7daS vmuwGif ajymif;vGJ pm;oGm;7onfcsnf;jzpfonf? ,if;odk\aom tjzpft
r=jrefqefjcif;rSm tifZdkif;"mwfa-umifhjzpfonf? tif ysufrsm;udk AdkiftdkuifrP-wDynmjzifh avhvm-uonf?
Zdkif;"mwfr7Sdv~if ouf7Sdwdk\.ajymif;vJr=rsm;onf t tyifavmuudk avhvmv~ifvnf; tyifrsm;onf
vGefaES;auG;I toufonf -um7SnfpGmwnfEdkifawmh rdrdw\dk.pGr;f tifudk rdrdw\dkzmom zefw;D Edik fa-umif;awG\7
rnfr[kwfacs? tpmajc7mYyg0ifaom tpmtdrf7nf/ onf? ,if;od\k zefwD;,lyku H kd twkck;d I "mwkaA'ynm
o7uf7Guf7nf ponfw\kdonf vlEiS w fh 7d >mefw\dkwiG f t 7Sifrsm;u wDxGirf =jyK-uao;onf? tyifavmuY pGrf;
a7;-uD;aom tifZdkif;rsm;jzpfonf? tifzefwD;,lr=udk zdkwdkqif;oppfac: tvif;jzifhzGJ\pnf;
tifZikd ;f "mwfrsm;udk [ef;ZAl;cemESihf tuf'yG Af ;l cemqdk jcif;[kac:onf? zdkwdkqif;oppfonf tpdrf;a7mif t
olnt D pfukEd pS af ,mufw\ku d 189^ ckESpw f iG f pwifawG\7dS yifwdk\wiG f7Sdaom uvdk&kdzD;ac: tpdr;f a7mif"mwfyPnf;
-uonf? waq;udk n|px f w
k f7mrS7aomt7nfonf w ay:YtrSDjyKaeonf? uvdk&kdzD;"mwfjzifh zGJ\pnf;xm;
aq;uJo h dk\yif o-um;"mwfudk t7uftjzpfodk\ajymif;vJ aomtm[m7tay:Y ouf7Sdwdk\trSDjyKae7ojzifh ,ck
ay;Edkio f nfudkawG\7dcS h7J mrS waq;onf oW0grsm;wGif acwf AdkiftdkuifrP-wD ynm7Sifwdk\onf uvdk&zkd D;"mwf

126
AkdiftkduifrP-wD Akdif;Am;jrdK\

. oabmESihf ,if;. tpGr;f udk pdw0f ifpm;pGmavhvm od7SdEdkifojzifh pdkufysdK;a7;ESifh wd7>mefarG;jrLa7; avm
-uonf? umvDzdk;eD;,m;wUodkvfrS 'ef;e,J tdkif uudk txl;yif taxmuftyHjh yKaom ynm7yfwckvnf;
tmEGefacgif;aqmifaom od_Hynm7Sifwpkonf ouf7Sd jzpfonf?
qJjyifyY zdw k kq
d if;oppfatmifjrifpmG jyKvky7f Ekdiaf -umif; xdka-umifh AdkiftdkuifrP-wDynmonf ouf7Sdwdk\.
udk 1955 ckESpu f jyocJh-uonf? tmEGefonf [if;Ek wnfaqmufxm;yHkEiS fh ouf7dw S k\dwiG f ay:aygufaeaom
EG,f7GufrS uvdk&kdzD;"mwfygaom uvd&k kdyvwf0 K "mwfjzpfpOfrsm;udk avhvmaom ynm7yfjzpf&Hkru o
udkxkwfI zdkwdkqif;opf oufoufjyKjyif,lIjyonf? bm0tavsmuf jzpfay:vmaom"mwfrsm;udk twkcdk;
xdk\a-umifh wrifvyk f,al om zdw k q kd if;oppfjyKI tm[m um usa7mufrnfha7m*gwdk\rS umuG,Ef idk fjcif;/ jzpfay:
7wd\kukd wae\ae\wiG f zefw;D ,lEikd v f rd rhf nf[k od_yH nm7Sif vmonfha7m*gudkukoEdik jf cif;wdk\a-umifh aq;ynmwGif
wd\ku ,H-k unfc\J-uonf? txl;toHk;0ifaom tusdK;jyKynm7yfjzpfayonf?
Adkitf dkuifrP-wDynmjzifh txl;ojzifh vlwdk\usef;rm a'gufwmOD;jrifhodef;
oefpGrf;7efvdktyfonfh tpm;tpmrsm;udk pl;prf;avh
vmvsuf 7S-d uonf? vlwk\donf vdktyfaom y&kdwif;/ Adkif;wdkifiSuf ? ? OAsKd i;f „7=?
umAd[ k udk 'f 7dw/f vdu k yf dKG uf ac: qDwk/ ADwmrif/ oWK
"mwf/ a7paom"mwfrsm;rrSD0J7ygu usef;rma7;csdK\ Adkif;rm;jrdK\ ? ? Adik f;rm;jrdK\onf *smreDEkid fiHtv,fyidk ;f
wJv h ~ifvnf; csdK\ww Jh wfI toufqk;H &=H;onftxd jzpf ol7if;*s;D ,m;e,f.jrdK\awmfjzpfonf? trf;jrpfurf;ab;
v~ifvnf;jzpfwwfa-umif;udk odvm-uonf? xdkjyif tufwmpAwfawmifajc7if;Y yifv,fa7rsufESmjyif
vlwdk\tm; 'kQay;aeaom AufwD;7D;,m;rsm;udk vl\ txufay ^50 tjrifhwGifwnf7SdI tmhzwfjrdK\ ta7S\
c¶mudk,ftm; tM7m,frjzpfapbJ wdkuzf suf7ef "mwf zuf 13 rkid t f uGmwGi7f o
dS nf? bmvif„z7ifzh wfr;D 7xm;
yPnf;rsm;udk AdkiftdkuifrP-wDynmjzifh zefwD;,lEdkif-u vrf;qHk;jrdK\ jzpf&Hkru avqdyf7SdaomjrdK\vnf;jzpfonf?
ojzifh AdkiftdkuifrP-wDonf aq;avmuwGif tusdK; Adkif;rm;jrdK\onf tEkynmA[dkXme-uD;tjzpf ausmf
jyKaom ynm7yfjzpfvmonf? vlwdk\twGuo f mr[kw/f -um;onf? uBmwGifxif7Sm;ausmf-um;aom *smref
wd7>mefESifh tyifrsm;twGufyg rnfonfh tpm;tpm/ tEkynm7Si-f uD;rsm;jzpfonfh *gwm/ 7S;D vm;/ADvef/ [m
"mwfponfwk\dvko d nfukd Adik t f ukd ifrP-wDynmjzifph ;l prf; 'g/ [rfr,f polwdk\aexdkifcJh7mjrdK\jzpfI ,if;wdk\ESifhpyf

*smreDEkdifiH Akdif;rm;jrdK\. om,m-unfEl;zG,faumif;onhf &=cif;wpdwfwa'o

127
APwsLvjrpf ApfZrwfôatmhwkdzGef

vsOf;aom taqmufttHkrsm;ukd aumif;pGm apmifh 'ef;ZpfjrdK\zufodk\ jzmxGufaom taemufjrpfcGJY ul;


a7Smufxdef;odrf;um jywdkufozG,f jyoxm;onf? xdk oef;oGm;vmr= ydkrdkrsm;onf? jrpfcGJrsm; jzmxGuf7m
a-umifh Adkif;rm;jrdK\tm; pmqdkjrdK\[k tcsdK\uac:prSwfjyK jrpf0u`ef;ay:a'owGif pdkjynfaom opfawmrsm;jzifh
-uonf? Adkif;rm;jrdK\. tjcm;xif7Sm;aom tqmuf omom,m,m7Sdaeaom u`ef;rsm;udk awG\Ekdifayonf?
ttHrk sm;rSm e,fpm;-uD;rsm; pH7meef;awmf/ ,ck tpdk;7 jrpfcrGJ sm;onf r-umc+ a7pD;a-umif; ajymif;vJwwf
Xmersm;xm;7Sd7m 7Jwu kd ef ED iS fh 7Jwdu k 0f g/ ajryHk tajrmuf ojzifh oab®mrsm; oGm;vma7;wGif taESmifht,Suf r
tjrm;ESihf pmtkyf pmwrf;aygif; 300ô000 ausmf odr;f jzpfap7efESifh jrpf0u`ef;ay:a'owGif a7r-uD;ap7ef
qnf;xm;7Sd7m pm-unfhy™d uwfwu dk f-uD;/ jywdkuf/ vl; tpOfrjywf jyKjyifxde;f odrf;ay;7avonf?
uwf u7meuf. vuf7m bk7m;yœif7d7S m bk7m;7Sdc;dk APwsLvjrpfonf rdkifaygif; ^50 7SnfI u7m;uk
ausmif;/ 1919 ckESpfu *smreforwEdkifiH zGJ\pnf;tkyf jrdK\txd avSoab®mrsm;oGm;vmEdik fonf? 0gaqmjrdK\ t
csKyfyHk tajccHOya' pka0;a7;qGJ7mESifh Amaq;pmcsKyf eD;Yum; toGm;tvmenf;yg;onf? ,if;jrpfonf w
twnfjyK7m trsdK;om;Zmwf&Hk ponfwdk\jzpfonf? xdk ESpfwiG f 3 vcef\ a7cJaewwfaomfvnf; ydkvefEidk if H.
jyif tEkynm7Sif-uD;rsm;tm; *k+fjyKonfhtaejzifh ta7;ygaom ydk\aqmifa7;vrf;a-umif;-uD;jzpfonf?
pdkufxlxm;aom ,if;wdk\.a-u;&kyfwk/ ausmufwdkif ,if;.xif7mS ;aom jrpfvufwufwk\drmS qef;jrpf/ Akjrpf
trsm;tjym;udv k nf; awG\7dES ikd favonf ? ESifh yDvDumjrpfrsm;jzpf-u.? ydk\aqmifa7;twGuf
Adkif;rm;jrdK\. xif7Sm;aomvkyfief;rsm;rSm zdeyf/ t aumif;rGefaom tdk'g/ eD;yg;/ eD;ref;jrpfrsm;ESifh APwsL
xnftvdyfESifh ,mOfaqmufvkyfonfh vkyfief;rsm;jzpf vjrpfonf wl;ajrmif;rsm;jzifh qufoG,fxm;ojzifh
onf? odk\7mwGif Adkif;rm;jrdK\onf a7S;a[mif;taqmuf Oa7myEkdifiHtoD;oD;wdk\vnf; a7mufayguf qufqH
ttHkEiS fh tEkynmrsm;udk avhvmvdkufpm;ol c7D;onf vG,o f nf? od\k7mwGif ,if;jrpfonf a'otrsKd ;rsdK;wd\kukd
rsm;. tm&Hpk dku7f mjrdK\tjzpf ydkrdkxif7Sm;onf? jzwfoef;pD;qif;7onfhtavsmuf *sHK ajymif; paom
Adik ;f rm;jrdK\ukd c7pf 9^5 ckEpS w f iG f pwifwnfaxmifI aumufoD;aumufESHrsm;/ u`J/ EGm;/ 0uf/ jrif; paom
1253 ckESpw f iG f jrdK\-uD;tqifo h \kad 7muf7v dS monf? 15^2 wd7>mefrsm;/ ausmufrD;aoG;/ oH/ oGyf/ qm; paom
ckESpfrSpI qufqDAdkif;rm;e,f. jrdK\awmfjzpfvmonf? wGif;xGufyPnf;rsm;/ opfrsm;/ pufr=vufr=yPnf;rsm;
qufqDAdkif;rm; e,fpm;rsm;teuf txif7Sm;qHk; jzpf ponfjzifh trsdK;rsdK; wifyk\dazmufum;7mc7D;vrf;-uD;[k
aom csm;-o*wfpwyfonf pmaytEkynm7Sif-uD;rsm; qk7d ayrnf?
tm; tvGeftm;ay;ajr|mufpm;ojzifh Adkif;rm;jrdK\wGif 1919 ckESpYf Amqdkif;pmcsKyft7 APwsLvjrpf0ay:
pmaytEkynmrsm; xGef;um;cJhonf? 1918 ckESpfrSpI 7Sd 'ef;ZpfjrdK\onf vGwv f yfaom jrdK\jzpfvmjy;D v~if jrpfw
Adik ;f rm;jrKd \onf ol7if;*s;D ,m;e,f. jrdK\awmfjzpfc7hJ m 'kwd av~mufwGif aumf7D'gac: ajrvuf-um;e,fay:ayguf
, uBmppftjyD; *smrefwdk\vufeufcsI/ *smreDEdkifiH vmonft h wGuf ydv
k efEidk if o
H nf 'kwd,uBmppfrwdkirf D
onf taemuf*smreDEdkifiHESifh ta7S\*smreDEdkifiH[lI uGJ u aAmvwpfyifv,fo\kd xGuaf yguf77So d mG ;cJah vonf?
oGm;aomtcg Adik ;f rm;jrdK\onf ta7S\*smreDEidk fiHt0if jrdK\
tjzpf odk\a7muf7o Sd Gm;onf? ApfZrwfôatmhwdkzGef (c7pf1815 1898) ? ? *sm
1939 ckEpS f oef;acgifpm7if;t7 Adik ;f rm;jrdK\. vlO;D reDEikd fiaH wmf[lI r,fr,f77jzpfay:vmap7efESifh ,if;
a7onf 65ô989 jzpfonf? EkdifiHudk yXrwef; EkdifiH-uD;tjzpfodk\a7mufatmif
aqmif7GufcJhaom atmhwkzd eG fApfZrwfonf y7yf7Sif;vl
APwsLvjrpf? ?Oa7mytv,fyidk f;wGif xif7mS ;t rsdK; xdyfwef;EdkifiHjyK okcrdefjzpfonf? *smreDEkdifiH.
a7;ygaom a7a-umif;c7D;vrf;-uD;jzpfonfh APwsLv eef;7if;0eftjzpf tESpf 20 xrf;aqmifomG ;olvnf;jzpf
jrpfonf csufudkqvdkAm;uD;,m;Ekdiif aH jrmufyidk f;7Sd um onf? ApfZrwfukd 1815 ckEpS f {jyv D 1 7ufae\wiG f 7Fef
ayoD,efawmifwef;wGijf rpfzsm;cHI ydv k efEkdiif Hukd jzwf a[mifZifjrdK\uav;Y arG;zGmonf? ol.trnftjynfh
oef;um aAmvwpfyifv,fwiG ;f odk\ jrpfcaGJ ygif;rsm;pGm tpHkrSm atmhwdktuf'Gyf vDtdkydk zGefApfZrwf 7Fefa[mif
jzifh pD;0ifavonf? ta7S\zufqHk;jrpfcGJjzpfaom Edk*uf Zifjzpfonf? ApfZrwf. rdzrsm;rSm qif;7Jaomfvnf;
jrpfonf z7pf7u S f[yf yifv,fxHk;wGi;f odk\ pD;0ifonf? xif7mS ;onfh rSL;rwfrsdK;EG,frsm;jzpfonf?

128
AwfZrwfôatmhwkdzGef

*smreDEdkifiHukd pnf;vHk;ay;cJhaom eef;7if;0ef-uD; zGef ApfZrwf (,m)ukd wwd, eykdvD,efbk7ifESihftwl awG\7pOf

ApfZrwfonf 7JprG ;f oWdESihf jynfph aHk om A7if'ifAwf refEkdifiHawmf-uD; xlaxmif7ef tjrJ-uHpnfaeaomol


rSL;rwfrsKd ;EG,rf S qif;oufoyl yD D a*ghwif;*si;f wUodv k f jzpfonf? ,if;od\k xlaxmifEikd 7f ef OD;pGmEdik if iH ,fuav;
YaepOf ausmif;om;rsm;wOD;csif; ,SOfjydKifwdkufyGJaygif; rsm; aoG;pnf;yl;aygif;rdz\kdtwGuf -op-wD;,m;udk ‘‘aoG;
28 yGu J kd tEdkipf JcG o
hJ ljzpfonf? wUodkvfwGif Oya'ESihf ESifh oH0g'’’twdkif; ESrd ef if;7rnf[-k uHK;0g;avonf? xdk
EdkifiHa7;ynm7yfrsm;udk avhvmjyD;aemuf 1835 ckESpf a-umifh y7uf7mS ;ppfwyfrsm;udk topfwzef wd;k cs\JjyKjyif
wGif 0wfvHkjzpfvmonf? xdkaemuf ppfwyfwGif acW pDrHav7m y7yf7Sm;vFwfawmfu vdktyfaomaiGudk
tr=xrf;jyD;v~if r-umrD ZmwdjrdK\odk\jyefI jrdK\7Gmta7; cGihrf jyKojzifh ApfZrwfonf yXr 0DvsHb7k ifEiS hf wdkiyf if
aqmif7u G ,f if; ,m,Dvw F af wmfwiG f wESpcf ef\ 0ifa7muf um vFwaf wmfEiS hf qef\usifzufjyKI tcGeaf umufcjH yD;
xrf;aqmifonf? 184^ ckESpfwGif y7yf7Sm;'dkif;,uf v~if ppfwyfrsm;udk wdk;csJ\jyKjyifonf? 1864 ckESpw f Gif
vFwaf wmftrwftjzpf a7G;aumufwifajr|mufc7H onf? jrdK\pm;-uD;rsm;tkyfcsKyfonfh e,fuav; 2 e,ftwGuf
1848 ckEpS fwiG f Oa7mywdu k Yf rjidrrf oufjzpfpOf y7yf 'def;rwfEkdifiHESifh ydkifqdkifr=tjiif;yGm;7mrStp tiftm;
7Sm;bk7if pwkšz7uf'7pf 0DvsHonf vlxt k m; tkycf sKyf awmifhwif;jyD;jzpfaom y7yf7Sm;ppfwyfrsm;onf -op
r= tajccHOya'jzifh tkyfcsKyf7ef tav~mhay;vdkufonf -wD;,m;EkdifiHESifhaygif;um 'def;rwfEdkifiHudk ppfcsDwdkuf
udk ApfZrwfu rESpo f ufacs? bk7ifwGif wefc;kd tm+m cdkufonf? 'def;rwfEdkifiHudk atmifjrifaomtcg ,if;
ydkrdk7Sdoifhonf[k ta7;qdk7mrS ApfZrwftm; vlodrsm; e,frsm;udk roifrh wifjh zpfatmif a0jcrf;7mrStp 1866
vmonf? 1851 ckESpfwiG f z7ifzh wfjrdK\7Sd *smref'kid ;f ,uf ckESpfwGif -op-wD;,m;Edkiif HESihpf pfjzpfjyefonf? -op-wD;
vFwaf wmfY y7yf7Sm;jynf udk,pf m;vS,t f jzpf cef\xm; ,m;wdk\ ppf&=H;oGm;7m y7yf7mS ;EkdifiHonf ApfZrwf 7nf
jcif;cH7onf? 7G,fonfhtwdkif; *smrefEdkifiHrsm;. acgif;aqmiftjzpf
ApfZrwfonf nDnGwfa7;udkvdkvm;I x-uGvHk\v7Sd a7mufvmonf? ApfZrwfonf -op-wD;,m;. t
olvnf;jzpfonf? y7yf7Sm;EdkifiHu acgif;aqmifI *sm aygif;ygEdik fiiH ,frsm;udk y7yf7Sm;Ekdiif HwiG f;odk\ oGwfoGif;

129
ApfZrwfôatmhwkdzGef ApfwmtDref;EsLt,f/ 'kwd,

jyD;aemuf ref;jrpfajrmufzuf7Sd tjcm;*smrefEdkifiH qHk; bk7ifjzpfaom 'kwd, Apfwm tDref;EsLt,fonf


i,fuav;rsm;ESifhaygif;um ajrmuf*smrefjynfaxmifpk rlvu qm'if;eD;,m;„yD;'rGe\fjynf bk7ifomjzpfonf?
udk 186^ ckEpS w f Gif zG\Jpnf;onf? qm'if;eD;,m;„yD'rGef\jynfh7Sifbk7if csm;tJvAwf.
18^0 jynfhESpw f iG f y7yf7Sm;EkdifiHESifh jyifopfEdkiif wH k\d om;awmf-uD;jzpfI 1820 jynfhESpf rwfv 14 7ufae\
onf ApfZrwf. y7d,m,fa-umifh ppfjzpf7m jyifopfykid f wGif wsL;7if;jrdK\Y zGm;jrifonf?
tm;vqm;ESihv f 7dk def;e,frsm;udk y7yf7Sm;wdk\7vkduo f nf? 1848 ckEpS wf iG f qm'if;eD;,m;ESihf -op-w;D ,m;wd\kppf
*smreDEdkifiHawmifzufydkif;7Sd EdkifiHi,ftrsm;onfvnf; jzpf7m qm'if;eD;,m;ppf&=H;avonf? xdktcg -op-wD;
y7yf7Sm;EdkifiHESifh vma7mufyl;aygif;ojzifh 18^1 ckESpf ,ef; rif;orD;wyg;ESihf vufqufxm;aom om;awmf
wGif *smreDEdik fiHawmf-uD; pwifay:aygufvmum y7yf -uD; ApfwmtDref;EsLt,ftm; xD;eef;vFJtyfygrl -op
7Sm;bk7ifonf *smref{u7mZfjzpfvmjyD;v~if Apfprwf -wD;,m;ESifh qm'if;eD;,m;wdk\ qufqaH 7;ajyjypfrnf[k
onf *smreDEkdifiHawmf-uD;. eef;7if;0ef jzpfvmonf? oabmydkufum/ crnf;awmfbk7if-uD;u 1849 ckESpf
xdEk SpfwGifyif ApfZrwfonf rif;om;bG\Judkyg77Sdonf? wGif xD;eef;pGef\vu kd fojzifh 'kw,
d ApfwmtDref;EsLt,f
ApfZrwfonf *smreDEidk if H. eef;7if;0eftjzpf tESpf bk7iftjzpfeef;wufonf?
20 wdkifwdkifaqmif7GufpOf EdkifiHawmf-uD;tm; tiftm; crnf;awmf csm;tJvAwfbk7if 7nfreS f;onft h wdkif;
vsifjrefpGm-uD;rm;vmapI pufr=vufr=ESifh ul;oef; om;awmf tDref;EsLt,fbk7ifEiS hf -op-wD;,ef;tpdk;7wdk\
a7mif;0,fa7;wGif xGef;um;ap7ef aqmif7Gufonf? .qufqHa7;onf ajyjypfvmonf? ApfwmtDref;EsL
tmz7duwdku/f w&kwfEdik if EH iS hf ypdzw d fork]7mwdk\Y *sm t,fonf vH;k 0tavsmrh ay;7bJ rdrt d vd7k o Sd nfh ta7;
refydkife,frsm;yif7SdcJhonftxd aqmif7GufcJhonf? jyif ygaom tcsufrsm;udk 7atmif,lI pmcsKyf csKyfqdk
opfEiS hf &k7ES idk fiw H \kyd ;l aygif;um *smreDtm; 7efjyKrnfah b; onf? Tod\kjzifh Edkiif H.zGJ\pnf;tkycf sKyyf kH tajccH Oya'
udjk rifaom ApfZrwfonf 18^9 ckEpS w f Gif -op-wD;,m; twkdif; aqmif7GufEkdifcGifhESifh †wvDjynfaxmifpk t
[efa*7DEidk if HESihf r[mrdwjf yK.? wzef 1882 ckEpS w f iG f xdr;f trSwf oH;k a7mifjc,ftvHukd oHk;Edkicf iG 7hf 7Sad vonf?
aoG;pnf;wdk;wufvmaom †wvDEdkifiHESifh r[mrdwf ApfwmtDref;EsLt,fonf tuGJuGJtjym;jym; jzpfae
jyKjyefonf? ,if;od\kjzifh Oa7mywkduw f Gif rsm;pGmta7; aom†wvDEkdifiHtm; pnf;vH;k oGm;atmif aqmif7Guf
ygcJah om oH;k EkdifiH r[mrdwf ay:aygufvmcJhonf? vdkonf? tDref;EsLt,fbk7ifonf EdkifiHolEdkifiHom;wdk\
ApfZrwfonf yXr0DvsEH Sifh wwd, z7uf'7pfb7k if . qNudkvdkufavsmI pHepfwustkyfcsKyfaoma-umifh
rsm;vufxufwiG f wefck;d wufcho J avmuf 1888 ckEpS f EkdifiHolEkdifiHom;wdk\u bk7iftay: txl;yif tm;udk;
wGif eef;wufaom 'kw, d 0Dvsb
H 7k if vufxufwiG f -o ajr|mv f ifh-uonf?
ZmarS;rSdefcJhonf? 'kwd,0DvsHbk7ifonf tkyfcsKyfa7; odk\7mwGif 'kwd, Apfwm tDref;EsLt,f bk7ifonf
wGif0ifa7mufpGufzuf7mrStp ApfZrwfESifh oabmuGJ jynfysufwGif bk7ifwufjzpf7oljzpfonf? xdka-umifh
vG7J m 1890 jynfEh pS w f iG f ApfZrwftm; 7mxl;rS xGuaf po wkid ;f jynf. tajctae jyefvnfaumif;rGefatmif rsm;
jzifEh wk x
f u
G v f u kd 7f onf? 1898 ckEpS f Zlvikd v f 30 7uf pGmyif -udK;pm;7avonf? wdik ;f jynfjyKvyk if ef;wGif u`r;f
ae\wiG f ApfZrwfonf yXr0Dvsb H 7k ifu ol\tm;ay;tyf usifvdRmvSaom aumifhuAl;onf tDref;EsLt,f.
xm;aom z&ku d 'f 7pfq7me,fajrY uG,fvGeo f nf? Apf tpdk;7tzGJ\wiG f 0ef-uD;csKyftjzpf 1825 ckESpfwGif yg0if
Zrwf. tokbudk jynfo\lpsmyetjzpf tcrf;tem;jzifh vsuf7Sdjcif;rSm ol.tDwvDEdkifiHaoG;pnf;a7;t-uH
cs7efESifh bmvifbk7m;7Sdcdk;ausmif;Y *loGif;oj*dK[f7ef atmifz\dkjzpfvmonf? xdyk kCdKvf-uD;. tultnDjzifh tD
'kw, d 0DvsHb7k if. ay;vSmcsuu f kd vufrcHacs? ol.*l ref;EsLt,fbk7ifonf cef;ajcmufaeaom b@ma7;/
Y ‘{u7mZfb7k if yXr0DvsH. oPm7Sdaom *smrefaus; pdwf"mwfysufjym;aeaom wdki;f oljynfom;/ z&kdz7Jjzpf
u`ef-uD;’[k a7;xd;k 7efrSmcJhojzifh xdktwdki;f a7;xd;k aeaom wyfrawmfwk\djzifh tajctaeqdk;aeonfh wkdi;f
xm;onfudk awG\Eidk fonf? jynfukd tajctaeaumif;rGefI acwfrDv S m7ef -udK;pm;
7avonf? (uAl;ôpD/ AD„7=?) EdkifiHwGif;tajctae
ApfwmtDref;EsLt,f/ 'kwd, (c7pf 1820 aumif;rGefvmaomtcg tDref;EsLt,fbk7ifonf -op
18^8) ? ? †wvDEikd if .
H yXrqH;k ESihf tausm-f um; -wD;,ef;wd\ktm; †wvDu`e;f qG,rf aS rmif;xkwf7ef -udK;

130
ApfwmtDref;EsLt,f/ 'kwd, Awfô7pfcswf

t,fbk7if. wtkyw f pfcsKyaf tmufwGif aoG;pnf;rd-u


onf? 1861 ckEpS f azzGm0g7Dv 16 7ufae\wiG f ygvDrefu
tDref;EsLt,fb7k iftm; †wvD jynfaxmifpk. bk7if
tjzpf ausnmavonf? 1866 ckEpS w f iG f tDref;EsLt,f
bk7ifonf y7yf7Sm;ESirhf [mrdwzf \JI G -op-wD;,m;ESihf ppf
jzpf7m ppftjy;D Y Aif;epfukd odr;f oGi;f Ekid cf o hJ nf? od\7k mwGif
ykyf7[ef;rif;ydik f a7mrjrdK\awmfwiG f jyifopfwyfrsm; 7Sad e
ao;ojzifh jyifopfEiS hf r[mrdwyf surf nfp;kd I t7dy-f unfh
aepOf 18^0jynfEh pS w f iG f y7yf7mS ;ESijhf yifopfppfjzpf7m jyif
opfwyfrsm; a7mrrSqw k fcmG oGm;ojzifh †wvDwyfrsm;
u 0ifa7muford ;f ,lvu dk fonf? 18^1 ckESpfwGif tDref;
EsLt,f bk7ifonf a7mrjrdK\awmfo\dk ajymif;a7F\ eef;pdu k f
onf? ,if;od\kjzifh 'kw, d ApfwmtDref;EsLt,f. †w
vDEidk if H aoG;pnf;a7;t-uo H nf atmifjrifco hJ nf? 18^8
ckESpf Zefe0g7Dv 9 7ufae\wiG f a7mrjrKd \awmfY tDref;EsL
t,fb7k ifewf7mG pHaomtcg wEkid if v H ;kH ,lusKH ;r7 jzpfchJ
7avonf?

Awfô7pfcswf (c7pf 1888 19^5 )? ?touf12ESpf


t7G,fuyif tazmfrygwa,mufwnf; uBmwywfc7D;
xGufcJhbl;ol tar7duefa7wyfAdkvfcsKyf-uD; 7pfcsuf
tuGJuGJtjym;jym;jzpfaeaom †wvDEkdifiuH kd pnf;vHk;tkyfcsKyf
cJhonhf 'kwd, ApfwmtDref;EsLt,fbk7if tufAvif Awfonf pGe\pf m;onfzh ufwiG f xl;c`eo f jl zpfay
onf? Awfonf awmif0if7dk;pGef;ESifh ajrmuf0if&kd;pGef;
pm;7jyefonf? xdkta7;wGif jyifopfESifh t*®vdyfwdk\. ESpfckpvHk;udk av,mOfysHjzifh yXrOD;qHk; jzwfoef;ysHcJh
tultnD7ap7ef 1854 ckESpfY jzpfyGm;aom u&kdif;rD; oljzpf&Hkru/ vlolta7muftaygufenf;aom xdka7cJ
,ef;ppfyJw G Gif qm'if;eD;,m;jynfonf t*®vyd fESifh jyif uMm7t7yfrsm;od\k tacgufacguf pGe\fpGe\fpm;pm; a7muf
opfwdk\zufrS 0ifIulnDwdkufcdkufavonf? xdkrSwyg; 7Scd ho
J lvnf; jzpfayonf?
tDref;EsLt,fonf †wvD aoG;pnf;a7;udk vdkvm; 7pfcsuftufAvifAwfonf 1888 ckESpf atmufwdk
aqmif7Gufae-uol rwfZDeDESifh *,f7DaAm'D;paom vl bmv 25 7ufae\wGif tar7duefjynfaxmifpk Am*sifeD;
i,fta7;awmfyHk wyfom;rsm;tm;vnf; tultnDay; ,m;jynfe,f 0ifcsufpwmjrdK\Y arG;zGm;onf? Am*sif;eD;
cJhonf? ( rwfZeD Dô*sD? *,f7DaAm'D;ô*sD„7=?) ,m;wUodv k Ef Sihf tar7duef a7wyfrawmfqkid 7f m ppf
1859 ckEpS w f iG f jyifopfEiS hrf [mrdwfjyKum -op-wD; wUodkvfwk\dwiG f ynmoif-um;jyD;aemuf/ 1912 ckESpf
,m;udk wdkufcdkufatmifjrifcJhaoma-umifh 1860 jynfh wGif a7wyft7m7St d jzpf tr=xrf;cJoh nf/ 1916 ckEpS w f iG f
ESpw f Gif ppfjyD;aomtcg avmifAm'Djynfe,fudk odr;f ,l a7wyf. ava-umif;vuf&;kH wyfok\d ajymif;a7F\tr=xrf;
77Sod nf? avonf?
1861 ckEpS w f iG f †wvD tv,fyikd ;f e,frsm;jzpfaom 1925 ckEpS w
f iG f rufrvD ef pl;prf;7SmazGa7;tzG\JEiS t
hf wl
wyfpu³D/ rdk'Dem;/ ygrm;paom jynfe,frsm;onf qm; avwyfr;Œ tjzpfjzifh *7if;vefu`e;f ajrmufyidk ;f od\k vdu k f
'if;eD;,m;„yD;'rGef\Ekdiif HEiS fh vma7mufyl;aygif;-uonf? ygcJhonf? 1926 ckESpfwGif tazmfavol7J zvGdKufAif;
xdak emuf pPvDu`e;f ESihf aey,fjrdK\rsm;udk wdu k fcu
dk o
f drf; eufESiht f wl aemfa0;Ekid fiHajrmufzuf7dS pypfAm;*ifu`e;f
ydkufcJhaom *,f7DaAm'D;u ,if;a'orsm;udk tDref;EsL pk uif;paA;yifv,fatmfrS ajrmuf0if&kd;pGef;tay:odk\
t,ftm; ay;tyfjyef7m/ a7mrESihAf if;epf jynfe,frsm;rS av,mOfysHjzifh yXrqHk;t-udrfjzwfoef;um ysHoef;cJh
ty †wvDwpfEdkifiHv;Hk onf 'kwd, ApfwmtDref;EsL avonf? ,if;c7D;udk 15 em7Djzifh ysHoef;EdkifcJhonf?

131
Awfô7pfcswf

wzef 192^ ckEpS f ZGev f wGif AwfEiS t hf azmf 3 OD;wd\konf t-udrfc7D;xGufcJhI ‘vpfwD;tar7du’ Yyif pcef;cs
e,l;a,mhjrdK\rS tWvMdwf ork]7mudkjzwfI jyifopf avonf? 1943 ckEpS f rwfvrS -o*kwv f txd Awfonf
EkdifiH yg7pfjrdK\o\kd ta7mufyso H ef;cJ7h m 7moDOwk tqifr ‘‘vpfwD;tar7du’’ awmifzuf 123 rdkiftuGmY w
oifo h jzifh jyifopfurf;vGeyf ifv,fxo J \kd xd;k qif;7aomf a,mufx;D wnf; rdk;av0otajctaeudk rSwo f m;avh
vnf; toufcsrf;omcJhayonf? xdkc7D;rSm rdkifaygif vmaecJhavonf? ol. tazmfrsm;onf ,if;a'o.
4ô200 7SdI 42 em7Domomr~ yso H ef;cJo h nf? 7moDOwk'+fudk cHEkdif-urnfr[kwfa-umif; odojzifh
1928 ckEpS fwGif Awfacgif;aqmifum e,fopfpl;prf; 9 ayus,I f 13 ay7Snaf om wJaqmufum wOD;wnf;
7SmazGa7;tzGJ\onf tMmwdwfa'ojzpfaom awmif0if pGef\pm;aexdkifcJhjcif;jzpfonf? Awf.wJuav;rSm qD;
&k;d pGef;zufo\dk oab®mESpfpif;jzifh od_Hynm7Sif 32 OD;ESifh ESif;atmufwGif epfjrKyfoGm;onftxd tat;jyif;xef
twl c7D;xGucf Jh7m a0vyifv,fatmf7Sd a7mhpa7cJjyif aom a'ojzpfavonf? ola7muf7Sdaeaom t7yfrSm
od\k qdu k af 7mufavonf? xdak e7mudk ‘vpfw;D tar7du’ awmif0ef&d;k pGef;rS rkid af ygif; ^00r~oma0;.? wJxJwGif
[ktrnfrSnu fh m tajccHpcef;tjzpfwnfaxmifcho J nf? qDrD;wdkifudk tjrJxGef;n|dxm;7ojzifh rsm;r-umrD um
olpwifawG\7cSd ho J nf\uek ;f ajrudk ‘rm7DAwfajr’ [lI ol AGefrGefatmufqdkuf tqdyfaiG\oifhum tdyf7mrSrxEdkif
. ZeD;udktpGJjyKum trnfay;cJhonf? xdkaemuf 1929 awmhacs? tpmudkcsufjyKwfrpm;Ekdifojzifh 7Sdor~pnf
ckEpS f Ed0k ifbmvwGif Awfonf vpfw;D tar7durS awmif oGwftpmwdk\jzifhom wif;wdrfae7avonf? xdkr~
0if&kd;pGef;ay:odk\ av,mOfysHjzifh yXrqHk;t-udrf jzwf avmuf tm;tifqw k f,kwaf eaomfvnf; ol. tvkyf
ausmfEkdifcJhjyefonf? ,if;toGm;tjyefc7D;udk 19 em7D 0W7m;rsm;udk rvpf[if;ap7bJ tajccHpcef;ESifh 0dkif
jzifhysHoef;EkdifcJhonf? Awf. pGef\pm;r=udk jcD;usL;aom ,mvufjzifh tjrJqufoG,fvsuf7d. S ? tajccHpcef;odk\
taejzifh tar7duefuGe*f 7ufvw F fawmfu ol\tm; a7 tultnDrawmif;bJaecJhaomfvnf; ol. tcsufay;
wyf Adv k fcsKyf-uD;tqifhtwef;od\k wdk;jr|ifhay;avonf? vFifhcsufrsm;rSm aysmhnHhI rrSefruef jzpfvmaom
1933 ckEpS w f iG f Awfonf tMmwdwaf 'ood\k 'kw, d a-umifh ol\xHok\d u,fq,fa7;tzGJ\wck apvFwfvdkuf7

1926 ckESpf arvwGif 7pfcswf Awf (tv,f)ESihf tzGJ\om;rsm; ajrmuf0if&kd;pGef;okd\ av,mOfysHjzihf OD;pGma7mufcJhpOf

132
Awfô7pfcswf Awfôtuf'ref

ajrmuf0if&kd;pGef;Y a7muf7SdpOf 7pfcswf Awf ukd,fwkdif csufjyKwfcJh7onf?

onf? xdt k zG\Jonf Awfxo H \kd -o*kwv f 117ufae\wiG f Awftuf'ref ( c7pf1^29 1^9^ ) ? ? jAw d o d ~Eidk if H
a7muf7v dS mI ol\tm; vpfw;D tar7duod\k jyefvnfac: jyK okcrdeEf iS hf Edkiif aH 7;pma7;q7m tuf'refAwfukd tdik f
aqmifcahJ vonf? ,mvefjynf '¤vifjrdK\wiG f 1^29 ckEpS f Zefe0g7Dv 12
1939 ckEpS w f iG f tar7duefyidk ef ,fy,frsm;owfrw
S af 7; 7ufae\wGif zGm;jrifonf? Awf.zcifonf y&kdwuf
twGuf tpdk;7.apvFwfcsut f 7 Awfonf tMmwdwf pwef\*+ kd ;f 0ifa7S\aewpfO;D jzpfI rdcifrmS rl A7if*s*D +
kd ;f 0if
zufo\kd aemufwpf-urd f c7D;xGucf ahJ vonf? 1946 ckEpS f jzpfonf? i,fpOfu AmvwDrk;d ausmif;wGif ynm oif
wGif wzef oab®m 13 pif;ESihf av,mOfysrH sm;/ a7cJjyif ,ljyD;aemuf x7ifew D D aumvdyfrS 1^48 ckEpS fwGif bG\J
ay:Y toHk;jyKEkdifaom ,mOfrsm;udk,al qmifI awmif 77Sdonf? xdkaemuf Oya'ynmqnf;yl;7ef t*®vef
0if&;kd pGe;f zufo\kd xGucf aJh vonf? Awfonf 194^ ckEpS f jynfo dk\o Gm ;a7muf7m Oya'bGJ\udkr77Sdaomfv nf;
wGiv f nf; tMmwdwfa'oodk\ w-udrfxGucf Jhao;onf? vef'efjrdK\Yyif qufvuftajcpdkufaexkdifavonf?
1955 ckESpfwGif ajrwdkif;tzGJ\. wm0efcHt7m7Sdtjzpf Awfonf pmaya7;7mYom pdwf0ifpm;I pma7;q7m
Awftm;cef\tyfco hJ nf? Awfonf 195^ ckEpS f rwfv 11 jzpf7efom pdwftm;xufoefol jzpfonfhtavsmuf
7ufae\wGif rufqcsL;qufjynfe,f aAmhpwefjrdK\Y 1^56 ckESpfwGif ‘‘obm0tzGJ\tpnf;rsm; cdkijf rJapa7;’’
uG,fvGefonf? Awf. pGef\pm;r=rsm;a-umifh e,fopf ESihf ‘‘rGejf rwfjcif;ESihf vSyjcif;wd\ktay: u`Eykf wf \dktjrif’’
ajropfrsm;7cJh7Hkru a7a-umif;ESifhava-umif;c7D; [lonfh pmtkyf 2 tkyfudk a7;om;xkwfa0onf?
oGm;vm7mY ta7;-uD;aomenf;opfEiS fh yPnf;ud7d,m r-umrD a'gufwm*`efqifwdk\. pma7;q7muvyfY
rsm;yg xGifEkdifcJhonf? Awfonf ‘‘vpfwD;tar7du’’/ yg0ifciG 7hf onf? 1^5^ ckEpS f rwfv 12 7ufae\wiG f Awf
‘‘7SmazGawG\7cSd suf’’/ ‘‘wudk,fwnf;’’ ponfh udk,fawG\ onf A7if*sD*dk+f;0if *sdef;EsL*sifhqdkolESifh vufxyf7m
pmtkyrf sm; a7;om;xkwfa0cJhavonf? *sdef;vnf; y&kdpwef\*dk+f;0iftjzpf ajymif;vJvm

133
Awfôtuf'ref

udk tkyfcsKyf7ef taumif;qHk;tpdk;7jzpfa-umif; xkwf


azmfjyoEdik cf o
hJ nf?
tar7duef udkvdkeDrsm;ESifh jAdwdo~pdk;7wdk\ tay;
t,lroifhjrwfcJh-u7m 1^^1 ckEpS w f iG f Awftm; e,l;
a,mhe,fu olw\k. d ud, k pf m;vS,t f jzpf cef\tyfonf?
1^^4 ckESpfwGif Awfonf tar7duef tcGet f wkwrf sm;
ta-umif; rdef\cGef;w7yf ajym-um;cJhI 1^^5 ckEpS w f iG f
tar7duefe,fopfrsm;ESifh cspf-unfpGm qufqHa7;
rdef\cGef;w7yf ajym-um;cJh7m txl;yif xif7Sm;cJhonf?
Awf. t,ltqrSm e,fopfrsm;. vGwfvyfa7;udk
xdcku d vf ~if jAdwdo~wk\d. vGwv f yfa7;udkvnf; xdcku d f
rnf pdk;7drfp7m7Sdonf[lIjzpfonf? odk\jzpfI ygvDref
vGwv f yfvkv d ~if e,fopfrsm;udv k nf; vGwv f yfa7;ay;
7rnf[lI a[majymcJhonf? xdktcsdefu tu,fI jAd
wdo~tpd;k 7onf tuf'refAwf. t-uaH y;csuu f kd vduk f
emcJhygrl tar7duefe,fopfrsm;udk qHk;&=H;csifrS qHk;&=H;
ayvdrfhrnf[k EkdifiHa7;tjrifus,fol tcsdK\u qdk-u
onf? Awfonf jAdwdo~tpdk;7tm; tar7duefe,fopf
rsm;ESifh oifhwifhpGm qufqHI OruGJ odkurf ysufjzpf7ef
tvGev f v kd m;oljzpfonf?
jAdwdo~EkdifiHjyKokcrdef tuf'refAwf 1^^4 ckESpfwGif Awfonf t*®vefjynf. 'kwd,
t-uD;qHk;jrdK\jzpfonfh A7PwdkjrdK\rS ygvDreftrwftjzpf
onf? 1^59 ckESpfwGif a'ghpav. ESpfvnfrSwfwrf; 0ifa7mufta7G;cHonf? avmhaemh tpdk;7 wufpOfwGif
xkwfa07mY jyKpkoltjzpfvnf;aumif;/ pmwnf;tjzpf Awfonf avmhazmhESifhyl;aygif;I twkduftcH tjzpf
vnf;aumif; aqmif7GufcJh7av7m/ 1^88 ckESpftxd aqmif7u G fonf? 1^80 jynfEh SpfwiG f rmvwefjrdK\rS 0if
,if;rSww f rf;xkwfa0a7;ESifh tqufrjywfcahJ cs? 1^65 a7mufta7G;cHonf?
ckEpS w
f iG f Awfonf 0Spyf gwD0ifjzpfvmjy;D aemuf 0ef-u;D csKyf Awf. rdef\cGef;rsm;ESifh ola7;om;cJhaom EdkifiHa7;
avmha7mhuif[rf. twGi;f a7;twGi;f 0ef jzpfvmonf? qdkif7m pm7Gufpmwrf;rsm;onf ta-umif;tcsufrsm;
xdk\aemuf 0if'kAd me,f. ygvDreftrwf jzpfvmI 7uf cdkifvHkI ta7;tom;tpDtpOfaumif;jcif;wGif jydKif
oW 2 ywfcef\ t-umwGif wHqdyfawmfacgif; tuf zufuif;vSonf? xdka-umifh olESifhwef;wl vdkufEkdif
Oya'y,fzsufa7;ESifhpyfvsOf;I rdef\cGef; 2 7yf ajym olonf ol. tvsifuaomfvnf;aumif;/ aemufwiG f
-um;7m txl;yif emrnfxGufvmonf? xdk\jyif ygvD vnf;aumif; ray:cJhao;[kyif tcsKd \uqdk-uavonf?
refY ta7;-uD;aom udPrSeo f r~wiG f Awfonf a7S\wef; a'gufwm*`eq f ifu ‘‘ AwfESifh 5 rdepfcef\r~ pum;ajym
rS yg0ifajymqdkaqG;aEG;cJah vonf? cJ7h v~if ,cifuol\ta-umif;rod r-um;zl;olrsm;onfyif
1^66 ckESpfwGif a7mhuif[rftpdk;7 jyKwfusaom Awfonf olrsm;ESirfh wl xl;jcm;oljzpfa-umif; 0efc-H u7
tcg Awfonf 0SpfygwD. pnf;&H;k a7;rSL;tjzpf aqmif rnf jzpfonf ’’ [kajymcJhavonf? ,if;od\k t7nf
7Gu, f if; ‘jyD;cJhaom tcsdefwdk tkyfcsKyfa7; acwft tcsif;ESifh jynfhpHkoljzpfaomfvnf; xdyfwef;7mxl;-uD;
a-umif;tusO;f ’ ESifh ‘,ck rausreyf jzpf-ujcif;. t rsm;wGif 2 -udrfom aqmif7GufcJh7.? a7mhuif[rf
a-umif;7if;tay: xifjrifr’= paom EkdifiHa7; pmtkyf tpdk;7tzGJ\vufxufwGif (1^82) w-udrf/ azmhESifh
pmwrf;rsm; xkwfa0onf? ,if;odk\jzifh wwd, a*smh aemhwdk\. nGef\aygif;tpdk;7tzGJ\vufxufwGif (1^83)
bk7if. bk7ifhrdwfaqGrsm;rSwqifh ygvDreftm; csKyf w-udrf vufeufukid w f yfrsm;. vpm7dQmawmfqdik 7f m
udik fa7;rludk wGe;f vSeuf m ygwDtpd;k 7onf Ekid fiw
H Ekdiif H t7m7SdcsKyftjzpf aqmif7GufcJh7avonf? odk\7mwGif

134
Awfôtuf'ref Awfuefô*`ef

uufAdeuf tpdk;7tzGJ\0if0ef-uD;tjzpfrl cef\tyfjcif; ypftpdk;7onf Awf. t-uHay;csufrsm;udk vufrcH


rcHcJh7acs? xdktpdk;7tzGJ\rsm;usaomtcg Awfonf ojzifh Awf pdwfraumif;jzpf7onf? xdktwGif; ol.
twkduftcHzufrS tjrJacgif;aqmifxrf;7Guf7onf? wOD;wnf;aomom; uG,v f GefoGm;I ydkrdkpdwfraumif;
xdyfwef;7mxl;-uD;rsm;wGif wm7Snfrxrf;7GufcJh7 jzpfcJh7ojzifh 1^49 ckESpfwGif EkdifiHa7;rS tem;,lum
aomfvnf; AwfonfatmufvFwfawmfY pum;ajym olyikd f AD;uGefpzD;t7yf7Sd jcaH jrwGiaf exdik pf Of 1^97 ckEpS f
taumif;qHk; ykCdKvfwOD;tjzpfum; todtrSwfjyKjcif; Zlvdkifv 8 7ufae\wGif uG,v f GefoGm;avonf?
cHcJh7avonf? xdkodk\ xl;jcm;vSonfh ol. t7nft
csi;f udk Awfonf ol.pdwfY w7m;r~wr=7o dS nf[k xif Awfuefô*`ef(c7pf18^5 1940) ? ? *`eAf wfuef
jrif,lqonfh udPrsm;Yom tcsufusus toHk;jyKavh onf paumhvlrsdK;pma7;q7mESifh EkdifiHjyKokcrdefwOD;
7Sdav.? vlwk\d-uD;yGm;wd;k wufa7;twGuf jzpfonf[k jzpfonf? t*®vyd pf mayavmuwGiv f nf;aumif;/ tkycf sKyf
xifjrifaomudPrsm;wGifvnf; Awfonf tm;-udK; a7;wGiv f nf;aumif; ESpzf ufv;kH Yausm-f um;cJo h nf? c7pf
rmefwuf aqmif7Gufavh7Sd.? olonf aiG0,fu`ef ,ef"Rq7mwOD;.om;jzpfI paumhwvefjynf ywf
pHepfudk twdkuftcHjyKcJholjzpfonf? tultnDrJhae jrdK\Y arG;zGm;cJhonf? *vyfp*d;k wUodkvfEiS fh atmufpzd\k
aom wkdi;f 7if;om;rsm;udk ESyd fpufuvljyKjyD;v~if ud, k f wUodv k fwdk\wiG f ynmoif-um;cJhavonf?
usdK;7SmcJhonf[kqdkum tdNd,jynfbk7ifcHcsKyf a0g7ef; 1901 ckEpS w f Gif 0wfvHkbGJ\ukd 77SdcI
Jh / xdkESpfwGifyif
a[hpwif;tm; pGyfpJjG ypfwifppfaq;7mwGifvnf; acgif; awmiftmz7duwdkufqdkif7m r[mrif;-uD; avmhrDvem
aqmifc. Jh ? aemiftcgwGif a0g7ef;a[hpwif;onf t . tyg;awmfjrJtjzpf cef\tyfjcif;cH7onf? 1903
jypfr7Sd vGwfajrmufomG ;aomfvnf; xdkuPd ESihf pyfvsOf; ckESpfwGif t*®vefjynfodk\ jyefvmjyD;aemuf tuf'ifAm
I AwfajymqdkcJhaom rdef\cGef;rsm;a-umifh ‘‘ttkyf 7mjrdK\Y pmtkyx f wk af 0a7; uk$+DwckwGif t-uD;tuJ
tcsKycf H wkid f;oljynfom;wd\k. tcGit hf a7;rsm;udk &kad o tjzpfaqmif7GufcJhonf? yXruBmppf-uD; jzpfvm
av;pm;7rnf’’ [lonfh 0g'oabmonf taumif
txnf usecf ahJ vonf?
od\kaomf jyifopfawmfvSeaf 7;uJho\dk t-urf;zufonfh
udPudkum;rvdkvm;acs? xdk\a-umifh jyifopfawmfvSef
a7;udk raxmufcHchaJ y?
1^90 jynfhESpfwGif ‘‘jyifopfawmfvSefa7;tay:
xifjrifcsufrsm;’’ ac: pmtkyu f kd a7;om;xkwaf 0onf?
Awfonf jynfydkiftpdk;7. rw7m;jcif; zdESdyfcsKyfcs,f
jcif; cH7onfh jynfolvlxktm; tcGifhta7; 7atmif
aqmif7Gufay;aomfvnf; vlxktm+mjzifh tkyfcsKyf
onfh tkyfcsKyfa7; pHepfudkum; rvdkvmaomoljzpfay
onf? odk\jzpfI ygvDreftm;jyKjyifa7;udk uef\uGufcJh
onf? jyifopfawmfvSefa7;ESifh pyfvsOf;I xm;7Sd
tyfaom ol.oabmxm;a-umifh 1^91 ckEpS w f iG f azmhEiS hf
vnf;aumif;/ 0Spyf gwDEiS v hf nf;aumif; Awfonf oabm
csi;f uGcJ ahJ vonf? ,if;od\u k jJGy;D rS‘0Spyf gwDopfryS gwDa[mif;
odk\t,lcHcsuf’[laom pmtkyfudka7;om;I ol. EdkifiH
a7;0g'udk7Sif;jyonf? Awftm; bk7ifESifh wdk7DygwD
wdk\u ta7;,lajr|mufpm;um yD;,m;tqifhtwef;odk\
yif wd;k jr|iahf y;7ef -u7H ,
G cf .hJ ? od\kaomf Awfu vufrcH
bJ u&k+mawmf a-u;udo k m vufccH aJh vonf? 1^92
ckEpS w
f iG f tm+m7ypfw\Ekd iS hf Awfonf aygif;rdaomfvnf; emrnfausmf jAdwdo~0 Ka7;q7m *`ef Awfuef

135
Awfuefô*`ef Awf*suf

aomtcg ppfXmecsKyfwiG f ppfr=a7;7m twdik yf ifct H jzpf rSonf toif;tzGJ\wck/ pD;yGm;a7;vkyfief;w7yf/ tdrf
aqmif7Guf7I/ aemiftcg jyef-uma7;0ef-uD;Xme axmifwckwdk\. 7oHk; cef\rSef;ajc aiGpm7if;txd jzpf
wGif 0ifa7muftr=xrf;7jyefonf? Edik o
f nf?
*`eAf wfuefonf 192^ ckEpS rf S 1935 ckEpS w
f ikd af tmif EdkifiHawmfAwf*sufonf EdkifiH.tkyfcsKyfr= puf,M
paumhwUodkvfrsm;. udk,fpm;vS,ftrwftjzpf 7m;wGif ta7;ygt7ma7mufqk;H tpdwftydik f;w7yf jzpf
ygvDrefY 0ifa7mufaqmif7Gufco Jh nf? 1935 ckESpw f Gif &Hkru EdkifiHawmftpdk;7.0g'ESifh pDrHudef;udk &kyfvHk;
uae'gEdkifiH bk7ifcHcsKyftjzpfcef\tyfI AJ7GefbGJ\jzifh jcD; azmfonfh 7Si;f wrf;uJo h k\v
d nf;jzifI h xdEk ikd if .
H pD;yGm;a7;/
jr|ijfh cif; cH7avonf? ul;oef;a7mif;0,fa7;/ vlr=-uD;yGm;wdk;wufa7;/ jyef
*`efAwfuefonf wm0ef0W7m;trsm;tjym;udk vnfxlaxmifa7;paomvkyfief;rsm;. tcsuftjcm
aqmif7Gufaeonfht-um;rSyif pmtkyfaygif; 50 vnf;jzpfonf? EdkifiHwEkid if . H Awf*swfro = nf tjcm;
ausmfcef\udk a7;om;jyKpkEdkifcJhonf? ol. pmtkyfrsm; wEdkifiH. Awf*sufr=ESifh rwlEkid facs? qdk7S,fvpf EdkifiH
wGif -udK;yrf;wukwfa7;om;jyKpk7aom pmtkyf trsm; wGif qdk7S,fvpfAwf*su/f t7if;7SifEdkifiHwGif t7if;7Sif
tjym;yg0ifonf? *`efAwfuef. pmtkyfrsm;wGif yXr Awf*su/f zufqpfEikd if w H iG f zufqpfAwf*suf ponfjzifh
uBmppf-uD;. ordkif;/ tmz7dua7;7m pmtkyftrsm; trsdK;rsKd ;7Sod nf? Ekid if HwEdkiif .
H tpd;k 70g't7 Awf*suf
tjym;/ tšK_Wdrsm;ESifh v~dK\0Sufonf;zdk pGef;pm;cef; 7oHk;p7dwf cGJa0oHk;pGJonftavsmuf Awf*sufwckudk
0 Krsm;yg0if-uonf? tšK_Wdrsm;teuf ‘‘qm -unfhI Edik fiH.0g'ESihf tpdk;7. toGif!mefudk tuJ
a0gvwmpaumh’’/ ‘‘atmfvDAmu7Gr;f 0J’’ ESihf ‘‘atmf*wf cwfEikd af yonf?
pwyf’’ wdk\. tšK_Wdpmtkyrf sm;onf xl;jcm;aumif; Awf*sufwGif t-urf;tm;jzifh t"durl 2 rsdK;7Sd
rGefvSonf? ol.pGef\pm;cef;0 Krsm;wGif ‘‘omwDEdkif; onf? wrsKd ;udk ykvyd fAwf*suf[kac:I/ wrsdK;udk vlxk
pwuf’’/ ‘‘rPwmpwef;zuf’’ ESifh‘‘0wf&Hkpdrf;’’0 K aumif;pm;a7; Awf*suf (0g) jynfawmfom Awf*suf
rsm;um t*®v dyfpmayavmuwGif vlodrsm;jym; [kac:onf? ykvdyfAwf*suf[lonfrSm wkdif;jynf
xif7mS ;vSayonf? zGH\jzdK;aumif;pm;a7; vkyfief;rsm;jzpfonfh ynma7;/
*`efAwfuefonf uae'gEdkifiH bk7ifcHcsKyftjzpf usef;rma7; ponfwdk\twGuf toHk;p7dwfudk vl-um;
aqmif7GufaeqJwGif uae'gEdkifiH rGef;x7D;atmhjrdK\Y aumif;7Hkr~xnfhI/ ykvdyf/ ppfwyfpaom jidrf0yfydjym;
1940 jynfhESpw f Gif uG,v
f Geaf vonf? a7; toHk;p7dwf/ tkyfcsKyfa7; toHk;p7dwfrsm;ukdom
v~if tom;ay; xnfhjcif;/ tcGefpnf;-uyfaumuf
Awf*suf? ?Awf*su[ f ol nfrSm owfrw S xf m;aom cH7mwGif wdkif;oljynfom;rsm;uom t"du uscH
umvtydkif;tjcm;twGif; 7aiGrnfr~/ oHk;aiGrnfr~/ 7onfh ajrcGef/ ,pfrsdK;cGef/ opfawmcGef/ qdyfurf;
7if;ESD;jr|KyfESHaiGrnfr~/ acs;iSg;aiG rnfr~7Sdrnf ponf taumufceG /f a7mif;cGe/f tpd;k 7xD ponfwk\dukd t7if;cH
wdk\ucdk ef\rSe;f I wifjyonfh rSef;ajcaiGpm7if;jzpfonf? xm; aumuf,lI/ t7if;7Siu f $k +D-uD;rsm; usc7H onfh
Awf*suf[laom pum;onf jyifopf a0g[m7 tjrwfawmfcGef/ wHqdyfawmfacgif;cGef/ rSwfyHkwifcGef
aAmfa*s\rS qif;oufvmI tdwfuav;[k t"d_g,f7 ponfhtcGefrsm;udk av~mhxnfhjcif; ponfwdk\ jyKonfh
onf? t*®vefjynfwGif Oya'ESifh tvkyf&Hk;qdkif7m pm Awf*surf sdK;jzpfonf? ,if;od\k vlxak umif;pm;a7;xuf
csKyfpmwrf;rsm;xnfhI o,fonfhtdwfudk Awf*suf[k zdESdyfcsKyfcs,fa7;udkom t"duxm;aom Awf*suf
pI ac:cJhonf? xdkaemuf umva7G\avsmvmonfh rsdK;udk vufatmufcH udkvdkeDEdkifiHwdk\rSty tjcm;EdkifiH
tcg a7Fwdkufpdk;0ef-uD;. pm7Gufpmwrf;rsm;xnfh7m rsm;wGif toHk;jyKavh r7S-d uacs?
aoWmi,fu f dk Awf*su[ f kac:-ujyefonf? a7Fwdkufp;dk jynfawmfom Awf*sufonf jynfolvlxk. ynm
0ef-uD;onf EdkifiHawmf. b@mawmftajctaeudk a7;/ usef;rma7;/ pm7dWwdk;wufa7;/ pD;yGm;a7;zGH\jzdK;r=/
odvdkonfhtcg Awf*sufudkzGifhI pm7Gufpmwrf;rsm; EdkifiHpnf;vHk;a7;ponfh tcsuf-uD; 5csufwdk\udk a7S;7=
-unfhcJhonfudk wifpm;I EdkifiHawmf 7oHk;cef\rSef;ajc a7;qGJaom Awf*sufjzpfojzifh acwfrDEdkifiHrsm;wGif
pm7if;udk Awf*suf[k rSnfhac:cJh-uonf? toHk;jyKaom Awf*surf sKd ;jzpfonf?
Awf*suo f nf Edik if wH Ekid if .
H 7oH;k rSe;f ajc aiGpm7if; jAdwdo~vufatmufcH jrefrmEdkifiH. Awf*sufrsm;

136
Awf*suf

onf ykvdyfAwf*sufrsdK;omjzpfcJhI vGwfvyfa7;7jyD; awmfwGif vFwfawmftrwfrsm;onf Awf*suf.rlESifh


onfhaemuf 1950 51 ckESpw f idk af tmif a7S;tpOftvm tajccHoabmrSwyg; tjcm;tao;pdwf tcsuft
twkdi;f a7;qGJtoHk;jyKch-J uao;onf? 1950 51 ckEpS f vufrsm;udk aqG;aEG;jcif; rjyK7acs? vFwaf wmf trwf
urS jynfawmfom Awf*sufrlodk\ ajymif;vJa7;qGJvkyf rsm; aqG;aEG;a0zefjyD;aemuf b@ma7;0ef-uD;u
aqmifch-J uonf? a0zefcsufukd jyef-um;7onf? xdk\aemuf rJcJt G wnfjyK
Awf*sufa7;qGJ7mwGif pHepfwus tcsdef,l a7;qGJ7 7onf?
onf? ,if;udk tqifhqifh ppfaq;I pmtky&f du k fEdyS u
f m Awf*sufwGif vGefcJhonfhESpfrsm;u trSef0ifaiGESifh
ygvDrefodk\ wifjyrjyD;rjcif; ayguf-um;r= r7Sdatmif xGufaiGrsm;/ jyKjyifcef\rSef;xm;onfh 0ifaiGESifh xGufaiG
xdef;odr;f xm;7onf? xdo k k\d v~dK\0Sux f m;jcif; rjyKygu rsm;/ vmrnfhb@mawmfESpftwGuf cef\rSef;ajc 0ifaiG
jynfwGif;jynfy pD;yGm;a7;aomif;usef;olrsm;onf xGufaiGrsm;udk E=dif;,SOaf zmfjyxm;avonf?
tcGeftaumufE=ef; twdk;tavsmhudk-unfhI ukefaps; Awf*suo f nf wESpv f ~if w-udrfwif&kjH zifh rjyD;acs?
upm;um tjrwfxkwf-urnfpdk;aoma-umifh jzpf b@mawmf ESpf0ufodk\a7muffonfhtcgwGif Awf*suf
avonf? awmif;qdkcsuf toHk;p7dwfaiG rvHkavmufr=rsm; awG\
tpdk;7Awf*suaf 7;qGJonfhtcg tpd;k 7Xme toD; -uHK7wwfonf? xdktcg azzGm7DvwGifusif;yaom
toD;wd\ko\kd rdrw d \dXk metwGuf Awf*suf cef\reS ;f ajcpm7if; vFwfawmfpnf;a0;yGYJ jznfph Gufawmif;qdkaiGrsm;udk xyf
ay;ydk\7ef b@ma7;Xmeu OD;pGmnFef-um;7onf? rHawmif;qdI k vFwfawmf.twnfjyKcsufudk ,l7onf?
tpdk;7XmetoD;oD;rS vGefcJhonfhESpfESifh vuf7SdESpf t Awf*sufwGif cGifhjyKxm;aom t7yf7yftoHk;p7dwf
wGif;7oHk;p7dwfrsm;udk n|dE=dif;Ia7S\vmrnfh ESpftwGif; rsm;udk b@ma7;pnf;rsOf;ESifhtnD vdkufemtoHk;jyK
0ifaiGoHk;aiGrSef;ajcpm7if; wifjy7onf? xdkodk\ Xme onfrjyKonfudk ppfaq;7ef jynfol\vFwfawmfu cef\
toD;oD;rS a7muf7Sdvmaom 7oHk;rSef;ajcpm7if;rsm; xm;aom jynfol\aiGpm7if; aumfrDwD7o Sd nf? Awf*suf
udk b@ma7;XmerS n|dE=dif;ppfaq;7onf? ,if;odk\ Y owfrSwfxm;onfxufydkIvnf;aumif;/ av~mhI
n|dE=dif;jcif;rjyKbJ 7oHk;cef\rSef;ajcwGif t7zufu vsm vnf;aumif;/ acgif;pOfajymif;Ivnf;aumif; oH;k pGo J nf7dS
xm;oa7G\ vufcHjyD;v~if toHk;zufuvnf; awmif; aomf oufqidk 7f mwm0efcHt-uD;tuJrsm;tm; xdak umfrD
oa7G\ owfrw S af y;ygu Awf*suo f nf xde;f r7odrf;r7 wDu ac:,lIxkacsvmF awmif;7onf? 77Sdaom xkacs
uarmufur jzpfEdkifonf? XmetoD;oD;rS Awf*suf vFmrsm;udk pOf;pm;jy;D aomtcg aumfrw D u D jynfo\lvw F f
rsm;udkn|dE=dif;jyD; pkaygif;a7;qGJxm;aom ,m,D Awf awmfok\d tpD7ifcpH mwifoiG ;f I toH;k p7dwu f ykd rkd ckd iG hjf yK7ef
*sufudk uufAdeuf tpdk;7tzGJ\odk\ wifjyaqG;aEG;7 awmif;,l7onf?toH;k p7dwaf wmif;qdck suu f rkd auseyfonfh
onf? tpdk;7tzGJ\wiG f qdik 7f mXme toD;oD;wd\ku rdrw d k\d trwfrsm;onf jzwfawmufa7;tqdkwifoGif;I Awf
tpdk;7tzGJ\. 0g'7nfrSef;csufrsm; pDrHudef;rsm;udk *sufudk a0zefEdkifonf? jzwfawmufa7;tqdk &=H;aomf
taumiftxnfazmf7ef EdkifiHtajctae tavsmuf tpkd;7 awmif;qkdaom toHk;p7dwfonf twnfjzpf
wdk;oifh av~mhoifh aqG;aEG;7onf? onf? jzwfawmfa7;tqkd atmifjrifaomf xdktrwf
,m,DAwf*sufudk tpdk;7tzGJ\wGif aqG;aEG;jyD;aemuf .awmif;qdkcsufudk vdkufavsm7&Hkomru tpdk;7 t
tpdk;7tzGJ\rScef\xm;aom b@mawmf7SmazGa7; aumf ay: t,Hkt-unfuif;rJhonfhoabmod\kyif oufa7muf
rDwDESifh jynfol\vFwfawmfrScef\xm;aomtjrJwrf; Edkio
f nf?
b@ma7;aumfrDwDrsm;odk\ b@mawmf cGJa0owfrSwf Awf*sufwdki;f wGif t&=H;tjrwf[lI7Sdonf? 7aiG
csufrsm;udk pdppfpOfpm;7ef vFJtyfonf? xdkaumfrDwD xuf oH;k aiGuydkonfhtcg t&=H;Awf*sufjzpfI/ 7aiGu
rsm;u n|dE=dif;aqG;aEG;jyD;aemuf tpdk;7tzGJ\ok\d jyefvnf oHk;aiGx ufydko nfhtcg tjrwfAwf*sufjzpfo nf?
wifjyonf? wifjycsufudk tpdk;7tzGJ\u rauseyfygrl tpd;k 7onf Edkiif -H uD;yGm;wd;k wufa7;udk a7S;&=I pDru H ed ;f
aumfrDwo D k\d jyefvnfvt FJ yfI auseyfonftxd n|dEdi= f; rsm; vkyfaqmifvdkojzifh aiGvHk;aiG7if;toHk;p7dwfudk
tpD7ifcaH ponf? tpdk;7tzGJ\u Awf*suu f kd auseyfygrl ydkIoHk;pGJ7ef cef\rSef;jcif;jzifhvnf; t&=H;Awf*suf xGuf
twnfjyKum b@ma7;0ef-uD;tm; jynfol\vw F fawmf wwfayonf? ,if;odk\aom Awf*sufonf t&=H;Awf
Awf*sufpnf;a0;yGJodk\ wifjyap7onf? jynfol\vFwf *sufjzpfapumrl omref t0iftxGufrr~aom t&=H;

137
Awf*swfôa0:vwm Awfpuufabmupm;jcif;

Awf*sufESifh tajccHoabmcsif;rwlacs? vGwfvyfp


EkdifiHrsm;onf t&=H;Awf*sufjzifhom vkyfaqmif-u7
onf?
Awf*sufwiG f jynfwiG f;aiGtm;jzifh t&=;H tjrwf/ jynfy
aiGtm;jzifh t&=H;tjrwf[lI oD;jcm;azmfjyjcif; r7Sd
acs? xGufukefwefz;dk u 0ifukefwefz;dk xuf ydo k nft h cg
wGiv f nf;aumif;/ Edkiif jH cm;wGit f oH;k p7dwef nf;I jynfy
7aiGu oH;k aiGxufyo kd nft h cgwGiv f nf;aumif; jynfyaiG
tm;jzifh tjrwfbwf*su[ f ok 7d onf? jynfy0ifuek w f efz;kd
ESihf toH;k p7dwu
f jynfy7aiGxufyakd omf jynfyaiGtm;jzifh
t&=;H Awf*sujf zpfonf? Awf*suf avhvmolonf jynfwiG ;f
aiG Awf*suf t&=H;tjrwfESifh jynfyaiG Awf*suft&=H;
tjrwfudk-unfhI EdkifiHpD;yGm;a7;/ -uD;yGm;a7;ESifh vlr=
a7;tajctae twdk;tqkwfudk cef\rSef;Ekdio f nf?
t&=H;Awf*sufudk (1) aiGacs;,ljcif; / (2) tcGefopf
rsm; pnf;-uyfaumufcHjcif; / tcGeaf wmfrsm; wdk;wuf
pnf;-uyfjcif;/ (3) aiGpULxyfrHxkwfa0jcif;/ (4)
tpdk;7oD;oef\7efyaHk iGrS xkwEf w k foHk;pGjJ cif;wdk\jzifh ukpm;
Ekdifonf? odk\7mwGif xdkenf;rsm;onf EdkifiHtay:Y
tusdK;udk omru tjypfukyd g oufa7mufapEkdifojzifh
rvFJra7Smifomonfh tcgrSom EkdifiHtpdk;7wdk\ owd t*‡vdyfvlrsKd; abm*aA' ynm7Sif a0:vwm Awf*swf
-uD;pGmjzifh vkyfaqmifavh7Sd-uonf?
ola7;om;cJhaom ta-umif;t7mrsm;rSm EkdifiHa7;
Awf*swfôa0:vwm (c7pf 1826 18^^) ? ? t*® oabmw7m;/ aiGaps;/ pD;yGm;a7;jy©emESifh tuJjzwf
vdyv f rl sdK; abm*aA'ynm7SiEf iS hf pma7;q7m a0:vwm pmayrsm;jzpfI rvG,fulvSacs? odk\7mwGif Awf*swf
Awf*swu f kd qRm;qufe,fvef;*ydk\jrdK\Y 1826 ckEpS f az onf aumif;pGm wwfu`rf;Edik feif;onfhtjyif pmta7;
zGm7Dv 3 7ufae\wiG zf mG ;jrifonf? ol. zcifrSm vef; tom;vnf; wdusjywfom;I ay:vGifvSaoma-umifh
*ydk\jrdK\rS oab®mydkif7SifESifh b+folaX;wOD;jzpfonf? ola7;aompmrsm;udk vltrsm; *&kpdkufI zwf&=rSwf
A7PwdEk iS hf vef'efwUodv k wf \Ykd ynmoif-um;jyD;aemuf om;-u7avonf?
1846 ckEpS fwGif ocsm® / pdWaA'ESihf abm*aA'ynm7yf Awf*swf. xif7Sm;aompmayvuf7mrsm;rSm t*®
wd\kY *k+x f ;l jzifh 0d%mbG\Jx;l udk 77So
d nf? 1848 ckEpS w
f iG f vdyfzGJ\pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya' (186^)/ &kQaA'
abm*aA'ynm7yfqdik 7f m r[m0d%mbGJ\x;l udk qGwfc;l I ESifh EkdifiHa7; (18^2)/ vGrf;Awfvrf; (18^3)/ pmay
1852 ckESpfwGif 0wfvHk pmar;yGJudkatmifjrifonf? avhvmcsufESifh pD;yGm;a7; avhvmcsufrsm;jzpfonf?
odk\7mwGif Awf*swfonf zcif.b+fvkyfief;wGif 0if Awf*swf. t*®vdyfzGJ\pnf;tkyfcsKyfyHk tajccHOya'
a7mufvyk fukid 7f m r-umrD zcifESihf tusdK;wl pD;yGm;zuf pmtkyfrSm ,ckacwfwdkif acwfrDwdusvSojzifh tjrJ
jzpfvmonf? vufudkifjyK7aompmtkyfjzpfI bmomaygif;rsm;pGm
1858 ckESpfwGif pD;yGm;a7;owif;pmudk pwif wnf jzifbh momjyefqx kd m;avonf?
axmifol *sdrf;0Dvqef. orD;ESifh vufxyfavonf?
1860 jynhfESpfwGif *sdrf;0Dvqef tedPa7mufoGm;aom Awf p uwf a bmupm;jcif ; ? ?Awfpuwfabm
tcg Awf*swfonf pD;yGm;a7;owif;pm.t,f'Dwm upm;jcif;onf abmvHk;udv k ufjzifyh kwfIvnf;aumif;
(pmwnf;) tjzpf 0ifa7mufaqmif7Guf7m 18^^ ckESpf ypfIvnf;aumif; *d;k oGi;f um tzG\EJ iS ,
hf OS jf yKd iu
f pm;7onfh
rwfv 24 7ufae\wiG f uG,fvGefonftxdjzpfonf? upm;enf;jzpfonf?upm;7Ht k wGi;f Yjzpfap/uGi;f jyifYjzpfap

138
Awfpuufabmupm;jcif;

upm;Edik af om upm;enf;rsKd ;vnf;jzpfonf? oHuiG ;f wGif aom upm;enf;udk pOf;pm;wDxGif7mrS pwifay:


wyfxm;onfh jcif;uJhodk\ -udK;jzifhcufxm;aom ydkuf aygufvmjcif;jzpfonf? ,if;upm;enf;udk pwif
xJodk\ abmvHk;udk ypfoGif;upm;jcif;jzpfI t*®vdyfbm wDxGipf u vlrnfr~yg0ifupm;7rnf[k tuef\towf
omjzifh Awfpuwf (jcif;) abm (abmvH;k ) upm;jcif; r7Sd/ abmvHk; t7G,ftpm; tav;csdefudkvnf; owf
[kwiG o f nf? rSwfjcif; r7Scd Jhacs? 1928 ckEpS fwGirf S 0dki/f trf/ pD/ at/
Awfpuwfabm upm;enf;udk 1891 ckEpS w f iG f tar toif;u yXrqH;k aom Awfpuwfabm pnf;rsO;f Oya'
7duefjynfaxmifpk rufqcsL;qufjynfe,f py7if;zD; 13 csufudk csrSwfjy}mef;vdkufavonf? ,if;upm;
jrdK\7dS 0dik f/ trf/ pD/ at/ aumvdyrf S um,ynm enf;jy enf;rsm;udk 0dkif/ trf/ pD/ at twGif;a7;rSL;rsm;u
q7m a'gufwm*sdrf;ae;prpfqdkolu pwifwDxGifcJh uBmtESH\ ysH\ESH\atmifjzef\vdkuf7m ajr|mfvifhonfxuf
onf? 16 7mpkESpfavmufu rUqDudk jynfe,fwGif vl-udKufrsm;onfudk awG\7onf? ,cktcg uBmay:7Sd
rm,m vlrsdK;wdk\onf ,ckacwf Awfpuufabmupm; vlaygif; oef; 20 cef\upm;aeaom upm;enf;wck
enf;ESifh cyfqifqif upm;enf;rsKd ;udk upm;cJhbl;onf jzpfaeavjyD? upm;&Hkuav;twGif; vlwpk tysif;
[kqadk omfvnf; a'gufwm ae;prpf wDxiG faomupm; ajyupm;7ef 7nfrSef;csufxm;cJhaom upm;enf;onf
enf;rsdK;avmuf pHepfusc[ Jh ef rwlacs? uBmodk\ysH\ESH\I vlrsm;pkaysmf7FifpGmvufcHupm;vm
Awfpuwfabm upm;jcif;onf abmvHk;uefjcif; aomupm;enf;wpfck jzpfvmcJhonf? xdkr~omru
uJho\dk v[mjyifYom upm;Edkiaf om vltrsm;ESiu fh pm; ,cktcg uBmhtdkvHypf tm;upm;jydKifyGJrsm;Y yg0if
enf;rsdK;udk rupm;Edkifonfh7moDwGif upm;&HkwGif;Y aom upm;enf;wrsdK;yif jzpfaeavjyD? 1936 ckESpf
vltrsm;ESifhupm;EkdifI upm;7mY ud, k vf ufvy= 7f mS ;r= *smreDEkid fiHbmvifjrdK\wiG f usif;yaom tdv k if;ypfyGJwGif
7Sdoavmuf -urf;wrf;r=/ xdcdkuf'+f7m7apr= r7SdEdkif ,if;upm;enf;udk yXrqHk;t-udrfxnfhoGif;cJh7m EdkifiH

Awfpuufabm tusdwfte,f ,SOfjydKifupm;ae-upOf

139
Awfpuufabmupm;jcif;

trsKd;orD;rsm;onf Awfpuufabm upm;jcif;tm;jzihf ukd,fvufzGH\jzdK;-uHhckdifvmapEkdifayonf?

140
Awfpuufabmupm;jcif;

aygif; 21 EkdifiHrS ,SOfjydKifupm;-uI yXrqkudk tar upm;yGw J pfyJw


G iG t f zGJ\ 2 zG\J,OS jf ydKiu
f pm;Ekid I
f wzuf
7duefjynfaxmifpu k 77Sdavonf? 5 a,mufpDupm;7onf? uGif;tv,f7Sd A[dkpnf;0dkif;
jrefrmEdik if oH \kd Awfpuwfabmupm;enf;onf 1915 wGif wa,mufpD/ *dk;apmifh 2 a,mufpDESifh a7S\wef;
„16 ckESpfrsm;wGif pwifa7muf7Sdvmonf? yXrqHk; 2 a,mufpD upm;7onf? tzGJ\wzGJ\wGif yg0ifupm;
Awfpuwfabm upm;uGif;zGiyfh o GJ k\d ,ck ,leD,ef c7pf aeol 5 a,muftjyif t7Hvl ^ a,mufpD xm;EkdifI
,ef txufwef;ausmif; (,cif ul7Siftxufwef; tvJtvS,0f ifupm;Ekid o f nf?
ausmif;)ESifh wGJvsuf7Sdaom *syfqif aumvdyfausmif; yg0ifupm;olonf abmvHk;udk o,faqmifrajy;
a[mif;-uD;wGif usif;ycJhonf? xdkzGifhyGJwGif ynmrif; 7acs? tzGJ\0iftcsif;csif;xHodk\ abmvHk;a7mufatmif
-uD;a[mif; OD;csdKudk,fwdkif upm;olwOD;tjzpf yg0if ypfay;jcif;/ ajy;,if; ykwfI ykwfIydk\jcif;/ vSdrafh y;jcif;
upm;cJhonf? Awfpuwfabmupm;enf;udk wjznf; jyK7onf? vlcsi;f wGe;f xdk; wdkufcdkujf cif;vHk;0r7Sad tmif
jznf; txufwef;ausmif;rsm;/ 7Jtkyftwwfoif upm;7onf?
ausmif;ponfwdk\wGif upm;enf;w7yftjzpf oif-um; Awfpuwfabmupm;onfhtcg wyGJv~if rdepf40
ay;7mrStp jrefrmEkdifiHausmif;rsm;Yvnf; acwfpm; upm;7onf? yXr rdepf 20 jyD;v~if 10 rdepfcef\em;jyD;
vmcJhonf? 1948 ckESpfwGif jrefrmEkdifiH taysmfxrf; aemufzufajymif;I aemufxyf rdepf 20 upm;7onf?
AwfpuwfabmtzGJ\csKyfudk wnfaxmifI tjynfjynf Tum; tjynfjynfqdkif7m Awfpuwfabm pnf;rsOf;
qdik 7f m AwfpuwfabmtzG\JcsKyfEiS hf qufo, G fxm;onf? Oya't7jzpfo nf? tar7duefjynfaxmifpkYum;
jrefrmEdkifiH trsdK;om; udk,fvuf-uHhcdkifa7;aumifpD 10 rdepf wcg 4 -udref m;I upm;avh7-Sd uonf?
uvnf; Awfpuwfabm txl;pnf;&Hk;a7;rŒ;cef\um upm;enf;rSm uGif;tv,f7Sd vl 2 a,muf-um;rS
jrefrmwEkdiif v H Hk;Y Awfpuwfabm upm;enf;rsm; ydkrkd aeI 'dkifvl-uD;vkyfolu abmvHk;udktay:odk\ 2 udkuf
pHepfusI wdk;wufvmatmif aqmif7Gufvsuf7Sdonf? omomcef\ajr|mufI ay;7onf? usvmaom abm
trsdK;om; Awfpuwfabm pnf;rsOf;Oya'qdkif7m vH;k udk tv,fol 2 OD;u ol7ud, k f7 ckezf rf;I abmvH;k
aumfrDwDu owfrSwfxm;aom Awfpuwfabmupm; 7olu rdr*d k;d 7Sd7mzufae rdrt d zG\J0ifxH a7mufatmif ydk\7
uGi;f tus,t f 0ef;rSm t-uD;qH;k 94 ayESifh ay 50 7SdI onf? abmvHk;7aeonfhzufu *dk;oGif;Edkifatmif-udK;
ti,fqk;H ^4 ayESifh 42 ay7S7d rnfjzpfonf? od\k7mwGif pm;ouJhodk\ useftzGJ\rS vlrsm;uvnf; *dk;roGif;Edkif
xdkxufi,faom upm;uGif;Yvnf; upm;Edkifonf? atmif vdkufzsufI rdrdwdk\tzGJ\0ifrsm;vufxJodk\ abm
upm;uGi;f . xdyf 2 zuf tv,fwnfw h nfYh ajr-uD;rS vHk;a7mufvmatmif -udK;pm;7onf? *dk;oGif;onfqdk
9 aytjrifhwGif axmifhrSefpwk*HyHk ysOfjym;-uD;wckudk onfrSm ydkufwyfxm;aom oHuGif;xJodk\ abmvHk;udk
wdkifpdkufuyf7dkufI axmifxm;7onf? odk\r[kwf eH7H ypfoGif;I ydkufaygufrS abmvHk;usvmatmif jyKvkyf
wGi7f kud I
f aomfvnf;aumif;/rsuEf mS -uufY axmufwef; jcif;yifjzpfonf? wzufESifhwzuf ,SOfjydKifupm;7mY
rsm;tm;jzifh csdwfqGJIaomfvnf;aumif; axmifxm;7 *d;k ta7twGu/f od\rk [kwf trSwt f rsm;qH;k 7aom tzG\Ju
onf? ,if;ysOjf ym;-uD;onf tvsm; 6 ay teH 4 ay 7Sd tEkdif7onf? &kd;&kd;oGif;aom*dk;twGuf w*dk;v~if 2
onf? tcsi;f 18 vufr7Sdaom oHacGudk ,if; ysOjf ym; rSwf7I jypfr=a-umifhay;onfh tom;vGwfoGif;7aom
-uD;tv,frS 6 vufrtjyifxkwfI jrJjrHpmG wyfxm;7 *dk;twGuf 1 rSwf7onf?
onf? xdkoHacGwGif -udK;cdkifcdkifjzifh cufxm;aom ydkuf Awfpuwfabmupm;7mY tajccH wwfajrmuftyf
wckppD yG xf m;7onf? ,if;ydu k o
f nf txufatmuftyGihf aom ynm7yfrsm;7Sdonf? ,if;wdk\rSm (1) abmvHk;
jzpfI ydkuftzsm;onf ajr-uD;rS 10ay uGm7onf? ay;jcif; enf;trsdK;rsdK; (2) abmvHk;zrf;jcif; enf;
upm;7mYoHk;aomabmvHk;onf abmvHk;uef7mY trsdK;rsdK; (3) abmvHk;ykwfjcif; enf;trsdK;rsdK; (4)
oHk;aom abmvHk;uJhodk\ twGif;avvHka7mfAmabmvHk; *d;k oGi;f enf; trsdK;rsKd ;wdk\jzpfonf?
jzpfjyD;v~if tjyifuom;a7jzifh ywfcsKyfxm;onf? Awfpuwfabm upm;jcif;jzifh vsifjrefzswfvwf
abmvH;k .t0ef;onf 29 vufrrS vufr 30 txd7I dS jcif;/ oefrm-uHhcdkifjcif;/ ZGJ7Sdjcif;/ yg;eyfvdRmjcif;/
tav;csdeftm;jzifh atmifp 20 rS 22 atmifp txd tcsdeftqaumif;jcif; paom tusdK;aus;Zl;rsm;
7Sdonf? abmvH;k xJok\d avcsed f 13 aygifx;dk 7onf? cHpm;7onf?

141
AwfZmwfodrf; AwfjrdK\

AwfZwfodrf; ? ?AwfZwfodrf;iSufonf odrf;iSuf u`ef;pkwGif ESpfrsdK;ESpfpm;7Sdonf? awmifESifhajrmuf


ti,fpm;rsKd ;yif jzpfavonf? ,if;onf vif;,kefESifh tar7duwdkufrsm;wGifawG\7Sd7aom -uufqifAwfZwf
ydkIwlonf? tjrD;eD/ awmifyH7if;eDIawmifyH-uD; odrf;iSufrsm;rSmum; trSefpifppftm;jzifh odrf;iSufrsdK;
aomodrf;rsKd ;udk AwfZwfodrf;[k ac:-uonf? r[kwfacs? vif;wrsdK;pkwGif yg0ifaom iSufrsm;om
uBma[mif;wGif AwfZwfodrf;[kac:aom iSuf jzpfacsonf?
rsm;onf tufpDyD-wD'D; rsdK;7if;0ifiSufrsm;jzpf-uI
uBmopfbufwGifrl umomwD'D; rsdK;7if;0if iSufrsm; AwfjrdK\? ?t*®vefjynf A7Pwdjk rdK\. ta7S\awmifzuf
jzpf-uonf? 12 rdkifcef\tuGm {AGefjrpfvusfmzufurf;ay:wGif Awf
AwfZwfodr;f iSurf sm;onf omreford f;iSufrsm;uJo h \dk jrdK\wnf7dI
S qRm;quf&di= f,me,fwGif t-uD;qHk;jrdK\jzpf
yif tom;pm;aomiSufrsdK;jzpfonf? v,f-uGuf/ 7SOfh/ onf? AwfjrdK\onf vef'efjrdK\. taemufzuf 11^
iSuaf ygufpuav;rsm;/ wDaumifrsm;/ uke;f wydki;f a7 rdkifa0;I *7dwf0ufpwif;ESifh vef'efrpf'vif; paumh
wydkif;usufpm;aom oW0guav;rsm;ESifh ydk;rFm; wpf rD;7xm;vrf;ay:wGif wnf7Sdonf? jAdwdo~u`ef;
rsm;onf olwdk\. tpmrsm;yifjzpfavonf? AwfZwf wGif obm0a7ylprf;rsm;7Sdonfh wckwnf;aom jrdK\
odrf;rsm;onf vSyaomiSuf-uD;rsm;jzpfaomfvnf; jzpf&Hkru t*®vefwjynfvHk;wGif taumif;qHk; wnf
ysoH ef;7mY tvGefav;zifh.? todkufrsm;udk opfudki;f aqmufxm;onfh jrKd \[v k nf;ac:Ekid o
f nf? jrKd \. tus,f
rsm;jzifh opfyiftjrif-hu;D rsm;ay:Yvnf;aumif;/awmifapmif; t0ef;onf 8 pwk7ef;rdkif7Sdonf? usef;rma7;twGuf
rsm;Yvnf;aumif;jyKvyk w f wf-uonf? Orsm;rSm-uD;rm;I vlta7muftaygufrsm;aomjrdK\jzpf.? AwfjrdK\udk bDpD
jzLazG;aeum teDajymufrsm; zHk;vFr;f aeonf? 863 ckESpfwGif Avm'wfqdkolu obm0a7ylprf;udk
AwfZwford f;iSurf sm;udk -opa-w;vD;,m;wkdurf S vGJ awG\7Sdojzifh ,if;teD;Y jrdK\pwnfonf[kqdkonf?
I wuBmvHk;Y tESH\tjym;awG\7Sd7onf? jAdwdo~ a7mrvlrsKd ;wdk\ tkycf sKyfpOfu ,if;jrdK\ukd tufuGmqlvpf

AwfjrdK\7Sd a7mrvlrsKd;rsm; aqmufvkyfcJhaom a7m*ga0'emaysmufuif;aponhf a7ylprf;a7csKd;uef-uD;

142
AwfjrdK\ Ad©+kd;jrdK\a[mif;

jrdK\[kac:onf? AwfjrdK\7Sd jrdK\awmfcef;r-uD;ESifh axmifh AwfjrdK\teD;tem;rS cGJ,7l 7Sdaomausmufonf xif7Sm;


rSefpwk*HyHk a7csdK;uef tysuftpD;rsm;onf jAdwdef onf? AwfjrdK\rt S aqmufttHkrsm;udk ,if; ausmufjzifh
EkdifiHYusef7pfcJhaom a7mracwf taqmufttHkysuf aqmufvkyf-uonf? AwfjrdK\ukd ta-umif;jyKI Awfuk
rsm;wGif tvSyqHk; jzpfavonf? vm;xdkifac: a7ylprf;odk\ vlemrsm;wifaqmifonfh uk
tv,facwfwGif AwfjrdK\onf jrdK\&kd;jzifh 0ef;7Hxm; vm;xdkifrsdK;/ AwfAef;rkH\/ AwfatmfvpfAmbDpuGwf (18
aom ta7;ygonfh jrdK\jzpfonf? ,ckawG\7d7S aom jrdK\&d;k 7mpkESpuf q7m0ef atmfvpfAm wDxGifaom vlemrsm;
ae7m. twGi;f zufonf at'D 250 jynfEh pS af vmufu twGufbDpuGwf) ponfwdk\ay:aygufco Jh nf?
AwfjrdK\ae7mjzpfonf? jrdK\ay:7Sd a7ylprf;rsm;onf bk7if
rif;jrwfydkifjzpfaomfvnf; omoemzufrS pDrHtkyfcsKyf Ad©Edk;jrdK\a[mif; ? ? Ad©+k;d jrdK\a[mif;onf r
cJhavonf? tv,facwf taqmufttHkrsm;teuf auG;c&kid f awmifwiG ;f -uD;jrdK\. taemufzuf 11 rdkifcef\
,cktcg AwftufaA; bkef;-uD;ausmif;wausmif;om uGma0;aom ukUdKcG7Gm. ajrmufzufwGif uyfvsuf
usefawmhonf? 18 7mpkESpf apmapmydkif;wGif ,if;jrdK\ wnf7Sd.? awmifwGif;-uD;rS rauG;odk\oGm;aom armf
onf Adk;euf7Sqdkol. pnf;&Hk;wwfr=pGrf;7nfa-umifh awmfum;vrf;onf Ad©+kd;jrdK\. ta7S\awmifaxmifhY
vnf;aumif;/ 7yfzt,fvifqo kd .
l pD;yGm;a7;vmbfjrifr= 7SdonfhjrdK\&kd;ESpfzufudk azmufxGi;f oGm;.? 5 aycef\ t
a-umifv h nf;aumif;/ Adou k m *`e0f k om;tzwd\. k vufr= jrifo h mv~if usef7pfaomtkwjf rdK\&kd;onf Ad©+kd;jrdK\.
ynmpGrf;a-umifv h nf;aumif; use;f rma7;pcef; jrdK\tjzpf ajrmufzuf/ ta7S\zufESifhawmifzufwdk\Yom pwk7ef;
txl;xif7Sm;vlodrsm;vmonf? 0kti,f yHkpHa7;um ruswus 0dkif;7Hvsuf7Sdavonf? jrdK\&kd;wpfzuf. t
aqmufvkyfcaJh om pnf;a0;cef;r-uD;udk 1^^1 ckESpfwiG f vsm;onf 1 rdkifESifh 6 zmvHkcef\r~ 7Snfvsm;.? t
zGiv hf pS cf 7hJ m 18 7mpkEpS t f *®vefjynfwiG f tvSq;kH {nfch cH ef; aemufzufYum; jrdK\&kd;tpteudkr~ rawG\7acs? ,ck
aqmifw ckj zpfv monf? xdkj rdK \ . xif7 Sm ;aom tcgawG\7aom tif;-uD;ESifh-udK;-umuefwdk\onf a7S;
ylwifpw D w H m;eHab;ESpzf ufwiG f tdrrf sm;/ qdik rf sm;udk wnf ,cifu qufpyfaeI taemufzufrS a7usHK;ozG,f
aqmufxm;.? wnf7SdcJh[efwl.? jrdK\wGif;Y ukef;ajronf ta7S\rSt
AwfjrdK\ a7ylprf;rsm;onf a7m*ga0'emrsm; aysmuf aemufodk\ twefi,favsmqif;aeonfrSty ywf0ef;
uif;apwwfonf[lonfh t,ltqrSm ,ckwkid f acwf usifw0dkufrSm jyef\jzL;vsuf7Sdavonf? jrdK\&kd;twGif;Y
pm;aeayonf? a7ylprf; 3 ck7SdI prf;wckESifh wck7Sd um; taemufajrmufaxmifhY wnf7Sdaomtif;7Gm
a7tylcsdefcsif; rwlacs? tylqHk;prf;onf zm7if[dkuf -uD;omv~if vlae7yfuGuftjzpf jrif7avonf? jrdK\&;dk
'D*7D 120 ylonf? ,if;a7ylprf;rsm;rS wae\v~if *gvH rSm rlvY wzufwGif jrdK\ayguf 3 aygufpD7aSd omfvnf;
5 aomif; xGufvsuf7Sdonf? uBmt7yf7yfrS bk7if/ ,cktcg vSnf;vrf;a-umif;rsm; azmufxm;aom t
rŒ;rwf/ oaX;ponfjzifh vlwef;pm;rsdK;pHk vma7muf aygufi,frsm;a-umifh ysufpD;ydkif;jywfvsu7f Sd.? jrdK\.
tem;,l7mjzpfonf? &=rufwpf/ a*gufpaom a7m*g tv,fA[dkrS taemufajrmufodk\ tenf;i,f ,Gef;
onfrsm;/ csnfheJ\roefpGrf;aom uav;rsm;tm; ,if; aomae7mwGif awmifajrmuf tvsm;udkuf 500 ESifh
a7yljzifh ukoaysmufuif;onf[kqdkonf? AwfjrdK\onf ta7S\taemuf teHudkuf 400 cef\7Sdonfh tkwf&kd;
'kwd, uBmppft wGif; u *smrefwdk\ava-umif;rS a[mif;rdk\rdk\ 0dkif;7Haeaomae7mrSm eef;awmfukef; jzpf
tjyif;txef wdkufcdkufojzifh taqmufttHkaygif; onf[k tqdk7Sdavonf? eef;awmfukef;ay:Y tkwf&kd;
1ô010 ausmf ysupf ;D qHk;&=H;I vl 400 cef\aoqH;k cJhonf? tuef\rsm;ESifh taqmufttHka[mif; ae7mrsm;jzpf
'kwd, uBmppftwGi;f u AwfjrdK\onf jAdwo d ~a7wyf aom tkwu f ek f;edrhef rd fh tenf;i,f7I
Sd jrdK\&d;k -uD; twGi;f
Xme-uD;&Hk;pdu k 7f mjrdK\jzpfI a7wyfbufqkid 7f m yPnf;rsm; wGif ae7mtESH\tjym;Y taqmufttHk tjydKtysuf
wDxGifjyKvkyf7mjrdK\vnf;jzpfonf? 1956 ckESpf cef\rSef; rsm;jzpfonfh ukef;a[mif;OD;a7 100 eD;yg;7Sdavonf?
oefaumifpm7if;t7 AwfjrdK\. vlOD;a7onf ^9ô800 jrdK\&kd;. tjyifywfvnf w0dkufwGif oif;csdKif;ukef; t
jzpfonf? ajrmuftjrm; wnf7. dS ?
AwfjrdK\. tjcm;xif7Sm;aom vkyfief;rsm;rSm zdeyf Ad©+kd;jrdK\ordkif;[lI oD;jcm;rawG\7aomfvnf;
csKyfjcif;ESifh ausmufcGJjcif;jzpfonf? Awfausmufac: awmifwGif;-uD;orkdif;. a7S\ydkif;wGifum; Ad©+kd;jrdK\

143
Ad©+kd;jrdK\a[mif;

Ad©+kd;jrdK\a[mif; jrdK\&kd;tjyifzuf7Sd tkwfukerf sm;ukd pHepfwus wl;azmf7mY tjrihfrm;qHk; uke;f -uD;jzpfonhf trSwf 2 uke;f -uD;ukd
rwl;azmfrD Tokd\&=jrif7onf?

ta-umif;udk tus,w f 0ifah zmfjyxm;onfudk zwf&=Eikd f tcsurf sm;rSm vlrsm;aoqH;k jyD;aemufwGif rD; oj*dK[fI
.? xdkorkdif;. tqdkt7 r[moB0ESifh pl}moB0 t&kd;ESifhjymrsm;udk ajrt&kd;;tdk;wdk\wGif xnfhoGif;jr|KyfESH
rif;om;ESpfyg;wdk\udk pQKtvif;7atmif ukpm;ay; jcif;ESifh ysL'*®g;[k ,ck ac:prSwfjyKonfh trSwfvQ
aom pNrkcdbDvl;rwGif vufudkudkifwG,fjcif; tpGef; +mrsm; yg7Sdonfh aiGjym;0dkif;uav;rsm;udk toHk;jyK
tnda-umifh y™doa¶wnf7SdcJh7m/ awmifwGif;-uD;jrdK\ jcif;udk taxmuftxm;cdkifvHkpGm avhvmod7SdjyD; jzpf
taemufzuf 5 wdkifuGmaom awmt7yfwGif om; acsonf? Ad©+kd;jrdK\a[mif;a'owGif uGi;f qif; okaw
rde;f rwa,muf zGm;jrifonfqk. d ? xdok rD;i,fukd 7aoh oejyK7mY jrdK\&d;k tjyifzufwiG f t&kd;td;k jr|KyfEoHS nfh tkwf
-uD;wyg;u arG;pm;xm;I -uD;jyif;vmaomtcgwGif ukef;i,frsm;udkawG\7jyD;v~if jrdK\wGif;rSvnf; ysL'*®g;
xdkawmt7yfYaeonfh Ad©+kd;ewfrif;u a7S;b0Y tenf;i,fudk awG\7SdcJh7avonf? Ttjcif;t7mwdk\
armifErS awmfojzifh yefxmG jynf Ad©+k;d jrKd \ukd zefqif;I onf oa7acW7mrS ysL,Ofaus;r=jyef\ESH\jcif;. oJ
trsdK;orD;tm; tyfESif;avonf? yefxGmrif;orD; pd;k pH vGefprsm;jzpfay7m/ Ad©+kd;jrdK\onf oa7acW7mESifh
aom Ad©+kd;jrdK\udk oma7acW7mjrdK\u tkyfpdk;onfh tu,fyif acwfjydKix f eG ;f um;cJhjcif; [kwrf [kwf/ [kwf
'GWaygifrif;-uD;u Oyg,fwrH sOjf zifh -upH nfI rif;orD; v~if rnfonfhoU7mZftydkif;tjcm;wGif xGef;um;cJh
udkyg ac:aqmifomG ;a-umif; azmfjyyg7Sdavonf? onfudk teD;pyfqHk; od7Sd7efESifh tkwfukef;a[mif; t
oa7acW7mjrdK\wGif Ad©+k;d rdz7k m; oif;csKd i;f ae7m ajrmuftjrm; wnf7Sdaeonfh Ad©+k;d jrdK\a[mif;rS ,Of
wnf7Sdjcif;/ jrdK\a[mif; ESpf7yfvHk;wGif jrdK\&kd;/ jytdk; aus;r= taxmuftxm;rsm;udk wwfEdik o f r~ azmfxkwf
tjydKtysufwdk\udk 'd}awG\jrifEkdifjcif;wdk\udkaxmufv~if 7ef[laom 7nf7G,fcsufwdk\jzifh xdkjrdK\a[mif;twGif;Y
wcsdew f cgu TjrdK\ESpfjrdK\onf tjydKiftqkid f xGef;um; pHepfwus wl;azmfokawoejyKr=udk pwifaqmif7Guf
cJo
h nf[, k lq7.? oa7acW7mjrdK\Y rSDwif;aexdki-f u cJo
h nf?
olrsm;teufwGif ysLvlrsdK;wdk\yg0ifa-umif;ESifh xdkysL 1959 ckEpS f ZGevf twGi;f rSw;l azmfru = kd pwifc7hJ m ,ck
vlrsKd ;rsm;. ,Ofaus;r=qikd 7f m "avhxk;H wrf;wGif t"du tcsdeftxd tkwfukef; aygif; 9 ckudk azmfxkwfjyD; jzpf

144
Ad©+kd;jrdK\a[mif;

onf? tkwu f ke;f wckprD S ay:aygufawG\7d7S aom tjcif; acsmif;rsm;/ t*®awjym;rsm;/ -uufiSuf wd7>mef
t7mrsm;rSm atmufygtwdki;f jzpf.? t&kd;rsm;/ vl&kd;tenf;i,fESifh vltoHk;taqmifrsm;
ukef;trSwf (1)? Tukef;i,fonf ajrmufzuf jrdK\&d;k jzpfonfh ajrykwD;/ ausmufykwD;rsm;/ a-uGaphrsm;/
. tjyifwGif usa7mufaeonf? t&kd;tdk; ^ vHk;udk ao;i,fyg;vFmaom a7FqD;cGH aiGqD;cGHrsm; ponfwdk\
wl;azmf77So d jzifh oif;csKd i;f uke;f [kyif ,lq7.? xdt k &k;d jzpf.? a7S;a[mif;yPnf;rsm;teuf ordkif;taxmuf
tdk;rsm;udk tkwf&kd;edrfhedrfhwdk\jzifh av;axmifhuGufrsm; txm;twGuf tzdk;xkdufwefaom yPnf;wckrSm wH
jyKvkyfxm;aom taqmufttHkwGif jr|KyfESHxm;jcif; qdyfESdyf7myg7Sdaom 7FH\wHk;uav;wckyif jzpf.? xdk
jzpfavonf? wHqdyfwGif a7;om;xm;aom tQ7mudk axmufjcif;
uke;f trSw(f 2)? Tuke;f onf ajrjyifrS 13 ayjrifhI jzifh vGecf aJh om ESpaf ygif; 1200 rS 1500 cef\twGi;f u
jrdK\wGif;Y tjrifhrm;qHk; ukef;-uD;jzpfonf? eef;awmf toHk;jyKcJhaom tdNd,awmifydkif;tQ7mrS aygufyGm;
7m[kac:wGifaom twGif;jrdK\&kd;. ajrmufzufudkuf vmonfh ta7;tom;jzpfa-umif; cef\rSef;Edkifav
300cef\wiG f wnf7o Sd nf? wl;azmfonft h cgwGif qif0if onf? tkww f dkuf-uD;onf a7S;bkef;-uD;ausmif;o!mef
wck/ tcef;7Snf-uD;wckESifh awmifajrmufwef;vsuf jzpf[ef7Sdaomfvnf; bmoma7;ESifhqdkifaom 0 K
aeaom tcef;i,faygif; 8 cef;yg0ifonfh ta7S\zuf yPnf;wpHk w7mr~rawG\ojzifh bkef;-uD;ausmif;avm/
vSnfh tkwfwdkuftaqmufttHk atmufydkif;udk awG\7 vlae wdkufwmavm[lI twdtus ydkif;jcm; rodEkdif
onf? taqmufttHkonf rD;avmifjyD;rS jydKysufoGm; ao;acs?
a-umif;od7.? twGif;Y ajrtdk;ajrcGuf ajrmuf ukef;trSwf (3)? trSwf (3) ESifh (4) ukef;wdk\rSm
jrm;pGm uGJtufysufpD;usef7pfaom tydkif;tpwdk\udk trSwf 2 .ta7S\zufwiG f zdck aemufqikd f wnfaeonf?
t"dutm;jzifh azmfxkwfEdkifavonf? tjcm;yPnf; trSwf 2 tkwfwdkuf-uD;udk rlvu rnfodk\toHk;jyKcJh
rsm;rSm taqmufttHkESifhqdkif7m oHr=dyGifh-uD;rsm;/ oH a-umif;udk eD;pyfvsufaeaom ukef;rsm;rS taxmuf

trSwf 2 ukef;-uD;ukd wl;azmfvsuf7SdpOf ay:Ivmaom qif0ifESihf tcef;7Snf-uD;

145
Ad©+kd;jrdK\a[mif;

txm; 7Edkifaumif;onfudk ar~mfrSef;I trSwf(3)ESifh ukef;[kqdkaom twGi;f jrdK\7d;k . ta7S\taemuf tkw&f kd;
(4) wdk\udkwl;azmfonf? odk\aomf trSwf(3)wGif rsm;ESifh tv,fydkif;ukef;jrifhrsm;wGif wl;azmfonfh
wrlx;l jcm;aom taqmufttHu k dkawG\7.? yHo
k !mef ae7mrsm;jzpfonf? trSwf(5)wGif tkwfjrpftajcom
rSm tv,fwGif puf0dki;f y³uf7SdI 4 rsufESmwGif av; usef7pfaom tcef;aygif;rsm;pGmyg0ifonfh taqmuf
axmifh tkwcf krH sm; pGe;f xGufvsuf wnfaqmufxm;.? ttHkudkvnf;aumif;/ trSwf (^)wGif tvm;wl t
xdktaqmufttHkwckvHk;udk puf0dkif;tkwfwHwkdif; 2 aqmufttHki,fwckudkvnf;aumif; azmfxkwfawG\jrif
xyfum7Hxm;avonf? pHepfyHkt7ajraygufapwDESifh 7.? trSwf(6)rSm taemufzuftkwf&kd;ESifh uyfvsuf
wl[ef7Sdaomfvnf; tkwfcHkrsm; pGef;xGufaeyHkESifh rlv 7Sad om jytd;k o!meftaqmufttHkjzpfI/ trSwf(8)rSm
uyif ajray:Ypdkufxl;xm;jcif;r[kwfa-umif; ajr twGi;f jrdK\&;dk . ta7S\zufwHcg;0jzpfavonf? ta7S\zuf
vFmtaetxm;rSod77Sd ojzifv h nf;aumif;/ omoema7; tkwjf rKd \&;dk udk xdt
k ayguf0Y twGi;f ydik ;f rS tkwwf wH idk ;f wd\k
qdik 7f m0 KyPnf;wpHw k ckurkd ~ rawG\7jcif;a-umifh vnf; jzifh axmufcHxm;avonf? xdkwHwdkifrsm;wGif wHcg;
aumif; apwDykxdk;tjzpf wnfxm;cJh[efrwla-umif; apmifch 7kd ef *lwckpjD yKvyk x
f m;[efvnf;yg0if.? tayguf
,lqzG,7f mjzpfaeacsonf? 0tjyifzufwiG f tapmifah usmuf&yk -fu;D 2 &kyf pdu k xf xl m;7m
ukef;trSwf (4)? Tukef;rSm trSwf (3). ajrmuf ,if;wdk\.tajctjrpf ydkif;rsm;udk wl;azmfawG\77Sd onf?
zufwiG u f yfvsuf7. Sd ? Tae7mwGif av;axmifh tkwf ukef;trSw(f 9)onf txufazmfjyyg eef;awmfuek f;
wdkuf tajcydkif;udk wl;azmfawG\7Sd7onf? taqmuf . awmifzufwGifwnf7Sd.? ,ck wl;azmfjyD;pD;or~
ttHkrmS eH7H 2 xyfjyKvkyfxm;7Sjd cif;jzifh twGi;f cef;rESifh awG\7onfrSm awmifajrmuf tvsm; 84 ay/ ta7S\
ywfv nf p-uŠu dkpDr Hx m;onf? Ty³ufy HkpHr Sm taemuf ay 40 cef\7aSd om tkwfwu dk f taqmufttHk
yk*Hbk7m;y³ufyHkrsm;. a7S\ajy;yHkpHtjzpf OD;pGmawG\7Sd7 -uD;jzpf.? twGif;ydkif;wGif tcef;rsm; zGJ\xm;jcif;r7Sd/
avonf? ajrmufzufeH7HwGif 0ifayguf-uD;wckom7Sd.? t
ukef;trSwf (5) (6) (^) (8) wdk\rSm eef;awmf aqmufttHk.twGif;Yyif rlvuopfom;wdkif-uD;

trSwf 2 ukef;-uD;ukd wl;azmfjyD;aemuf &kyfvHk;ay:vmaom taqmufttkH-uD;ukd Tokd\&=jrif7onf?

146
Ad©+kd;jrdK\a[mif;

trSwf 2 ukef;ESihf zkdcaemufqkdifwnf7Sdonhf trSwf 3 ukef;ukd rwl;azmfrD

8 wdkifpdkufxlaqmufvkyfxm;a-umif; od7Sd7onf? pdwf0if;pm;zG,f7maom "avhxHk;wrf; w7yfyif jzpf


Twdkuf-uD; twGif;wGif yHkpHtrsdK;rsdK;yg0ifaom t&kd; avonf?
tdk; ajrmufjrm;pGm jr|KyfESHxm;onfudk awG\7Sd7av7m txufygtkwfukef;rsm;Y wl;azmf7mrS ay:ayguf
jrdK\wiG ;f Y txl;wvnf pDrHI t&kd;tdk;rsm; jr|KyfESHjcif;rSm aomtaxmuftxm;rsm;t7 Ad©+kd;jrdK\onf oa7

trSwf 3 ukef;ukd wl;azmfjyD;aemuf &kyfvkH;ay:vmaom taqmufttHk

147
acW7mjrdK\ESifh ,Ofaus;r="avhxHk;wrf;tm;jzifh quf (4) o¤nKA<k ± ± ± av;oacsE® Sifh uBmwpfodef;/
pyfr=tawmftwef 7SdcJha-umif;odom.? odk\aomf (odk\r[kwf) 7Spfoacs®ESifh uBm
oa7acW7muJhodk\ Ak<omoem xGef;um;aom t wpfodef;/ (odk\r[kwf) wpfqJh
axmuftxm;rsm;udk rawG\7ao;acs? oa7acW7mESifh ajcmufoacsE® Sihf uBmwpfodef;
acwfjydKif/ odk\r[kwt f enf;i,f aESmif;aomumvwGif yg7rDjznfhI w7m;tvHk;pHkudk
Ad©+kd;jrdK\ xGef;um;cJhygu omoema7;qdkif7m ,Of udk,fawmfwdkifxdk;xGif;Iod
aus;r=tpdwftydkif;rsm; rnfonfhta-umif;a-umifh aombk7m;
ul;,Sufjyef\ESH\jcif; r7SdcJhonfudk tajz7Sm7OD;acsrnf? [lI av;yg;jzpfvmonf? xdkodk\ jzpfvmjim;aomf
Ad©+kd;jrdK\onf oa7acW7mxufyif a7S;usoavm vnf; Ak<bk7m;um; w7m;tvH;k pHkudk tuket f pifwwf
[laom jy©emvnf; ay:aygufvmavonf? pifppf od vdrmaom ynmawmfjzifh Ak<trnf ac:wGifjcif;
tm;jzifh pHepfwus wl;azmfokawoevkyfief;udk jzpf.? yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwdk\rSmum; w7m;
Ad©+kd;jrdK\rSyif tpjyKcJh7.? TpHepftwdkif; tjcm; wpdww f a'oudk wwfodvdRmaomynmjzifh Ak<trnf
jrdK\a[mif; 2 ae7m 3 ae7mr~ aqmif7GufjyD;rSomv~if ac:wGifjcif;jzpf.? odk\aomf ,if;wdk\rSmum; Ak<
tajctjrpfckid fvkaH om n|dEi=d f;r=wdk\udk jyKvkyfEkid facsrnf? bk7m;ESirhf E=id ;f ,SOt
f yf/ rE=di;f ,SOaf umif;? oDv/ orm"d/
Ad© +k d; jrdK \ a[mif; wGi f qufv ufw l ; azmfa eqJ ynm paom t7m7maom *k+af us;Zl;rSmyif Ak<bk7m;
jzpfavonf? OD;atmifaomf ESifh tvGefuGmjcm;vS.? Ak<bk7m;um; avmuoHk;yg;
wGif wkzufjydKuzf uf r7SdaomykCdKvfx;l jzpfonf?
Ak< ? ? Ak<[laomtrnfukd wavmuvH;k od7edS m; avmuoHk;yg;wGif wwfodvdRmaomynm7Sd ykCdKvf
vnfae-uonfrmS bk7m;[k od7deS m;vnfae-u.? od wdkif; Ak<bk7m;trnfudk cH,lxdkufonfr[kwf? (1)
7Sdem;vnfae-uonfhtwdkif;yif jrwfpGmbk7m; udk,f Zmwdr[W „ trsdK;Zmwf. -uD;us,fjrifhjrwfjcif;
awmfwkdifuvnf; jA¦m,k yk#m;-uD;tm; ‘‘igbk7m; (2) yknr[W„bkef;oBm ukov dk f yg7rDawmf. -uD;
onf odoifo h x
d du
k faom w7m;tvH;k pHu k kd odtyfayjyD? us,fjrifjh rwfjcif; / (3) oDvr[W „tusio hf v
D awmf
y,foifhy,fxkdufaom w7m;tvHk;pHu k dk y,ftyfayjyD? . -uD;us,fjrifhjrwfjcif; / (4) orm"dr[W„ wnf
xdka-umifh igbk7m;onf Ak<jzpfawmfrlay.?’’ a[m -unfcdkifcHhaom orm"dawmf. -uD;us,fjrifhjrwfjcif;
-um;awmfrlonfudkaxmufI Ak<[laom trnfum; (5)†<dr[W „ wefcdk;awmf.-uD;us,fjrifhjrwfjcif;
bk7m;. trnfawmfjzpfa-umif; odtyf.? (6)Ak<dr[W„—m+fynmawmf. -uD;us,fjrifhjrwf
odk\7mwGif xdkAk<[laom trnfonf bk7m;ESifhom jcif;/ Todk\ -uD;us,fjrifhjrwfjcif;trsdK;rsdK;ESifh jynfhpHk
oufqdkio f nfr[kwf/ yd™uwfawmf tcsdK\w\dkY wwfod aom ykCdKvfxl;onfom avmuoHk;ygwGif Ak<bk7m;
vdRmaom ynm7SdykCdKvfrsm;udkvnf; Ak<[laom [laom trnfawmf cH,lxdkufonf? ,if;ykCdKvfxl;rS
trnfjzifhyif a[mawmfrlxm;7mum;/ ynm7SdykCdKvf om vlewfjA¦moW0gtrsm;udk oHo7m0 fqif;7JrS
rsm;ESivhf nf; oufqikd af ejyef.? xd\ak -umifh ,if;Ak<onf„ u,fwifEdik . f ? xdAk <k bk7m;. *k+fawmf aus;Zl;awmf
(1) okwAk< ± ± ± yd™uwfusrf;*efwdk\Y t-um; wdk\um; atmufygtwkdif; jzpfonf?
tjrifrsm;aom 7[ef; (1) Ak<Wa0om7% —m+fawmf (2) tmo0W,
(2)pwko PAk< ± ± ± oPmav;yg;udk o da om a0om7% m+fawmf (3) tM7m, a0om7% m+f
7[Mm(wenf;) tEkAk</ awmf (4) ed,sme a0om7% —m+fawmf/ Tav;yg;
jrwfpGmbk7m;a[m-um;awmf aom a0om7% m+fawmfwk\dum; yaPuAk<g/ 7[Mm/
rlaomenf;jzifh oPmav;yg; om0uwdk\ESifh roufqdkif/ Ak<bk7m;ESifhom oufqdkif
udk odaom7[Mm (om0u) aom —m+fawmfwdk\wnf;?
(3)yaPuAk< ± ± ± ESpfoacs®ESifh uBmwpfodef; (1) tmo,mEko, —m+fawmf/ (2) †jNd,
yg7rDjznfhI oPmav;yg;udk ya7m y7d,Wd —m+fawmf / (3) ,ruyg™d[m7d,
udk,fwdkif xdk;xGif;Iodaom —m+fawmf (4) r[mu&k+m ormyWd—m+fawmf/
yaPuAk<g (bk7m;i,f) (5) o¤nKw —m+fawmf / (6) tem07+ —m+fawmf/

148
Tajcmufyg;aom tom"m7+ —m+fawmfw\dk um; awmf (3) †<d0d" —m+fawmf (4)'d¤aomw —m+f
yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwd\Ek iS hf roufqikd /f Ak<bk7m; awmf (5) y7pdW0dZmee —m+fawmf (6) yka¤ed0gom
ESihof m oufqkid faom —m+fawmfwdk\wnf;? Ek©wd —m+fawmf (^) 'd¤pQK —m+fawmf (8) tm
(1) Xmem+me —m+fawmf / (2) uRM7 0dyguM7 o0Q, —m+fawmf/ T7Spyf g;aom 0d%m—m+fawmfw\dk
—m+fawmf/ (3) o¤šrdeDy™dy'g—m+fawmf/ (4) um; Ak<bk7m;. 0d%m—m+fawmfw\dk wnf;?
taeu"mwk emem"mwk —m+fawmf/ (5) †jNd,a7m (1) oDvoH07 (2) †jN, d *kW (3) abmZe
y7d,Wd—m+fawmf/ (6) emem'drkWdu—m+fawmf (^) rWnK (4) Zm*7d,mEka,m* (5) o<g (6) owd
psmem'doHudavoa0g'ge0k}me—m+fawmf/ (8) yka¤ (^) [d7d (8) -oW_ (9) okw (10) pm* (11)
ed0kš—m+fawmf/ (9) 'd¤pQKpkwlyygw —m+fawmf/ ynm (12) yXrpsmef (13) 'kwd,psmef (14) wwd,
(10) tmo0Q,—m+fawmf / Tq,fyg;aom 'o psmef (15) pwkšpsmef/ TwpfqJh ig;yg;aom p7+
Av —m+fawmfwd\k um; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0u wdk\um; Ak<bk7m;. p7+awmfwdk\wnf;?
wdk\EiS hrf oufqkid f/ Ak<bk7m;ESio
fh m oufqkid faom —m+f (1) 0do}„oef\7Sif;pif-u,fjcif; (2) r¢K„om,m
awmfwdk\wnf;? jcif; (3) 0dan,sm„odv, G jf cif; (4) o0ed,m „emcsif
(1) a,musfm;wusdyftm;udk aqmifEdkifaom um zG,f7Sdjcif; (5) 0dom7d„jyef\ESH\jcif; (6) AdNK„vHk;pnf;
}m0uqif (2) um–m0uqif q,fpD;tm;udk aqmif jcif; (^) *BD7 euf&i=d f;jcif; (8) ed³m'd„yJhwifxyfjcif;/
Ekdifaom *a*®,sqif (3) *a*®,sqif q,fpD;tm;udk T7Spyf g;aom t*®g7Sdaom toHawmfum; Ak<bk7m;.
aqmifEidk af om y@7qif (4) y@7qif q,fp;D tm; toHawmfwnf;?
udkaqmifEdkiaf om wºqif (5) wºqif q,fpD;tm; (1) eDv„pdrf;ndKaom a7mifjcnfawmf (2) yDw„
udk aqmifEdkifaom yd*®vqif (6) yd*v ® qif q,fpD; 0g7Fifaom a7mifjcnfawmf (3) avm[dw„eDaom
tm;udk aqmifEdkifaom *¶qif (^) *¶qif q,fpD; a7mifjcnfawmf (4) -o'gw„jzLazG;aom a7mifjcnf
tm;udk aqmifEidk af om r*®vqif (8) r*®vqif q,f awmf (5) r¢}„armif;aom (yef;a7mifEkuJhod\k aom)
pD;tm;udk aqmifEkdifaom a[rqif (9) a[rqif a7mifjcnfawmf (6) yb©7 jydK;jydK;jyufaom a7mif
q,fpD;tm;udk aqmifEkdifaom Oaygoxqif (10) jcnfawmf / Tajcmufyg;aom a7mifjcnfawmfwdk\um;
Oaygoxqif q,fpD;tm;udkaqmifEkid af om q]Mqif/ Ak<bk7m;. a7mifjcnfawmfwkd\wnf;? (a7mifjcnfawmf
Tq]Mqif q,fpD;tm;[laom 'oAvtm;awmfwdk\ ajcmufyg;„7=? )
um; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwdk\ESifh roufqdkif/ (1) †©7d, (2) "R (3) ,o (4) od7d (5)
Ak<bk7m;ESifhom oufqdkifaom tm;awmfwdk\wnf;? umr (6) y,W/ T ajcmufyg;aom bke;f awmfw\ku d m;
twdwf/ tem*wf/ yPK_ef w7m;pkY tydwftyif Ak<bk7m;. bkef;awmfwdk\wnf;?
r7Sdaom —m+fawmf (3) yg;/ um,uHr=/ 0pDuHr=/ oH;k qJhESpyf g;aom vQ+mawmf-uD;/ 7Spq f ,faom
raemuHr=onf —m+fawmfa7S\oGm;7Sdjcif;/ —m+fawmfodk\ vQ+mawmfi,f/ w7m\7SpfuGuf pufvQ+mawmf
tpOfvdkufjcif; (3) yg;? qN/ 0D7d,/ "Ra'oem/ wd\kum; Ak<bk7m;. vQ+mawmfw\w dk nf;? (vQ+m
orm"d/ ynm/ 0drkWd ,kwfavsmhr=r7Sdjcif; (6) yg;? awmf-uD;i,f„7=? )
'0g/ 70g/ tzk™/ a0*g,dwW/ tAsm0 re/ t_™doc®g Todk\ ra7wGufEidk faom bkef;awmf uHawmf —m+f
EkayQm r7Sdjcif; (6) yg;? TqJh7Spfyg;aom tma0 awmf wefcdk;awmf taygif;ESifh jynfhpHkawmfrlaom Ak<
+du *k+fawmfwdk\tm; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0u bk7m;onf avmuoHk;yg;Y yGifhawmfrl7ef tvGef7cJ
wdk\EiS hf roufqkid f/ Ak<bk7m;ESio hf m oufqidk af om *k+f onfhtwGuf 'kœbig;yg;wGif wyg;tygt0if jzpf
awmfwdk\wnf;? awmfrl.? Ak<bk7m;qdwfokOf;onfh oknuBmawG
(1) yka¤ed0gomEk©wd —m+fawmf (2) 'd¤pQK t-um;0,f w7Hwcgr~om yGifhawmfrl.? yGihfawmfrl
—m+fawmf (3) tmo0Q, —m+fawmf/ ToH;k yg; aomtcg/ vlewf/ jA¦m oW0g tvH;k pHw k \.
kd avmuD/
aom 0d%m—m+fawmfwdk\um; Ak<bk7m;. 0d%—m+f avmukW7m ESpfjzmaom tusdK;pD;yGm;udkom aqmif
awmfwdk\wnf;? 7Guaf wmfr. l ?
(1) 0dy©em—m+fawmf (2) raemr,d<d —m+f xdkAk<bk7m;onf (1) ynm"du (2) o<g"du (3)

149
Ak< Ak<*,m

0d7d,m"du[lI oHk;yg;7Sdonf? xdkoHk;yg;wdk\wGif ynm usifhqnf;yl;-u7.? xdkodk\ jznfhusifh qnf;yl;rSom


"duonf ed,wAsm'dwcf , H jl yD;aemuf bk7m;jzpfa-umif; bk7m;jzpfEikd -f uonf?
tusifhwdk\udk av;oacs®ESifh uBmwpfodef; jznfhusifh txl;tm;jzifh bk7m;oHk;yg;wdk\ ed,wAsm'dwcf H,jl yD;
qnf;yl;7.? o<g"duonf ed,wAsm'dwf cH,ljyD; aemuf bk7m;jzpfa-umif; tusiw fh dk\ukd jznfhusifh qnf;
aemuf bk7m;jzpfa-umif; tusifhwdk\udk 7Spfoacs®ESifh yl;7m yg7rDjznfh7m ydkif;jcm;owfrSwfxm;aomtcg
uBmwodef; jznfhusifhqnf;yl;7.? 0d7d,m"duonf umvcsif; rwlaomfvnf; bk7m;jzpfvmaomtcgY
ed,wAsm'dwf cH,ljyD;aemuf bk7m;jzpfa-umif; tusifh um; (oa¤Ak<gororm) [k a[mawmfrlonft h wkdi;f
wd\kudk wpfq,fhajcmufoacsE® Sihu f Bmwpfode;f jznfu h sihf oDv/ orm"d/ ynm paombk7m;wd\k 7oif7h xkduaf om
qnf;yl7.? *k+faus;Zl;awmfwdk\um; twlwltnDtr~yif jzpf
bk7m;jzpfa-umif; tusifhwdk\um; „ (1) 'geyg7rD ayonf? OD;-uD;az
(2) oDvyg7rD (3) aeQryg7rD (4) ynmyg7rD (5)
0d7,d yg7rD (6) cMDyg7rD (^) oPmyg7rD (8) t"d}mef Ak<*,m ? ? uBmay:Y t,l0g'trsKd ;rsdK;7Sd-u7m/
yg7rD (9) arWmyg7rD (10) OayQm yg7rD[lI rdrwd \kd t,l0g'qdik 7f m r*®vm7Sad om ajrjrwf[k wae7m
q,fyg;jzpfonf? 7mudk &kdaojrwfEdk;pGm owfrSwfydkif;jcm;r= jyK-ujrJjzpf
xdkyg7rD q,fyg;udkyif c¶mudk,frSty Amwd7 onf? Ak<0g'Dwdk\onfvnf; o¤nKbk7m;7SifESifh pyf
jzpfaom yPnf;OPm jynf7Gmwkdi;f um; ponfwk\dukd riJh vsOf;I xl;jrwfaom r*®vmatmifajr t7yfrsm;udk
uGufbJ jznfhusifh qnf;yl;7aom omref yg7rD q,f owfrw S xf m;avonf? xkdatmifajr t7yfrsm;wGif
yg;? c¶mudk,f. tpdwftydkif;jzpfaom rsufpd/ em;/ (1) a*gwrbk7m;tavmif;awmf zGm;jrif7m vkºdeD
ESm/ ajc/ vuf paom t*®gwd\kudk riJhuu G fbJ jznfu
h sifh O,smOf/
qnf;yl;7aom Oyyg7rDq,fyg;? rdrd. toufudkyif (2) o¤nKwOm+fawmf77Sdawmfrl7m r[maAm"d
riJuh uG bf J jznfu h siq
hf nf;yl;7aom y7rš yg7rD q,f atmifajr/
yg;tm;jzifh tjym;oHk;q,f jzpfvmonf? xdktjym; (3) "Rp-um w7m;OD; a[mawmfrl7m rd*'g0kef
oHk;q,fudk jznfhusifh qnf;yl;7.? awm
(1) "ey7dP*„rdrdtoufESifh ud, k ft*®g tpdwf (4) y7ded¤mefpHawmfrl7m ukodem&Hk tif-uif;
tydkif;rSty Am[d7jzpfaom pGef\EkdifcJaom yPnf;OPm awmwdk\yg0ifavonf? tqdkyg av;Xmeudk bk7m;zl;
wdk\udkpGe\f jcif; (2) t*®y7dP*„rdrd. ud, k tf *®g tpdwf vmol taygif;wdk\tm; "RoHa0* jzpfapum ewf7Gm
tydkif;udkpGe\fjcif; (3) ykWy7dPm*„om;orD;udk pGef\jcif; ok*wdodk\ vm;a7mufapwwfaom Xmexl; Xmejrwf
(4) b7d,y7dPm*„r,m;udpk Gef\jcif; (5) ZD0w d y7dPm*„ rsm; jzpf-uonf[kqdkonf? wzef ,if;Xme av;ck
rdrdtoufudk pGef\jcif; TpGef\jcif;-uD; ig;yg;udkvnf; teuf r[maAm"d atmifajrt7yfonf txl;jrwf
pGe\f7.? tvGefuq J k;H jzpfonf? uBmOD;tcg edrdwfjy -um&Hk-uD;
(1) avmuš p7d,„vl/ ewf/ jA¦moW0g cyf rsm;onf r[maAm'dyifae7mrS aygufI/ ajrjyifay:
odrf;wdk\ tusdK;pD;yGm;twGuf jznfhusifhqnf;yl;7jcif; xGef;7mwGiv f nf; OD;pGmay:xGe;f jyD;v~if/ uBmysuf7mY
(2) Omwšp7d,„aqGawmfrsdK;awmfwdk\ tusdK;pD;yGm; vnf; aemufqHk;rS ysufonf[k usrf;*efrsm;Yvm7Sd
twGuf jznfhusifhqnf;yl;7jcif; (3) Ak<šp7d,„ onf? xd\k jyif aAm"dyifESifh yœifawmfae7monf yGifh
bk7m;jzpf7ef tusdK;pD;yGm;twGuf jznfhusifh qnf;yl;7 avaombk7m;7Sifwdkif; rpGef\vFwftyfaom/ odk\r[kwf
jcif;/ ToHk;yg;aom p7d,wdk\udk jznfhusifh qnf;yl; vFJajymif;jcif;r7Sdaom t0dZ[dwXme av;yg;wGif
7.? wpfyg;tygt0ifjzpfonf?
Todk\ yg7rDq,fyg;/ tjym;oHk;q,f/ pGef\jcif;-uD; ,if;uJhok\d Ak<t,l0g'Dwk\dtzdk\ vGefuJxl;jrwfaom
ig;yg;/ p7d,oHk;yg;wdk\um; bk7m;jzpfa-umif; tusifh r[maAm"datmifajr/ odk\r[kwf aAm'dyœifEiS hf a7Fyœif
wdk\wnf;? xdktusihw f \dkudk ynm"du/ o<g"du/ 0d7, d m wdk\wnf7SdcJhaom ae7ma'o ywf0ef;usifw0dkufudk
"du bk7m;oHk;yg;vHk;yif rdrdwdk\toD;oD; ydkif;jcm; Ak<*,m[kac:onf? Ak<*,monf tdNd,EkdifiH AD[m;
owfrSwfxm;aom tcgumv ukefqHk;atmif jznfh jynfe,fwGif wnf7Sdonf? umvuWm;jrdK\rS rD;7xm;

150
Ak<*,m

bk7m;7Sio f nf bk7m;tjzpfukd 7awmfrljyD;aemufwiG f


xdka'ow0du k f7Sd XmeckepfXmewGif wXmev~if cke7uf
pD oWoWm[ pHawmfrlcJhonf? (oWXme„7=?)
xdkXmewdk\onf Ak<*,mY t"duzl;ar~mfzG,f7mrsm;wGif
yg0if-uayonf? Ak<*,mY t"du zl;ar~mf7ef Xme
rsm;rSm„
(1) r[maAm"dapwDawmf ? ? xdak pwDawmf
onf ESpfaygif; ESpfaxmifausmf-umcJhjyDjzpfI/ oD7d
"Rmaomurif;-uD; eef;pH 10 ESpf 11 ESpfcef\wiG f pwif
wnfxm;aom bk7m;7SifyGifhawmfrl7m txdrf;trSwf
apwDjzpfonf? oD7d"Rmaomurif;-uD;. aemuf
Ak<0g'Drif;rsm;u xyfrHrGrf;rH-uI/ jAdwdo~tpdk;7
vufxufwGif jrefrmbk7if rif;wkef;rif;. tvdkt7
jAdwdo~tpdk;7u rGrf;rHjyifqifay;onf? tdNd,tpdk;7
vufxufwGif bk7m;ausmif;uef tkyfcsKyfa7; tzGJ\u
tkyfcsKyfI rGrf;rHjyifqifjcif;rsm; jyKvkyfay;onf? xdk
apwDawmf-uD;onf Om+fawmftjrifh ay 180 cef\7Sd
onf? t7if;um;jyD;v~if tzsm;7SL;aom av;axmifh
yHko!mef7SdI Adokumvuf7m xl;jcm;aumif;rGefvS
onf? apwDawmfonf ESpfqifhjzpfonf? atmufydkif;
onf *lausmif;yHkjzpfI twGif;Y &kyfyGm;awmfwql
Ak<*,m7Sd r[maAm"d apwDawmf udef;0yfvsuf7Sdonf? tay:ydkif;onf apwDjzpfonf?
apwDawmf. zdeyfawmf axmifhav;axmifhY apwDr
vrf;tm;jzifh 292 rdkif uGma0;aom *,mc&kdifxJwGif -uD;. yHko!mefrsdK; t7HapwD wpfqlpD 7Sdonf?
wnf7SdI *,mjrdK\rSawmifzuf ^ rdkifa0;onf? *,m (2) r[maAm"dyif ? ? Ak<t,l0g'D bk7m;zl;rsm;
blwmrS Ak<*,modk\ wUpDarmfawmfum;/ jrif;vSnf; twGuf Ak<*,mY t"duzl;ajrmf-uaom r[m
ponfwdk\jzifh vG,fupl mG oGm;a7mufEkdifonf? a7S;,cif aAm"dyifonf ayw7mcef\jrifhonf? r[maAm"dapwD.
u xdkae7ma'ow0dkufudk r[ef\ac: [dNLbkef;-uD; taemufzufwGif7Sdonf? jrwfpGmbk7m;ocif. zGm;
rsm;-uD;pdk;cJh7m/ Ak<t,l0g'D bk7m;zl;rsm;twGuf zufawmfwyg;jzpfI/ o¤nKwa7FOm+fawmfudk 77SdcJh
rsm;pGmtaESmifht,SufawG\-u7onf? ,cktcgwGifrl 7mjzpfonfh rlvaAm"dyifum; r[kwfay? ordkif;rsm;
tdNd,jynfaxmifpktpdk;7u Ak<*,mudk 1949 ckESpf tqdkt7 [dNLbk7ifoou®onf xdkaAm"dyifudk ckwf
bk7m;ausmif;uef tufOya't7 1953 ckESpf arv vSJzsufqD;cJhonf? odk\aomf xdkr[maAm"dyif. tjrpf
28 7ufae\rS pI tkyfcsKyfa7;tzGJ\jzifh tkyfcsKyfvsuf ae7mrSyif aAm"dyifwyif aygufvmonf? xdak Am"dyif
7Sdonf? xkdjyif tpdk;7u aiGajrmufjrm;pGm tukeftus onfvnf; 18^0 jynfhEpS w f iG f tyifvo
J mG ;7m/ xdt
k csdef
cHI omoemhtaqmufttHkrsm;udk jyifqifrGrf;rHay; u r[maAm"dapwDudk jAdwdo~tpdk;7trdef\jzifh jyif
avonf? qifrGrf;rHvsuf7Sdaom qmt,fvufZNm; u³if*rfu
Ak<*,monf Ak<t,l0g'Dtaygif;wdk\. txGwf rlv aAm"dyifae7mYvJusomG ;aom yifr-uD;rS tudkif;
tjrwfqHk;jzpfjcif;rSm xdka'oY jrwfpGmbk7m;ocif wudkif;udk jyefI pdkufysdK;xm;cJh7m/ ,ck zl;awG\-u7
onf o¤nKwa7FOm+fawmfudk77SdI rm7fig;yg;udk aom r[maAm"dyifonf xdkaAm"dyifyGm; jzpfavonf?
atmifjrifcJhaom atmifajrjzpfaoma-umifhwnf;? (3) oWoWm[Xmersm;?? (u) 0Zd7moe
xdtk 7yfu/kd jrefrmwd\u
k aAm"dr@/ od\rk [kwf aAm"dr@dKif yœifawmf? xdkyœifawmfonfr[maAm"dyœif.ajc
[kac:a0:avonf? 7if;Y7SdI/ jrwfpGmbk7m;ocif o¤nKw a7FOm+fawmf

151
Ak<*,m

77Sdonfh ty7mZdwyœif. ae7m[kqdkonf? xdak e7m wdik 7f do


S nf? yVroWm[pHcahJ om xdkae7mudk tZygv
onf p-u0 m. A[dkcsuf[kvnf; qdk-uonf? 0Zd oWm[[k ac:onf?
7moeyœifonf tEkynmvuf7majrmufvSpGm xk (p) rkpvdNmtdkif? ? bk7m;7Sif q}oWm[udk
xGif;xm;aom ausmufom; yœifawmf jzpfonf? pHawmfrlcJhonfh ae7mjzpfonf? r[maAm"d apwD
xdkyœifawmfonf r[maAm"dyifESifh r[maAm"dapwD awmf-uD;. ta7S\awmifzuf ay 1^0 cef\wiG f rkpvdNm
wd\k.t-um; r[maAm"dyif. ta7S\zufY 7Sdavonf? tdkif 7Scd 7hJ m/ xdktidk t
f eD; usn;f yif7if;Y ckepf7ufpaH epOf
bk7m;7Sifonf bk7m;tjzpfudk7awmfrljyD;onfrSpI rd;k -uD;apGojzifh rkpvdN e*g;rif;u rdryd g;ysOf;jzifh rdk;I
ty7mZdwyœifay:rSrxbJ ckepf7ufwikd w f kid f t7[W udk,fukad cGvsuf yœifjyKum vSL'gef;jcif;udk jcD;ajr|muf
zdkvcf srf;omudk cHpm;awmfrlonf? ,if;odk\ yœifxufY pHaeawmfrlcJhonf? xdkae7mudk txdrf;trSwfjyKaom
ckepf7ufpaH wmfrcl o hJ nfh yXroWm[udk yœu®oWm[ taqmufttHk rawG\7aomfvnf; wcgu 7SdcJhbl;
[kac:avonf? [efwlI ajratmufjrKyfae[ef7Sda-umif; taxmuf
(c) tedrdoXme ? ? ckepf7ufajrmufI yœif txm;tptersm; awG\7onf? xdkoWm[udk rkpvdN
xufrSxv~if ewfjA¦m taygif;wdk\pdwfY bk7m;tjzpf oWm[[k ac:onf?
odk\ a7mufjcif;wGif oHo,7Sdaeonfudk y,fzsuf7ef (q) 7mZm,wevif;vGef;yif ? ? r[maAm"d ap
aumif;uifo\dk wufI wefcdk;jym™d[m jyawmfrlonf? wDawmf-uD;. awmifzuf ay ^0 cef\wGif bk7m;7Sif
,if;onfhaemuf yœif.ta7S\ajrmufaxmifh 104 ay oWroWm[ pHawmfrlcaJh om vif;vGe;f yifae7m jzpf
cef\tuGmwGif 7yfawmfrI l o¤nKwa7FOm+fawmfukd 77m cJo
h nf? xdak e7mwGif ,ck txdr;f trSwf tkww f u
kd af pwD
yœifawmfESifh aAm"dyifudk rrSdwfroHk-unhfI ckepf7uf 7Sod nf? xdkae7mudk 7mZm,weoWm[[k ac:onf?
pHawmfrlcJhonfhae7mudk tedro d oWm[[kac:I 'kwd xdak e7mY ckepf7uf pHawmfrjl yD;I/ bk7m;tjzpf77Sjd yD;
,oWm[jzpfonf? xdkae7mwGif txdr;f trSwf wnf onfrS 49 7ufajrmufwGif xdkvif;vGef;yif7if;Yyif
xm;aom tedro d apwDwpfq7l o Sd nf? OUvm Zeyk'rf S wyk©„bœduukeo f nf nDaemifwk\d
(*) 7wem p-uŠawmf? ? r[maAm"d apwD tm; qHawmf7Spfql ay;oem;awmfrlI o7+*Hk ESpfyg;
awmf-uD; ajrmufzufwGifuyfvsuf/ ta7S\taemuf wnfapcJhonf? qHawmfrsm;udk a7Fwd*HkapwDY Xmyem
ayajcmufq,fcef\twGif; ausmuf-umyGifh qJhwyGifh7Sd7m wnfapcJhonf? ( a7Fwd*Hkbk7m;/ bœduESifh wyk©
Xmeonf tedro d oWm[ pHawmfrljyD;aemuf 7wem „7?)
p-uŠuzkd efqif;um ckepf7ufywfv;kH p-uŠ-uGvsuf wwd qdkcJhaom t"du Xmersm;tjyif/ tavmif;awmf
, oWm[udk odwif;oHk;cJhaom ae7mjzpfonf? xdk qHawmfy,f7m taemfrm aomifurf;ae7m/ 'kU7p7d,
ae7mudk 7wepu®re oWm[[k ac:onf? 6 ESp fusifh 7m O&ka0} awmwef ; (r[maA"d
(•) 7wem•7 a7Ftdrfawmf? ? r[maAm"d apwDawmfrS ta7S\ajrmufzuf/ ae7V7mjrpf. ta7S\
apwDawmf-uD;. taemufajrmuf ay ^0 cef\wiG f ewf zuf 6 rkdifcef\)/ aoeed*Hk;7GmrS olaX;orD; okZm
wdk\ zefqif;tyfaom 7wem•7 a7FtdrfY y}mef;usr;f wm •emEdk\qGrf;csuf7mXme/ •emEdk\qGrf;udk bk7m;
udk oH;k oyfvsu/f ckepf7uf pHawmfrlcJhonf? xdkae7mudk 7SifbkOf;ay;7mXme/ Edk\qGrf;xnfhaom a7FcGufudk t
7we•7oWm[[kac:onf? pwkšoWm[ pHcJh "d}mefjzifh ar~m7mjzpfaom ae7V7mjrpf ponfwdk\udk
aom xdak e7mwGif ,cktcg tkww f u
dk f apwDi,fwql vnf; teD;ywf0ef;usif w0dkufY vSnfhvnfzl;ajrmfEdkif
7SdI/ tEkynm vuf7majrmufaom xlygausmufwdkif -uavonf?
rsm;jzifh 0ef;7Hvsuf 7Sdonf? qdkcJhjyD;aom r[maAm"dyifESifhwuG oWXmewdk\
(i) tZygvanmifyif? ? r[maAm"d apwD wnf7Sd7m e,fajrudk bk7m;7Sif vufxufawmftcgu
awmf-uD;. ta7S\rsuEf mS ay ^0 cef\wGif jrwfpmG bk7m; *,m[k rac:ao;? xdkpOfu *,m[lonf oD;jcm;
ocifonf rm7fewforD;awmfo;Hk yg;ESihf [H[ k ku H yk#m; a'owck. trnfjzpfonf? jrwfpGmbk7m;onf bk7m;
wdk\ukqd k;H rI ckepf7ufoDwif;oHk;awmfrcl aJh om tZygv jzpfawmfrljyD;aemuf "Rmp-umw7m;OD; a[mfawmfrl7ef
qdwfausmif;anmifyif7SdcJhonf? xdkae7mwGif ausmuf r[maAm"dyœifrS wqJ7h pS , f lZemuGma0;aom rd*'g0kef
pm Xmeu txdrf;trSwf pdkufxlxm;aom ausmuf awmodk\ ajcvsif-uGawmfrl7m r[maAm"dyifESifh *,m

152
Ak<*,m Ak<bmom uvsm+,k0wDtoif;

.pyf-um;Y Oyutrnf7dS wUwGe;f ESihf awG\qakH -umif;


0denf;r[m0g yg–dawmfEiS fh t}uxmwdk\Y vm7Sdonf?
™DumYvnf; r[maAm"dESifh *,monf oHk;*g0kwf uGm
a-umif;ajymqdo k nf? r[maAm"dyœif77Sd m e,fajronf
*,me,fwGif tygt0ifjzpfcJhaomf Todk\jyqdk7ef r7Sd
ay? odk\jzpfI jrwfpGmbk7m; yGifhawmfrrlrDuyif r[m
aAm"dyifESifh oHk;*g0kwfa0;aomt7yfY *,m[kac:
aom t7yfoD;jcm;7Sdonf? bk7m;y7ded¤mefjyKjyD;aemuf
wGif *,me,f us,fjyef\vmI r[maAm"dyif7Sdaom
t7yfonf *,me,ftwGi;f 0ifomG ;jyD;v~i/f Ak<bk7m;7Sif
o¤nKw a7FOm+fawmf7jcif;ESifh pyfvsOf;aom a'o
w0dkufudk Ak<*,m[k ac:wGifvmonf? Ak<*,mY
bk7m;7Sif o¤nKwOm+f77Sjd cif;ESihf pyfvsOf;aomae7m
rsm;wGif t"dutxdrf;trSwfrsm; yXrqHk; pwif
pdkufxlcJholrSm taomuac: oD7d"Rmaomurif;-uD; 7efukejf rdK\ Adkvfwaxmif7yf/ 62 vrf;7Sd Ak<bmom uvsm+
jzpfavonf? ,k0wDtoif;wdkuf

Ak<bmom uvsm+,k0 ukRm7Dfoif; ? ? awmfbk7m; a[m-um;cJhonhf w7m;awmfrsm;ukd ukd,f


jrefrmukRm7Dtoif;rsm;„7=? awG\tm;jzihf enf;rSefvrf;us tm;xkwf qnf;yl;I
aygif;oif;tm;ay;7ef/ Ak<bmom0if tcsi;f csi;f ulnD
Ak<bmom uvsm+,k0wDtoif; ? ? wGJa7; cGJ ,kdi;f yif nDnw G fjcif;ESihf tqihftwef; wkd;wufaprnhf
a7;jy©emrsm; ay:aygufvmcJhjyD;aemuf Ak<bmom ta-umif;ukd tm;ay;ulnD7efESihf toif;olrsm;ESihf t
jrefrm rdef;rrsm;toif; pcef;odrf;oGm;aomtcg t jcm; Ak<bmom0if ykCKd vfrsm;. um,Av/ —m+Av
rsK;d orD; tzGJ\-uD;[lI rnfrnf77 r7Sdawmhojzihf 1931 wkd;wufa7;twGuf aygif;oif;qufqHrl. ta-umif;
ckESpfcef\wGif rif;-uD;uawmf a':jrar/ 0wfvHkuawmf ukd jzpfxGef;a7;rsm;twGuf aqmif7Guf7efwkd\jzpfonf?
a':apmwifwkd\u -uD;rŒ;I jrefrm trsKd;orD;tzG\J ukd toif;-uD;. OU}mrSm tjidr;f pm; Edkiif aH wmfw7m;
wnfaxmif-uonf? ,if;tzGJ\onf vlr=a7;ukdom OD; 0ef-uD;csKyf OD;odrf;armif. ZeD; a':apmwif jzpfjyD;
pm;ay;I aqmif7GufcJh-u&Hkru tzGJ\0ifrsm;onf bm v~if jrdK\awmf7Sd trsKd;orD;rsm;u tr=aqmiftjzpf
omrsKd;pHk jzpfaeojzihf Ak<bmomESihf omoema7;ukdyg yg0ifaqmif7u G fum toif; pwifwnfaxmifonhaf e\rS
aqmif7u G fEkdif7ef trsKd;orD; toif;wck 7Sdoihfonf[k pI txufyg 7nf7G,fcsufrsm; atmifjrif7ef Ak<bm
,lqonfuwa-umif;/ Ak<bmom uvsm+,k0 omESifh pyfvsOf;onhf udPrsm;ukd aqmif7Gufco Jh nfom
toif;[lI7Sdaomfvnf; Ak<bmom uvsm+,k0wD ru/ 1952 ckEpS f pufwifbmvwGif *syefEdik if HY usi;f y
toif;[lI oD;jcm;r7Sdjcif;/ Ak<bmom uvsm+ cJhaom uBmh Ak<bmom uGefz7ihfokd\vnf; ukd,fpm;
,k0toif;wGifvnf; trsKd;orD;rsm; toif;oltjzpf vS,f apvFwfcJhonf? ESpfpOf uxdefou‡ef; uyfvSL
yg0ifEkdifcGihfr7Sdjcif;a-umihfwa-umif; Ak<bmomuvsm jcif;/ ysufpD;,kd,Gif;vsuf7Sdaom bk7m;ausmif;rsm;ukd
+ ,k0wD toif;[lI oD;jcm;wnfaxmifcJh-uonf? jyKjyif7Sif;vif;jcif; ponfh a0,s0PudPrsm;ukd aqmif
Ak<bmom uvsm+ ,k0wDtoif;-uD;ukd 1312 ck 7GufcJhonfomru q}o*‡g,emwif yGJawmf-uD;Y
ESp/f wyk\dwvJG jynhaf usmf 3 7uf/ (1951 ckEpS /f azzGm7Dv vnf; toif;taejzihf aiGtm; vkyftm; ulnDaqmif
24 7uf) ae\wGif wnfaxmifonf? toif;. 7nf 7GufcJhavonf? xkdjyif Ak<bmom uvsm+,k0 t
7G,fcsufrsm;rSm Ak<bmom pmay y7d,Wdrsm;ukd oif;-u;D rS -uD;rŒ;usi;f yonhf r*‡vm w7m;awmf pmar;yGJ
oD;jcm;avhvmqnf;yl; 7SmrSD;a7;ESihf tESH\tjym; jyef\ rsm;wGif pmaumvm;7Spf qk7-uolrsm;tm; paum
yGm;xGef;um;a7;wk\dtwGuf aqmif7Guf -udK;yrf;7ef/ 7Sif vm;7Spfqak y;onhf tcrf;tem;wkdif;wGif toif;-uD;rS

153
Ak<bmomuvsm+,k0wDtoif; Ak<bmomuvsm+,k0toif;

tau`;tarG;jzihf {nhfcHavonf? toif;-uD;onf Ak<


bmom0if trsKd;orD; tvkyform;rsm;. um,Av/
—m+Av wk;d wufa7;ESifh aygif;oif;qufqrH = ajyjypfpmG
ESihf tzkd;E=e;f oufompGmjzihf wnf;ckEd kdirf nhf a*[m jzpf
ajrmuf7eftwGuf -uD;pm;cJhonhftavsmuf 7efukefjrdK\
62 vrf;wGif toif;ykid f wku d wf vH;k ukd 0,f,I l Ak<bm
omtrsKd;orD; tvkyform;rsm;twGuf wnf;ckdonhf
a*[mESifh toif;wkduf-uD;ukd zGihfvSpfxm;avonf?

Ak<bmom uvsm+,k0toif; ? ? 0dik /f trf/


bD/ attoif;[k jrefrmwd\k todrsm;aeaom Ak<bmom
uvsm+,k0 toif;onf jAdwdo~ vufatmufcH
jrefrmEkdifiHtm; EkdifiHa7;v=yf7Sm;r=udk tpysdK; vrf;xGif
ay;cJhaomtoif;-uD;jzpfonf? c7pf,ef vli,frsm;
.toif;udk 0dik /f trf/ pD/ at [kac:ouJo h \kd Ak<bmom
vli,frsm;.toif;udk twdkaumuftm;jzifh 0dkif/ trf/
bD/ at[kac:onf? t7Snftm;jzifhrl ,ef;rif; Ak<pf
tufppdk Dat7Si;f [k jzpfonf?
Ak<bmomuvsm+,k0toif;udk 1906 (jrefrm Ak<bmom uvsm+,k0toif;-uD;ukd pwif ysKd;axmif7mwGif
oU7mZf 126^) ckESpfwGif rsdK;cspfpdwf xufoef-u yg0ifcJhaom rsKd;cspfykCdKvf-uD; OD;baz
aom xdkpOftcgu vli,frsm;jzpf-uonfh OD;baz/
trfat OD;armif-uD;ESifh a'gufwmOD;b7ifw\dk 7efukejf rdK\ OD;pdefvSatmif polwk\dvnf; toif;-uD;wGif 0ifa7muf
vefuwfpwmvrf;wGif pwifwnfaxmifcJh-uonf? aqmif7u G v f mcJ-h uonf?
xdktcsdefu jrefrmwdk\onf tzdESdyfcHb0 a7mufae7m 1911 ckESpfESifh 1914 ckESpfrsm;wGif Ak<bmom
toif;tyif;zGJ\r=udk rjyK7Jatmif 7Sdaecsdef jzpfojzifh uvsm+,k0toif;. yXrESihf 'kw, d t-udrf nDvmcH
tvGefxufo efaom rsdK;cspfpdw f"mwfa-umifho m rsm;udk 7efukefjrdK\Yusif;yEdkifcJhonf? 1915 ckESpfwGif
atmifjrifpGmzGJ\pnf;EkdifcJhjcif;jzpfonf? toif;.7nf rMav;jrdK\Y wwd,t-udrfajrmuf nDvmcHudkvnf;
7G,fcsufrSm trsdK;/ bmom/ omoem/ ynm[laom aumif;/ 1916 ckEpS w f iG f [o®mwjrKd\Y pwkWt-urd af jrmuf
ta-umif; 4 yg;udk vlr=0efxrf; vkyfief;wdk\jzifh zGH\jzdK; nDvmcHukv d nf;aumif;/ 191^ ckEpS fwGif ysOf;rem;jrdK\Y
atmif aqmif7Guf7efjzpfonf? rsdK;cspfpdwf xufoef yVrt-udraf jrmuf nDvmcHuv dk nf;aumif; rysurf uGuf
aom vli,frsm;. ZGJvHk\va-umifh toif;-uD;onf ESpq f ufusi;f yEkid cf o
hJ nf? 191^ ckEpS w f iG f jAdwo
d ~ygvDref
wpwp -uD;yGm;vmcJ7h m/ armfvjrdKi/f yJc;l / ykord /f anmif atmufvFwaf wmfY tdNd,jynfqdkif7m 0ef-uD;rGefaw*l
av;yif/ [o®mw/ jynf/ rMav;/ ysOf;rem; paom onf jAdwdo~tifydkif,mESifh waygif;wnf;jzpfaom
jrdK\-uD;rsm;wGif toif;cGJrsm; ay:aygufcJhavonf? tdNd,jynfudk udk,fydkiftkyfcsKyfa7; wpwp ay;tyf
jrefrmwEkdifiHvHk;wGif toif;cGJaygif; 400 ausmftxd 7rnf[laom jyXmef;csufudk ausnmvdkufonf? xdk
ay:aygufcJhavonf? ,if;odk\ toif;-uD;onf wp ausnmcsufudk pdwf0ifpm;rdaom Ak<bmom uvsm+
wp-uD;yGm;vmonfhtavsmuf 1911 ckESpfwGif vef ,k0toif;onf EdkifiHa7;e,fxJodk\ pwif0ifa7muf
uwfpwmvrf;rS vGPvrf;odk\/ xdkrS 1920 jynfhESpw f Gif vmcJhonf? 191^ ckESpf 'DZifbmvwGif tdNd,jynf
ql;avbk7m;vrf;odk\ tqifhqifhajymif;I toif;wdkuf qkdi7f m 0ef-uD; rGefaw*l/ tdNd,jynf bk7ifcHcsKyf avmh
iSm;um zGifhvSpfEikd v
f mcJo h nf? acwfynmwwf vli,f csrf;pzd\kwk\dESihf awG\qkI H jrefrmhtcGiht f a7; awmif;qd7k ef
rsm;jzpf-uaom OD;yk/ OD;odrf;armif/ OD;pk/ OD;aratmif/ 0dik /f trf/ bD/ at toif;rS ud, k fpm;vS,frsm; jzpfaom
OD;armifarmiftek ;f cdki/f OD;bpD/ OD;oif;armif/ OD;bvd=if/ OD;az/ OD;baz/ OD;aratmif/ OD;pkwdk\tm; umvuWm;

154
Ak<bmomuvsm+,k0toif;

0kdif/ trf/ bD/ at ac: Ak<bmomuvsm+,k0toif;-uD;ukd a7S\aqmifwnfaxmifay;cJh-uonhf rsKd;cspfykCdKvf


trf/ at OD;armif-uD; (0J) ESihf a'gufwm OD;b7if (,m)
jrdK\odk\apvFwfonf? odk\7mwGif 1918 ckESpf ZGefvwGif -uD;Yyif Ak<bmomuvsm+,k0toif;xuf Ekid if aH 7;udk
xGuaf y:vmaom rGefaw*l„csr;f pzdk\ tpD7ifcpH mY jref ydrk u
kd s,jf yef\pmG aqmif7u
G Ef idk 7f ef ,if;ESithf vm;wl toif;
rmjynftwGuf tkycf sKyrf = jyKjyifajymif;vJa7; axmufcH aygif; 2000 udk pkaygif;I *s/D pD/ bD/ at ac: jrefrm
csufrsm;ryg7Sdojzifh 1919 ckEpS f arv 18 7ufae\wiG f toif;csKyf-uD; wnfaxmif7ef qHk;jzwfvdkuf-uonf?
0dki/f trf/ bD/ at udk,fpm;vS,rf sm;jzpfaom OD;baz/ (*s/D pD/bD/at„7=?)
OD;ykEiS fh OD;xGef;7Sed fw\dktm; Advwfo\dk apvFwfI awmif; *sD/ pD/ bD/ at toif;-uD; ay:aygufvmjyD;aemuf
qdkapjyefonf? odk\7mwGif jAdwdo~wdk\u jrefrmwdk\. 1921 ckESpfwGif rMav;jrdK\Y e0rt-udrfajrmuf nD
awmif;qdkcsufudk vspfvsLjyKjrJjyKvsuf7Sdonf? xdk\ vmcH-uD; usif;yjyD;onfrSpI Ak<bmomuvsm+,k0
a-umifh 1920 jynhEf SpfwGif OD;baz/ OD;yk/ OD;odrf;armif toif;ESihf ,if;. vkyif ef;wd\konf wjznf;jznf; arS;rSed f
wkd\tm; apvFwfawmif;qdkjyef7m tdNd,jynfESifh wef; vmcJhonf? 0dkif/trf/bD/at toif;tr=aqmif vl-uD;
wltyk cf sKyaf 7; ay;ygrnfqakd om uwdukd Advwftpd;k 7 rsm;yif/ *s/D pD/bD/at toif;Yyg0ifaeojzifh *sD/pD/bD/at
xHrS 77Scd ahJ vonf? toif;vkyfief;ESifhyif rtm;rvyf 7Sdae-uaoma-umifh
Ak<bmom uvsm+,k0toif;onf ,if;od\k wp 0dik /f trf/bD/at toif;rSm avmif;7drfrdaom opfyifi,f
wp EdkifiHa7;e,fy,fwGif;odk\ 0ifa7mufcJh7m/ jrefrm uJhok\d nd|K;rSed v
f mcJ7h onf? ,if;od\k uHZmwmarS;rSed af om
wEdkifiHvHk; ysH\ESH\ausmf-um;cJhonf? 191^ ckESpf yVr tcsed fydki;f wGif 192^„28 ckEpS f OU}-uD; 0wfvaHk wmf7
t-udrfajrmuf nDvmcHudk ysOf;rem;jrdK\wGif usif;yjyD; OD;bpD vufxufY 0dki/f trf/bD/at toif;wkduu f dk vl
aemuf 1918 ckEpS fwiG f q}r t-udraf jrmuf nDvmcHukd pnfum;7m ql;avbk7m;vrf;rS pywfvrf;odk\ ajymif;
armfvjrdKifjrdK\Yvnf;aumif;/ 1919 ckESpfwiG f oWrt a7F\cJh7onf? 1929 ckESpf OU}-uD; OD;armifarmiftkef;
-udrfajrmufnDvmcHudk ykodrfjrdK\Yvnf;aumif;/ 1920 cdik f vufxufwiG f yef;qd;k wef;odk\ ajymif;a7F\chI J / 1935
jynfEh pS wf iG f t}rt-urd af jrmufnv D mcHukd jynfjrdK\Yvnf; ckEpS t f xd wnf7cdS ho J nf? 1935 ckESpw f iG f OU} 0wfvkH
aumif;usif;ycJh-uonf? t}rt-udrf ajrmufnDvmcH awmf7 OD;odr;f armif vufxufY pywfvrf;ESihf 'gv[dk
ZDvrf;axmifhodk\ wzef ajymif;a7F\um 3 ESpf zGifhvSpfcJh

155
Ak<bmomuvsm+,k0toif; Ak<0g'

jyD;aemuf 1938 ckESpfwGif ,ckvuf7Sd a7ausmfvrf; 7Gu-f uonf? A[dak umfrw D w


D Gif OU}ESifh twGi;f a7;rŒ;
toif;wdkuf ae7modk\ ajymif;a7F\cJhonf? 1952 ckESpf rsm;tjzpf 0dkif/trf/bD/atrS OU} csyfoif;oaX; pnf
wGif taqmufttHo k pf aqmufvyk fEkid cf o Jh nf? olO;D bwifEiS hf twGi;f a7;rSL; OD;tke;f cdik fw\dkuyif aqmif
Ak<bmomuvsm+,k0toif;. vkyfief;rsm;udk 7Guf-uonf? EkdifiHawmfbmom jzpfajrmufa7;twGuf
vnf; 1932 ckESpf Zlvdkifv 5 7ufae\wiG f usi;f yaom ausmif;xdkifq7mawmfrsm;tzGJ\. -o0g'udk cH,lI
tpnf;ta0;-uD;u twdtus qHk;jzwfcsufcscJhonf? q7m'g,um yl;aygif;aqmif7Guf-uonf? 7Srf;jynf
0dik /f trf/ bD/ at toif;onf rnfonft h cgr~ wkid ;f a7; e,fESihf u7ifjynfe,frsm;odk\ q7mawmfrsm; -uGa7muf
jynfrw = iG f aqmif7u
G f7ef7,
G 7f ,
G If zGJ\pnf;aom toif; I jynfe,fvlxk. EkdifiHawmfbmom jzpfajrmufa7;
r[kwcf jhJ cif;a-ummifh toif;. pnf;urf;Oya'wGif azmf axmufcHr=udk tvSLcHjcif;/ jynfe,ftrwfrsm;.
jyxm;aom omoema7;/ bmoma7;/ ynma7;ESifh axmufcHcsufwdk\uk7d ,ljcif; paom udPrsm;ukd aqmif
usef;rma7;wdk\udkomv~if aqmif7Gufrnfjzpfa-umif; 7Gufco Jh nf? ,if;ok\d jrefrmEkid if H t7yf7yfwGif Ekdiif aH wmf
qHk;jzwfI wduspGm aqmif7GufcJh-uonf? xdkqHk;jzwf bmom jzpfajrmufa7;udk wnDwnGwfwnf; 0ifa7muf
csufESifhtnD qufvufaqmif7GufcJh7m/ ppftjyD;wGif -udK;yrf;aqmif7GufEkdifcrJh a= -umifh jrefrmoU7mZf 1323
xdt k oif;. vkyfief;rsm; ydkrdkc7D;a7mufco Jh nf? pm7dW ckEpS f (1961) 0gacgifvjynfh paeae\wiG f Ak<bmomudk
r@dKif jyefvnfxlaxmif7ef r*®vmw7m;awmf pmar; EkdiHawmf bmomtjzpf vFwfawmf 2 7yfaygif; tpnf;
yGJrsm;usif;yjcif;/ usef;rma7;twGuf ajy;yGJ jydKifyGJ ta0;u rJ 324 rJjzifh atmifjrifpGm twnfjyKEkdifcJh
rsm;jyKvkyfjcif;/ ynma7;twGuf bmoma7;ESifh ynm avonf?
a7; pmtkyfpmwrf;rsm; xkwfa0jcif;/ a[majymyGJrsm; Ak<bmom uvsm+,k0 toif;-uD;wGif ,cktcg
usi;f yjcif;wd\kukd aqmif7u G 7f m Ak<bmom uvsm+,k0 toif;om; waxmifausmfr~7SdI acwfumvt
toif;onf EkdifiHt0ef;Y xif7Sm;vmcJhonf? toif; avsmuf EkdifiHY vdktyfaom udPrsm;udk rD;7SL;wef
-uD;rS-uD;rSL;I jrefrmEdkifiHw0ef;wGif r*®vmw7m; aqmifozG,f a7S\aqmifvrf;jy jyKvkyfcJhaom wEkdifiH
awmf pmar;yGJrsm;udk ESpfpOfESpfwdkif; usif;ycJh7m/ 12 vHk;wGif xif7Sm;onf\ touf0g7ifh toif;-uD;jzpfav
-udrfajrmuf r*®vmpmar;yGJ jyD;pD;csdefY pmar;yGJ 0if onf?
a7mufajzqdkjyD; olaygif; 25^ô511 a,muf7SdjyD; jzpf
avonf? r*®vmpaumvm;7Spf pmoifqkay;yGJrsm; Ak<0g' ? ? Ak<0g'[lonf jrwfpmG bk7m;ud, k af wmf
udk Ekid if HawmfoRw-uD;u ESppf Ofcs;D ajr|mufco hJ nf? wdkif cGJjcrf;pdwfjzmI a[m-um;awmfrltyfaom w7m;
Ak<bmomudk EkdifiHawmfbmomtjzpf jy}mef;7ef a'oemawmfjrwf jzpfayrnf? w7m;a'oemawmfudk
Ak<bmom uvsm+,k0toif;onf jrefrmEkid if H vGwf cGJjcrf;pdwfjzmI a[m-um;awmfrlwwfaoma-umifh
vyfa 7; r7rDuyif -udK;pm;aqmif7 Guf cJ ho nf ? jrwfpmG bk7m;onf 0db%0g'D jzpfawmfral -umif;udk t7Sif
1960 jynfhEpS f arv 16 7ufae\wiG f Ekid if aH wmftpd;k 7u r[m armCvdyW k wd©rax7fjrwfu oD7"d Rmaomu
cef\tyfzGJ\pnf;aom EkdifiHawmfbmom jzpfajrmufa7; rif;-uD;tm; rdef\awmfrb l ;l avonf? jrwfpGmbk7m;onf
t-uHay;tzGJ\wGif Ttoif;-uD;rS em,u-uD;jzpfaom [kwfreS w f dki;f aom oabmw7m;rsm;udk cGJjcrf;pdwjf zmI
owd;k oD7o d "k R tCr[moa7pnfol tjidr;f pm; w7m; w7m;a'oemawmfudk rnfodk\rnfyHka[m -um;xm;
vFwfawmf w7m;0ef-uD;csKyf OD;odrf;armif/ OU}csyf onfudk xif7Sm;apOD;tHh?
oif;olaX; pnfolOD;bwif/ r[moa7pnfol tjidrf; jrwfpmG bk7m; ryGihrf D tvGeaf 7S;usaom umvrSpI
pm; w7m;0ef-uD; OD;tkef;az/ 'kwd,OU} oD7dysHcsD ZºL'dyu f `e;f tjyifY txl;tm;jzifh r*"wkdi;f wGif bk7m;
jrdK\awmf0efa[mif; OD;armifarmifpaom toif;0if trnfudkcH,lvsuf txl;xl;aom t,l0g'rsm;udk
vl-uD;rsm;yg0ifaqmif7GufcJhonf? xdkaemuf 0dkif/ trf/ wDxGif a[m-um;ae-uaom wdšdq7m-uD;wd\k trsm;
bD/ at toif;-uD;uyif acgif;aqmifI 7efukefjrdK\v;kH tjym; ay:xGufcJ-h uavonf? txl;tm;jzifh wdšd
qkdif7m Ak<bmomtoif;aygif;pHk. tpnf;ta0;rsm; q7m-uD; 6 OD;wdk\onf ol\xufigom 0g'jydKifae
udkac:I A[dkaumfrDwD zGJ\jyD;v~if/ 0dkif/trf/bD/at t -uavonf? wdšdq7m-uD;wdk\. xdkt,l0g'wdk\onf
oif;wkdufY EdkifiHawmfbmomjzpfajrmufa7;udk aqmif rnfr~yifrsm; jym;aomfvnf; tusOf;tm;jzifh o©w

156
Ak<0g'

'd}/d Oa>''d}d [laom tpGe;f wckco k \dk oufa7mufaom tW toufvdyfjym tpdk;7olr7SdbJ obm0twkdif;
tW0g'rsdK;om jzpfavonf? jzpfay:vmor~ ysuf7jcif;onf csrf;om [lI jrLr~
bk7m;tavmif;awmfonf xdt k ,l0g'rsm;udk pl;prf; r7Sd/ qif;7Jtwdom jzpf7um; qif;7Jjcif; trSefw7m;
qifjcifawmfrlI rd>mt,l0g'rsm;jzpfa-umif; odawmf jzpfawmh.? ,if;udk 'kQoPm[kac:onf?
rljyD;v~if xdtk ,l0g'rSm;-uD; ESpyf g;ESiw fh uG xdt
k ,l0g'
7Sdolw\dk. usifhpOfrsm; jzpf-uaom ork',oPm
(u) umrokcœdumEka,m* ac: umrcsrf;om xdk'kQoPmonf rnfonfhta-umif;a-umifh jzpf
udkcpH m;jcif;ESifh ,SOfaomtusifh/ ay:vmoenf;[k pdppf7efvdktyfayonf? xdk'kQoPm
(c) tWudvrxmEka,m* ac: rdrdudk,fudk yif udkjzpfaponfh ta-umif;w7m; trsm;tjym;yif 7Sd
yef;qif;7Japjcif;ESifh,SOaf omtusi/fh aomfvnf; t7if;cH OD;pD; t-uD;trm;qHk;aom t
[laom Ttusifh ESpfrsdK;pvHk;udkyif y,f7Sm;I r«dr a-umif;rSm w+Smavmbyif jzpfay.?
y™dy'gac: tv,ftvwf usifhpOfudk usifhawmfrlI avmuY oW0g [lor~onf xdkw+Smavmb
bk7m;tjzpfo\kd a7mufawmfral vonf? tpGrf;jzifh &lyg&Hk paom umr*k+f tm&HktrsdK;rsdK; vl
bk7m;jzpfawmfrljyD;aemuf av;qJhig;0g umvywf b0 ewfb0 paom b0trsdK;rsdK;wdk\Y tvdkvdkuf
vHk; a[m-um;awmfrlaom w7m;a'oemawmfwdk\um; t-udKuf7Smum wG,fwmrufarm 7csif,lcsif-uaom
tvGefus,f0ef; rsm;jym;vifhupm; tusOf;csKH ; aoWK a-umifh tyifyef;tqif;7JcHum aumif;aumif;qdk;qdk;
ppfvku d v
f ~if trsdK;rsdK;aom tvkyfrsm;udk jyKvkyf-u7m/ aumif;
(1) qif;7Jjcif; trSefw7m; / aomtvkyfa-umifh aumif;aomtm&Hk aumif;aom
(2) qif;7Jjkcif; udk jzpfapaom trSefw7m; b0wdk\udk 77Sd-u.? raumif;aom tvkyfa-umifh r
(3) qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7m trSefw7m; / aumif;aomtm&Hk raumif;aom b0wdk\udk 77Sd-u.?
(4) qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7modk\a7mufa-umif; t ,if;wdk\77Sd-uonfh taumif;tqdk; trsdK;rsdK;aom tm
usiht f rSefw7m; &Hkrsm;/ trsdK;rsdK;aom b0rsm;onf tpdk;r7 ysufpD;
[laom trSew f 7m; av;csuo f k\dom ouf0ifayonf? wwfonfh qif;7Jw;kH qif;7JcJ qif;7Jtpk-uD;awGom jzpf
xdktrSefw7m;av;csufudk yg–dbmomjzifh 'kQoPm/ aoma-umifh xdkwG,w f mrufarmjcif; w+Smavmb
ork',oPm/ eda7m"oPm/ rCoPm[k ac:qdkav onf qif;7Jjzpfa-umif; trSew f 7m; jzpfayonf? ,if;
onf? xdka-umifh ToPmav;yg;onfyifv~if tajccH udk ork',oPm [kac:onf?
Ak<0g'jzpfonf?
eda7m"oPm
'kQoPm csrf;om[lonf pdwftvdkusaumif;aomtm7Hk
xdak v;yg;wd\kwiG f 'kQoPm0ifjzpfaom avmuDemrf om,mzG,fumr*k+fpnf;pdrfrsm; 77SdcHpm;I csrf;
&kyfw7m;[lor~onf r7yfrpJ rwnfrjrJ csKyfaysmuf omonfh a0',dwokcac: cHpm;jcif; csrf;omwpfrsdK;/
ysufpD;vsuf7Sd.? csKyfaysmufysufpD;7mY topftopf bmomwpfcrk ~ cHpm;7jcif;r7Sd/ cHpm;7efvnf; tvdkr7Sd/
tpm;0ifa7muf jzpfay:vmaoma-umifhom csKyf cHpm;7eftwGuf a-umifh-updkufxkwf jyKvkyfzG,fvnf;
aysmufysufpD;vsufaea-umif; rodrjrifEdkif7Sd-uonf? r7SdaomoMdokcac: jidrf;at;jcif; csr;f omwpfrsdK;[lI
Todk\jzpfor~ ysuf7jcif; rjrJaom oabmw7m;udk ESpfrsdK;ESpfpm;7Sd.? xdkESpfrsdK;ESpfpm;wdk\wGif cHpm;r=
tedPac:.? jzpfay:7mYvnf;aumif;/ ysupf ;D 7mYvnf; a0'emv~if ta-umif;7if;7Sdonfh wG,fwm rufarm
aumif; ol.obm0twkid ;f omjzpfonf? rnfol wOD;w jcif; w+Smavmbonf cHpm;r= csrf;om [laom
a,mufur~ tpdk;w7jyKjyifvyk fukid f pDrH7onf r[kw/f a0',dw okcudo k m tm&HkjyK.? rufarmwG,fwm.?
jyKjyifprD Hvyk u
f ikd Ef dik o
f l tpdk;7ol[I
l vnf;r7Sd/ xd\ka-umifh irf;irf;wuf uyfjidvdkcsif.? oMdokcac: jidrf;at;
igolwyg;a,musmf ; rde;f r vlewf jA¦m oW0g tW jcif; csrf;omudkum; 7J7Jnd ylavmifaeonfh oHawG
toufvdyfjymwdk\ r7SdEkdifawmhacs? Toabmw7m;udk cJudk ,ifaumif rem;EkdifouJhodk\ tm&HkrjyKEkdif/ xdkjidrf;
teWac:onf? Todk\ ig olwyg; a,musfm; rdef;r at;jcif; csrf;omjcif;udk pGJI rufarmwG,w f mjcif;

157
Ak<0g' Ak<0if

w+Sm avmbonf csKyf7avonf? ta-umif;7if; Ak<0if? ?Ak<0if[laomtrnfrSm Ak<0Ho[laom p


w+Sm avmb csKyfaysmufojzifhyif tusdK;jzpfaom um;rSqif;oufI t"d_g,frmS bk7m;7Siw f \k.
d tšK_Wd
qif;7Jjcif; trsdK;rsdK; topfwzef rjzpfjyefbJ csKyf jzpfonf?
aysmufav7um; jidrf;at;jcif; csrf;om oMdokc bd;k awmftVerif;-uD; jzdK-uGif; oU7mZf 104 ckESpf
onf qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7m trSew
f 7m; jzpfavonf? uqkev f wGif a*gwrbk7m;7Sio f nf uydv0wfjynf/ ed
,if;udk ‘‘eda7m"oPm’’ [kac:onf? Ak<0g'Dwk\d tjrwf aj*m"m&Hk ausmif;awmf-uD;Y -uGa7mufpHawmfrlpOf/
qHk;xm;tyfonfh ed¤mef w7m;-uD;aywnf;? aumif;uif,HY p-u0}mta7S\rSonf taemuf p-u
0}modk\ta7muf 7Snfvsm;I 7wemtwdjyD;aom p-uŠ
rCoPm udk zefqif;awmfrljyD;aemuf ,if;onfh 7wemp-uŠY
Todk\ cHpm;r=r7Sd/ jyKjyifpD7ifr= r7Sd/ jzpfysufr=r7SdbJ p-uŠ -uGawmfrl ,if;Ak<0if a'oemudk a[mawmfrl
jidrf;at;jcif; oabmw7m;omjzpfo nfh oMdokc avonf?
"mwfe¤d mef tjrwfw7m;-uD;onf jyKvkyfpDrHwwfaom a*gwrbk7m;7Sifonf aAm"dyifEiS ahf 7FyœifY rm7f 5
ta-umif;w7m; r7Sdaomfvnf;/ ,if;odk\ qdkufa7muf yg;udk atmifawmfrlI bk7m;tjzpfodk\ a7mufawmfrl
apEdkifonfh ta-umif;w7m;um; 7Sdayao;.? xdk a-umif;udk crnf;awmf oka<g'erif;-uD;onf aumif;
ta-umif;w7m;um; tjcm;r[kwf r«dr y™dy'gac: pGmod7aomfvnf;/ om;awmfb7k m;udk rzl;ar~m7f bJ o
tv,ftvwf usipfh Ofyif jzpf.? wif;-um;r~jzifhom wif;wdraf wmfr7l 7Sm.? wae\aomf
xdt k v,ftvwf usiphf Ofuykd œif ed¤mefo\dk oGm;7m ,if;odk\ wif;wdrfawmf rrlEkdifawmhojzifh trwf-uD;
vrf;ozG,fjzpfI rC[k ac:jyefonf? ,if;rConf wa,mufpDtm; ppfonfaygif; 1ô000 pDjcH7Hum/ jrwf
tpdwft*®gtm;jzifh cGJvdkufv~if 7SpfrsdK;yg0if.? xdk pGmbk7m; oDwif;oH;k 7m 7mZj*dK[fjynfo\dk udk;-udrfuk;d cg
7SpfrsKd ;[lonfrSm tyifhvFwfygaomfvnf;/ tyifhoGm;olrsm;onf bk7m;
(1) oRm'd}d„aumif;jrwf pif-u,faomOm+f . w7m;awmfudkemI tu`wfw7m;7um/ crnf;
tjrif / awmfrSmpum;udk rav~mufxm;bJ/ bk7m;xHYom jrJae
(2) oRmou®_„aumif;jrwf pif-u,faom t -uavonf? oka<g'erif;-uD;onf ,if;odk\owif;
-uHtpnf / pum;rnfodk\r~ r-um;7ojzifh aemufqHk;q,f-udrf
(3) oRm0gpm„aumif;jrwf pif-u,faom 0pDuHr= ajrmufY um–K'g,D trwftm;ac:I tajcGt7H 1ô000
(4) oRmuRM„aumif;jrwf pif-u,faom um ESihf apvFwjf yefonf? (um–K'g,Dax7f„&=?)
,uHr= / um–K'g,Dtrwf-uD;rlum; bk7m;w7m;awmfuekd m7
(5) oRmtmZD0 aumif;jrwf pif-u,faom I 7[Mmjzpfaomfvnf; rif;-uD;rSm-um;vdkufaom
toufarG;r= / pum;udk rarhavsmhbJ uydv0wfjynfok\d -uGa7muf7ef
(6) oRm0g,r„aumif;jrwfpif-u,faomtm; av~mufxm;7m jrwfpGmbk7m;ocifonf aqGawmfrsdK;
xkwfr= / awmfwk\dtm; axmufyifh jcD;jr|ihaf wmfrlvodk nfjzpfI t*®
(^) oRmowd„aumif;jrwfpif-u,faom atmuf wdkif;/ r*"wkdif;rS 7[Mmwaomif;/ uydv0wfjynfrS
arhr= / a7mufvmI tu`ww f 7m;7-uaom 7[Mmwaomif;
(8) oRmorm'd„aumif;jrwf pif-u,faom wnf aygif; 7[Mm 2 aomif;jcH7HI 7mZj*dK[fjynfodk\ wae\
-unfr= / v~if w,lZem/ ESpv f -umr~-uGomG ;awmfrlavonf?
Tw7m;7Spyf g;onf ed¤mefo\kad 7muf7ef tusiw hf 7m; jrwfpmG bk7m;onf uydv0wfjynfok\d a7mufawmfrl
rsm;jzpfI qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7modk\a7mufa-umif; aomf edaj*m"rif;om;. t7HO,smOfwGif jyKjyifxm;
tusifhrSefw7m;jzpfonf? ,if;udk ‘‘rCoPm’’ [k aom edaj*m"m&Hkausmif;awmf-uD;Y odwif;oHk;awmfrl
ac:onf? onf? aqGawmfrsdK;awmftaygif;onf jrwfpGmbk7m;
Tod\kv~if Ak<0g'jzpfonfh trSew f 7m;av;yg;jzpf -uGvma-umif;od-uI edaj*m"o,smOfodk\vma7mufzl;
ownf;? ar~mf-uaomfvnf; i,fow l k\duomOD;csuefawmhI/ -uD;
q7m—m+f olwdk\url aemufem;uom wdrf;a7Smifae-uavonf?

158
Ak<0if Ak<o7+yif

omuD0ifrif;rsdK;wdk\.tjzpfudk jrwfpGmbk7m; odawmf aom vltaygif;wd\kv,G u


f pl mG -unfnKd Eikd af pjcif; tusKd ;
rlaomf aqGawmfrsdK;awmfwdk\. rmefrmeuspdrfhaomiSm iSmjyKpk a7;om;xm;-uavjyD?
pHawmfrl7m yœifxufY pwkšpsmefudk 0ifpm;awmfrl
jyD;v~if aumif;uiftjyifo\dk ysHwufI 7wemp-uŠ zef Ak<o7+yif ? ? xl;axGqef;jym;vSyaom a7mifpkH
qif;um vl;vmwHk\acguf p-uŠav~mufawmfrlonf? yef;yGifhrsm; wqkyfwcJ yGifhwufI yef;jcHO,smOfrsm;.
,if;od\k p-uŠav~muf,if; a7rD;tpHkpHkjzifh ,rdkufjym™d usuo f a7aqmifwckjzpfaom Ak<o7+yifonf u³m
[mjyawmfrjl yD;aomf a7mifjcnfawmf uGef\jrL;um w7m; pDtD;rsdK;7if;0ifjzpfI &kQaA'trnftm;jzifh u³mtif
a'oemrsm; a[mjyavonfrS aqGawmfrsdK;awmf t 'dum[kac:onf? Ak<o7+ tyifrsdK;pdwfaygif; 50
aygif; 7Sdcdk;OD;cs-uonf? xdktcdkuf0,f *d«uk™fawmifY ausmf 7Sad vonf?
odwif;oHk;aeawmfrlaom vuf,sfawmf7H 7Sifom7dykW rlvu Ak<o7+yifw\dkonf tylyidk f;Zkef a'orsm;Y
7monf ta-umif;tvHk;pHkudk odawmfrlojzifh bk7m;. tavhusaygufaom tyifrsdK;jzpfonf? t7Gufzm;zm;
aus;Zl;*k+fudk pHkatmifjyaom Ak<0ifa'oemudk a[m -uD;rsm;xlxyfrsm;jym;I/ t7Gufa7mifwdk\onf t
-um;7ef av~muf7ygrl oW0gtaygif;wdk\ bk7m;Y-unf pdrf;7ifha7mif/ a-u;ndKa7mif7Sdojzifh tar7duwkdufESifh
ndKjcif;jzpfvm-urnf[k -uHum bk7m;xH-uGI av~muf Oa7mywdkuf orydkif;a'orsm;wGif 7GufvSyifrsm;t
xm;awmif;yefavonf? 7Sio f m7dykW7mrax7fjrwf. jzpfrsdK;,l pdkufysdK;cJh-uonf? xdkAk< o7+yifrsdK;wdk\.
awmif;yefr=a-umifh 7wemp-uŠrSaeI ewfvltrsm;. tyGifhonf teDa7mifjzpfI tyGifhvnf; ao;i,f
tusKd ;pD;yGm;tvd\kimS Ak<0ifa'oemudk bk7m;ocif a[m avonf?
-um;cJah vonf? 1863ckESpfwGif jyifopf O,smOfrSL;rsm;onf Ak<
Ak<0ifa'oemawmfwGif av;oacs®EiS fh uBmwodef; o7+yifrsm;udk ul;,SufrsdK;pyfpdkufysdK;jcif;jzifh tyGifh
umvu a*gwrbk7m;tavmif; okar"m7Sif7aoh -uD;I -uufaoG;a7mif/ a7F0ga7mif tyGifhrsm;yGifhonfh
onf 'Dyu®7m bk7m;7Sit f xHawmf0,f ed,wAsm'dwu f kd rsdK;pyf Ak<07+yifwdk\ukd wDxGifvdkufonf? †wmvsH
cH,l77SdonfrS o¤nKwa7FOm+fawmfudk 7awmfrlum pdkufysdK;a7; yg7*lrsm;url 4 aycef\omjrifhaom tyif
oW0gtaygif;. tusdK;pD;yGm; tvdk\imS 45 0gywfv;Hk rsdK;udk wDxGifvdkuf-u7m/ tar7duefjynfaxmifpkY xdk
w7m;a'oemawmfrsm; a[m-um;cJhjyD;aemuf/ y7de¤d mef tyifrsdK; tvGefacwfpm;cJhonf? tcsdK\ Ak<o7+yif
jyKawmfrlonftxd ta-umif;csif;7mrsm;yg7Sdonf? xdk rsdK;wd\konf 10 ayrS 14 aycef\txd jrifo h nf?
a-umifh Ak<0ifwiG f a*gwrAk<0ifomru a*gwr bk7m; tcsdK\ rsdK;pyf Ak<o7+yifrsdK;wdk\. tyGifhwdk\onf
tavmif;awmf. ed,wAsm'dwfacwf[k qdktyfaom rlv Ak<o7+yif tyGifhrsm;. 4 qcef\ 7Sdonf?
ed,wAsm'dwfyef;udk qifjref;awmfrl7aomtcgrSpI tcsif; 6 vufrcef\yif -uD;rm;wwf-uonf? ta7mif
yg7rDawmf jznfhqnf;zl;onfh av;oacs®ESifh uBm taoG;wdk\vnf; pHkvifvmonf? yef;a7mif/ vdrfaRmf
wodef;umvtwGif; yGifhawmfrl-uaom 'Dyu®7mtp a7mif/ tjzL/ ESif;qDa7mif/ teD7ifh/ teDazsmh/ t0gEk/
u©ytqHk; ESdyfusdyaf v;qlaom bk7m;7Siw f dk\. EG,f t0g7ifhponfjzifh cspfpzG,f taoG;ta7mif qef;jym;
awmfpOf tšK_Wdrsm;vnf; yg0ifavonf? (uuk pHkvifayonf? xdk\jyif tyGifhtjym/ tajymuf/ tpuf
oefjrwfpmG bk7m;? aum+m*Hjk rwfpmG bk7m;? u©yjrwf ponfjzifhvnf; qef;-u,fvSy-uayonf? tcsKd \tyGihf
pGmbk7m;? a*gwrjrwfpmG bk7m;„vnf;&=? ) yHo
k !mefw\dkonf opfcGyef;uav;rsm;ESifh qifwI l /t
,if; Ak<0ifa'oemawmfukd 7Sio f m7dyW
k 7m/ 7Sit f © csdK\ tyGifhrsm;onf oPmyef;rsm;ESifh qifqifwlonf?
Zd/ 7Siw
f ©d / 7Sio f Cd 0/ 7Siaf rmCvdyWk wd©/ 7Sio f 'k W/ xdk\jyif t7Gufrsm;. ta7mifonfvnf; c7rf;a7mif/
7Sif'gou/ 7Sifaomeu/ 7Sifa70wpaom rax7fjrwf vdrfaRmfa7mif/ t0ga7mifrsm; 7Sdvmavonf?
wdk\onf wwd,o*®,emwifonfhwkdifatmif tqifh Ak<o7+yifonf ESpf-umcH opfEkyifrsdK;jzpfonf?
qifhaqmifcJhI ,ckacwfwidk af tmif q7mjrwfwdk\. w tyifwGif &kdifZkrf twufzkrsm;yg7Sdonf? tyifyGm;7ef
ynft h qufqufw\kd aqmifc-hJ uukeo f nf? ,cktcg Ak< ESifh pdkufysdK;7efv, G fulonf? t7Gufwdk\onf xdyfc`efI
0ifyg–dawmf/ Ak<0ift}uxmwdk\rS xkwfEkwfI Ak<0if tvsm;7Snfvsm;aom t7Gufzm;-uD;rsm;jzpfayonf?
0 Kawmf-uD;rsm;udk 7wemoH;k ygY arG\avsmfukef-u tcsdK\t7Gufrsm;onf 2 ayrS 4 ay ausmfcef\yif

159
Ak<o7+yif Ak<omoem0if

7SdwwfI jyuf 8 vufrcef\7dw S wfonf? tyGiw hf dk\onf jrefrmEkdifiHwGif tvSpdkufAk<o7+yifrsm;udk rdk;OD;


tom;aysmh yifpnf&kd;wH. xdyfzsm;wGif tqkyftcJ ustcgwGif wl;I topfjyefpkduf-uonf? Ak<o7+
yGifh-uonf? ,if;tyGifhrsm;onf &kd;&kd; (tajccH) a7pD yifrsm;udk &H-k uD;rsm;tjzpfvnf;aumif;/ twef;vdkufpI D
rdk\/odk\r[kwf a7pDrdk\jzmjzpfonf? tpdrf;a7mifyGifhcH7Guf vnf;aumif;pdkufysdK;-uonf? tvSpdkuftyiferd hrf sm;.
wd\konf Ozsm;oG,fyHko!mef7dI S tvsm; 5 vufrcef\ aemufct H yifrsm;tjzpf pdu
k yf sKd ;-uavonf?
7Sdonf? yGifhzwf 3 zwf7SdI ao;i,fonf? ,if;wdk\ jrefrmEkdifiHwGif Ak<o7+tyGifhteDESifh t0grsdK;wdk\
onf vSpH yG o f !mef/ od\kr[kwf 7Snv f sm;vsm; yHo k !mef tavhusaygufa7mufonf? aetdrf yef;jcHESifh O,smOf
7Sdonf? yGifhcsyfvnf; 3 csyf7SdI pdr;f vJhvJh ta7mif7djS yD; yef;jcHrsm;wGif ta7mifpHk Ak<o7+yifrsm;udk tvS
v~if/ vSHpyG fyHko!mefyif jzpfonf? yGifhcsyf atmufydki;f pdu
k yf sKd ;-uavonf?
onf yifpnfukd 7pfywfum wcsyEf iS w hf csyf qufpyfvsuf Ak<o7+yif. tjrpfESifh t7Gufonf tcsdK\t7yf
7So
d nf? vSyaom taoG;ta7mif7o dS nfh tpdwt f ydik ;f rsm; a'orsm;wGif aq;zuf0ifa-umif; od7onf? tjrpfzk
udk yGifhcsyrf sm;[k xifrSwfrmS ;ae-uonf? pifppf xdkt udk ac`;xkwfaq;ESifh qD;7Fifaq;tjzpfoHk;-uonf?
pdwt f ydik ;f wd\o
k nf 0wfqzH rkd sm; jzpf-uI 0wfqzH w kd ckxYJ tdNd,Ekid if HwGif twufzkrsm;udkjyKwI f vltwGufvnf;
omv~if 0wfre= t f w d f yg7Sad vonf? taphw\o kd nf usnf aumif;/ wd7>mefrsm;twGufvnf;aumif; aq;rsm;wGif
aphwdk\uJhodk\ rJrJrmrm tvHk;uav;rsm;jzpfonf? xdk xnho f k;H -uonf? *smAm;u`ef;wGif twufzrk sm;udkjcpfI
a-umifh Ak<o7+yifudk t*®vyd b f momjzifh tif';D ,ef; t7nfnp| jf yD;v~if 0rf;azm0rf;a,mifaysmufaq;tjzpf t
a7Smh (tdNd,usnfaph) yif[v k nf; ac:-uavonf? oHk;jyK-uonf? tcsdK\Ak<o7+rsdK;pdwf0if tyifrsm;.
Ak<o7+yifonf tylydkif;a'otyifjzpfonfh t tjrpfzk/ twufzkrsm;udk pm;oHk;-uonf? oab®m
wkdif; ylaEG;pdkpGwfaom 7moDOwkrsdK;ESifh ajr-oZm tm'gvGwfyifonf Ak<o7+rsdK;pdwfwrsdK;yifjzpf
aumif;udk ESpfoufonf? taphrwnfap7ef tyGifhwdk\ avonf?
rEGrf;rD qGwfcl;ay;v~if/ waEGvHk; tyGifhrsm;a0a0qm Ak<o7+yifrS taphudk aumfzDaphtpm; toHk;jyK
qmyGif ho nf? 7moDO wka t;jraoma'orsm;wGif -ujcif;vnf;7Sdonf? *sm;Am;u`e;f wGif acgif;udkufv~if
yGifhcsdefukefv~if tjrpfrsm;udkwl;azmfI aqmif;ukef taphrsm;udk-udwfI tHk-uonf? taphrsm;udk a7pdrf
onftxd odrf;qnf;xm;7onf? ta-umif;rl Ak< jyD;v~if ESmacgif;aoG; wdwfaq;tjzpfvnf; toHk;jyK
o7+yifonf tat;'+f/ qD;ESif;'+fukd rcHEkdifacs? -uonf? xdt k aphrsm;rS c7rf;a7mifEk qdk;aq; xkw,f l
at;jronfh 7moDtwGif; pdkufysdK;vdkv~if rSefysdK;tdrf 7Edkifonfhjyif/ jrefrmEdkifiHwGif xdktaphrsm;udk pdyfykwD;
rsm;xJwiG f pdu k fysKd ;-u7onf? rsm;oDuk;H -uavonf?

±³±»³¿©³º §-ØËÛͧÇØ Øµ ±®¼µ·åº


Ak<bk7m;7Sif. omoemawmfonf tdNd,EdkifiH r«dra'oY pwif7mrS tm7SwdkufEdkifiHrsm;odk\ ysH\ESH\cJh7m
*dk+f;-uD;*dk+f;i,f jzpfay:vmyHkESifhwuG omoemawmf twdk;tqkwf twuftusudk tusOf;csKyf azmfjy
onfudkawG\Ekdifonf?

Ak<omoem0if ? ?Ak<omoem0ifqo kd nfrmS Ak< ocif. tqHk;tr -o0g'pum;rsm;jzpfonfh yd™uwf


omoemESihf 0Ho[laom pum; 2 7yf aygif;pyfxm;jcif; usrf;pmrsm; wnf;[laom y7d,Wdomoem/ (2)
jzpfI Ak<bk7m;ocif. omoemoHk;7yfudk vdkufem ,if;yd™uwfusrf;pmrsm;twdki;f vdkufemusifh-uH tm;
usifh-uHtm;xkwfol tquftEG,frsm;[k t"d_m,f7 xkwfonfh usifh0wfy™dywfrsm;wnf;[laom y™dyWd
onf? wenf;tm;jzifh Ak<omoemoHk;7yf. tpOf omoem/ (3) ,if;usif0h wfy™dywfrsm;udk vkdufem
tqufjzpfysuyf o
kH rkid ;f pOf[q
k 7kd ayrnf? usif-h uHtm;xkwfojzifh 77So
d nfh r*fzdkvef d£mefw7m;udk
Ak<bk7m;ocif. omoemoHk;7yfum; (1) bk7m; odrt
= usdK;wnf;[laomy™da0"omoemwdk\jzpfonf?

160
Ak<bmoem0if

r«dra'orS omoempwifyHk 7Sifo¤umrd rax7fwdk\u trŒ;jyKI 7[ef; ^00 ESifh


Ak<omoemawmfonf vGefcJhonfh ESpfaygif; 2501 o*®g,emwif-uum w7m;awmft,ltq c`wfacsmf
ausmfrSpwifI ,ck tdNd,EkdifiHtv,fydkif;jzpfaom onfrsm;udk n|dEdi= f;twnfjyK-uonf?
r«dra'oY xGef;um;cJah vonf? r[moU7mZf 103
ckESpf (bDpD 6 7mpkEpS f) wGif r«dra'o r*"wdik ;f Y a*g omoem*d+ k ;f uGJjcif;
wr bk7m;ocif yGiahf wmfro l nfrpS I Ak<omoem pwif ,if;odk\ Ak<omoemawmfudk rysufr,Gif;atmif
ay:aygufcJhjcif;jzpfonf? bk7m;ocifonf 45 0g q7mtpOftqufwdk\ xdef;odrf;onfh-um;rSyif 7[ef;
ywfvHk; w7m;a'oemrsm; a[m-um;jyo qHk;rawmfrl wdk\rusifhoHk;tyfaom t"Rw7m; 10 yg;udk usifhoHk;
jcif;jzifh Ak<omoemawmfukd tajccscaJh vonf? tyfonf[k t,l7SdcJh-uaom 0%Dwdkif;om; tv%Drsm;
a*gwrbk7m;7Sif y7ded¤mefpHawmfrljyD;aemuf bk7m; onf 'kwd,o*®g,em. tqHk;tjzwfudk vufrcHbJ
ocif a[m-um;awmfrlcJhonfh "RESifh 0de,wdk\onf 7[ef;waomif;yg0ifaom r[moH•du tzGJ\wck
bk7m;ocifudk,fpm; Ak<omoemtjzpf usefcJhav pifjydKifzGJ\pnf;-uonf? "Rt,ltqa-umifh r[kwfbJ
onf? bk7m;ocif7SdpOfuwnf;uyif y7d,wftm;vHk; 0denf;awmft,ltquGJI uGJch7J aom *dk+f; 2 *dk+f; 7Sd
udk tm;vHk;aom 7[ef;rsm; E=wfwufaqmifEkdif-u onfhteuf w*dk+;f udk or&kd;us*dk+;f / tjcm;w*dk+f;
onfr[kwaf cs? tcsKd \u 0denf;/ tcsKd \u okw/f tcsKd \u udk jyKjyifa7;*dk+f;[kac:onf? r[moH•du *dk+;f 0if
tbd"Rmudk aqmif-uavonf? bk7m; y7ded¤mefpH rsm;u olwdk\.*dk+f;udk or&kd;us*dk+f;[k ,lqcJh-u
awmfrI l ckepf7uf7v Sd ~iyf if bk7m;7Sif y7d,Wd omoem aomfvnf; jynfh7Sifrif;rsm;u axmufyHh udk;uG,fr=
awmf uG,af ysmuf arS;rSdefjcif;.ta-umif; edrdwf rjyKcJh-uI omoemwGif rvFrf;rdk;EkdifcJh-uacs? 'kwd,
t7dyfta,mif ay:vmavonf? t"R0g'D tv%D/ o*®g,emwifjyD;aemuf tESpf 100 ausmftwGif; Ak<
ygybdQKwdk\ tm;r-uD;ao;rD y7d,Wd omoem[l omoemawmf qufvuf jyef\yGm;cJhaomfvnf; oH•m
aom "RESihf 0de,udk o*®g,emwifrjS zpfrnf[k ax7f *dk+;f -uD; uGJr=rStpjyKI *dk+;f i,fuav;rsm; wpwp
-uD;rsm; odjrifawmfrlvmaoma-umifh r[moU7mZf uGvJ mjyefonf?
148 ck 0gacgifvjynfhausmf 5 7ufae\rpS I 7mZj*dK[f omoemoU7mZf 218 ckESpfwGif arm7d,EkdifiH
jynfY tZmwowfrif;vufxufwiG f 7Sifr[mu©y xD;eef;udk qufcHaom oD7d"Rmaomurif;-uD;onf
trŒ;jyKI 7[Mm 500 ESifh yXro*®g,emwifI pRESihf rdrdudk;uG,f7if;jzpfaom jAm¦+t,l0g'udk pGef\um
0de,wd\kudk pkaygif;odrf;&H;k rSwfwrf;wifum xde;f odrf; Ak<t,l0g'udk ul;ajymif;udk;uG,fonfh tcsdefrSpI
xm;-uonf? xdktcsdefu rSwfwrf;wifonf qdkaomf Ak<omoemudk tvGefjcD;ajr|mufawmfrlaom bk7if
vnf; pmjzifha7;om;xm;jcif;r[kwf/ q7mpOftvdkuf jzpfonf? EkdifiHawmftwGif;Y w7m;"Rrsm; a[majym
tm*H7k w G jf yD; usufrw S xf def;odrf;xm;-ujcif; jzpfonf? apjcif;/ "Rw7m;awmftwkdif; qHk;raomtrdef\awmf
rsm;udk -um7SnfpGm raysmufrysuf wnfwHh pdrfhaomiSg
tdNd,Ekdifit H ESH\jyef\ymG ;jcif; ausmufwdkifrsm;/ ausmufjym;rsm;/ ausmuf*lvdk+f
yXro*®g,emwif jyD;onfhaemuf tdNd,ajrmuf . eH7rH sm;ay:wGif u$nf;xGi;f I pdu k fxjl cif;/ bk7m;.
ydkif;ESifh tv,fykid ;f rS rif;rsm;. apmifha7Smuf axmufyhH arGawmf "mwfawmfrsm;udk pkaqmif;7SmazGI xlyg7Hk
r=a-umifh Ak<omoemonf tESpf 100 wdkif pnfyif apwDaygif; 7Spfaomif;av;axmifudk te,fe,fY
0ajymvmcJhonf? odk\7mwGif oH•tzG\J xJY 0denf;t wnfjcif;wdk\jzifh omoemudk csD;yifhawmfrlonf? odk\7m
usifh ,dk,Gif;avsmhayghr=a-umifh yXr o*®g,emwifjyD; wGif oD7d"Rmaomurif;-uD;onf wu,fh or&kd;us
tESpf 100 t-umwGif a0omvDjynf um–maomu *dk+f;udkom tm;ay;jcD;ajr|mufjyD;v~if wdšdrsm;udk ESdrf
rif;-uD; vufxufY 'kw, d o*®g,em wif7jyefonf? eif;awmfral omtcg wdšrd sm;onf pm;7mrJh aomuf7mrJh
xdktcsdefwGif Ak<omoemonf r«dra'oY omru jzpf-uavonf? xdktcg wdšdrsm;onf ou®ef;0wfI
tdNd,EkdifiHt7yf7yfodk\ ysH\ESH\aejyDjzpfojzifh ta7S\wkdif; 7[ef;awmfwdk\ESifh a7maESmaeojzifh 7[ef;aumif;
7[ef;ud, k fpm;vS,f 4 yg;/ taemufwkdi;f 7[ef; udk,f wdk\onf wdš7d [ef;wd\kESifh twlwuG y0g7+mrjyKbJ
pm;vS,f 4 yg;/ aygif; 8 yg; yg0ifaom OD;pD;tzGJ\ESifh ae-uavonf? OykofrjyKaom 7[ef;wdk\tm; trwf

161
Ak<omoem0if

rdkufwk\du owfypfojzifh 7[ef;aumif;rsm;pGm aoa-u ESrawmf o•®rš d max7Dudk oD[–dk u f `ef;odk\yifI


h tEk–m
ysufpD;cJh7onf? xdkaemufrS armC vdykWwd©rax7f rif;orD;ESifh 7Ha7Gawmfrsm;tm; bdQKeDtjzpf oGwf
udkyifhI 7[ef;aumif; 7[ef;qdk; a7G;cs,f pDppfum oGif;apcJhonf? xdk\a-umifh tdNd,jynfrrS tywGif
omoemawmfukd oef\pifaponf? bdQKeDo• H tzGJ\ wnfaoma'oonf oD[dk–f wEkdifiH
om7Sod nfukd awG\7onf?
ud;k wdik ;f udk;Xmeodk\omoemysH\ESH\yHk ax7ft7Sif tqufqufw\kd E=ww f uf tm*Hak qmifI
omoemawmf. -uD;pGmaomab;7efudk Todk\ xdef;odrf;cJhaom yd™uwfok;H yHkukd wdr;f yg; aysmufysuf
jidrf;apjyD;aomf oD7d"Rmaomurif;onf omoem rnfpdk;ojzifh omoem oU7mZf 450 jyn\fESpfwGif
oU7mZf 235 ckESpw f Gif y7d,Wd omoemawmf-uD;udk oD[dk–fu`ef;Y 0 *gr+drif;-uD; vufxufY 7[Mm
wpHkwa,mufaom 7efolwdk\ 0ifa7mufaESmifh,Suf rax7f-uD; 500 trŒ;xm;I rv, Zeyk'/f tmaomu
jcif;iSg rpGrf;Ekdifatmif wm;jrpfapmifha7Smufaom vd+k fwGif o*®g,emobifusi;f yI t}uxmESiw hf uG
taejzifh yg™vdykwfjynf tmaomum&Hk ausmif;awmf yd™uwfawmfukd ayxuftQ7mwifonf? ,if; o*®g
Y 7SifarmCvdyW k wd© rax7ftm; trŒ;xm;I oH•m ,emobifukd tdN, d jynfr7Sd r[moH•u d *d+k ;f 0ifw\ukd
aygif; 6 oef;wd\kjzifh wwd, o*®g,em wifawmfral v todtrSwrf jyKaomfvnf; ax7m0g'*d+ k ;f . pwkšo*®g
onf? wwd, o*®g,emobifukd or&kd;us*dk+f;jzpf ,emobiftjzpf Ak<omoem0ifwGif xif7Sm;onf?
aom ax7m0g'*dk+f;0ifrsm;uom oD;oef\usif;y
ouJhok\djzpfum r[moH•du*dk+f;0ifw\dku todtrSwf r[m,me*dk+f; oD;jcm;ay:vmjcif;
rjyKbJae-uavonf? odk\7mwGif jynfh7Sifrif;u jcD; omoem oU7mZf 255 ckEpS fwiG f oD7d"Rmaomu
ajr|mufaxmufyHhaom obifjzpfojzifh wwd,o*®g rif;-uD; ewf7mG pHawmfrlaomtcg t&kdut f 7mudk quf
,emyGJonf txl;yif atmifjrifcJhavonf? ,if; cH-uaom rif;tqufqufonf Ak<omoemY -unfnKd
o*‡g,em obifrS ay:aygufvmaom tusdK;aus; jcif; ,kwfavsmhvm-uonf? tcsdK\ okawoDwdk\.
Zl;rSm tD*spf/ *7d/ ta7S\Oa7myEkdifiHrsm;/ tdNd,t tqdkt7/ xdkrif;rsm;onf omoemawmfudk t-unf
aemufajrmufEkdifiHrsm;/ awmifzufpGef;7Sd jynfe,f ndK ysufonfr[kwfbJ omoem0efxrf; 7[ef;rsm;udk
rsm;ESifh oD[dk–fu`ef;/ jrefrmEkdifiHESifh tm7Sta7S\awmif t-unfndKysufjcif;om jzpfonf[k od7onf? ,if;
zufu`ef;pkrsm; ponfh udk;wdkif;udk;Xmewdk\odk\ "R'lw odk\jzifh tvGef xGef;vif;cJhonfh Ak<omoemawmf-uD;
ac: omoemhwrefrsm; apvFwfI omoemjyKap onf wjznf;jznf; n|dK;rSdefoGm;avonf? odk\7mwGif
jcif;jzpfonf? xdktcsdefwGif ZºL'dyfu`ef;tvHk;onf rif;-uD;ewf7GmpHjyD;aemuf tESpf 200 cef\t-um tdNd
ou®ef;a7mifjzifh ajymifajymifawmufI Ak<omoem , taemufajrmufydkif;udk *7dvlrsdK;wdk\ odrf;ydkufaom
oH;k 7yfonf ae0ef;-u;D yrm tvGeyf if xGe;f vif; awmuf tcg *7dw\dk. oabmxm;-uD;r=a-umifh omoemawmf
yaom acwfjzpfco Jh nf? xGef;um;vmjyefonf? *7db7k if tquftEG,fjzpfaom
areNac: rdvdNbk7ifonf 7Sifem*aoe rax7fESifh
oD[–dk fu`e;f odk\Ak<omoema7muf7ySd Hk awG\jyD;aemuf Ak<w7m;awmfudk aqG;aEG;-um;em7onfh
,if;odk\ omoemjyKvFwfonfwdk\teuf oD7d"Rm tcg omoemh'g,umjzpfvmonf? rdvdNESifh 7Sifem*
aomurif;-uD;. om;awmf 7Sifr[dN trŒ;7Sdonfh aoewdk\. aqG;aEG;csufrsm;udk pkaygif;I rdvdNyO|m
oD[–dk fu`e;f omoemjyK "R'lwvkyif ef;onf tatmif usrf;[k xif7Sm;vsuf7Sdonf? rdvdNyO|musrf;onf
jrifqHk;jzpfonf? xdka-umifhyif Ak<omoem pwif orm;&kd;us*dk+;f 0if r[kwfolrsm;udk or&k;d us*k+d f;0if
aygufzGm;7m tdNd,EkdifiHwGif ax7m0g'*dk+;f . tpOf jyefjzpfvmEkdifapaom usrf;-uD;[k Ak<omoem0if
tvmrsm;/ pmayy7d,Wdrsm; aemiftcg vHk;0 qkdif7m okawoDwk\du rSwfcsufcs-uonf?
aysmufuG,fonfhtcgwGif oD[dk–fu`ef;Y xGe;f um; rdvdNrif;-uD; ewf7GmpHjyD;aemuf arS;rSdefoGm;aom
usefEdkifcjJh cif; jzpfonf? 7Sifr[dN. a[majym qHk;rr= tdNd,jynfrrSm Ak<omoemonf omoem oU7mZf
a-umifhyif rif;ESifhwuG wdkif;oljynfom;rsm; Ak<t,l 622 ckEpS wf iG f uedou
d rif;vufxufo\kad 7mufaomf jyef
0g'udk ouf0if-unfndK vm-uonf? 7Sifr[d<onf vnfxeG f;vif;vmjyefonf? uedou d rif;onf oD7"d Rm

162
Ak<omoem0if

aomurif;uJho\kyd if tdN, d Edkifiu H kd Ak<bmom Edik if aH wmf cJhI [dNLomoemt,ltqrsm; Ak<omoemxJY


jzpfvmatmif aqmif7u G fawmfrlonf? xdak cwfwGif t a7maESmvmcJhjyefonf? omoem oU7mZf 1100
xl;ojzifh xD;eef;pdkuf7m yk&ko~yk7(,ckyuf70S gjrdK\) ae cef\wGif xdka'oodk\ [ef;vlrsdK;rsm; tvHk;t7if;ESifh
jynfawmfrpS I ajrmufzufwvFm; tm7Swu dk f tv,fyikd ;f csDwufodrf;ydkufjyD;aemuf 7[ef;ausmif;awmfrsm;/
ESifh w&kyfEdik fiHodk\ Ak<omoem jyef\ymG ;cJhavonf? ued pmoifwdkufrsm; ponfh Ak<omoedu taqmufttHk
odurif;onf usrf;*efwwf oH•mawmfrsm;udkyifhI rsm;udkzsufq;D I 7[ef;awmfrsm;udk owfjcif;/ yd™uwf
Ak<omoemawmfY wif7Sdaom tnpfta-u;ESifh t,l awmfrsm;udk rD;7=d\jcif;wdk\udk jyKvkyf-uojzifh Ak<om
tq rSm;,Gif;csuf ay:aygufvmonfrsm;udk okwf oemawmf-uD;onf txl;yif nd|K;EGrf;cJh7onf?
oif7ef o*®g,emobif usi;f ycJo h nf? ,if; o*®g,em ,if;od\k omoem n|Kd ;rSdecf 7Jh mrS omoem oU7mZf
obifukd orm;7d;k us*+ kd ;f . *d+ k ;f cGjJ zpfaom o¤Wd*+ kd ;f 1149 ckESpfwGif eef;wufaom [mo~bk7ifonf Ak<
u -uD;rŒ;usif;yonf? bk7m;w7m;awmfrsm;ESifh pyf omoem0ifj zpfo nfhtavsmuf omoemawmfudk
vsOf;aom t}uxmopfrsm;udk ax7m0g' tpOf tvGef csD;yifhojzifh omoemawmf xGef;vif;cJh7jyef
tvmt7 yg–dbmomjzifh rzGifhbJ oo®u&kd™f bmom onf? xdkrif;vufxuf evN Ak<wUodkvf-uD;onf
jzifh zGifhonfudkaxmufI ,if;o*®g,emobifonf tvGef xif7Sm;ausmfapmvSonf? odk\7mwGif [mo~
ax7m0g'*d+ k ;f ESifh qef\usifa-umif; odomonf? rif; ewf7GmpHjyD;aemuf Ak<omoemonf wjznf;jznf;
xdt
k csed wf iG f tcsi;f csi;f vnf; oabmuGv J I
JG ax7m n|Kd ;rSed v
f mjyefonf? omoem oU7mZf 1500 cef\wiG f
0g'*d+ k ;f ESihf qef\usifaeaom *dk+f;tm;vH;k onf uGJvJG tdNd,Ekdiif H r*"wdki;f udk ygvrif;rsm; tkypf ;kd aomtcg
aeonfh t,ltqrsm;udk n|dE=dif;I oabmwlnDcsuf Ak<omoemonf tdNd,EkdifiHY aemufqHk;taeESifh
jyKvkyfum r[m,me*dk+f;[laom Ak<omoem*dk+f; xGef;awmufcJhjyefonf? bk7ifrsm; udk,fwkdifomoem
w*d+ k ;f xlaxmif-uonf? o¤Wd*+ kd ;f u -u;D rŒ;usi;f y udk csD;yifhcJh-uojzifh Ak<omoemjyefvnf xGef;vif;cJh
aom o*®g,emobifudk ax7m0g'*k+ d ;f 0ifw\dku ,if; jcif;jzpfonf? Ak<wUodv k frsm;Y ynmqnf;yl;-uaom
wk\d. pwkš o*‡g,emobiftjzpf todtrSwjf yK-u 7[ef;awmfrsm;onf ta7S\awmiftm7SEkdifiHrsm;odk\ om
onf? Tonfuadk xmufI ,if;tcsed w f Gif ax7m0g' oemjyK7ef -uGa7muf-uavonf? wdAufEidk if rH S Ak<om
Ak<omoemonf oD[dk–u f `ef;Yom xGef;um;vsuf7SdI oemudv k nf; ygvEkid if rH S 7[ef;ynm7Srd sm;yif jyKjyifrrG ;f
tdNd,jynfrY r[m,me Ak<omoem xGef;um;csdef rHay;cJ-h uonf? ,if;od\k omoemawmf xGe;f vif;vmcJh
jzpfa-umif; odomonf? pwkšo*®g,emtjyD;wGif aomfvnf; omoemoU7mZf 1500 ausmfwGif tP
uedodurif; tkyfpdk;aom *¶m7wdkif;onf r[m,me vrf t,l0g'Drsm; tdNd,EkdifiHudk tkyfcsKyfaomtcg
Ak<omoem pnfyifwdk;wuf7mXmewck jzpfvmonf? Ak<omoemawmfonf tdNd,EdkifiHY arS;rSdefoGm;um
r[m,me*dk+;f u -uD;rŒ;wnfaxmifaom wUoDv vHk;0uG,faysmufouJhodk\ jzpfoGm;awmhonf?
tp7SdonfhjrdK\rsm;rS Ak<wUodkvfrsm;odk\ 7[ef;rsm;/ vl
ykCdKvfrsm;/ Ak<omoem0if r[kwfaomykCdKvfrsm;/ ax7m0g'ESihrf [m,me*dk+f;uGv J cGJ suf
wdAufEiS hf w&kyfEidk fiHwdk\rS 7[ef;ESifh okawoDrsm;onf Ak<omoem. rlv*dk+f;uG-J uD;jzpfaom ax7m0g'
Ak<t,l0g'udk oif,l7ef vm-uonf? tdNd,jynfrY ESifh r[m,me*dk+f; 2 *dk+f;pvHk;. tajccHoabm
-uGif;usefaeao;aom ax7m0g'*dk+f;0ifrsm;yif ,if; w7m;rsm;onf oPm 4 yg;/ rCif 8 yg;/ uH/ uH.tusKd ;
wUodv k rf sm;wGif r[m,me*dk+;f . tbd"Rmudk vm w7m;/ teWw7m;/ r*fw7m;/ zdkvfw7m; ponfjzifh
a7mufavhvm-uonf? (r[m,me„7=? ) twlwlyifjzpfaomfvnf; "Rt,ltqwGif uGJvGJcsuf
7Sd-uayonf? jrwfpGmbk7m;a[m-um;aom w7m;
tdNd,EdkifiHY omoemvHk;0arS;rSdeo
f Gm;yHk awmfonf oGQmw*dk+f;ESit fh nD tp/ tv,f/ tqH;k
wdwdusus jynfhpHkjyD;om; jzpfojzifh ,if;w7m;awmf
omoemoU7mZf 900 ausmfwGif Ak<omoem0if wdk\udk vdkufemusifh-uH tm;xkwfjcif;/ raysmufrysuf
rif;rsm;ewf7GmpHI [dNLomoem0ifrif;rsm; pdk;pHaom atmif aumif;pGm apmifha7Smufjcif;wdk\om jyKzdk\vkdonf
tcg tdNd,ajrmufydkif;wGif Ak<omoemawmf n|dK;rSdef [k ax7m0g'*d+ k f;0ifrsm;u ,lq-uonf? r[m,me

163
Ak<omoem0if

*dk+f;0ifrsm;url jrwfpGmbk7m;a[m-um;cJhaom w7m; bk7ifu cGihjf yKcJhonf? tdNd,Ekdiif Hodk\ vma7mufI c7D;
awmfonf t7if;cHw7m;r~om jzpfonfhtwGuf ,if; oGm; rSwfwrf;rsm; a7;om;cJhaom w&kyfbkef;awmf
udk tajcjyKjyD; wdk;wuf -uHqEkdifzk\dvo dk nf[k ,lq-u -uD; zmvD,efESihf qGe, f Ge;f wd\konf xdak cwfu xif7Sm;
onf? ax7m0g'*dk+f;0ifrsm;u jrwfpGmbk7m; w7m; aom bkef;awmf-uD;rsm;jzpf-uonf?
awmf 0denf;awmfwdk\udk vdkufemusifhoHk;oifhonf[k xdktcsdeftxd w&kyfEkdifiHY r[m,me Ak<omoem
,lqI r[m,me*dk+f;0ifwdk\u jrwfpmG bk7m;tay:Y onf ,efqDjrpfajrmufzufYom txl;ysH\ESH\I awmif
o<g,Hk-unfjcif;7Sd&Hkr~EiS fh r*fzdkvftxd tqifhqifh7Ekdif zufY uGezf l;ZD;ESifh wmtdkt,l0g'rsm; vFrf;rd;k aeojzifh
onf[k ,lq-uonf? zGH\jzdK;r=r7SdvSacs? omoemoU7mZf 1ô000 cef\wGif
,if;odk\ tajccHoabmwlvsuf t,ltq uGJuGJ w&kyfEkdiif H ajrmufyidk f;Y omoema7;qkdif7m taqmuf
aom omoem*dk+;f -uD; 2 *dk+;f onf tm7Swdkuf 3 yHk ttHkaygif; 13ô000 ausmf7SdI oH•mawmf wodef;cef\
2 yHkcef\wdkiaf tmif ysH\EH\ScJhonf? r[m,me Ak<omoem 7Sdonf[k rSwfwrf;rsm;Y awG\7onfudkaxmufI om
*dk+f;onf ,ck uÆD7jynfe,fudk tajcjyKI [dr0Mm oemawmf rnfr~zGH\jzdK;a-umif; odomonf? w&kyEf dik if H
ajrmufykid ;f eDayg/ wdAuf/ w&ky/f *syef/ &k7S/ wl7uDw\dk ajrmufydkif;Y tvGefzGH\jzdK;aeaom Ak<omoemonf w
od\kjyef\I ax7m0g' Ak<omoemonf [dr0Mm awmif jznf;jznf; ajrmufzufodk\ e,fcsJ\I refcsL;7D;,m;jynf/
ydkif; jrefrm/ oD[dk–f/ ,d;k ',m;/ uaºmZ/ vmtdk EdkifiH xdkrSwqifh ,mvl;jrpfukad usmI f udk7D;,m;EkdifiHwGi;f odk\
wdk\ok\d ysH\ESH\onf? xdka-umifh r[m,me*dk+f;udk ajrmuf omoem oU7mZf 913 ckESpfwGif a7mufvmonf?
ydik ;f omoem*d+ k f;[k ac:avh7d-S uI ax7m0g'*d+ k ;f udk omoemoU7mZf 1064 ckESpfwGif uefwHkjrdK\odk\
awmifyidk f;omoem*dk+;f [kac:-uonf? a7mufvmaom aAm"d"Rax7fonf w&kyfEikd if H ajrmuf
ydkif;Y omoemjyK7m/ txl;yifatmifjrifonf? xdk
w&kyfEkdifiHodk\ Ak<omoemjyef\yGm;yHk rax7ftm; yVrajrmuf qufcHonfh rax7fonf
tdNd,EkdifiHajrmufydkif;Y xGef;um;cJhaom r[m awmifydkif;w&kyfEkdifiHodk\ -uGa7mufomoemjyK7mrS Ak<
,meAk<omoemonf tm7Swku d f tv,fyidk f;rS wqifh omoemonf w&kyfEidk fiH wEdkiif v H ;Hk wGif r-uHKzl;atmif
w&kyfEkdifiHodk\ {u7mZfbk7ifrif;wDvufxuf omoem xGef;um;vmcJhonf? wefrif;quftpwGif {u7mZf
oU7mZf 604 ckESpfwGifa7muf7Sdvmonf? w&kyfEkdifiH bk7ifrsm;onf uGefzl;ZD; t,l0g'udk ouf0ifolrsm;
odk\ tdNd,EdkifiHom; Ak<t,l0g'D bkef;-uD; 2 yg;-uG jzpfonfhtavsmuf Ak<omoem0if 7[ef;/ oDv7Sif
vmojzifh {u7mZfbk7ifrif;jrwfudk,fwdkif ausmif; ponfrsm;tm; vlxGufapcJhao;onf? wefrif;quf
aqmuf udk;uG,fonf? xdkausmif;Yyif odwif;oHk; aemufykid f;wGif Ak<omoemonf w&kyfEdkiif HYom xGef;
,if; bke;f awmf-uD;rsm;onf oo®u&k™d f bmomjzifh um;onfr[kwf/ *syefEkdifiHzufok\dyif wqifh ysH\ESH\omG ;
7Sdaom okww f 7m;udk w&kyfbmomodk\ jyefqkad vonf? onftxd zGH\jzdK;cJhonf? rifrif;rsm;ESifh refcsL;rif;
aemufxyfvnf; tdNd,ESifh tm7Stv,fydkif;om; Ak< rsm;vufxufwGif Ak<omoemonf wzef arS;rSdef
t,l0g'D bkef;awmf-uD;rsm; wokwfjyD;wokwf a7muf oGm;um orwEkdifiHacwfa7mufrS wzef yGiv fh if;vmcJh
vmI Ak<w7m;awmfrsm;udk w&kyfbmomodk\ jyefqdk7m onf? odk\7mwGif a7S;uuJhodk\ pnf;pnf;vHk;vHk; xGef;
[efrif;quf ukefqHk;onfhtcg Ak<omoemqdkif7m um;onfum; r[kwfacs? xdkacwfwGifyif w&kyfbm
usrf;pmtkyfaygif; 350 cef\ jyefqjdk yD;cJhonf? od\k7mwGif omjzifh yd™ uwf o Hk; yHk ay:aygufv mcJho nf ?
omoemoU7mZf 809 rS 1133 ckESpftwGif;jzpfaom
w&kyfEkdifiH. tarSmifacwfrwdkifrD Ak<omoemonf udk7D;,m;Ak<omoem
w&kyfEkdifiHY zGH\jzdK;r=aES;ao;onf? omoem oU7mZf w&kyEf idk if b
H ufY omoemxGe;f vif;aepOf omoem
900 cef\usaomtcg omoemawmfonf txl;ysH\ESH\I oU7mZf 913 ckEpS w f iG f w&kyEf idk if zH ufrS bkef;awmf-uD;
wEkdiif Hv;Hk . udk;uG,faom t"du t,l0g'-uD; jzpfcJh wpfyg;onf ud7k D;,m;Ekdiif zH ufok\d-uGvmum w7m;"R
a-umif;jzihf okawoDrsm;u qdk-uonf? omoem a[m-um;jyo7m/ udk7D;,mEkdifiHonf r-umrD Ak<
oU7mZf 90^ ckESpf rwdik rf u D av;wGirf S w&kywf idk ;f 7if; omoemEdkifiH jzpfvmonf? omoemoU7mZf 1462
om;rsm;tm; omoemhabmifodk\ 0ifcGifhudk 7SDcsDvef; ckESpf aemufydkif; aumf,lrif;rsm;vufxufY om;

164
Ak<omoem0if

av;a,muf7Sdaom rdom;pkwGif tenf;qHk; om;w 7Gufapjcif;wdk\ukd jyKonf? &=dwdkukwkdi;f 7Sd rif;om;um;


a,muf omoemabmif0if7efyif bk7ifhtrdef\jzifh xkwf *syefEkdifiH. oD7d"Rmaomurif;[k ac:qdk7avmuf
xm;onftxd bk7ifrsm;udk,fwdkif omoemudk jcD;jr|ifh atmif Ak<omoemawmfudk txl;yif csD;yifhcJhaom
cJhavonf? omoemoU7mZf 1936 ckESpfwGif aumf ykCdKvfjzpfonf? udk,fwdkifvnf; w7m;awmfudk a[m
,lrif;qufjywfI ,Drif;quf wufvmaomtcg Edik if H ajymI omoemESifhqdkifaomudPY tm;ayonf?
wGif;Y Ak<t,l0g'Dbkef;awmf-uD;rsm; tm+mxufae xdak cwfwGif omoemawmfonf *syefEdik if YH aevdv k vdk
onfudk wjznf;jznf;&kyfodrf;um Ak<omoemudk rif; xGef;vif;cJhonf? w&ky/f udk7;D ,m;paomEdik firH sm;rS Ak<
rsm;udk,fwdkif vspfvsL&=I taxmuftyHh rjyKbJ ae t,l0g'D7[ef;rsm;onf wokwjf yD;wokwf a7muf7v dS m
vdu k o
f jzifh wjznf;jznf; arS;rSdefaysmuf uG,foGm;onf -uonf? xkdaemuf rif;tqufqufwd\k omoemawmf
rSm ,ckwkdifyif jzpfawmhonf? udk qufvufcsD;jr|ifh-u7m/ *syefEikd fiH Ak<omoemonf
t7Sed 7f vmonf?
*syefEkdifiH Ak<omoem 1283 ckESpfwGif em7mjrdK\udk aejynfawmfjyKI pdk;pH
w&kyfEkdifiHESifh udk7D;,m;EkdifiHwdk\wGif xGef;um;ysH\ESH\ aom a7Smrlwifaem rif;vufxuf Ak<omoemudk
cJhaomr[m,meAk<omoemonf omoemoU7mZf vGefpGmjcD;ajr|mufonf? aejynfawmfrSpI e,ftoD;
896 ckEpS fcef\wGif yifv,fuu kd l;I *syefEikd fizH ufo\kd jyef\ oD;Y bkef; -uD;ausmif;rsm;/ oDv7SifZ7yfr sm;udk
yGm;cJhonf? xdkESpfwGif udk7D;,m;EkdifiH ydwfacs;jynfh7Sif tajrmuftjrm; aqmufvkyfvSL'gef;onf? xdkausmif;
bk7ifu yd™uwfawmfrsm;udk *syefb7k ifhxHydk\I r[m aygif; rsm;pGmudk tkyfcsKyfaom omoemydkifq7mawmf
rdwfzGJ\7mrS pwifa7muf7Sdonf[kqdk7ayrnf? ydwfacs; -uD;ausmif;udkvnf; em7aejynfawmfY aqmufvkyf
jynfh7Sifonf vufaqmifrsm;ESifhtwl o0+fvFm w .? xdkausmif;awmf-uD;wGif jrwfpmG bk7m; &kyfwkawmf
apmifyg yg;vdkufao;onf? ,if;o0+fvFmwGif Ak< onf ,ckwdkif ausmf-um;aom em7mqif;wkawmf-uD;
w7m;awmf. rGefjrwfyHk/ vdkufemusifhoHk;ygu xl;uJ jzpfonf? bk7ifu, kd w
f kid f r-umrD 7[ef;0wfonf[kyif
aom tusdK;ukd 7Sd77SdyHkwdk\udk xnfhoGif;a7;om;vdkuf qdk-uonf? omoemU7mZf 1868 ckESpf 7=d*Gefwdk\
onf? odk\7mwGif rd&kd;zvm udk;uG,faeaom t,l0g' usaomf Ak<omoemonf arS;rSdefI 7Sifwdkt,l0g'
udk ypfy,fI t,lopfudk ouf0if,-kH unf7ef tcuf ydkrdkxGef;um;vmonf? xdkjyif EdkifiHjcm;om; wdki;f wyg;
tcJ taESmifht,Sufrsm;ESifh 7ifqdkifae7ojzifh om om;rsm;tm; c7pfESpf 1853 ckESpfwGif wHcg;zGifhI 0if
oemawmf jyef\yGm;r= zifhEFJcJh7onf? {u7mZf bk7if cGifhjyKvkdufaomtcg c7pf,mefomoemjyKrsm; a7muf
ud, k w
f idk u
f rl Ak<t,l0g'udk ESpo f ufaomfvnf; twdik f 7Sv
d mojzifh Ak<omoemonf *syefjynfY wjznf;jznf;
yifcH trwf-uD;rsm;. qNudk ,laecJhojzifh -uef\-umcJh arS;rSed cf h7J avonf?
avonf? Ak<t,l0g'udk ouf0if-unfndKxdkufonf
[k qHk;jzwfolw\dkuwzuf/ rd&d;k zvm ewfudk;uG,fr=udk ta7S\awmiftm7S Ak<omoem
rpGef\xkduf[k qdkolwdk\uwzuf tjiif;yGm;-u,if;jzifh r[m,me Ak<omoemonf tdNd,EdkifiH ajrmuf
omoemoU7mZf 1131 ckEpS w f iG f jynfwiG ;f ppfjzpf7m t ydkif;rS ,if;odk\v~if wdAuf/ w&kyf/ udk7D;,m;/ *syef
,l0g' rajymif;vJvo kd w
l \kd ta7;7=;H edro
hf nfwiG f *syefEikd if H paom EdkifiHrsm;odk\omr[kwf/ tdNd,EkdifiHESifh ul;oef;
Y Ak<omoem pwifxGef;vif;vmonf? txl;ojzifh a7mif;0,fr= tquftoG,f7Sdaom ta7S\tdNd,u`ef;pk
txufwef;vFmwdk\wGif xGef;um;cJah vonf? odk\yif ysH\ESH\oGm;cJhonf? a7S;OD;pGm od•®m7yljrdK\ (,ck
xdk\aemuf qktdaumwifaem {u7Dbk7ifr vuf pu®myljrdK\)/ xdkrS qlrm;-wm;u`ef;/ xdkrS oD7d0dZ,rnf
xufwGif *syefEdkifiH. -uD;yGm;wdk;wufa7;udkrsm;pGm aom EdkifiHawmf/ xdkrS *smAm;u`ef;/ uaºmZ EkdifiH
aqmif7Gufaom &=dwdkukwkdif;7Sd rif;om;-uD;onf Ak< ponfwdk\ok\d tqifhqifha7muf7SdcJh7m/ ,ckwdkif xif7Sm;
t,l0g'udk txl;-unfnKd olyDyD bk7m;ausmif;uefrsm; vsuf7daS om aAma7mAka"m/ tif;aum0wf ponfh om
aqmufvkyfjcif;/ w&kyfEkdifiHok\d bkef;awmf-uD;rsm;udkap oedutaqmufttHk-uD;rsm;rSm omoema7muf7dS xGe;f
vFwI f Ak<t,l0g'wdk;wufjyef\yGm;a7;twGuf avhvm um;cJhbl;a-umif; taxmuftxm;rsm;jzpf-uonf?
apum *syefEdkifiHY omoemawmfjyef\ymG ;atmif aqmif (aAma7mAka"m? tif;aum0wf„7=? )

165
Ak<omoem0if

,if;odk\ r[m,me Ak<omoemonf ta7S\awmif ajr|mufojzifh jrefrmEkdifiHY ax7m0g'omoem xGef;


tm7SEikd if Hrsm;odk\ xd;k 0ifvmonfh tcsed fwGif ax7m0g' awmufaeonfh tcsdefjzpfonf? (Ak<omoem0if(jref
Ak<omoemonfvnf; xdkEdkifiHrsm;odk\ a7muf7SdjyD; jzpf rmEdkifiH) t7[H/ 7Sif„vnf;7=? )
onf? oD7d”Rmaomurif;-uD; vufxuf jrefrmEdkifiH
ESifh ta7S\awmif tm7Sa'orsm;odk\ apvFwfaom om ax7m0g'Edkiif H
oemjyK "R'lwrsm;.vkyfief;onf oD[dk–fomoemjyK taemf7xmrif;aemuf qufcH-uaom yk*Hrif;rsm;
vkyfief;avmuf xdt k csed u
f ratmifjrifao;aomfvnf; onf oD[dk–fAk<omoem jyefvnfwnfaxmif7mwGif
omoemhrsdK;aphudk csay;ouJhodk\ jzpfcJhonf? xdka'o tultnD taxmuftyHh ay;cJh-uonf? ,if;odk\jzifh
rsm;Y ax7m0g' Ak<omoemvnf; tiftm;-uD;rm; omoemoU7mZf 1^00 ausmfausmfcef\wGif jrefrm
jcif; r7Sdao;onfhtwGuf r[m,me Ak<omoem EkdifiHESifh oD[dk–fEdkifiHwdk\onf ax7m0g'Ak<omoem.
a7mufvmonft h cg tjydKit f qdkif jyif;jyif;xefxef jzpf A[dktcsuftcsm Xm-uD;rsm; jzpfvmcJh-uonf? a7S;
jcif;r7Sb
d J 0g' 2 ckpvH;k udk Ekid if o
H l Edik if o
H m;rsm; pkaygif; ESpfaygif;rsm;pGmuyif w&kyf/ wdAufESifh uaºmZEkdifiH
vufcH-u[ef wlonf? rsm;rSwqifh a7muf7SdvmI r[m,me Ak<omoemudk
ouf0if -unfnKd ae-uaom ,dk;',m;EkdifiHonfvnf;
ax7m0g'Ak<omoemxGef;um;jcif; 13 7mpkESifh 14 7mpkESpfrsm;wGif ax7m0g' Ak<omoem
odk\7mwGif omoemoU7mZf 930 jyn\w f iG f ax7m tajcusI xGef;um;ae7m jrefrmEkdifiEH Sifh ul;vl;quf
0g't,ltqrsm;udk 7Si;f vif;azmfjyEdkifaom ax7m0g' qHr= rsm;vm7mrS ax7m0g’Ak< omoem. A[dk
tmZmenf r[mAk<a•morax7f xGef;um; ay:ayguf tcsut f csmXme-uD; wpfct k jzpfok\dw;kd wufvmcJo
h nf?
vmonft h wGuf xdEk idk if rH sm;wGif ax7m0g'om xGe;f um; t,k<,jrdK\ysufEiS hf AefaumufjrdK\awmfwk\d7dS Ak<omoem
jyef\yGm;cdkifjrJcJh7onf? (r[mAk<a•mo/ 7Sif„7=?) qdki7f m taqmufttHrk sm;udk axmufjcif;jzifh ,d;k ',m;
o*®g,em tqufqufwifcJhjyD;/ q7mtpOftquf EdkifiHY ax7m0g'Ak<omoem rnfr~xGef;awmufcJh
xde;f odr;f cJo
h nfh ax7m0g'usr;f rsm;ESifh t}uxmusrf; a-umif;odEkdifonf? wcgu wefcdk;xGm;cJhI ,d;k ',m;
rsm;onf oD[dk–fbmomjzifhom a7;jyD;7SI d / yg–dbmom wdk\ tay:odk\yif vFrf;rdk;EkdifcJhonfh uaºmZEkdifiHonf
jzifh r7Sdojzifh 7Sifr[mAk<a•moyif usrf;tm;vH;k udk 15 7mpkESpfwGif ,dk;',m; vufatmufodk\ usa7mufchJ
bmomjyefqdkI ,if;usrf;rsm;. tzGifht}uxmrsm; onf? ,if;odk\jzifh [dNLt,l0g'ESifh r[m,me Ak<
udkyg a7;om;jyKpkavonf? 7Sirf [mAk<a•mo. t} omoemxGef;um;7m uaºmZEkdifiHonfvnf; ax7m
uxmESifh yg–dbmomjyefusrf;rsm;onf ax7m0g'Ak< 0g' Ak<omoem. tcsuftjcm Xmetjzpf ajymif;
omoema7mifukd 'kwd,t-urd fxeG f;ajymifapcJo h nf? vJcJhonf? vmtdkEdkifiHodk\vnf; Tenf;yif wqifhrS
oD[–dk u f `e;f wGif wzef xGe;f ajymifvmcJhaom ax7m wqifh omoemawmf a7muf7SdoGm;cJhjyefonf? ,if;
0g' Ak<omoemonf ta7S\awmif tm7Sa'orsm;odk\ odk\jzifh jrefrm/ ,d;k ',m;/ uaºmZ/ vmtdk/ oD[dk–f
jyef\yGm;vmcJhjyefonf? odk\7mwGif omoem oU7mZf Edik if -H uD; 5 Ekid if o
H nf ax7m0g' Ak<omoem xGe;f um;
1501 ausmfcef\wGif tdNd,awmifydkif;om;rsm; jzpf-u 7m Ekid fi-H uD;rsm;tjzpf a7muf7cdS h-J uonf?
aom (apm–) aus;ukvm;vlrsdK;wd\konf oD[k–d fu`ef;udk ax7m0g' Ak<omoemonf ta7S\awmiftm7SwGif
0ifa7mufwu kd cf u
kd -f uojzifh ax7m0g' Ak<omoemonf wjznf;jznf; xGef;um;cJh7m/ omoemoU7mZf 2415
ab;tM7m,fESifh -uHKawG\jyefojzifh arS;rSdefc7Jh jyefonf? ckEpS fwiG f jrefrmEkdifiH rif;wke;f rif;w7m;-uD; vufxuf
xdktcsdefwGif jrefrmEkdifiHY xD;eef;pdk;pHaeaom taemf wGif ax70g'Ak<omoem. yVro*®g,em obifukd
7xmrif;apmonf jrefrmEkid if Hajrmufyikd ;f rS 0ifa7mufvm rMav;aejynfawmfY oH•mawmf 2400 ESifh usif;y
aom r[m,me Ak<omoem a7maESmaeonfh ewfu;dk cJoh nf? oD[–kd Yf usi;f yonfh pwkš o*®g,em obif
uG,rf = t,l0g'udk wkdif;oljynfom;wdk\ ,Hk-unf udk; wGif yd™uwfoHk;yHkudk ayxuftQ7m wifouJo h \dk T
uG,faeonfukd rESpo f ufojzifh rSefuefaom t,l0g' yVro*®g,em obifwGif ausmufjym;a7 ^29 csyf
udk7SmazGaecdkuf 7Sift7[HESifhawG\I ax7m0g' Ak<om ay: ausmufxuftQ7mwifI Ak<omoemawmf-uD;
oemudk ouf0if,kH-unfum txl;yifapmifha7Smuf jcD; wnfwcHh ikd jf raJ tmif aqmif7u G cf o
hJ nf?

166
Ak<omoem0if Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)

ax7m0g' Ak<omoem xGe;f um;7m oD[–kd u f `e;f ESihf -uD;Y jynfwiG ;f rS oH•mawmf 2ô4^3 yg;/ uBmt7yf7yfrS
jrefrmEdkifiHudk jAdwo d ~tpdk;7uvnf;aumif;/ uaºm'D; 144 yg;wdk\ESifh 2 ESpfwdik fwdkif q}o*®g,em obifudk
,m;ESifh vmtdkEkdifiHudk jyifopftpdk;7uvnf;aumif; usif;yonf? ,if;o*®g,emobifudk ax7m0g'Ekid fiH
odr;f ydu
k v
f u
kd af omtcg omoemawmfujkdc;D jri| rhf nfh omo rsm;uomru/ tdN, d / yguPwef/ w&kyf paom tjcm;
emh'g,umrif;rsm;. axmufyrhH r= 7Sad wmhaomfvnf; ,if; Ak<omoem0ifrsm;7Sd7m Ekid if rH sm;uyg wufa7mufjcD;jr|ifh
tpdk;7rsm;onf bmomudk;uG,fr=udk vGwfvyfcGifhay; -uonf? xdkjyif omoem2500 jynfh txdrf;trSwfyGJ
cJhonfhtwGuf omoemawmf-uD; raysmufruG,f jzpf rsm;udk ta7S\awmif tm7Swidk if t H m;vHk;ESifh oD[k–d fEkdifiH/
cJhavonf? omoemh0efxrf; 7[ef;rsm;u pmay tdNd,EkdifiHwdk\Yvnf; crf;em;-uD;us,fpGm usif;y-u
y7d,Wdudk xde;f odrf;cJh-uouJo h k\d Ak<omoem0if Ekid fiH avonf? ,if;odk\jzifh ta7S\awmif tm7Sa'orsm;wGif
olEkdifiHom;rsm;uvnf; omoemh0wfudk rarhravsmh ax7m0g' Ak<omoemawmf-uD;onf wwd,t-udrf
apmifha7Smufaqmif7Guf-uonfhtwGuf arS;rSdefoGm; jyefvnf xGe;f yvmcJah vonf? (o*®g,em„7=? )
jcif;r7SdvSacs? ,dk;',m;EkdifiHYrl tpOfwpdkuf vGwf jrefrmEkdifiHtpdk;7onf omoema7;qdkif7m tuf
vyfaom EkdifijH zpfonft h wGuf omoemh'g,um jynfh Oya'wck jy}mef;jyD;aemuf Ak<omoem a7mif0g
7Sifrif;wd\k. taxmuftyHhudk tpOfwpdkuf 77SdcJhonf? xGef;vif;a7;twGuf aqmif7Guf7ef Ak<omoemtzGJ\
1948 ckEpS wf iG f jrefrmEdkifiH vGwv f yfa7;7jyD;aemuf udk zGJ\pnf;onf? (Ak<omoetzGJ\„7=?) ,if;tzGJ\
Ak<omoemawmfonf jrefrmEkdifiHY ydkrdkpnfyif vm -uD;u tbd"Rmpmar;yGJrsm;usif;yI y7d,Wd om
avonf? usef ax7m0g'EkdifiHwdk\onfvnf; xdkenf; oemjyef\yGm;atmif aqmif7Gufjcif;/ EkdifiHwGif; EkdifiHy
twkdi;f yif jzpf-uonf? jrwfpmG bk7m; a[m-um;awmf wd\kY y™dyWdXme omoe7dyo f mrsm;udzk iG hv
f pS I
f y™dyWd
rltyfaom edum,f 5 7yfwdk\udk txyfxyf tqifhqifh omoem jyef\yGm;atmif aqmif7Gufjcif;/ "R'lwac:
a7;ul;7mY owdc`wf,Gif; a7;rSm;rdjcif;udk txl;oef\ omoemh wrefXmersm;zGifhvSpfI omoem rxGef;um;
7Si;f pif-u,fapvdkIwa-umif;/ xdkpif-u,faom yd™ ao;aom jynfwGif;7Sd awmifwef;a'orsm;ESifh jynfy
uwfawmfrsm;udk pufwifyHkESdyfI uBmt7yf7yfodk\ ysH\ EkdifiH-uD;rsm;odk\ omoemjyKapjcif;/ "Ra7mifjcnfac:
ESH\apjcif;tm;jzifh omoemawmf-uD; t"Gef\7Snfapvdk w7m;awmfpmapmifudk t*®vdyfbmomjzifh xkwfa0I
Iwa-umif;/ jrefrmEkdifiHawmfESifhwuG Ak<omoem0if uBmt7yf7yfodk\ jzef\a0jcif;wdk\jyKvsuf7Sdojzifh Ak<
EdkifiHtm;vHk;u omoemawmfudk pkaygif;jcD;ajr|muf omoemawmfonf uBmt7yf7yfY tenf;ESifh t
vdkaoma-umifhwa-umif;/ jrefrm/ ,dk;,m;/ uaºmZ/ rsm; qdkovdk xGef;um;vsuf7Sdavonf? 1961 ckESpf
vmtdk[laom ax7m0g'EkdifiHrsm;rS oH•mawmfrsm;. Zlvdkif v 26 7ufae\wGif jrefrmEkdifiHtpdk;7u Ak<
qHk;jzwfcsuft7 omoemoU7mZf 2498 ckESpfwGif bmomudk EkdifiHawmfbmomtjzpf jy}mef;vdkufojzifh
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH 7efukejf rdK\ oD7rd *®vmuBmat; omoemawmf aevdkvvdk xGef;vif;OD;rnfh edrdwfjzpf
apwDteD; q}oH*Dwd r[mygom+*kom vdk+*f akl wmf avonf?

¶®»º®³Ûµ¼··º رµÇ¼ §-ËØ ÛÍǨ


Ø »Ù ºåª·ºåª³¿±³ ßµùx±³±»³¿©³º
jrefrmEkdifiHodk\ Ak<omoemudk wyk©/ bœdunDaemifwdk\ yXrqHk;,laqmifcJh-uonf? jrwfpGmbk7m; oufawmfxif
7Sm;pOfuyif Ak<omoemonf ok0#blrdwkdif;/ okemy7Mwdkif;/ a,mewdkif;wdk\odk\ ysH\ESH\vmonf? oxHkacwf/
yk*Hacwf/ rMav;acwfponfwdk\Y omoemudk apmifha7SmufcJhaom q7mawmf-uD;rsm;ESifh ok"Rm*dk+f;/ a7Fusif*dk+f;/
'Gg7*dk+f;[lI *dk+f;-uD;oHk;*dk+f; ay:aygufvmavonf?

Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH) ? ? omoem0if 7mZ0Ho„7mZ0if/ r[m0Ho„r[m0ifpaom pum;rsm;


qdkaompum;rSm omoe0Ho yg–dbmomrS qif;ouf uJo
h \dkwnf;? omoem0HoY omoewpfy'k f/ 0Howyk'f
vmonf? omoe0Ho„omoem0if/ Ak<0Ho„Ak<0if/ jzpfI ESpyf k'fwpGJ yfxm;onf? omoe„jrwfpGmbk7m;.

167
Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH)

tqHk;tr-o0g'pum;/ 0Ho„tquftEG,?f omoe xdo


k k\d xGe;f um;cJh7m jrefrmEkdifiHY qif;ouf ysH\ESH\chJ
0Ho„jrwfpGmbk7m;.tqH;k tr -o0g'pum; tquf yHu
k m; Tod\w k nf;? ok0#blrw d ikd ;f / todwVe/ aygQ7
tEG,f? ,if;tqHk;tr-o0g'pum;udk oif-um;vdkuf 0wDjrdK\om; wyk©ESihf bœdu nDaemifw\dkonf vSnf;
emusi-fhut
H m;xkwo f t
l quftEG,[ f k t"d_m,f7onf? ig;7mESifh r«dra'oodk\ ukeful;oGm;7m/ jrwfpGmbk7m;
omoemqdkaom pum;rSm (1) y7d,Wdomoem/ yGifhawmfrlI av;qJhudk;7uftvGef vif;vGef;yif7if;Y
(2) y™dyWdomoem/ (3) y™da0"omoem[lI oH;k odwif;oHk;awmfrlcdkuf oGm;a7mufzl;ajrmf-ujyD;v~if
yg;jzpfonf? ,if;oH;k yg;wdk\wGif y7d,Wdomoemum; toifh,laqmifv maom ysm;rHk\ qkyfE Si fh rHk\- uGuf
jrwfpGmbk7m;. tqHk;tr -o0g'pum;jzpfaom yd™ uspfwdk\udk vSL'gef;I a'G0gpdu o7+*Hk aqmuf
uwfusrf;pmrsm;jzpfonf? y™dyWd omoemum; xdk wnfum Oygoumtjzpf cH,l-uonf? aemuf jrwf
yd™uwfusr;f pmrsm;Y yg7Sod nfhtwdki;f xdyk ™d uwfusrf; pGmbk7m;xH tjrJqnf;uyf udk;uG,f7mudk awmif;yef
pmrsm;. nFefjycsuftwdkif;vdkufemusifh-uH tm; aomtcg qHawmf7Spfqludk 77SdcJhI/ rdrdwdk\ae7m tod
xkwftyfaomusifh0wf y™dywfrsm;jzpfonf? y™da0" wVe aygQ70wDjrdK\odk\ a7mufaomtcg apwDwql
omoemum; xdkusif0h wf y™dywfrsm;udk vdkufemusifh wnfum qHawmf7pS q f u l kd XmyemI qnf;uyf ud;k uG,f
-uHtm;xkwfojzifh 77SdaomtusdK;rsm;/ r*fzdkvf ed¤mef -uonf? ,if;apwDum; ,ck zl;ajrmfae-u7aom
jzpfonf? ,if;omoem oHk;yg;vHk; tquftEG,fudk a7Fwd*akH pwDyifjzpfonf? (bœduESihf wyk©? a7Fw*d kH
omoem0ifqo kd nf? bk7m;„7=? )
xdkomoemoHk;yg;um; jrwfpGmbk7m;yGifhawmfrlaom jrwfpGmbk7m; 0gawmf ESpfq,fausmfwGif om
tcgrSpI ESpfaygif;rsm;pGm r«dra'oY xGef;um;cJh 0 djynfrS ,lZemoHk;7m uGma0;aom okemy7Mwkdi;f
onf? aemuf wpwp tjcm;EkdifiH t7yfa'orsm;odk\ (ty7Mwkdif;) 0g+dZ*gr7Gm (v,fudkif;ausmif;awmf
qif;oufysH\ESH\vsufxGef;um;cJhonf? 7m7Gm) Y pl–yk#/ r[myk# ol-u, G nf aD emif ESpaf ,muf

7efukefjrdK\ oD7dr*‡vmukef;ajr7Sd Ak<wUokdvfyd™uwfwkdufrSm acwftrSDqHk; taqmufttkHwckjzpfonf?

168
Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)

wd\kae-uonf? aemufyg ukefonfig;7mESihf wa,muf csawmfro l nf? w7Ha7mtcg jrwfpmG ;bk7m;onf aemuf
wvSnhf ukeful;oGm;avh7-Sd uonf? yg oH•mawmftrsm;ESifh a'opm7D-uGcsDawmfrlcJ7h m
wpfae\aomtcg r[myk#onf vSn;f ig;7mwd\kjzifh a,meuwkdif; Zif;r,ft7yfodk\a7mufI rJydef;acsmif;
r«dra'ood\k ukeful;oGm;7m/ om0 djynf aZw0ef em;wGifaeaom v0-uD;onf ckepfESpft7G,f7Sdaom
ausmif; jrwfpGmbk7m;xHodk\a7mufI w7m;awmfudk rdrdom;i,fukd jrwfpGmbk7m;xHtyfESHI omra+jyKap
em7ojzifh tu`wfw7m;7um vufaxmuf ukeo f nf onf? 7Sio f mra+vnf; uR}mef;pD;jzef;ojzifh r-um
-uD;udkac:I TyPnf;OPmwdk\udk nDplyk–#tm; ay; rD 7[Mmtjzpfo\kda7mufonf?
yg[k rSm-um;jyD;v~if jrwfpGmbk7m;txHawmfY 7[ef; Tod\kv~if txufazmfjyyg ta-umif;rsm;udk axmuf
jyKavonf? aemufjrwfpmG bk7m;xH cGifhyefI rdrdae7m xm;v~if jrwfpGmbk7m; oufawmf xif7Sm;7SdpOfuyif
okemy7Mwdkif;odk\ jyefvmjyD;v~if uR}mef;w7m;ukd omoemawmfonf ok0#blrdwdkif;/ ty7Mwdkif;
tm;xkwf7m/ 0gwGif;Yyifv~if 7[Mmtjzpfodk\a7muf (okemy7Mwdkif;)/ a,meuwkdif;tm;jzifh oHk;a-umif;
avonf? oHk;oG,f qif;oufvsuf jrefrmEdkifiHodk\ a7mufvm
wpfae\aomtcg pl–yk#onf ukeo f nfig;7mESiw hf uG a-umif;xif7Sm;onf? xdkjyifvnf; wwd, o*®g,em
oab®mjzifh ukeful;oGm;-u7m/ rv,u`ef;odk\a7mufI rwifrDtwGif; ,if;wdkif;-uD;oHk;wkdif;odk\ 7[Mmrsm;
tzdk;rsm;pGmxdkufaom pNul;ESpfwdk\udk7cJhojzifh r[m t-udrf-udrfa7mufvm-uonf? xdkodk\ a7mufvmaomf
yk#rax7ftm; av~mufxm;aomtcg r[myk# vnf; omoemawmfonf ESpfumv 7Snfvsm;pGm
rax7fonf pl–yk#ESifh ukefonfwd\ktm; jrwfpGb7k m; rwnfjrJay? ta-umif;um; yd™uwfawmfudk E=wf
odwif;oHk;7ef pNul;ausmif;awmfaqmufv~if aumif; aqmifaomacwfjzpfjcif;/ yd™uwf wwfajrmufaom
rnf[k rdef\-um;aoma-umifh pNul; ausmif;awmf ykCdKvfrsm;u tjrJaexdik fvsuf omoemawmf. t7if;
aqmuf-uonf? jrwfpGmbk7m;vnf; ausmif;awmf rlv y"mejzpfaom yd™uwfawmfwd\k udk oif-um;csydk\
aqmufonfrSpI jyD;qHk;onfhwkdif -uGvmI rjywf od ay;r= r7Sjd cif;wd\ka-umifjh zpfonf?
wif;oH;k awmfro
l nf? omoem 235 ESpfodk\ a7mufI wwd, o*®g,em
ausmif;awmfjyD;aomtcg r[myk# rax7fonf wifjyD;aomtcg armCvdykWwd© rax7f-uD;onf
jrwfpmG bk7m;xHomG ;I yifhav~muf7m/ cGifh7ojzif/h a7S; omoemwnfxGef;Edkifrnfh ae7mXmersm;udk qifjcif
OD;pGmjyefvmonf? jrwfpGmbk7m;onf udk,fawmfjrwf -unfh&=awmfrI l / ukd;wkid ;f ukd;Xmeok\d omoemjyKapvFwf
t0iftyg oH•mawmf av;7mudk;q,fudk;yg;ESifhwuG awmfrlonf? xdt k cg jrefrmEdkifiHwGif (1) ty7Mwdki;f
-uGvmawmfrlI oPA¶awmifa7mufv~if oPA¶ (okemy7Mwdkif;)/ (2) a,meuwdkif;/ (3) ok0#
7aohtm; w7m;a[mI 7[Mmtjzpfodk\ a7mufapjyD; blrw d idk ;f [lI oH;k Xme yg0ifco hJ nf?
v~if {[dbdQK 7[ef;jyKawmfrlI oH•mawmf ig;7m xdko;Hk Xmewd\kwiG f a,meu"R7Qdw rax7fukd ty
jynfhapvsuf 0g+dZ*gr7Gm pNul;ausmif;odk\-uGawmf 7Mwdkif; (okemy7Mwdkif;) odk\ omoemjyK7ef apvFwf
rlI ckepf7ufywfvHk; odwif;oHk;awmfrlonf? pl–yk#rS onf? xdkrax7fonf ckepfaomif;aom ty7Mwdkif;
pI 'g,,m 'g,dumrwdk\vnf; bk7m;trŒ;7Sdaom oH om;wdk\tm; tCdQ¶KyrokWefudka[monf? rif;rsdK;rS
•mawmfwdk\tm; ckepf7ufywfvHk; tvSL-uD;ay;um w a,musfm;waxmifESifh rdef;rajcmufaomif;wdk\ 7[ef;
7m;awmfudk em7ojzifh/ 7Spfaomif;av;axmifaom jyK-uonf?
oW0gwd\k w7m;xl;ud7k -uonf? r[m7Qdw rax7fudk a,meuwdki;f odk\ omoem
jrwfpGmbk7m;onf 0g+dZ*gr7GmrS jyef-uGawmfrlI jyK7efapvFwfonf? xdkrax7fonf a,meuwdki;f om;
eR'gjrpfodk\a7mufaomtcg tajcGt7HESifhwuG eR'g wdk\tm; um–um7rokWefudk a[monf? wodef;
e*g;onf jrwfpGmbk7m;ESifh oH•mawmfwdk\tm; ylaZmf ckepfaomif;aom oW0gwdk\ r*fzdkvfudk7-uonf?
oUm7jyKjyD;v~if tjrJu;dk uG,7f m apwDudk awmif;yef a,mufsm;waomif; 7[ef;jyK-uonf?
ojzifh jrwfpGmbk7m;onf eR'gjrpfem;Y ajcawmf7m ok0#blrw d ikd ;f od\k aom+rax7fEiS hf OW7 rax7f
wql csawmfrlonf? oPA¶awmifodk\ a7mufaom wd\kukd omoemjyK7efapvFwfonf? ok0# blrdwdkif;Y
tcg oPA¶rax7f awmif;yefojzifh ajcawmf7mwql oD7drmaomurif; rif;jyKvsuf7Sdonf? rif;rsdK;Y arG;

169
Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH)

Ak<wUokdvfyd™uwfwkdu7f Sd aypmrsm;xm;7m cef;raqmifwGifae\pOfvkdyif okawoDbkef;awmf-uD;rsm; ynm7SmazGavhvmvsuf 7Sd-uonf?

zGm;wdkif;aom om;orD;wdk\udk a7apmifh bDvl;r w wrf; rSwwf rf;trsKd ;rsKd ;wd\w


k iG f a,meu"R7Qdwrax7f
a,muf tajcGt7HESifhwuG ork]7mrSxGufI pm;avh . q7mwynfh tquftEG,Ef iS hf r[m7Qdwrax7f.
7So
d nf? q7mwynfh tquftEG,fwdk\onf rxif7Sm;acs?
rax7fwdk\ -uGa7mufvmcdkuf rif;rsdK;wGif om;w aom+rax7fEiS hf OW7rax7fw\. kd q7mwynfh tquf
a,muf arG;zGm;ojzifh vlw\dkonf bDv;l rudk ESdref if;7ef tEG,fwdk\om xif7Sm;onf? xdktwGuf xif7Sm;aom
vufeufrsm; udkifaqmifIvm7m/ rax7fwdk\ESifh awG\ aom+ rax7fESifh OW7 rax7fwdk\. q7mwynfh
v~if ta-umif;pHk ar;jref;ajymqdkaecdkuf tjcHt7HESifh tquftEG,fwdk\udkom a7;om;ygtHh? a7;om;7mY
wuG bDv;l rvmonf? xdt k cg rax7fw\dkonf bDv;l r vnf; jrwfpmG bk7m; vufxufaomtcg 0denf;t7mY
ab;7efukd ESdrfeif;jyD;aemuf rvmEkid fatmif t7Htwm; {w'*fbGJ\xl;jzifh jcD;usL;jcif;cH7aom t7SifOygvdrS
jyKI a7mufvmaom y7dowfwdk\tm; jA¦ZmvokWef pI oDaygrif;vufxufY xif7Sm;vdkaom omoemjyK
udk a[mojzifh o7+*Hkov D Y wnf-uonf? ajcmuf q7mawmfwdk\ wkdifatmif jrefrmEdkifiH omoem0ifudk
aomif;aom oW0gwdk\ w7m;xl;udk7-uonf? trsdK; a7;om;7efjzpfonf?
om; oH;k axmifig;7mESifh trsdK;orD; waxmifig;7mwdk\
7[ef;jyK-uonf? (u) r«dra'o omoem0if
Todk\v~if jrefrmEkdifiHodk\ jrwfpGmbk7m; omoem (1) t7SifOygvd/ (2) t7Sif'gou/ (3) t7Sif
awmf oHk;a-umif;oH;k oG,f qif;oufvmcJhonf? xdkodk\ aom+/ (4) t7SifodC0ESifh t7SifpN0%d/ (5) t7Sif
vmcJh7m/ omoem0ifESifh pyfvsOf;aom pmtkyf pm armCvdykWwd©/ T7[Mm rax7f-uD; ig;yg;wdk\

170
Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)

um; jrwfpmG bk7m; y7ded¤mefpHvGeo


f nfrpS I r«dra'o vu®m7 "Raoemywd r[m"R7mZm"d7mZ*k&k)/ (4)
Y q7mwynfhqufum omoemawmfudk apmifha7Smuf omoemydkif 'kwd, Am;u7m q7mawmf t7Sifynm
-uonf? aZmw (ynmaZmwmbd od7dy07 0dZ,mvu®m7 "R
aoemywd r[m"R7mZm"d7mZ*k&k)/ (5) omoemydkif
(c) ok0#blrd (oxHk) omoem0if 'kw, d armif;axmif q7mawmf t7Siaf O,s"R (aO,s
t7Siaf rmCvdyW
k wd©. wynfh (1) t7Siaf om+ "Rmbdrek yd 07 Om+udWd od7"d Z "R aoemywd r[m
ESihf t7SifOW7/ (2) t7Siaf ombdw/ (3) t7Siaf omr "R7mZm"d 7mZ*k&k)/ (6)awmifawmf omoemydkif
'W/ (4) t7Sifokrewd©/ (5) t7Sifaomygu/ (6) q7mawmf t7Sifrmvm (rmvmvu®m7"Z "Raoem
t7Sifaomr'W/ (^) t7Sit f aemr'©D/ (8) t7Sif ywd twkv "dywd od7yd 07 r[m"R 7mZm"d 7mZ*k&)k /
t"dov D / (9) t7SiAf sme'©D/ (10) t7Sio
f v
D Ak<Ed iS hf Tq7mawmf-uD; ajcmufyg; wdk\um; a7Fbdk/ tr7yl7/
t7Sifr[mumv/ (11) t7Sif"R'©D (t7Sift7[H)/ rMav;wdk\Y q7mwynfhqufum omoemawmfudk
T7[Mmrax7f-uD; wqJhwyg;wdk\um; ok0#blrd apmifha7Smuf-uonf? Tum; oDaygrif;vufxuf
(oxH)k Y q7mwynfhqufum omoemawmfukd apmifh wdkifatmif ok"Rm*dk+f; omoem0ifjzpfonf? (t7Sif
a7Smuf-uonf? ynmaZmwESifh t7SifaO,s"Rwdk\um; q7mwynfh
r[kw/f t7Sio f 7l ,d . wynfhrsm;jzpf-uonf?)
(*) yk*Homoem0if xdkodk\ q7mwynfh qufum ruGJrjym; omoem
t7Sif"R'©D (t7Sit f 7[H) . wynfh (1) t7Sif awmfudk apmifha7Smufvm-uaomfvnf; oU7mZf
*k+om7/(2) yXr t7Sit f Cy@dw/ (3) 'kw,
d t7Sif 1214 ckESpf yVr o*®g,emwif rif;wke;f rif; eef;wuf
tCy@dw/ (4) wwd, tCy@dw/ (t7Sif tC0Ho)/ vmaomtcg 'kwd, armif;axmifq7mawmf t7Sif
(5) t7SifOW7mZD0/ (6) yXr q_' t7Sifo<R aO,s"Rudk omoemydik f wifajr|mufavonf?
aZmwdygv/ (^) 'kwd, q_'t7SifOm+o<R (t7Sif xdktcg omoemydkiftrŒ;7Sdaom ok"Rmq7mawmf
o<ROm+)/ (8)wwd,q_'t7Sif o<RoD7d/ T 7Spfyg;wd\konf a7Fusifq7mawmf t7SifZm*7udk ok"Rm
rax7f-uD; 7Spyf g;wd\kum; yk*aH cwf q7mwynfq
h ufum odk\vm7ef qifhac:onfudk rif;wkef;rif;w7m;-uD; od
omoemawmfudk apmifha7Smuf-uonf? awmfrlv~if ok"Rm q7mawmfrsm;ESifh a7Fusifq7m
awmfudk auseyfatmif av~mufxm;jyD;aomf a7Fusif
(•) ycef;-uD; omoem0if q7mawmfudk aemuftcg ok"Rmu qifhac:jcif;rjyK
wwd, q_' t7Sio f <RoD7.d wynfh (1) ycef; Ekdifatmif *+0drw k f trde\fxw
k af wmfrlonf? xdt k cgrS
-uD;jrdK\ acruwdkuf t7Sifok"Rpm7D/ (2) ycef;-uD;jrdK\ pI a7Fusiq f 7mawmfvnf; a7Fusiw f u kd rf (r[m"Rdum
taemufvuf0gusOrifausmif;t7SiftC"Rmvu®m7/ 7mrwkduf)/ x7Humwdkuf/ 7rnf;oif;wdkuf/ rif;cif;
(3) ycef;-uD;jrdK\ aemifb7Gm t7Sif"ReN/ (4) EG,feD wdkuf/ jrawmifwdkuf/ Ta7Fusifig;wdkufudk OD;pD;OD;cdkif
rkcfausmif; t7Siyf kn0goD/ (5) ycef;-uD;jrdK\ ta7S\vuf jyKum ok"Rmq7mawmfrsm;ESifh rqufoG,fbJ 0denf;
bkBq7mawmf t7SifpNr¢Lom/ Trax7f-uD; ig;yg; uH oD;jcm;jyKIaeonf? xdktcgrSpI ok"Rm*dk+f;/ a7F
wdk\um; ycef;-uD;jrdK\Y q7mwynfhqufum omoem usi*f +kd ;f [k omoemawmfY *d+ k ;f -u;D ESp*f +
kd ;f uGo
J nf?
awmfudk apmifha7Smuf-uonf? oU7mZf 1214 ckESpfrSmyif 7mrnwdkif; tkwfzdkjrdK\
uefukef;ausmif;wdkufY odwif;oHk;awmfrlaom tkwfzkd
(i) a7Fbdk/ tr7yl7/ rMav;omoem0if q7mawmf t7SiOf UH0HormvmESifh 7mrnwdki;f 7Sd *d+ k ;f
bkBq7mawmf t7Sipf Nr¢Lom. wynfh (1) tkyf *dk+f;axmuf q7mawmfwdk\onf Zmw©7tkdif
omoemydkif rif;tdkq7mawmf t7Si*f +
k oD7d (*k+mbd O'ukaQyodrfY 0denf;uHjyKjcif;udk ta-umif;jyKI
vu®m7 o<R r[m"R7mZm "d7mZ*k&k)/ (2) yXr 0denf;uHajrmufrajrmuf tjiif;tcHkjzpfyGm;onfhtwGuf
Am;u7mq7mawmf t7Si"f RmbdeN (wdy™d umvu®m7 tkwfzdkq7mawmfu rdrdESifhoabmwl7m wynfh7[ef;
od7d"Z r[m"R7mZ*k&k)/ (3) omoemydkif oJtif; wdk\ESifh 0denf;uHoD;jcm;jyKIaeojzifh tkwfzdkq7mawmf
q7mawmf t7Sifol7d, (ol7d,m0Hombd od7dy07m w*dk+f;/ useq f 7mawmfrsm;u w*dk+f; ESpf*dk+;f uGJ-u

171
Ak<omoemhtzGJ\. 7nf7G,fcsuft7 Ak<0g' pmay ,Ofaus;r=wkd\ wkd;wufa7;twGuf aqmif7Gu7f ef wnfaxmifzGifhvSpfcJhaom
Ak<wUokdvf yd™uwfwkdufwGif a7S;a[mif;aypmESifh yk7ykdufrsm;tjyif/ bmompHk pmtkyf pmwrf;rsm;vnf; jynhfpHkpGm 7Sdonfjzpf7m
Ekdiif jH cm;okawoDrsm; OD;wkdu7f mXe-uD;jzpfonf?

172
Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH) Ak<omoemtzGJ\

jyefonf? xdko\kd *dk+;f uGJaomfvnf; 'Gg7*d+ k f; trnfukd Am;u7m q7mawmf t7SifynmaZmw/ tkwfzdkq7m
r7ao;? awmf t7SiOf UH0oH rmvmwkdiaf tmif tquftEG,f w
aemuf oU7mZf 121^ ckESpfodk\ a7mufaomtcg rsdK;jyonf? ? Tum; oDaygrif;vufxufwkdifatmif
'g,umwd\konf uHjzifh 7Scd k;d jcif; rSefonf/ 'Gg7jzifh 7Sdc;dk 'Gg7*d+k f;omoem0ifwnf;?
jcif;rSefonf[k wzufESifhwzuf tjiif;tcHk jzpfyGm;
jyef7m/ tkwfzkq d 7mawmfxH av~mufxm;aomtcg 'Gg7 rSwfcsuf ? ?omoem0ifukd a7;om;-um7mY wusr;f
jzifh 7Sdckd;jcif;rSm ,xmblw userSefuefa-umif; qHk; ESifhwusrf;/ w*dk+f;ESifhw*dk+f;/ ykCdKvfwOD;ESifh wOD;
jzwfonft h wGuf tkwfzkq d 7mawmf.*d+ k ;f udk 'Gg7*dk+f; tquftEG,rf wlay? rwlaomfvnf; rSeu f efv~if ,kWd
[ktrnfay;-uonf? usefq7mawmfrsm;*dk+f;udk uH 7Sdv~if tav;tjrwf rSwfom;tyfonf? ta-umif;
*dk+f;[k trnfay;-uonf? Todk\v~if ok"Rm*dk+f;/ um; q7mwOD;Y wynft h rsm;xGef;um;Edkiaf oma-umifh
a7Fusif*dk+f;/ 'Gg7*dk+f;[lI *dk+f;-uD; oHk;*dk+f; jzpf vnf;aumif;/ acwfwacwfY omoemawmfapmifyh Ck dKvf
ay:vmonf? *dk+f;-uD;oHk;*dk+f; jzpfay:vmonfh t trsm; ay:xGufEdkifaoma-umifhvnf;aumif;/ xdkodk\
avsmuf q7mwynfh tquftEG,f omoem0ifvnf; xGef;um;ay:xGufcJh7m/ rdrdwdk\ q7mESifh tquftEG,f
oHk;rsdK; jzpfvmonf? teD;pyfqk;H ud,k I l a7;om;-uaoma-umifh vnf;aumif;
a7Fusif*dk+f;omoem0ifY r«dra'o omoem0if jzpfonf?
ESifh ok0#blrd (oxHk) omoem0ifum; ok"Rm*dk+f; Tomoem0ifudk yg7mZdu+f t}uxm/ Am[d7
omoem0ifESifh wlonf? yk*Homoem0ifY 'kwd, ed'gef;/ 0Ho'DyeD/ omoemvu®m7 pmwrf;/ a7p-udK
tCy@dw„ryg/ ckepfyg;omjzpfonf? ycef;omoem q7mawmf ax&k_Wd/ a7Fusifq7mawmf ax&k_Wd/
0ifY t7Sifykn0goD„wkdifatmifwlI aemufq,f r[m'Gg7 edum,omoe0Ho 'DyeD paom pmtkyfpm
tif;*d+ k ;f tkyf t7SifOm+vu®m7/ 'Dy, J if;„earm7Gm/ wrf;wdk\ukrd DI
S a7;om;ygownf;?
t7Sifyknm7B/ 'DyJ,if; earm*dk+f;tkyf t7Sif0dpm7dN/ OD;-uD;az
oD;vHk;awm7 *+m0drkwf trde\fawmf7 oD;vH;k q7mawmf Ak<omoetzGJ\ ? ? TtzG\Jukd oU7mZf 1312
t7SifpNdrm/ a7Fusifq7mawmf t7SifZm*7 (Zm*7m (1950) ckEpS w f Gif pwifI jynfaxmifpkjrefrmEkid if H ygvD
bd"Zo<R0Ho twkv "dywd r[m"R7mZm"d7mZ*k&k)/ refwGif wifoGif; qHk;jzwftyfaom Ak<omoe tzGJ\
r[m0dok<g7mr q7mawmf t7Sif0dok<gpm7 (0dok<g tufOya't7 zG\Jpnf;wnfaxmifonf
pm7mbd"Z "dywd y07 r[m"R 7mZm"d7mZ*k&k) wkdif
atmif tquftEG,f wrsKd ;jyonf? Tum; oDaygrif; TtzG\J-uD; zGJ\pnf;7jcif;ta-umif;
vufxufwkdiaf tmif a7Fusif*dk+f;omoem0ifwnf;? TtzGJ\udk zGJ\pnf; wnfaxmif7jcif;. ta-umif;
'Gg7*dk+f; omoem0ifY r«dra'o omoem0if um; Todk\wnf;? jrefrmjynfwGi;f odwif;oHk; aexdkif
um; ok"Rm*dk+f; omoem0ifESifhwlonf? oxHk om awmfrl-uaom r[max7f-uD;rsm;. pdwfwGif xif
oem0ifY t7Sifaom+rSpI t7SiAf sme'©Dwidk fatmif jrifvmonfrmS ,cktcgY
wlI/ aemuf t7Sifr[mumv t7Sit f 7d,0Ho xnfh (u) jrwfpGmbk7m; a[mawmfrltyfaom edum,f
onf? yk*Homoem0ifY t7SifOW7mZD0/ t7Sifo<R ig;7yf yd™uwfawmfwdk\onf txyfxyf t
aZmwdygv/ t7Sifo<ROm+/ t7Sifo<RoD7d av; qifhqifh a7;ul;yHkESdyf-u7m/ owdc`wf,Gif;
qufomjyonf? aemuf a7iHkq7mawmf/ t7Sifr[m a7;rSm;rdjcif;a-umifh roef\r7Sif; jzpfvsuf
t7d,0Ho/ t7Sio f <RudW/d t7Siwf o
d moe"Z/ t7Sif yg–dysurf sm; a7maESm yg0ifaeavonf? ,if;
"R7mZ*k&k/ t7Siw f dyd™umvu®m7 (awmifzDvm ykCKd vf yg–dysufrsm;ukd okwo f if7Si;f vif;I pif-u,f
ausmf)/ t7Sifr[mwd© (tjrifh)/ t7SifpNynm oef\7iS f;rSeu
f efaom yg–drsm;jzifhom yd™uwf
(jrdK\-uD;)/ t7Sif*k+oD7d (a7jrdef)/ t7Sifuvsm+"Zd awmfrsm;udk pufwifykEH dyS o
f ifhonf?
(a7jrdef)/ omoemydkif rif;tdkq7mawmf t7Si*f + k oD7d/ (c) uBmt7yf7yf7Sd jrwfpGmbk7m;. w7m;awmf
yXr Am;u7mq7mawmf t7Sif"RmbdeN/ omoemydkif t7omudk rcHpm;7ukefaom vltaygif;wdk\
oJtif;q7mawmf t7Sifol7d,/ omoemydkif 'kwd, tm;vnf; w7m;t7omudk cHpm;7pdrfhaom

173
Ak<omoemtzGJ\

iSm xdpk if-u,f oef\7iS f;rSeu f efaom yd™uwf uqkefvjynfhae\ wdkifatmifaomumvudk Ak<ESpf[k
awmfrsm;udk jzef\a0um t"Gef\7Snf-um wnf owfrw S fjyD;aomf/ wESpv f ~if 2 -udrfom tpnf;ta0;
apoifo h nf? usif;yum Ak<omoema7;udPrsm;udk aqmif7Guf
(*) jynfaxmifpk jrefrmEkid if EH Siw fh uG Ak<0g'D Ekid if H Ekdifay7m/ tjrJwap vydkif;taejzifh Ak<omoema7;
tm;vHk;wdk\u Ak<omoemawmfudk pkaygif; udPrsm;udk aqmif7u G fEkdi7f eftwGuf Ak<omoetzGJ\0if
tm;ay;7efoifo h nf? ykCKv
d rf sm;xJrS
Ttcsufrsm;udk aqmif7Guf7eftwGuf q}o*®g (u) 1 2 3 trSwf ud, k fpm;vS,fawmf-uD; 18
,emwif7ef vdktyfayonf? q}o*®g,em wif7efrmS OD;ESih f
vnf; a7S;tcg o*®g,em ig;wefwif7mY tZmwowf (c) 4 trSwfyg a'oudk,fpm;vS,f awmf-uD;rsm;
rif;paom rif;aumif;rif;jrwfrsm;udk trSDjyK7ouJhodk\ tcsif;csi;f nDnGwfI wm0efvFJtyfonfh
trSDjyK7rnfh omoemh'g,um vdktyf.[k xifjrif udk,fpm;vS,fawmf-uD; 9 OD;
,lqawmfrl-ujyD;v~if 0ef-uD;csKyf OD;Ektm; -o0g' aygif;udk,fpm;vS,fawmf -uD; 2^OD; yg0ifonfhAk<
pum;rdef\-um;ajymqdkawmf rl-uukef.? omoetr=aqmiftzG\Jukd wifajr|mufz\GJpnf;7jyefonf?
r[max7f-uD; t7Sifjrwfrsm;. -o0g'pum;udk xdktr=aqmiftzGJ\rS tzGJ\.OU}/ 'kwd,OU}ESifh
-um;od7aom 0ef-uD;csKyf OD;Ekonf EkdifiHawmf orw tusdK;aqmif pmcsD 2 OD;wdk\ukd a7G;aumuf wifajr|muf
trŒ;7Sad omtpd;k 7tzG\0J ef-u;D rsm;ESiv
hf nf;aumif;/ Ak<omo jyD;v~if/ ,if;wd\kyifv~if Ak<omoemtzGJ\. OU}wdk\ESihf
ema7;qkdif7m toif;tzGJ\rsm;/ 7[ef;ynm7Sd vlynm7Sd tusdK;aqmifwdk\ jzpf7avonf?
ykCKd v-f uD;rsm;ESihv
f nf;aumif; wdkifyifnE|d di= f;I q}o*®g Ak<omoetzGJ\ESifh ,if;.tr=aqmiftzGJ\0ifv-l uD;
,em'g,umtjzpfcH,l-u7efESihf tjcm;Ak<omoema7; rsm; tjzpfudk jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHom; Ak<t,l
7mrsm;udk aqmif7u G -f u7eftwGuf Ak<omoemtzG\J tuf 0g'D jzpfjyD;v~if t7nftcsif;jynfh0 pm7dWaumif;rGef
Oya'udk jynfaxmifpk jrefrmEkid if yH gvDrefwGif wifoiG ;f vsuf Ak<omoemawmfESifh Ak<omoetzGJ\. *k+fudk
qH;k jzwfjyD;v~if xdOk ya't7 Ak<omoemtzG\Jukd zGJ\pnf; aqmifEdkifonfh ykCdKvfrsm;om cH,lcGifh 7Sdayonf? t
wnfaxmifcahJ yonf? zGJ\0ifvl-uD;rsm; jzpfvmwkdif;vnf; t*wdrvdkufbJ
tpGr;f 7So d r~ Ak<omoema7; „ Ak<omoem xGe;f um;
zGJ\pnf;yHk jyef\yGm;a7;udk aqmif7Gufygrnf[k uwdoPm jyK7
Ak<omoetzG\zJ \pJG nf;wnfaxmifyrkH mS „ ao;onf?
(1) omoema7; 0ef-u;D /
(2) EkdifiHawmf -o0g'gp7d, q7mawmf-uD;rsm;. tzGJ\. 7nf7, G cf sufrsm;
-o0g't7 EkdifiHawmforw-uD;u cef\tyf toif;tzGJ\rsm;udk zGJ\pnf;wnfaxmif7mY 7nf7G,f
onfh ud,
k pf m;vS,f awmf-u;D 9 OD; / csuf/ vkyfief;pOfrsm;udk csxm;owfrSwf7ay7m/ Ak<
(3) EkdifiHawmfoRw-uD;ucef\tyfaom udk,fpm; omoetzGJ\udk zGJ\pnf; wnfaxmif7mYvnf; tzGJ\.
vS,af wmf-u;D 8 OD; / 7nf7G,fcsuf vkyfief;pOfrsm;udk „
(4) jynfe,f/ 0daoowdkif;ESifh c&kdiftoD;oD;7Sd (1) jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH twGif;tywdk\Y rdrd
Ak<omoema7;qkdif7m toif;tzGJ\rsm;rS owf wOD;wnf;jzpfap/ tjcm; toif;tzGJ\rsm;ESifh
rSwfxm;onfh tcsdK;twdkif;cef\tyfapvFwf yl;aygif;Ijzpfap Ak<omoem xGe;f um; jyef\
onfh a'oud, k fpm;vS,fawmf-uD; 33 OD; [lI yGm;a7;twGuf aqmif7Guf7ef/
udk,fpm;vS,af wmf-uD; 51 OD;yg0ifvsuf Ak<omoe (2) jynfaxmifpk jrefrmEkid fiH twGi;f tywdk\Y "R
tzG\Juzkd \pJG nf; 7ayonf? 'lwXmersm;/ oifwef;rsm;/ ausmif;rsm;
TtzGJ\onf omreftcgrsdK;Y Ak<omoema7;udP zGihv
f pS fwnfaxmif7ef/
rsm; aqmif7Guf7eftwGuf vydkif;jzifh owfrSwfI t (3) y7d,Wd omoemwd;k yGm;a7;twGuf pmar;yGJ
pnf;ta0; usif;y7ef rvG,fulacs? ESpfydkif;jzifhom rsm;usif;y7ef/ tjcm;enf;rsm;jzifhv nf;
a7mufqJESpf uqkefvjynfhausmfw7ufrS vmrnfhESpf aqmif7u G 7f ef/

174
Ak<omoemtzGJ\ Ak<[l;j*dK[f

(4) y™dyWdomoem wdk;yGm;a7;twGuf aqmif .? xdkjyif y7d,WdomoemxGef;um; jyef\yGm;a7;t


7Gu7f ef/ wGuf jrefrmEkdifiH tESH\tjym;Y tbd"Rm pmar;yGJrsm;
(5) Ak<0g'pmay ,Ofaus;r=ponf wd;k wuf zG\HjzdK; udk usif;ycJhay.? y™dyWdomoem xGef;um; jyef\
a7;twGuf aqmif7Guf7ef/ yGm;a7;twGuf jynfaxmifpkjrefrmEkdifiHtwGif;ESifh
(6) Ak<0g'D tcsi;f csi;f cspcf ifpnf;vH;k nDnGwaf 7; jynfywdk\Y y™dyWdXme omoemh7dyfomrsm;udk zGifh
twGuf aqmif7Guf7ef/ vSpfcJh.? Ak<omoemawmf-uD; xGef;um;jyef\yGm;7ef
(^) vlcyfodrf;wdk\ w7m;awmfESifhtnD vdkufem twGufvnf; "R'lw XmezGifhvSpfI omoem rxGef;
aexdkif jyKusifha7;twGuf tm;ay; aqmif um;ao;aom jynfwGif;7Sd awmifwef;a'orsm;ESifh
7Gu7f ef/ tjcm;wkdif;jynfrsm;odk\ omoemjyKykCdKvfrsm; ap
(8) txufyg 7nf7G,fcsufrsm; jyD;ajrmufatmif vFwfcJhay.? yg–dbmom rwwfu`rf;aom ykCdKvf
aqmif7Guf7efESifhtjcm; Ak<omoema7;7m rsm; avhvmzwf&=Ekdif7ef 7nf7G,fI yg–dbmomjzifh
rsm; udkaqmif7Gu7f ef/ wnf7aSd om bk7m;a[m yg–dawmfrsm;/ tzGiht f }uxm
[lI us,fjyef\I rGefjrwfvSpGm csxm;owfrSwfcJh usrf;rsm;udkvnf; jrefrmbmomodk\ jyefqdkcJh&Hkru od
-uavonf? oifhodxkdufaom w7m;awmfrsm;udkvnf; jrefrmbm
omjzifh omoemha7mifjcnfpmapmif/ t*®vdyfbmom
TtzGJ\pwifay:xGufvmyHk jzifh "Ra7mifjcnfpmapmifrsm;udkxkwfa0vsuf uBm
Tr~ pnf;pepfusepGm zGJ\pnf;xm;I rGefjrwfus,f t7yf7yfodk\ Ak<omoemawmfudk jzef\cJhum tjcm; Ak<
jyef\vSpGmaom vkyfief;pOf 7nf7G,fcsuf7Sdaom Ak< omoema7;udPrsm;udk aqmif7u G cf aJh yonf?
omoetzGJ\ESifh ,if;. tr=aqmiftzGJ\udk xdkpOfu tem*wfumvwGiv f nf; Ak<omoetzG\o J nf uBm
jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHtpdk;7 jynfxJa7;ESifhomoem oluBmom; vltrsm;wdk\tm; Ak<7Siaf wmfjrwf. w7m;
a7;0ef-uD;OD;0if;u -uD;rŒ;I 1950 jynfhESpf -o*kwf awmfrsm;udk jzef\jzL;a0iSI jidr;f csr;f r=EiS hf tvif;a7mifudk
v 26 7uf paeae\ ae\vnf 1 em7D 25rdepf tcsed w f iG f 7apjcif;iSg ulnaD xmufyhEH idk v f rd hrf nfjzpfayonf?
7efukefjrdK\ wUodkvf "Rm&Hk-uD;Y yXrqHk; nDvmcH q7mOm+f
obif-uD;udk qif,ifusif;yum zGJ\pnf;wnfaxmif Ak<[l;j*dK[f ? ?Ak<[l;j*Kd [o f nf eQWaA't7 rm
cJah vonf? usL7Dj*dK[f jzpfonf? *7dESifh a7mrxHk;a[mif; yHkjyif
yXrqHk; tr=aqmiftzJG\. tpnf;ta0;udkvnf; vm ajceif;p-um7aom apwrefewf rmusL7Dtm;
aemufwae\ (2^„8 50) we*‡aEGae\ rGefvGJ 2 em7D tpGJjyKI rSnafh c:xm;jcif;jzpfonf? j*dK[f 9 vHk;teuf
tcsdefwGif pwifusif;yjyD;v~if/ tzGJ\. 7nf7G,fcsuf ti,fqHk;jzpfI aeESifh uBmh-um;wGif wnf7Sdonf?
rsm;udk xajrmufatmifjrifpmG aqmif7u G Ef ifkd 7f ef ,if;onf aeESifh teD;qHk;j*dK[fvnf;jzpfI ysrf;r~jcif;
(1) y7d,Wd tzG\iJ ,f / tm;jzifh aeESifhrdkifaygif; 36ô000ô000 cef\a0;onf?
(2) y™dyWd tzG\iJ ,f / ,if;odk\ aeESifh rnfonfhtcgr~ ra0;uGmaoma-umifh
(3) Ak<omoem jzef\csaD 7; tzG\iJ ,f / xdkj*dK[fonf aea7mifwiG f aysmufu, G f aeavh7do
S nf?
(4) b@ma7; tzGJ\i,f/ ae0ifpwGif taemufzuf aumif;uif,HYvnf;aumif;/
[lI tzGJ\i,frsm;zGJ\um toD;toD;wm0efrsm;udk aexGufcgeD; t&k+fwufpwGifta7S\zuf aumif;uif
cGJa0,liif-ujyD;aomf Ak<omoema7; udPrsm;udk pwif ,HYvnf;aumif; ,if;udk wcgw7H awG\7wwfonf?
aqmif7GufcaJh vonf? xdka-umifh ,if;udk rdk;aomuf-u,f[lI vnf;aumif;/
ae0if-u,f[I l vnf;aumif; trsKd ;rsKd ;ac:-uonf? *7d
tzGJ\. aqmif7Gufcsufrsm; vlrsdK;wd\u
k rd;k aomufcsed w
f iG f awG\7o dS nfth cg tayvd[k k
pwifwnfaxmifonfrSpI tzGJ\.t"du pGrf; ac:jyD;v~if ae0ifcgpawG\aomtcg rmusL7D[k woD;
aqmifcsuf-uD;rSm q}o*®g,emyGJ-uD; qifEFJ atmif wjcm;pDxifI ac:-uonf?
jrifcJhjcif;yif jzpfay.? yg–dawmfudk o*®g,emwifjyD; rmusL7Dj*dK[fwGif t7Hj*dK[fwpfvHk;r~r7Sdacs? ,if;
aemuf t}uxm™Dumrsm;udkvnf; o*®g,emwifcJh . j'Afxkudk tjcm;j*dK[frsm;uJhodk\ twdtus rod7

175
Ak<[l;j*dK[f Aef\abG;yif

ao;aomfvnf; u`Ekfyfwdk\ uBmj*dK[f j'Afxk. 24 yHk jrefrmusrf;*eft7 Ak<[l;j*dK[o f nf j*dK[f-uD; 9vHk;


1 yHkom 7Sdonf[k cef\rSef;7onf? eQWaA'ynm7Sif teuf 4ckajrmufj*dK[fjzpfonf? avSoif;twGif;0ef
rsm;u rmusL7Dj*dK[fvk;H . tcsi;f onf rkdif 3ô100 cef\ pD7ifaom a0g[m7 vdeš'DyeDwGif Ak<[l;j*dK[fonf
7SI
d uBmj*dK[ftcsi;f . 3 yHk 1 yHk omomr~om7Sdonf aepmjrufuo Jh k\d pdrf;a7mifESihf a7Fa7Ftqif;7Sdojzifh ydw
[k ,Hk-unf-uonf? rmusL7Dj*dK[f. rsufESmjyifonf o]gESifh [7do]gwd\kukd tpGJjyKum ydw[l;[k a7;rSwf
uBmhajrrsufESmjyif. ^ yHk 1 yHkom7SdI/ xkxnfrSm -ua-umif;jzifh qdkonf?
uBmhxkxnf. 16 yHk 1 yHck ef\om7So d nf? ,if;. odyf Ak<[l;j*dK[fudk tpGJjyKum 7ufoWywf. 4 7uf
onf;qonf u`Ekfyfwdk\ uBmajray:Y awG\7Sd7aom ajrmufae\ukd Ak<[l;ae\[k ac:I/ Ak<[l;ae\onf bk7m;
omrefausmuf. odyfonf;qcef\7Sdonf? uBmajr tavmif; od<šrif;om; oPmav;yg; w7m;udk 7um
ay:Y aygif 150 tav;csed f7aSd om vlwa,mufonf bk7m;tjzpfo\kd a7mufawmfral omae\jzpfonf?
rmusL7Dj*dK[fay:a7mufaomf aygif 50 cef\om av; Ak<[l;j*dK[f ewfrif;pD;aom j*dK[af umifonf pG,pf Hk
ayrnf? qifjzpfonf? ‘‘Ak<[l;qif/ qJhcGefyif/ aev~ifawmif
rmusL7Dj*dK[fonf aeudk 88 7ufwiG f wywfywfrd ajzmifhajzmif’h ’ [laom j*dK[fvu®mt7 Ak<[l;j*dK[f
onf? xdak -umifh ,if;j*dK[fY wESpfwGif 7ufaygif; 88 oufonf 1^ESpfjzpfI/ wnf7mt7yfonfawmifjzpf
7ufom7Sdonf? ,if;onf rdrd. 0if&kd;ay:Y t-udrf onf? aA'iftvdktm;jzifh ,/ 7/ v/ 0/ – [laom
rnfr~ vnfonfudk eQWaA' ynm7Siw f k\d twdtus tQ7m 5 vHk;udk Ak<[l;eH tQ7m[k ac:avonf?
rajymEkdif-uao;acs? aeudk vSnyfh wfpOf ,if;. rsuf
ESm wzufoyfoyfonf aezufodk\csnf; usaeonfudk Aef\abG;yif? ?Aef\abG;yifonf jrefrmEkid fiHwiG f pdkpw
G f
axmufjcif;jzifh ,if;onf aeudk wywfywfpOf 0if&kd; aom ajrjyef\a'oESifh awmifukef;a'o opfawmrsm;
ay:Y w-udrfom vSnfhonf[k rSwfcsufcs-uonf? wGif aygufa7mufaom tyifrsdK; jzpfonf? tdN, d EkdifiH
odk\7mwGif tcsdK\ eQWaA'ynm7Sifwdk\u ,if;onf
rdr.d 0if&;kd ay:Y tvGev f sifjrefpGm vnfonf[k ,lq
-uonf? rmusL7Dj*dK[fonf vxuf aeESifh ydek D;ojzifh
vxuf ydI k ylonf? v.tylcsdefonf zm7if[ku d f 214
'D*7D7SdI aezufvSnfhaeaom rmusL7Dj*dK[f rsufESm
. tylcsdefonfzm7if[dkuf 550 rS ^^0 'D*7DtwGif;
7Sdonf[k tcsdK\u cef\rSef;-uonf? ,if; tylcsdefonf
cJESifhoHjzLwdk\yif aysmfoGm;apEkdifaom tylcsdefjzpfojzifh
rmusL7Dj*dK[fonf aep-u0 mwGif tylqHk;j*dK[f[k qdk
7ayrnf? aezufrusaom rsufESmrSmrl tvGefat;
onf? ,if;j*dK[fY av/ odk\r[kwf avxkr7Sdacs?
rmusL7Dj*dK[fESifh uBmj*dK[fonf aeudk vSnhfywf
,if; 116 7ufv~if w-udrf qH-k uonf? ae/ uBmESifh
rmusL7Dj*dK[fwdk\ 3 ckpvHk;rSmrl 3 ESpfrS 13ESpf-um;
umvtwGif; w-udrfqHkwwf-uonf? 190^/ 1914/
1924/ 192^/ 193^/ 1940/ 1953 ckESpfwdk\u ,if;
j*dK[f 3vHk; qHkcJh-uonf? txl;ojzifh arvESifh Edk0if
bmvrsm;wGif qHkwwfI/ Edk0ifbmvwGif tqHkrsm;
onf? xdo k \q
kd o
kH nft
h cg aewGif trnf;puf ay:aeouJh
odk\ u`Efkyfwdk\ uBmrS jrif7onf? rmusL7Dj*dK[fonf
vuJhodk\yif vSnhfywf,if; tjcrf;/ t0dkif;/ tauG;yHk
ponfjzifh toGiftrsdK;rsKd ; ajymif;vsuf7Sdonf? Aef\abG;yif. t7Gufrsm;

176
Aef\abG;yif Aeful;Am;jrdK\

ESihf oD[–kd fu`e;f ponfh tylyidk ;f Zkefa'owdk\Yvnf; awG\ Aeful;Am;jrdK\? ?Aeful;Am;jrdK\onf uae'gEkdiif /H jAdwd
7Sd7onf? &kQaA' trnftm;jzifh uJ7D,mtmaAm7D o~ udkvºD,m;jynfe,fwiG 7f SdI/ xdkEkdifiH. wwd,t
,[kac:onf? 7moDvdkuf 7Gufa-uGyifrsdK; jzpfonf? -uD;qHk;jrdK\ jzpfonf? jAdwdo~ udkvºD,m; jynfe,f.
tudkif;tvufwdk\ xlxyf rsm;jym;onf? ,if;wdk\onf ukeo f G,fpD;yGm;a7;ESifh pufr=vkyfief; tcsut f csmvnf;
tndKa7mif7SdI acsmrGwfaeum tpif;ajrmif;rsm; ay: jzpfI/ t-uD;qHk; jrdK\vnf;jzpfonf? ajrmuftar7du
aeonf? wdkuf ypdzdwf urf;ajcwGif xdyfwef; yifv,fqdyu f rf;
t7Gufw\dkonf -um,yfuo Jh \dk t0dkurf sm;7SdI tay: jrdK\-uD;vnf; jzpfavonf?
ydkif;wGif ydkI t0dkufus,fonf? tudkif;tvuf tqHk; a*sm*h sD;,m; a7vuf-um;. vufwufwckjzpfaom
em;xdatmif t7Gufrsm;xGufI/ rsm;aomtm;jzifh Am;7wf a7ausmEf Sifh za7Zmjrpf0wdk\. t-um; ypdzdwf
tudkif;tvufwdk\. t7if;em;wGif t7Gufrsm; pkjyHKI ork]7m a7jyifxJodk\ xdk;xGufaeaom u`ef;qG,fay:
aewwfonf? t7Gufrsm; a-uGcsdefeD;vmv~if teD wGif jrdK\wnfxm;onf? u`ef;qG,f. wpfzufwcsuf
a7mifawmufawmuf jzpfvmavonf? onf yifv,foab®mqdyfrsm; jzpf-uonf? oab®m
tyGifhrsm;onf tjzLa7mifESifh yef;a7mif jzpfonf? qdyfrsm;wGif w&kwf/ *syef/ -opa-w;vD;,m;/ tdNd,
tyGiho f nf tcsi;f 2vufr rS 4vufrtxd7I Sd yGihcf syf paom EkdifiHrsm;ESifh ul;vl;qufqH-uonfh yifv,f
wdk\onf 1 vufr 2vufrcef\ t7Snf7Sdonf? teH\eH a7a-umif; uk$+Daygif; 50 ausmfwdk\rS oab®mrsm;
onf? 7Snfvsm;aom c7rf;a7mif 0wfqHzdkrsm; rsm; 0ifxu G o f mG ;vm-uonf?
pGm7Sdonf? tyGifhwdk\onf tcuftvufrsm;. t7if; jrdK\.tus,ft0ef;onf 44 pwk7ef;rdkicf ef\7I Sd / vl
em;wGif pkcI J yGihwf wf-uavonf? OD;a7 365ô844 a,muf7Sdonf? awmifrsm;/ yifv,f
toD;wdk\onf vHk;0ef;I tpdrf;a7mif jzpfonf? t a7jyifrsm;jzifh 0ef;7Hvsuf7Sdum &=cif; om,mvSy
om;rsm;onf tcsif; 2 vufr 3 vufrcef\7SdI/ xdyf aom jrdK\jzpfonf? ajrmufzufESifh ta7S\zufwcdkwGif
wGif t0dkuf 4 ckygaom xdyfzHk;yGifhcsyftHkuav; yg7Sd qD;ESif;rsm;jzifh azG;azG;jzLvsuf7SdjyD;v~if pdrf;vef;
avonf? aomopfawmrsm; zHk;tkyfvsuf7Sdonfh awmifukef;
Aef\abG;om;onf teD7ifah 7mif7I dS opfa-um nDonf? awmifwef;rsm;udk awG\jrifEkdifonf? awmfzufqDodk\
-um7SnfcHaom opfom;rsdK;vnf;jzpfonf? ta7mif &=ar~mfvdkufv~if za7Zm jrpfxJ7Sd u`ef;rsm;ay:rS
wifIvnf; aumif;onf? a7xJwGif toHk;jyKv~if us,f0ef;aom v,fcif; ,mcif;rsm;udk awG\7onf?
ydkI -um-umcHjyD;v~if/ ydk;rpm;vG,facs? aoewf'if taemufzufwiG rf l Aefu;l Am;u`e;f rS awmifwef;rsm;udk
rsm;/ tdrfwkdifrsm;/ -urf;cif;ysOfrsm;/ vSnf;rsm;/ tdrf woDwwef; awG\7rnf jzpfavonf?
axmify7dabm *yPnf;rsm; jyKvkyf7ef Aef\abG;om;udk jrdK\v,facgifwGif pwefvDO,smOf wnf7Sd7m/ jrdK\
toH;k jyK-uonf? rwnfrDu 7SdcJhonfh obm0twkdi;f -uD;rm;aom xif;
Aef\abG;yif. tacgufudk cGmI77Sdaom av~mfr~if 7SL;yifrsm;/ qD'gyifrsm;/ {u waxmifausmfcef\ 7Sd
onf tvGef cdkifrmI qifOD;pD;wdk\onf xdkav~mfr~ifudk onfh om,mvSyaom jrdK\.&=cif;/ r~waumif;rGef
qifuek f; atmufcH tcif;rsm; jyKvkyf7eftwGuf toHk; aom 7moDOwk/ a7csdK;qdyfaumif;rsm;/ awmupm;
jyK-uonf? xdk\jyif 7Guf-udK;uJhodk\ -udK;-urf;-urf;rsm; xGuf7ef ae7mrsm;ESifh ig;r~m;7ef ae7maumif;rsm;
ESifh *kHtdwf-urf;rsm;vnf; 7ufvkyf-uonf? Aef\abG; 7Sdjcif;a-umifh c7D;onf trsm;tjym;yif Aeful;Am;jrdK\
yifwdk\onf trsm;tjym; tESH\tjym; aygufa7muf odk\ vma7muf vnfywf-uavonf?
ojzifh Aef\abG;av~mfr~ifrsm;udk rsm;rsm;pm;pm; 7Edkif jrdK\. ywf0ef;usif awmifukef;/ awmifwef;rsm;rS
avonf? a7wHcGefrsm;udk toHk;csjcif;jzifh a7tm; v~yfppfudk
Aef\abG;acgufrS tndK7ifha7mif qdk;aq;udk xkwf,l vdo k avmuf 7Ekid o f nf? Aefu;l Am;jrKd \. t"du vkyif ef;
77SEd ikd of nf? xd\kjyif xdt
k acgufonf ajru G u kd o
f nfth cgY rsm;rSm opfpufvyk if ef;/ ig;aoWmvkyfief;ESifh oab®m
›if;/ t7Gufonf jynfwnfemrsm; aygufv~if›if; aq; wnf vkyfief;rsm; jzpf-uonf? tjcm; vkyfief;rsm;
zuf0ifonf? t7Gufudk aq;vdyfvdyfI tcsdK\aomuf rSm oHESifh oHr+dvkyfief;/ o-um;c`wfvkyfief;/ puf
-uavonf? ud7, d m vkyfief; ponfwk\d jzpf-uonf? opf/ *sHKpyg;/

177
Aeful;Am;jrdK\

uae'gEdkifiH. ypdzdwfurf;ajc qdyfurf;jrdK\jzpfaom Aefu;l Am;jrdK\.om,mzG,f&=cif;

ig;ESifh opfoD;rsm;udk Oa7mywkduf ajrmuftar7du wnfcJh7onf? 1891 ckESpfwGif uae'D;,ef;„ypdzdwf


wkduf/ tm7Swdkuf/ -opa-w;vD;,m;wkdufrsm;odk\ t uk$+Du ta7S\Edik firH sm;ESiahf 7a-umif;qufo, G rf = pwif
ajrmuftjrm; wifydk\7avonf? 'kwd,uBmppfumv jyKvyk cf JhonfrpS I Aeful;Am;onf qdyfurf;jrdK\wjrdK\ t
1939 ckESpfrS 1945 ckESpftwGif; ppfrufa7;a-umifh jzpfxif7Sm;vmonf? Aeful;Am;jrdK\onf EkdifiHjzwf rD;
Aeful;Am;jrdK\. pufr=vkyfief;rsm;/ txl;ojzifh opf 7xm;vrf;-uD; ESpfvrf;. vrf;qHk;jrdK\vnf; jzpfonf?
vkyfief;ESifh oab®mwnf vkyfief;rsm; tvGefwdk;wuf EdkifiHjzwf av,Ofvrf;. vrf;qHk;jrdK\vnf; jzpfonf?
cJah vonf? ajrmufjrm;pGmaom jynfwGif; rD;7xm;vrf;ESifh av
Aeful;Am;jrdK\7Sd jAdwdo~udkvºD,m; wUodkvfonf ,mOfvrf;wdk\onf Aeful;Am;jrdK\rS uGefcsmozG,f ,Suf
uae'g EkdifiHwGif tqifhtwef; tjrifhqHk;aom wU jzmxGuaf e-uonf? ,if;odk\ ukef;vrf;/ a7vrf;/ av
odv k wf ck jzpfvmonf? xdk\jyif xdjk rdK\-uD;Y rlvwef;ESifh vrf; qufoG,af 7; aumif;rGefojzifhvnf; vsifjrefpmG
wef;jrifhausmif;aygif; 60 ausmf 7Sdavonf? wdk;wufpnfum;I om,m 0ajymaom jrdK\-uD;wjrdK\
,ck Aeful;Am;jrdK\. tajctaeudk awG\jrif-u7ol jzpfvmcJah yonf?
taygif;onf vGefcJhaom ESpfaygif; 80 cef\u ,ck ,if;odk\ -uD;us,fpnfum;aom jrdK\-uD;wjrdK\ jzpf
jrdK\wnfxm;aomae7monf awm-u;D jrufrnf;jzpfa-umif; vmrnfh Aefu;l Am;jrKd \ ae7mudk 1^92 ckEpS cf ef\u xdak 'o
udk od7v~if ,HEk kdifzG,f7myif r7Sdacs? 1885 ckESpfwGif w0dkuf7Sd yifv,fvuf-um;rsm;Y vSnfhvnf e,fopf
uae'D;,ef;„ypdzdwf rD;7xm;vrf;. vrf;qH;k tjzpf 7SmcJhol u_wdef a*smh Aeful;Am;qdkol jAdwdo~vlrsdK;
owfrSwfvdkufaomtcg/ Aeful;Am;jrdK\uav;wGif vl wOD;u pwifawG\7cSd Jhonf? 18^4 ckEpS fwGif xdka'oY
OD;a7 2ô000 cef\r~om 7Sdao;onf? 1886 ckESpfwGif vma7muf tajcpdu k f-uaom vlwpku *7efAD;[laom
rD;t-uD;tus,f avmifu`rf;cJhojzifh jrdK\opfjyefI jrdK\ukd wnf-uonf? 1886 ckwGifrl jrdK\-uD;wjrdK\tjzpf

178
Aeful;Am;jrdK\ AefaumufjrdK\

wnfaxmif zGJ\pnf;I/ xdka'oudk pwifawG\ 7Sdol. Edik if jH cm;od\k yd\k7onf? yd;k / jcnfxnf/ pufud7, d m/ ukef
trnfudk *k+jf yKum Aefu;l Am;jrdK\[k ac:wGiaf pcJo
h nf? rmyPnf;paom oGif;ukefrsm;udkvnf; AefaumufjrdK\rS
Aeful;Am;onf oab®mvrf;/ rD;7xm;vrf;rsm;/ av wqifh Ekid fit H 7yf7yfok\d jzef\jzL;7onf? ,d;k ',m;Ekid if .H
,mOfvrf;zGifhjyD; aemufwGif o,f,yl dk\aqmifa7;/ ul; Ekid if jH cm; ukeo f G,rf = ^0 7mcdik Ef e= ;f cef\twGuf Aefaumuf
oef;oGm;vma7;wdk\ aumif;rGefojzifh wdk;wuf pnf jrdK\rSwqifh aqmif7u G af y;7avonf?
um;vmcJh7m/ uae'gEkid fiH. xdyfwef;jrdK\-uD;wjrdK\ jzpf AefaumufjrdK\udk taemufzufrS jzwfoef; pD;qif;
vmcJhavonf? oGm;aom rJerfjrpf. wzufwcsufrSaeI oG,fwef;
azmufvkyfxm;aom wl;ajrmif;rsm;pGmwdk\onf jrdK\udk
AefaumufjrdK\? ?,dk',m; (xkdi;f ) Ekid fiH. jrdK\awmf jzwfoef; pD;qif;vsuf 7Sd-u7m/ xdkwl;ajrmif;rsm;udk
jzpfaomAefaumufjrKd \onf xdik ;f Ekid if .
H t-u;D qH;k jrKd \vnf; jrdK\wGif; ul;oef;oGm;vma7;twGufvnf; toHk;jyK-u
jzpfonf? ,dk;',m; yifv,fauG\xo J \kd pD;0ifaom rJerf onf? jrdK\wGif;Y ,if;odk\aom wl;ajrmif;rsm; 7Sdojzifh
(acsmifz,m;) jrpf. jrpfurf;ay:wGif wnf7SdI/,dk; vnf; AefaumufjrdK\ukd ‘‘ta7Shwidk f; Aif;epfjrdK\’’ [kac:
',m; yifv,fauG\rS 15 rdkifcef\ uGma0;onf? rJerf a0:-ujcif; jzpfonf? xdkwl;ajrmif;rsm;xJwGif qif;7J
jrpfonf ,dk;',m;EdkifiH. ukefoG,fpD;yGm;a7;twGuf om;rsm; aexdkif-uaom avStdrfrsm;ESifh a7;ay:qdkif
yifr aoG;a-umozG,f jzpfay7m/ EkdifiH. tv,fydkif; rsm;vnf; 7Sad vonf?
a'orsm;ESifh xdkjrpfa-umif;wav~mufrS a7mufvm AefaumufjrKd \. 7moDOwkonf tylyikd ;f Zkef 7moDOwk
-uaomqefpyg;/ u`ef;opf/ -uufaygifap;/ opfaph/ rsdK;jzpfI yljyif;um pdkpGwfxdkif;rd=if;onf? rdk;7moDonf
jiKwaf umif; ponfh Ekdiif .
H xGuu f ek rf sm;udk Aefaumuf ZlvdkifvrS atmufwdkbmvtxd jzpfI/ aqmif;7moD
jrdK\.wbufurf;7Sd yifv,f oab®mqdyu f rf;rS wqifh onf Edik 0f ifbmvrS azazmf0g7Dvtxd jzpfjy;D v~if aEG7moD

acwfrDSwdk;wufvsuf7Sdaom AefaumufjrdK\udk av,mOfysHay:rS&=jrif7yHk

179
AefaumufjrdK\

onf rwfvrS ZGefvtxd jzpfonf? aqmif;7moDtcg AefaumufjrdK\ay:wGif bk7m;wefaqmif;ESihf bkef;


Yyif csrf;at;vGef;vSonf[lI r7Sad y? -uD;ausmif;aygif; 400 ausmf 7Sad y7m/ ,if;wdk\rS ajymif
AefaumufjrdK\onf 10 pwk7ef;rdkifcef\ us,f0ef;I/ vufaom pOfhtkwf-uGyfrdk;rsm;ESifh ao;oG,f7Snfvsm;
vlOD;a7 (1958 ckESpf cef\rSef;csuft7) 1±^ oef; jyD;v~if 0if;0if;vufvuf 7Sad eaom pkvpfreG ;f c`ew f \dkukd
cef\7Sdonf? ,dk;',m; bk7ifrif;jrwf pHjref;7m eef; av,mOfay:rS jrif7v~if vSHudkifwyfwwyf 7yfwnf
awmf-uD;7Sdaom eef;jrdK\onf pwk7ef; 1 rdkifcef\ us,f aeouJhodk\ xif7onf? ,dk;',m; Adou k m vuf7mwdk\
0ef;I jrKd \&;kd ywfvnf 0dki;f 7Hxm;onf? 1^92 ckEpS f rwkdif jzifh jyD;aom bk7m;wefaqmif;/ bkef;-uD;ausmif;ESifh
rDu eef;jrdK\ae7mwGif w&kwu f ek o
f nfrsm; aexkid cf o
hJ nf? eef;awmf taqmufttHkrsm;um; wrsdK;wzHk wifh
yxr 7mrbk7ifrif;jrwf vufxufwiG f xdak e7mY eef; w,fvyS -uayonf? jrefrmbk7m;/ ausmif;wefaqmif;
awmfrsm; aqmufvkyfcJh7m/ eef;awmf 2 aqmifom wd\kwiG f jcao®&h yk Ef iS hf ruif;ouJo
h \kd AefaumufjrdK\rS bk7m;
7Sdawmhonf? eef;jrdK\twGif; ajrmufzufY ,dk;',m; ausmif; wefaqmif;wdk\Y cef\nm;aom bDvl;&kyf-uD;
rif;tqufqufwdk\ udk;uG,faom xif7Sm;ausmf-um; rsm;udk awG\7wwfavonf?
onfh jrom; qif;wkawmf wnf77dS m jrbk7m;wefaqmif; eef;jrdK\&dk;. tjyifzufwGifum; acwfrD wdkufwm
7So
d nf? jrbk7m;. wefaqmif;eH7Hwdk\wiG f edygwfawmf taqmufttHkrsm;/ vrf;us,f-uD;rsm;/ O,smOf yef;
vm yef;csDcef;rsm;ESifh 7mrZmwfawmfvm yef;csDcef; jcHrsm;ESifh okdufjrdKufcrf;em; oyf7yfvSayonf? jrdK\.
rsm;udk ,dk;',m; tEkynmjzifh &=rjiD;p7m o&kyfazmf tpnfum;qHk; ae7mrSm e,l;&k'f vrf;r-uD; jzpfonf?
xm;onf? xdkeef;jrdK\wGif;Yyif trsdK;om;jywdkuf/ e,l;&k'f vrf;r-uD;tjyif/ a,m07wf vrf;r-uD;ESifh
trsdK;om; yd™uwfwdkuf/ eef;wGif;ol eef;wGi;f om;wdk\ w&kwfvlrsKd ;rsm; trsm;tjym;aexdki7f m w&kwf7yfuGuf
aexdkif7m taqmufttHkrsm; 7Sdavonf? jzpfaom qrfyif;7yfuGufwdk\onf ta7mif;t0,f t

AefaumufjrdK\7Sd wifhw,f cef\nm;vSonfh bk7ifhpHeef;awmf

180
AefaumufjrdK\ Aefa*gufôAif;qifh

pnfum;qHk;jzpfonf? Ekid if HxGufyPnf;/ EkdifijH cm;yPnf; um o&kyfazmf a7;jc,fcJhaom yef;csDtEkynm7Sif-uD;


trsdK;pHkudk 7Ekdifonf? w&kwf/ tdNd,/ Oa7my/ tar7d um; Aif;qifh Aefa*guftrnf7Sd 'yfcs yef;csDausmf-uD;
uefpaom EkdifiHjcm; qkdif-uD; u³m;-uD;rsm;vnf; 7Sd aywnf;? odk\aomf ol\acwf ol\tcgu/ ol. o&kyf
onf? AefaumufjrdK\. acwftrSDq;kH tvSy toyf7yf azmfcsufudk vltrsm;u oabmraygufEdkif-uojzifh
qHk; vrf;r-uD;rSm 7mZ'Rmef7yd fomjzpfI yg7pfjrdK\rSvrf; ol.yef;csDum;rsm;onf EGHepfyWjrm;yrm 7SdaecJh7jyD;
r-uD;wckozG,f jyKjyifzefwD;xm;onf? xdkvrf;r-uD; v~if Aefa*gufu, kd wf idk o
f nfvnf; avmu"H. ykwcf wf
. tqHk;wzufwGif jrbk7m;wefaqmif;7SdI/ tjcm; jcif;udk tvl;tvSdrfhcH7um ol.b0udk a-uuGzJ G,f7m
wzufqHk;wGif orukef; eef;awmf-uD;7Sdonf? xdkeef; Zmwford ;f cJ7h avonf?
awmf-uD;udk csLvmavmifaumif bk7if pwifcJhI 0ZD Aefa*gufonf a[mfvefEkdifiH (e,fomvefEkdifiH)
7m 0k"(q}7mr) rif;jrwfu 191^ ckESpfwGif tjyD; ZGef;'ufjrdK\Y 1853 ckESpf rwfv 30 ae\wGif arG;zGm;
owfonf? ausmufjzLom;jzifh †wmvsH7DaeqGef; yHkpH cJhonf? zcifjzpfolonf 0ifaiG tawmftoifhaumif;
twkdif; aqmufvkyfxm;I cef\nm;vSyonf? ,ck aom "Rq7m wOD;jzpfonf? Aefa*guf. aqGpOfrsdK;
tcg ygvDref vFwfawmftjzpf jyKvkyfxm;onf? 7mZ qufudk 16 7mpkEpS af vmuftxd jyef-unfv h ~if "Rq7m
'Rmef 7dyfomudk rsufESmjyKvsuf7Sdaom taqmuf rsm;ESifh tEkynmonfrsm; a7maESmyg0ifaeonfudk
ttHkrsm;rSm tpdk;7&Hk;-uD;rsm;/ yXrwef;pm; [dkw,f awG\7onf? xd\ka-umifh Aefa*guf. ZmwdaoG;wGif t,l
rsm;ESifh &kyf7Sif&Hkrsm; jzpfavonf? 0g'a7;ESifh tEkynma7;ESpfckvHk; a7maESmaejcif; jzpf
AefaumufjrKd \onf rD;7xm;vrf;qHjk rKd \vnf; jzpfonf? [efwal yonf?
pufr=vkyfief; A[dkXmevnf; jzpfonf? EkdifiHwGif;Y Aefa*gufonf nDtpfudk armifESr 6 a,muf
tjcm;jrdK\-uD;rsm;ESifh ava-umif; tquftoG,fvnf; teuf t-uD;qHk; jzpfonf? Aefa*guftzdk\ udk,fpdwf
7Sdonf? AefaumufjrdK\. avqdyfjzpfaom 'kefarmif; csrf;omr=udk i,f7G,pf Of uav;b0Yom 77SdcHpm;cJh7
avqdyfonf ta7S\awmiftm7SY ta7;ygaom av [efwlayonf? xdkpOfu cHpm;cJh7aom csrf;omr=udk
qdyfwck jzpfavonf? Aefa*gufonf rarhavsmhEdkifay? xdk\a-umifh xdkpOfu
,dk',m;EkdifiHonf 'kwd,uBmppftwGi;f u *syef olaysmfarG\cJhaom A7mAef\e,f ( e,fomvef awmif
ESifh yl;aygif;cJhojzifh AefaumufjrdK\onf r[mrdwfwyf ydkif; )a'o.&=cif;rsm;/ xdka'orS &dk;om;aom v,f
rsm;. AHk;-uJwdkufcdkufjcif;udk cHcJh7ao;onf? 'kwd, orm; tvkyform; a,musfm; rdef;rwdk\. b0o&kyf
uBmppfjyD;umvwGif AefaumufjrdK\onf ta7S\awmif azmfrsm;udk ol. yef;csDvuf7mrsm;wGif awG\-u7onf?
tm7S uGefjrLepf ESdrfeif;a7; tajccHpcef;tjzpf xif xdktvkyform;/ v,form;wdk\onf rdrdw\dkb07yfwnf
7Sm;vmonf? uBmhukvorC. vufatmufcH tzGJ\ Edkifa7;twGuf &dk;om;oef\7Sif;pGmjzifh -udK;yrf;wukwf
tpnf;tcsdK\. XmecsKyfrsm;udk AefaumufjrdK\Y zGifhvSpf tvkyfvkyfum aexdkif-uyHkudk Aefa*guf. pdwf0,f
xm;onf? txufwef; ynm7yfqkdif7m taqmuf wu,fh tvS/ wu,fh oef\7Sif;r=[k ,H-k unfcJhonf?
ttHk tzGJ\tpnf;rsm;vnf; 7Sday7m/ ,if;wdk\rSm csLvm xdktvS xdkoef\7Sif;r=rsdK;udkom Aefa*gufu yef;csD
avmifaumif wUodkvf/ aq;od_HwUodkvf/ tEk pkwfcsufwifcJhI/ wefqmqifaom tvStyrsdK;udk t
ynmwUodkvfESifh pdkufysdK;a7;wUodkvfwdk\ jzpf-u vSppfppf/ wu,ft h vSty[lI r,lqcJah cs?
avonf? Aefa*guf. xl;jcm;aom vuf7mrsm;. wefzdk;udk
AefaumufjrdK\onf rlvu cHwyfjrdK\a[mif; ae7m odolrSm Aefa*guf.nD awtdkwOD;wnf;om 7Sdcho J nf?
jzpfI 1^82 ckwGifrS ,dk;',m;EdkifiH. jrdK\awmftjzpf Aefa*gufonf pdwfaepdwfxm; tjcm;olrsm;ESifh rwl
xm;7SdjyD;v~if wd;k cs\Jaqmufvkyf pnfum;vmavonf? xl;jcm;oljzpfonf? trsm;ESifh a7ma7maESmaESm rae
bJ/ wudk,fwnf;aewwfI/ w,loef wZGwx f ;dk vnf;
Aefa*gufôAif;qifh(c7pf 1835 1890)? ?jyifqif jzpfonf? ol. pdwfaepdwfxm;udk em;vnfI ol.
rGrf;rHI v~rf;v~rf;awmufaeaom tvStyudk a7; tEkynmyg7rDudk 7dyfpm;rdol awtdka-umifhomv~if/
jc,fjcif; rjyKbJ/ &dk;om;jcif;/ oef\pifjcif;wdk\rS quf Aif;qifh Aefa*gufonf xl;uJaom yef;csDvuf7mrsm;
EG,fvmonfhZmwdtvStyudkom tvSpifppf[k ,lq udk a7;qGJEdkicf Jhjcif; jzpfavonf?

181
Aefa*gufôAif;qifh AefqifrD;wdkif

Aefa*gufonf 16 ESpfom;t7G,fwGif tEkynm Aefa*gufonf jyifopf tify7uf7Si;f pHepfukd vufcH


yPnf;a7mif;onfh uk$+D-u;D wckwiG f 0ifa7mufvyk u f ikd f cJhaomfvnf; ola7;qGJyHk pHepfonf tajccHtm;jzifh
onf? odk\aomf xdkuk$+DrS tEkynmyPnf; ryDo[k jyifopftify7uf7Sif; yef;csDq7mrsm;. vuf7mrsm;
ol,q l aom yPnf;rsKd ;udk 0,fou l 0,fygvsuf ra7mif; ESifhrwl/ wrlxl;jcm;onf? Aefa*gufonf tify7uf
csbJ aewwfojzifh uk$+DESifh tcsif;rsm;um tvkyf 7Si;f yef;csDq7mwdk\. pHepftwdkif;vnf; rvdkufbJ ol\
Ekwx f u G cf 7hJ onf? pdwf-udKuftwkid ;f jyKjyif,o l nf? xdak cwfu *syef yef;
xdktvkyfrS EkwfxGufcJhjyD;aemufwGif i,fpOfuyif csDum;rsm;vnf; Oa7myodk\ 0ifa7mufvm7m/ Aefa*guf
t,l0g'a7;7m udPrsm;Y pdwf0ifpm;ol jzpfcJhonfh onf *syef yef;csDpeH pfuv dk nf; ol. yef;csDvuf7mrsm;
twdkif;/ Adk7Dewf*s ausmufrD;aoG;wGif; a'owGif "R wGif xnfhoGif; toHk;jyKonf? ola7;jc,fyHk pHepfonf
q7mtjzpf vkyfukid o f nf? odk\aomf Aefa*gufonf xdk &=cif;wck. rlvta7mifukd wqifh azmfjy7efom r[kwf
a'orS tvkyform;wdk\tm; usrf;*efvm w7m; "R bJ xdk&=cif;udk yef;csDq7m. pdwftjrifjzifh jrifyku H dkyg
rsm;jzifh a[mjy7onfudktm;r7ay? rdrd7ifwGif;Y azmfjyojzifh tdwfpy7uf7Sif; yef;csDpHepfvnf; qef
jzpfay:or~udkom a[mjyvdkay7m/ tvkyform;rsm; avonf?
uvnf; Aefa*guf. w7m;udk oabmraygufEkdif-u Aefa*guf. vuf7mwd\o k nf 1880 jynfEh pS rf S tpjyKI
acs? xd\ka-umifh Aefa*gufonf rdr. d t,ltq oabm 5 ESpf twGi;f Y txl;wdk;wufum xdyfwef;od\k a7muf
xm;wdk\udk vltrsm;wdk\ oabmayguf em;vnfatmif vmonf? odk\aomf pHepftwdkif;rvdkufbJ ol\enf; ol\
qGJaqmifjyoEdkif7ef yef;csDa7;qGJjcif;bufodk\ pdwf0if rlESifh a7;qGJaom yef;csDum;rsm;udk tjcm;olrsm;u
pm;vmonf? xdk\a-umifh ausmufrD;aoG; wGif;wl; em;rvnf/ oabmrayguf/ ynmwefzdk; rodEdkif-u
orm;rsm;. &kyfyHkrsm;udk cJwHwacsmif;jzifh a7;qGJ ao;ojzifh oltouf7SifpOftwGif; ausmf-um;r=udk
-unfo h nf? yxrwGif vufusvufe rrSefao;I &kyyf kH r7cJah cs?
rsm;rSm ryDro jzpfaecJhaomfvnf; jyif;jyaompdwf Aefa*guf. xl;jcm;aom vufpGrf;rsm;udk ol\tm;
"mwf/ pl;pdkufaom tm&Hkwdk\jzifh avhusifha7;qGJojzifh axmufyHhaeaom nDwa,mufuomv~if odjrif wef
Aefa*guf. vuf7mrsm;onf wjznf;jznf; wdk;wuf zdk;xm;I/ xdknDrSwyg; Aefa*gufwGif 7if;ESD;cifrifol
um Aefa*gufonf yef;csDavmuwGif;odk\ csOf;eif;0if r7SdvSacs? xdk\a-umifh Aefa*gufonf avmutjyif
a7mufvmcJah vonf? bufodk\ a7mufaeolwOD;yrm pdwfaepdwfxm; wrsdK;
yef;csDynmudk avhvmqnf;yl;I yef;csD avmu jzpfaeonf? 1888 ckESpfwGif jyifopfEkdifiH awmifydkif;
wGif;odk\ 1880 jynfrh SpjyD;v~if vHk;vHk;0ifa7mufcJhaomf odk\ oGm;a7muf aexdkifonf? xdkacwfu ausmf-um;
vnf;/ Aefa*gufonf uG,fveG o f nfwh kid fatmif yef;csD vSaom jyifopf yef;csDausmf-uD; wOD;jzpfol *dk*ef;
ynmjzifh 0ifaiG vHkavmufatmif r7cJhay? tEkynm ESivhf nf; awG\q7kH if;ES;D zl;onf? od\kaomf wcgwGif *d;k *ef;
yPnf;qdki7f Sijf zpfaom nDjzpfol awtdu k Aif;qif. h tEk ESifh tcsif;rsm;-ujyD;onfh aemufydkif;rSpI Aefa*guf
ynmudk tm;ay;aomtm;jzifh aiGa-u;axmufyHhay;ae onf ydkI pdwfazmufjyefvmonf? ruG,fvGefrD 2ESpf
ojzifo h m tiwfiwftjywfjywf raecJ7h jcif;jzpfayonf? cef\twGi;f pdWZaq;&HkYom taersm;cJ7h onf? 1890
1885ckwGif Aefa*gufonf tef\wGyfjrdK\odk\ ajymif; jynfEh Spf Zlvidk fv 29 7ufae\wiG f Aefa*gufonf ol.
a7F\aexdkifonf? xdkjrdK\7Sd tu,f'rD tEkynmausmif; b0tajcudk onf;rcHEkdifawmhbJ ol\udk,fol aoewf
-uD;wGif 0ifa7muf ynmqnf;yl;onf? 1886 ckEpS w f iG f jzifh ypfowfum a-uuGJzG,f7m Zmwfodrf;cJhavonf?
jyifopfEdik if o H k\d a7mufomG ;jyefonf? jyifopfEkid if H yg7pf
jrdK\wGif yef;cst D jrifopf *dk+;f wckjzpfaom tify7uf7iS ;f AefqifrD;wdki?f ?AefqifrD;wdik o f nf "mwfaiG\jzifh
*dk+f;0ifrsm;ESifh awG\qHkonf? xdktcg Aefa*gufonf avmifapaom "mwfaiG\ rD;wkdiw f rsKd ;jzpfI/ od_Hqkdif7m
vnf; tvif;a7mifudk upm;jyD; a7;qGJaom tify7uf vufawG\prf;oyfcef;rsm;Y yPnf;rsm;udk tylwdu k af y;7ef
7Sif; pHepfrsm;udk oabmawG\um ,cifu oHk;vmcJh twGuf toHk;jyKvsuf 7Sd-uonf? xdrk D;wdik u f kd a7mAwf
onfh aq;a7mifr=dif;r=dif;rsm;udkyif y,fI awmuf 0Dv[rf Aefqifqdkol *smref od_Hynm7Sif wOD;u
awmufvGifvGif ta7mifrsm;udk toHk;jyKvmonf? wDxGicf o
hJ jzifh Aefqifr;D wdki[
f k wGiof nf?

182
AefqifrD;wdkif Aefnefô*`ef

waygufrSmav0if7ef jzpfI/ xdktaygufudk vdkovdk


ydwfEdkif zGifhEkdifatmif tzHk;7Sifwyfxm;onf? jyGef.
atmufydkif;wGif avESifh a7moGm;aom "mwfaiG\onf
jyGefxdyfodk\ wufoGm;I rD;&=d\ay;aomtcg jyGefxdyfY
avmifavonf?
za,mif;wkdifrD;ESifh a7eHqDrD;. rD;awmufrsm;udk
aphaphpyfpyf -unfhv~if ta7mifrSm 0gaeI rD;cdk;
rsm; xGufaeonfudkyg awG\7ayrnf? rD;awmuft
wGif;zufudk -unfhv~ifvnf; za,mif;aiG\wiG ›f if; a7eH
aiG\wGif›if; yg0ifaeaom umAGefr=e\f av;rsm;onf
avodk\r[kwf atmufqD*sif tvHktavmuf r7r=
a-umifh/ rD;aumif;pGm ravmifEkdifonfhtwGuf rJarSmif
aeonfudk awG\7ayrnf? rD;awmuf. tpGe;f usI av
ESifh xdawG\um atmufqD*sif tvHt k avmuf 77Sdonfh
ae7mrsm;wGirf u l m; rD;onf tjymEka7mifjzifh›if;/ tyl
7Sdefjyif;jyif;jzif›h if; awmufavmifvsuf 7S. d ? xdk
a-umifh rD;awmuf wckonf tyl7edS f jyif;avav tvif;
a7mif uif;rJhavav jzpfa-umif;udk od7avonf?
Aefqif. tvsifay:cJhaom "mwfaiG\rD;wdkifrsm;
onf za,mif;wdkirf ;D ESifhrjcm;/ avtvHktavmuf r7
Aefqifr;D wkdifwGif rD;cdk;rxGufbJ avmif7jcif;ta-umif;rSm 7SdonfhtwGuf tyl7Sdef rjyif;-uacs? Aefqifonf t
"mwfaiG\(jr|m;euf)ESifh jyifyrSav(jr|m;jzL)wdk\ OD;pGma7mpyfjyD;rS xufyg rD;wdkifrsm;. oabmudk avhvmod7SdcJhonfh
avmifusG rf;jcif;a-umihjf zpfonf/ twdki;f "mwfaiG\ukd avESifh vdo k vdk a7mpyfay;Ekdifrnfh
a7mAwf Aefqifonf 1811 ckESpw f iG f a*ghwif;*sif; enf;rsm;udk awG;q7Sm-uH7mrS aemufqHk;wGif av0if
jrdK\Y zGm;jrifonf? 1852 ckESpfrSpI uG,fvGefonfh ayguf t7SifjyKvkyfxm;onfh AefqifrD;wkdifudk atmif
1899 ckEpS t f xd [du
k 'f v
J Awf wUodv k w f iG f "mwkaA' jrifpGm wDxGiv f u kd af vonf?
ygarmQtjzpf xrf;aqmifcJhonf? AefqifrD;wdkifrsdK; a7eHaiG\/ tqufwDvif "mwfaiG\/ [dkuf'&dk*sif"mwf
ray:aygufrDu tjcm; "mwfaiG\ rD;wdkirf sdK; ay:ayguf aiG\ ponfwk\dukd toHk;jyKxm;aom tyl7edS f jyif;xefvS
aejyD jzpfaomfvnf; tyl7Sdef rjyif;onfhtwGuf "mwk onfh aemufay: "mwfrD;ESifh "mwfaiG\rD;zdkrsm;onf
aA' ynm7Sifrsm; pdwfwdkif;ruscJh-uacs? odk\aomf Aefqifr;D wkid .f oabmudyk if rlwnfI jyKvyk x f m;jcif;
1853 ckESpYf wae\wiG f AefqifEiS hf qm[ife7D a7mhpudk jzpf-uonf?
qdkol t*®vdyf vlrsdK; "mwkaA' ygarmQwOD;wdk\ awG\
qHk-u7m0,f Aefqifu "mwfaiG\wckwnf; r[kwfbJ Aefnefô*`ef (c7pf16218 1688)? ?emrnfausmf
"mwfaiG\ESifh ava7mjyD; avmifaprnfh rD;wdkifwrsdK; ‘‘c7pf,ef. xGuf7yfvrf;’’ (yDv*7if; y&dk*7uf)ac:
udk wDxGifrnfhta-umif; ajymjyvdkuf.? xdkodk\ ajym t,l0g'qkdif7m 0 K-uD;udk a7;om;cJhol *`efAefnef
-um;onhftwdik ;f yif Aefqifonf 1855 ckEpS fY trsm; onf t*®vefjynf Aufzdk\jrdK\teD; tJvpawmh7GmwGif
pdwfwidk ;f usjzpfonfh rD;wdkifwrsdK;udk wDxiG Ef dkifcJhonf? arG;zGm;cJhonf? rlvu 7GmpOfav~mufI 'eftdk;'efcGuf
AefqifrD;wdkifonf omref za,mif;wdkif t7G,f7Sd ponfwdk\udk zmax;jyKjyifay;7aom oHjzLq7m jzpf
aom oWKjyGefwckjzifh jyKvkyfxm;onf? jyGefatmuf onf? aemiftcgwGifrl tvGefausmf-um;aom pma7;
em;wGif tayguf 2ayguf azmufxm;onf? wayguf q7m-uD;ESifh "Rq7m-uD;wOD;jzpfvmavonf?
onf rD;avmifEdik fonfh "mwfaiG\0if7ef jzpfI/ "mwfaiG\ Aefnefonf i,fpOfu t,l0g'zufwGif 0wfa-u
udk a7mfAmydkufvHk;uav;jzifh oGif;ay;onf? usef wef;ukefr~om aqmif7Gujf yD;v~i/f E=wfv~m-urf;-urf;/

183
Aefnefô*`ef

ayayawawESifh aysmfaysmfaecJhol jzpfonf? touf aeojzifh 12 ESpf-umr~ Aufz\dkaxmifwiG ;f Y aecJ7h onf?


1^ ESpft7G,fwGif yxr csm; bk7ifESifh ygvDrefwdk\ xdtk awmtwGi;f Aefnefonf pma7;pmzwfjcif; jyKae
tm+mvkonfh jynfwGif;ppfyGJY ygvDrefzufrS 2 ESpf cJhonf? xdk\jyif zdeyf-udK;rsm; jyKvkyfI 77Sdonfh tc
cef\ 0ifa7muftr=xrf;onf? xdk\aemuf ae7yfodk\ jyef a-u;aiGjzifh rdrd. 'kwd, ZeD;onf (yXr ZeD;onf
vmjyD;aomf rdrduJhodk\ qif;7Jol rdef;uav; wOD;ESifh uG,v f GefoGm;jyD jzpfonf) ESifh (yxrZeD;onfESifh 77Sd
vufxyfonf? xdkrdef;uav;wGif ygvmaom "Rpm onfh) om;orD;rsm;udk axmufyHhcJhonf? Aefnef.
tkyf 2tkyfonf Aefnef.b0udk wrsdK;wzHk ajymif;vJ emrnfausmf pmtkyf wckjzpfaom ‘‘*a7htaAmif;'if;’’
oGm;aponf? ZeD;onfuvnf; Aefneftm; t,l0g' ESifh tjcm;pmtkyfwcsdK\udk xdktcsdefu axmifxJwGif
zufwGif pdwf0ifpm;vmatmif azsmif;zs qGJaqmifcJh a7;om;cJah vonf?
avonf? 16^2 ckESpfwGif axmifrSvGwfI rdrd toif;awmf
,if;od\kjzifh Aefnefonf t,l0g'a7;7mudk eufepJ mG oif;tkyftjzpf cef\xm;jcif; cH7onf? odk\aomf 16^5
awG;awmvmonf? 1653 ckESpfwGif eef;uGefazmrpf ckESpfwGif tzrf;cH7jyD;v~if axmifusjyefonf? 'kwd,
toif;awmf(*dk+f;)wckodk\ 0ifa7mufjyD;v~if tod t-udrf axmifusaepOf uBmwGif taumif;qHk; pm
trSwfjyKcH7aom "Rq7mwOD; jzpfvmonf? odk\aomf tkyfwtkyf jzpfvmrnfh ‘‘c7pf,ef. xGuf7yfvrf;’’
EkdifiHawmfu todtrSwfjyK toif;awmfrStyjzpfaom 0 K-uD;udk pwifa7;om;cJo h nf? 'kwd,t-udrf axmif
xdktoif;awmftwGuf w7m;a[majymr=jzifh tzrf;cH rS vGwfjyD;aemufwGifvnf; pmayrsm; qufvuf a7;
7onf? tm+mydkifwdk\u w7m;ra[myg[k 0efcHcsuf om;jcif;/ w7m;"R a[majymjcif;wdk\udk jyKvkyfonf?
ay;v~if vFwfrnf[k qdk-uaomfvnf; ‘‘,ae\ axmif xdktcgrSpI Aefnefonf ausmf-um;aom pma7;
u vGwfv~if/ reufzef w7m;a[mrnf’’ [kacgif;rm q7m-uD;tjzpf›if;/ "Rmq7m-uD;tjzpf›if; xif7Sm;vm

jAdwdo~pma7;q7m *`ef Aefnef. taumif;qHk;vuf7mjzpfaom ‘yD;v*7if; y&d*k 7uf’ 0 KrS tcef;wcef;

184
Aefnefô*`ef AefwdkAef7Snfupm;jcif;

onf? 1688 ckESpfwGif tcsif;rsm; ae-uaom om; vmonf? wu,fr7Sdaom t7mrsm;udk wu,f7Sdav
tzESpOf ;D udk jzefajzaphpyf7ef toGm;/ rkefwikd ;f rdonf'h +f [ef yHkaqmifaomenf;jzifh a7;om;7mY taumif;qHk;
a-umifh zsm;emI tedPa7mufonf? Aefnef uG,fvGef 0 Kwyk'jf zpfonf? c7pf,ef oRmusr;f rSvv GJ ~if uBm
jyD; ESpaf ygif; 200cef\ vGecf jhJ yD;rS Aufz\kdjrKd \wGif Aefnef. ay:wGif vltrsm;qHk; zwfaom pmtkyfvnf; jzpfcJh
&kywf kukd jyKvyk fpku
d fxlI *k+jf yKxm;-uavonf? onf? tjcm; bmomaygif; w7meD;yg;cef\odk\vnf;
Aefnef a7;om; jyKpkcJhaom t,l0g'qkdi7f m pmtkyf bmomjyefc7hJ onf? ‘‘omoemhppfy’JG ’ trnf7dS 0 K
aygif; 60 ausmfcef\ 7Sdonf? Aefnefonf ausmif;Y -uD;onf ‘‘c7pf,ef. xGuf7yfvrf;’’ enf;wl
pmayynmudk jzpfajrmufatmif oif-um;cJh7ol r[kwf aumif;rGefaomfvnf; rxifay:cJhacs? tjcm; vuf7m
acs? odk\aomf ol. ta7;tom; 7Sif;vif; jywfom;I aumif;wyk'fjzpfaom ‘‘rPwmAufref;. b0 0 K
zwf&=em;vnf7ef vG,u f lra= -umifh ‘‘c7pf,ef. xGuf -uD;wGif t*®vdyf 0 Ka7;enf;. pHwifz, G f 7m tajccH
7yfvrf;’’ 0 K-uD;onf t*®vdyf*ª0if pmaywckjzpf tcsuftvufrsm; yg0ifonf[k,lq -uavonf?

ú»º±´«µ¼ ½µ½Ø«³«Ùô»º ²ºå


ta7S\tm7SEkdifiHrsm;Y acwfpm;aom 7efoludkckcHumuG,fenf;onf vufeufyifrygaomfvnf; 7efoltm;toufpdk;
7drf7onftxd '+fcwfEdkifonf? rormolrsm;vufxJudk ynma7mufrnfpdk;I uwdoPm cH0efcsufrsm;jyKum
oif,l7onf? tavhtusifh7SdrS ydkI u`rf;usifonf? upm;yHk upm;enf; trsdK;rsdK;7Sdonf?

AefwdkAef7Snfupm;jcif;? ?AefwAkd ef7nS f upm;jcif; vnf;jzpfap/ vufeufomonfvnf;jzpfap/ wa,muf


onf odik f;ynm. u@w7yfjzpfI 7efou l dk ckcw H kduf xufrsm;onfh 7efoludkvnf;jzpfap aumif;pGm ckcH
cdkufenf;wrsdK; jzpfonf? Aefwdkonf vufeufrJh um umuG,Ef idk . f ?
uG,f ckcw H u dk cf u kd jf cif;jzpfI/ Aef7nS o
f nv f ufeufwckck Aefwdkwwfv~if Aef7Snfwwf7onf? Aef7Snf wwf
udk udik If ckcu H muG,jf cif;twwfjzpfonf? rdru d dk 7efjyK v~if Aefwkw d wf7onf? wrsdK;wwfv~if ynmrpHkao;?
vmoltm; vufxJwGif rnfonfhvufeuf t7m0 K 2rsdK;pvHk;wwfrS pG,fpHkwwfonf[k ac:-uonf?
wckckudkr~ rudkifroHk;bJ ckcHumuG,fjcif;onf vuf AefwAdk ef7nS f twwfynmY 7efolukd wcsuw f nf;
eufyPnf;rJh ckcHumuG,jf cif;jzpfI Aefwk[ d k ac:onf? ESifh arhvJoGm;atmifaomf›if;/ t&d;k tqpf usdK;yJhoGm;
rdru
d 7kd efjyKvmoltm; vufeufyPnf;wckck udik af qmifI jyD; rv=yfEkdif rxEkdifatmifaomf›if; jyKEkdifpGrf;7Sdaom
ckcHumuG,jf cif;onf vufeufuikd f ckcu H muG,jf cif;jzpf enf;rsm; yg0if.? tcsdK\ enf;rsm;onf 7efjyKvmol
I Aef7n S [ f ak c:onf ? wzufom;. toufukyd if pdk;7dr7f onftxd '+fcwf
AefwAkd ef7n S u f pm;jcif; tavhtxonf 8 7mpkEpS cf ef\ Ekdifaom enf;rsm;jzpfonf? rormolrsm; vufxJodk\
u jrefrmEkid if Ho\dk a7muf7v Sd monf[k taxmuftxm; Tynm a7muf7SdoGm;um rw7m; toHk;csypf-uv~if
rsm;u qd. k ? oifay;ola7m toH;k csolyg tjypfruif;ay?
AefwdkAef7n S f upm;jcif; twwfonf w&kwEf dik fiHrS xd\ka-umifh AefwdkAef7Snf q7m-uD;rsm;onf olw\dk.
pwifonf[k tcsdK\u qdk.? tcsdK\url c7pfESpf 300 ynmrsm;udk rsm;pGm v~dK\0Suf-u.? wefzdk;xm;-u.?
twGif;wGif awmifydkif; tdNd, EkdifiHrsm;rS w&kwfEdik if /H wynfhcHrnfhol. tusihfpm7dW/ rsdK;&dk;wdk\udk -unfhjyD;
xdkrSwqifh jrefrm/ ,dk;',m;/ uaBm'D;,m;/ *syef rS ynmay;avh7Sdonf? rdrdom;orD;yif jzpfapumrl
paom EkdifiHrsm;odk\ tqifhqifh ysH\ESH\oGm;onf[k t tusifph m7dW raumif;u Tynmudk oifray;-uacs?
axmuftxm;jzifh wifjy-uonf? AefwkAd ef7Snf upm; a7S;acwfu Tynm oif-um;rnfo h rl sm;onf Oykof
jcif; tavhtxonf jrefrmEkdifiHodk\ *syefEdkifiHxuf oDvrsm; 7uf7n S af pmih-f u7onft
h jyif/ uefawmhyJG tke;f
ta7muf aemufrusa-umif;udv k nf; awG\7d7S ayonf? yGJrsm;ay;I uwdoPm 0efcHcsufrsm;udk jyK-u7onf?
AefwAkd ef7n S w f wfv~if rdrx d uf tiftm;Avomonf toHk;rsm;aom uwdoPm 3 csufrSm (1) teaMm

185
AefwdkAef7Snfupm;jcif;

v~if›if; wOD;r[kwfwOD; xdcu dk f'+f7mtemw7cH-u


7wwfonf? taysmfupm;onfh pdwf"mwfjzifh tavh
tusihf,l-urSom avhusifh-uol tcsif;csif; txd
tcdkufr7SdbJ pdwfcsrf;ajrh aysmf7Fif-urnf jzpfonf?
pdwfcsrf;ajrh aysmf7Fifp7m aumif;rSvnf; tavhtusifh
udk cHkrif ESpfoufvm-urnf?

upm;yHk upm;enf; trsdK;rsdK;


AefwdkAef7Snfupm;7mY upm;yHkupm;enf; trsdK;
rsdK;7Sdavonf?
upm;enf;rsm;onf wausmif;w*gxm w7Gmwyk'f
qef; jzpfvifhupm; atmufyg upm;yHk 4 rsdK;Y
tusHK;0if-uonf csnf;jzpfonf?
1? tuGucf if;I upm;jcif; /
2? tuGuaf zsmufI upm;jcif; /
3? pnf;0g; ( qkid ;f oDcsi;f )ESihf upm;jcif;
4? enf;owfrSwfI upm;jcif; [lIjzpfonf?
tuGucf if;I upm;jcif; „„ ajccs7mtuGuf (1
uGuf/ 2 uGuf/ 3 uGu/f 4 uGufponf )udk rlwnfI
upm;jcif;udk tuGufcif;I upm;jcif;[k ac:onf?
AefwdkqdkonfrSm vufeufrJholu vufeufudkifaqmif 7efrl tuGuaf zsmufI upm;jcif; „„ ajcuGuu f kd rlrwnf
vmoltm; *`rf;jyefatmif udkifypfenf; jzpfonf/

teM 5 yg;tm; Tynmjzifh rjypfrSm;yg / (2) rdrdudk


rsuf7nfayguf-uD;i,f 3-udrf 3 cgusatmif rjyKrlyg
bJv~uf Tynmjzifh rwHk\jyefyg/ (3) ao7nfao7uf
aomufpm;jcif;ESifh olwyg; om;r,m;tm; ypfrSm;
usL;vGejf cif; rjyKyg[k jzpfonf?
,cktcsdeftxd txufyg uwdoPm 3 csuf ay;
qdkrS ynmoifay;-uonfhq7m tawmfrsm;rsm; 7Sday
ao;onf?
acwfrDS AefwAdk ef7n S f oifwef;rsm; zGifhvSpo f if-um;
ay;aeaom ArmEkid fiv H ;Hk qkid 7f m vli,frsm; tpnf;t&H;k
uyif ynmoifrnfh olrsm;tm; tusihfpm7dW aumif;
a-umif; oufqkdif7m 7JXme axmufcHpmESifh vl-uD;
vlaumif; 2OD;. axmufcHpm wifjyaponfjh yif/ uwd
0efccH surf sm;udk a7S;rlrysuf jyKaponf?
tjcm; ynm7yfrsm;enf;wl AefwdkAef7Snf ynm
onfvnf; u`rf;usifonfxuf u`rf;usifvmap7ef
tavhtusifhrsm;pGm vdkavonf? tavhtusifh rsm;
avav u`rf;usifavavjzpfonf?
tavhtusi, fh 7l mY wOD;ESihw f OD; 7efov
l kd oabm vufeufcsif; udkifaqmif ckcu
H muG,fonfh
xm;I ckcHumuG,f-uv~if›if;/ wdkufcdku&f dkufESuf-u Aef7n
S ftwwf ynm

186
AefwdkAef7Snfupm;jcif;

AefwdkAef7Snf upm;jcif; pwifcJhaom EdkifiHESifh jyef\yGm;[efjy ajryHk

bJ/ rdrdwdk\ u`rf;usio f vdk vGwfvGwfvyfvyfupm;-u trdkufjcif; ,SOfjydKif-uonf[lIom ac:-uonf?


jcif;udk tuGufazsmufI upm;jcif;[k ac:onf? ynmcsif; ,SOfjydKifonfqdk7mY AefwdkAef7Snf ynmESifh
pnf;0g; (qkid ;f oDcsi;f )ESihu
f pm;jcif; „„oDcsi;f wckck pyfvsOf;I odoifhodxdkufaom orkdif; tpOftvm
udk rlwnfI›if;/ qdki;f trsdK;tpm; (avuif; cGswf pnf;urf;Oya'/ ynmcGif ta-umif;t7mrsm;udk t
Adef;aAmif; paom) qdkif;trsdK;tpm;udk rlwnfum b,fr~ odem;vnfonf/ avhvmwwfajrmufxm;onf/
pnf;oH 0g;oH armif;oH yHo k Hudk tcsufjyKI upm;jcif; u`rf;usirf = 7Sod nfuko d m wOD;ESihw f OD; ,SOjf ydKifI ajym
udk pnf;0g; (qdik ;f oDcsi;f )ESihf upm;jcif;[k ac:onf? qdkjcif;/ aqG;aEG;jcif;/ jyojcif;rsKd ;udak c:onf?
enf;owfrw S If upm;jcif; „rnfonfh AefwAkd ef7n S f vufawG\ ,SOfjydKif jyo-uonfhtcgwGif rnfolu
enf;udk upm;-urnf[k upm;rnfhol tcsif;csif; omonf/ rnfolu nHhonfudk rdrdwdk\zmom tuJjzwf
enf;owfrSwfI upm;jcif;rsdK;udk enf;owfrSwfI u Ekid f-u7ef tcsuf 5 csuf 7Sdayonf?
pm;jcif;[kac:onf? ,if;wdk\rSm (1) enf; (edosnf;)/ (2)tuGuf/ (3)
AefwkAd ef7Snf upm;enf;udk wwfxm;ygvsuf/ om u`rf;usifr=/ (4) tcsdK;tpm;[efyef/ (5) oufvHkwdk\
ref t7yfom;wdk\ t7yfxJwGif 7efjzpf-uouJhodk\ wOD; jzpfavonf?
ESifhwOD; xdk;ckwf &dkufESuf-uI aoG;xGufoH,dk tem enf; (edosnf;)tEdkift&H=; „„,SOfjydKifol 2OD;wGif
w7jzpf-uv~if ynmcsif; ,SOfjydKifonf[k rac:-u/ wOD;u tzufzufwiG f omaeaomfvnf; vufawG\jyo

187
AefwdkAef7Snfupm;jcif; Aef'dkufôqmtefwdkeD

onfhtcgY enf;ta7twGuf wzufolxuf enf;yg;


aev~if xdkoo l nf enf;wGif &=H;jyD[k ,lqEkdifonf?
tuGuftEdkift&H;= „„ 2OD; ,SOjf ydKif upm;jy7mwGif
wOD;uwOD;xuf tuGufeif;upm;7mY omaev~if
tuGuo f monf[k ,lqEkid fonf?
u`r;f usirf = tEdik tf &H;= „„„ 2 OD; ,SOjf yKd iuf pm;aepOf
wGif rdru d dkifonfh vufeufESihf rdrd udkjyefI xdcdkufyg
v~if vufeufudkif ru`rf;usifI xdonf[k ,lq7
onf? xd\kjyif wzufvlu rdrx d uf vufeufuidk yf ku H idk f
enf; toHk;csyHkcsenf; ydkifEkdifu`rf;usifaev~if u`rf;
usirf =nho H nf/ u`r;f usirf z= ufY &H;= onf[k ac:onf?
tcsdK;tpm; [efyef tEdkift&H=; „„,SOfjydKifol 2OD;
wGif wzufvlu rdrdxuf ajcaevufxm; udk,[ f ef
taetxm; [efyeftcsdK;tpm; tcsdK;rusbJ nHhae
v~if rdru d tcsKd ;tpm;[efyefomonf[k ,lqEkid o f nf?
oufvHk tEdkit f &H=; „„ wzufvl tarmtyef; r7Sd
qufvuf upm;Ekid af o;ygvsuf ,SOjf yKd if rupm;Edik v f ~if
oufv&kH ;=H onf[k wGuq f -u7onf?
txufyg 5 csujf zifh rnfou l rnfox l uf omonf uBmausmf yef;csDq7m-uD; qmtefwdkeDAef'kduf
udk tuJjzwfEkdio f nf qdjk im;vnf; 5 ckpvHk; tjywft
owf omrSomv~i/f omonf[k ajymEdik o f nf? 4 ckom acgif;cscahJ vonf?
jyD; wcknaHh ev~if omonf[k tqH;k tjzwf ray;Ekid af cs? Aef'dkufonf AJv*sD,rfEkdifiH tef\wGyfjrdK\wGif zGm;
yXr t-udrfajrmuf EkdifiHvHk;qkdif7m AefwdkAef7Snf jrifcJhonf? rdbwdk\onf ydk;ukefonfrsm; jzpf-uI/
jydKifyGJ-uD;udk EkdifiHtpdk;7u -uD;rSL;I 1948 ckESpfwGif om;orD; 12 a,muf teuf oWrajrmufom; jzpf
Zefe0g7Dv 3 7ufae\rS 5 7ufae\txd 3 7ufwdik w f dik f onf? i,fpOfuyif yef;csD tpGrf;tpudk jyvmojzifh/
7efuek jf rdK\ trSwf 8/ ud, k rfh if;ud,
k fcsi;f vrf;wGif usi;f y rdbrsm;u Aef'dkuftm; 10 ESpfom; t7G,fwGif xdk
cJ.
h ? acwfu yef;csaD usmf wOD;jzpfol [if;'7pf Aef aAvif
'kw, d t-udraf jrmuf Edik if Hv;Hk qkid 7f m AefwdkAef7n S f xHtyfESHI yef;csDynmudk avhvmapcJhnf? 16 ESpfom;
jydKifyGJ-uD;udk tpdk;7uyif -uD;rSL;I 1951ckESpf Zefe0g t7G,w f Gifyif Aef'ku
d fonf yef;csq
D 7muav;wOD; jzpf
7Dv 47ufEiS fh 57ufae\wiG f 7efuek jf rdK\ atmifqef;upm; vmonf? r-umrD xdkpOfu xif7Sm;ausmf-um;aom
uGif;Y usi;f y jyKvyk fay;cJhbl;avonf? yef;csDausmf-uD; yDwmayg&l;Aif;xH wynfhcH,if;/ yef;
OD;cspfoef; csDynmudk qufvuf qnf;yl;7m/ yHkwlyef;csDzufwGif
r-umrD &l;Aif. vuf7mESifh ,SOfjydKifEkdifavmufaom
Aef'dkufôqmtefwdkeD (c7pf 1955 1641) ? ? yHw k l vuf7maumif; yef;csDausmfwOD; jzpfvmavonf?
qGJ uBmhyef;csDausmf-uD;rsm;teufwGif zvef;'g;e,f Aef'ukd .f *k+of wif;onf t*®vefjynf7h iS f yXr*srd ;f
om; yef;csDq7m-uD; qmtefwdkeD Aef'dkufvnf; yg0if bk7if. eef;awmfta7muf ysH\ESH\cJh7m/ t*®vefjynfodk\
onf? jAdwdo~ yef;csDavmuodk\ vma7muf wGifus,f acW oGm;a7mufI t*®vefjynfh7Sif. eef;awmfwGif
Ekdifol Ekid fiHjcm;om; yef;csDausmfwdk\ enf;yg;vSonfwGif yef;csDum;rsm; a7;om; qufoiG f;cJh7avonf?
Aef'kud o
f nf t*®vefjynfh7Sif yXr csm;bk7if. jcD;jr|ifh 1621 ckESpfwGif Aef'dkufonf †wvDEkdifiHodk\ oGm;
ajr|mufpm;I *k+x f l; bGJ\x;l ay;tyfjcif;udkyif cH,l77Sd a7mufjyD;v~if †wvDyef;csDrsm;udk avhvmonf? *sDEdk;
um/ t*®vefjynfwGif yef;csD tusmftarmf-uD;wOD; tm/ Aif;epf/ pPvD/ a7mr paomjrdK\-uD;rsm;wGif ^ESpf
tjzpf xif7Sm; acwfpm;cJhjyD;v~if t*®vefjynfwGifyif -umr~ vSnfhvnfI yef;csyD nm qnf;yl;cJhonf? xdkEpS f

188
Aef'dkufôqmtefwdkeD Aefa'gif;nDvmcH

rsm;twGif; Aef'dkufonf EdkifiHorkdif; yef;csDum;/ t,l a7;qGaJ y;7eftwGufvnf; tjcm; yef;csDausmf wOD;u
0g'qdkif7m yef;csDum;ESifh yHkjyif '@m7D yef;csu D m;rsm; vufcH77SdomG ;onf? Aef'dkufonf t*®vefok\d tonf;
udk a7;qGJcJhonf? 1626 ckESpfwGif tvGefacwfpm;I toef rusef;rrmjzpfum jyefa7mufvmjyD;aemuf/ vef
xif;7Sm; ausmf-um;aom yef;csDausmf-uD;tjzpf tef\ 'efjrdK\wiG f 1641 ckESpf 'DZifbmvY uG,v f Geaf vonf?
wGyjf rdK\ok\d jyefvmcJah vonf? Aef'dkufonf 0ifaiGaumif;oavmufvnf; toHk;
tef\wGyjf rdK\wGif 6 ESpfcef\r~ txufwef;pm; rif;pdk; tjzKef;-uD;onf? ola7;qGJaom yef;csDum;rsm;uJhodk\
7mZmrsm;. vufoHk; yef;csDausmf-uD; jzpfaecJhonf? crf;crf;em;em; aexkdifolvnf; jzpfonf? xdk\a-umifh
7Hzef7Hcg tjcm; jrdK\-uD;rsm;odk\ oGm;a7mufI txl; oluG,fvGeaf omtcg a-uG;jrD;rsm;pGm usef7pfavonf?
wm0ef,l aqmif7Gufr=rsm; jyKch7J ao;onf? Aef'dkuf. yef;csDacwfudk 4 ydkif; cGJjcm;Ekdifonf?
1632 ckESpfwiG f t*®vefjynf7h Sif yXr csm;bk7if. 1621 ckEpS t f xd Aef'udk .f vuf7mwGif &l;Aif;. pHepf
eef;awmfY bk7ifhyef;csDawmftjzpf oGm;a7muf tr= rsm; vFrf;vsuf 7Sdonfudk awG\7onf? xdkaemufwGif
xrf;7onf? bk7ifuvnf; ‘‘qm’’ bG\Jjzifh jcD;jr|ihaf jr|muf †wmvsH yef;cspD Hepfqefonfh 'kw, d ydki;f odk\ a7mufvm
pm;jyD;v~if/ vpm 7dQmawmfrsm;udk ay;oem;xm; onf? wwd,ydik ;f wGif &l;Aif;. pHepfrsm; jyefI ygvm
onf? bk7if/ rdzk7m;ESifhwuG rif;pdk;7mZm eef;wGif;ol jyefonf? aemufqHk;acwfonf t*®vdyf yef;csDacwf
eef;wGif;om;wd\k. toHk;awmfcjH zpfonfomru/txuf jzpfI crf;crf;em;em; yef;csDum;rsm;udk tajrmuf
wef;pm; olaX;ol-uG,f vluHkxHrsm;uvnf; Aef'dkuf tjrm; a7;qGJcJhaom tydkif;vnf; jzpfavnf?
udk tvGef toHk;rsm;cJh-uonf? xdk\a-umifh xdktcsdew f Gif Aef'dkuf.yef;csDum;rsm;onf rsm;aomtm;jzifh
Aef'dkufonf yef;csDum;rsm;udk trsm;tjym; a7;qGJ rif;pdk;7mZm/ eef;wGif;ol eef;wGif;om;wdk\. xD;eef;
7ojzifh rEkdifreif; jzpfum vufaxmuf wa,mufukd qefI crf;em;vSyaom yHkwl yef;csDum;rsm; jzpf-u
tultnD xm;7onf? a7;qG7J vGe;f ojzifh xdt k csed wf iG f onf? Aef'dkuf vuf7mrsm;. xl;jcm;csurf Sm ta7mif
a7;qGJaom Aef'dkuf. yef;csDum;rsm;onf vuf7m jc,fyHk pHepf xl;jcm;jcif;/ odrfarG\El;nHhjcif;/ ESpfvdkzG,f
ysufvmonf[yk if qd-k uonf? aumif;jcif;/ yHkwt l qGJco H .l yifuk,d fp&du k fudk touf
1640 jynfhESpfwGif yef;csaD usmf-uD; &l;Aif;uG,fvGef ygatmif qGJEkdifjcif;/ vufrsm; a7;qGJyHk vSyjcif;wdk\
aomtcg tef\wyG jf rdK\o\kd jyefI &l;Aif;. ae7mudk ,lum jzpfonf? Aef'dkufonf aemif yHkwlqGJ yef;csDausmfwdk\
pydefbk7if. apmifha7Smuf jcD;jr|ifhr=udk cH,lEkdif7ef -udK; twGuf [efopf wrsdK;udk xGifay;cJhonf? olonf
pm;aomfvnf; r7cJhay? ol. 7nfrSef;csufwck jzpf tufcsif;ac: pm;aq; yef;csDwGifvnf; xif7Sm;ausmf
aom yg7pfjrdK\rS vl;A7 eef;awmfwGif yef;csDum;rsm; -um;oljzpfavonf?

«®Y³©
¸ ·ºå®³®×¿ª-³¸»²ºå¿ú嫼µ ¿¯³·ºú«
Ù ½º ¸ÓÖÖ̧ «¿±³
²Üª³½ØÞ«Üå
xdknDvmcHod\k tm7SESifhtmz7duwkdufrS vGwfvyfaomEkdifiHrsm; wufa7muf-uonfjzpfI tm7S„tmz7dunDvmcH[k
vnf;ac:onf? -uD;rSL;OD;pD;usif;yaom EkdifiH 5EkdifiHwGif jrefrmEkdifiHvnf;ygonf? tif'dkeD;7Sm;EkdifiHAefa'gif;jrdK\Y
usif;yonf? nDvmcH-uD;. oabmwlqHk;jzwfcsufrsm;jzifh uBmhwifrm;r= avsmhenf;apcJhonfrSm *k+f,lavmuf
ayonf?
Aefa'gif;nDvmcH ? ?1955 ckEpS f {jyvD 187ufae\ cHodk\ uBmhvlOD;a7 xuf0ufausmfudk udk,fpm;jyKaom
rS 247ufae\txd usif;ycJhaom tm7S„tmz7dunDvm tm7SESifh tmz7duEkdifiHaygif; 29 EkdifiHrS xdyfoD;
cHjzpfI tif'dkeD;7Sm;EkdifiH/ Aefa'gif;jrdK\wGif usif;ycJh acgif;aqmif-uD;rsm; wufa7muf awG\qHk aqG;aqG;cJh
ojzifh Aefa'gif;nDvmcH[k ac:wGifcJhonf? xdknDvm -uI/ 77Sdaom tusdK;tjrwfrsm;um; uBmhorkdif;

189
Aefa'gif;nDvmcH

wGif pmwifavmufaom tusdK;tjrwfrsm; jzpf jzpf-u7m/ w&kwfjynfol\oRwEkdifiHrS 0ef-uD;csKyf


ayonf? csLtifvdkif;/ tD*spfEkdifiHrS 0ef-uD;csKyf ewfqmwdk\vnf;
xdknDvmcH-uD;udk tdN, d / yguPwef/ oD[k–d /f tif'kd yg0ifonf? nDvmcH wufa7mufaom udk,fpm;vS,f
eD;7Sm;ESifh jrefrmEdkifiHwdk\rS 0ef-uD;csKyfrsm;u -uD;rSL; -uD;rsm;onf uBmhvlOD;a7 xuf0ufausmfudk udk,f
usif;ycJhonf? nDvmcH-uD;. 7nf7G,fcsufrSm pm;jyKaom xdyfwef; acgif;aqmif-uD;rsm; jzpf-u
(u) tm7S„tmz7du EkdifiHom;rsm; wOD;ESifhwOD; avonf?
cspf-unfr=ESifh yl;aygif;aqmif7Gufr= jr|ifhwif Aefa'gif; uGefz7ifu h Jhodk\aom nDvmcHw7yf usif;y
7ef tqdkyg EkdifiHrsm;. tusdK;wl udPrsm; a7;udk 1954 ckESpf {jyDv 28 7ufae\wiG f usif;yaom
udk pl;prf; 7SmazG jr|ifhwif7efESifh cspf-unfr=udk udkvHAdk nDvmcH-uD;Y wifjyaqG;aEG;cJh-uonf? xdknD
wnfaxmif tm;ay;7ef/ vmcH-uD;wGif tdN, d /tif'dkeD;7Sm;/ yguPwef/ oD[–dk f/
(c) nDvmcHo\dk wufa7mufaom Ekid if rH sm;. vlr= jrefrmEdkifiHwdk\rS 0ef-uD;csKyfrsm; awG\qHk-uI/ tqdkyg
a7;/ pD;yGm;a7;/ ,Ofaus;r=/ jy©emESifh quf 5EkdifiH. EkdifiHa7;/ vlr=wdk;wufa7;omru/ uBmh
qHa7;rsm;udk pOf;pm;7ef/ jidrf;csr;f a7; wnfwHh cdkifjrJr=wdk\ukd yGifhvif;pGm aqG;aEG;
(*) tm7S/ tmz7du vlrsdK;wdk\EiS hf txl; oufqkdif -ujyD;aemuf/ tm7S„tmz7duEkdifiHrsm;. nDvmcH
aom jy©emrsm;udk pOf;pm;7ef/ yHkpHtm; w7yfusif;y7ef vdktyfa-umif;udk oabm-udKufnD cJh
jzifh trsdK;om; tcsKyftcsm tm+mydkifa7; -uonf? ,if;uJhodk\aom nDvmcH-uD;rsdK; jzpfajrmuf
vlrsdK;a7;ESifh udvk kdeD e,fcsJ\0g' ponfh jy© a7;udk tif'dkeD;7Sm;0ef-uD;csKyfu enf;vrf; 7SmazGay;
emrsm;/ 7ef qHk;jzwf-uonf? odk\jzpf7m Aefa'gif;nDvmcH usif;
(•) tm7S/ tmz7du wkdif;jynfrsm;ESifh ,if; ya7;udk udkvHAdk nDvmcH-uD;u pwif vrf;cif;ay;cJh
wdkif;jynfrsm;7Sd vlrsm;. tajctaeonf avonf?
rsufarSmufacwfY rnfr~ tqifhtwef; 7Sd tif'dkeD;7Sm;0ef-uD;csKyf rPwmrdk[mruf tvD
onfudk oHk;oyfI/ uBmh jidrf;csrf;a7;ESifh qufpw&dkrpf*sdK*sdKonf jrefrmEkdifiH 0ef-uD;csKyf. zdwf
yl;aygif; aqmif7Gufa7;Y rnfr~ taxmuf -um;csuft7 1954 ckESpf pufwifbmvwGif jrefrm
tyHhjyKEkdifrnfudk avhvm7ef jzpfonf? EdkifiHodk\ tvnftywf vma7mufjyD;aemuf/ 2 EkdifiH
nDvmcH-uD;odk\ yx0D0ifudk tajcjyKI/ tm7S/ tm 0ef-uD;csKyfwdk\ yl;wGJ xkwfjyefonfh a-unmcsufwGif
z7duwkduf7Sd vGwfvyfaom EkdifiHrsm;udk zdwf-um;7m/ tm7S„tmz7du nDvmcH-uD;jzpfajrmufa7;udk y³uf
tmz7duwdkufrS zuf'a7;7Sif; atm&dk'D;ZD;,m;ESifh Esm cscahJ vonf?
qmvef; EkdifirH S vGJv~if 24 Edik if H ( nDvmcHudk -uD;rSL; ,if;odk\ y³ufcscJo h nfEiS htf nD OD;pD;Ekid firH sm; jzpf-u
usif;yonfh OD;pD; 5 EkdifiHryg) rS udk,fpm;vS,f-uD; onfh tdNd,/ tif;'dek ;D 7Sm;/ yguPwef/ oD[–kd Ef iS hf jrefrm
rsm; wufa7mufonf? wufa7mufaom EkdifiHrsm;rSm EkdifiHwdk\onf tm7S„tmz7du nDvmcH aqmvsifpGm
(1)tmz*edpwef/(2)uaºm'D;,m;/ (3) w&kwjf ynfo\l jzpfajrmufa7;twGuf tif'dkeD7Sm;EdkifiH Adk*dk;jrdK\Y 1954
oRwEkdifiH/ (4)tD*spf/ (5)tDoD,dk;yD;,m;/ (6) *dk;v ckESpf 'DZifbmv 28 7ufae\u nDvmcHw7yf usif;y
udk\(*gem)/ (^)tD7ef/ (8) tD7uf/ (9) *syef/ (10) um pDpOf aqG;aEG;-uonf? xdknDvmcHwGif tm7S
a*smf'ef/ (11)vmtdk/ (12)vufAEGef/ (13) vdkuf tmz7du nDvmcH-uD;udk 1955 ckEpS w f Gif {jyDvtwGif;
AD;7D;,m;/ (14) vpfAsm;/ (15) eDayg/ (16) zdvpfydkif/ usi;f y7ef/ OD;pD;Ekdiif rH sm;. ud, k pf m; tif'ked D;7Sm; tpd;k 7
(1^) qtl;'Dtma7As/ (18) ql'ef/ (19) qD;7D;,m;/ u vdktyfaom tpDtpOfrsm; jyKvkyf7ef/ OD;pD;EdkifiH
(20) xdkif;vef;/ (21) wl7uD/ (22) AD,uferfajrmuf rsm;udk udk,fpm;jyKaom nDvmcH&Hk;udk tif'dkeD;7Sm;Yyif
ydik f;/ (23) AD,uferf awmifyikd ;f / (24) ,Drifw\kd jzpf zGivfh pS x
f m;7ef qHk;jzwf-uonf?
-uonf? Tod\k jzifh tm7S „ tmz7du nDvmcH-uD;udk tif'dk
nDvmcHo\dk wufa7muf-uonfh ud, k pf m;vS,f xuf eD;7Sm;EkdifiH. jrdK\awmf ,mum;wm;rS ^5 rkdifcef\a0;
0ufausmfwdk\onf oufqkdif7mEkdifiHrsm;. 0ef-uD;csKyf/ aom Owko_g, r~wonfh tyef;ajz pcef;jrdK\uav;
odk\r[kwf EkdifiHjcm;a7; 0ef-uD; tqifhtwef; 7Sdolrsm; jzpfaom Aefa'gif;jrdK\Y 1955 ckEpS f {jyDv 11 7ufae\rS

190
Aefa'gif;nDvmcH

24 7ufae\txd usif;y7ef pDpOfI atmifjrifpmG usi;f y 29 Ekdifiw H Gif uBmhuvk orC0if 18 Ekdiif H yg0ifonf?
Ekid cf ahJ vonf ? uBmhuv k orC0if r[kwaf om w&kwjf ynfo\l ud, k pf m;
nDvmcHo\dk wufa7muf-uonfh Ekid if rH sm;onf tkypf k vS,o f nfyif uBmhuv k orCtm;axmufcaH 7;tqdw k Gif
uGJ/ 0g'uGJ Ekdiif Hrsm;vnf; yg0ifojzifh/ xdknDvmcHonf 0ifa7muf axmufcH aqG;aEG;cJhonf? xdknDvmcH-uD;rS
acsmarm ajyjypfpGm jyD;ajrmufEkdifygrnfavm/ xdknD aemufqk;H xkwfjyefcsufwiG f uBmhjidr;f csrf;a7; yl;aygif;
vmcHonf e,fcs\J0g'qef\usiaf 7;oufouftwGuf 0g' aqmif7Gufr= jr|ifhwifa7;ESifh pyfvsOf;I uBmhEkdifiH
jzef\ nDvmcHr~om jzpfrnfavm[k uBmu awG;awm trsm;tjym;onf uBmhukovrCodk\ 0ifa7mufcGihf r7
pdk;7drfrd-uonf? odk\aomf nDvmcHonf acsmarm ajy -uao;ay7m/ uBmhjidrf;csrf;a7;twGuf xda7mufpGm
jypfpGm jyD;ajrmufatmifjrifcJhonf? 29 EdkifiHrS udk,f yl;aygif;aqmif7Gu7f ef Ekdiif Htm;vHk; uBmhuv k orCodk\
pm;vS,f-uD;rsm;onf tay;t,l oifhwifhpGmjzifh aqG; 0ifEikd 7f ef nDvmcHu oabm-uKd un f aD -umif;/ xdak -umifh
aEG;Ekid cf -hJuonf? toif;0if t7nftcsif;ESifh jynfhpHkaom EkdifiHrsm;tm;
^ 7uf wdkifwdkif aqG;aEG;I qHk;jzwfcsufrsm; cs 0ifcGifhjyK7ef ukvorCvHkjcHKa7;aumifpDodk\ awmif;qdk
rSwfcJh-u7m/ 77Sdaom tusdK;tjrwfrsm;um; orkdif; a-umif;[kyg7Sd7m/ tm7S„tmz7duEkdifiHwdk\onf uBmh
wGifavmufayonf? qHk;jzwfcsufrsm; rcsrSwfrD/ jidrf;csrf;a7;twGuf rnfr~vdkvm;I/ uBmhukvorC
tjyif;txef tajctwif aqG;aEG;a0zef-u7m/ qHk; -uD;tm; uBmhjidrf;csrf;a7;udk xm0pOf xdef;odrf;xm;
jzwfcsufrsm;yif csrSwf Edkifygrnfavm[k pdk;7drf-u7 Edik frnfh uBmol uBmom;wd\k. tm;xm;zG,f7m uBmh
onf? odk\aomf rdrdwdk\. t,ltq/ xifjrifcsufwdk\ukd rdom;pktzGJ\-uD;tjzpf todtrSwfjyKjcif;udkvnf; xif
yGifhyGifhvif;vif; wifjyjcif;omjzpfI/ aemufqHk;wGif 7Sm;apcJhonf? xdk\a-umifh nDvmcH wufa7mufaom
qHk;jzwfcsufrsm; csrSwfEdkifcJh-uayonf? xdkqHk;jzwf 29 Ekdiif H udk,fpm;vS,f acgif;aqmif-uD;rsm;. apwem
csurf sm;onf wnfwo hH nf/ cdik jf rJonf/ tarSmifyh a,m* udk uBmu tav;jyKcJ-h u7ayonf?
uif;onf[k uBmu todtrSwfjyKvm-u7avonf? Aefa'gif;uGefz7ifhodk\ wufa7muf-uaom udk,fpm;
nDvmcH-u;D wGif e,fcs\JpeH pf&w = cf sa7;tqdu k dk wnDw vS,f-uD;rsm;onf tvSnfhus rdef\cGef;pum;rsm; ajym
nGwq f ;kH jzwfEikd jf cif;onf Aefa'gif;nDvmcH-u;D . xl;jcm; qdk-uonf? e,fcs\JpHepf qef\usifa7; tqdu k kd wifoGi;f
csufw7yfjzpfayonf? vlrsdK;wrsdK;tm; tjcm;vlrsdK; aqG;aEG;-u7mY/ uBmu ar~mfvifhoavmuf tm•m
wrsdK;u pdk;rdk;csKyfcs,fr=/ EdkifiHwGif;udPrsm;Y 0ifa7muf w rjyif;xefvSacs? od\kaomf uGejf rLepf Ekid if H-uD;rsm;.
pGuzf ufr=wdk\onf raumif;aomp&dkufrsm; jzpfa-umif; e,fcsJ\r=udkvnf; jyif;jyif; xefxef a0zefaqG;aEG;cJh
udk Ekid if w H idk ;f vdv
k ukd od7adS omfvnf; vufawG\ xde;f odr;f -uonf?
7efurdk l 0efav;-uonf? xdt k csuu f kd Aefa'gif;nDvmcH nDvmcH-uD;onf tm7S„tmz7duEkdifiHrsm;. pnf;
wGif EkdifiHxyd o f D;acgif;aqmif-uD;rsm;u &=wfcsa-umif; vHk;nDnGwfjcif;udk jycJhayonf? uBmh wif;rmr= tm;
tqdkwifoGif; qHk;jzwfvdkufaomtcg uBmhxuf0uf vHk;udk avsmhenf;oGm;ap7ef nDvmcH-uD;u rpGrf;
ausmfvlOD;a7u qHk;jzwfcsufrnfayojzifh/ e,fcsJ\0g'D aqmifEdkifjim;vnf; tm7S„tmz7duEkdifiHrsm;. pnf;
wdk\tm; aemufwGef\omG ;aponf? ,if;odk\jzifh uBmhwif; vHk;nDnGwfjcif;onf e,fcsJ\0g'tm; wm;qD;7mY t
rmr= avsmyh g;a7;udk jzpfapcJhavonf? awmftwef xda7mufapcJhonf? nDvmcHwGif csrSwf
t+kjrLtiftm;udk tzsuo f abm toH;k rjyKb/J tjyK cJhaom qHk;jzwfcsufrsm;twdkif;om xda7mufpGm t
vkyfief;rsm;twGuf toHk;jyK7ef wdkufwGef;a-umif; t aumiftxnf azmfEkdifygu tm7SESifh tmz7duwkduf
qdkudkvnf; jy}mef;cJh-uonf? xdk\jyif pD;yGm;a7; yl; wGif jidrf;csrf;om,ma7;onf wnfwHhckid jf rJEkdifayrnf?
aygif;aqmif7Gufr=/ ,Ofaus;r= yl;aygif;aqmif7Gufr= Aefa'gif; nDvmcH-uD; jzpfajrmuf atmifjrifatmif
vl\tcGifhta7; toHk;csr=/ rvGwfvyfao;aom EkdifiH vHk;yef;ay;aom jrefrmEkdifiH tygt0if OD;pD; 5 EkdifiH
rsm; jy©em ponfwdk\udkvnf; aqG;aEG;um qHk;jzwf onf oef;aygif; 1ô300ausmf7aSd om tm7S „ tmz7du
csurf sm; cs-uonf? vlrsdK;tm;vHk;udk pnf;vHk;ay;EdkifcJhayonf? xdk\a-umifh
Aefa'gif;nDvmcHonf uBmhukvorCudk pifjydKif acsmarm ajyjypfpGmESifh atmifjrifvdrfhrnf r[kwf[k
,SOfjydKifjcif;vnf;rjyKay? nDvmcHo\dk wufa7mufaom uBmu ,lqcJh-uaomfvnf; Aefa'gif; uGefz7ifo h nf

191
Aef;a'gif;nDvmcH Aef;ôZl;

acsmarmajyjypfpGm jyD;ajrmufatmifjrifcJhI uBmu


wtHwh -o jzpfch7J ayonf?

Aef;Zl; (c7pf 1828 1905)? ?a7ikyf oab®m/


av,mOfysH/ "mwfaiG\AHk;wdk\ ray:rDacwfuyif rdrd.
0 Krsm;xJwGif ,if;wd\k uJhodk\ qef;-u,faom od_H
ynmqkid 7f m wDxiG rf w = k\dudk Zmwfvrf;Zmwfuu G fY xnhf
oGif;I od_Hynmqefaom pGef\pm;cef;0 Krsm;udk a7;
om;cJhol uBmausmf jyifopf 0 Ka7;q7m-uD;um;
Zl;Aef; jzpfavonf? Zl;Aef;onf ,ckacwf pma7;
q7m tausmftarmf-uD; wOD;jzpfol tdyf*sD0JuJhodk\ t
em*wf od_yH nm. wd;k wufwx D iG v
f mrnfh xl;jcm;qef;
-u,faom tajctaewd\kukd aemufcx H m;um tH-h ozG,f
7m/ tonf;xdwfp7m 0 Kaygif; rsm;pGmudk a7;om;
cJah vonf?
Zl;Aef;onf jyifopfEkdifiH yifv,fqdyfurf;jrdK\wjrdK\
jzpfaom eef\jrdK\wiG f 1828 ckEpS f azazmf0g7Dv 8 7ufae\Y
arG;zGm;onf? xdjk rdK\Y tEkid Ef kid firH S oab®maygif;pHkwk\d 0if
a7mufqdkufuyf7m/ Zl;Aef;onf i,fpOfuyif oab®m
om;aygif;pHkwdk\ESifh awG\qHk 7if;ESDcJhojzifh oab®mom;
rsm;. pGef\pm;cef;rsm;udk tm;uscJhonf? xdk\a-umifh
12 ESpfom; t7G,fwGif oab®mom;tjzpf vdkufyg7ef od_H0 Krsm;a7;7mwGif ausmf-um;ol Zl; Aef;
-uHpnfcJhaomfvnf; zcif-uD;u tcsdefrDodvdkufI
t-urH atmifjrifcahJ y? odk\oGm;v~if vdkufyg7ap[kyif pma7;awmif;yef -u
Zl;Aef;onf eef\jrdK\wGif ynmoif-um;cJhjyD;aemuf avonf?
yg7pfjrdK\wGif Oya'ynmudk qnf;yl; avhvm7onf? Aef;. 0 Krsm;onf ol\acwfol\tcgu rjzpfEkdif
odk\aomf pmay ta7;tom;zufY ydkI pdwf0ifpm; ao;aom t7mrsm;udk pdwful;Om+f uGef\jrL;um a7;
ojzifh/ OD;pGmY jyZmwftwGuf pmwdkayprsm; a7;om; om;cJhaomfv nf;/ xdkpdwful;rsm;onf ,ckacwf
cJhonf? Zl;Aef;. jyZmwfjrL;wckudk &Hkwif jyocJh7 wGif jzpfEikd af om t7m0 Krsm;jzpfaeavjyD? xdak cwfu
onf? odk\aomf jyZmwfa7;om;jcif;jzifh toufarG;r= Aef;. pdwful;Om+f uGef\jrL;csufwdk\onf xdkacwfu
-um7SnfpGm rjyKcJhay? i,fpOfu pGef\pm;cef;rsm;udk txl;tqef; jzpfcahJ omfvnf; ,ckacwfwiG rf l rxl;qef;
pdwfyg0ifpm;onfh nmOfuav; ygvmonfh twkdif; awmhonfh wdkifatmif Aef;.0 Krsm;um; rwdrfjrKyf
1862 ckESpfwGif od_HynmESifh pGef\pm;cef;rsm; ygaom ao;ay? -uH-uHzefzef pdwfu;l Om+fxw k fum a7;om;cJh
‘‘rD;yHkysHxJrSm/ ig;ywf-um’’ trnf7Sd 0 Kwyk'fudk aom Aef;.0 Kwdk\onf pdw0f ifpm;zG,fvnf; aumif;
ajrprf;c7rf;ysdK;I a7;om; xkwfa0cJhonf? xdk0 K onf? od_yH nm wd;k wufwx D iG rf t
= wGuf tpazmfay;7m
rsdK;onf topftqef;jzpfav7m/ Zl;Aef;onf emrnf vnf; a7mufcJhonf? Aef;.0 Krsm;onf zwf&=7ol
7oGm;avonf? ‘‘uBmh A[dkcsufodk\ c7D;xGufjcif;’’ wd\ktm; a7S\wiG f rnfok\d jzpfvmrnfukd tvGef odcsipf wd f
ESihf ‘‘vuBmqDo\k’d ’ trnf7Sd Aef;. 0 Krsm; xGuaf y: jzpfvmapatmif qGJaqmifoGm; Ekdifonf? uBmausmf
vmjyD;aemufwGif Aef;onf uBmausmf pma7;q7m 0 K-uD; wyk'fjzpfaom ‘‘uBmwywf„7uf7Spfq,f’’
rsm; pm7if;wGif yg0ifco Jh nf? ol. ta7;tom; Zmwf 0 K-uD;onf xdpk Ofu rjzpfEkdiaf o;aompGe\fpm;r= 0 K
vrf; Zmwfuu G w f k\donf ,kW, d W k mESihq
f qD aD vsmaf vsmf rsdK;jzpfonf? xdk0 K-uD;udk tcef;quf 0 K7Snt f jzpf
7Svd oS jzifh tcsKd \ pmzwfy7dowfw\dku Aef;tm; vuBm xnfhoGif; azmfjycJh7m pmzwfolrsm;u tvGef pdwf

192
Aef;ôZl; Aef;ôa7mAwf

0ifpm;-uojzifh 0 KxJrS Zmwfvdkufonf vef'efjrdK\ ojzifh aemufwESpfwGif Aef;tm; ausmif;Ekwfvdkuf


od\k 7uf 80 ESihf jyefa7muf ra7mufuykd if tavmif;tpm; 7avawmhonf? Aef;onf ausmif;rS xGuv f u
dk f7aomf
jyK-uavonf? vnf; 7Gmausmif;q7muav;xHwGifyif 7ufoWywf
Zl;Aef;. 0 Krsm;pGmudk t*®vdyfbmomodk\ jyefqckd hJ tenf;i,fr~ t*®vdyfo]gESifh jyifopfpmrsm;udk quf
-uonf? 1905 ckESpf rwfv 24 7ufae\wiG f eef\jrdK\Y vuf qnf;yl;aeao;onf? odk\aomfvnf; rdbrsm;
uG,fvGefonfhwdkifatmif od_Hynmqefaom pGef\pm; wGif ulazmfavmifzuf vdak eojzifh Aef;onf rdbrsm;ESihf
cef; 0 Krsm;pGmudk a7;om;cJhonf? ol. pGef\pm;cef; v,ftvkyfudk 'd;k wlaygifzuf 0ifvkyf77Smonf?
0 Kwyk'jf zpfaom ‘‘t#0g a7jyifatmuf/ rdkifajcmuf Aef;onf rdrd0goemygaom uAsmvu®m pmtkyf
aomif; a7mufcJhjcif;’’ 0 Konfvnf; uBmausmf uav;udk tdwfxJwGif tjrJaqmifvsuf tm;vyfcGifh
0 Kwyk'fjzpfI/ xdkpOfu vlwdk\ tdyfrufr~ rjrifruf ay:wdkif; pmtkyfudk xkwfumxkwfum uAsmht7om
ao;onfh a7ikyfoab®m wpif;jzifh t#0g a7jyif udk cHpm;avh7Sd.? v,fxGefaepOf xGefa-umif; w
atmufodk\ pGef\pm;vSnfhvnfoGm;vmcJhonfudk pdwf0if a-umif;qHk;I aemuftopfwa-umif;xdk;7ef jrif;rsm;
pm;zG,f/ tHh-ozG,f/ tonf;xdwfz, G f a7;om;cJhonf? udk vSnhcf udk fuav;Yyif pmtkyu f kd uysmu,m vSeI f
rdrd ESpfoufaom tzGJ\tEGJ\uav;rsm;. t7omudk cH
Aef;ôa7mAwf(c7pf 1^59 1^96)? ?paumhwvef ,lavh7. Sd ? 7Hzef7HcgYvnf; usurf Swx f m;aom tyd'k f
trsdK;om; pmqdkawmf-uD;tjzpf xif7Sm;aom a7mAwf uav;rsm;Y E=wfwuf7w G fqdk aewwfonf?
Aef;onf v,fo;D pm;vky7f ol 0DvsAH ef;ESihf tCedAa7mif; 0rf;a7;twGuf yifyef;-uD;pGm vkyfudkiaf e-u7aom
wdk\. om;orD; ^ a,mufteuf t-uD;qHk;om; jzpf Aef;wd\k rdom;pkonf nOfyh idk f; tm;vyfcsderf sm;wGif rdcif
onf? 1^59 ckESpf Zefe0g7Dv 25 7ufae\wiG f Aef;udk jzpfolu a7S;oDcsif;-uD;rsm;udk qdkjyI/ zcifu oRm
paumhwvefjynf tJ&=dif,me,f atmfvdka0;7Gmu usrf;pmxJrS yHkjyif trsdK;rsdK;udk zwfjyum om;orD;
av;Y zGm;jrifonf? rsm;u 0dkif;I em;axmif;,if; aysmf7FifpGm tcsdefjzKef;
Aef;. rdbrsm;onf qif;7JEGrf;yg;olrsm; jzpf7m/
om;jzpfoltm; trsm;enf;wl ynmoif7ef ausmif;
odk\rvFwfEdkifacs? 1^65 ckESpfwGif ynmvdkvm;aom
Aef;.rdbrsm;onf rdrdwdk\. om;tm; pmoifausmif;
odk\vFwfum ynm roif-um;Ekdifaomfvnf; om;.
ynma7;udk rxdcdkufapvdkojzifh rdrd.tdrfeD;csif;rsm;
ESifhwkdifyifum aiGpkI *`efrm;a'ghqdkol ausmif;q7m
uav;wOD;udk iSg;I ynmoif-um;apavonf? q7mh
xHrS 77Sdaom ynm tajccHuav;ESifh ynm A[kokw
vdkvm;aom Aef;onf 0goemtavsmuf zcif-uD;.
pmtkyfrsm;udk zwf&=avhvm qnf;yl;cJhojzifh uBm
ausmf pmqdk-uD; jzpfc7Jh onf[k qdk7ayrnf?
1^66 ckESpwf Gif rdzrsm;onf xd7k Gmuav;ESifh 2 rdkif
r~a0;uGmaom armifhatmvD;zifh t7yf7Sd v,fuGuf
rsm;odk\ a7F\ajymif; aexkdif-uaomtcg/ ^ ESpft7G,f
r~om 7Sdao;aom Aef;onf ynmudk vdv k m;oluav;
jzpfonfhtwkdif; xdk7Gmausmif;uav;Yyif ae7pfcJh
avonf? 1^^2 ckESpf Aef; 13 ESpfom; t7G,fwGif
ol. rdbrsm;u 'g7ify,fac: t*®vyd f bke;f -uD;ausmif;
wausmif;Y ynm qufvuf oif-um;apavonf?
odk\aomfvnf; aiGa7; a-u;a7; usyfwnf;vGef;vS emrnfausmf paumhvlrsdK; uAsmq7m a7mAwf Aef;

193
Aef;ôa7mAwf Aef;armfc&dkif

wwf-uonf? Aef; touf 26 ESpf t7G,fwGif zcif qH;k yHEk ydS f xkwaf 0cJah vonf? 1^69 ckEpS Yf tjyif;txef
jzpfol tedP a7mufojzifhwa-umif;/ tcspaf 7; tqif zsm;jyD;v~if xdkESpf Zlvdik fv 217ufae\wiG f touf 3^
rajyojzifhwa-umif; Aef;onf w7Gmrajymif; ol ESpf t7G,faumif;wke;f tcsdefrSmyif 'rf;z7D;jrdK\Y uG,f
aumif;rjzpf [laom pum;twdkif; taemuf tdNd, vGef tedPa7mufavonf?
u`ef;pk7Sd *sar;um;u`ef;od\k oGm;a7mufI pma7;tvkyf a7mAwfAef;onf vlwa,muftjzpfESifh c`wf,Gif;
vky7f ef pdwyf ikd ;f jzwf vdu k af vonf? od\7k mwGif c7D;p7dwf csufrsm; 7SdrnfrSefaomfvnf; pmqdkawmfwOD; tjzpf
vdak ejyefojzifh ol uav; b0uyif pDu;Hk a7;om;vm ESifhum; vlwkdi;f uyif av;pm;7ayonf? ol. uAsm
cJhaom uAsmuav;rsm;udk pkaygif;I ‘‘uAsmrsm;’’ [l rsm;xJwiG f paumhwvefjynf. ajr/ a7/ avESifh Zmwd
aomtrnfjzifh pmtkyf wtkyf xkwfa0vkdu. f ? aoG; Zmwdrmefwdk\udk trsm;qHk; awG\7ayrnf? ol.
Aef;. uAsmpmtkyfrSm ta7mif;7 wGiu f s,fvS.? rsdK;cspfpdwf/ csKyfwnf;r=udk 7GH7Smrkef;wD;aompdwfESifh
xdkpmtkyf xkwfvku d fonfrpS I ‘‘v,form;pmqdk’’ u vGwv f yfr= vdkvm;aom pdwfwk\donf ol. uAsmrsm;Y
av;. emrnfonfvnf; wrk[kwfjcif; xif7Sm;ausmf wzGm;zGm; ay:vGifvsuf 7Sdayonf? Aef;. taumif;
apmvmonf? Aef;onfvnf; pmtkyf a7mif;7onfh qHk; uAsmrsm;rSm paumhwvef a'oM7 bmom
tjrwfaiGxrJ S ol. a0pktjzpf aygif 500 cef\ 77S. d ? pum;jzifh a7;om;cJhaom uAsmpkyif jzpfonf? Aef;.
ol. uAsmpmtkyfonf 'kwd,w-udrfyif xyfESdyf7ef uAsmrsm;onf oDqdk wD;r=wfI7aom oDcsif;rsm; jzpf
jzpfvmaomtcg Aef;onf *sar;um;u`ef;odk\ oGm;7ef 7m/ t*®vdyfpmay orkdif;wGif Aef;onf taumif;qHk;
t-uHukd pGe\fypfvu dk fjyD;v~if xdkaiGEiS hyf if paumhwvef oDcsif;a7;q7m wOD;tjzpfjzifhvnf; xif7Sm;pGm 7yf
jynf tuf'ifAm7m jrdK\awmfo\dk oGm;a7mufavonf? wnfvsuf 7Sdavonf?
Aef;onf tuf'ifAm7mjrdK\o\kd a7mufaomtcg ynm
wwf/ olaX;ol-uG,f tp7Sad om txufwef;pm; ykCKd vf Aef;armfc&dki?f ? Aef;armfc&dkiof nf ucsijf ynfe,f
rsm;. 0dkif;0ef;csD;ajr|mufjcif; cH7avonf? odk\7mwGif wGif yg0ifvsu/f tus,ft0ef;rSm 4ô146 pwk7ef;rkdif
yumoeudk vdkvm;aom txufwef;pm;wdk\. tay: jzpfonf? t*®vyd rf sm;tkypf ;kd pOfu e,fjcm;c&dik w f ck tjzpf
,H *&kpdkufjcif;rSm -um7Snf rcHacs? vtenf;i,f todtrSwfjyKI tkyfcsKyfcJhonf? c&dkif. e,fedrdwfrSm
cef\ aerdv~ifyif r-umao;rDu ol\tm; ta7;w,l ta7S\zufwGif pdef;vHk awmifwef; tygt0if ucsif
vkyfcJhaom txufwef;pm;rsm;onf olYtm; *&k awmifwef;rsm;u w&kwfEkdifiHESifh jcm;xm;vsuf7SdI/
rjyK-uawmhonfudk owdxm;rdaom Aef;onf pdwf taemufzufwGif jrefrmjynfr-uD; tygt0ifjzpfaom
tysuf-uD; ysufum ol. arG;Zmwdjzpfaom atmfvdk uomc&dkifESifh pyfvsuf wnf7Sdonf? awmifzufwGif
a0; 7Gmuav;odk\ jyefvmcJh.? Aef;onf tuf'ifAm7m 7Sr;f jynfe,f ajrmufyikd ;f a'oESihf e,ferd w d cf si;f 7Snv
f sm;
jrdK\rS jyefvmjyD;onfhaemufwGif yumoeudk rufarm pGm pyfvsuf7SdI/ ajrmufzufwGif ucsifjynfe,f tyg
aom vluHkxH tac:cH txufwef;pm;wdk\tm; ,cif t0if jrpf-uD;em; c&dkifESifh eef;qefacsmif;tm;jzifh
uxuf pdwef mjyD;v~i/f atmufwef;pm; omref qif;7J ydki;f jcm;vsuf 7So d nf?
ol qif;7Jom;rsm;tm; a7S;uxuf ydkI oem;u&k+m Aef;armfc&dik f tygt0if pde;f vH;k awmifwef;onf yif
oufrad wmhonf? 1^8^ ckEpS w f iG f uAsmpmtkyf xkwaf 0 v,fjyifrS ay 6ô000ausmfjrifhvsuf/ c&dkifwckvHk;Y
7mrS 77Sdaom tjrwfuav;jzifh tJvpfvif t7yfwGif tjrifhqHk; awmifxdyfrSm e&lbHkawmifxGwf jzpfonf?
v,f wuGuf0,fI tvkyv f kyo f nf? 1^88 ckEpS fwGif ,if; awmifxw f nf yifv,fjyifrS ay 8ô000 ausmf
G o
Aef;onf ol. tcspfa[mif;jzpfonfh *sif; tm;rm; tjrifhY 7Sv d suf/ Aef;armfc&dik w
f ckv;Hk od\k›if;/ w&kwEf dik fiH
trnf7Sd trsdK;orD;ESifh vufxyfvku d f.? vufxyfjyD; zufodk\›if; pD;I jrifEkdifavonf? bHk[lonfrSm ucsif
aemufr-umrDyif ,pfrsdK; tifpyufawmf tvkyfudk bmompum;jzpfI awmif[k t"d_m,f7Sday7m/ e&l
77Sdavonf? rlvuyif t7ufudk pGJvmcJhaom Aef; ac: tyifrsm; aygufa7muf7mawmif[k t"d_m,f7
onf xdt k vkyu f kd 7onfah e\upI t7ufESifh jywfonf avonf?
[lI r7Sdawmhacs? ol. usef;rma7;onfvnf; c`wf {7m0wDjrpfonf c&dik t f wGi;f rkid f 100 cef\ jzwfoef;
,Gi;f vm.? 1^93 ckEpS w f iG f ol. uAsmrsm;udk aemuf pD;qif;7m/ c&dkif. ausm&dk;ozG,fjzpfI ta7;ygvS

194
Aef;armfc&dkif Aef;armfq7mawmf

onf? ,if;onf jrpf-uD;em;c&dkifudk jzwfI Aef;armfjrdK\ ysdK;a7;XmeESifh ajraus;7Sif; Xmewdk\rSvnf; ydk;pmyif


txd ajrmufrSawmifodk\ tpOftwdkif; pD;qif;vmjyD; rsm;udk prf;oyfpdkufysdK;vsuf 7Sdayonf? Aef;armfESifh
aemuf/ taemufodk\ auG\0dkufum a7F*ljrdK\em;rS jzwf pde;f vHu
k m;vrf;/ Aef;armfEiS hf 7Sr;f jynfe,fajrmufyikd ;f erf;
vsuf uomrSwqifh awmifbufjrpf0u`e;f ay: a'ood\k crf;odk\ um;vrf;/ Aef;armfESifh jrpf-uD;em; um;vrf;wdk\
pD;qif;avonf? jrpf. 0J,mwdk\Y ajrjyef\a'orsm; onf c&dki. f ukefpnful;oef; a7mif;0,fa7;udk rsm;pGm
7SdI/ tcsdK\ae7mrsm;wGif awmifwef;awmifpG,frsm; jzpfxGef;aponf? ,cktcg Aef;armfjrdK\rS rdk;ukwfjrdK\udk
0ef;7Hae7m/ Aef;armf jrpf-uD;em;e,fpyfY yXr jrpf jzwfvsuf rMav;/ rW7mwd\t k xd um;vrf;-u;D wckukd
usOf;/ Aef;armfESifh a7F*l-um;wGif 'kwd, jrpfusOf; vnf; azmufvyk fjy;D jzpfayonf?
tjzpf yx0D0ifY xif7Sm;avonf? {7m0wDjrpf. wGif;xGufoWK[lI Aef;armfc&dkifY ajymyavmuf
vufwufrsm;tjzpf acsmif;i,f ajrmif;i,frsm; 0J atmif r7Sdacs? jrpfzsm; acsmif;zsm;rsm;Y a7Fudk usif
,mrSpD;0if-u7mwGif xif7Sm;aom jrpfacsmif;wdk\rsm ,l-uaomfvnf; c&dkif.pD;yGm;a7;udk taxmuftul
wydef (wmyif)jrpf/ rdk;vJ (rdk;v,f) acsmif;wdk\ jzpf jzpfavmufatmif rjzpfxGef;ay? c&dkiftwGif; opf
onf? wmyifrdk;vJ [laom a0g[m7rsm;onf 7Srf; awm-uD;rsm; trsm;tjym;7Sd7m/ u`ef;/ tif-uif;/
bmompum;rS qif;oufaom trnfrsm; jzpfvsuf tif/ unif paom tzd;k wefopfrsm; xGuo f nf? opf
wmyifonf wmyef[k›if;/ rd;k vJonf rde;f vdki;f [k›if; vkyfief; xGef;um;onf?
toD;oD; toHxGufonf? rdef;vdkif;[l7mY rdef;„onf Aef;armfc&dkit f wGif; xif7Sm;aom apwDrsm;rSm Aef;
jrdK\/ vdkif;„onf ESif;[k t"d_m,f7vsuf ESif;rsm;jzifh armfjrdK\7Sd a7FodrfawmfapwD/ Aef;armftxuf wmyif
a0rd=if;vsuf7SdaomjrdK\[k t"d_m,f7avonf? wmyef acsmif;urf;yg;7Sd a7FusD;em;apwD/ a7F*l wzufurf; {7m
[l7mY w„onfqyd u f rf;/yef„onf vGijf yif[k t"d_m,f 0wDjrpftwGif; u`ef;awmf7Gm7Sd a7Fay:u`ef; apwDwdk\
7Sv
d suf vGijf yifw\kjd zifh jyef\jzL;aom qdyuf rf;[k t"d_m,f jzpf-uayonf? a7FodrfawmfapwDESifh a7FusD;em;apwD
7ayonf? rsm;rSm 'kwd,uBmppftwGif;u r[mrdwfwdk\ AHk;'+f
c&dik t
f wGi;f Y rd;k 7moDonf ZGev f rS pwifI/ rd;k trsm; a-umifh jydKusysupf D;cJ7h m/ ,cktcg jyifqifrGr;f rHjyD; jzpf
qHk; vrsm;rSm ZlvdkifvESifh -o*kwfvwdk\ jzpfonf? rdk; ayonf?
7moDrS tyjzpfaom vrsm;wGifvnf; tawmftoifh Aef;armfc&dik .f vlO;D a7onf 1956 ckEpS f oef;acgif
rdk;7Gm wwfonf? rdk;7moDtcgwGif jrpfurf;rsm; w pm7if;t7 150ô965 a,mufjzpfI jrefrm/ 7Sr;f / ucsi/f
av~muf7Sd ajredrfha'orsm;pGmwdk\onf a7jrKyfaewwf tZD;/ v7S/D r&l/ a,m,if/ u7ifEiS hf wdik ;f 7if;om;r[kwf
onf? aqmif;tcg at;csrf;I/ aEGtcg tawmftoifh aom w&kw/f ukvm; ponfwk\d yg0ifaexkid -f uonf?
ylaomfvnf; rdk;oufavjyif;rsm; r-umc+ usa7muf Aef;armfc&dkifudk Aef;armfjrdK\e,f/ a7F*ljrdK\e,f/ pdef;vHk
wwfI tyl7eSd f oufomonf? rdk;7Gmojzifh›if;/ qD;ESif; ubm; awmifwef;e,f[lI e,f 3 e,fcGJI tkyfcsKyf
usojzifh›if; wESpfywfvHk; c&dkiftwGi;f ajcmufaoG\ avonf? c&dik . f &Hk;pdkujf rdK\rmS Aef;armfjrdK\ jzpfavonf?
onf[lI r7SdcJh7m/ txl;ojzifh rdk;7moDtcgwGif iSuf 1960 61 ck ynma7;ESpf ukefqk;H onfxd c&dik fwck
zsm;a7m*g jzpfymG ;avh 7Sdavonf? vHk;Y jrdK\e,ftvdkuf tpdk;7txufwef;ausmif; 3
awmifay:Y aexdkif -uolrsm;onf awmif,mvkyf ausmif;/ tv,fwef;ausmif; ^ ausmif;/ rlvwef;
jcif;/ awmifurf;yg;rsm;udk avSum;xpf ozG,f jyKvyk f ausmif; 128 ausmif;txd zGifhvpS fxm;7SdjyD; jzpfonf?
I v,f,m pdkufysdK;jcif;wdk\jzifh toufarG;-uvsuf tcsKyf qdk7aomf Aef;armfc&dik fonf xlxyfpdrf;pdkae
jrpf0Srf;wav~muf ajrjyef\ vGijf yifY aexkdi-f uolrsm;rSm aom tzdk;wef opfawmrsm;/ ndK\r=dif; r=efjymaom
v,f,m pdkufysdK;jcif;/ ajryJ/ -uH/ ajymif;/ aq; awmifpOf awmifwef;rsm;udk ywf0ef;usifjyKonfh om
paomoD;ESHrsm;udk pdkufysdK;jcif;/ ig;zrf;jcif;/ ajrtdk; ,maom c&dkifwck jzpfavonf?
vkyjf cif;/ 7Srf;jynfe,fok\d um;vrf;jzifh›if;/ {7m0wDjrpf
a-umif; ukefwifoab®mjzif›h if; ukefpnf ul;oef; Aef;armfq7mawmf( jrefrm 1168 1239)? ?
a7mif;0,fjcif; ponfrsm;udk jyKvkyf -uonf? t"du Aef;armfq7mawmfonf rif;wke;f rif;w7m;-uD; vufxuf
vkyfief;onf v,f,mpdkufysdK;jcif; jzpf.? c&dkif pdkuf awmfwGif tvGef xifay: ausmfapmaom q7mawmf

195
Aef;armfq7mawmf

wyg;jzpfonf? q7mawmfudk a7FawmifjrdK\ uGyfn|yfpif q7mawmfavmif;onf vufrcHacs? q7mawmfonf


7GmY jrefrmoU7mZf 1168 ckESpfwGif zGm;jrifonf? uAsmpDuHk;r=Y Edkifeif;a-umif;udk oDv7Sif r,fuif;.
i,frnfarmifjzL0if;jzpfI/ 7[ef;bGJ\OD;y@dwjzpfonf? oHa0* aw;xyfudk t7GJ\wkdufI zsufqD;a7;om;onfh
rif;wke;f rif;w7m;-uD;u y@dw0Hombd"Z r[m"R7m aw;xyft7 ydkrdkodEdkifonf? ,if;odk\ uAsmvu®mzGJ\qdk
Zm"d7mZ*k&k bGJ\wHqdyfawmf qufuyf vSL'gef;jcif;udk r=Y u`rf;usif Ekdifeif;onfjzpfI/ uAsm pmqdkausmf
cH7aom q7mawmf-uD;jzpfonf? o*®Zmq7mawmf/ a7F OD;yknyifv~if q7mawmfxH 0ifa7muf enf;,lI ausmuf
usiq f 7mawmf/ oufyef;q7mawmfponfw\kEd iS hf wacwf xD;wqluho J dk\ rSDcdk tm;xm;cJh7ayonf?
wnf;jzpfonf? bdk;awmfrif;w7m;. rdz7k m; a0omvD Aef;armf q7mawmfonf omoema7; wkdif;a7;
rif;orD; Aef;armfjrKd \pm; Oaygw7m aqmufvkyf vSL'gef; jynfa7;wd\kwiG f tr=rhJ trSwrf hJ aeavhr7Sb d J wyg;olwk\d
aom Aef;armfausmif;wdkufwGif oDwif;oHk;aoma-umifh . aumif;usdK; qdk;jypfrsm;udk tjrJqifjcifoHk;oyf avh
Aef;armfq7mawmf[k wGio f nf? 7Sdonf? vFwfawmf0ef-uD;rsm;jzpfaom ykcef;jrdK\pm;
Aef;armfq7mawmfonf omra+b0uyif pmpyf 0ef\7Sifawmfrif;-uD;onf avem pGJuyfaeaoma-umifh
0goemygonfESifhtr~ uAsmzGJ\qdkr=Y Edkifeif;vSonf? tr=tcif;rsm;udk aumif;pGm rqHk;jzwfEkdif/ avmif;7Snf
wcgwGif Aef;armf q7mawmfavmif; omra+onf jrdK\pm; 0ef\7Sifawmfrif;-uD;rSmum; jrifuGef; jrif;ckefwikd f
acWvlxu G fI tdrof dk\jyefum oli,fcsif; rdwfaqGrsm; ta7;wGif "m;'+f7m77SI d csnehf \Jaeojzifh tr=uPd rsm;udk
ESifh vnfywfpOf anmifyif-uD; wyifatmufY pk&Hk;ae aumif;pGm raqmif7GufEkdif/ cef;ywfjrdK\pm; 0ef\7Sifawmf
aom rdef;rrsm;teuf rrif;rSdefqdkol rdef;r avvnf rif;-uD;uvnf; em;xkdif;aeI/ a7eHacsmif;jrdK\pm; rif;
vdkufonfudk -um;ojzifh &kwfcsnf; atmufygtwdkif; -uD;wyg;omv~if oefpGrf;onfjzpfaoma-umifh/ tkyf
pmcsK;d vdu k af vonf? csKyfa7; vpf[if;onfudk jrifojzifh ‘‘ykcef;rSmav/
‘a7Fanmifyifomonfhukef;/ pk&Hk;I ae-u7m? ? avmif;7SnfrSm"m;/ cef;ywfrmS em;? ? a7eHwwdik cf si;f
rrif;rSdef tysdK-uD;7,f/ tD;n|pfvdk\yg± ± ±?’ 7,fESihf vif;yghrvm;?’’ [k uAsmcsdK;um eef;awmfxYJ
,if;odk\ csKd ;vdu k fpOf rrif;rSed .f armif ipGefu a'go csxm;I bk7if rif;w7m;tm; owd ay;cJhzl;onf?
xGufI qJa7;vdkufojzifh qufI atmufygtwkdif; xdka-umifhyif Aef;armfq7mawmfonf ypfpm ta7;
pyfqjyk d efonf? tom;wGif xdyfwef;pGJaom q7mawmf[k tajymcHcJh7
‘rvdRmAmvemrdu k cf ?J ?ol\tr ptdw k eG v
f \k/d 7Smonf? rdrdpdwfESihf tcef\roifhv~if rnfoludkr~ tm;
armifipGef rsufrmef7Sw,f/ a'goeJ\q?J ’ rembJ pdwfvdkufrmefyg ajymqdkwwfaom q7mawmf
Aefarmfq7mawmfonf uAsmOm+f 7Sifoefoljzpf jzpfonf? omrn ykCKd vu f dk rqdkxm;bd/ rif;wke;f bk7if
onft h avsmuf wae\wiG f yVif;b0ESihf rdrdzGm;7m Zmwd rif;jrwfudkaomfrS pmtrsdK;rsdK; a7;csdK;avh 7Sdonf?
a7FawmifjrdK\rS tvHkjrdK\odk\ tvnf -uGoGm;pOf c7D;t ok"Rmq7mawmf-uD;rsm;udkyif rvGwfwrf; a0zefI
-um;7Sd -urf;jyJ[o l nfh 7Gmod\k a7mufv~if 7GmxJraS usmif; pmcsdK;cJhzl;onf? ‘‘armifoufyef;u oef;a0a0/ armif
Y 0ifI wnf;cdkavonf? ausmif;xdkifbkef;-uD;u vSaxGrSm pmayešd? armfpvif;rSmawmh ysif;vGef;vdk\
OD;yVif; OD;y@dw. uAsmOm+fukd prf;vdo k jzifh -urf;jyJ pmr-unf?h rif;eefrSm vlESifhaESmw,f aomaomnH.?
7Gmta-umif;/ bkef;awmf-uD; tjrJpm;aeaom uGrf; r@vm/ r=csi;f 7m rpHpk rf;cifu/ aigufirf;ygbd?’’ [lI
tpfeD-uD;ta-umif;/ bkef;-uD;wlt7if; omay: t ok"Rm tpnf;ta0;wGif tjrJyif oef;a0aewwfaom
a-umif;/ bkef;-uD; tpm;taomuf rqifjcifojzifh oufyef; q7mawmf/ pmay rwwfu`r;f vSaom vSaxG
iSuzf sm;a7m*g pGJuyfaeonfh ta-umif;wdk\ tpHkygonfh q7mawmf/ usrf;*efwwfvGef;ojzifh pm-unfh tvGef
uAsmwyk'fpyfcdkif;7m rqkdif;rwGyifv~if ‘uGrf;tpf-uD; ysif;I rl7if;udk jyefr-unfhbJ E=wfvGwfqdkwwfaom
eDwm7JEiS fh/ -urf;jyJrmS olaysmf/ omay:wd\kw0l 7D;? ? xd;k pvif;q7mawmf/ tajymta[mifaumif;ojzifh y7dowf
uGif;rifa-umifESih/f awG\ra7Smif tvGefpm;w,f/ zsm;wJh ESifh waomaomaeaom eNmbd"Z bGJ\awmf7 ykcef;
cif-uD;?’ [kpyfqkv d dkuaf vonf? -urf;jyJbek ;f awmf-uD; q7mawmf/ tr=tcif;rsm;udk rpHkprf; rar;jref;rDuyif
onf vGefpGm oabmawG\oGm;7um rdrdausmif;Yyif aigufirf;wwfaom r@vm7mrwkduf jynfq7mawmf
oDwif;oHk;yg7ef yifhzdwfavonf? odk\7mwGif Aef;armf wdk\ ta-umif;udk zGJ\qckd aJh vonf?

196
Aef;armfq7mawmf

,if;odk\ rdrdrSefonf xifv~if qdwfqdwfraewwfbJ wGif vGefpGm cifrif pGJvrf;ESpfoufonf [laom qdk;
ajym7 a7;7rS auseyfavh7Sdaom 0goema-umifh q7m owif;rsm;jzifhom xif7Sm;cJhI q7mawmf. aumif;
awmfonf 'kQ t-uD;tus,f awG\c7Jh avonf? wae\ owif;rsm;u ray:vGifvSacs? Aef;armf q7mawmf
aomf rif;wkef;rif;-uD;onf yd™uwfoHk;yHkESifh 0de>d , um; w7m;a7at; wku d fau`;jyD;v~if tqHk;tr-o0g'
wdk\Y txl;u`r;f usifaom 7Srf;uav;u`ef; q7mawmf jyK7ef rif;wke;f rif;-uD; udk,fwkdif yifhzdwf7aom q7m
OD;eNtm; 7[ef;omra+rsm; 0denf;awmfESifhtnD awmf-uD; jzpfonf? trSeftm;jzifh q7mawmfonf
usifh-uH tm;xkwf-uap7ef 7nfoefI trde\f awmf jyef -urf;onf[k qdk7rnfxuf xufonf[kqdkv~if ydkI
wrf;wapmif a7;om;yg7ef av~mufxm;ojzifh a7; oifhavsmfayrnf? yd™uwf oHk;yHkESifhwuG usrf;*ef
om; qufoGif;onf? ,if;jyefwrf;udk ok"Rm tzGJ\0if t7yf7yfwdk\wGifvnf; txl;yif ESH\pyf u`rf;usifawmf
q7mawmfrsm; vufcHtwnfjyKjyD;aemuf EdkifiHawmf rlonf? 0denf;zufwiG f r,SOo f matmif u`r;f usifonf
w0ef;vHk; ysHhESH\atmif xkwfjyef qifhqdkawmfrlonf? [kvnf;qdkonf? 0denf;ufwGif jydKifzuf uif;aom
Aef;armf q7mawmfonf ,if;jyefwrf;udk oabmESifh omoemydkif Am;u7m q7mawmf. txHwGif q7m
nDnw G f jcif;r7So d jzifh ‘‘jyefwrf;odrf; tr=jidrf; 0ded>, awmfbk7m;-uD; pD7if qHk;jzwfcJhaom w7m;pD7ifxHk;
-o0g'’’pmwapmifudk a7;om;um/ jrdK\eef;twGi;f 7Sd t rSefor~udk a7;rSwf7aom jzwfxkH;a7; 7[ef;jzpfcJhbl;
wGi;f 0ef OD;csed ftdrt
f wGi;f Y wdww f qdwf ypfcsxm;av onf? xdkr~omru Am;u7mq7mawmf. pmqdk7[ef;
onf? xdk\aemuf uAsm 2 yk'fcsdK;I 7Srf;uav;u`ef; vnf; jzpfonf? q7mawmf pmcspOf q7mawmf rdef\
q7mawmf ausmif;0if;twGif;odk\ wdwfwqdwf oGm; or~ukd teD;rSaeI wvHk;csi;f vdkuI f qdk7aom 7[ef;
a7muf csxm;jyefonf? ,if;odk\aom tjyKtrla-umifh jzpfonf? omrn Om+f7nfjzifh 7[ef;pmqdk rjzpf
trdef\awmf jyefwrf;udk a7;aom q7mawmftm;om Ekdifacs? ,if;odk\ omoemydkif q7mawmf. jzwfxHk;
ru jyefwrf;udk axmufcH-uaom ok"Rm tzGJ\0if a7;ESifh pmqdk7[ef;jzpfcJh7Ivnf; trsdK;rsdK;aom A[k
q7mawmfrsm;ESifh jyefwrf;udk xkwfcGifhjyKaom bk7if okwrsm;udk qnf;yl; 77Sdvdkufaoma-umifh ynmrmef
udkyg xdyg;aeavonf? omoemydkif q7mawmfu wuf[efwlonf? Aef;armf q7mawmf. wynfhjzpfcJh
Aef;armf q7mawmftm; yifhac: ppfaq;aomfvnf; bl;aom tkwfzdk q7mawmfu Aef;armf q7mawmf
aumif;pGm rajzbJaeojzifh Aef;armfjrdK\odk\ ajymif;a7F\ onf o]gudk xGef;xGef;aygufayguf rwwfajrmuf
oDwif;oHk;7ef rif;wkef;rif;-uD;udk,fwkdif trdef\ csrSwf aomfvnf; 0gus t"d_m,f 7Sif;vif;jyo 0de>d ,jyK7mY
um rif;'+fay;vdkuf7onf? umv twef-umrS o]gudk xGef;xGef;aygufayguf wwfajrmufolrsm;ESifh
rdzk7m;acgif-uD;. av~mufxm;r=a-umifh q7mawmf rjcm; tvGef ajzmifhrSefonf[k csD;usL;rdef\awmfrl
tm; Aef;armfjrdK\rS oGm;a7muf yifhac:onf? odk\7mwGif avonf?
rMav;jrdK\odk\um; pdwfemojzifh rjyefbJ rif;uGef;buf Aef;armf q7mawmfonf &lyvQ+mESihf o]vQ
wGif oDwif;oHk;aeonf? rif;w7m;-uD;. raumif; +m vGefpGm aumif;jrwfonf? &kyfo!mef vGefpGm
owif;udk tjrJajymaeojzifh rajym7ef av~mufxm; -uHch kid cf ef\nm;I toHawmfrmS vnf; eufus,f jywfom;
-u7onf? odk\7mwGif t7GJ\wkdufIom aeavonf? vSa-umif;jzifh qdk-uonf? q7mawmf. &kyfvQ+m
xdk\a-umifhyif omoemydkifq7mawmfbk7m;-uD;u Aef; ESifh toHawmfudk jrif7-um;7olwdkif; q7mawmftm;
armfq7mawmfonf y7pfESifhwlonf/ 7SifpOfvnf; &dkaoav;pm;vm7onfcsnf; jzpfonf[k tqd7k do S nf?
rsufvHk;jyL;jyL;/ aoaomtcgvnf; rsufvHk;jyL;jyL;/ xdkacwfwGif &kyaf 7m toHyg xl;uJaumif;rGeo f l ykCKd vf
Aef;armf q7mawmfvnf; Aef;armfjrdK\odk\ rydk\rDvnf; xl; ESpfyg;om ay:cJh7m/ ,if;wdk\rSm rif;wkef;rif;ESifh
rsufESmrn|dK;/ ydk\jyD;vnf; rsufESmrn|dK;[k rdef\awmfrl Aef;armfq7mawmfw\dk jzpfa-umif; od7onf?
onfqo kd nf? Aef;armf q7mawmfonf &kyv f Q+m cef\nm;onfEiS hf
Aef;armfq7mawmfonf trltusifh toGm;tvm tr~ qGrf;abmZOfrsm;udk omref 7[ef;awmfwdk\xuf
tajymtqdk taetxdkif ta7;tom;wd\k Y †ajNudk ydkrdk bkef;ay;awmfrlEkdifonf? qefjzLjzLwcGufcsuf/ pm
rapmifhpnf;/ -urf;wrf;onf? txl;ojzifh *gra'go uav; wyd©m/ 0ufom;wyd©m/ trJom;wyd©m/
pGef;jidaom pum;ESifh pmrsm;udk ajymqdk a7;om;r= [if;csdKZvHk-uD; 3 ZvHk/ rHk\qDa-umf 3 ,Suf/ eH\omyk

197
Aef;armfq7mawmf Aef;armfjrdK\

iSufaysm 6 zD;/ refusn;f azsm7f nf 3 yd©mwd\kukd wxdik f pum;pOft7 od7onf? xdkpum;udk taxmuftul
wnf; ukefatmif bkOf;ay;Ekdifawmfrla-umif;jzifh qdk jyKaeonfrSm Aef;armf ywf0ef;usifrS aus;7Gmrsm;.
-uonf? trnfyif jzpfonf? Aef;armf ywf0ef;usi7f dS 7Gmrsm;.
Aef;armfq7mawmfonf Aef;armfrS jyefvmjyD;aemuf trnfrsm;rSm rHaemif/ rHzm/ rHom/ rH0def;/ rHem;ponf
rMav;jrdK\odk\ -uGawmfrrlbJ rif;uGef;teD; Aef;armf jzifh rH[laom toHESifh tpcsDonfu rsm;vsuf/ rH[l
acsmif;wGif oDwif;oH;k aeonf? odrforkwfpOf vdkuef m onfrSm 7Srf;bmomt7 7Gm[k t"d_m,foufa7mufjyD;
tyfaom enf;t00wdk\udk ,if;acsmif;Y ausmufxuf v~if/ aemufqufygvmaom aemif/ zm/ om/ 0def;/
tQ7mxdk;Ixm;7m/ ,ckwkdif odrforkwfolwdk\ ta7; em; paom toHxGuf pum;vHk;rsm;. t"d_m,frsm;
w,l rSDjirf;jyKI ae-u7avonf? Aef;armfq7mawmf ESihf aygif;pyfI 7Sr;f bmomt7 ud, k yf ikd f t"d_m,f toD;
onf oufawmf ^1 ESpf 1239 ckESpf 0gqdkvwGif ppf toD; 7Sd-uayonf? rH[laom pum;vHk; rygonfh
udkif;zuf cdkawmifawm7Y ysHvGef awmfrlonf? 7Gmrsm;. trnfrsm;rSmvnf; 7mE=ef;jynfh 7Srf;bmom
q7mawmfjyKpkcJhaom usrf;rsm;rSm„ 1/ uxde 0d rS qif;oufonfudk awG\7avonf? yHkyrm rdk;armuf
aom"eDusrf;? 2/ 0de,"7A[kokw 0ded>,? 3/ 0d 7Gm[l7mY rdef;armuf[laom 7Srf;pum;rS qif;oufI
0Wab'eDusrf;? 4/ oDrab'0dbm0eDusrf;? 5/ t rdef;onf jrdK\/ armufonf yef;/ t"d_m,frSm yef;jrdK\
okb'©e0ded>,? 6/ OykoftqH;k tjzwfwdk\jzpfonf? [k›if;/ jrdK\opf7Gm. rl7if; 7Sr;f tac:rSm rde;f rdki[ f k
jzpfvsuf rdef;onf jrdK\/ rkdifonf topf/ xd\ka-umifh jrdK\
Aef;armfjrdK\? ? Aef;armf. rlvtrnf7if;rSm rHarmf opf[k›if;/ em;vHk7Gm. rl7if; 7Srf;tac:rSm vm;vH/k
[lI jzpfa-umif;/ rHarmf[lonfrSm 7Srf;bmompum; vm;onfv,f/ vHkonft-uD;/ -uD;uJonf/ xdk\a-umifh
jzpfI rH/ onf 7Gm[k t"d_m,f7vsuf/ armf/ onf v,f-uD;7Gm[k›if; 7Srf;bmomrS qif;oufaom t
tdk;[k t"d_m,f7a-umif;/ xdk\a-umifh rHarmf[lonf "d_m,frsm; 7Sd-uavonf? Aef;armfjrdK\ taemuf {7m
tdk;vkyfaom7Gm[k t"d_m,f7Sda-umif; ola[mif;wdk\ 0wDjrpf wzufurf;wGif orkid ;f Y xif7mS ;aom iaqmif;

Aef;armfjrdK\7dS jynfol\vkyfief;Xme taqmufttHkrSm Aef;armfc&dkifwGif acwfrSDvSyqHk;aom taqmufttHkwck jzpfonf?

198
Aef;armfjrdK\

Aef;armfjrdK\wGif xif7mS ;aom odrfawmf-uD;bk7m; (a7Fodraf wmfapwD)

csrf;t7yf 7Sdavonf? ,ckum; 7GmaumjzpfIae aomtcg/ rdk;rdwfapmfbGm; tquftEG,frsm;u vm


acsjy?D a7muf pdk;rdk;-uonf? ukef;abmifquf rif;rsm; vuf
Aef;armfjrdK\onf {7m0wDjrpf. ta7S\zuf urf;yg; xufwGif jrefrmjrdK\0efwOD;u apvFwfI Aef;armf apmf
jrifhay:wGif wnf7Sdonf? jrpfurf;wav~muf tdrfrsm; bGm;ESifh wGJzuf tkyfcsKyfaponf? tif;0acwf/ ukef;
wef;vsufaqmufxm;I/ tvsm; 4 rdkifcef\ 7Snfaom abmifacwfrsm;u Aef;armfESihf aumif;wHkjrdK\ ESpfjrdK\onf
jrdK\jzpfonf? jrdK\wGif;Y acsmuf-uD;rsm;/ &=drsm;/ ajrmif; w&kw„f jrefrm ukefpnf ul;oef; a7mif;0,fa7;twGuf
rsm;/ awmifukef;rsm;7SdI/ jrdK\.rsufESmjyif nDnm jyef\ tvGef ta7;yg-uonf? aemiftcg aumif;wHkxuf
jzL;jcif;r7Sad cs? rdk;tcg a7-uD;v~if jrdK\. awmifydki;f udk yif Aef;armfu wdk;wuf acwfpm;vmI/ jrefrmEkdifiH
a7vFr;f rd;k avh7o dS nf? wGif 7efukefESifh tif;0rSvGJv~if t-uD;qHk;jrdK\ wjrdK\/ t
Aef;armfjrdK\onf w&kwfe,fpyfESifh 53 rkdirf ~om a0; a7mif;t0,f tpnfum;qH;k jrKd \wjrKd \[k 1836 ckEpS cf ef\u
ojzifh a7S;tcgu w&kwfEkdifiHESifh ukefoG,fr=twGuf u_wde[ f efae; qdok l Ekid if Hjcm;om; wOD;u rSwfwrf;
ta7;ygvSaom jrdK\wjrdK\jzpfcJhonf? a7FvDjrpf/ wydef wifcahJ vonf?
jrpfwdk\rS a7a-umif;jzifh›if;/ ukef;a-umif;jzifh›if; quf odk\aomf jrefrmEkdifiHudk jAdwdo~wdk\ rodrf;ydkufrDESifh
oG,fEkdicf o Jh nf? ,ck Aef;armfjrdK\onf c7pf 1^ 7mpkEpS f odrf;ydkufjyD;p umvwGif tajctaersm; &=yfaxG;I/
wGif wnfaxmifaomjrdK\jzpfonf? Aef;armf jrdK\a[mif; jrdK\. tajctae qkwf,kwfvmonf? xdkaemufwGif
onf 7Srf;rif;qufwdk\ pwif7m[k 7Srf;ordkif;tcsKd \Y qdk ucsifrsm; 0ifa7muf wdkufcdkuf zsufqD;r=a-umifh ydkI
aom pHaye*dk7f aejynfawmfysufjyD;aemuf 7Srf;rif; jrdK\tajctae ysufjym;oGm;onf? jAdwdo~ vufxuf
qufwdk\. aejynfawmf jzpfcJhzl;onf? Aef;armfjrdK\ wGif c&dkif &Hk;pdkufjrdK\-uD; jyKvkyfI jyefvnf pnfum;
a[mif;onf wydejf rpf.vuf,mzufurf;ay:Y 7SdcJhI zGH\jzdK;atmifjyKaomfvnf; wacwfu aumif;pm;cJhonfh
pHaye*dk7f jrdK\ae7monf ,ck a7FusD;em;7Gm. ae7m[k tajctaersKd ;odk\ jyefra7mufEdik af wmhay?
qdk-uonf? pHaye*dk7f rif;qufrsm; wefcdk; arS;rSdefvm od\kwidk af tmif 1938 ckEpS fwiG f w&kw„f jrefrm vrf;r

199
Aef;armfjrdK\ Aef;armufjrdK\

-uD; razmufru D Aef;armfESihw f &kwef ,fpyf uke;f a-umif; jrdK\tv,f7Sd a7FodrfawmfapwD. bk7m;yGJawmfudk
ukefoG,rf =udk jyK-uao;onf? jrefrmEkdifiHxGuf xef; ESpfpOf oDwif;u`wfvY usif;y7m/ yGJawmf7uf 10
vsu/f 0g*Gr;f / ausmufprd ;f / y,if; ponfw\kEd iS hf w&kwf 7ufwikd af tmif usif;y7I tvGef pnfum;vSavonf?
EkdifiHrS w&kwfydk;xnf/ opf-um;oD; paom w&kwfoHk;
yPnf;rsm;udk tjyeftvSef a7mif;0,fwify\kdjcif; jyK -u Aef;armufjrdK\? ? Aef;armufjrdK\onf jrefrmEkdiif H t
onf? rsm;aomtm;jzifh w&kwf ukefonf-uD;rsm; xufydkif; uomc&dkiftwGif;7Sd Aef;armufjrdK\e,f. &Hk;
-uD;pd;k vFrf;rdk;cJoh nf? w&kwf„jrefrm vrf;r-uD; azmuf pdu
k fjrdK\ jzpfonf? Aef;armufjrdK\e,fonf uomc&kid f.
vkyfjy;D onfah emufwiG rf l Aef;armf w&kwef ,fpyf ukeu f ;l taemufawmifzufydkif;wGif 7Sdonf? Aef;armufjrdK\
r= r7So d vmuf jzpfchaJ vonf? onf jrdK\e,f. ta7S\awmifaxmifhwGif 7Sdonf? Aef;
Aef;armfjrdK\onf Aef;armfc&dkif tpdk;7Xme toD;oD; armufjrdK\e,f. ajrmufzufESifh taemufzufwGif t
wd\k. A[d&k ;kH pduk 7f m jrKd \-uD;jzpfvsu/f jrefrmEkid if H atmuf xufcsif;wGif;ESifh jrpf-uD;em;c&dkifwdk\ 7Sdonf? ta7S\
ydkif;rS oab®mrsm; qefwuf7m/ aemufqHk; oab®m zufwGif rJZmjrpfjcm;vsuf/ armfvl;ESifh refvnf7Gm
qdyfjrdK\ jzpfavonf? Aef;armfjrdK\rS pdef;vHkubm; awmif (a7S;u jrdK\e,frsm; jzpfcJhonf ) wdk\7Sdonf? awmif
pcef;jrKd \ukd jzwfvsu/f w&kwjf ynfe,fpyf vG,*f s,o f \›kd if;/ zufwGif 0ef;odkESifh yifv,fAl;jrdK\e,fwdk\ 7Sdonf? Aef;
7Srf;jynfajrmufyidk ;f erf;crf;/ rlq,fwk\drS wqifh w&kwf armufjrdK\e,fonf ,cifu c&dkifcGJwckjzpfI/ Aef;armf
jynfok\d›if;/ uGwfckid /f vm&=d;wd\krS rMav;od\k›if;/ wdu k f jrdK\e,fEiS fh refpjD rdK\e,fwk\d yg0ifco
Jh nf? odk\aomf refpDjrdK\
&dkuftm;jzifh rd;k ukwf/ oydwfusif;odk\›if;/ jrpf-uD;em; e,fudk Aef;armufjrdK\e,fEiS hf yl;aygif;vdkuaf vonf?
odk\›if; armfawmfum;vrf;rsm; azmufvkyfjyD; jzpfav Aef;armufjrdK\e,fonf awmawmifxx l yfonf? jrdK\
onf? 7efukerf S jrpf-uD;em;/ ylwmtdkoGm; av,mOfqyd f e,f. ta7S\zuf7Sd rif;0Hawmifonf yifv,fa7jyifrS
vnf;jzpfonf? ay 1ô500 2ô000 ausmfcef\jrifhonf? u`ef;opf/ tif
jrdK\. tus,t f 0ef;rSm 2ô399 {ujzpf.? vlO;D a7rSm ESihf tif-uif; paom opfaumif; 0g;aumif;rsm; xGuf
1953 ckESpf cef\rSef;ajct7 9ô81^ a,mufjzpfonf? onfh opfawm-uD;rsm; trsm;tjym;7Sdonf? jrdK\e,f
aus;7Gmrsm; tygt0if jrdK\e,fwckvk;H . {7d,mrSm 60* twGi;f 7Sd t"du jrpfrmS rJZmjrpfjzpfI/ refpED Sihf armfvl;
pwk7ef;rkid fjzpfvsu/f jrdK\e,fwckvk;H .vlOD;a7rSm 1956 7Gmrsm;. ajrmufzufusaom t7yfwGif jrpfzsm;cH
ckESpf oef;acgifpm7if;t7 53ô4*^ a,muf jzpfav onf? xdkt7yfrS pD;qif;vm7m/ xD;csdKifhjrdK\. atmuf
onf? w&kwfEiS hf w&kwf„jrefrmujym; vlOD;a7 trsm; zuf 2 rdik cf ef\wiG f {7m0wDjrpftwGi;f od\k pD;0ifavonf?
qH;k jzpfI/ w&kww f ef;onf ,cifu jrKd \. tpnfum;qH;k Aef;armufjrKd \e,fonf 1ô2^9 pwk7ef;rdik f us,0f ef;I
7yfuGuf jzpfonf? ,ckrl rif;ukef;7yfuGuo f nf tpnf jrdK\e,f.vlOD;a7onf 39ô981 a,mufjzpfonf? jrdK\
um;qHk; jzpfonf? Aef;armfwGif tjcm; 7Srf;/ jrefrm/ ay:ESifh jrdK\e,ftwGif; aexdkif-uolrsm;onf jrefrm/
7Sr;f w&kwEf iS hf ucsirf sm;vnf; 7Sad vonf? c&dik jf rKd \-u;D jzpf 7Srf;/ ucsifESifh u'l; paom wkdif;7if;om; vlrsdK;rsm;
onfhtm;avsmfpGm w7m;&Hk;awmfrsm;twGuf aqmuf ESifh EkdifiHjcm;om; w&kwf/ ukvm;rsm; jzpfonf? Ak<
vkyfxm;onfh w7m;&Hk;-uD/ vrf;Xme&Hk;/ opfawm&Hk;/ t,l0g'D rsm;jym;aomfvnf; c7pf,meft,l0g'Drsm;/
7JXem/ aq;&Hk-uD;/ aps;/ pmwdkuf/ a-u;eef;&Hk;/ {nfh ewfuk;d uG,o f rl sm;vnf; 7So d nf?
a*[m/ EkdifiHawmf opfxkwfa7;Xme/ tusOf;axmif/ a7S;jrefrmrif;rsm; vufxufu Aef;armufjrKd \e,fwiG f
&kyf7Sif&Hk ponfh cef\nm;x,f0gaom taqmufttHk jynfpdk;[laom 7mxl;trnft7nfjzifh ac:a0:ol wOD;
-uD;rsm; rsm;pGm7Sdvsuf jrdK\wGif;Y tpdk;7 txufwef; onf yXrqHk; tkyfcsKyfcJhonf? xdkjynfpdk;onf 0ef;odk
ausmif;-uD;tjyif omoemjyK txufwef;ausmif; apmfbGm;. vufatmufcHjzpfonf? jrefrm oU7mZf
3ausmif;/ rlvwef;ausmif; 3ausmif;/ tpdk;7 7uf 1085 ckEpS f(c7pf 1^23 ckEpS f )wGif Aef;armufe,f tkyf
uef;ausmif;wdk\jzifhvnf; pnfpnfyifyif 7SdvSavonf? csKyfoltm; jynfpdk;7mxl;tpm; xrkef [laom 7mxl;
Ekid fiHawmf tpdk;7. pHjyo-um;puf/ v~yfppf"mwftm; trnft7nfjzifh cef\tyfonf? Aef;armufudk tkyfcsKyf7
ay;&Hkwdk\tjyif udk,yf dkif qefpufrsm;/ qDpufrsm;/ opf aomxrkefonf uGrf;zdk;tjzpf aiGydomcsdef 105 ydom
pufrsm;jzifhvnf; crf;em;wifhw,favonf? quf7onf?

200
Aef;armufjrdK\ Aef;jrdK\

jAdwdo~wk\d jrefrmedkifiu
H kd odr;f ydkufjyD;aemufwiG f 0ef; pD;qif;7m/ jrdK\. taemufzufrSwyg; usef 3 zufY
odkapmfbGm; OD;atmifjrwfonf jAdwdo~wdk\tm; tnHh jrpfa-umif;-uD; 0ef;7Hvsuf 7Sdonf? jrpfudk jzwfI
rcHbJ ykefuefjcm;em;pOfu Aef;armufjrdK\e,f twGi;f rS wHwm;-uD; 6 ckaqmufxm;onf? qGpfZmvef EkdifiH7Sd
tcdik t f rmjyKI ckccH o
hJ nf? tvStyqH;k aom jrKd \rsm;wGif Aef;jrKd \vnf; wjrKd \tygt0if
jrdK\e,ftwGif; t"du vkyfief;rSm qefpyg;ESihf vuf jzpfonf?
zufyif pdkufysdK;jcif;wdk\ jzpfonf? pufr=vkyfief; ajymy Aef;[laom trnfonf 0uf0H[k t"d_m,f7aom
avmufatmif r7Sdacs? 7ufuef;7ufjcif;ESifh awmif;/ *smrefpum; Aef;rS ,lI rSnfhac:onf[k qdk-uonf?
zsm 7ufvkyfaom vufr=vkyfief; tenf;i,f 7Sdonf? Aef;jrdK\ukd pwnfonfah e\u 0uf0aH ygif;rsm;pGm owfypf
jrdK\e,ftwGi;f ESifh jrdK\e,frS tyodk\ ul;oef;oGm;vma7; 7onfudktpGJjyKI Aef;jrdK\[k wGio f nf[k qdkprSwfjyK-u
rSm tif;awmfjrdK\rS refpD7Gmodk\ armfawmfum;vrf; 7SdI onf? Aef;jrdK\. jrdK\awmfwq H yd Yf 0uf0yH kH yg&Hrk u jrKd \ay:
61 rdkif 7Snfvsm;onf? xdkarmfawmfum;vrf;onf 7Sd taqmufttHkrsm; wefqmqif7mYyif 0uf0HyHk
Aef;armufjrdK\udk jzwfoGm;onf? tif;awmfjrdK\rS uom rsm; xkvky-f uonfukd awG\7onf? tm;jrpf. vuf,m
jrdK\odk\ oGm;a7mufEkdifI uomjrdK\rS wqifh c&kdiftyodk\ zufurf;wGif 0uf0Hrsm;udk wrif arG;xm;aom awm
oab®mvrf; rD;7xm;vrf;wdk\jzifh ul;oef;oGm;vmEkdif udyk if jrdK\tyk cf sKyaf 7;tzG\Ju jyKjyifxed ;f odrf;xm;onf?
avonf? Aef;jrdK\ukd 1191 ckESpfwGif 'sKbGJ\7 Z7if*sifpm; Awf
[dk;u wnfaxmifcJhI/ 1218 ckESpf 'kwd, z7uf'7pf
Aef;jrdK\? ?Aef;jrdK\onf qGwfZmvefEikd fiH. jrdK\awmf bk7ifvufxufwGif rif;aejynfawmf jzpfvmonf?
jzpfI &dkif;jrpf. jrpfvufwufjzpfaom tm;jrpfurf; 1853 ckESpfwGif qGpf uGefzD'a7;7Sif;ac: qGpfjynfe,f
ay:Y wnf7Sdonf? yifv,fa7rsufESmjyif txuf rsm; yl;aygif; zGJ\pnf;onfh jynfe,faygif;csKyf tzGJ\0if
1ô^88 ayjrifhaom oJausmufawmifjyifay:Y wnf jzpfvmI 1848 ckESpf wGif qGpfZmvef wEkdifiHvHk;.
7SdI/ ,if;awmifajc7if;rS tm;jrpfonf auG\ywfI jrdK\awmfjzpfvmonf?

qGpfZmvefEdkifiHwGif vlOD;a7trsm;qHk;jrdK\jzpfonfhAef;armf\ om,mqdwfjidrfaom 7yfuGuf&=cif;

201
AdNKom7rif; Adºdom7rif;

Aef;jrdK\Y 1421 ckESpfu wnfaqmufcJhaom a7S; arG;jrLaponf? xdo k wdk\om;i,fonf qdwfaoG;wdk\jzifh


a[mif; bk7m;7Sdcdk;ausmif;-uD;/ 1406 ckESpfu zGifhvSpf vdrf;usH7aoma-umifh ta7wdk\wGif tydrfhtydrfh ayguf
cJhaom jrdK\awmfcef;r/ 1834 ckESpfu wnfcJhaom qGpf ukef.? ,if;odk\ aygufjcif;a-umifh xdkowdk\om;udk
ZmvefEkdifiH. 'kwd, t-uD;qHk; wUodkvf ausmif; AdNKom7[k trnfay;avonf?
awmf-uD;/ txufatmuf vFwfawmf27yf wnf7m xdAk Nd Kom7 owd\o k m; t7G,af 7mufvwfaomf crnf;
vFwfawmf taqmufttHk/ qGpft,fvydkif; jywkduf/ awmf pN*kWrif;-uD; ewf7GmpH.? rif;-uD; ewf7GmpH
orkdif;jywkduf ponfwdk\7Sdonf? tjynfjynfqdkif7m aomfvnf; a'0*¸rnfaombDvl;0ifI rif;-uD; t
pmydk\wu dk f toif;-uD;. XmecsKy&f ;kH udkvnf; Aef;jrdK\Yyif ouf7iS o f uJoh k\d jzpfaeonfukd Oyg,fwrH sOjf zifh y,f7mS ;
zGifhvSpfxm;onf? vFwfawmf taqmufttHk-uD;ay:rS vsuf om;awmf AdNKom7 rif;tjzpfjyKI yg™vdykwf
-unfhv~if ESif;wazG;azG;ESifh cyfa7;a7; xifvsuf7Sd jynfY pH.? AdNKom7rif;onf arm7d,jynfrS omuD0if
aom tJhvy awmifwef;. om,mvSyaom &=ar~mf rif;rsdK;jzpfaom "Rmrif;orD;udk rdzk7m;ajr|mufonf?
cif;udk awG\jrifEikd of nf? xdkrzd 7k m;rS aemifaomtcg oD7"d Rmaomurif;[k wGif
Aef;jrdK\onf tjynfjynfqkdif7mnDvmcHrsm; usif;y rnfh owd\kom;ESihf nDawmf wd©rif;om;udk zGm;jrif.?
7m jrdK\-uD;wjrdK\ jzpfonf? yXr uBmppf-uD;tjyD; yXr AdNKom7 rif;-uD;onf xD;eef;pnf;pdru f kd 28 ESpw f idk w
f ikd f
qHk;aom tjynfjynfqkid 7f m qdk7S,v f pf nDvmcHukd Aef; pHpm;cJhjyD;aemuf omoemESpf 214 ckESpfwGif ewf7GmpH
jrKd \Y 1919 ckEpS f azazmf0g7Dv 4 7ufae\wiG f usi;f yonf? avonf?
1958 ckESpf cef\rSef;ajct7 Aef;jrdK\. vlOD;a7onf
163ô000 jzpfavonf? AdRma'0D ? ?,aom"7m„&=?

AdNKom7rif;? ?AdNKom7 rif;onf Ak<omoem Adºdom7rif;? ?Adºo d m7rif;onf r*"wdik ;f 7mZj*Kd [f


awmfwiG f aevtoGix f if7mS ;aom oD7"d Rmaomurif; jynf7h iS f/ bm*Ded, rif;-uD;. om;awmfjzpfonf? bm
-uD;. crnf;awmfjzpfonf? yg™vdyw k jf ynfY omoem *De,d rif;-uD;ESifh oUwdik ;f uydv0wfjynfh7Sif oka<g
ESpf 186 ckrS 214 rS ESptf xd eef;pHaomrif; jzpfonf? 'e rif;-uD;wdk\onf rdwfo[m,rsm; jzpf-uonf? Adºd
AdNKom7rif;udk omoemESpf 1^0 jynfhwGif zGm;jrif om7 rif;om;onf oka<g'erif;-uD;. om;awmf
onf? crnf;awmfrSm pN*kWrif;jzpfI r,fawmfrSm od<šrif;om; atmuf 5 ESpf i,fawmfrlonf? tVe
pN*kwfrif; OD;7D;awmf. orD;awmfjzpfavonf? rif;-uD;jzdKjyD; oU7mZf ^3 ckEpS w f iG f zGm;jrifonf? ouf
crnf;awmf pN*kWrif;onf rvdkolwdk\ pm;awmfY awmf 15 ESpt f 7G,w
f iG f crnf;awmf. &du k 7f mudk qufcH
aoaq;xnfhaomf tM7m,f rjzpfEkdifpdrfhaomiSm pm; um rif;jyKavonf?
aomuf7m [lor~wdk\Y tqdyfESifha7mIom pm;avh od<šrif;om;onf awmxGufjyD;aemuf 7[ef;jyK
7Sdonf? xdk\a-umifh rdzk7m;wdk\ESifhtwl yGJawmfrwnfbJ um/ 7mZj*dK[fjynftwGif; qGrf;cH0ifonf? xdktcg
toD;tjcm; yGJawmfwnfavh7Sd.? pN*kWrif;. rdzk 7mZj*dK[f wjynfvHk; acsmufcsm;ojzifh Adºdom7rif;
7m;-uD;onf rD;zGm;7ef ^7uf tvdk udk,f0ef t7ifh onf rif;csif;wdk\tm; apvFwfpHkprf;aponf? rif;csif;
trm7SdpOf wcgaomf rif;-uD; pm;awmfac:7m0,f wdk\.av~mufxm;csufudk -um;odawmfrlv~if/ bk7m;
wvkyfr~,lI cHwGif;odk\ oGif;rd.? rif;-uD;vnf; tavmif;7Sd7modk\ aqmvsifpGm oGm;I touft7G,f
zdzk7m;tm; axG;xkwfapavonf? odk\aomf tcsdef i,fygao;onf? awmrxGufygESifh? jynfawmf xuf
aESmif;ojzifh xdktpmonf vnfacsmif;wGi;f odk\ 0if.? 0ufudk ay;tyfygrnf? rif;jyKI pHpm;ygOD;[k av~muf
xdkodk\ 0ifa-umif;odv~if rif;-uD;vnf; rdzk7m;. vnf xm;onf? odk\aomf bk7m;tavmif;awmfu jiif;y,f
yif;udk oefvsufjzifh jzwfvsuf 0rf;rS oa¶om;udk onf? xdt k cg Adºdom7rif;u bk7m;tjzpfodk\ a7mufcJh
xkw, f Il qdwrf -u;D .0rf;udk azmufI xnfx h m;onf? v~i/f a7S;OD;pGm 7mZj*dK[fjynfo\kd -uGa7mufyg7ef av~muf
,if;odk\jzifh xdkom;udk ^7ufwdkiw f dkif wae\v~if qdwf xm;aomtcgrl/ bk7m;tavmif;awmfu 0efcHuwday;
r waumifvI J tvSnt hf vS,jf zifh atmif;apjyD;aemuf avonf?
ae\7ufaphaom om;i,fudk Edk\xdef;wdk\udk tyfvsuf Adºdom7rif;. eef;pH 16 ESpfajrmufwGif o¤nK

202
Adºdom7rif;

bk7m;7Siftjzpfodk\ a7mufawmfrljyD;aom Ak<7Sifawmf zwf-uonf? xdk\a-umifh rdzk7m;onf oa¶om;udk


bk7m;onf Adºdom7rif;-uD;. av~muf-um;csufudk zsuq f D;7ef twefwef-udK;pm;onf? rif;-uD;url ,if;
ESvHk;xm;awmfrlojzifh 7mZj*dK[fjynfod\k oH•mawmf odk\ rjyK7ef wm;jrpfI jrJjrHpGm oa¶om;udk apmifh
waxmifESifh -uGa7mufawmfrlI/ jrdK\.teD; xef;awm a7Smufxm;aponf? tcsdefwefI om;awmfzGm;v~if
O,smOf. tv,f opfyif7if;Y oDwif;oHk;aeawmfrl rdzk7m;rod7avatmif tapmifhta7Smufwdk\u odk0Suf
a-umif; Adºdom7rif;-uD; -um;odv~if wodef;ESpf y,faqmifxm;onf? oGm;vmEkdifaom t7G,fa7mufrS
aomif;r~aom rSL;rwf/ olaX;/ yk#m;wdk\ jcH7Hvsuf om;awmfudk rdzk7m;tm; jyaponf? rif;-uD;vnf;
jrwfpmG bk7m; txHawmfok\d vma7mufqnf;uyfonf? om;awmftm; tvGef cspfcif jrwfEdk;awmfrlonf?
jrwfpmG bk7m;onf O&ka0 u©y7aohudk ta-umif; wcgaomf om;.vufwGif tdkif;trmemaygufI rcH
jyKI *gxm 190 7Sdaom em7'u©y Zmwfudk a[m r7yfEkdif jzpfavaomf rif;-uD;onf xdkvufacsmif;udk
awmfr7l m/ Adºdom7rif;ESifhwuG wodef;waomif;aom cHwGif;Y iHkay;onf? twefi,f oufom7m7I om;
ajcG7oH if;yif;wd\konf aomwmyef wnfuek o f nf? usef awmf tdyfaysmfpOf jynfaygufavaomf/ om;awmf Edk;
waomif;aom olw\ko d nf o7+*Hk wnf-uukeo f nf? rnfpdk;I jynfudk rsdKcsaom [l.? rif;-uD;onf om;
Adºod m7rif;-uD;onf bk7m;7Sit f m; vGefpGm -unfnKd awmftm; vGefpGm csD;jr|ifhajr|mufpm;jyD;aomf t7G,f
o<gyGm;vSojzifh rdrdtm; Oyoumtjzpf trSwfxm; a7mufv~if tdraf 7S\t7m ESi;f av.? xdktdraf 7S\rif;um;
awmfr7l ef av~mufxm;jyD;aomf/ aemufwae\eHeufwGif tZmwowfrif;om;aywnf;?
bk7m;7Siftm; tjcHt7H oH•mawmfrsm;ESifhwuG rdr. d bk7m;7SiEf iS w hf uG wynfo h m0u taygif;udk ysufp;D
eef;awmfodk\ qGrf;tvSLcH -uGawmfr7l ef zdwf-um;onf? apvdkaom a'0'wfonf tZmwowf rif;om;u
xdak e\eHeufwGif bk7m;7SifESifh oH•mawmf taygif;tm; rdrdtm; -unfndKatmifjyKonf? rdrdajymqdkor~ em;
qGrf;vkyfau`;jyD;aomf a0 K0ef O,smOfwGif;Y rif;. 0ifatmifjyKonf? a'0'wfonf bk7m;7Siftm; -unf
eef;awmfudk t7HESifhwuG jrwfpGmbk7m;ESifh oH•mawmf ndKvSol Adºdom7 rif;tm;vnf; ysufpD;apvdkonf?
rsm; oDwif;oHk;7ef a7pufoGef;cs vSL'gef;avonf? xdk\a-umifh rdrdu bk7m;7Siftm;owfI bk7m;tjzpf ,l
Adºdom7rif;-uD;onf a*gwrbk7m;7Siftm; vGefpmG rnf/ tZmwowfu crnf;awmfukd owfI rif;tjzpf
-unfnKd o<g xufoefpGmjzifh vkyaf u`;jyKpk qnf;uyf ,l7ef wkdufwGef;onf? tZmwowfonf a'0'wf.
udk;uG,faomfvnf; rif;-uD;. tCra[oD a'0Dt7m wduk w f eG ;f csutf wkid ;f / crnf;awmftm; ud,k w
f idk o
f wf7ef
xm;awmfrlaom acrmrdzk7m;um; tqif;rmefwufI -uHpnfonf? ,if;.t-uH ay:aygufoGm;aomfvnf;
bk7m;7Sit f m; oGm;a7mufzl;ajrmfjcif;rjyKacs? xdk\a-umifh Adºdom7rif;-uD;onf tjypfr,lbJ om;wmf. qN
rif;-uD;u Oyg,fwHrsOfjzifh rdzk7m;tm; bk7m;7SifxH twkdif; jzpfap7ef xD;eef;vGJtyfay;onf? odk\aomf
oGm;a7mufap7mwGif acrmrdzk7m;onf bk7m;7Sif. a'0'wf. vSnzfh sm;t-uHay;csuaf -umifh tZmwowf
w7m;udk em,l7um tu`wfw7m;7I bdQLeDrjyKjyD; rif;onf crnf;awmftm; axmifoGif; tusOf;csum
aomf aemiftcg acrmax7D[k vufsmawmf7H {w'*f7 trsdK;rsdK; n|Ofyef;ESdyfpufjcif; jyKaponf? a0a'[D
ax7DwOD; jzpfvmavonf?(acrmax7D„&=?) rdzk7m;onf axmifwGif;odk\ 0ifum enf;trsdK;rsdK;jzifh
Adºdom7rif;-uD;onf ,if;odk\jzifh bk7m;7Sif. om rif;-uD;tm; oufom7m7apatmif jyKpkonf? tZm
oemudk csD;ajr|mufaom rif;wyg; jzpfonf? xdkjyif wowfrif;u crnf;awmftm; tpmjywfaoap7ef jyK
om;orD;tay:Y rdb.arWm rnfr~ -uD;rm;onfudk aomfvnf; rdz7k m;-uD;onf enf;trsdK;rsdK;jzifh rif;-uD;Y
Oyrm xHk;wrf; tudk;tum;jyK7aom rif;wyg;vnf; tm[m7 r~watmif jyKayonf? aemufqHk;wGif tZm
jzpfayonf? Adºo d m7rif;wGif a0a'[D trnf7Sd rdzk7m; wowfrif;u r,fawmfukv d nf; crnf;awmfxH 0ifciG hrf
-uD; wyg; 7Sdao;onf? xdkrdzk7m;wGif oa¶wnfav jyKawmhacs? xdktcg Adºo d m7rif;-uD;onf p-uŠav~muf
v~if rif;-uD;. vufsmvuf&Hk;aoG;udk aomufvkad om ,if;yif r*fzkv d cf sr;f omudk cHpm;I rdr.d udk,fudk r~w
csifjcif; jzpfcJhonf? rif;-uD; odawmfrlv~if rdzk7m;. atmif aeawmfrlavaomf/ tvGefv~if c¶mudk,f
csifjcif;udk jynfhaponf? odk\aomf [l;7mwdk\u rdzk7m; tWoabmonf wifhw,favonf? xdktcg tZm
. oa¶om;onf rif;-uD;tm; owfrnfhol[k edrdwf wowfrif;onf crnf;awmf p-uŠrav~mufEdkifap7ef

203
Adºdom7rif; AHkAkid f

ajcz0g;udk "m;ESihcf GJjyD;aomf qm;a7maom qDjzifh vdr;f oGm;onf? xdktcg tjyifrS avxkzdtm;u jyGwfwH7Sd
usHI 7Sm;rD;cJwGif uifjr|dKufaponf? rif;-uD;onf cyfcu G . f tqd\k7iS u f kd ydwv f u dk jf yD;v~if jyGew f iG ;f rS a7udk
qif;7Ja0'emudk jyif;xefpmG cHpm;7aomfvnf; 7wem txufok\d yifhwif,if; jyGefwiG ;f 7Sd a70ifayguf tqd\k7iS f
oHk;yg;udk atmufarh ESvHk;oGif;vsufuyif c¶mudk,f udk yGihaf pavonf? Tod\kjzifh jyGwfwu H kd qif;csDwufcsD
onf n|dK;EGrf;ajcmufaoG\I pkawavaomf pwkr[m -udrfzefrsm;pGm qufwdu k jf yK vkyfay;aomtcg a7onf
7mZfewfjynf a0©0+ ewfrif;-uD;. tvkyftau`; jyGefwGif;wav~muf wjznf;jznf; jrifhwufvmI cyf
Ze0obrnfaom ewfom;jzpfavonf? Adºo d m7rif; cGuf7Sd tqdk\7Sifudk ausmfjzwfwufvmjyD;aomf/ cyfcGuf
-uD;onf rif;pnf;pdrf 52ESp/f oufawmf 6^ ESp/f r[m u wzef tay:odk\ cyfwifvm7mrS aemufqHk;Y jyGef
oU7mZf 140 jynfhEpS w f iG f om;awmf tZmwowfrif; acgif;rS tjyifodk\ pD;xGufvmavonf? tdrfoHk;a7eH
vkyf-uHI uHawmfuek f7avonf? pkwAf ykH ikd u
f kd Toabmt7 jyKvyk x f m;jcif;yifjzpfonf?
pkwfAHkAdkifrsdK;wGif t7nfudk cyfcGuf7Sd7modk\ ta7muf
AHAk ikd ?f ?AHAk ikd qf o kd nfrmS t7nf/ od\kr[kwf taiG\ wckck yifhwifonfh t"dutm;rsm avxk. zdtm;omv~if
udk a7F\ajymif;ay;onfh ud7d,mjzpfI omreftm;jzifh jzpfayonf? odk\aomf avxk. zdtm;onf yifv,f
tay:odk\ wif,l7eftwGuf toHk;rsm;onf? vlonf jyifnDY 32 ayjrifhaom a7xk. tav;csdefESifh nDr~
touf7SifaepOf av&SLoGif;jcif;ESifh &SLxkwfjcif;udk ojzifh tqdkyg AHAk kid frsdK;jzifh a7udk ajrjyifrS txuf 32
ESvHk;jzifh tjrJjyKvkyfvsuf7Sd7m/ vl. ESvHk;onfvnf; aytxdom tpGrf;ukef yifhwifEkdifonfudk owdjyK7m
AHkAdkifwrsdK;yif jzpfonf? a7wGif;rS a7udk 7pfvHk;wGif onf? odk\7mwGif rnfr~aumif;atmif jyKvkyfxm;ap
7pfywfxm;aom -udK;jzifh cyfwifyHkudk jrifz;l -uayvdrfh umrl wif;jynfhusyfjynfh avvHkaom AHkAdkifrsdK;udk r7
rnf? xdkud7d,mrSm a7S;upI ay:aygufcJhojzifh/ a7S; Edkif7um;/ vufawG\tm;jzifh xdkAHkAdkifrsdK;jzihf a7udk ay
acwf AHkAdkif[k ac:Ekdifayonf? tcsdK\ aus;vufawm 20 25 aytxd wufatmifomv~if pkww f ifEikd o f nfukd
7Gmrsm;Y prf;tkdifrSa7udk cGufrsm; wyfxm;aom awG\7avonf?
'vufbD;jzifh ukef;ay:odk\ wif,lyHkudk jrifzl;-urnf tu,fI a7udk xdkxufjrifhatmif wifvdkygu t
jzpf7m/ ,if;onfvnf; a7S;acwf AHAk ikd w f rsKd ;yifjzpfonf? jcm; AHkAdkifwrsdK;rsdK;udk toHk;jyK-u7onf? ,if;AHkAdkifrsdK;
aemifaomf acwfrSDaom AHkAdkifwrsdK; ay:vmonf? teuf/ xdk;AHkAdkif[k ac:aom AHkAdkifrsdK;onf t&dk;qHk;
a7udk avzdtm;jzifh pkwfwifonft h wGuf xdkAkAH kid rf sdK;udk jzpfonf? tvG,fqHk; jyKvkyfxm;aom tqdkyg AHkAdkif
pkwAf kAH ikd f[k ac:onf? xdAk AHk kid w f iG f a7udk jyGeftxufo\dk rsKd ;wGif jyGeaf cgif; E=wo f ;D ae7mY a7xkwjf yeG Ef iS hf wwd,
avtm;jzifh a7S;OD;pGm pkww f ifvku d . f ? jyD;rS cyfcGujf cifh tqdk\7Sifudk wyfxm;onf? cyfcGuftay:zuf7Sd a7rSm
cyfwif7onf? jyGefxdyfodk\ a7a7mufaomtcg/ tjyif avxkzdtm;u wGef;wifay;jcif;r7SdbJ/ cyfcGuf yifh
odk\ xGufap7eftwGuf bHkyidk af cgif;Y E=wo f D;acgif; wck wifay;onfh a7omjzpfonf? xd\ka-umifh a7udk aemuf
wyfxm;onf? jyeG t f wGi;f Y jyGww f w H ck7I dS jyGww f t
H zsm; jyefrpD;atmif wwd,tqdk\7Sifu xdef;ay;xm;onfht
wGif cyfcu G f wyfxm;onf? cyfcu G Yf tay:od\k yGiahf om wGuf a7udk vdo k r~tjrifo h \kd a7mufatmif wifay;Ekdiaf y
tqd\k7Siw f ck7SdI jyGet f wGif; atmufzufYvnf; tvm; onf? rsm;aomtm;jzifhrl cyfcGuftpm; jyGwfwHacgif;
wl tqdk\7Sifwckudk wyfqifxm;onf? cyfcGufonf udk oHk;I/ a7pD;rSefap7eftwGuf a7xkwfjyGef7if;wGif
ypfpwefac: jyw G w f aH cgif;oabmuJo h \kd jyeG tf wGi;f Y wnf avavSmifcef;wckudk wyfqifxm;avh7Sdonf? jyGwfwH
7SI d / jyGww f Hudk vufuidk w f ckESifh qufxm;onf? vuf acgif;atmufok\dqif;csdew f Gif a7xkwfjyGef7if;7Sd tqdk\7Sif
udkifudk rwifvu dk fI/ jyGwfwo H nf atmufo\kd qif;oGm; yGiI hf avavSmifcef;xJok\d a70ifojzifh avavSmifcef;t
aomtcg jyGefwGi;f 7Sd avESihf wdk;rdojzifh cyfcu G frS tqd\k wGif;7Sd avonf usHK\oGm;onf? jyGwfwHacgif; tay:
7SifyiG ho f mG ;jyD;v~if jyGew f iG ;f 7Sd a70ifayguf tqdk\7iS f ydwf odk\wufcsdefwGif tqdk\7SifydwfoGm;I avavSmifcef;t
oGm;onf? vufukid fukd ESrd hcf sI jyGww f t H xufo\kd wuf wGif;7Sd avonf usHK\7mrS jyefuefxGuf vmjcif;jzifh
oGm;aomtcg tqdk\7Sif ESpfck t-um;Y yvme,f a7udk a7xkwfjyGew f av~muf wGe;f xkwv f u kd favonf?
w0ufwysuf jzpfoGm;onf? t"d_m,frSm jyGew f Gi;f av pufb;D avxd;k wHonf xd;k AHkAikd w f rsKd ;yif jzpfonf?
.zdtm;onf tjyifzufavxk. zdtm;xuf enf; txufygwdk\rSm pkwfAHkAdkifESifh xdk;AHkAdkifwdk\. tajccH

204
AHkvHkyif AHk;

oabmr~om jzpf7m/ a7tm; puftm;wdk\jzifh›if;/ ydk;em/ aoG;emwdk\udk aysmufapEkdifonf[k qdkonf?


tjcm;jyKjyifcsufwd\k jzifh›if; taiG\ESifh t7nf ESpfrsdK; AHkvHk7Gufonfrl csdKI ylaomt7om7Sdonf? onf;ajc
vHk;twGuf trsdK;rsdK; wdk;wufwDxGifxm;aom pkwfAHk udk Edik of nf? tjrpfonf 0rf;av~moufaponf?
AdkifESifh xdk;AHAk idk frsm; tjyif c&kywf a7ay;pufuJhok\d t oD[dku`ef;wGifrl tjrpfrsm;udk oefcsaq;tjzpf
wGi;f 7[wf7GufESifh jyGwfrsm;/ v~yfppf avxdk;pufrsm;/ oHk;onf? t7GufESifh t&dk;rsm;udk onf;ajca-umifhjzpf
wGe;f wif ud7d,mrsm;vnf; 7Sdayao;onf? aom a7m*grsm;/ ta7jym; a7m*grsm;ESifh rD;,yfa7m
*grsm;twGuf toHk;jyKavonf?
AHkvHkyif? ?ulumADawpDt;D rsdK;7if;wGif yg0ifaom xdkAHkvHktEF,fyifrsKd;udk awmyJvif;ajrG [kvnf;
AHkvHkyifonf tEG,fyifjzpfI Al;ESifh ocGg;yifwdk\ESifh ac:onf? yJvif;ajrGESifh rsKd;cGJcsif;wlaomfvnf;/ t
rsdK;7if;csif; twlwlyifjzpfonf? &kQaA' trnftm; oD;csi;f rwlacs?
jzifh x&dkifudkpifoD;ululrm7Dem;[k ac:onf? AHkvHkyif xdkjyif AHkvHktrnfcH tjcm;tyifwrsdK;vnf; 7Sdao;
onf jrefrmekdifiH/ tdNd,Ekdifi/H oD[dk–fu`ef;/ rœm,k onf? &kQaA'trnftm;jzifh aqyD,rf tif'Durf[k
u`ef;qG,f/ ajrmuf-opa-w;vD;,m;paom tylydkif; ac:aom tyifi,frsdK;jzpfonfh AHkvHkyifwrsdK;udk y'wf
a'orsm;Y aygufa7mufonf? awm-udK tHk-um;wdk\Y [kvnf;ac:-uonf? ,if;onf ,lazmfADa,;pD;tD;
tavhus aygufavh7aSd omfvnf; jcHO,smOfrsm;Yvnf; rsdK;7if;wGifyg0ifonf? weo®m7D awmifydkif;paom
pdu
k yf sKd ;-uonf? jrefrmEkdifiH atmufydkif;a'orsm;ESifh ppfawGjrdK\ w0dkuf
xdAk v
kH ykH ifonf wESp-f umcH tEG,yf ifrsKd ;jzpfI/ tzsm; wGif awG\-u7onf? xdktyif. tacgufonf jzLI
ESpfcG7Sdaom EG,fESmarmif;rsm; 7Sd7m/ xdk EG,fESmarmif; acsmjyD;v~if t7Gufrsm;onf tvsm;7SnfI tzsm;
rsm;jzifh opfyifrsm;/ pifrsm;udk wG,fuyf aygufa7muf c`eo f nf?
onf? AHkvHk7Gufonf t7if;um;I tzsm;c`efaom jrpfacsmif; urf;yg;teD; aygufa7mufwwfaom
anmif7GufuJhok\d yHko!mef7SdjyD;v~if/ twGi;f odk\ tvGef tyifrsdK; jzpfI/ rdk;7moDtcg jrpfacsmif;xJY AHkvHkoD;
csdKifh0ifonfh acG;oGm;pdyrf sm;7Sdaom t[dkuf 3 ckrS ^ ck rsm; arsmygvmwwfonfudk awG\7onf? tajr|mif;
txd 7Sdwwf7m/ rsm;aomtm;jzifh t[dkuf 5 ckyg av;ajr|mif; rxifr7Sm;7Sdaom vHk;0ef;onfh toD;
wwfonf? t7GufwiG f arG;Ekuav;rsm; 7Sdonf? rsdK;jzpfI/ rmvumoD; ti,fpm;cef\7Sdonf? toD;
azzGm0g7DvESihf rwfvrsm;wGif tyGiyhf iG o hf nf? wyif a7mifonf pdrf;I rSnfhonfhtcg tmvl;a7mifrsdK; jzpf
wnf;wGif tzdkEiS fhtr 2 rsKd ; yGifhwwf7m/ tzdkyGifhonf onf? tcGHvnf; rmonf? taph 3 aphygonf? toD;
tyGihf 3 yGifhrS 15 yGifhtxd tyGirfh sm; pHkjydKifygom yef; . t7omonf csOfzef\zef\7SdI tap;rsm;onf? tif;
cdik jf zpfI tryGiho f nf wyGiwhf nf;jzpfonf? yGicfh syof nf rsm; odrf;csdefwGif AHkvHkt7GufESifh toD;rsm;udk xk
tjzLa7mifjzpfI twGef\t[dkufuav;rsm;jzifh tem; axmif;I tif;xJodk\ csxm;vdkufv~if/ toD;t7Guf
owfonf? toD;onf wvufrrS 3vufrtxd 7SdI/ rsm;rSxGufaom tap;onf tvGefylaom tqdyfrsdK;
jcHO,smOfrsm;Y pdkufysdK;aom tyifrsm;rSm xdkxuf jzpfojzifh tif;xJY -uGif;usefor~ ig;rsm;tm;vHk; ao
7Snfvsm;aom toD;rsm; oD;onf[k qdk-uonf? ukefonf[k qdk-uavonf?
toD;yHko!mefonf t7if;tzsm; tenf;i,f7SL;I
tv,fylonf? toD;a7mif pdrf;pdrf;wGif tjzLpif;rsm; AH;k ? ? AH;k onf aygufuw JG wfaom ppfvufeuf wrsKd ;
ygI/ rSno hf nft h cg -uufaoG;a7mif/ odk\r[kwf vdraf rmf jzpfonf? yHko!mefonf a,bk,stm;jzifh qHkESiw fh lI
a7mif jzpfvmonf? toD;twGi;f om;wd\konf ocGg;oD;/ xdyfzl; c`efjyD;v~if tjrD;Y ig;jrD;ig;qlawmifwdk\uJhodk\
Al;oD;tom;uJhodk\ aysmhpdpdjzpfI/ taphwdk\onf tom; jym;Ium;onf?
xJjrKyfae-uonf? taphrsm;onf jym;I bJOyHkqefqef a7S;tcgu armfwm tajrmuf ponfwdk\rS xGuf
jzpfavonf? aom aygufuGJwwfonfh t7m0 Kudk AH;k / od\k r[kwf
jrefrmaq;usrf;rsm; tvdkt7 AHkvHkoD;onf csdK AH;k qef[k ac:aomfvnf; ,ck av,mOfysrH sm; ay:ayguf
aomt7om7SdI pOf;i,fyl.? ESvHk;udk ESpfoufap vmonfrSpI aumif;uifrS av,mOfysHjzifh ypfcsaom
onf? av/ ovdyf/ onf;ajcudk Ekid o f nf? ukwf[D;em/ aygufuGJapwwfonfh vufeufudk AHk;[k em;vnfae

205
AH;k

-uonf? AHk;udk w&kwfvlrsdK;wdk\onf a7S;ESpfaygif; rsm; ,mOfysH-uD;rsm;onf ,if;AHk;rsdK; tav;csdef wwefrS


pGmuyif toHk;jyKae-ujyD jzpfonf? w&kwfwdk\ pwif 8 weftxdukd o,faqmifavh 7S-d uonf? jrKd \wuGupf m
oHk;pGJaom AHk;rsm;rSm e*g;yHk/ ajrGyHk/ iSufyHk oGef;xm; udk tvG,fuav;ESifh zsufqD;ypfEkdifavmufaom AHk;
onfh ajrtdk;wGif ,rf;r=ef\xnfhI xm;jcif; jzpfonf? rsm;udk o,faqmif-uojzifh ,if;AHk;udk ‘tuGufvdkuf
,if; AHk;rsdK;onf azmufcGJonfhtcg tvGef toHjrnf zsuform;’ [kvnf; ac:-uonf? AHk;-uJav,mOfi,f
ojzifh 19 7mpkEpS ftxd w&kww f yfrawmfu 7efolrsm; rsm;url aygif 100 rS 600 txdav;aom AHk;rsm;udk
udk ajcmufvSef\7ef toHk;jyKch-J uonf? xdak cwfu toH;k wifwwf-uonf?
jyK-uaom AHk;rsm;rSm vufjzifh udkifI ypf7aom vuf cGJzsufAHk;onf tpdwfpdwf tjrGmjrGmuGJaom AHk;xuf
ypfAHk;rsm; jzpfonf? 19 7mpkESpf aemufydkif;wGif ppf i,fonf? aygif tpdwfrS 30txdom av;onf? t
wkduf7mY AHk;udk vufeuftjzpf toHk;rjyKoavmuf pdwfpdwf tjrGmjrGmuGJaom AHk;cGHuJhodk\ ajymifacsmr[kwf
enf;yg;oGm;onf? awmykef;/ olykef ponfwdk\om t bJ v=dif;wGef\xm;aom oWKcGHjzpfI emewfoD;ESifh wl
enf;tusO;f toHk;jyK-uonfukd awG\7onf? od\k7mwGif onf? vufypfA;kH t-uD;pm;ESiv hf nf; qifqif wlonf?
yXruBmppfrSpI AHk;trsdK;rsdK;udk vufeufozG,f t ,if;AH;k rsdK;udk wyfpcef;rsm;/ i,faom wJtrd yf Pnf;rsm;
oHk;jyKvm-uonfudk awG\7jyefonf? 'kwd, uBmppf udk zsupf D;7ef ypfcsavh7o Sd nf? ypfcsjyD;aomtcg v=id f;
twGif;url av,mOfrsm; ay:aygufvmojzifh AHk;udk wGef\A;Hk cGrH sm; uGJI AHk;qHrsm; aygufum aoewfusnfqH
avxJrS ypfcswdkufcdkufr= acwfpm;vmavonf? av uJhok\d xd;k azmuf cGJzsuf-uonf?
,mOfysHrsm;ay:rS AHk;oef;aygif; rsm;pGm -uJcsI av rD;avmifAHk;udk tyl7Sdefjyif;pGmjzifh avmif-uGrf;wwf
a-umif;wdkufyrGJ sm; qifEcFJ -hJ uonf? aomyPnf;jzifh jyKvkyfxm;onf? 7efolpcef;rsm;/ puf
AHk;trsdK;rsdK; 7Sdonfhteuf t-urf;tm;jzifh azmfjy7 &Hkrsm;/ jrdK\-uD;rsm;udk rD;&d=\7ef toHk;jyKaom AHk;rsdK; jzpf
aomf tpdwfpdwf tjrGmjrGm uGJaomAHk;/ cGJzsufAHk;/ rD; onf? 'kwd,uBmppf jzpfpu oHk;aom rD;avmifAHk;
avmifAHk;/ "mwfaiG\AHk;/ a7jr|KyfAHk;/ txdef;ESifhvFwfaom onf aygifcsed t f enf;i,fom av;onf? 1944 ckEpS cf ef\
AHk;/ oHcsyfazmufA;Hk / AH;k ysH/ t+kjrLAH;k ac: tufwrfAk;H wd\k odk\ a7mufaomtcg tar7duefwdk\zufrS oHk;aom rD;
jzpfavonf? ,if;wdk\onf t7G,ftpm;csif; uGJjym;&Hk avmifAk;H rsm;onf 2 aygifrS aygif 500 cef\txd 7Sv d m
ru toHk;jyKyHkcsif;vnf; rwlacs? tcsdK\ AHk;rsm;onf onf? pDrjH yKvyk 7f mwGif yg0ifaom yPnf;rsm;udk vdu k If
aygifcsdef tenf;i,fcef\om av;I tcsdK\ AHk;rsm;rSm tav;csdepf ;D onf? yg0ifaom yPnf;rsm;rSm rCeDZD,rf/
aygif 4ô000 txd av;onf? tcsdK\ tvGefi,faom om;rdkuf/ azmhpazm7yf/ *ufqdkvifESifh qDj'Afaygif;
AH;k uav;rsm;udk pkum AH;k cGw H ckxw J iG f xnfIh ypfcswwf trsKd ;rsKd ;wd\k jzpfonf?
7m ajrjyif taqmufttHw k k\dEiS hf xdcgeD;rS wckpx D u
G If "mwfaiG\AHk;onf tqdy"f mwfaiG\rsm; xnfhxm;aom
aygufuGJojzifh AHk;-uD;wvHk;udk ypfcsonfxuf t7m AHk;jzpfonf? 'kw, d uBmppftwGi;f u ppfzufEdik if Hwdki;f
a7mufa-umif; awG\7onf? Y ,if;AHk;rsdK; toifh7Sdaomfvnf; toHk;rjyK-uacs?
aygufuw JG wfaom AH;k wd\kteuf tpdwfpw d f tjrGmjrGm ppfwkduf7mY toHk;jyKaom "mwfaiG\AHk;rsdK;tjyif t"d
uGJaom AHk;onf txif7Sm;qHk;ESifh toHk;trsm;qHk; jzpf u&k+f; vlpkvla0;udk vlpck J7G ef 7Jrsm;oH;k onfh rsu7f nf
onf? ,if;on faygufjyD;rS tpdwfpdwf tjrGmjrGm uGJ ,dkAHk;ac: vufjzifhypf7aom vufypfAHk;wrsdK;vnf; 7Sd
onf? ukef;ay:7Sd wkdufwmtdrf7m taqmufttHkESifh ao;onf? ,if;onf touftM7m,fukd rxdcdkufap
a7xJ7Sd avSoab®mrsm;udk zsufqD;7ef toHk;jyKavh7Sd wwfacs?
onf? ,if; AHk;rsdK;onf oWKjzifh jyKvkyfxm;aom qHk a7jr|KyfAHk;udk a7,mOfrsm;ESifh av,mOfysH 2 rsdK;pvHk;
o!mef tcGx H YJ tvGeaf ygufuv JG ,
G af om ,rf;xnfI h rS a7ikyfoab®mudk wdkufcdkuf7ef toHk;jyK-uonf?
vkyx f m;jcif; jzpfonf? ,rf;aygifcsed f 100rS 8ô000txd oab®mom;rsm;u ,if;udk jymrsm; xnfhxm;aom Al;
ygwwfonf? t7m0 KwckcEk Six hf donft h cg›if;/ tcsdef -uD;ESifh wlojzifh jymAl;[kvnf; ac:-uonf? tvdk7Sd
aphonfhtcg›if; aygufuGJwwfaom AH;k rsdK; jzpfonf? aom tcsed w f Gif tvd7k adS om a7eufae7mY aygufuaGJ p
aygufuGJapvdkaom tcsdefudk udkufI pDrHjyKvkyfxm; 7ef tcsdefrSef;I pDrHxm;7onf? a7a-umif;wGif wcg
avh7Sd-uonf? 'kwd, uBmppftwGif;u AHk;-uJav w7H arsmvmaom AHk;rsm;onf ,if;AHk;rsdK; jzpfonf?

206
AH;k

odk\7mwGif rsm;aomtm;jzifh a7rsufESmjyifatmuf t a-umifh tqdyk gpeuf 2 ckpvHk; c`wf,Gif;oGm;onfhwikd f


enf;i,f csI ausmufcsaxmifxm;avh 7Sd-uonf? atmif 2 em7Dcef\t-umY tvdktavsmuf aygufuGJ
ajrjr|Kyfrkid f;AHk;onfvnf; ,if;a7jr|KyfAk;H rsdK;yif jzpfonf? ap7ef em7Dpufjzifh pDrx H m;aom ‘‘em7Dpufpeuf’’ wck
ajrjr|KyfAHk;onf ajr-uD;xJY jr|Kyfxm;I jzwfoGm;aom 7Sdjyefao;onf? AHk;ysHwckvHk;onf wefcsdef 3wefcef\
,mOf vl ponfwk\dudk tM7m,fjyK-uonf? av;.? ajr-uD;xJodk\ rsm;pGm xdk;pdkuf0ifa7mufEkdijf cif;
tcdik t
f cHh um7Hxm;aom ppfoab®mrsm; cHwyfrsm; r7Sdaomfvnf; ajrjyifay:Y aygufuGJaomtcg tvGef
udk cGzJ suf7ef oHcsyfazmufAHk;rsm;udk oHk;-uonf? ,if; jyif;xefpmG aygufuyJG sufp;D apEkdio f nf?
AHk;. xdyfzl;onf oHr+djzifh jyKvkyfxm;I tvGefrm AHk;ysrH sm;udk AHk;-uJav,mOfysHrsm;jzifh wckcsif; o,f
aom tumt7Hrsm;udk xdk;azmuf0ifa7muf oGm;jyD;rS ,ljyD;aemuf tjrifhrS vFwfEkdifaomfvnf; txl;ojzifh
AHk;onf tpdwfpw d f tjrmG jrGm uGI
J aygufonf? ,if;od\k ‘‘uefu7pf’’ udkix f m;aom qifajcav~m apmif;jyifay:
jzifh tcdkiftcHh jyKvkyfxm;aom pcef;rsm;udk jzdKcGJEdkif rS zdEydS x
f m;onfh avtm;ESihf wGe;f vFwo f nfh ypfpwefjzihf
avonf? vFwaf vh7-dS uonf? vFwf7mwGif qifajcav~mapmif;jyif
txdef;ESifh vFwfaom AHk;[lonfrSm vdk7m t7yfodk\ udk ypfvo kd nfah e7mESifh csed of m;usatmif yXr jyKjyifay;
a7mufatmif xdef;IvFwf7aom AHk;rsdK;jzpfonf? av 7onf? ypfvFwfptcsdefwGif AHk;ysHonf wem7Dv~if rkid f
,mOfxrJ S a7'D,jdk zifh jzpfap/ ,if;AH;k twGi;f xnfhoiG f; 200 E=ef;r~ESifh xGufoGm;onf? avxJodk\ a7mufoGm;
wyfqifxm;aom ypfuGif;7Sm ud7d,mjzifhjzpfap xdef; aomtcg/ *supf ufxo J k\d avwdk;0ifI puftm;aumif;
I ypfvFwf7onf? oab®m/ wHwm;/ 7xm;ESihf aumif; vmaoma-umifh toGm;E=ef;rSm wem7Dv~if rdkifaygif;
uifrS xifxif7Sm;7Sm; 7SmawG\Ekdifaom tjcm; ypfuGif; 360 E=ef;cef\txd wdk;vmonf? AHk;ysHwvHk;wGif av
rsm;udk jzdKzsu7f ef toHk;0ifaom AH;k rsdK;jzpfonf? ,mOfys"H mwfqD *gvH 150 cef\u o,faqmifxm;onf?
'kw,d uBmppf-uD;twGif;u ‘‘*su’f ’ pufwyfqif ajrjyifrS tjrifhay 800 rS 2ô500 twGif;Y ysHoef;I
xm;aom AHk;ysHac: vufeufqef;wrsdK; ay:ayguf c7D;ta0; 125 rkid fcef\txd ypfvFwEf idk af vonf?
cJhonf? trSefrSm xdkvufeufrsdK;ESifh oufqdkifonfh AHk;ysHwGif *sufpuf wyfqifxm;&Hkru avxJY vdk
prf;oyfr=rsm;udk jAdwdefEdkifiHwGif 1916 ckESpfu›if;/ t onfxufydkI jrifhwufroGm;ap7ef›if; csdefom;wus
ar7duefEkdifiHwGif 1918 ckESpfu›if; jyKvkyfcJhbl;.? ajzmifhajzmifhwef;wef; oGm;ap7ef›if;/ vdkaomtjrifhY
odk\7mwGif wdk;wufI r-uHpnf-uonfhtwGuf 'kwd, puf7yfI ajrodk\ xd;k qif;ap7ef›if; tjcm; tvdkt
uBmppf-uD; jzpfvmaomtcg *smrefw\dk u ‘‘AD„0rf;’’ avsmuf xdef;odrf;ayonfh pufwdk\udkvnf; wyfqif
ac: AHk;ysHvufeufqef; wrsKd ;jzifh vufOD;atmif wkduf xm;ao;onf?
cdkufjcif;udk t*®vefEkdifiHonf tjyif;txef cHvdkuf7 AHk;ysHrsm; ypfvFwfcgp tcsed fu xdkvufeufqef;udk
avonf? t*®vefEdkifiHonf 'kwd,uBmppf-uD; t xda7mufpGm umuG,fzsufqD;7ef enf;vrf; r7Sd
wGif;u AHk;ysHaygif; 9 axmifausmfr~ ypfvFwfjcif;udk avmufatmif jzpfc7hJ .? od\k7mwGif aemifaomf AHk;ysrH sm;
cHcJh7onfhteuf t*®vefajray:odk\ AHk;tvHk; aygif; 6 vmrnfhvrf;Y oHr+d-udK;qdkif;xm;aom "mwftdrfysH
axmifcef\usI ,if;AHk;ysHrsm;a-umifh vlaygif; 6 rsm; vFwfxm;jcif;jzif›h if;/ tvGev f sijf refpmG ypfcwfEkid f
axmifausmfr~ aocJh7onf[k qdkavonf? aom av,mOfysHypftajrmufrsm;ESifh 'vpyf ypfcwf
AHk;ysHonf armif;olrygbJ ysHoef;aom tawmif w jcif;jzifh›if; xda7mufpGm umuG,fEikd fvmonf? aemuf
xyfav,mOfysHuav;wrsKd ;/ odk\r[kwf awmfy'D dk wrsKd ; qHk;ay: wkdufav,mOfrsm;jzifhvnf; AHk;ysHudk rSDatmif
yifjzpfI awmifyHtvsm;rSm 16 aycef\7Sdonf? AHk;ysHOD; vdu k fI ypfcs-uonf? odk\wnf;r[kwf AHk;ys. H tawmif
ydik ;f wGif awmyD'rkd mS uJo
h \kd aygufuJaG pwwfonfh ,rf;w udk av,mOfysHtawmifESifh ab;csif; ,SOf&dkufcwf
wefcef\ ygonf? AHk;ysx H dyfY wpHw k ckESifh xdcdkurf daom ay;jcif;jzifhvnf; tjcm; ab;uif;onfh ae7modk\ us
tcg aygufuaJG p7ef peufwck wyfxm;onf? rnfonfh a7mufaygufuGJatmif jyKvkyfay;-uonf? xdktcg
t7meSifhr~ rxdckdufbJ ajrodk\qif; ouf7yguvnf; *smrefwdk\u AD„0rfac: AHk;ysHrsm;tpm; AD„0rf;xuf
aygufuGJap7ef tjcm;peuf wrsdK;udk 0rf;ydkufatmuf -uD;I tvGefvsifjrefaom AD„wl;ac: rdk;ysHAHk; wrsdK;udk
wGif wyfqifxm;onf? tu,fI ta-umif;wckck toH;k jyKvm-ujyefonf? od\kaomf AD„wl;rSmAD„0rf;uJo h \dk

207
AHk; AsL;yif

*sufpufwyfxm;aomAHk;ysHrsdK; r[kwfacs? wHk;puf 9 7ufae\wGif e*g;puD;jrdK\ay:odk\ tufwrfAHk;-uJaom


wyfxm;aom‘‘wHk;ysHAH;k ’’ rsdK;jzpfonf? (wHk;ysH„&=?) tcg tvGef-uD;aom rD;cdk;vHk;-uD;onf txufodk\ ay
AD„wl;AH;k onf tvsm; 46 ay/ vH;k ywf 5ay 6 vufr 20ô000 cef\wufvmonf? ,if;AHk;'+fa-umifh vlaygif;
7SdI/ pkpkaygif; 12 wefav;onf? t,fvudka[mESifh 10ô000aoqHk;I vl 20ô000 '+f7m7um vlaygif;
atmufqD*sif avmifu`rf;7mrS ckwfarmif;7ef tm;udk 90ô000 tdk;tdrrf hjJ zpfc7Jh onf? (tufwrfA;kH „&=?)
7onf? avmifpm.tav;csed o f nf 8 wef7o Sd nf? AD„ 'kw, d uBmppf twGi;f u toH;k jyKaom tufwrfA;kH
wl;AHk;. rlvtoGm;E=e;f onf aES;aomfvnf; tjrifhodk\ rsdK;xuf ydkrdkjyif;xefaom tufwrfAk;H rsKd ;udk jyKvkyfEkdif
a7mufaomtcg tvGev f ~ijf refonf? AD„wl;AH;k udk ypfvkd a-umif; od_Hynm7Sifrsm; awG\7Sdxm;-uonf? ,if;AHk;
u tjrD;ydkif7Sd tc`efrsm;ay:Y axmifay;xm;I v~yf rsdK;udk ppfvufeuftjzpftoHk;jyKrnfqdkygu uBm-uD;
ppf"mwfjzifh ypfvFwf7onf? avmifpmavmifu`r;f aom wckvHk; ysufjyKef;I uBmh,Ofaus;r=-uD;yg aysmuf
tcg "mwfaiG\ylwdk\onf AHk;. aemufzufrS tvGef uG,fEkdifonf[k od_Hynm7Sifwdk\ ,Hk-unf-uonfht
jyif;xefaom t7Sdefjzifh yifhtm;ay;ojzifh AHk;onf t avsmuf ,cktcg ,if;od\kaom tufwrfAk;H rsdK;udk roH;k
xufrikd f 60 od\k wem7Dv~if rkid f 3ô000E=e;f jzifh wufomG ; 7ef xde;f odr;f a7;twGuf uBmhuv k orCu aqmif7u G f
onf? AD„wl;AH;k udk AD„0rf;AH;k avmuf wnfrh eS af tmif rypf vsu7f aSd yonf?
Ekdifaomfvnf; tvGev f sifjrefI tvGefjrifhaom ae7mrS
yif ysHoef;Ekid fojzifh 7efolw\dk vrf;rSjzwfI wm;qD;7ef AsmygqH? ?qHx;k H „&=?
cufaoma-umifh tvGeftoHk;0ifonf? ,if;. 7efudk
umuG,f7ef AHk;ypfvFwf7mae7mrsm;udk zsufqD;EdkifrS AsL ? ?AGwpf mrG„J &=?
jzpfonf?
'kwd,uBmppf twGi;f u txif7mS ;qH;k ESihf a-umuf AsL;yif? ?AsL;yifwdk\onf tdNd,EkdifiH/ jrefrmEkid fiH
rufz, G t
f aumif;qH;k aom tufwrfac: t+kjrLAH;k ay: ESifh tNrefu`ef; (u_vDu`ef;) urf;&dk;wef;a'o a7
aygufcJhonf? ,if;onf vl\orkdif;wGif tjyif;xefqk;H jrKyfawmrsm;Y aygufa7muf-uonf? xdkAsL;yifwdk\onf
tM7m,fay;Ekdifonfh ppfvufeufjzpfonf? *syefEkdiif H vrkyifrsdK;rsm; jzpf-uI &dkifZdkzdka7;pD;tD; rsdK;7if;wGif
[D&;dk 7SDrm;ESihf e*g;puD;jrdK\wk\dukd jyKwfjyKwfjyKef;apcJoh nfh yg0if-uonf?
AH;k rsKd ;jzpfonf? tufwrfA;kH xJY aygufuJ7G ef vdktyfaom xdkrsKd ;7if;0if tyifrsdK;wdk\. xl;jcm;csufrSm toD;wd\k
,l„235/ od\kr[kwf yvlw\ked D,rfukd "mwfv=y7f mS ;r= vsif onf taphrS tan|mufxGufonfwkdifatif tyifrS
jrefpmG jzpfEidk af tmif pDrHxm;onf? ,if;"mwf v=yf7Sm; ra-uGao;bJ 7Sdwwfonf? toD;a-uGonfh tcsdefwGif
r=rSm j'Afonf tav;xkESihf tvif;.toGm;E=ef; 2xyf tan|mufonf twefyif xGuaf eI tjrpfavmif;onf
ude;f wd\k. ajr|muf7v'f tcsKd ;twdki;f pGrf;tifo\dkajymif; 7FH\xJodk\ xdk;pkdufa-uGusavonf? tjrpfwdk\onf tyif
oGm;jyD;v~if AH;k rSmaygufuo JG mG ;onf? 1945 ckESpf Zlvkid f tm; a7wufa7usjzifh arsmygroGm;ap7ef 7FH\EGHxJwGif
16 7ufae\ eHeuf 5 em7DcGJtcsdefwGif e,l;rUqDudk jrJjrHpGm ukyfwG,fxm;-uonf? tcsdK\tyifrsm;. yif
jynfe,f oJuMm7twGi;f Y yxrqH;k aom tufwrfA;kH udk pnfatmufydkif;udk a7wkdufpm;oGm;wwfI tyifonf
prf;oyf -uJcsonf? ppfvufeuftjzpfrl 1945 ckESpf ajray: tjrpfrsm;tay: axmufrSDae7onf? tcsdK\
-o*kwfv 6 7ufae\wiG f [D&7dk rSD m;jrdK\Y -uJcsaom tuf tyifrsm;onfrl yifpnf. tjrpfajcwGif usm;uefjrpf
wrfAHk;onf yxrqHk;aom AHk;jzpfonf? [D&dk;7SDrm;jrdK\ rsm;7SdI a7wku d pf m;r='+fukd cHEikd 7f nf 7Sdavonf?
ay:odk\ tufwrfAk;H -uJcsvdkufonfESifhwjydKifeuf rD;cdk; &dkifZdkzdka7pDtD;rsdK;7if;0if AsL;[kac:aom tyif
vHk;rnf;-uD;onf ajrjyifrS ay40ô000 cef\ wufvmI 2rsdK; 7Sd7m/ rsdK;cGJcsif;rwl-uI/ &kQaA' trnfvnf;
jrdK\uu G fwckvHk;wGif uefu7pftaqmufttHk 3ckrS eH7H uGjJ ym;-uonf? wrsKd ;udk &kQaA'trnfjzifh A&l*idk ;f 7m;
rsm;rSwyg; tm;vHk; wvif;jyif-uD;ozG,f ysufpD;cJh7 qdik fvif'7D;um;[k ac:onf? xdt k yifonf ay^0 cef\
onf? 2 rdkifywfvnfrS taqmufttHkrsm; ysufpD; r~ tjrif7h ESd dik faomfvnf; tdN, d Ekid fiHayguf tyifwk\drmS rl
oGm;I vl 60ô000aoqHk;um/ 100ô000 '+f7m7I xdkr~avmuf rjrif-h uacs? vrkawm.uke;f tjrifq h k;H t
vlaygif; 200ô000 td;k tdrrf jhJzpfc7hJ onf? xdEk pS f -o*kwv f ydki;f Y aygufa7mufwwfI wcgw7Hr~om a7jrKyfonf?

208
AsL;yif

xdk AsL;yifrsdK;wdk\. t7Gufrsm;onf t7if;tzsm; &SL; teDa7mif jzpfonf? tacgufonf -urf;wrf;I yyf
onf? t7Guaf 7mif tpdr;f azsmhonf? tyGihw f \kdonf yef; -um;tyfrsm; xum rnf;eufaeonf? qdk;aq; t
cdkifjzifh yGifh-uI ao;i,fjyD;v~if tjzLa7mif jzpfav wGuf toHk;jyKEdkifonf? AsL;OwvHk;yifwk\dwiG f i7Jwif;
onf? xdAk sL;yifrsdK;udk aqmif;/ r'r/ jyL [kvnf; ac: ikwf (i7Jopfikwf) [kac:aom avjrpfrsm;7Sdonf? xdk
-uonf? tjrpfw\ko d nf ajr-uD;xJok\d xd;k pdu
k rf qif;bJ ab;od\k›if;/
tjcm; AsL;yifwrsdK;. &kQaA'trnfonf qD;7D; tay:odk\ axmifI›if; xGuf-uum/ tcsKd \ ae7mwd\kwiG f
a,mh a7mhpAm;*D,m;em;[kac:I jrefrmtrnfjzifh bdik f cHk;xaewwfonf? AsL;OwvHkyifESifh rsdK;pdwfom uGJ
axmif/ r'r/ ubdkif/ ujrdKif[kvnf; ac:ao;onf? aom AsL;-uufwufyifudk &kQaA'trnftm;jzifh A&l
xdkAsL;yifrsdK;onf 7Gufrjywfaom tyifi,frsdK; jzpf *dkif;7m; ygADzavmf7m [kac:onf? ,if;onf tyif
onf? t7Gufwdk\onf t7if;oG,fonf? usm;uefjrpf i,frsdK;jzpfonf? rsm;aomtm;jzifh ay 30 cef\om
rsm; 7Sdonf? tacgufacsmI qdk;aq;twGuf toHk; 7Sw
d wfonf? ,if;onfvnf; tacguf-urf;I ta7mif
jyKEidk o
f nf? rnf;onf? odk\aomf qdk;aq;twGuf tacgufukd toH;k
azmfjycJhaom AsL;yifrsdK;rsm;tjyif/ AsL; trnfcH rjyKEkdifacs? t7Gufonf tpdrf;a7mifazsmhonf? AsL;
a7jrKyfawmY aygufaom/ vrkrsdK;0if tyifrsm;vnf; -uufwufyifonf toufwkad om tyifrsKd ;jzpfonf?
7Sd-uao;7m/ ,if;wdk\rSm AsL;OwvHk;/ AsL;-uufwuf/ tyifi,fwrsKd ;jzpfaom AsL;bdik faxmufudk &kQaA'
AsL;bdkifawmuf/ AsL;ajcaxmufwdk\yifwnf;? trnfjzifh uef'JvD,m; 7D[D;'D;[kac:onf? tjrifhay
AsL;OwvHk;yif. &kQaA'trnfonf A&l*dki;f 7m; 20 cef\om 7Sw d wfonf? tacgufacsmI tyifvk;H Y eD
uGef*sL;a*wmjzpf7m/ yXrAsL;yif. rsdK;pk0ifjzpf ndKa7mif7Sdaomfvnf; tyif;7if;Yrl ta7mifazsmhonf?
onf? xdktyifrsKd ;wdk\onf ay 80 cef\txd tjrifh7SdEikd f qdk;aq;twGuf tacgufudk toH;k jyKEdik o f nf? vSyaom
onf? vrkrsdK;0if tyifrsm;teuf t-uD;qHk; jzpf tjzLa7mif yef;cdkifuav;rsm; wGJavmif; yGifhwwf
onf? tyGiw fh \dkonf -uD;rm;I vdraf rmfa7mif/ odk\r[kwf avonf?

urf;&dk;wef;a'o a7jrKyfawmrsm;wGif aygufavh7SdonfhAsL;yif

209
AsdKif;atmuf Aspf7nf

&kQaA'trnfjzifh &dkifZkzd dk7m uef'vm7D;,m;/ odk\


r[kwf &dkifZdkzdk7m rsLu&dkaewm[kac:aom AsL;ajc
axmufyifonf vrkyifrsdK;wGif tyif-uD;rsdK;jzpfonf?
ay 90 cef\txdyif jrifhEkdio f nf? vHk;0ef;aom yifpnf
7SI
d tacgufonf trnf; od\kr[kwf eDa7mifa7mif 7Sjd yD;
v~if ywf-um;tufrsm; xaeonf? qdk;aq;twGuf
tacgufukd toHk;jyKEdkifI/ ig;zrf;ydu k uf eG f;rsm; -um7Snf
cdkifap7ef xdktacgufjzifh ta7mifqdk;-uonf? toD;
onf taphrS tan|mufaygufI tjrpfavmif;onf 2
ayce\ftxd 7Sno f nfw
h ikd af tmif ra-uGao;bJ 7Sad ewwf
onf? xdktyifrsdK;.tom;onf xif;qdkufaomtcg
rD;awmufvG,fonf? odk\aomf teH\eHonf? tom;yGI
cGJ7vnf; vG,fonf? xdka-umifh xdktyifrsm;udk xif;
7yfem;aeonfhtcg ndKI ysHoef;aomtcg jzLonfh AsdKif;atmuf
ckwaf 7mif;cs-u7m AsL;xif;[k ac:-uavonf?
7Sd acsmif;pyf ajrmif;pyfwdk\Y waumifcsif;jzpfap/ zdkr
AsdKif; ? ?OAsKdi;f „&=? wGJvsujf zpfap awG\7onf? yifv,furf;&dk;wef;7Sd 7FH\EHG
aygrsm;7m jrufcif;rsm;wGifrl ttkyftoif;zGJI oGm;
AsdKif;atmuf? ?AsdKif;atmufonf pDuked aD zmfrD;rsKd ; vmaeonfudk awG\Ekdifonf? tcsdK\ AsdKif;atmufrsm;
pOf/ tm'Da';rsdK;7if;wGi yf g0ifaom iSufrsdK; jzpfonf? onf tvGef,Ofae-uojzifh a7pyfwiG f t0wfav~mzf Gyf
,if;udk yg+aA'tvdktm;jzifh tm'Dtdkvm *a7,D[k ae-uolrsm;tem;wGif aewwf-uonf? AsdKif;atmuf
ac:onf? .tpmrSm zm;/ ig;/ ykpGefvHk;/ tif;qufydk;aumifrsm;
AsdKi;f atmuf. udk,ftvsm;rSm 18 vufr 7So d nf? jzpfonf? ysHoef;pwGif zm;atmfoHuJhodk\ atmfwwf
tarG;ta7mifrSm npfykyfykyfjzpf7m/ ajr-uD;ay:Y em; onf? xdktoHrSm em;0ifcsdKaom toHrsdK; r[kwfay?
aepOfwGif ajr-uD;a7mifESifh a7maeaoma-umifh &kwfw naeydkif;wGif rdrdwdk\todkuf7Sd7m tyifrsm;odk\ ttkyf
7uf rjrifEkdifacs? &kwfw7uf xysHaomtcgwGifrS jzL toif;ESihcf sDI jyef-ujyD;v~if tdywf ef;wufavh7do S nf?
azG;aom tawmifyH/ tjrD;ESifh7ifydki;f udk xif7Sm;pGm jrif AsdKif;atmufonf trsm;tm;jzifh u`Jausmif;AsdKif;
7onf? om;aygufcsdefwGif ausmbufY i7SOfhaoG; rsm;ESifhtwl tkyfuav;rsm;zGJ\um/ rdk;7moDwGif om;
a7mifjzpfvmjyD;v~if qHjcnfr~ifESifhwlaom tarG;Eku ayguf-uonf? ukUKd yif/ o7ufyif/ anmifyifESifh 0g;&Hk
av;rsm; aygufvmonf? aemufaphwGifvnf; 7Snf yifrsm;wGif opfcuf/ opfudkif;wdk\jzifh todkufaqmuf
vsm;I jzLazG;aom tarG;pk7n S fvnf; aygufvmonf? vkyx f m;wwfonf? todkurf mS us;D odu k Ef iS hf cyfqifqif
tzdEk iS hf trwd\k. ta7miftqif;rSm twlwyl ifjzpfonf? wl.? wjrHKv~if 3 OrS 6Otxd 7S. d ? tkjyD;umptcsed f
AsdKif;atmufonf a7pyfem;Y waumif;csi;f jzpfap/ wGif O.ta7mifrmS tjyma7mifoef;onfh tpdrf;a7mif
ttkyfzGJ\Ijzpfap aewwfaom iSufrsdK;jzpf7m jrdK\wkdif; jzpfaomfvnf;/ r-umrDyif ta7mifnK|d ;oGm;wwfonf?
7Gmwkid ;f vdkYyif a7tdik tf eD;Y awG\7onf? jrpf/ tif;tkid /f AsdKif;atmufrsm;udk ta7S\EkdifiHrsm;wGif tESH\tjym;
a7uef/ a7vFrf;rdk;onfh v,fuGuf/ acsmif;/ ajrmif;/ awG\7onf? ,if;onf jrefrmekdifiw H 0ef;vHk;7Sd vGifjyif
yifv,furf;pyf ponfh a7aygrsm;7m a'orsm;wGif t rsm;wGif tjrJwrf; usufpm;aom iSufjzpfonf?
rsm;tm;jzifh usupf m;onf? a7rnfr~yif wdrfI aemuf
onfjzpfap/ AsdKif;atmufrsm;tzdk\ pm;usufom jzpf Aspf7nf? ?Asp7f nf[o l nfrmS bD,m/ at;/ pawmuf/
onf? 7F\HEGHxJwGif›if;/ a7wdrfwGif›if; AsdKif;atmufonf ydkwmESihf vm*sm ponfw\dkukd tm;vH;k jcHKI ac:xm;jcif;
rv=yrf 7Sm; 7yfvsujf zpfap/ owd-uD;pGmESihf wpfvrS ;f csi;f jzpfonf? Aspf7nfonf rka,mpyg;ponfh aumufEw SH dk\
av~mufvsufjzpfap 7SdaewwfjyD;v~if/ tpmawG\onf udk tyifaygufapjyD;aomf uaZmfazmufxm;aom ao
ESihf ZwfceJ E=wo f ;D jzifzh rf; ,lavh7o
dS nf? opfawmwGi;f 7nfwrsKd ; jzpfavonf?

210
Aspf7nf

Aspf7nfukd a7S;a7S;ya0+D acwftcguyif aomuf ac:onf? tar7duwkdufudk Oa7mywkdufom;rsm; r


oH;k cJh-ua-umif; taxmuftxm;rsm; awG\7onf? bDpD awG\7drS Dacwfu awmiftar7duwku d w
f iG f -uD;yGm; xGef;
6ô000 cef\u AufADvHk;eD;,m;EkdifiHwGif ,ZfylaZmf7m um;cJhaom tifum;vlrsdK;wdk\onfh ajymif;zl;aphudk t
Y Asp7f nf-urf;wrsKd ;vnf; yg0ifa-umif; taxmuft yifazmufI jyKvkyaf om ‘‘cscD s’’ESihf ‘‘qdk7m’’ [kac:onfh
xm;rsm;7Sdonf? xdkEkdifiYH bDpD 4ô000 cef\wiG f Aspf7nf Aspf7nftayghpm;ESifh tjyif;pm;rsm;udk aomufoHk;cJh-u
trsdK;aygif; 16 rsdK;cef\udk rka,mpyg;/ *sHKpyg;/ ysm; a-umif; taxmuftxm;rsm; awG\7Sd7avonf?
7nf ponfwk\djzifh vkyu f dki-f ua-umif;/ Aspf7nfvyk fief; txufazmfjyyg tcsufrsm;udk axmuf&=jcif;tm;
onf vkyif ef;-u;D wck jzpfcahJ -umif; od7onf? a7S;acwf jzifh a7S;a7S;acwftcguyif Aspf7nfudk a'otvdkuf
tD*spfEkdifiHYrl bDpD 300 cef\wGif Aspf7nf 4rsdK;udk ae\ aygufa7mufaom aumufESHwdk\jzifh jyKvkyaf omufoHk;cJh
pOf tpm;taomufY xnfo h iG ;f xm;a-umif; awG\7onf? -ua-umif; od7ayonf? Oa7myEkid fiHrsm;wGif a7S;tcg
tD*spfEdkifiHrS Aspf7nf jyKvkyfonfh twwfonf *7d u tdrfwdkif;tdrfwdkif;Y tdrf7Sifrrsm;onf tdrfoHk;t
EkdifiH/ a7mrEkdifiHwdk\odk\ a7mufoGm;aomfvnf;/ xdkEkdifiH wGuf Aspf7nf jyKvkyfcJh-uonf? bkef;-uD;ausmif;rsm;
rsm;wGif pyspo f D; aygrsm;I 0dik ft7ufrsm;udo k m toH;k wGif ydkIrsm;rsm;pm;pm; -uD;-uD;us,fus,f jyKvkyf-u
rsm;ojzifh Asp7f nfvyk fief;onf rwGifus,fchaJ cs? onf? ,ckacwfwGifrl puf&Hktvkyf&Hk-uD;rsm;jzifh Aspf
Oa7myajrmufydkif; EkdifiHrsm;wGif Aspf7nfjyKvkyfenf; 7nfvyk fudkifvsuf7Sd7m Aspfvkyfief;onf -uD;us,faom
rsm; oD;jcm;awG\7onf? w&kw/f *syef ponfh ta7S\Eidk if H pD;yGm;a7;vkyif ef;-uD; wck jzpfaeavjyD? Aspfvkyif ef;udk
rsm;wGifvnf; Aspf7nfuJhodk\ ao7nfwrsdK;udk aomuf uBmwGif t-uD;tus,fvkyfudkifI xif7Sm;aom EkdifiH
oH;k cJ-h uonf? bDpD 2ô300 cef\u w&kwEf idk if w H iG f aomuf rsm;rSm t*®vef/ *smreD/ tar7duefjynfaxmifpkESifh
oHk;cJh-uaom Aspf7nfuJho\dk ao7nfwrsdK;udk ‘‘usL’’[k csuu f kpd vdAk m;uD;,m;wd\k jzpf-uavonf?

Aspf7nfcsuf7mwGif t"duyg0ifonfh a[mhyifrsm;

211
Aspf7nf

Asp7f nfukd tpwGif azmfjycJhonfhtwkid ;f rka,mpyg; at;onf ta7mifazsmo h nf? Aspfcwfaq;t7om vGef
jzifhomru *sHK/ ajyif;/ pyg; paom aumufESHwdk\jzifh uJonf? csOfpl;pl; t7omvnf; 7Sdonf? t,fvudk
vnf; jyKvkyfEkdifonf? jyKvkyfenf;rSm rka,m paom a[m 45 7mcdkiEf =ef;yg7SdI twefi,f jyif;onf? ydkwm
aumufEHw S k\dudk tyifazmufI a7ESihaf 7mjyD;v~if t7uf Aspf7nfrsdK;onf tndK7ifha7mifjzpfonf? rka,m t7
pnfwGif tyl"mwfay;I arFaESmuf acse,f7onf? omvGefuJI tcsdKtwefi,frsm;onf? at;xuf Aspf
,if;odk\jzifh upD7nfwGif tcsdK"mwf aygufvmonf? cwfaq;t7om ayghonf? tjr|Kyfrsm;onf? t,fv
tcsdK\u o-um;a7may;onf? xdktajctaewGif Aspf udka[m 5 7mcdkifE=ef;ygonf? pawmufac: Aspf7nf
7nfcsdK[k ac:onf? ,if;aemufwGif t7nfrsm;udk ppf onf ta7miftvGefeufI Aspfcwfaq;ESifh rka,mt7
xkwfI a[mh ac: Aspfcwfaq;a7mjyD; qlap7onf? om vGeu f oJ jzifh csdKcg;cg;-uD;jzpfonf? rl;,pfapwwf
xdkaemufwGif tat;cHI te,fxkdifaponf? ,if; aom t,fvudka[m 5 6±5 7mcdkifE=e;f ygI tjyif;pm;
aemufwzef waq;7nf a7mI uaZmfazmuf7onf? Asp7f nfrsKd ;jzpfavonf?
tcsKd \ Asp7f nfwk\dwiG f oHk;aom waq;onf tay:,Ho\dk tar7duef jynfaxmifpkwGif aomufoHk;-uaom
wufonf? tcsdK\ Aspf7nfwdk\wGif waq;onf atmuf Aspf7nfrsdK;udk vm*sm[kac:I rlv *smrefenf; t
odk\ te,fxkdifusum uaZmfaygufaponf? ,if; t wdkif;jyKvkyfxm;jcif;jzpfonf? xdkAspf7nfrsdK;onf Aspf
csufukd vdkuI f Aspf7nftrsKd ;tpm; uGJjym;av7m at;/ cwfaq;tvGefrsm;aom t7om7Sdonf? xdkAspf7nfudk
pawmufESifh vm*sm[lI cGJjcm;-ujcif; jzpfavonf? jyKvkyfjyD;aemuf t7omaumif;onfxuf aumif;ap
Aspfcwf aq;xnhfjyD;aemufwGif Aspf7nft7monf 7ef vaygif;rsm;pGmyif -umatmif odkavSmifxm;-u
wrsKd ;wrnf xl;uJI cg;oufoufvnf; jzpfvmojzifh ojzif/h *smrefbmomjzifh odkavSmifxm;jcif;udk ‘‘vm
xdkAsp7f nfukd Aspcf g;[kvnf; ac:-uonf? *sef’’[kac:onfudk tpGJjyKum xdkAspf7nfrsdK;udk vm
OwkabmZeo*®[usrf;wGif a,mjrdK\pm; twGi;f 0ef *sm[k ac:-ujcif; jzpfavonf? xdk\jyif *smrefwdk\yif
OD;bdk;v=difu Aspfcg;vkyfenf;udk atmufygtwkdi;f azmf pwifjyKvkyfcJhaom aAmhAspf7nfwrsdK; 7Sdao;onf? xdk
jyxm;avonf? Aspf7nfonf ta7mifrnf;eufI jyif;aom trsdK;tpm;
‘‘rka,mpyg;udk a7qGwfI awmif;ESifh xnfhjyD;v~if jzpfonf? aEGul;OwkY aomufoHk;7eftwGuf aqmif;
aumuf&dk;tkyfI xm;/ oHk;7uftwGi;f tyifayguf.? OwkwiG f jyKvkyf-u7avonf?
›if;tyifaygufudk ajcmufatmif aeylvrS f;/ ',ftk;d uif; csufudkqvdkAm;uD;,m; EkdifiHrS yDvqifem Aspf7nf
ESihf ylatmifavSmfjyD;v~if a7aEG;ylylodk\avmif;/ wy[dk7f onf tvGefta7mifazsmhI rka,myifaygufudk twef
cef\xm;/ t7nfukd ppfI,l/ ›if;t7nfwGif pHy,fyifw\dk i,f tajcmufcHI jyKvkyfxm;jcif; jzpfonf?
uJhodk\ ‘[uf’ ac: yef;yifrsdK;. tyGifhudk tawmfcg; qdkcJhaom Aspf7nf trsdK;rsdK;wdk\tjyif uBmY r
avmufatmifcwf/ pnfw0ufcef\avmuf ›if;t7nfudk ausmf-um;vSaomfvnf; EdkifiHa'otvdkuf jyKvkyf
xnfI h aeylrSm ydwjf yD;xm;v~if 0dik jf zpf.? rka,mtyif aomufoHk;-uaom Asp7f nfrsm;vnf; 7Sd-uao;7m/ yHkpH
aygufudk yl&aHk vSmfI vkyfv~if atvac:.? ndKatmif tm;jzifh AJv*sD,rfEkdifiHrS z&dkESifh vrf;Apfwdk\uJhodk\ jzpf
avSmfIvkyfv~if Aspfac:.? tcsdK\ u`rf;atmifavSmfI avonf?
vkyfv~if ay:ckwwfac:.? ›if;0dkifudk Al;wGif xnfhI Asp7f nfw\dkonf vkyfenf; udik fenf;udk vdkufI teH\
abmh-udK;qdki;f jyD;v~if ydwfIxm;? ›if;0dkifoHk;rsdK; t t7omESifh trsdK;tpm; uGJjym;oGm;-ujcif; jzpfonf?
csed fwyd©mv~if ‘tyfvaumf’ av;usyu f udk ajcmuf odk\aomf t-uD;tus,f uGJjym; jcm;em;r=um; r[kwf
usyfwdkifatmifyg.? t*®vdyfEkdifiHrSm T0dkifoHk;rsdK;udk acs? xdka-umifh tajccHoabmwGif wlnD-uayonf?
trsm;aomuf-u.?’’ Aspf7nfwGif a7/ y&dkwif;/ umAdk[u dk 'f 7dw/f "mwfqm;/
,ckacwfAspf7nfrsm;onf a7S;a7S;acwf Aspf7nf rl;,pfapwwfaom t,fvudka[mwdk\ yg0ifonfhjyif
rsm;ESifhpmaomf tayghpm;rsm; jzpf-uonf? t,fvudk ADwmrifbD trsdK;rsdK;vnf; yg0ifojzifh aoG;om;jzpf
a[m 3 „ 6 7mcdkifE=ef;r~om yg7Sdavonf? apaom tm[m7"mwfrsm;ESifh jynfhpHkayonf? xdk
txufwGif azmfjycJhonfhtwkdi;f at;/ ydkwmESifh p a-umifh oifh&Hkr~ aomufv~if tpma-ucsufjcif;udk
awmuf Aspf7nfwdk\udk t*®vefY vl-udKufrsm;onf? txl;tm;ay;avonf?

212
Asef;qef;ôAsef\pwsmae jAe7mZf

Asef;qef; ôAsef\pwsmae(c7pf 1832 1910)? ? jzifh wifjywwfojzifh ol.vuf7mrsm;onf aemf0D


aemf0D*sifvlrsdK; pma7;q7m-uD; Asef\pwsmae Asef;qef; *sifpmayrsm;wGif rSww f rf;wif7avmufatmif aumif;
onf aemfa0;EkdifiH awmifolv,form; qif;7Jom;. rGeof nf? 0 KESihf uAsmzufwGif Ase;f qef;tm; rSDEikd fol
b0udk o&kyfazmf7mY twkr7Sdoljzpfonf? rsdK;csppf dwf 7Sm;yg;cJhonf? jyZmwfta7;tom;wGif aemfa0;EkdifiHY
vnf; tvGefxufoefoljzpfI aemfa0;EkdifiH vGwfvyf [if;e7pftpfAqif. aemuf 'kwd, tausmft-um;
a7; -udK;yrf;r= ta7;awmfyHkwGif trsdK;om; Zmwdrmef qHk;jzpfonf? (tpfAqifô[if;e7pf„&=?) tpfAqifuhJ
pdw"f mwfudk uAsm 0 K jyZmwfwdk\jzifh E=d;aqmfay;cJh od\kyif vl\ta7; vl\uPd udk wifjyaom acwfopf jyZmwf
onf? txl;ojzifh aemfa0;EkdifiH awmifolv,form; rsm;udk a7;om;onf? od\kaomf tpfAqifuo hJ \kd b0tjypf
wd\.
k oWd/ AsW/d 0D7, d ponfw\u kd kd cs;D usL;a7;om;jcif; jrifjyZmwfta7;tom;rsdK;r[kwfbJ b0tusdK;jrif t
jzifh Ed=;aqmfay;cJhol jzpfonf? ,if;odk\jzifh 1905 ckESpf a7;tom;rsdK;udk a7;om;onf? Asef;qef;onf o
wGif aemfa0;EkdifiHudk qGD'ifEkdifiHrS cGJxGuEf dik fa7;wGif yg abmxm; odrfarG\I/ vlwk\d. obm0udk em;vnfum/
0ifaqmif7u G cf ahJ vonf? udk,fcsif; pmemwwfaom pdwf7Sdonf[k qdk-uonf?
Asef;qef;onf aemfa0;EkdifiHtv,fydkif; uADueD7Gm Asef;qef;. pmtkyt f rsm;tjym;udk t*®vdyfbmom
i,fwGif arG;zGm;cJhonf? atmhpvdkjrdK\/ c7pfpwDtm;eD; ESifh tjcm; Oa7mybmomrsm;odk\ jyefqdkcJh-uonf?
,m;wUodv k fwiG f ynmqnf;yl;cJhonf? 'D*7DbGJ\ r7rD 1903 ckESpfwGif pmayEkdAJqk-uD;jzifh tjcD;jr|ifhcH7onf?
ausmif;rSxu G fjyD;v~if jyZmwf pmaya0zefa7; q7meSifh Ase;f qef;onf †wvD/ *smreD/ jyifopf paom Oa7my
owif;pm q7mtjzpf aqmif7Gufonf? aemiftcg EkdifiHrsm;ESifh tar7duefEkdifiHodk\ oGm;a7muf vSnfhvnf
jyZmwfrsm;/ 0 Krsm;udk a7;om;cJh7m/ emrnfausmf a[majymjcif;rsm; jyKvkyfco Jh nf?
-um;vmonf? Asef;qef;. pum;ajyta7;tom; aemfa0;Ekdifi.
H trsdK;om;oDcsif;udk Ase;f qef;u pyf
onf tqifwefqmryg/ todki;f t0dkif;rxnf/h tEG\J t qdkay;cJhonf? Asef;qef;udk wEdkiif v H Hk;u -unfndKav;
aysmif;udk rr=/ t&dk;cHoabmudk t&dk;cHta7;tom;rsdK; pm;-uonf? Asef;qef;.trnfudk EkdifiHawmftvHESifh
xyfwlxyfr~ av;pm;-uonf[k qdkonf? aemf0D*sif
0 Ka7;q7m-uD;rsm;teuf xdyfwef;tusqH;k [k ,l
qxm;-uI 1910 ckESpfwGif Asef;qef; uG,fvGefaom
tcg ol.trnfrSm uBmcsif;atmif ausmf-um;vsuf
7SdavjyD?

jAe7mZf(c7pf1555 1605)? ?jAe7mZfonf bke;f


vuf&Hk;ESifhjynfhpHkI ppfr=a7;7m aumif;pGm u`rf;usif
aom ,dk;',m;rif;wyg;jzpfonf? jAea7qktif (e
a7o07) [lIvnf; ac:a0:-uao;onf? [Hom0
wDqifjzLrsm;7Sif (bk7ifhaemif). vufxufrSpI jref
rmhvufatmufcHjzpfcaJh om ,dk;',m;EkdifiHudk om;awmf
ig;ql'g,um eNbk7if vufxufwGif vGwfvyfapcJh
aom tmZmenfbk7ifwyg;vnf; jzpfayonf? xdkrif;
. vufxufwGif ,dk',m;EkdifiHonf tus,fjyef\
qHk;jzpfcJhI/ xdkacwftcgu ta7S\EkdifiHrsm;wGif bkef;
wef;cdk;-uD;rm;I xif7Sm;ausmf-um;aom rif;wyg;[k
EkdifiHjcm;om;rsm;u rSwfwrf;wif-uonf?
jAe7mZfonf ,dk;',m;rif; jAom'd7mZm (r[mcsU
7zwf). om;rufawmf yd©avmufpm; (APEkvkwf
emrnfausmf aemfa0;pma7;q7m-uD; Asef\pwsmae Asef;qef; pm;) -o7m"R7mZm. om;awmf-uD;jzpfI 1555 ckESpf

213
jAe7mZf

wGif zGm;jrifonf? 1564 ckEpS w f iG f qifjzLrsm;7Sif rif;w ESpft7G,f7Sd jAo0ef (jAok0#a'0D)udk [Hom0wDrif;
7m;-u;D ,d;k ',m;od\k csw D ufvky-f uH atmifycJG H7jyD;aemuf w7m;tm; qufojyD;v~if [Hom0wDa7Feef;Y 7Sdaeaom
wGif/ ,dk',m;rif;nD rif;om;rsm;/ rSL;rwftcsdK\ESifh om;awmf jAe7mZfudk ,kd;',m;odk\jyefI ac:awmfrl
,dk;',m;vufr=ynmonfrsm;udk [Hom0wDodk\ ,l onf[k yg7Sdonf? xdktcsdefwGif rif;om;uav;onf
aqmifvmcJhonf? ,dk;',m; 7mZ0ifrsm;wGif jAe7mZf 15 ESpt f 7G,cf ef\ 7Sad vjyD?
onf xdt k cguyif [Hom0wDo\kd ygvmcJah -umif; azmfjy r[m"R7mZmonf jAe7mZfrif;om;tm; r[mOy
-uonf? ,d;k ',m;rif; om;rufawmf -o7m"R7mZmonf 7mZft7may;onf? xdpk Ofu Oy7mZfw\k. d xH;k wrf;pOfvm
xdtk csed u f yif qifjzLrsm;7Sirf if;w7m;ESifh ESvHk;0ifool ESifhtnD yd©avmufjrdK\ukd pm;apjyD;v~if xdkjrdK\ok\d ap
jzpfonf? odk\aomf rif;w7m;-uD;onf yd©avmufpm; vFwfum ,dk;',m;EkdifiHajrmufykid f;udk tkycf sKyaf ponf?
tm; ydI k pdwcf sEdik fap7ef/ ,if;. om;awmf-uD;jAe7mZf ,dk;',m;7mZ0ifw\dk wGif jAe7mZfrif;om;udk ‘‘tom;
udk ajcawmf7if;Y ac:xm;jcif; jzpfonf[k ,d;k ',m;7m rnf;rif;om;ŽŽ/ ,if;.nDawmfudk ‘‘tom;jzLrif;
Z0ifwdk\Y qdkxm;onf? xdkpOfu jAe7mZfonf 9 ESpf om;’’[kvnf; ac:a0:-uonf? nDaemifESpfyg;onf
t7G,fr~om 7Sdao;onf? [Hom0wDa7Feef;wGif 6 ESpf wOD;udkwOD; tvGecf ifrifjrwfE;dk -uonf? nDawmfonf
cef\r~ cpm;aexdkifcJhpOftwGif;/ jrefrmbmom/ rGefbm aemifawmf. 7JpGr;f 7nfukd od7dI S tvGefav;pm;cspfcif
ompum;wdk\udk em;vnfajym-um;Ekdifonf? jrefrmESifh avonf? 15^5 ckEpS f ESifh 15^8 ckESpfrsm;wGif v0dkuf
rGewf \kd. pdwaf epdwx f m; t7nftaoG;wd\u k v
kd nf; od7cdS hJ (uaºmZ)rsm; ,dk;',m;EkdifiHtm; xdyg;wkdufcdkufvm
onf? [Hom0wD eef;wGi;f a7;7mwdk\ukv d nf; -um;jrif aomtcg/ jAe7mZfrif;om;onf rdrd. bke;f vuf&;kH pGr;f
awG\7cdS ahJ vonf? tm;udk jyocJo h nf? xdak -umifh jAe7mZfrif;om;. t7nf
,dk;',m;rif; jAom"d7mZmonf 7[ef;jyKae7mrS vl taoG;udk av;av;pm;pm; 7Sv d m-uavonf?
xGuu f m/ [Hom0wDrif;. oPmawmfcx H m;aom om; qifjzLrsm;7Sif rif;w7m;-uD; 1581 ckESpfwGif ewf
awmf ,d;k ',m;rif; jAr[defESifh wcsufwnf;jyKI jref jynfpv H eG fawmfrI l rif;w7m;-uD;. om;awmf ( ig;ql
rmrif;tm; jcm;em;ykefuefavonf? om;rufawmf 'g,um) eNbk7if eef;wufonf? eNbk7if eef;wufp
yd©avmufpm;url xdkta7;wGif ryg0ifbJ/ [Hom0 wGif jAe7mZfonf crnf;awmf ,d;k ',m;rif;. ud, k pf m;
wDrif;xH qifjrif;tvHk;t7if;ESifh oGm;a7mufjyD;v~if/ [Hom0wDodk\ tvHk;t7if;ESifhwuG vma7mufI ajc
bkef;awmf7yd u f kd cdv
k o =H nf? xdt
k cg [Hom0wDrif;w7m; awmfOD;wifonf? ,dk;',m; 7mZ0ifrsm;wGif jAe7mZf
-uD;u tm;7awmfru l m/ yd©avmufpm;tm; apmfbmG ; [Hom0wDY7SdaepOf rdk;aumif;apmfbGm;onf oPm
aomifusnf[lI bGJ\ay;um jcD;jr|ifhajr|mufpm;onf? awmfcHrvma7mufbJ jcm;em;ojzifh jrefrmrif;. om;
xdkta7;a-umifh 1568 ckESpfwGif rif;w7m;-uD;onf awmf r[mOy7mZm.wyf/ awmifilrif;. om;awmf
,dk;',m;odk\ csDwufvkyf-uH7jyef7m/ apmfbGm;aomif ewfo~iaf emif.wyfEiS hf jAe7mZf.wyfw\o kd nf rd;k aumif;
usnfv nf; aemufawmfyg7onf? ta7;awmfjyD; od\k csw
D uf-u7onf? r[mOy7mZm.wyfEiS hf ewfo~if
aomtcg rif;w7m;-uD;onf apmfbmG ;aomifusnt f m; aemif. wyfwdk\onf rdk;aumif;tm; vkyf-uHI r7Ekdif
oPmawmfcH ,dk;',m;rif;tjzpf rif;ajr|mufavonf? av? xdktcg jAe7mZf.wyfrsm;u 0ifa7muf pD;eif;
apmfbGm;aomifusnfonf 1569 ckESpfwGif rif;jzpf vkyf-uH7m ta7;awmfvScho J nf? odk\aomf xdktcsed rf SpI
vmaomtcg r[m"R7mZmbGJ\trnfjzifh xif7Sm;onf? r[mOy7mZmESihf jAe7mZfw\dk. qufqaH 7;onf wrsdK;
xdtk csderf SpI ,dk;',m;Ekdifio H nf 15 ESp-f umr~ [Hom wrnfjzpfoGm;onf[k qdkonf? rnfodk\yifjzpfap/ jref
0wD. vufatmufcHtjzpf a7muf7cdS h7J m/ r[m"R7mZm rmekdifiHawmf-uD;. tajctaeonf qifjzLrsm;7Sif
.om;awmf jAe7mZf. bke;f vuf&;kH pGrf;7nfa-umifh ,d;k vufxufuo Jh \dk r[kwfbJ ,dkief J\vmjyD jzpfa-umif;udrk l
',m;EkdifiHonf jrefrmrif;rsm;ESifh xD;jydKifeef;jydKif *k+f jAe7mZf odjrifchaJ vonf?
owif; xGef;ajymifaom EkdifiH-uD; tjzpfodk\ jyefvnf [Hom0wD eNbk7ifonf 1584 ckEpS w f Gif tif;0odk\
a7muf7cdS ahJ vonf? csDwufwdkucf ku d f7mwGif ,dk;',m;rif;om; jAe7mZfwyf
,dk;',m;7mZ0if.tqdkt7 r[m"R7mZmonf ,d;k rsm;yg vma7muf7ef qifhac:onf? jAe7mZfonf t
',m;rif;tjzpfudk qufcHjyD;aemufwGif orD;awmf 1^ vHk;t7if;ESifh csDvm7m/ rltefc7if;jrdK\odk\ ta7mufwGif

214
jAe7mZf

jrefrmrif;wdk\onf rdrt d ay: taumuf-uHonf[k t,l prf;rnf[k tvHk;t7if;ESihf csDaponf? od\kaomf 0ifa,mf
7Sdvmonf? xdk\a-umifh wyfrsm;udk av;av;zifhzifh t7yfrS qkwcf mG cJ7h avonf?
csDwufaponf? xdk\jyif jrefrmEdkifiHtwGif; jcm;em; xdka-umifh 1592 ckESpfwGif [Hom0wDrif;w7m;-uD;
ykefuefr=rsm;udk tcsuf,u l m ,dk;',m;uvnf; jcm; u ,dk;',m; jAe7mZf. aomif;usefr=udk oufpeG f\-udK;
em;ykeu f efu/ rvGwv f yfjyDavm[k -uHqvmonf? xdk yrf; csDwufESdrfeif;I tr=awmfxrf;7rnf[k rdef\awmfrl
a-umifh [Hom0wDrif; tif;0odk\ csDavjyD[k -um;v~if aoma-umifh om;awmfr[mOy7mZm.wyf tygt0if
aemufawmfo\dk rvdu k af wmhbJ ,d;k ',m;onf jrefrmrif; [Hom0wDwyfrsm;onf ,dk;',m;odk\ tvHk;t7if;ESifhcsD
.oPmawmfudk rcHawmha-umif;/ jrefrmrif;udk rdrdjcm; wuf-u7jyefonf? ,kd;',m;odk\ xdkESpf 'DZifbmwGif
em;jyDjzpfa-umif;udk (1584 ckESpf) a-unmonf? xdk a7mufonf? xdt k cg r[mOy7mZmESihf ,d;k ',m;jAe7mZf
aemuf [Hom0wDok\dcsv D monf? jAe7mZf csv D ma-umif; wdk\ qifpD;csif;wdkuf-u7m r[mOy7mZm usqHk;onf?
udk [Hom0wDYjrdK\apmifu h sefchaJ om r[mOy7mZm -um; jAe7mZf atmify7JG I r[mOy7mZmus qH;k onfah e7mwGif
v~if jrdK\udk tcdik tf vHkp7D ifxm;onf? jAe7mZfvnf; jrdK\ jAe7mZfu apwDwql wnfxm;7m ,ckwikd f 7Sdao;I/
7if;udkcsOf;I wyfawmifwmESiafh epOf/ eNbk7if tif;0 ,dk;',m;EkdifiH aemifqm7,f (aemifpma7;)jrdK\teD;Y 7Sd
udk tvdkawmfjynfhI jyefcsDvma-umif; -um;od7v~if/ onf? r[mOy7mZm usqHk;aoma-umifh [Hom0wD
rkWrodk\jyefI ta7S\zufwvFm;7Sd vlot l rsm;udk odrf;,l wyfrsm;tm; rif;w7m;-uD;u jyefac:apojzifh t
jy;D aomf ,d;k ',m;od\k jyefavonf? avmif;awmfudk ,lum jyefvnfqkwfcJh-uonf? xdkrS
eNbk7ifvnf; jAe7mZftm; vdu k fI wku d af ponf? aemufwiG f [Hom0wDrS ,d;k ',m;od\k ppfcsrD r= 7Sad wmhay?
jAe7mZfonf t,k<,jrdK\ajrmuf/ pkUvdt7yfwiG f wyf xdka-umifh jAe7mZfonfvnf; rdrEd ikd fiaH wmftm; jyef
wnfI jyefwkduf7m jrefrmwyfrsm; a7G\acsonf? rdk;v vnf pnfyif0ajymatmif aqmif7Gufonf? v0dkuf
usawmhrnfvnf; jzpfI [Hom0wDa7Feef;u wyfawmf (uaºmZ) odk\vnf; csDwufvky-f uHI rdr. d oPmawmfcH
rsm;udk jyefac:v~if/ jAe7mZfvnf; ight-uHtwkdi;f jyD; jzpfaponf?
ajrmufavjyD[k -uHK;0g;oH jyKavonf? 159^ ckESpfwGif armfvjrdKifpm; ykefuefaomtcg csD
jAe7mZfonf rdrEd idk if o
H \kd jyefa7mufv~if yd©avmuf wufESdrfeif;aom [Hom0wDwyfrsm; ysufI jyefcJh7
rS a7G\I t,k<,jrdK\awmfY aexkdifjyD;v~if/ t,k<, onf? xdkEpS fwGifyif jAe7mZfonf armfvjrdKifpm;ESihf w
jrdK\awmftm; 7efolw\dk vky-f uHvmv~if cHEikd af tmif vlol pdwfw0rf;wnf;jyKum/ [Hom0wDok\d csDwufvmonf?
7dQm jznfhwif;xm;onf? [Hom0wD wyfrsm;onf odk\aomf Zif;r,f/ jynf/ awmifilwdk\u ppfultiftm;
1585 ckEpS fwiG ›f if;/ 1586 ckEpS w f iG ›f if;/ 1590 jynfEh Spf rsm;jym;pGmESifh vmonf[k -um;odI [Hom0wDrS jyef
wGif›if; ,d;k ',m;odk\ t-udr-f udrf csDwufvky-f uHaomf onf? rkWrod\k a7mufv~if ta7S\zuf rGe[ f ol r~ odr;f ,l
vnf; jAe7mZf tpDt7if tcHaumif;r=a-umifh ta7; I ,dk;',m;od\k jyefavonf?
rvScahJ cs? oU7mZf 1598 ckEpS w f iG f awmifib l 7k ifEiS hf 7cdik b
f 7k if
1586 ckEpS rf S 1590 jynfhESpftxd 4 ESpfcef\twGi;f rif;7mZm-uD;wdk\ yl;aygif;I [Hom0wDudk wkdufonf?
jrefrm„,dk;',m; ppfzufr=rsm; jidrfoufaecJhonf? xdk 1599 ckESpfwGif [Hom0wDysufI eNbk7ifawmifilodk\
twGi;f 1590 jynfEh pS w f iG f ,dk;',m;rif; r[m"R7mZm ygavonf? ,d;k ',m;rif; jAe7mZfonfvnf; [Hom0wD
onf emI vGefavojzif/h om;awmf-uD; jAe7mZfonf odk\ tvHk;t7if;ESifh csDvmonf? jAe7mZf csDvmjcif;
xD;eef;udk qufco H nf? xdpk Ofu jAe7mZfonf oufawmf onf rSefeef;7mZ0ifawmfY [Hom0wDrif;tm; ulnD7ef
35 ESprf ~ 7Sdonf? nDawmftUa-omhoa7muftm; tdrf [kqdkonf? ,dk;',m; 7mZ0ifYrl awmifilrif;ESifh
a7S\ay;awmfral vonf? 7cdik rf if;wd\ku ppfual c:I vma-umif;/ aemif xdkrif;wdk\
eef;wufjyD; 8 vcef\-umv~if [Hom0wDwyfrsm; taumuf-uHI awmifiludk wku d af -umif;ygonf?
csDwufvm-ujyefonf? odk\aomf ta7;tcif; rvS jAe7mZfonf [Hom0wDysufI/ eNbk7if awmifio l \dk
bJ qkwfcGm7jyefonf? ,if;odk\ [Hom0wDrS ,d;k ',m; ygavjyD[k -um;v~if awmifio l \dk csv
D monf? awmifil
od\k t-udrf-udrf csDwuf vkyf-uHjcif;wd\k ysuI f jyef7zef udk wvausmfausmf vkyf-uHaomfvnf; r7acs? xdkt
rsm;avojzifh/ jAe7mZfonf [Hom0wDodk\ csDI tm; wGi;f ,kd;',m;7dQmaxmufwyfrsm;udk [Hom0wDwiG f

215
jAe7mZf jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f

usef7pfaom 7cdkifrif;u qD;-udKwkdufojzifh 7dQm r Zif;r,fa-umif;csDum oHvGifjrpfudk ausmfjzwfvmcJh


a7mufEdkifaoma-umifh ,dk;',m;wyfwdk\ iwfrGwfojzifh onf? Zif;r,faus;rkdi;f [if;odk\ a7mufv~if usnaf rem
qkwcf mG 7onf? a7mufI xdEk Spf arv 16 7ufae\wiG f &kww f 7uf ewf
jAe7mZfonf awmifiludk 7Hxm;pOf jrdK\odk\ -uyf-uyf 7GmpHveG af vonf?
csOf;jyD;v~if usHK;ezl;wGif jrdK\ESifh tr~ wyfwnfxm; jAe7mZf ewfjynfvGefonfhtcg oufawmf 50
onf? usHK;udkazmufI usHK;a7rsm;udk aygif;avmif; jzpfI eef;pH 15 ESpfjzpfonf? jAe7mZfonf oufawmf
jrpfxJodk\ xkwfonf? xdkajrmif;udk ,dk;',m;ayguf[k 20 t7G,fcef\upI ,dk;',m;Ekid fit H m; jrefrmwdk\ vuf
,ckwidk f wGiaf vonf? atmufcHtjzpfrS vGwfajrmufatmif -udK;yrf;cJh7m/ 9
1600 jynfEh pS f arvwGif jAe7mZf.wyfonf awmifi ESpfcef\t-umwGif 7nf7G,f7if;twkdi;f atmifjrifco Jh nf?
rl ScmG cJI
h rkWrod\ka7mufv~if rGe[ f lor~ pk&;kH oPm ay;jyD; [Hom0wDrif;. om;awmf Oy7mZmtm; atmifjrif
v~if/ 0ifa,mfpm;wludk Anm;'v trnfay;I jrdK\udk jyD;onfhaemufwGif rdrd. EkdifiHawmfudk jyefvnfpk&Hk;
tcdkifaeaponf? jAoydkufudk xm;0,fjrdK\ pm;aponf? awmifhwif;atmif jyKpkonf? xdktcsdefwGifyif v0dkuf
,if;odk\ rkWrwvFm;udk pD7ifcef\7efjyD;rS ,dk;',m;odk\ (uaºmZ) jynfudkvnf; rdrd. EkdifiHawmfwGif; odrf;
jyefavonf? oGif;cJhonf? ewfjynfrvGefrD 4 ESpfcef\twGif;Y EkdifiH
,dk;',m;odk\ a7mufv~if Zif;r,fY rjidrfrouf 7SdI awmf. e,ferd dwfukd cs\Jawmfro l nf? taemufzufwGif
Zif;r,fpm;/ [Hom0wDrif;. nDawmf om,m0wDrif; [Hom0wD. awmifzufwvFm;rS rGeaf 'orsm;udk odrf;
u ppfual wmif;vmonf? Zif;r,fpm;onf [Hom0wD ydkufonf? ajrmufzufwGif Zif;r,fonf jAe7mZf.
rif;ESifh pdwf0rf;uGJjym;aecJhIwa-umif;/ [Hom0wD oPmawmfcH jzpfvmonf? xdk\jyif od³D/ rdkif;[if;/ rd;k eJ/
ysufaeIwa-umif; jrefrmrif;tm; tulrtawmif;bJ rdik ;f eJpaom 7Sr;f apmfbmG ;wdk\onfvnf; jAe7mZf. vuf
jAe7mZftm; tultnDawmif;cJhjcif; jzpfonf? jAe7mZf atmufcH jzpfvmonf? xdka-umifh xdkrif;vufxuf
vnf;ppfuyl \I kd Zif;r,fY rjidrrf oufru = kd jird ;f at;atmif wGif ,d;k ',m;EkdifiH tus,fjyef\qHk;[k qdk-uonf? jA
jyKjyD;aomf/ Zif;r,frif;tm; rdrd.oPmawmfcHaponf? e7mZfonf 16 ESpcf ef\twGi;f ppfrufta7;wd\kukd vuf&;kH
aemiftcg 7Sr;f jynfe,frS apmfbmG ;apmfcH tcsKd \vnf; jAe 7nf/ ESvHk;7nfwdk\jzifh u`rf;usifpGm aqmif7GufcJhonf?
7mZf. oPmawmfukd cHvm-uavonf? odk\aomf [Hom0wDtm; t-udrf-udrf csDwufvkyf-uHcJh
[Hom0wDrS jAe7mZf qkwcf mG cJjh yD;onfh aemufwGi/f aomfvnf; ratmifjrifcJhay? odk\yifjim;vnf; [Hom0
4 ESpfcef\r~ jrefrmESifh ,dk;',m;wdk\ ppfzufr= r7SdcJhacs? wDEkdifiHawmf-uD; jydKuGJysufpD;7jcif;wGif jAe7mZftm;
[Hom0wD tysufwGif jrefrmekdifiHwGif;Yvnf; jynf rESdrfeif;Edik cf Jhjcif;wnf;[laom ta-umif;7if;vnf; yg
axmiftrsm; tuGu J GJtjym;jym;jzpfum/ tif;0/ awmif 0ifavonf?
il/ jynfwdk\ xD;eef;jydKif jzpfae-uonf? tif;0bk7if
anmif7rf;rif;w7m;xHawmfodk\ txufjrefrmedkifiH w jAdwdo~udkvºD;,m;jynfe,f? ?ajrmuf tar7du
vFm;rS e,fy,frsm;u oPmawmfcHvm-uonf? 7Srf; wku d f uae'g'drk eD ,
D efEidk if .
H taemufzufq;kH ESihf wwd,
jynfe,frS tcsdK\apmfbGm;rsm;vnf; oPmawmfcHvm-u t-uD;qHk; jynfe,fjzpfonf? awmif&k;d awmifwef;/ jrp
onf? anmif7rf;rif;w7m;onf crnf;awmf [Hom0wD facsmif; tif;tkdifaygrsm;I om,mvSyaom &=cif; &=
qifjzLrsm;7Sif. EkdifiHawmf-uD; tjydKjydK tuGJuGJ7Sdonf uGufrsm;jzifh -uG,0f ojzifh ‘‘tar7duef qGpZf mvef’’[k
udk jyefvnf pkpnf;awmfrlvdkonf? xdka-umifh oPm vnf; ac:-uonf? ajrmuftar7duwkdufwGif aemuf
awmfrcHao;aom 7Srf;jynfe,ftcsdK\udk odrf;ydkuf7ef qHk; xlaxmif7aom jynfe,fwckjzpfaomfvnf; ,ck
csDwufawmf rlavonf? tcg ajrmuftar7duwkduf jynfe,frsm;teuf csrf;
,d;k ',m;7mZ0ifY anmif7rf;rif;. vufxufwiG f om-uG,0f aom xdyw f ef;jynfe,fwckjzpfaeavonf?
Zif;r,f/ od³D/ rkdif;[if;/ rdk;eJ/ rdkif;eJjrdK\rsm;onf ,dk;' jAwd o
d ~ udv
k ºD;,m; jynfe,fonf ypdzw d o f rk]7mESihf
,m;vufatmufcH jzpf-uav7m/ anmif7rf;rif;w7m; a7mhuD; awmifwef;wdk\. t-um;Y wnf7Sdonf? t
-uD; xdk7Srf;jrdK\rsm;udk odrf;ydkuf7ef csDwufvmaomtcg aemufzufwGif ypdzdwfork]7mESifh tvmpum jynf
rdk;eJapmfbGm;u csDyifhI jAe7mZfonf 1605 ckESpfwGif e,f/ ta7S\zufwGif t,fvAm;wm; jynfe,f/ ajrmuf

216
jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f

jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f/ 0dwdk7d,jrdK\7Sd ygvDrefvFwfawmf

zufwGif uae'gydkif ,l;uGef;jynfe,fESifh uae'g t ZmjrpfESihf udkvºD;,m;jrpfw\dk jzpf-uonf? xdkjrpf-uD; 2


aemufajrmuf e,fwpfyikd ;f wd\jk zifh 0ef;7Hvsu7f o
dS nf? jynf oG,Ef iS hf puD;em;jrpfwk\o
d nf ypdzwd o
f rk]7mxJo\kd pD;0if
e,f. tus,ft0ef;onf 366ô255 pwk7ef;rdkif7SdI -uonf? ydjrpfESihf vDtmjrpfwdk\onf tmwdwfork]7m
vlOD;a7rSm 1960jynfhEpS f cef\rSef; oef;acgifpm7if;t7 xJodk\ pD;0if-uonf? a7wHcGefrsm;/ a7pD;vsifjrefaom
1ô601ô000 a,mufjzpfonf? jrpfacsmif;rsm;rS a7tm; v~yfppfudk aumif;rGefpGm 77Sd
xdkjynfe,f. yifv,furf;&dk;wef;onf rkdifaygif; avonf?
^ô000 cef\7Snfvsm;I/ yifv,f oab®mqdyfaumif; jAw
d od ~ udv
k ºD;,m;jynfe,f. 7moDOwkonf urf;
rsm;pGm7Sdonf? xdk\jyif urf;&dk;wef; wav~muf u`ef; &dk;wef;a'owav~mufwGif oifhwifhr~wI rdk;vnf;
-uD;u`ef;i,faygif; rsm;pGm7Sd7m/ ,if;wdk\teuf Aeful; rsm;onf? twGif;zufodk\ a7mufv~ifrlum; awmif&dk;
Am;u`ef;ESifh uGif;7Sm;avmhu`ef; wdk\onf ta7;tyg awmifwef;-uD;rsm;u yifv,favudk uG,fxm;ojzifh
qHk;jzpf-uonf? jynfe,f. jrdK\awmfonf Aeful;Am; xdka'orsm;wGif 7moDOwk ajcmufaoG\jyD;v~if rr~w
u`e;f ay:7Sd 0dw7dk ,
d jrdK\jzpfavonf? acs? odk\aomf jrifhrm;aom awmifxdyfrsm;wGifrl qD;
jAdwdo~ukv d ºD;,m;jynfe,fukd awmif&k;d awmifwef; ESi;f rsm; rjywfzHk;vFrf;vsuf 7Sdavonf?
-uD; 3 cku rsO;f jydKifjzwfoef;vsuf7Sd-uonf? ,if;wdk\ xdkjynfe,f. awmif&dk;awmifwef;rsm;onf jynf
onf a7mhuD;awmifwef;/ udkvHbD;,m; awmifwef;ESifh e,f7moDOwkwGif tusdK;oufa7mufr= 7Sdapjcif;/ jynf
urf;&dk;wef;wav~muf awmif&dk;awmifwef;rsm; jzpf e,f jrpfacsmif;rsm;. jrpfzsm;cH7m jzpfjcif;wdk\tjyif/
onf? xdkawmif&dk;awmifwef;rsm;wGif xlxyfaom jynfe,ftm; "mwfoWKwdk\jzifh aygrsm;-uG,0f aponf?
opfawm-uD;rsm; zHk;tkyfvsuf7Sdonf? tif;tkdif jrpf uae'gEkdiif . H jynfe,frsm;xJwGif jAdwdo~ukv d ºD;,m;
acsmif;wdk\vnf; aygrsm;I t"du jrpf-uD;rsm;rSm za7 rS aiG/ cJ/ oGyf txGuftrsm;qHk;jzpfonf? a7F/ a-u;eD

217
jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f

pULvkyfief;onf jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f. t"duvkyfief;w7yfjzpfI opfrsm;udk Todk\pULpuf&Hkodk\ydk\ay;7onf?

ESifh ausmufrD;aoG;udkvnf; tajrmuftjrm; wl;azmf xGufyPnf;/ puf&HkxGufyPnf; trsdK;aygif; 7maygif;


77Sdonf? jAdwdo~tifydkif,mwckvHk;wGif t-uD;qHk; oH rsm;pGmudk uBmt7yf7yfodk\ wifydk\vsuf 7Sjd yD;v~if jAdwd
7nfusdKpuf&Hk-uD;onf udkvºD;,m;jynfe,f xa7;jrdK\ o~uv kd ºD;,m;onf uae'gEkid if . H jynfe,frsm;teuf
Y 7Sad vonf? xGuu f ket f rsm;qH;k xGufaom jynfe,fwck jzpfaeav
ajrmuftar7duwdu k fwiG f opftrsm;qH;k xGufaom onf? jAdwo d ~ udvk ºD;,m;jynfe,fonf vrf;yef; quf
jynfe,frsm;wGif jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,fvnf; oG,fa7;vnf; aumif;rGefonf? awmawmif txyf
yg0ifonf? jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f. tauG\t xyf umqD;vsuf7Sdaomfvnf; rD;7xm;vrf;rsm;onf
aumufrsm;vSaom urf;&dk;wef;ESifh jrpfacsmif;rsm;rS aumif;rGefonf? ava-umif; tm;jzifhvnf; jynfe,f
ig;tajrmuftjrm; zrf;qD;7rdonf? xdkjynfe,f w wGif; Ekid fiw H Gi;f Yomru/ uBmt7yf7yfEiS v hf nf; quf
e,fwnf;rS 77Sdaom ig;wefcsdefonf tjcm; jynfe,f oG,fEkdifonf? tvmpum vrf;r-uD;onf jynfe,f
tm;vHk;xGuf ig;wefcsdef pkpkaygif;xufyif ydkao; wckv;kH 7Sdvrf;rsm;. 3 yHk 1 yHck ef\ 7Snv f sm;aom vrf;r
avonf? -uD;jzpfonf? ae7mrsm;pGmwGif jrpf/ acsmif;/ tif;/ tkid f
ajr-oZm aumif;rGefaom awmif-um; a'orsm; wdk\udk vrf;yef; qufoG,fa7;twGuf toHk;jyKvsuf
wGif odk;/ qdwf/ EGm;arG;jrLa7;/ v,f,mpdkufysdK;a7;/ 7Sd-uonf?
opfo;D 0vH pkdufysdK;a7;/ [if;oD; [if;7Guf pdkuyf sdK;a7; EdkifiHjzwfrD;7xm;vrf;-uD;jzpfaom uae;'D;,ef;·
wdk\ukd vkyfudkif-uonf? jynfe,f xlaxmifp tcgu/ ypdzdwf rD;7xm;vrf;a-umif;. aus;Zl;a-umifh jAdwd
om;arG;vkyfief;omv~if t-uD; tus,fqHk; vkyf o~ udkvºD;,m;jynfe,f. ul;oef;oGm;vma7;/ ukef
ief;jzpfonf? ,cktcg jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f oG,pf D;yGm;a7; tvGew f ;dk wufco Jh nf? 'kwd, uBmppf
wGif opfvkyfief;/ oWKwGi;f vkyfief;/ v,fxGuyf Pnf; twGif;urS jyD;pD;cJhaom tvmpum vrf;r-uD;onf
vkyif ef;/ ig;zrf;vkyfief;wd\k -uD;us,fpGm vkyu
f dkiv
f suf jynfe,f. -uG,f0aom "mwfoWKrsm; xkwf,lydk\
7SdI v,f,mxGufyPnf;/ opfawmxGufyPnf;/ wGif; aqmifa7;twGuf tvGet f a7;ygavonf?

218
jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f jAdwdo~u`ef;pk

jAdwdo~ udv k ºD;,m;jynfe,f. aemufa-umif;ordik f; tpdk;7u ['fqefaA;uk$+Do\kid mS ;xm;jyD;v~if ua7mif;


udk jyefvSef-unfrh nfqdkv~if/ 15^9 ckESpfwGif qmz7ef udkvked D tkycf sKyfa7;pHepfjzifh tkyfcsKycf o
Jh nf? 1846 ckESpf
ppf'7dwfonf ajrmuftar7duwkduf/ taemufurf;&dk; ESifh 18^2 ckESpfwGif tar7duefjynfaxmifpk tpdk;7ESifh
wef;wav~muf oGm;vmvSnhfywfcJhonf? odk\aomf O e,ferd w d jf y©em ajz7Sif;7onf? 1858 ckEpS w f iG f za7
a7mywdkuo f m;rsm;xJrS jAdwdo~uv dk ºD;,m;jzpfvmrnfh ZmjrpfxJY a7Frsm; wl;azmf7onfrSpI xkda'oodk\ vl
a'oudk yxrqHk; awG\7SdcJholrsm;rSm/ 1^^4 ckESpfwGif trsm;tjym; a7mufvmonf? xdktcg jAdwdefjynfh7Sif
rUqDudkjynfe,f/ pydefbk7ifcHcsKyfu apvFwfcJhaom 0dw7dk ,d bk7ifr-uD;u xdak 'oudk jAdwdo~uv kd ºD;,m;[k
uif;prf;wyfzJ\G wzGJ\jzpfonf? 1^^8 ckESpw f Gif u_wdef trnf ajymif;ay;onf? vlae pnfum;rsm;jym; vm
uGwfonf Aefu;l Am;u`e;f od\k a7muf7dv S monf? xkt d cg ojzifh xdka'oudk ydkifydkifEkdifEdkif tkyfcsKyf7ef vdktyfvm
rSpI wkdif;7if;om; tif'D;,ef; vlrsdK;rsm;ESifh om;arG; onf? xdk\a-umifh jAdwdo~ tpdk;7u xdka'owGif u
ta7mif;t0,f vkyif ef;pwifc-Jh uonf? xdk ta7mif;t a7mif;udkvedk D tkycf sKyfa7;ay;tyfonf? 1866 ckESpw f Gif
0,fvkyfief;ESifh pyfvsOf;I e,fvk-u7mrS t*®vdyfESifh jAdwdo~ udkvºD;,m;ESifh Aefu;l Am;u`ef;wdk\ukd yl;aygif;
pydew f k\d ppfjzpfvek ;D yg;tajctaeodk\ a7mufcaJh o;onf? vdkuaf vonf? 18^1 ckEpS fwGirf S jAdwo d ~ udv k ºD;,m;
odk\aomf t*®vdyfwdk\u tom7cJhI 1^90 jynhfESpfwGif jynfe,fonf uae'g'drk DeD,ef EkdifiHtwGi;f odk\ tzGJ\0if
xdak 'oudk odr;f oGi;f cJo h nf? jynfe,f wcktjzpf 0ifa7mufchaJ vonf?
,if;od\kwikd af tmif jAdwo d ~tpd;k 7u xdak 'oudk jynf jAdwdo~udkvºD;,m;jynfe,fwGif Oya'jyK vFwf
e,fwcktjzpf usepGm wnfaxmifjcif; rjyKchaJ cs? om; awmfw7yfom7Sdonf? tkyfcsKyfa7;txGwftxdyfonf
arG;vkyif ef;onf jAdwo d ~ukvd ºD;,m; jzpfvmrnfh a'o *7dwfjAdwdefjynfh7Sifudk udk,fpm;jyKaom 'kwd,bk7ifcH
wGif -uD;us,v f m7m/ jAw d o
d ~w\o kd nf ['fqefaA;uk$+D jzpfonf? odk\aomf wu,ftkyfcsKyfa7; tm+m7SdolrSm
udk wnfaxmifcI hJ / xdak 'oonf uk$+Dyikd ef ,fajrjzpfae jynfolvlxku a7G;aumufwifajr|mufaom tpdk;7tzGJ\
cJhonf? xdkpOfu e,l;u,fvD'dk;eD;,m;[k trnfwGif . acgif;aqmif 0ef-uD;csKyfjzpfonf? xdkjynfe,f.
onf? 1^92 ckESpw f Gif xdku`e;f od\k a7muf7v Sd mI u`e;f jynfol\udk,pf m;vS,f trwfaygif; 52 a,muf7Sdonfh
udk vSnfhvnfpl;prf; avhvmcJhjyD;v~if odrf;oGif;cJhol teuf uae'D,ef ygvDref. txuf vFwfawmfodk\
u_wdef a*smhAeful;Am;. trnfudk *k+fjyKac:a0: 6 OD;/ atmufvFwfawmfodk\ 22 OD; wufa7muf7
xm;onfh Aeful;Am;u`ef;udk 1849 ckESpfwGif jAdwdo~ avonf?

«®Y³©Ù·º¬¿ú姹¯Øµå¿±³«Î»åº
wacwfu aer0ifEkdifaom tifydkif,m-uD;ukd xdef;csKyfcJhonfh u`ef;pkwGifyg0ifaom u`ef;-uD;u`ef;i,frsm;/ jrpf
acsmif;rsm;/ ajrrsufESmjyif v=dif;tdwdk;aeouJhodk\7Sdaom qyfqufe,f/ awmif-uD;urf;-uD; jrifhrm;aom paumhw
vefjynf/ ausmufaqmifausmufawmifaygrsm;aom t,f,mekdifiH. urf;&dk;wef;ponfh jAdwdo~u`ef;pk.yx0D0if
tcsuftvufrsm;udk wifjyxm;onf?

jAdwdo~u`ef;pk ? ?jAdwo
d ~ u`e;f pkonf uBmwGif ,mvefjynf) wdk\jzpf-uonf? u`ef;i,faygif; 5ô000
tausmf-um;qHk;aom u`ef;pkjzpfonf? Oa7mywdku. f cef\yg0if7m/ paumhwvefjynf. ajrmufzuf7Sd atmh
taemufajrmufzuf urf;ajc tvGefwGif wnf7SdI/ ueDu`ef;pkESifh 7Suw
f vefu`ef;pk/ paumhwvefjynf.
ajrmufyifv,f/ 'dkAma7vuf-um;ESifh t*®vdyfa7vuf taemufzuf7Sd [ufA7d'D;u`ef;pk/ tkdif7pfyifv,f xJ
-um;-uD;wdk\u Oa7mywkdufukef;r-uD;rS ydkif;jcm;xm; 7Sd ref;u`ef;/ taemufawmifzuf7dS qDvDu`ef;/ t*®vef
onf? xkdu`ef;pkwGif u`ef;-uD; 2u`ef; yg0if7m/ *7dwf jynf. awmifzuf7dS 0dkuuf `e;f ESihf cseef ,fu`ef; ponf
jAdwdef (t*®vefjynf/ paumhwvefjynfESifh a0ve,f) wdk\onf u`ef;i,frsm;xJwGif t-uD;pm; u`ef;rsm;
ESifh tdkif,mvefu`ef; (t,f,medkifiHESifh ajrmuftdkif jzpf-uavonf?

219
jAdwdo~u`ef;pk

*7dwf jAdwdefu`ef; a0ve,f. om,m-unfEl;zG,f7m &=cif;

tdkif,mvefu`ef; '¤vifjrdK\awmf. qdyfurf;om wpdwfwa'o

220
jAdwdo~u`ef;pk

jAdwdo~u`e;f pk. tus,ft0ef;onf 120ô296 pwk wHcg;aygufozG,f jzpfaeI jrdK\rsm;onf ukef;wGi;f us


7ef;rkdif7SdI/ xdku`ef;pkwGif aexdkifvsuf7Sdaom vlOD;a7 aeapumrl/ yifv,fESihf ra0;uGmouJo h k\d 7Sdonf? AJv
onf 53ô323ô562 a,mufjzpfonf? jAdwo d ~ u`ef;pkukd zwfavmh/ uvdkufjrpf/ zdk\jrpf/ wD;jrpf/ [rf;Am;jrpf/
ta7S\zufwGif ajrmufyifv,f/ awmifzufwGif t*®vyd f wif;jrpf/ qJAef;jrpfESifhrmqDjrpfwdk\onf jrpf0us,f-uD;
a7vuf-um;-uD;/ taemufzufwGif tkdi;f 7pfyifv,fESifh rsm;7SdI/ yifv,foab®mqdyfurf;aumif;rsm; 7Sdonf?
tWvMdwo f rk]7mwdk\jzifh 0dki;f 7Hxm;onf? xdo k \kd 0dik ;f 7H tkdi, f mvefESihf paumhwvef taemufzufurf;&d;k wef;
vsuf7Sdaom yifv,fa7jyifwdk\onf rsm;pGm reufvS wGif obm0qdyfurf;aumif;rsm;7Sdaomfvnf; ausm
acs? txl;ojzifh jAdwdo~u`ef;pkESifh Oa7mywdkuf pyf axmufaemufcHa'orsm;onf pD;yGm;ukefoG,fa7; t
-um;7Sd yifv,fa7jyifonf tvGefwdrfojzifh tu,f vm;tvm raumif;ojzifh xdk qdyfurf;aumif;rsm;
Iom yifv,fa7jyifonf ay 600 cef\edru hf somG ;cJvh ~if onf tzd;k rwef-uacs?
jAdwo d ~ u`ef;pkonf Oa7mywku d fESihf ajrjyifcsif; quf jrpf0us,f-uD;rsm;onf ukef;twGif;usus txd
pyfwnf7SdEdkifayonf? xdk\a-umifh a7S;ESpfaygif; ya0+D a7muf7-dS uojzifh u`e;f r-uD;wckv;kH wGif yifv,fEiS hf a0;
u/ jAdwdo~u`ef;pkonf Oa7mywdkuf. taemufzuf uGmaoma'o[lI r7SdvSacs? xdk\a-umifh jAdwdo~u`ef;
ydik ;f wpdwfwa'o jzpfcho J nf[k ,lq-uavonf? pkwGif rjyif;xefvaS om orydik f;7moDOwk7SdI rdk;a7csed f
jAdwdo~u`ef;pk.urf;&d;k wef;onf tauG\taumuf twefi,frsm;onf?
tvGefrsm;ojzifh yifv,frS rsm;pGmuGma0;aom a'o jAdwdo~u`ef;pk. ajrrsufESmjyifudk t-urf;zsif;
r7Sdoavmuf[k qdkEdkifonf? paumhwvefjynf t -unfhaomf *7dwfjAdwdefu`ef;r-uD;onf taemufzuf
aemufzufurf;ajcwGif omI tauG\taumufrsm; ESifh ajrmufzufyidk ;f Y awmifxlxyfonf? ta7S\zufESifh
jym;jyD;v~if u`ef;i,fuav;aygif; rsm;pGm7Sdonf? awmifzufwGif ajredrfha'orsm;7Sdonf? paumhwvef
urf;&dk;wef; tjcm;ae7mrsm;wGifum; jrpfrsm;onf jynf. ajrrsufESmjyifudk ajrmufzufukef;jrifh a'o/

om,mpdrf;pdkaom paumhwvefjynfonf *7dwfjAdwdefu`ef;. ajrmufzufpGef;jynfe,fjzpfonf?

221
jAdwdo~u`ef;pk

awmifzuf awmifukef;a'oESifh tv,fydkif; ajredrfh jAdwdo~u`ef;pk. jrpfacsmif;rsm;onf r7Snfvsm;


awmif-um;a'o[lI 3 ydkif;cGJjcm;Ekdifonf? jAdwdo~ vSacs? taemufzufwGif awmifrsm;7Sdojzifh/ jrpf
u`ef;pkwGif tvGeftrif; jrifhrm;aom awmifrsm; r7Sd acsmif;rsm;onf rsm;aomtm;jzifh ta7S\zufodk\ pD;
acs? paumhwvefjynf7dS AifeDApfawmifxyd o f mv~if t qif;-uavonf? paumhwvefjynf. jrpf-uD;rsm;rSm
jrifhqk;H jzpfI 4ô405 ayjrifhonf? *7dwfjAdwdefu`ef;. 'D;jrpf/ aw;jrpf/ azmhjrpf/ uvdkujf rpfrsm; jzpf-uonf?
A[dkukef;jrifha'owGif paumhwvefjynf awmifydkif; t*®vefjynf.ta7S\zufyikd ;f wGif wkid ;f jrpf/ wD;jrpf/ [rf;
ukef;jrifha'o/ t*®vefjynf. ausm&dk;ozG,fjzpfaom Am;jrpf/ wif;jrpfrsm;7SdI taemufzufydkif;wGif rmqD
yifEdkif;awmifrsm;ESifh tif;tkdifa'o (vdwf'dp-wdwf) ESifhqAJ ef;jrpfwdk\7Sd-uonf? tdik ,
f mvefu`ef;. t-uD;
wd\kyg0ifonf? xdak 'orsm;wGif vrf;yef;tquftoG,f qHk;jrpfrSm 7SefEGefjrpf jzpfavonf? (*7dwfjAdwdef? p
ajzmifhajzmifhjzL;jzL; r7SdvSacs? xdka'orsm;onf EGm;/ aumhwvefjynf? jAdwdo~ "eo[m,Edik fiHrsm;? a0v
od;k / qdwftp7dSaom wd7>mefrsm; arG;jrL7efom toH;k e,f? t*‡vefjynf? tdki7f mvefu`e;f „&=?)
0ifavonf? *7dwfjAdwed . f tv,fykid f; ukef;jrifah 'o jAdwdo~u`ef;pkrsm;. wnfaeyHk taetxm;a-umifh
wGif a0ve,f yg0ifonf? ysrf;r~jcif; tm;jzifh ay orkdi;f rwifrDacwf/ a7S;a7S;ya0+D tcgu/ a7S;tac:
1ô000 cef\ jrifhI ajrmufzufrS awmifzufodk\ wef; jAdwdef/ ,ck paumhwvef/ t*®vef/ a0v[kac:aom
vsuf7Sdonf? ajrmufzufydkif;onf rmausmaom a'orsm;wGif Oa7mywdkufrS vlrsdK; trsdK;rsdK;wdk\
ausmufajrjzpfI awmifzufydkif;wGirf l ausmf-um;aom 0ifa7muf aexdik fc-Jh uonf? ta7S\ajrmufzuf7Sd paumh
a0ve,f ausmufrD;aoG;wGif;rsm; 7Sdavonf? wvefurf;ajctvGef u`ef;rsm;rS wqifh puef'Dae;AD;
tdik ,f mvefu`ef;. ajrrsuEf Smjyifonf tv,fwiG f ,m;a'orS vlrsdK;rsm; 0ifa7mufvmcJh-uonf? ta7S\
us,fjyef\aom vGifjyif-uD;rsm;7SdI/ 7FH\EGHpdrfhajrrsm; jzpf zuf urf;&dk;wef;7Sd [rf;Am;/ wif;paom jrpf0rsm;rS O
onf? urf;&d;k wef; ywfywfvnfwGif awmifuke;f rsm;/ a7mywdkufzufrS 'def;vlrsdK;rsm;ESihf qUqGef vlrsdK;rsm;
ukef;jyifjrifrh sm;7SI
d tkdi,
f mvefu`ef;. ajrrsufESmjyif 0ifa7mufcJh-uonf? awmifzufurf;&dk;wef;onf t*®
onf tv,fcu G faeaom yef;uefjym;ESifh wlavonf? vdyf a7vuf-um;-uD;udk jzwfausmfvmaom Oa7my
xdku`ef;wGif orr~waom 7moDOwk7SdI t*®vefESifh awmifydkif;rS vlrsdK;rsm; 0ifa7muf7m vrf;a-umif; jzpf
pmaomf rd;k twefi,fykI d rsm;avonf? avonf?

jAdwdo~u`ef;pkwGif vlae tvGefxlxyfonfjzpf7m 7dQmtwGuf pdkufysdK;7ojzifh jrdK\jywnfaqmufa7; vkyfief;rSm


jy©emw7yf jzpfvsuf7Sdayonf?

222
Òß©
¼ ±
¼ Ϭ°¼åµ úı°*³¿©³º«µ¼ ¿°³·º± ¸ c¼ µ¿¼ ±3 ¬«-Õå¼ ©´á
¬¯·º̧¬©»ºå©´á ±Ü嶽³åªÙ©ª º §º¿±³
Ûµ·¼ º·Ø®-³å¬¦ÙÖË
jAdwdo~ "eo[m, EkdifiHtzGJ\[lonfrSm tb,fenf;? jAdwdo~"eo[m,EkdifiHrsm;. rlvtponf jAdwdo~
tifydkif,mjzpfonf? aer0ifaom tifykdif,m-uD;onf 'kwd,uBmppftjyD; EkdifiHjynfe,ftcsdK\tm; vGwfvyfa7;
ay;cJh7onf? tcsdK\u cGJxGufI/ tcsdK\u "eo[m,tzGJ\wGif;Yyif ae-uonf? jrefrmekdifiHonf cGJxGufcJhI tdNd,
onf tzGJ\0ifEkdifiH wEkdifiH jzpfavonf?

jAdwdo~"eo[m,EkdifiHrsm;? ?jAw d o d ~ "eo[m tzGJ\xJ yg0ifaom tpdwftydkif;rsm;omv~if jAdwdo~


, EkdifiHrsm; [laom toHk;tE=ef;onf 1926 ckESpf tpd;k 7. wdu k f&u kd fvufatmufc[ H lI rSwf,cl -hJ uonf?
wGif usif;yaom tifyD;7D;,,f uGefz7ifw h ckrS pwifcJh aemiftcgwGirf S xdktzGJ\tpnf;onf wjznf;jznf; xif
onf? xdu k eG zf 7ifw h iG f *7dwfjAdwdeEf iS hf 'drk eD ,D efEkid fiHrsm; 7Sm;I vlord sm;vmonf?
onf jAdwdo~tpdk;7. aus;Zl;oPmawmfudk apmifo h d&kd tzG\Jxw J Gif yg0ifaom Ekid if Hrsm;onf wcgu *7dwf
aoaom tusdK;wl tqift h wef;wl/ oD;jcm;vGwfvyf jAdwed . f udv k ekd t
D ifyikd ,
f mxJwGif yg0ifc-Jh uonf? ,if;
onfh Ekdiif Hrsm; tzG\Judk zGJ\pnf;7ef oabmwln-D uonf? wdk\tm; ,ckwdki fjAdwdo~tifydkif,mxJY yg0ifaom
,if;tzGJ\rsdK; zGJ\pnf;xm;jcif;jzifh tzGJ\0if EdkifiHtcsif; Ekid firH sm;uJhok\d ajymqdkvsufyif 7Sd-uao;onf? odk\aomf
csif;/ pD;yGm;a7;/ umuG,fa7;wdk\Y ,dkif;yif;ulnDr= ydkrdk ,ck ‘‘jAdwdo~ tifydki, f m’’ [laom toHk;tE=ef;onf
77Sdvdrfhrnf[k ,H-k unf-uonf? tifyD;7D;,,f uGefz t"d_m,f wrsKd ;wzHk 7Sad eavjy?D jAw d od ~ udvk ekd rD sm;onf
7ifh. tpD7ifcpH mwGif jAdwo d ~"eo[m,tzG\J0if Ekid fiH "eo[m,tzG\JESifh ‘pyfqkid f’ ouJhodk\vnf; tcsdK\uqdk
rsm;. tajctae tqifhtwef;ESifh pyfvsOf;I azmfjy -uonf? ta-umif;rl xdkudkvdkeDrsm;onf "eo[m,
csuw f 7yf yg7Sad vonf? tzG\J0if Edik if Hwckyidk f jzpfaeaoma-umifah ywnf;?
,if;rSm ‘‘tzG\J0if Ekdifiw H k\donf jAdwdo~ tifykid f,m jAdwo d ~"eo[m, Ekid if rH sm;onf rnfo\rdk nfykH ,if;
twGi;f rS ud, k fykid f tkycf sKyaf 7; 7Sjd yD; Ekdiif Hrsm;jzpf-u7jyD; tzGJ\0if EkdifiHrsm; jzpfvmyHkudk pdppf-unfhv~if/ jAdwdo~
v~if/ jAdwdo~ bk7ifrif;jrwf. aus;Zl;oPmawmfudk tifydkif,m jzpfay:vmonfh jzpfpOfordkif;udk t-urf;
apmifhod&dkaor=jzifh pkpnf;xm;jim;vnf;/ tzGJ\0ifEkdifiH zsi;f avhvm7ayrnf?
tcsi;f csi;f oD;jcm;vGwfvyfpmG qufqEH dik jf yD;v~if/ jynf jAdwdo~ tifyikd , f m jzpfpOf orkdif;udk ESpfydkif; cGJjcm;
wGi;f a7; jynfya7;wdk\Y wEdik if u H wEkid if x H uf edru hf sr= 7onf? Amaq;pmcsKyf (c7pfESpf 1783) rwkdifrD acwf
vnf; r7SdapbJ/ tqifhtwef;wl jzpfap7rnf’’ [lI udk yXracwf[k ac:qdk-uI/ Amaq;pmcsKy. f aemuf
jzpfavonf? ydkif;acwfudk 'kwd,acwf[k ac:qkd-uonf? jAdwdo~
xdkuGefz7ifhrS oabmwlnDcsufudk 1931 ckESpfwGif tifydkif,monf t*®vefjynfh7Sif yXr t,fvpfZAuf
0ufprifpwmpwufusKjzihf taumiftxnf azmfvu dk f bk7ifr.vufxuf 16 7mpkESprf S pwifcJhonf? xdkpOf
onf? xdkpOfu jAdwdo~ "eo[m, EkdifiHrsm;tzG\JwiG f u ajrmuftar7duwdkufEiS fh taemuf tdN, d u`e;f pkwk\d
yg0ifaom tzGJ\0ifrsm;rSm *7dwfjAdwdef (t*®vefjynf/ wGif vlaepcef;rsm;jzifh tpjyKcJhonf? 1^ 7mpkESpfESifh
paumhwvefjynfESifh a0ve,f)ESifh tkdif,mvefjynf 18 7mpkESpfrsm;twGif; jAdwdo~wdk\onf us,fjyef\vS
ajrmufykid f;/ uae'g/ EsL;azmif;vef;/ -opa-w;vD;,m;/ aom yifv,f7yfjcm; tifydkif,m-uD;udk wnfaxmifcJh
e,l;ZDvef/ awmiftmz7dujynfaxmifpkESifh tdkif7pf z -uonf? odk\aomf Amaq;pmcsKyft7 *7dwfjAdwdefonf
7D;pwdww f \kd jzpf-uonf? us,f0ef;I ta7;ygaom udkvedk Drsm;udk qH;k &=H;cJh7onf?
tzGJ\wnfaxmifpu xdktzGJ\onf jAdwdo~ tifydkif xdt k a7;um; tar7duefjynfe,frsm;udk vufvw F vf u
kd f
,m.oD;jcm;tpdwt f ydkif;wck tjzpfuJhodk\ ,lqI xdk 7jcif; jzpfonf? Amaq;pmcsKyf.aemufydkif; 1^83 ck

223
jAdwdo~"eo[m,EdkifiHrsm;

ESpfrSpI 'kw, d jAdwo d ~ tifykid f,m-uD;udk wnfaxmifchJ ckESpf) 77Sdonf? 20 7mpkESpf tpydkif;wGif -opa-w;
-ujyef7m/ tar7duefjynfe,frsm;ta7;Y oifc+f;pm vD;,m; "eo[m,Ekdiif H/ e,l;ZDvefESihf awmiftmz7d
7cJhjyD;aom *7dwfjAdwed fonf yg;eyfvdRmpGm e,fcsJ\0g' u jynfaxmifpkwk\donf 'dkrDeD,ef tkycf sKyfa7;udk 77SdcJh
udk oHk;cJhojzifh/ uBmh tus,ft0ef; 4 yHk 1 yHkESifh -uonf? tkdif,mvef awmifydkif;udk 1922 ckESpfwGif
uBmhvlO;D a7 4 yHk 1 yHw k \dkonf jAdwo d ~ tm+mpuf7dyf tkdif;7pf z7D;pwdwf[laom trnfjzifh udk,fydkiftkyfcsKyf
atmufo\dk a7muf7dcS o Jh nf? jAdwo d ~ tifykid f,m-uD;onf a7;ay;cJo h nf? odk\aomf tdki;f 7pfz7D;pwdwfonf 193^
-uD;rm;us,fjyef\vSojzifh ‘‘aer0ifaom tifydkif,m’’ ckESpfwGif tcsKyftjcmtm+mydkif oD;jcm;vGwfvyfaom
[lIyif wifpm;ac:a0:cJ-h u7avonf? EkdifiH wckjzpfvmum/ t,f,m[laomtrnfudk ,lcJh
*7dwfjAdwdefonf uBmhEkdifiHorkdif;wGif t-uD;us,f onf? tkdif,mvef ajrmufydkif;url ,lEkdifwufuif;
qH;k tus,fjyef\q;Hk aom tifykid f,m-uD;udk wnfaqmuf 'rf;Ekid if .
H wpdwfwa'otjzpfjzifh aecJah vonf?
EkdifcJhonfrSm jAdwdo~a7wyf. aus;Zl;a-umifh jzpfay 1934 ckEpS w f iG f EsL;azmif;vef;onf b@ma7;tajc
onf? jAdwdo~a7wyfonf uBmhork]7mwdki;f Y AdkvfpJG taea-umifh udk,fyidk ftkyfcsKyfa7; tqifhtwef;udk jyef
EkdifcJhonf? xdk\a-umifh uBmhta7S\jcrf;Y›if;/ taemuf tyfum jAdwdo~ tifyikd , f m. udkvedk D tqifhtwef;od\k
jcrf;Y›if; uBmhwdkuf-uD;rsm;wdki;f wGif jAdwo d ~wk\d. ydkif jyefqif;cJhonf? 1949 ckESpfwGif uae'gEkdifiH. jynf
eufrsm;udk pdkufxlEkdifcJhonf? uBmhtuGufaumif; ae e,fwck jzpfvmcJhonf? 'kwd, uBmppfjyD;acwfwGif
7maumif;wdki;f vdv k dkY jAdwdo~wdk\ pd;k rd;k Edkicf ho
J nf? jAdwd uBmhtajctaeonf ajymif;vJvmonfESifh jAdwdo~
o~wdk\onf tcsdK\e,fajrrsm;tm; pydef/ 'yfcs/ jyifopf tpd;k 7onf rdr. d udkvekd rD sm;pGmudk vGwfvyfa7; ay;cJh7
ponfw\dkESihf pyfzufI›if;/ tcsdK\e,fajrrsm;udk ajropf ojzifh jAdwdo~ tifykid f,m. tus,ft0ef;onf rsm;
a7opf 7SmazG odrf;ydkufjcif;jzif›h if;/ tcsdK\e,frsm;odk\ pGm ,kwaf vsmch ho J nf? 194^ ckEpS w f Gif tdN, d ESihf yguP
oGm;a7muf tajcpdkuf aexdkifjcif;jzifh›if; odrf;oGif; wefEdik if w H k\dtm; jAdwo d ~ tpdk;7u 'drk eD ,
D ef tkycf sKyaf 7;
cJah vonf? udak y;tyfonf? oD[k–d fu`e;f onf 1948 ckEpS w f iG f 'dkrDeD
,if;odk\jzifh uBmhtESH\tjym;7Sd bmomtrsdK;rsdK;/ ,efEikd fijH zpfvmonf? xdkEpS ftwGif;rSmyif jAdwdo~udkvdk
,Ofaus;r=taxGaxG/ vlrsdK;tpHkpkw H dk\onf jAdwo d ~ tif eDwckjzpfaom jrefrmekdiif o H nf vGwv f yfa7;77Sud m "e
ydik f,mtwGi;f usa7mufc7Jh m/ ,if;wdk\ukd ESpu f mv 7Snf o[m,tzGJ\0if r[kwfaom tcsKyftjcmtm+mydkif
-umpGm pdk;rdk; tkyfcsKyfxm;7ef rvG,fulacs? odk\aomf orwEkdifiH jzpfvmonf? t,f,mEkdifiHonfvnf;
tar7duefudkvdkeDrsm;ta7;Y wcgaozl;I ysOfzdk;em; tcsKyftjcm tm+mydkif orwEkdifiHtjzpf xlaxmif
vnfcJhaom jAdwo d ~wk\donf vufatmufcH udkvked Drsm; um "eo[m,tzG\JxrJ v S nf; xGuv f kud o
f nf? tdNd,
udk qkid 7f mvlrsdK;wdk\.tajctae/ tqifhtwef;udk vdu k f EkdifiHonf 1950 jynfhESpfwGif tcsKyftjcm tm+mydkif
I tkyfcsKyfa7; trsdK;rsdK;xm;um tkyfcsKyfcJhonf? orwEdkifiH jzpfvmonf? yguPwefonf 1956 ck
jAdwdo~tifydkif,mxJwGif ua7mif;udkvdkeDrsm;/ apmifh ESpfwGif orwEdkifiHtjzpf a-unmcJhonf? tdNd,ESifh
a7SmufcH jynfe,frsm;[lI tpm;pm; yg7Sdonf? tcsdK\ yguPwefwdk\onf tcsKyftjcm tm+mydkiforwEkdifiH
udkvdkeDrsm;onf jynfwGif;a7;udk ,if;wdk\. wkdif;7if; rsm; jzpfvmcJhaomfvnf;/ jAdwdo~"eo[m,tzGJ\rS
om;rsm;u pDrHzefwD; EdkifcGifh7onf? tcsdK\ udkvdkeDrsm; rxGufcJh-uay? awmiftmz7du jynfaxmifpkonf
wGifrl jAdwdo~bk7if. udk,fpm;vS,fawmf jzpfaom 1961 ckESpf arv 317ufae\wGif tcsKyftjcmtm+m
bk7ifcEH iS fh bk7ifcHu a7G;cs,w f ifajrm| ufaom twkdiyf if ydkiforwEdkifiH jzpfvmI jAdwdo~ "eo[m,tzG\JrS cGJ
cHtzGJ\u pDrHaqmif7Gufonf? yXruBmppf tjyD;wGif xGucf ahJ vonf?
jAdwdo~ apmifha7SmufcH jynfe,frsm;/ -oZmcHjynfe,f jAdwdo~ "eo[m, EkdifiHrsm;tzGJ\wGif ,cktcsdef
rsm; wd;k wufrsm;jym;vmcJah vonf? (1961 ckESpf) txd aemufqHk; yg0ifcJh-uaom EkdifiH
jAdwdo~ tpdk;7onf rdrv d ufatmufcH EdkifirH sm;xJrS rsm;rSm *gemorwEdkifiHESifh rœm,k jynfaxmifpkwdk\
udk,fydkiftkyfcsKyfa7;ESifh xdkufwefor~wdk\udk udk,fydkif jzpf-uonf? xdk\a-umifh jAdwo d ~ "eo[m, EkdifiHrsm;
tkyfcsKyfa7;ay;cJhonf? jAdwo d ~ udkvedk Drsm;teuf uae tzG\JwiG f ,ae\txd yg0ifvsuf7-Sd uaom tqifhtwef;
'gonf yXrqHk; 'dkrDeD,ef tkycf sKyfa7;udk (c7pf 186^ wl tusdK;wl tzGJ\0if EkdifiHrsm;rSm (1) *7dwfjAdwdef/

224
jAdwdo~"eo[m,EdkifiHrsm; jAJwdkuf

ajrmuftdkif,mvef/ ,if;wdk\. vufatmufcHESifh t tcsdK\u jAdwdo~udkvedk Drsm;udk vGwv f yfa7;ay;vdu k f


apmifhta7SmufcH jynfe,frsm;/ (2) jAdwdo~bk7if/ odk\ jcif;onf jAdwdo~ tifydkif,m-uD;tm; wjznf;jznf;
r[kwf bk7ifrudk Ekid fi. H txGwftxdyftjzpf todt jzdKcJjG cif;yif jzpfonf[k ,H-k unf-uonf? od\kaomf 'drk eD D
rSwfjyKaom uae'g/ -opa-w;vD;,m;/ e,l;ZDvef ,efEkdifirH sm;onf jAdwdo~tpdk;7tay: oHa,mZOf7SdjyD;
ESifh ,if;wdk\. tapmifh ta7SmufcH jynfe,frsm;/ v~if oPmapmifhod&dkaoaeao;or~/ ta7;-uHKvm
oD[dk–f/ *gemESifh rœm,k jynfaxmifpk/ (3) jAdwd onft h cg/ jAdwo d ~ tpkd;7onf 'drk De, D efEikd firH sm;tay:
o~b7k if/ od\kr[kwf bk7ifrudk "eo[m, Ekid if rH sm;tzG\J tm;xm;Ekdifayao;onf? rsm;aomtm;jzifh "eo
.txGwt f xdyt f jzpf todtrSwjf yKaom tdN, d orw [m,tzG\J0if 'drk De, D efEdik firH sm;onf yXruBmppftcg
EkdifiHESifh (4) yguPwef tPvrfrpf jynfaxmifpk u›if;/ 'kwd,uBmppftcgu›if; (t,f,mEkdifiHrS
orwEkid if w H \kd jzpf-uonf? vGJv~if) trdEdkifiH *7dwfjAdwdef.zufrS rm;rm;7yf-u
jAdwdo~"eo[m, EkdifiHrsm;tzGJ\. txdrf;trSwf um *7dwfjAdwde. f 7eforl sm;udk acsr=ef;wdu k fcdkuf7ef vl
onf jAdwdo~o7zljzpfonf? jAdwdo~bk7if/ odk\r[kwf tm;aiGtm;jzifh ulnDcJh-uonf? "eo[m,tzGJ\wGif
bk7ifrudk,fwdkif -uGa7muftkyfcsKyfjcif; rjyKEdkifaom tzG\0J ifEidk if w
H \ko
d nf tusKd ;wl tqift h wef;wl[k qd7k jim;
uae'g/ -opa-w;vD;,m;/ e,l;ZDvefwk\dwiG f bk7ifrif; vnf; *7dwjf Adwed o f nf rdcifESiw fh lI tjcm;"eo[m,
jrwfuk, d fpm; jAdwdo~bk7ifccH sKyfwdk\tm; cef\xm;onf? tzG\J0ifEidk if w H \kdonf vlvm;ajrmufjyD;I tdk;tdrx f laxmif
bk7ifcHcsKyfrsm; cef\xm;7mY bk7ifrif;jrwfonf cef\ um tdrfwaqmif rD;wajymifpDESifh tdk;tdrfcGJaexkdif-u
xm;7rnfh qdkif7m EkdifiHrsm;. tpdk;7tzG\Jrsm;. t-uH aom om;orD;rsm;ESifh qifqifwl-uayonf?
ay;csuftwkdif; cef\xm;onf? usef"eo[m, EkdifiH
rsm;wGirf l wkdi;f 7if;om;rsm;onf qdkif7mEkid if Hrsm;. t jAJwdku?f ?jAJwku
d [
f o
l nfrmS jrefrmbk7ifrsm;vuf
xGwt f xdyf jzpfavonf? xuf vFwf&Hk;ig;7yfteuf w7yftygt0if jzpfonf?
"eo[m, EkdifiHrsm;wGif wkdif;7if;om;wdk\u a7G; eef;jrdK\awmftwGif; aZw0efaqmif. ajrmufzuf oD
aumufwifajr|mufaom tpdk;7tzGJ\ESifh Oya'jyK vFwf [moeyœif77Sd m a7Feef;jymom'fawmf-uD;. taemuf
awmfw\kd7o dS nf? qdik 7f mEdkiif t H wGuf Oya'rsm;udk qdik 7f m ajrmufzufwGif wnf7Sdonf? bk7ifpHawmfrl7m eef;
Oya'jyKvw F af wmfu jyKvyk f7onf? tcGet f aumufrsm; awmfESifh wqufwnf; jzpfonf?
udkvnf; qkdif7mEkdifiHu aumufcHpnf;-uyf7onf? t jAJwdkuf[laom a0g[m7rSm rGefbmompum; y
jcm;EkdifirH sm;ESifh qufo, G fa7;udkvnf; vGwfvyfpGm jyK wdu k fjAJrS vma-umif;jzifh a7FbeHk 'd gef;Y qdo
k nf? rGeaf 7;
Edkifonf? tjcm; EdkifiHrsm;ESifh oHwreftvJtvS,f jyK xHk;usus a7;vdkrl wkdufA•mJ [kjzpfonf? wdkufonf t
Edkifonf? pmcsKyfrsm; csKyfqdkjcif;/ ppfa-unmjcif; p aqmifjzpfI AJ•monf vlysdKjzpfonf? t"d_m,frSm vl
onfw\u kd v kd nf; rdrw d \o
kd abmtavsmuf jyKvyk Ef idk o f nf? ysdKawmfw\dk pGjJ rJcpm; xrf;7Gufaexdik f7aom taqmif[k
'dkrDeD,efEkdifiHrsm;onf yXruBmppf twGif;rSpI jzpfonf? [Hom0wD qifjzLrsm;7Sif vufxuf rGefvl
qdik 7f mEkid fi. H jynfwiG ;f a7;udk qkid 7f mEkid fiu H aqmif7u G f ysdKawmfrsm; jrJpGJc,rf; xrf;7GufcJh7zl;onfudk 7nfI
Ekid faom tcGit hf a7; 77Sdco Jh nf? yXruBmppfjyD; acwf aemufrif;rsm;vufxuf vlysdKawmfrsm; raeaomf
wGif jAdwdo~ ygvDrefonf 'drk eD , D efEikd if rH sm;tm; jynfy vnf; a7S;ac:jrJtwdkif; jAJwu dk faqmif[k ac:-uonf?
ta7;Yvnf; ,if;wdk\ oabmtwdkif; aqmif7GufEdik cf iG hf jAJwdkufonf cyfvsm;vsm; jzpfI awmifajrmuf t
ay;onf? 1931 ckESpfwGif 0ufprifpwmpwufusKudk vsm; uGef;q,fvHk;/ oHk;xyfvnfay:ESifh ajrmufzuf
jy}mef;jyD;onfhaemufwGifrl jAdwdo~ygvDrefonf 'dkrDeD u tedrfh/ awmifzufu tjrifhxm;jyD;v~if aqmuf
,efEkdifiHrsm;tay: vFrf;rdk;EdkifcGifh/ csKyfcs,f EkdifcGifh r7Sd vkyfxm;onf? xdktjrifhydkif;udk txufjAJwdkuf[k ac:
awmhacs? xdkOya't7 'dkrDe, D efrsm;onf oD;jcm;vGwf I tedrfhydkif;udk atmufjAJwkduf[k ac:onf? txuf
vyfaomEkdifiHrsm; jzpfvm-uonf? 1949 ckESpfwGif pHwdkufwiG f pHum;om;jzifh jyKvkyfI qif&kyfrsm; cHxm;
usi;f yaom "eo[m,EkdifiH 0ef-uD;csKyrf sm; uGefz7ifh aom *Zmoeyœif7Sdonf? (yœif„&=?) atmufjAJ
wGif tdN, d Ekid if t H m; "eo[m,xJrrS xGub f EJ iS hf orw wkdufudk ajrrS 5 aycef\ jr|ifhI tkwfcHorHwvif; pdef
Ekid if H xlaxmifEikd 7f ef oabmwlncD -Jh uonf? awmifrsm;ESifh jyKvkyfxm;onf? y³ufyHkrsm; t7

225
jAJwku
d f

atmufjAJwkdufonf eef;awmftkwfcHkudk ar;wifxm; jzpfap tvSnhu f s tdyzf eftdyf7onf? vHkavmufaomt


ouJhodk\ 7Sdonf? taqmufttHkrSm opfom;jzifh a-umif;r7Sb d J tdrzf ef7ufysufv~if tjypf'+fcH7onf?
aqmufvkyfxm;I aZw0efaqmifrsm;uJhodk\ a7Fydef;cs jAJwku d w f ufcsed rf mS vFwfawmfrmS uJhok\d eHeuf wcsuf
r[kwb f /J teDcH a7Fa7;/ od\rk [kwf teDw0uf a7Fw0uf rwD;rDu wcsufwD;txd w-udrf/ ae\ 2 csufwD;rSpI
csxm;aom taqmifjzpfonf? nae 3 csufwD;txd w-udrftm;jzifh Oykofae\ukd csef
jAJwdkufwGif a,bk,stm;jzifh twGif;0ef 4 yg; vSyI f ae\pOf wufa7mufpak 0;-u7onf? eHeufwcsuw f ;D
oHawmfqifh 4 a,muf/ jAJwkdufoHqifh 4a,muf/ pm onft h cg vFwaf wmfu 0ifvmaom t7m7Srd sm;/ 0if;rSL;
a7;awmf 3 a,muf/ oHwdkufp;dk 1 a,muf/ oHwdkufpm rsm;/ a7S\&Hk;/ w7m;&Hk;/ aemuf&Hk; t7m7Sdrsm;/ aoewf
a7; 1 a,muf cef\xm;jrJjzpfonf? odk\7mwGif bk7ifrsm; Akv
d rf sm;vnf; jAJwku d wf iG f acW7yfwef\/ nDvmcH 0if7ef
oabmtwkid ;f tydktavsmh 7Sdwwfonf? oDaygbk7if t7m7Srd sm;pHo k nft h cg wnDwnmwnf; jAJwu kd u
f pkI
rif;jrwf vufxufwiG f twGif;0ef 6 yg;/ oHawmfqifh nDvmcH0if-uonf? nae 3 csufwD;onfhtcg jAJwu kd f
30/ jAJwdu k foHqifh 25 a,muf ponfjzifh cef\xm;cJb h ;l qif;I tpkta0;uGJonf? twGif;0efrsm;rSmrl jAJwdkuf
onf? oDaygbk7if vufxuf jAJwu dk foHqifhrsm;rSm t wGif tjrJaexdik -f u7onf?
jcm;7mxl;rsm;ESifh wGJzufaqmif7Guf-u7onf? ,if;wdk\ jAJwu kd w f ufonft h cg txufjAJwku d f uGef;pifwikd f
onf jAJwkduft7m7Sdrsm;jzpfI vufatmuf tr=xrf; twGif;7Sd uGrf;aoG;aygufrsm;wGif 7mxl;tpOftvdkuf
rsm;vnf; 7Sdao;onf? jAJwdkufu tjrJapcdkif;7aom pDpOfI ae7mwus aexkid -f u7onf? jAw J ukd f wuforl sm;
tjrJtr=xrf; 2 rsdK;rSm zGm;zufausmfESifh 'dkif;awmf[lI onf t0wftpm;/ opfvGifoef\jyef\zdk\ *&kpdkuf7onf?
jzpfonf? zGm;zufausmfwdk\onf tomt,m qifhac: tusˆ7Snfay:u tusˆvufus,f 0wf7onfhtjyif p
7ef7o Sd nfrsm;udk qifhac:7I -udK;-udrfrudik f7acs? 'dkif; vG,v f nf; qif7onf?
awmfrsm;onf -udK;-udrfudkifI vlrsm;udk&dkufESuf qifh jAJwu dk w f ufcsed f r[kwo f nft
h cg oufqidk 7f m tvkyf
ac:Ekdifonf? jAJwkdufawmfu tvsiftjref apcdkif;7ef rsm;udk tvdk7Sdaom ae7mwGifjzpfap/ atmufjAJwdkuf
7Sdv~if ajcvsifawmfrsm;udk apcdik f;7onf? ajcvsiaf wmf wGijf zpfap aejy;D v~if pD7ifcef\cJG vkyaf qmif-u7onf?
rsm;onf jAJwu dk af wmfo\kd tvSnu hf s vma7mufapmifhae jAJwdkufESifh pyfI qHk;jzwf7ef tr=rsm;udk twGi;f 0ef
xrf;7Guf7onf? jAJwu dk ftwGi;f 0efrsm;onf vFwfawmf rsm; tpHktnD qHk;jzwf-uonf? 7Sifbk7ifu xkwfjyef
0ef-uD;rsm;avmuf 7mxl;r-uD;aomfvnf;/ wenf;tm; aom trdef\awmfrsm;udkvnf; cGJjcm; owfrSwf7onf?
jzifh bk7ifrif;jrwfESifh eD;pyfonfhtwGuf vFwaf wmf0ef vFwfawmfu oGif;aom oGif;pmrsm;/ rSmwrf;rsm;udk
-uD;rsm;xuf ta7;ygonf? ta7;ygyHkrSm jAJwkdufu vnf; vdkufem7ef pDrH7onf? vFwfawmfrS oGif;aom
bk7ifrif;jrwfa7S\awmfo\dk wdku&f u dk f oGm;vmwifav~muf pmrsm;/ vFwfawmfodk\ xkwf7efpmrsm;udk twGif;0ef
EkdifI vFwaf wmfurl jAJwdkufrS wqifo h mv~if a7S\awmf rif;rsm;xH oHawmfqifhrsm;/ jAJwdkuf oHqifhrsm;u
odk\ oGm;a7muf wifav~mufEkdifonf? av~mufxm;7onf? ta7;-uD;v~if -uD;ovdk pDrq H ifq h kd
jAJwdkuft7m7Sdrsm;onf eef;awmfwGif;ESifh bk7m; 7 onf? 7Sib f 7k ifu xkwaf om trdef\awmfrsm;udv k nf;
ausmif;twGi;f rS ty tjcm;oGm;vmonfhtcg/ t7m7Sd jAJwkdufuyif trdef\awmf rSmwrf; xkwfoifhonf? t
rsm;a7S\ tawmif 30 uGmavmufrS a7S\vdkufac: t rdef\awmf rSwfom;csuf xm;oifhonf? trdef\awmfjyef
r=xrf; 2 OD;onf -udrfudk axmifudkifum 0J,mvdkuf7 oifhonfrsm;udk cGJjcm;a0zef7onf? trdef\awmf xyf
onf? a7S\vu kd o f nf acgif;aygif;jzL azmhv;kH aygif;I xdik f rHI cH,o l ifah om &=yfaxG;onfh t7mygv~i/f od\kr[kwf
rodr;f 0wf7onf? jAJwdkufay:odk\ tusˆrygbJ acgif; ydak omt7mygv~i/f odk\r[kwf vdkaev~if jyefvnfjyKjyif
aygif;jzLrygbJ rnforl ~ rwuf7/ trdef\awmfcef\Av kd rf sm; 7ef twGi;f 0efu oHawmfqifhtm; qifhqk7d onf? vFwf
rSwyg; tjcm;olrsm;onf cg;awmif;usdKufI jAJwdkuf awmfu bk7ifhxHoGif;pmrsm;udk jAJwdkufuyif ppfaq;
ay:odk\ rwuf7acs? jAJwdkufay:odk\ zdeyfrsm;vnf; r I vFwfawmf0ef-uD;rsm;xH ar;jref; tpD7ifcHp7mrsm;
wif7acs? udk jyefar;jyD;rS bk7ifhxH oGif;-u7onf?
jAJwdu k fESifhqkdifaom t7m7Sdrsm;onf 0J,m tvSnfh 7Sifbk7ifrsm;onf jAJwu kd fawmfodk\ xGufawmfrI l csD;
cGJI w7ufjcm;wcg jAJwdkufrSmjzpfap/ oifh7mXmerSm jr|ifhjcif;/ ESdrfhcsjcif; jyKavh7Sdonf[k a7S;pma[mif; pm

226
jAJwku
d f ajAm

wrf;rsm;rSm 7Sdaomfvnf; rMav;jrdK\wnf rif;wke;f rif; jAJwdkufawmf uGef;piftcef;-uD;rsm;twGif;odk\ t


w7m;-uD;ESifh oDaygbk7ifrif;jrwfwdk\onf jAJwdu k fodrf; wGif;0efrsm;rSwyg; tjcm;rnfolr~ 0ifcGifhr7acs? n
7eftcrf;tem;rsm;ESifh jAJwkdufodk\ xGufonfrSwyg; t tdyzf eftyd o
f nft
h cgrSwyg; rnfonfht7m7Sdr~ jAJwdkuf
jcm;udPESifh jAJwkdufodk\ xGufawmfrlI jcD;jr|ijfh cif;/ ESdrfhcs ay:wGif oifjzL;zsmcif;I xdik fae\cGifh r7acs? EdkifiHjcm;
jcif; jyKawmfro
l nf r7S[
d k odro D rl sm;uqdo k nf? od\7k mwGif {nfhonfrsm;yif jAJwdkufodk\vmonfhtcg uGef;pifwdkif
7mZ0if7Sdonfudk axmufI 7Sifbk7if xGufawmfrlavh twGif; uGrf;aoG;ayguftwGi;f rsm;udk a7SmifI tjyifY
7So
d nf[al om tcsuu f rkd l [kwrf Sewf ef7monf[k ,lq oifw h ifh7mae7mY xdkif-u7onf? Tum; tpOftvm
zG,7f o
dS nf? tm;jzifh vdkuef m7aom "avhjzpfonf?

¶§Õ©º¶§Õ©ºÅá×´ ¿§æ®´¨´åª²ºá¶§Õ»ºå¶§Õ»ºå®²ºúÍ·¸áº
ajAmwD;enf;wD;csufonf tavmif;pnfolrif;-uD;vufxufrS pwifonf[kqdkonf? ZºL'dyfu`ef;7Sd ZºL\oajy
yiftm; avcwfonfhtoHudk ta-umif;jyKI wDxGifwD;r=wfcJhaom wl7d,m? a7S;rif;rdzk7m;wdk\ESifh pyfvsOf;aom
ajAmtzGJ\Y yg0ifonfh wl7d,mta7twGuf/ ajAmtzGJ\wD;r=wf7onfh tcrf;tem;rsm; ponfudk azmfjyxm;onf?

ajAm? ?ajAm[laoma0g[m7onf ‘‘pnfajAm’’ udk rsm;udk E=ef;pHE=dif;7SnfhI (1) wH7Snf/ wHjrGm/ oajyom/
twdkaumuftm;jzifh ac:a0:-u7mrS jzpfay:vm c7m/ vif;uGi;f rsm;rSm avvmI yifpnf tudki;f tcuf
aom a0g[m7jzpfonf? ,ckacwftcgwGif ‘‘pum; wd\kukd avcdu k o
f nfh t[ke. f toH/ (2) wHy;kd „'Hrk if;rsm;
ajymqdkjcif;’’[k t"d_m,f7Sdaom ‘‘ajym’’a0g[m7ESifh tudki;f tcG tauG;t0dkufudk avcwfI jrnfonfhtoH/
rSm;,Gif; a7maxG;aernfudk pdk;7drfojzifh tcsdK\ynm7Sif (3) c&koif;rSm rjyif;rjyaom avn|if;avnHh.toH/
wdk\u ‘‘ajAm/ aAsm’’[lI jyKjyifajymif;vGJa7;-uonf[k (4) ESJ-uD;/ ESJi,frsm;rSm avjyif;av[kefwGif tcuft
,lq7onf? ‘‘pnfajym’’rS ‘‘ajym’’ .t"d_m,frmS ‘‘xl 7Guf wpkwtkyw f nf; jyDjyKd io
f jzifh rjyif;rnHjh rnfonfth
ajym/ jyef\ajym/ us,fajym/ 0ajym’’ pum;rsm;wGif oH/ (5) vufcsyfrSm 7Gufcsif;cufcsif;xdcku d f-uonfht
,SOw f o
JG ;kH pGJaom ‘‘ajym’’.t"d_m,fESifh twlwlyif jzpf oH/ (6) ajr|mufpnfrSm ZºL\oajyoD;wdk\onf a7S\aemuf
avonf? pnfajymonf 'dk;ywfwD;ouJhodk\ vnfyif; ra7S;raESmif;a-uGusonfh toH/ (^) pnf0ef;rSm ZºL\
wGif -udK;jzifh tvsm;vdkufodkif;vsuf tzsm;Y auG; oajyoD;wdk\onf trsm;tjym; wjydKifeuf a7odk\ us
aumufxm;aom -udrfwkwfESpfacsmif;jzifh wD;7aom onfhtoH/ (8) pnfajymrSm ZºL\oajyoD; a7xJrS ay:
om;a7wl7, d m jzpfonf? onfhtoHrsm;udk o]o!mefjyKI wD;r=wf aqmif7Guf
jrefrm7mZ0ifrsm; tqdkt7 ajAmwD;enf; wD;csuf avonfudk ta-umif;jyKojzifh a7S;pma[mif;rsm;wGif
onf tavmif;pnfol rif;-uD; vufxufrS pwifxGe;f pyfqko d nfrmS
um;vma-umif; od7onf? yk*Hjynfh7Sif tavmif;pnf a0 KtndK/ pdr;f vJhpdkom;/
olrif;-uD;onf azmifp-umjzifh ZºL'Dygudk vSnfhvnf jrifrh 7dk fxwk foef;/ jrcg;yef;rS/
awmfrl7mwGif u`e;f OD;oajyyifok\d a7mufc7hJ mY/ awG\jrif r,Gef;ay:xl;/ ajrmufpl;pl;0,f/
cJh7aom ZºL\oajyyifudk avcwfonfhumv wl7d,m u`ef;OD;oajy/ n|mrSa-uGom;/
ig;yg;toHuho J \dk 7Sdonfudk ta-umif;jyKI ajymwD;enf; usaywHkvSm/ a7rsufESmxuf/
wD;csurf sm; pwif wDxGif wD;r=wfaponf[k qdkonf? oH0gusL;vGef/ epfav[efw/l
Tta-umif;ESifhpyfvsOf;I a7FbkeH d'gef;wGif jyKwfjyKwf[lI/ ay:rlx;l vnf/
‘‘ xdZk ºL\oajyyifudk avvmI avcwfonfh toH/ jyKef;jyKef;jrnf7Sih/f ewfpnftp/
tcuft7Gufcsif; xdcdkufonfhtoH/ ZºL\oajyoD; a7 ay;I7om;/ omvSaybd/
usonfhtoH/ a7rSay:onfhtoHwdk\onf tnDtnGwf bke;f ZmwdEiS hf t7dr]em/
ra7S;raESmif;jzpf-uI om,memaysmfbG,f 7Sdavonf aygUm7mr/ Ouo®0,f/

227
ajAm

jrefrmhxdyfrdk;/ wD;aqmfE=d;onf/ onf/ toHrnfom;/ ajr|mufpnfwcsu/f avaESmif, h Suf


ab;bdk;onfu yifukad om ? ? [lI›if;?’’ I/ udki;f cwfoHjrnf/ w7xnf[k/ wH7n S fwHjrGm/ oajy
wzef rHak 7G;q7mawmfuvnf; ukoysKd \opftyd'k f 15Y omc&koif;/ rSnfh0if;zv/ a7usoHrFef;/ pnf0ef;w0/
‘‘u`ef;OD;csufaAG/ ZºLajrY/ {u7mZfwrf;/ usifh&dk; yWomcg/ vmonfhavn|if;/ oGi;f [efrvGJ/ wvdkif;ESJ
vrf;jzifh/ aqmf7Grf;Oya'/ oajyyif-uD;/ toD;a-uG wGif/ wD;jrJ7Gufcsif;/ vufcsyfoGif;I/ udkif;7if;cGauG\/
ava0S\oHxdk;/ wHydk;armfjyD;/ toD;a-uGEGH/ a7ay:oH
[k/ xHk;pH7Snfarm/ pnfajymwoif;/ avjyif;&dkufESuf/
cuf7GufojH yD;/ ESJ-uD;ESJi,f/ qef;-u,favjydKif;/ cGuidk ;f
avr=wf/ pnfykwfvif;uGif;/ 'Hkrif;c7m/ rif;wef;qm
vnf;/ pOfvm"Gef\7Snf/ trGefwnfI/’’ [lI›if; azmfjy
pyfqkx d m;onfudk awG\7Sd7avonf?
xd\kjyif ukoysKd \opf tyd'k f 15/ 149/155 wd\kEiS hf trwf
-uD; r[mpnfoal 7;aom r[mZeuysdK\tydk'f 80ESih9f 4
wd\kY›if; ‘‘r*®vmatmifrsdK;/ aeeef;&dk;Y’’ tpcsD rif;crf;
awmfrsm;Y wD;r=wfrsdK;udk jyqdkonfhvu®m/ ‘‘Ouifoe/
eef;rnGe\fz;l / prkwfOD;0,f’’ tpcsD pnfawmfpkH vu®mESifh
avmuAsL[musr;f (tif&Hkpmwrf;) oWrwGJ7Sd tif;0
rif; pnfawmfrsm; tcef;wd\k Y›if; awG\7Sdcsufrsm;t7
a7S;tcgu 7Sib f 7k ifEiS hf rdz7k m;rsm; OuifawmfziG hf r*®vm
ESifh xGufawmfrlonfhtcgrsm;wGif wD;r=wfavh7Sdonfh
pnftzGJ\ oHk;zGJ\teuf pnfajymtzGJ\wiG f ‘‘pnfajym (0g)
ajAm’’25vHk; xnfhoGi;f wD;r=wfa-umif; od7S7d onf?
ukoysdK\opf tydk'f 15ESifh avmuAsL[musrf;wdk\wGif
rdzk7m;rsm; xGufawmfrlonfhtcg pnfajAm 15 vHk;
om xnfhoGif;wD;r=wfa-umif; wrsdK;awG\7Sd7onf? 7Sif
bk7if rdzk7m;rsm; xGufawmfrlonfhtcg ajr|muf
pnfta7twGuf tm;jzifh ^vHk;rS trsm;qHk; 11 vHk;
txd xnfhoGi;f I›if;/ pnf0ef;rsm;udk 5vH;k rS 1^
vH;k txd xnfhoGif;I›if; wD;r=wfavh7SdjyD;v~if/ pnf
ajymrsm;udkrl 25 vHk; xnfhoGif;wD;r=wfonfudk awG\
7Sd7onf? Todk\ pnfajymrsm;udk trsm;tjym; xnfh
oGif; wD;r=wf7jcif;a-umifh (rsm;jym;aompnf) ‘‘pnf
ajym’’ [lI ac:a0:jcif; jzpfrnf[k ,lq7onf?
a7S;tcgu rif;rdzk7m;ESifh pyfvsOf;onfh pnfajym
tzGJ\ (0g) ajAmtzGJ\wzGJ\wGif trsm;tm;jzifh yg0ifxnhf
oGif; wD;r=wfavh7Sdonfh wl7d,mrsm; ta7twGufrSm
'Hrk if; 2vuf/ pnfykwfwvH;k / yHkomwvHk;/ vif;uGif;w
pHk/ ESJ-uD;wvufrS 5 vuftxd/ ESJi,f 3 vufrS 11
(1)7Sifbk7ifESifhqkdifonfhpnfajAm (2)rdzk7m;-uD;ESifhqdkifonfh vuftxdEiS hf c7m ^ vufrS 15 vuftxdjzpfavonf?
pnfajAm (3)pnfwD;IxGuf0if7ef oem;awmfjrwfcH7olrsm;ESifh txufyg pnfajymtzGJ\ wl7, d mrsm;udk a7S\awmfajy;
qdkifonfhpnfeDajAmyHkrsm;jzpf-uonf? pnfeD[kac:qdk7jcif;rSm rSL;u qifhqdkonfhtwkdif; a7S\awmfajy; tr=xrf;rsm;
pnfajAmwGif aq;eDokwfxm;aoma-umifhjzpfonf? 31 a,mufrS ta,muf 60 txd yg0ifwD;r=wfavh7Sd

228
ajAm

-uonf? rdz7k m;ESihf oufqidk 7f m tcrf;tem;rsm;twGuf xdt k csed t


f cgu pnfajymtzG\J wD;enf; wD;csufrsm;
pnfajymrsm;udk rdef;rrsm;om wD;7onf? ESifhpyfvsOf;I ,ckacwf tvSLyGJrsm;wGif qkdif;rsm;u
pnfajymwGif aq;eDokwfxm;onfh pnfudk ‘‘pnfeD’’ ajAmwD;csuf wD;-uonfhtwdkif; ‘‘wkwfwkwf (jyKwf
[lI›if;/ aq;jzLokwfxm;onfh pnfudk ‘‘pnfjzL’’ jyKw)f jAKH ;(jyKe;f )/ ywkwf„jAHK;? wkww f w
k „f jAKH ;? wkwf±±’’
[lI›if; ac:onf? pnferD sm;udk tdraf 7S\rif;rSpI rif;nD [lIyif jzpfonf? pnfajymtzGJ\ wD;csufrsm;ESifh pyf
rif;om;/ 0ef-uD;/ twGi;f 0ef/ rSL;awmf/ rwfawmf tp7Sd vsOf;I a7S;pmayrsm;wGif ‘‘jyKwfjyKwf[lI/ ay:rlx;l
onfh bk7ifoem;awmfjrwf cH7olrsm;tm; pnfw;D vsuf vnf/ jyKef;jyKef;jrnf7Sifh/ ewfpnftp/ay;I 7om;’’[l
0ifxGufEkdif7ef ay;oem;avh 7Sdonf? pnfjzLrsm;udk I›if;? ‘‘0Sefqlxpfr=ef;/ rdk;ES,fcsKef;r~/ jyKef;jyKef; [l
rl trsm;tm;jzifh ae7maersm;ESifh apmfbGm;rsm;tm; onf/ xdef\qlxyfjyGrf;/ pnfawmf7Grf;vsuf/ omcsrf;
ay;oem;avh7Sdonf? tif;0rif;rsm; vufxufawmfu nGe\fv/l xGufawmfro l nf/ rSeu f le7xGufcsmwnf;’’ [l
pnfeDpnfjzLrsm; ay;oem;jcif;ESifh pyfvsOf;I avmu I›if;? ‘‘pnfajym jyKwfjyKwf/ yvkwfww k fEiS h/f pnfyw k f
AsL[m tif&Hkpmwrf;Y atmufygtwkdif; azmfjy a7; oG,o f , G /f -u;D i,foo J J / oHjrKd iEf o
JF nf/’’ [lI›if; awG\7dS
om;xm;onfudk awG\7Sd7ayonf? 7jcif;jzifh odomxif7mS ;onf?
‘‘7mZmr+dp–l m bk7m;'g,um rif;w7m;vufxuf xd\kjyif xdak cwftcgu bk7ifEiS o hf ufqidk 7f m pnfajym
nDawmfrif;7JausmfpGmudk ay;onfhpnf/ ig;xyf'g,um tzGJ\rsm;Y wD;r=wfavh7Sdaom aw;oGm;oDcsif;rSm ‘‘oHk;
rif;7Jausmfxif/ nDawmf rif;7Jausmfacgifwdk\udk ay; zefcsD oH;k zefcs’’ ac: aw;oGm;ESifh 7wkrsm; oDqw dk D;r=wf
onfhpnf/ rm7fatmif7wem bk7m;'g,um rif;w a-umif; emcHawmf jrdK\pm;-uD; OD;a7Fjcnf a7;om;pyfqkd
7m;vufxuf nDawmfpOfhul;rif;udk ay;onfph nf/ avm cJhonfh tbd&kuysdK\ tydk'f 163 wGif
urm7fatmif bk7m;'g,um rif;w7m; vufxuf ‘‘pnf7n S u
f s,yf mG ;/ ESiJ ,fig;ESi/hf oG,v f sm;7pf0w k /f
OD;7D;awmf owdk;apmudk ay;onfhpnfum; pnfeD udk; pnf;pkwfa-umfa-uG;/ a7S\awmfajy;wdk\/ ta7;xuf
vHk;/ yHkomwpf/ pnfykwfwpf/ vif;uGif;wpf/ aiGESJ-uD; oef/ bufr7efonf/ vufjrefvufaumif;/ jyefr
ESpf/ aiGESJi,fESpf/ aiGc7mwpf ay;onf? rdzk7m;wdk\wiG f ajymif;om/ oHanmif;pDr~/ pOfpDjyaomf/ csDcsoHk;
jrifonfh rif;om;/ udk,fvkyfawmfwGif jrifonfh rif; wef/ xkrcsefwnf/h crf;em;wifph mG / rif;wHxmG jzif/h
om;wdk\udk ay;onfhpnfum; pnfeDckepf/ yHkomwpf/ r*®vmaZa,mf/ atmifr~Kd\ac:onf/ pnfawmf
pnfykwfwpf/ vifuGif;wpf/ aiGESJ-uD;wpf/ aiGESJi,f pdwjf zm cGJjcrf;wnf;’’ [lI›if;?
wpf/ c7mwpf ay;onf? rif;om;-uD;wdk\om; rif;om; pnfawmfpv Hk u®mYvnf;
ae7mae/ jrif;rSL;ae7mae/ trnf7 awmfae7maewd\kukd ‘‘pnfjyHK;yef\-uG,f/ ESJi,fig;pif;/ n|if;n|if; jznfh
ay;onfhpnfum; pnfjzLckepf/ yHo k mwpf/ pnfyw k fwpf/ okwf/ pnf;pkwf7ifha7mf/ aysmfaysmf&dkufa-uG;/ a7S\
vif;uGif;wpf/ ESJ-uD;ESpf/ ESJi,fESpf/ c7mwpfay;onf? awmfajy;wdk\/ vufa7;vufjref/ csufrcsefom;/
7Sr;f jynfapmfbmG ;wd\kudk pnfpIay;onfum; pnfjzL ig; oHk;wefcsDcs/ tr7 7wk/ eef;udk&=I/ a7FOuifay:
vHk;ay;onf? aemufxyfpnfjzL ckepfvk;H ay;onf? onf xrf;vsufajr|mfonf/ pnfawmf7Grf;qifh &dkufusL;
aemufxyfI pnfeD ckepfvk;H ay;onf? 7Sr;f jynfjrdK\pkpm; wnf;’’ [lI›if; pyfqdkonfudk awG\7Sd7onf?
wdk\udk pnfay;v~if pnfjzLig;vHk;/ yHkomwpf/ yvkwf a7S;tcgu ‘‘oHk;zefcsD oHk;zefcs’’ aw;oGm;rSm/
wpf/ vif;uGif;wpf/ ESJ-uD;ESpf/ ESJi,fESpf/ c7mwpf ,ckacwf ZmwfyGJrsm;Y ewfuawmf ujy7mwGif wD;
ay;onf? r=wfavh7Sd-uaom ‘‘av;u`ef;p-um’’ tpcsD oHk;zefcsD
7Sifbk7ifu ay;oem;jcif;cH7aom pnfajymrsm; oH;k zefcs aw;oGm;uJhodk\yif wD;r=wf-uvdrhrf nf[k ,lq
ESiwhf uG wl7, d mrsm;udk tdraf 7S\rif;rS pI rif;nDrif;om; 7onf? a7S;tcgu ajAmwD;csuw f ;D r=w7f eftwGuf ‘‘ajAm
rSL;rwfrsm;wdk\onf ESpfpOfESpfwdkif; 0g0ifESifh 0gu`wfyGJ oDcsif;’’ [lI woD;wjcm; zG\J EGJ\ pyfqdk a7;om;cJh[ef
bk7ifrif;jrwf uefawmhcHawmfrlonfh rif;crf; rif;em; rwlacs? xdk\a-umifhomv~if ,ckacwfY ajAmoDcsif;
obifrsm;udk tcpm;0if7ef -uGa7mufvm-uonfhtcgY [lI woD;wjcm; wyk'w f avr~ rawG\77Sd jcif;yif jzpf
oufqkdif7m tr=xrf;rsm;u a7S\q;Hk rS pDwef;vsuf om avonf? ‘‘jrdK\v,fur@yf/ t7yfrmS wJu h o k kv d f’’ tp
,mpGm wD;r=wfvm-u7onf? csD r*®vmajAmnGef\ac: oDcsif;rSmvnf; ajAmwD;r=wf

229
ajAm jA¦ykW7jrpf

7eftwGuf oufouf7nf7, G fI a7;cJah om ajAmoDcsi;f awmifwef;7Sd ay 16ô000jrifhaom ulAif*ef*7DawmifY


wyk'f r[kwfbJ/ uG,fvGefol 7Gmpm;-uD; pdefaA'gu jrpfzsm;cHI ta7S\zufo\kd pD;qif;onf? ,if;ESihf reD;ra0;
ajAmwD;r=wf7mwGif ta-umif;t7mtm;jzifh oufqkdif 7Sd rmemqma7m0gtdik w f Gif †NKjrpfEiS hf qWvufjrpfwk\d
qDavsmaf eonfh a7S;a7;omrefoDcsif;wyk'u f dk a7G;cs,f jrpfzsm;cHum taemufzufok\d pD;qif;onf? jA¦ykW7
aumufEkwfvsuf ‘‘r*®vmajAmnGe\f ’’ [laom trnf jrpfonf [dr0Mmawmifwef;-uD;. ajrmufzufwGif
jzifh wDxGiw f D;r=wcf Jhjcif;omv~if jzpfa-umif; pHpk rf;od7Sd xdak wmifwef;ESihf rsOf;jydKif ta7S\zufodk\rdkif 1ô000 cef\
7onf? ajAmoDcsi;f [lI woD;wjcm; oDcsif;r7SEd ikd jf cif; pD;qif;um wqpfcsdK;vsuf xdkawmifwef;udk jzwfoef;
ta-umif;w7yfrSm ajAmwD;r=wf7mwGif tpESifh tqHk; cJhjyD;aemuf tmoHjynfe,fodk\ a7mufaomtcg wzef
Y ajAmwD;csuf owfrSwfxm;aom pnf;urf;twkdif; taemufawmifzufodk\ rdkif 450 cef\ pD;qif;onf? xdk
wD;7efom vdktyfjyD;v~if ajAmwD;csuftv,fydki;f wGirf l aemuf ta7S\yguPwefjynfe,f 7ef*yl;c&dkiftwGif;Y
pnf;0g; taetxm;tm;jzifh ajAmwD;csufjzifh udkufnD awmifzufpl;pl;twkdif; rkdif 150 cef\pD;qif;um *dktm
aom rnfonfh oDcsif;rsdK;ESifhrqdk xnfhoGif; wD;r=wf vNm;jrdK\uav;teD;wGif **®gjrpfESifh aygif;qHo k nf? xdk
Ekdifjcif;twGufa-umifhyif jzpfayonf? aemufqufvufp;D qif;jyD;v~if arh•emjrpf0us,f-uD;
yk*HacwftcgrSpI a7S;jrefrmbk7ifrsm;onf ajAm jzifh b*®vm;atmfxJo\dk pD;0ifonf? ( A*‡vm;atmf „
wD;r=wfjcif; tavhtxudk OuifawmfzGifh r*®vmESifh &=? ) jA¦ykW7jrpfonf rkid f 1ô800 cef\7n S fI **®gjrpf
xGufawmfrlonfh r*®vm tcrf;tem;rsm;Yomv~if xuf rdkif 250 cef\ ydkI7Snfonf?
wD;r=wf-ujcif; r[kwfbJ/ bk7m;ykxdk;rsm;wGif tvSL jA¦ykW7jrpfukd wdAufjynfY qefyjkd rpf[k ac:onf?
r*®vmyGJobifrsm; qif,ifusif;y7mYvnf; ajAmwD; t"d_m,frSm oef\7Sif;onf[k jzpfonf? qefydk[k ac:
r=wjf cif; tavhtxrsm; jyKvkyf-ua-umif;ESifh wD;r=wf aom jrpfnmydik ;f onf {7m0wDjrpf.txufyikd ;f [k wcg
ol ynmonfrsm;ESifhwuG wD;r=wf7ef wl7d,mrsm;udk u ,lqcJI h 1884 86 ckEpS w f iG ;f usrS jrpfa-umif;trSef
yg bk7m;Y vSL'gef;onfh tavhtxrsm;7Sda-umif; yk*H udk 7SmazGawG\7Sdojzifh jA¦ykW7ESifh qefydkjrpfwdk\onf
acwfxdk; ausmufpmrsm;ESifh ppfudkif;jrdK\ aumif;r=awmf wqufwnf;jzpfa-umif; odvm-uonf? tmoHe,fxJ
ac: 7mZr+dpl–mapwDawmf7Sd omvGefrif;w7m; a7; odk\ a7mufaomtcg 'D[efjrpf[kac:I qm'D,mjrdK\
xdk;cJhaom ausmufpmY txift7Sm; awG\jrifEkdifaeay teD;wGif 'DAefjrpfvufwufESifh aygif;qHkjyD;onft h cgrS
onf? jrefrm xD;eef;rsm; uG,faysmufcJhonfhaemuf jA¦ykW7jrpf[k ac:-uonf? t"d_m,frSm jA¦mhom;
acwfY ajAmwD;r=wjf cif; tavhtxudk t,l0g'a7;ESihf [k jzpfonf? ,if;jrpfonf atmufyikd ;f rkid f 60 cef\wiG f
oufqkdif7m tvSLyGJrsm;ESifh 7SifjyK/ yVif;cHyGJrsm;Yom 4 rdik f/ 5 rdkifcef\us,If u`ef;rsm;pGm xGef;ay:aeonf?
v~if awG\7Sd7avonf? xdkyGJrsm;wGif ajAmwD;csuf wD; ,if;wdk\teuf 485 pwk7ef;rdkifus,f0ef;aom r*sLvD
r=wf-u7mYvnf; pnfajAmrsm;tpm; pnfwdk wvHk; u`ef;onf txif7Sm;qHk;jzpfonf? jA¦ykW7jrpf.
wnf;udkom trsm;tm;jzifh xnfhoGif;wD;r=wfavh7Sd-u a7qif;{7d,monf 361ô200 pwk7ef;rkdifcef\7Sdonf?
onfhtjyif a-u;0dkif;/ armif;0dkif;/ oHyWvm; ponf ZGefvv,frS pufwifbmvv,ftwGi;f awmifa7rsm;
rsm;vnf; tydx k nfoh iG ;f wD;r=waf vh7d-S uonf? txuf usojzifh a7v~Honf? pD;qif;aoma7xkvnf; tvGef
jrefrmjynf tcsdK\t7yfa'orsm;ESifh oxHk/ armfvjrdKif -uD;onf? rd;k tcgY wpUef\v~if ukAay 500ô000cef\
paom atmuft7yfa'orsm;wGif qGrf;qrftvSLcH pD;qif;onf? aEGtcgY wpUef\v~if ukAay 146ô188
xGu7f mY a7S;u pnfajymwD;0dik f;rsm;uJhok\d pnfajymrsm; pD;qif;onf? **®gjrpf. aEG7moD pD;qif;aom a7xk
jzifh ,ckwkid f wD;r=wfaeua-umif; od7Sd7avonf? onf wpUef\v~if ukAay 80ô000 cef\om7Sdonf?
OD;jrOD; jA¦ykW7jrpfukd jrpf0rS rkid f 800 cef\a0;aom 'DA&l;
*g;jrdK\ txdom avSoab®m-uD;rsm; qefwufEdik fonf?
jA¦+ ? ? yk#m;„&=? qefydkjrpfydkif;Yvnf; ta7S\avmif*sDwG'f 88 H('D*7D)cef\
wGiw f nf7adS om vmaq;jrKd \rS qDwefjrKd \atmuf wae\c7D;
jA¦ykW7jrpf? ?tdN, d Ekid fiH. jrpf-uD;oH;k oG,f t om oGm;7aomae7mtxd rkdif 400cef\twGi;f avS-uD;
euf woG,fjzpfaom jA¦ykW7 jrpfonf [dr0Mm rsm; oGm;vmEkdifavmufatmif jrpfonf us,fonf?

230
jA¦ykW7jrpf jA¦m

ay 12ô000 jrifah om a'owGif ,if;odk\ pkeq f ef oGm; jA¦ykW7jrpfonf jrpfa7 r-umc+ v~Hwufojzifh
vmEkdifojzifh jA¦ykW7jrpfonf jynfwGif;a7a-umif; teD;tem;w0dkufY EkH;ajrrsm;wifI ajr-oZmtvGef
oGm;vma7;wGif uBmay:Y txl; xif7Sm;aom jrpf aumif;rGef7m oD;ESHpdkufysdK;I tvGefjzpfxGef;onf?
a-umif;wck jzpfvmonf? tdNd,EkdifiH. ukeful;oef;a7mif;0,fa7;ESifh v,f,m
jA¦ykW7jrpfwiG f jrpfvufwufaygif; rsm;pGm7So d nfh pdkufysdK;a7;wGif jA¦ykW7jrpfonf **®gjrpfaemuf t
teuf xif7Sm;aom jrpfvufwufrsm;rSm 0JzufwGif a7;yg t7ma7mufqHk; jrpfjzpfonf? tmoHjynfxGuf
7SD*wfqjD rdK\em;rSp;D 0ifaom 7mumqefykjd rpf/ vmqmjrKd \ukd vufzufajcmuf/ ausmufrD;aoG;/ opf/ jcnf&kid f;/ csdyf/
jzwfpD;aom usnfcsLjrpf/ aqvmaZmif;jrdK\em;rS pD;0if om;a7paom ukefrsm;udk›if;/ A*®vm;jynfe,fxGuf
aom *sef'gjrpf/ qm'd,jrdK\em;rS pD;0ifaom 'DAefjrpfESihf *Hkav~mf/ pyg;/ aq;ESifh tjcm;aumufyoJ ;D ESpH aom ukef
,mzufwGif *sefqjD rdK\ukd jzwfp;D aom nefcsLjrpf ponf rsm;ud›k if; ,if;jrpfa-umif;twdkif; o,f,lum EkdifiH
wd\k jzpfonf? jcm;od\k wifyk\d-uonf?

ª´»©º©¨
Ǽµ «º ¶®·º·º̧¸¶®©º ±³ªÙ»«
º ³ ¬±«ºú²
Í °º ³Ù
½-®åº ½-®ºå±³±³¿»ú±´®--³å³å
jA¦mav;rsdK;? jA¦mbHkESpfq,f7Sdonf? wqifhjyD; wqifhomvGefI pnf;pdrfcsrf;omESifhjynfhpHkonf? jA¦mbHk tqifh
qifhodk\ a7mufapaom tusifhrsm;?

jA¦m? ?‘‘jALrwd y7do<wDwd jA¦m’’ [k usrf;*ef t&ly0p7 4 bHkwGif tmumomeVm,webHk/ 0dnm


vmonfESifhtnD psmeftbdnmOfudk 7onfhtwGuf t +Vm,webHk/ tmudVmnm,webHk/ ae0onmem
xufjA¦mbHw k \dkY touf7SnfpmG csr;f csr;f omom ae7 onm,webHw k \dk yg0ifonf?
jcif;paom *k+fwk\djzifh vlewfwk\dxuf jrifhjrwfomvGef jA¦yg7do%mbH/k jA¦yka7m[dwmbHkEiS hf r[mjA¦m
olrsm;udk jA¦m[kac:onf? bHk[o l nfh bHk 3bHu k dk yxrpsmef7aom jA¦mwd\k ae7m
&ky/f emrf/ tusihw f 7m;wdk\uv
dk u
dk fI jA¦mrsKd ; 4yg; bHkjzpfaoma-umifh yxrpsmefbHk[kac:.? 3 bHkpvHk;
cGJjcm;Ekid fonf? (1) &kyfemrf 2 yg;vH;k 7Sdaom &lyjA¦m bHkwjyifwnf; wnfonf? yxrpsmefbHkonf y7edRd
rsdK;/ (2) emrfoufoufom7Sdaom t&lyjA¦mrsdK;/ w0©0wDewfjynfrS ,lZem 5ô508ô000 jcm;uGmI
(3) &kyfoufoufom7Sdaom tonowf jA¦mrsdK;/ vl\jynfrS ,lZem 5ô^60ô000 a0;uGm7m t7yfY txl;
(4) t7d,moufoufom7Sdonfh ok<g0gojA¦mrsdK; xl;aom 7wema7mifwdk\jzifh wajymifajymif awmufy
[lIjzpfonf? vsuf wcJeuf ysH\ysL;pGmaom 7wemtjyifY ya'om
,if;jA¦m 4 rsdK;wdk\ aexkdif7m bHk 20 7So d nf? &ly yif/ O,smOf/ a7uefponfw\kjd zifh &=omwifw h ,f zG,7f m
jA¦m/ tonowfjA¦m/ ok<g0gojA¦mwd\k aexkid 7f m avsmufywfaom bHkeef;jymom'fwdk\jzifh wnfukef.?
&ly0p7jA¦mhbHk 16 bHk7SdI/ t&ly jA¦mwd\k aexdkif7m r[mjA¦mbHkY r[mjA¦m[kac:aom jA¦mrif; w
t&ly0p7jA¦mhbkH 4 bH7k do S nf? a,mufwnf; 7Sd[efwlonf? jA¦ZmvokwfY ‘uBm
&ly0p7 16 bHkY jA¦yg7do%mbHk/ jA¦yka7m[dwm wnfonfhtcg r[mjA¦mwa,mufwnf; a7S;OD;pGm
bH/k r[mjA¦mbHw k nf;[laom yxrpsmef 3bHk/ y7dWm jzpfI xdrk [mjA¦m. awmifhwcsufjzifh atmufvuf
bmbHk/ t_rm+mbmbHk/ tmb©7mbHkwnf;[laom i,fom; jA¦mrsm; a7mufvmonf’ [k qdk.? jA¦
'kwd,psmef 3 bHk/ y7dWokbmbHk/ t_rm+okbm yg7do%mbHkwGif r[m jA¦mrif;. y7dowfjzpfaom
bH/k okbud+mS bHw k nf;[laom wwd,psmef 3bHk/ a0 vufyg;ap jA¦mi,frsm; aexdkifonf? jA¦yka7m
[£dKvfbHk/ tonowfbHk/ t0d[mjA¦mbHk/ tw_g [dwmbHkY r[mjA¦mrif;. yka7m[dwf t7mY wnf
jA¦mbHk/ ok'©mjA¦mbHk/ ok'©DjA¦mbHk/ tued} aom jA¦rsm; aexkdifonf?
jA¦mbHw k nf;[laom pwkšpsmef ^ bHkw\dk yg0ifonf? r[mjA¦m.oufwrf;onf toacs®,swuyf

231
jA¦m

7Sno f nf? jA¦yka7m[dwmbHkrS jA¦mwd\k. oufwrf; vsuf jyufvsux f Gufonf? uodk+;f 10 yg;/ tmem
onf toacs®,suyf xuf0uf 7SnfI/ jA¦yg7do%m yge©wd/ arWm/ u&k+m/ rk'w d mtm;jzifh jA¦0d[m7
bHrk S jA¦mwdk\.oufwrf;onf toacs, ® suyf 3pkwpk 3 yg;/ T 14 yg;aom uR}mef;wdk\wiG f wyg;yg;aom
7Sno f nf? yxrpsmef 3bHpk vH;k Y aexkid -f uaom jA¦m uR}mef;udk pD;jzef;tm;xkwfojzifh 7tyfaom 0dpm7/
rsm;onf wd[dwfyx k kZOfESitfh 7d,m ykCKd vrf sm;csn;f jzpf yDwd/ okc/ {uCwm psmeft*®g 4yg;7Sdaom 'kwd,
-uonf? uod+ k ;f 10 yg;/ tokb 10yg;/ um,*wm psmefonf›if;/ ,cifuR}mef;udkyif tm;xkwfI 7tyf
owd/ tmemyge©wd[al om tEk©wd 22yg;/ arWm/ aom yDw/d okc/ {uCwmpsmeft*‡g 3yg;7Sad om wwd,
u&k+m/ rk'dwm[kqdktyfaom jA¦0d[m7 3 yg;/ T psmefonf›if;/ wenf;um; yDwd/okc/ {uCwmpsmef
25 yg;aom uR}mef;wdk\wGif wyg;yg;aom uR}mef; t*®g3yg;7Sdaom 'kw, d psmefonf›if;/ 'kw, d psmef 3
wdk\ukd pD;jzef;yGm;rsm; tm;xkwjf cif;jzifh yxrpsmefbHkok\d bHkodk\a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? 'kwd,psmefbHk
a7mufEkdif.? xdka7mufa-umif; tusifhjzpfaom yxr jA¦mwd\. k pnf;pdro f ck wd\konf yxrpsmefbkH jA¦mwd\k.
psmefudk ,kwfaom qN/ pdW/ 0D7d,/ 0DrHowdk\jzifh pnf;pdrfokcwdk\xuf 0dwuf0dpm7[laom &kef\7if;aom
enf;aomtmEkabmf7daS tmif yGm;aponf7aSd omf jA¦yg7d psmeft*®gudk pGef\cGmjyD;onfjzpfI omvGefxGwfjrwfay
o%mbHkY/ tvwfjzpfaom qNponfjzifh tvwfjzpf onf? ,if;bHkrsm;ae jA¦m-uD;rsm;onf wd[dwf
aom tmEkabmf7Sdatmif yGm;apaomf jA¦yka7m[d ykxZk OfEiS fh t7d,mykCdKvrf sm;csn;f jzpf-uonf?
wmbHkY/ jrwfaomqNponfjzifh jrwfaom tmEkabmf rv=yfr,Suf wcJeuf awmufyaom udk,fa7mif 7Sd
7Sdatmif yGm;aponf7Sdaomf r[mjA¦mbHkY jzpf.? onfh jA¦m-uD;rsm; aexkid f7m y7dWokbmbH/k t_rm
yxrpsmefbHk jA¦m-uD;wdk\onfum; tm'De0 umrcsr;f +okbmbH/k okbud+mS bHk 3 bHkudk wwd,psmefbHk[k
omESiw hf uG eD07+w7m;wd\kukd 0dwuf/0dpm7/yDwd/okc/ ac:onf? wwd,psmefbHkwdk\onf 'kwd,psmefbHkrS t
{uCwmpsmef t*®g 5yg;wd\kjzifh wm;qD;y,fcmG vsupf smef xuf ,lZem 5ô508ô000 jcm;uGmaom aumif;uifY
csrf;omudk aumif;pGm cHpm;-uavukef.? jA¦m-uD; yxrpsmefbHk/ 'kwd,psmefbkHwdk\enf;wlyif wjyifwnf;
wd\.k pnf;pdro f ck wd\rk mS vlewfw\kd pnf;pdro f ck wd\Ek iS q
hf I wnfonf? y7dWokbmbHku jA¦mxuf t_rm+ok
axmufv~if rE=di;f omatmifumG vGefxw G fjrwfvo S nf? bmbHu k jA¦mu/ t_rm+okbmbHu k jA¦mxuf okb
y7dWmbmbHk/ t_rm+mbmbHk/ tmb©7mbHk[l ud+SjA¦mu ta7mift0gydkrdk awmufyonf? y7dW
aom 3 bHkudk 'kwd,psmefbHk[k ac:onf? ,if; 3bHk okbmbHrk S jA¦mwd\k. oufwrf;onf 16 uBm7SnfI
pvH;k vnf; aumif;uifwjyifwnf;Y wnfonf? yxr t_rm+okbmbHkrS jA¦mwkd\. oufwrf;onf 32
psmef 3 bHkrS txufodk\ ,lZem 5ô508ô000 uGmaom uBm7Snfonf? okbud+SbrkH jS A¦moufwrf;onf 64
aumif;uifY yxrpsmefbkw H k\duo
Jh \dk wnf.? xdk'w k d, uBm7Snfonf[kqdkaomfvnf; wwd,psmef 3bHkonf
psmefbYkH tmb©7jA¦monf jA¦mrif;jzpfonf? t_ 0d0 uyf tv,frpS wnfI oH0 uyf 64 uBm tygt
rm+ jA¦mwdk\onf jA¦myka7m[dwfwdk\ jzpfonf? 0if oH0 uyf qHk;cef;wGif ysufaoma-umifh okuud+f
y7dWmb jA¦mwkd\onf yxrpsmefbHkrS yg7do%jA¦m jA¦mwdk\. toufonf 64 uBmvHk;vHk; rjynfh/ 63
wdk\uJhodk\ tvkyftau`; jA¦mrsm;jzpfonf? y7dWmb uBmESifhtoacs®,s 2 uyfausmfom7Sdonf[k odtyf
jA¦wdk\onf touf 2 uBm7Snfonf? t_rm+ onf? txufY azmfjycJhaom 14 yg;aom uR}mef;
jA¦wdk\onf touf 4 uBm 7Snfonf? tmb©7 wdk\udk pD;jzef;ojzifh 7tyfaom okc/ {uCwm t*®g
jA¦mwd\konf touf 8 uBm 7Sno f nf[q k akd omfvnf; 2 yg;7Sdaom pwkšpsmefonf/ wenf;um; okc/ {uC
uBmwnfyHk ysufyHkESifh axmufaomf ^ uBmESifh t wm t*®g 2yg;7Sdaom wwd,psmefonf wwd,psmef
aoacs, ® s 2 uyf7n S o f nf? y7dWmbmbHkrS jA¦mwd\k. bHkodk\ a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? wwd,psmef
ta7mift0gonf toifhtwifh7I Sd / t_rm+mbmbHkrS jA¦mwd\k. pnf;pdro f ck wd\konf 'kw, d psmef jA¦mwd\k.
jA¦mwdk\. ta7mift0gonf rsm;jrwfjyD;v~if/ tmb pnf;pdrfokcwdk\xuf 0dwuf 0dpm7yDwd[laom &kef\7if;
©7mbHrk S jA¦mwd\. k ta7mift0gonf ncif;qnf;psm aom psmeft*®gudk y,fcGmvsuf wnf-unf jidrfouf
Y aumif;pGm avmiftyfaom wefaqmifrS jyufvsuf aom okc {uCwmpsmefock jzpfI uGmvGeI f xGwjf rwf
xGufaom rD;v~Hta7mifuJhodk\ xdkxdkudk,ft7yfrS jyuf uke.f ?

232
jA¦m

onmapwoduf paom pdwfapwodufr7SdbJ &kyf wGif wyg;yg;aom uR}mef;udk pD;jzef; tm;xkwfojzifh


c¶m-uD;om7Sdonfh jA¦mwd\kae7m tonowfbk/H jyef\ OayQm/ {uCwm t*®g 2yg;7Sdaom yVrpsmefudk/ w
ajym -uD;rm;aom tusdK;7Sdaom jA¦mwdk\ae7m a0 enf;um; ,if;t*®g 2yg;7Sdaom pwkšpsmefudk yGm;
[£dKvfbHk/ pif-u,faom ykCdKvfwdk\.ae7m ok<g0go apI/ o<g/ 0D7, d / owd/ orm"d/ ynm[lonfh †ajN
5bHkw\dk onf pwkšpsmefbHk[krnf.? ok<g0go 5bHk 5yg;tm;avsmfpGm o<dajN vGefuJonfjzpftHh/ t0d[m
onfum; tenf;i,faom umvjzifh rdrdae7mXmeudk bHYk / owdajN vGeu f oJ nf jzpft/hH tw_gbHYk / 0D7, d ad jN
rpGef\aom jA¦mwdk\.ae7m t0d[mbHk/ psmefcsrf;om vGefuo J nfjzpft/Hh ok©mbHkY/ orm"dajN vGefuo J nf
zdkvfcsrf;omwdk\udk cHpm;ojzifh a7mifh7jJ cif;r7SdaomjA¦m jzpft/hH ok'©DbYHk / yndajN vGeu f o J nfjzpfth/H tued}
wdk\.ae7m tw_gbHk/ aumif;aom&=jrifjcif;jzifh &=jrif bHkY jzpfuke. f ?
tyfaom jA¦mwd\. k ae7m ok'©mbH/k xdx k wkd 7m;wd\kukd tonowfbHkY ok*wdt[dwf ykxkZOfykCdKvfw
aumif;pGm &=avh7adS om jA¦mwd\kae7m ok'©Db/kH ,kwf a,mufomjzpfonf? a0[£dKvb f kYH um; wd[dwyf x k Zk Of
edrhaf om tjzpfr7Sd jrwfxGwfaom tjzpfok\dom a7muf wa,muf/ t7d,mykCdKvf 8a,mufjzpf.? ok<g0go
aom jA¦mwdk\.ae7m tued}bHw k \dkjzpfonf? ton 5 bHkY tem*grdzv}mef/ t7[W rC}mef/ t7[W
owfbkEH Sihf a0[£dKvb f w
Hk \dkonf wwd,psmef 3bHrk S t zv}meftm;jzifh t7d,mykCdKvf 3a,mufjzpfonf?
xufodk\ ,lZem 5ô508ô000 jcm;uGm7m aumif;uifY txufyg &ly0p7 16 bHkwdk\7Sd cyfodr;f aom jA¦m
wjyifwnf; wnf.? ok<g0go 5bHu k m; tonowf wdk\onf a,musfm;o!mefom 7Sdukef.? rdef;redrdwf/
bH/k a0[£dKvfbw Hk k\drS txufo\dk ,lZem 5ô508ô000pD a,musfm;edrdwfr7Sdukef? rsufpdem;wdk\onf 7Sdukef.?
jcm;uGm7mt7yfY tpOftwdik ;f tqifhqifh wnf-uukef tqif;udk jrifukef.? toHudk -um;ukef.? ESmacgif;
onf? tonowfbHkESifh a0[£dKvfbHkwdk\rS jA¦mrsm; um; 7Sd.? •eyom'0 K/ •e0dnmOfwdk\onfum;
. oufwrf;onf uBm 500 7Sn. f ? ok<g0go5bH7k dS r7Su d ek ?f xd\ak -umifh teH\ukd roduek ?f v=y7f mS ; vl;vJwwf
jA¦mrsm;onf uBm 1ô000/ 2ô000/ 4ô000/ 8ô000/ aom v~mvnf; 7Sd.? xd\ka-umifh 7,f7Fifjcif;wdk\vnf;
16ô000 toD;toD; touf7n S -f uonf? 7Sd.? wpHkwckaom t7omudk rodukef? rcHukef? r
uodk+f; 10yg;/ tOmemyge©wd/ OayQmjA¦ aomufukef? psmefjzifh arG\avsmfjcif;onfv~if xdkjA¦m
0d[m7tm;jzifh 12yg;aom uR}mef;wdk\wGif wyg;yg; wdk\tm; tm[m7onf jzpf.? vHk;vHk;avsmif;avsmif;
aom uR}mef;udk pD;jzef;tm;xkwfojzifh 7tyfaom jrifpaumif;aom udk,fum;7Sd.? yxrpsmef jA¦mwdk\
OayQm/ {uCwm[laom yVrpsmefonf/ wenf; rSwyg; &ly0p7bHkrS jA¦mwd\konf c¶mud, k f ti,ft
um; OayQm/ {uCwm[k qdktyfaom pwkšpsmef -uD;r7Sd/ wlr~onfcsnf; jzpf.? yxrpsmef 3bHk jA¦m
onf a0[£dKvb f koH \dk a7mufa-umif;tusifjh zpf.? om wd\kum; ud, k fa7mifudk,0f gvnf; xl;jcm;.? c¶mukd,f
oemawmfrSwyg;aom trlt,l tusifh7Sdaom wddšd t-uD;ti,fvnf; 7Sd.? &ly0p7bHkrS jA¦mwdk\onf
wdk\ausmif;Y 7[ef;jyKjyD;v~if emrfw7m;Y tjypfudk vlrsm;uJho\kd qHESit fh arG;ESijhf cifqED iS hf tvH;k pHk 7xku
d o f r~
jrifI uod+ k f; 10 yg;wGif 0ga,muod+ k f;Y pD;jzef;I aum}mowdk\7d. S ? &kyu f vmyfwdk\onf odrfarG\El;nHh.?
7tyfaom OayQm/ {uCwm[lonfh t*®g 2yg; 7Sd Oyrmum; rdk;7GmtjyD; ajr-uD;rSxGufaom taiG\udk t
aom yVrpsmefudkyif/ wenf;um; pwkšpsmefudkyif ukefpkI wHvSyfa7uJhodk\ odrfarG\aoma7ESifh qGwfzsef;
onmY wyfjcif;uif;atmif pD;jzef;jzifhonf ton vH;k axG;I xm;tyfaom tcdk;cJ-uD;uJhodk\›if;/ v~yf
owfbo kH \kd a7mufa-umif; tusijhf zpfonf? tonowf a7mifrsm;udk tukefpkI xdkodrfarG\aom a7jzifh qGwf
jA¦mwdk\onf yef;csD aq;a7; t&kyfuJhodk\jzpfonf? zsef;vHk;axG;I xm;tyfaom ta7mifcJ-uD;uJhodk\›if;
7yfvsuf jzpfaom jA¦mwdk\onf 7yfvsufomv~if ae odrfarG\ Eke,f.? um,yom'0 K/ um,0dnmOfwdk\
onf? xdkiv f sufjzpfaom jA¦mwdk\onf xdkifvsufom onfru l m; r7Su d kef? xd\ka-umifh wpHkwckaom tawG\ukd
v~ifaeonf? avsmif;vsufjzpfaom jA¦mwdk\onf roduek ?f Tod\k rodavjim;aomfvnf; 0wfaom ykqk;d /
avsmif;vsufomv~if aeonf? tem*grdzv}mef &Hak omykq;kd wd\u k m; 7Su d ek .
f ? Adrmef tdy7f m ae7mwd\v k nf;
ykCKd vfwdk\onfum; uodk+f; 10 yg;/ tmemyge©wd/ 7Sduek f.? usif-uD; usiif ,foGm;aom r*fwdk\vnf; r7Sd
OayQm jA¦0d[m7tm;jzifh 12 yg;aom uR}mef;wdk\ uke/f jA¦mrde;f r[lI r7S/d rde;f r. toGit f jyif o!mef

233
jA¦m aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\

onfvnf;r[kwf? ujcif;/ oDjcif; ponfwk\dvnf; r7Sd a-umif; tusifhjzpfonf? ,if;bHkrS jA¦mwdk\. ouf
ukef? tcsdK\aom jA¦mwdk\onf t7d,m0d[m7jzifh ae wrf;onf uBm 60ô000 7Snfonf?
uke. f ? tcsdK\aom jA¦mwd\konf 'd£0d[m7jzifh aeukef tmudVnm,wepsmefpdwfudk ‘‘oMarwH/ y+Dw
.? tcsdK\rlum; jA¦m0d[m7jzifh aeukef-u.? arwH’’ [k tzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyfaom ae0onm
&lyjA¦mbHkrsm; txufY t&lyjA¦mhbHk 4 qifh7Sd emonm,wepsmefonf ae0onmemonm,we
onf? bH[ k q
k k7d aomfvnf; pifppftm;jzifh wu,f bHAk d bHok \dk a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? ,if;bHkrS jA¦m
rmef7aSd wmhonf r[kw?f &kyf[lor~ukd pufqky7f HrG ek f;vS wdk\. oufwrf;onf uBm 80ô000 7Snfonf?
ojzifh emrfoufouf7atmif tm;xkwfcJhonfh tusdK; jA¦mbHk 20 7Sdonfhteuf rD;zsufaom uBmwGif
a-umifh &kyfr7Sd emrfom7Sdaom jA¦mrsm; ae7m jzpfo yxrpsmefbHktxd ysufonf? a7zsufaom uBmwGif
jzifh &lyjA¦mbHrk sm;YuJho\dk bHkArd mef 7Sdonf r[kwfacs? 'kwd,psmefbHkwdkifatmif ysufonf? avzsufaom
tmumomeVm,we 0dygufpdwf apwodufjzifh y™d uBmwGif wwd,psmefbw Hk kid af tmif ysuo
f nf? pwkš
oa¶ pwnfvsuf tqufqufjzpfymG ;aom emrf c¶m psmef ^bHEk iS hf t&ly 4bHw
k \okd nf rD; a7 av rzsuq f ;D Edik f
tpOf.jzpfwnf7m tmumomeVm,webHk/ 0dnm aom jA¦m 11 bHkjzpfonf? yxrpsmef 3bHkrlum;
+Vm,we 0dygufpdwfapwodufjzifh yd™doa¶pwnf uBmysufwdkif; rvGwfaoma-umifh r[muyf wckvHk;
vsuf tqufquf jzpfyGm;aom emrfc¶mtpOf. jzpf jynfhatmif rwnfEdkifojzifh yxrpsmefjA¦mwdk\. t
wnf7m 0dnm+Vm,webH/k tmudVnm,we 0dyguf oufudk r[muyfjzifh ra7wGufbJ r[muyf. 4yHk
pdwf apwodufjzifh y™doa¶pwnfvsuf tqufquf wyHkjzpfaom toacs®,suyfjzifhom a7wGuftyf-u
jzpfyGm;aom emrfc¶mtpOf. jzpfwnf7m tmudVnm onf? jA¦mwdk\. oufwrf;onf jzpf7mbHw k k\d. ouf
,webHk/ ae0onmemonm,we 0dygufpdwaf pw wrf;[k qdak omfvnf; uBmw0ufr/S odk\r[kwf ysufcg
odujf zifh y™doa¶pwnfvsuf tqufqufjzpfymG ;aom eD;rS a7mufrl oufwrf;raphrD pkaw-u7.? uBm
emrfc¶mtpOf. jzpfwnf7m ae0onmemonm, rysufao;aomfvnf; uHt7Sdefukefv~if toufwrf;
webHak c: b0*fwdk\udk t&lyjA¦m 4 bHk[k ac:onf? raphcif pkaw-u7rnfom jzpfonf?
wbHkESifhwbHk ,lZem 550ô8000 jcm; uGmI txuf
atmufwnfonf? xdk\a-umifh b0*fonf vl\jynfrS aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\? ?aAG\Ekdqkid f;7ufjrdK\onf awmif
,lZem ^1ô856ô000 uGma0;onf? ,if;bHk 4bHkpvH;k tar7duwdkuf7Sd tm*sifwD;em;EkdifiH. jrdK\awmfjzpf
Yyif aomwmyWdrC}mef -uOfaom t7d,m ^rsdK;ESifh onf? uBmhawmifzufjcrf;wGif t-uD;qHk;jzpfI uBm
wd[dwfyx k kZOfwk\dom 7Sdonf? taemufjcrf;wGif wwd,t-uD;qH;k jrdK\jzpfjyD;v~if uBm
tqHk;tp r7Sad om aumif;uifynwfudk ‘‘teaMm ay:wGif oWrt-uD;qHk;jrdK\jzpfonf? uBmopfwGif
tmumaom/ teaMm tmumaom’’ [k tzefzef pD; e,l;a,mjrdK\aemuf t-uD;qH;k aomjrdK\ jzpfavonf?
jzef;ojzifh 7tyfaom OayQm/ {utCwm t*®g 2yg; c7pfESpf 1500 ausmfwiG f uBmudv k Snv
fh suf udkvdkeD
7Sdaom tmumomeVm,wepsmefonf tmumom e,fopfrsm;udk 7SmazG-uaom pydefvlrsdK;tcsdK\onf
eVm,webHkodk\ a7mufa-umif; tusijfh zpfonf? ,if; awmiftar7duwdkuf vmyvufwmac: yvdwfjrpf0
bHrk S jA¦mwd\k.oufwrf;onfuBm20ô000 7Sno f nf? od\k a7muf7Sd-uaomtcg xdka'ow0dkufwGif wdkufcwf
tmumomeVm,weukodkvf 0dnmOfudk ‘‘0dnm+H aom avajyavn|if;. om,m -unfEl;zG,faumif;
teMH/ 0dnm+HteMH’’ [ktzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyf yHkudk awG\7Sd-uojzifh xdkae7mwGif ‘avomjrdK\’[lI t
aom 0dnm+Vm,weukodkvfpsmefpdwfonf 0dnm "d_m,f7aom aAG\Ekq d ikd f;7ufjrdK\ukd 1536 ckEpS fwGif wnf
+V,webHkodk\ a7mufa-umif; tusijfh zpfonf? ,if; axmifcJhonf? odk\7mwGif ,ckvuf7Sd jrdK\onf 1580
bHrk S jA¦mwd\.k oufwrf;onf uBm 40ô0007Sno f nf? jynfhESpf ZGefv 117ufae\u pwifwnfaxmifcJhaom
tmumomeVm,we yXrm&k_0dnmOfpdwf. pdk; jrdK\jzpfonf? 1^^6ckwiG f 7D;td'k gyvufwme,f.jrKd \awmf
pOf;r~ t-uGi;f r7Sdaom ešdabmynwfuykd if ‘‘ešduVd /d jzpfvmI 1810jyn\fwGif tm*sifwD;em; EdkifiH[lI
edšdudVd’’ [k tzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyfaom tm oD;jcm; vGwfvyfaom EdkifiH ay:xGufvmaomtcg
udVnm,wepsmefonf tmudVnm,webHo k \kd a7muf aAG\Ekqd ikd ;f 7ufjrdK\onf ,if;Edik fi. H jrdK\awmf jzpfvmonf?

234
aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\

aAG\Edkqkid f;7ufjrdK\onf vmyvufwm jrpf0. t 7duwdkuftwGuf *k+f,al vmufaom jrdK\-uD; jzpfonf?


aemufzufurf;wGif yifv,fESifh 1^5 rdkifuGma0;aom yg7pfjrdK\uo
hJ \dk acwfqefojzifh aAG\Eq kd ikd ;f 7ufjrdK\ukd ‘‘tar
ae7mY yifv,fa7rsufESmjyiftxuf 82 ayom jrifh 7du. yg7pfjrKd \’’[kac:avh7-dS uonf? jrKd \ukd wnfaqmuf
aom nDnm jyef\jzL;onfh ajredrfhvGifjyifay:Y wnf7Sd xm;yHkrSm tvGefvSyI jrdK\xJY -unfh&=p7m/ oGm;vm
onf? vmyvufwmjrpf0udk aomifckwfoab®mjzifh vnfywfp7m tajrmuftjrm;7Sdonf? jrdK\. usuf
7Sif;vif;cs\J xGif xm;ojzifh jrpf0onf rdik 3f 0cef\ us,f oa7aqmif taqmufttHkrsm;rSm orw&Hk;rsm; wnf
vsuf7Sd7m aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\onf yifv,ful;oab®m 7Sd7m umqm&kdZm;'g; ac: ESif;qDa7miftdrfawmf/ rsLeD
-uD;rsm; qdkufuyf7m qdyfurf;jrdK\ jzpfaeonf? jrdK\. pDy,ftaqmufttHk/ bk7m;7Sdcdk;ausmif;/ *dk+f;tkyf
oab®mqdyfonf urf;ajcwav~mufY 16 rdkifcef\7Snf bkef;awmf-uD;pHausmif;awmf/ trsdK;om; tEkynm
vsm;pGm qef\wef;wnf7aSd eonf? jrdK\. rsLeDpDy,fe,f cef;aqmif/ trsdK;om; pm-unfhwkduf/ vmyvufwm
edrdwf tus,ft0ef;rSm ^4 pwk7ef;rdkif7SdI 7efukef wUodkvf/ obm0orkdif;jywdkuf/ wUodkvfausmif;
jrdK\EiS hw
f uG qifajczHk;eD;eD; us,fonf? awmf-uD;rsm; ponfwdk\jzpfonf? jrdK\ay:wGif yef;jcH
1896 ckEpS w f iG f yXrt-urd f oef;acgifpm7if;aumuf aygif; ^0 ausmf7Sdonfhteuf ygvmrdkyef;jcHESifh rsLeDpD
pOfu aAG\Ekdqkid f;7ufjrdK\wGif vlOD;a7 1^^ô^8^ 7Sdaomf y,f yifrsdK;pHkyef;O,smOfwdk\onf tvGefvSyojzifh em
vnf; 1958 ckESpfcef\rSefajct7 vlOD;a7 3ô^33ô000 rnfausmfonf? aAG\Ekdqdkif;7ufjrdK\onf opfyifrsm;jzifh
7SdaeavjyD? aAG\Edkqdkif;7uf jrdK\wGif tm*sifwD;em; ab; 2 zuftem; owfxm;aom vrf;us,f-uD;rsm;/
wEkdiif Hvk;H vlO;D a7. 18 7mcdik fEe= f;7Sdonf? ,if;wd\kt av;axmifhyHk us,f0ef;aomyef;jcHrsm;ESifh jrufcif;rsm;
euf Ekid fiHjcm;om;rsm;onf xuf0ufeD;eD;7Sd7m/ pydev f l twGuf ausmf-um;onf? txif7Sm;qHk;rSm yvmZm
rsdK;ESifh †wmvsHvlrsdK;wdk\rSm trsm;qHk;jzpfonf? usef 'gar,dk yef;jcH-uD; jzpfonf? xif7Sm;aom taqmuf
EkdifiHjcm;om;rsm;rSm &k7S/ tl&ka*G;/ jyifopf/ wl7uDESifh ttHkrsm;onf ,if;yef;jcHw0dkufwGif wnf7Sdonf? jrdK\
*smreDEdik if Hom;rsm; jzpfavonf? wGi;f 7Sd vrf;rsm;onf tm;vHk;vdv k kyd if ta7S\rStaemuf/
aAG\Ekdqkdif;7ufjrdK\onf ,cktcg uBmay:7Sd acwf awmifraS jrmufw\dkok\d ajzmifah jzmifjh zL;jzL; wef;I wckESifh
trDqk;H jrdK\rsm;xJwGif wjrdK\tygt0ifjzpfI awmiftar wck axmifrh eS jf zwfoef;vsuf wnf7aSd vonf?

tm*sifwD;em;EdkifiH aAG\Edkqkdif;7ufjrdK\awmf7Sd uGef*7ufvFwfawmf

235
aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\ AGdKifvmtdk;

aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\onf tm*sifwD;em;EkdifiH twGif; wdkif;wm7I AGdKifvmwkdif;Y cHEkdif7nf7Sdonfh zdtm;udk


tjrdK\jrdK\rSvmaom rD;7xm;vrf;rsm;qHk7m A[dkXme-uD; a7;rSwf azmfjyxm;7onf? AGdKifvmwGif zdtm;udk jy
jzpfonf? awmiftar7duwdkuf7Sd EkdifiHrsm;ESifhomru aom u7d,m wyfqifxm;I AGdKifvmxJY ab;tM
uBmt7yf7yf7Sd EkdifiHrsm;ESifhvnf; ava-umif;c7D; 7m,fjzpfavmufatmif zdtm;-uD;rm;vmcJhaomf/ a7
jzifhqufoG,fvsuf 7Sdonf? aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\onf aEG;aiG\onf ol\tvdktavsmuf vGwfajrmuf xGuf
tar7duwdkufvHk;Y taumif;qHk;aom ajratmuf rD; oGm;Ekdifap7eftwGuf ‘‘ab;uif;tqdk\7Sif’’ac: a7aEG;
7xm;vrf;7Sd7m jrdK\jzpfonf? uBmt7yf7yfrS oab®m aiG\xu G fayguf wckcu k dkvnf; wyfqifxm;7avonf?
-uD;rsm; qdu k u f yf7m xif7mS ;aom oab®mqdyjf rdK\vnf; a7S;OD; a7aEG;aiG\pufrsm;ESifhtwl ay:aygufvmcJh
jzpfI ukefu;l oef;qufo, G fa7; aumif;rGefonf? tm aom ueOD; AGdKifvmrsm;wGif AGdKifvm. yHkrSm av;
*siwf ;D em; wEkdiif wH nf;twGuf omr[kwf/ tem;0ef; axmifhaoWmyHkjzpfI/ zdtm;rSm pwk7ef;wvufrv~if
usif7Sd AdkvpfA;D ,m;/ yg7ma*G;/ tl&ak *G; paomEkdifirH sm; 2 aygifrS 4 aygiftxdom 7So d jzifh tvGefyif enf;.?
twGuyf g ukepf nfjzef\jzL;7m jrKd \-u;D vnf;jzpfonf? ,if; xdkaemuf *sdr;f p0yfqdkol (1^36 1819 ckESpf) wDxGif
qdyu f rf;rS od;k arG;/ *sKH / u`/J EGm;ESihf u`JEmG ;xGuf yPnf; aom AGdKifvmrSm zdtm; 10 aygifcef\7Sdvmonf? 7pf
rsm; wifydk\I puf&HkxGufyPnf;rsm;udk wifoGif;onf? cswf x7ufADvpf (1^^1 1883 ckESpf) qdkol wDxGif
aom AGdKifvmrSm ajymif;vHk;yHkjzpfI tvsm;vdkuf vSJ
AGdKifvmtdk;? ?AGKd ifvmtd;k qdo
k nfrSm tylwku d af y; xm;onf? xdkAGdKifvmwGif rD;zdkudk AGdKifvmtwGi;f zufY
jcif;jzifh t7nfwckckudk taiG\tjzpfodk\ ajymif;vJay; wyfqifxm;I 0yfwDxGifaom AGdKifvmxuf zdtm; 10
onfh oWKusdKtdk; jzpfonf? usdKtdk;xJY xnfhxm; qcef\ ydkvmonf? xdkrSwqifh wrsdK;xufwrsdK; om
onfh t7nfonf taiG\jzpfoGm;aomtcg uefxu G vf m vGef aumif;rGefaom AGdKifvmrsm;udk ykCdKvftoD;toD;
onf? usdKtdk;rSm tvHkydwfxm;ojzifh tqdkyg taiG\ u wacwfjyD;wacwf -uHpnfwDxGifvmcJh-u7m ,ck
wGif wGe;f uyfzdEdyS Ef idk o
f nfh tm;7So d nf? xdt k aiG\ukd ckwf aomf pwk7ef; wvufrv~if zdtm;aygifcsdef 1ô200 7Sd
armif; vnfywfapvdak om pufo\dk jyGerf sm;jzifh oG,, f l aom AGdKiv f m-uD;rsm;yif ay:aygufI aeayjyD?
ydk\aqmif ay;aomtcg taiG\.zdtm;jzifh pufvnf AGKd ifvmonf ,if;udk,fwidk f tvkyu f kd wdkuf&ku d f vkyf
avonf? jy'g;paom tjcm;t7nfrsm;udk toHk;jyK udkifjcif;r[kwb f J/ ,if;rS77Sdaom a7aEG;aiG\u pufudk
onfh AGdKifvmrsdK;vnf; 7Sd.? odk\aomf uBmwGif rD;7 ckwfarmif;apI/ pufuom tvkyfvkyfjcif; jzpfonf?
xm; rD;oab®mrSpI puf&t Hk vky&f krH sm;Y a7aEG;aiG\puf xd\ka-umifh AGdKiv f m. pGrf;7nfudk ‘‘AGdKiv f m„jrif;tm;’’ESihf
rsm;udk toHk;rsm;7um; AdGKifvm[kqdkv~if a7aEG;aiG\ wdkif;wm-uI AGdKifvmjrif;waumiftm;rSm zm7if
udk zefwD;ay;onfh ‘‘a7aEG;aiG\AKGd iv f m’’udo k m a,bk,s [du k f'*D 7D 212 tylcsed fY tav;csdef 34 21„ aygif7Sdaom
tm;jzifh em;vnf-u qdkvdk-uayonf? a7udk wem7DtwGif; ajcmufaoG\aom a7aEG;aiG\tjzpf
AGdKiv
f m jyKvkyfxm;yHkoabmrSm tvHkydwfxm;aom od\k ajymif;vJay;Ekid fonfh pGrf;7nfjzpfonf? ,ckacwf7dS
tdk;wGif a7xnfhxm;jyD;aemuf tdk;atmufzufrS xif; tvGef-uD;rm;aom AGdKifvm-uD;rsm;rSm wem7Dv~if
rD;aoG;ponfjzifh tylwkdufay;onf? a7ql7mrS jzpf aygifcsdef woef;7Sad om a7aEG;aiG\ukd xkwaf y;EkdifI T
ay:vmaom a7aEG;aiG\w\dkonf tdk;twGi;f Y a7rsuEf Sm pGrf;7nfonf AGdKifvmjrif;tm; 35ô000 cef\ESifh nDr~
txufwGif wGef;uefEkdif zdESdyfEkdifaomtm;jzifh pka0;I avonf?
aeonf? a7aEG;aiG\pufudk ckwfarmif;7mwGif txuf jyKvyk f pDpOfxm;yHkEiS hf jyKvyk fxm;onfh yHkpu H kd vduk I
f
Y azmfjycJhonfhtwdki;f tqdkyg zdtm;7Sdaom a7aEG;aiG\ ›if;/ toHk;jyKyHkudk vdkufI›if; AGdKifvmrsm;udk trsdK;rsdK;
wdk\ukd jyGefrsm;jzifh pufodk\ qufoG,fydk\aqmifay;7av tpm;pm; cGJjcm;ac:a0:-uonf? odk\aomf a7udk tjref
onf? a7aEG;aiG\. zdtm;a-umifh AGdKifvmaygufuGJ qHk;qlap7eftwGuf tylwdkufay;7rnfh a7rsufESmjyif
wwf.? xdk\a-umifh AGdKifvmtdk;rsm;udk aocsm cdkifcHh udk tus,fjyef\qHk;jzpfatmif zefwD;ay;xm;-uonfh
pGmjyKvkyf7jyD;aemuf toHk;rjyKrD t-udrf-udrf prf;oyf oabmrSmrl twlwlyif jzpfavonf? tcsdK\wGif AGdKif
7efvadk yonf? AGdKiv f m. zdtm;udk rsuEf mS jyif pwk7ef; vmxJodk\ oGif;ay;rnfh a7udk AGdKifvm7Sd rD;zdkESifhyif -udK
wvufray:wGif zdESdyfEdkifaom aygifcsdeftm;jzifh wiftylwu kd fay;I/ tcsKd \wiG vf nf; xdrk D;zdkEiS fhyif xGuf

236
AGdKifvmtdk; AGdKif;ôa7mAwf

vmonfh a7aEG;aiG\udk xyfrH tylwdkufay;-u ayao;


onf? AGdKifvmtrsdK;rsdK; teuf ‘‘rD;jyGefAGdKifvm’’ ESifh
‘‘a7jyGefAGdKifvm’’ rSm jyKvkyf pDpOfxm;yHkcsif; jcm;em;
avonf?
rD;jyGef AGdKifvmwGif a7udk zdtm;jzifh xnfhxm;jyD;
aemuf rD;zdrk S rD;cd;k acgif;wdik o
f \dk AGKd ivf mtwGi;f jzwfoef;
I jyGefaygif;rsm;pGm wyfqifxm;onf? rD;zdkrS avyl
ESifh ylaom tcdk;taiG\wdk\onf xdkjyGerf sm;rS jzwfoef;I
oGm;jcif;jzifh a7udk tylwdkufay;-uonf? rD;7xm;puf
acgif;Y wyfqif7eftwGuf yXrrD;jyGefAGdKifvmudk a*smh
pwDzifqefqo kd u
l 1829 ckEpS w f iG f pwifwx D iG cf o
hJ nf?
a7jyGefAGdKifvm jyKvkyfxm;yHk oabmrSm rD;jyGef AGdKif
vmESihf ajymif;jyefjzpf.? TAGKd ifvmwGif a7udk jyGefu
av;rsm;twGif;rS pD;jzwfoGm;vmapI rD;zdku xdkjyGef
uav;rsm;udk tylwdkufay;onf? a7udk jyGefuav;
rsm;twGi;f Y qlaponfhtwGuf a7jyGeAf GdKifvmonf t
jcm; AGdKifvmrsdK;wdk\xuf pdwcf s7onf[k ,lq-uonf?
TAGdKiv f mrsdK;udk qm *dk;ZGmoD *geDqko d lu 1826 ckESpf
wGif atmifjrifpmG wDxiG ftoH;k cscahJ vonf? jy'g;aiG\AKdG if
vmonf a7jyGeAf KdG iv f mESihf twlwv l ydk if jzpfonf? a7rS
a7aiG\jzpfatmif tylwdkufay;ouJhodk\ TAGdKifvmwGif uBmausmf jAdwdo~ od_Hynm7Sif a7mAwf AGdKif;
jy'g;udk taiG\jzpfatmif jyKvkyaf y;onf? jy'g;aiG\onf
wyfqifxm;aom jyGefudk av~mufI v~yfppfvkyfpuf onf? i,fpOfuyif jyifopfESifh vufwifbmomrsm;
rsm;udk armif;onfh jy'g;aiG\ 7[wfpufudk vnfap udk oif-um;cJh7onf? 8 ESpfom;t7G,frSpI tDwef
onf? xdk\aemuf jy'g;aiG\onf a7jzwfoef; oGm;ae ausmif;odk\ ydk\um ynmoif-um;aponf? 1638 ckESpf
onfh uGe'f ifqmodk\a7mufaomtcg xdka7rsm;onf ql wGif ol.enf;jyq7mESit hf wl Oa7mywkduw f iG f 6 ESprf ~
I tjcm;jyGefwckxJodk\ a7cdk;a7aiG\tjzpf jzwfoGm;jyD; c7D;vSnchf o hJ nf? 1641 ckESpw f iG f †wvDo\kd a7mufum/
v~if a7aEG;aiG\7[wfpufukd vnfaponf? ,if;7[wf zavmf7ifhjrdK\wiG f waqmif;atmif;vsuf eQwf q7m
pufu v~yfppfvkyfpufudk vnfapjyefonf? jy'g;aiG\ -uD; *,fvaD vtdk. rdef\-um;csuf Oya'orsm;udk avh
onf a7udk qlapjyD;aemuf taiG\at;um jy'g;7nf vmqnf;yl;onf?
jyefjzpfvmjyD;v~if AGdKiv f mzufok\d jyefpD;onf? ,if;odk\ 1644 ckEpS w f iG f t*®vefjynfo\kd jyefvmum xdktcsed f
jzifh jy'g;opf xyfjznf7h efrvdb k J taiG\jzpfvu kd f t7nfjyef u acwfpm;aeaom EdkifiHa7; t&=yftaxG;rsm;wGif
jzpfvdkufESifh pufrsm;udk tqufrjywf vnfaponf? vHk;0yg0ifaqmif7Gufjcif;rjyKbJ olpdwfyg0ifpm;aom
od_Hynmudkom avhvmjcif; aqG;aEG;jcif;wdk\jzifh t
AGdKif;ôa7mAwf(c7pf 162^ „ 1691)? /a7mAwfAGdKif; csed u
f kecf ho
J nf? 1645 ckESpfwiG f AGKd i;f onf rdwfaqG wpk
onf jAdwdo~vlrsdK; &lyaA'ESihf "mwkaA' ynm7Sif-uD; ESifhtwl zDavmqdkzDu,f aumvdyfac: ,xmblw
wOD;jzpf.? EsLwef/ 7if;/ avmh rDvwef/ '&dik f'if/ Aef ynmudk vdkufpm;olrsm; pka0;awG\qHk aqG;aEG;um t
nef\paom ykCdKvf-uD;rsm;ESifh wacwfwnf;wGif xif zGJ\udk wnfaxmifonf? ,if;tzGJ\wnf7mXmeonf t
7Sm;aom ykCdKvf-uD; jzpfavonf? AGdKif;onf tm;bGJ\ wnftus r7Sdonfudk tpGJjyKI ‘‘Xmeaysmuf wU
7 7pfcswfAGdKif;. oWr om;jzpfonf? AGdKif;udk odkv’f ’ [kvnf; ac:-uonf?
162^ ckESpf Zefe0g7Dv 257ufae\wiG f tdik , f mvefjynf AGdKif;ESifhrdwfaqGrsm;onf atmufpzdk\jrdK\wGif prf;
ref;pwm;e,f 0gwmzdk\jrdK\7Sd vPrdk; 7Jwu
dk fwGif zGm;jrif oyfcef;wck aqmufvsuf avhvmcJo h nf? 165^ ckESpf

237
AdGKif;ôa7mAwf AGwfuvHk

wGif atmhw;kd zGef*g;7pf.‘‘avpkwjf yGe’f ’ta-umif;udk avh jzpfonft h wdik ;f vufawG\prf;oyfr= enf;udk rsm;pGm ,Hk
vm-u.? AGdKif;onf ol.vufaxmuf a7mAwf[kEiS fh -unf.? AGKd i;f onf od_yH nm7Sijf zpfaomfvnf; t,l0g'
twl avpkwfjyGef ydkrdkaumif;rGefa7;twGuf -uHpnf-u a7;Yvnf; tvGeaf v;pm;ol wOD;jzpf.? c7pf,eft,l
,if; 1659 ckEpS w f iG f av[me,f zefw;D I av.*k+f udk ouf0if,-Hk unfol jzpfI a7S;a[mif; oRmusrf;pm
rsm;udk avhvm7efok;H onfh EsLrufwpfu,f tif*siaf c: udv k nf; ususeeavhvmol jzpfonf? ,if;od\k avhvm
ud7d,mudk wDxGif atmifjrifcJhonf? ,if;ud7d,mudk Ekdif7ef [DjALESifh *7dbmom7yfrsm;udkyg avhvmonf?
AGdKif;tm; tpGJjyKI AGdKifvD,mempuf[k ac:-uonf? vef'efjrdK\awmfY c7pf,meft,l0g'ta-umif; a[majym
xdt k csed rf pS I av.*k+rf sm;udk wckjy;D wck prf;oyfvyk f yGJjyKvkyf7m AGdKif;a[majymyGJ[k ac:onf? ,if;a[m
udkifcJhjyD;aemuf 1660 jynfhESpfwGif ,if;prf;oyfr=rsm; ajymyGJrsm; uruxjyKvyk Ef ikd f7ef aowrf;pmjzifyh if 7ef
ta-umif;udk ‘‘prf;oyfr= topfrsm;’’ [laom pmwtkyf yHkaiGrsm; ay;cJhao;onf? oRmusrf;pmudk bmom
pkaqmif; a7;om;onf? xdkpmtkyu f dk *sufZl;tpf bke;f trsdK;rsdK;jzifh yHkESdyfxkwfa0Ekdif7eftwGuf aiGa-u; tul
awmf-uD; z7efpPuyf vDeyf (1595 16^5)u uef\ tnDrsm;vnf; ay;cJh.?
uGuf a0zefcsuf a7;om; xkwaf 0avonf? xdka0zef AGdKif;onf ta7S\tdNd,uk$+D. 'g&dkufwmvl-uD;
csufudk jyefajzaomtm;jzifh AGdKif;u ‘‘vDeyftm; acs tjzpfjzif›h if;/ e,l;t*®vefjynf c7pf,efomoem jyef\
ycsu’f ’ [laom pmtkyfudk a7;om;I 1662 ckESpw f Gif yGm;a7;tzG\J . tkyfcsKyfol tjzpfjzif›h if; aqmif7GufcJh
xkwaf 0onf? xdkpmtkyx f YJ ‘‘"mwfaiG\. t7G,x f k onf? AGdKif;tm; "mwkaA'zcif[kac:qdk-uaomfvnf;
onf "mwfaiG\.zdtm;ESifh ajymif;jyef ta-umif;jyK "mwkaA'xuf &lyaA'udk vdu k pf m;ol jzpfonf? xd\kjyif
onf’’[laomtcsuu f dk xnfo h iG ;f a-unmcJ. h ? ,if; tCd7wfq7m-uD;vnf; jzpfonf? oWKnhHrS a7FjzpfEikd f
udk AGdKif;pnf;[k ac:-uonf? xdkpnf;udk t*®vdyfrsm; onf[k ,H-k unfI tu,fyif vufawG\prf;oyf -unfch hJ
u AGdKif;wDxGifcJhonf[k ,lqaomfvnf; Oa7mywdkuf zl;onf? AGdKif;onf 1668 ckESpfwGif atmufpzdk\jrdK\rS
om;rsm;url 16^6 ckESpfwkdifatmif ra-unmcJhaom vef'efjrdK\odk\ ajymif;a7F\vmum/ vef'efjrdK\Yyif t&dk;
tDr7D;a,mh. wDxiG cf sujf zpfonf[k qd-k uonf? AGKd i;f . xkwfcJh.? 1691 ckESpf 'DZifbmv 30 7ufae\wGif
tjcm; prf;oyfavhvmr=rsm;rSm avxJY toHjzwfoGm; vef'efjrdK\Y uG,v f Geaf vonf?
yHkta-umif;/ a7onf cJoGm;aomtcg -uGxGufwwf
aom oWd7SdyHkta-umif;/ yPnf;tcsdK\. odyfonf;q AGwfuvHk? ?AGwu f vHo k nf yufpm7DazmrD; rsdK;pOfrS
rsm;udk 7Sm,lyHkta-umif;/ oHvdkuf "mwf. xl;qef;yHk ydkUEdkEdkwD'D; rsdK;7if;wGif yg0ifaom iSufrsdK;jzpfonf?
ta-umif;wdk\ jzpfonf? AGKd if;onf opfom;rS t7ufjyef ,if;udk yg+aA' tvdktm;jzifh ydkUEdkEw dk yf *sdKulqyf
ud›k if;/ cJEiS x hf k;H rS tufqDwek ;f ud›k if; xkw, f El idk cf o
hJ nf? yD*sLtifqpf [kac:onf? xdkiSufonf AGwfzifeD iSuf
1661 ckEpS w f iG f ‘‘oHo,7So d l "mwkaA'q7m’’ac: od_H rsKd ;wGif yg0ifonf?
usrf;wapmifudk a7;om; xkwfa0onf? ,if;usrf;yg AGwfuvHk udk,ftvsm;onf 8 vufr7Sdonf? rsdK;
pnf;rsm;onf a7aEG;aiG\tif*sifpufrsm; wnfaqmuf wliu S fjzpfaom AGwfzifeDEiS fh yHkyef;csif; wlonf AGwu f
7mY tvGefyif tzdk;wef toHk;0ifonf? vHkwGif teDa7mif yg;rkef;arG;udk xif7Sm;pGm awG\jrif7I
AGdKif; wnfaxmifcJhaom ‘‘Xmeaysmuf wUodkvf’’ AGwfzifeDwGifrl yg;rkef;arG;udk rawG\7acs? AGwfuvHk.
udk 1663 ckESpfwGif 'kw, d csm;bk7ifu ‘‘vef'efjrdK\ OD;acgif;wGif rnf;eufI axmifaeaom tarmufc`ef
obm0 A[kokw wd;k wufjyef\ymG ;a7; awmf0iftoif;’’ yg7Sdonf? AGwu f vH;k tcsKd \wiG f xdt
k armufonf OD;acgif;
tjzpfodk\ trdef\pmc`efjzifh ajymif;&Hkru rif;taqmif rS E=wo f ;D wdkiaf tmif a7S\zufo\kd auG;nGwaf ewwfonf?
ta,mif usdKif;udkyg ay;oem;onf? ,ckwidk f toif; AGwfuvHk. tjrD; atmufykid f;wGif -uufaoG;a7mif t
tpnf;ta0;rsm; jyKvkyfonfhtcg ,if;usdKif;udk OU} uGufwuGuf7SdI/ 7ifydkif;rSm tjzLa7mifjzpfonf? tzdk
pm;yGJay:Y wifxm;avh7o Sd nf? AGKd if;udkvnf; aumifpD ESit fh rwd\k. ta7mifrmS twlwjl zpfonf?
0ifvl-uD;wa,muftjzpf cef\xm;avonf? 1680 AGwfuvHk. atmfoHonf AGwfzifeDatmfoHESifh cyf
jynfhwiG f AGKd if;onf xdt k oif;-uD;. OU} jzpfvm.? qifqif wlaomfvnf; toHtenf;i,fydkI us,fjyD;
AGKd if;onf acwfopfo_d yH nm7Siw f k\d. a7S\ajy;wa,muf v~i/f om,memaysmzf , G af umif;onf? olwk\d. 7Fiv f ef;

238
AGwfuvHk AGwfukvm;

vloleD;7m 7GmeD;csKyfpyfrsm;Y aeavh7Sdonhf AGwfuvHk

pGmatmfoHESifh nnf;nLoHukd wae\vHk;vdkyif -um;ae7 zifeDtodkufESifh cyfqifqif wlaomfvnf;/ AGwfzifeD.


onf? zswv f wf7iF yf saom iSurf sdK; jzpfonf? todkufavmuf apmufreufacs? todkufudkvnf; odk
AGwfzifeDiSufrsdK;teuf TiSufonf trsm;tm;jzifh 0SufI rjyKvkyfwwfay? oufi,f/ xef;7Guf/ "ed7Guf
ttkyftoif;ESifh aeavh7Sdaom iSufjzpfonf? aumif rsm;jzifh jyKvkyfxm;aom trdk;ESifh tumrsm;wGifvnf;
a7trsm; yg0ifaom AGwu f vHt k kyfukd r-umc+ awG\7 todu k u f kd wcgw7H jyKvyk w f wfonf? wjrKH v~if O2vH;k
wwfonf? tpmudk tvG,fwulESifh 7EkdifjyD;v~if t rS 4vHk;xd7Sdonf? Orsm;rSm tjzLa7mifwGif yef;a7mif
odkufjyKvkyfEkdifaom tyifrsm;wGif AGwfuvHkudk awG\7 oef;vsu7f jdS y;D v~if teD/ od\rk [kwf c7rf;a7mif tajymuf
wwfonf? xdktyifrsdK;onf jrdK\v,facgifY 7Sdv~ifyif rsm;yg7So d nf? Orsm;udk 147ufrS 15 7ufxd 0yfay;7I
AGwu f vHu k kd awG\Edik af yonf? zdrk wGv J suf aeavh7o
dS nf? tzdEk iS fh tr ESpOf ;D pvHk;onf todu k af qmuf7mY›if;/ O
xlxyfaom awmudk a7SmifI vloleD;aom a'orsm;/ rsm;udk 0yfay;7mY›if;/ om;i,frsm;udk jyKpak pmifha7Smuf
O,smOf/ ysdK;cif;/ awmpyf/ 7GmeD;csKyfpyfESifhawmif-um; 7m›if; twlwuG aqmif7u G f-uonf?
rsm;wGif usufpm;avh7Sdonf? AGwfuvHkrsm;onf vl AGwfuvHkrsm;udk ta7S\wdkif;EkdifiHrsm;wGif tESH\tjym;
udk ra-umufwwfacs? ,Ofyg;atmif arG;jrLIvnf; awG\7onf? jrefrmedkifiHwGif opfyifyg;yg; ayguf7m
xm;Ekdifayonf? ,Ofyg;vmaomtcg ocifac:v~if awmifajc7if;ESifh vGifjyifrsm;Y awG\7onf? awmeuf
ta0;-uD;rS ysHvmwwfonf? AGwfuvHk. tpmrSm 7m a'orSty ay 6ô000 xdjrifah oma'orsm;Yyif ae
opfo;D / A,f7o D D;/ tif;qufy;dk aumif/ yifhulEiS hf ayguf xdik faom iSufrsdK;jzpfonf?
zwfrsm; jzpfonf?
AGwfuvHkiSuf. om;aygufcsdefrSm azazmf0g7DvrS AGwfukvm;? ?yufpm7DazmrD;rsdK;pOf aumfA'D D;rsKd ;
ZGevf txdjzpfonf? tyifcyfedrefh drh/f od\kr[kwf csKH paom 7if;0if AGwfukvm;iSufonf usD;uef;rsdK;pkwGif yg0if
jcHpnf;&dk;yifrsm;wGif todkufrsm;udk opfcuf/ opfjrpf/ onf? yg+aA'tvdktm;jzifh *g&l;vyf vsukw d pf vsL
jrufyif ponfwdk\jzifh aqmufvkyfavh7Sdonf? AGwf udw
k pf[ak c:onf?

239
AGwfukvm; AGwfpmrJG

AGwfukvm;. udk,ftvsm;onf 12 vufrcef\ 7Snf ajcmufaoma'oudk ESpfouf-uonf? awmifay:7Sd


onf? ,if;wd\k ysHoef;aepOf ta0;rS -unfhv~if vnf xif7SL;awmfrsm;/ vGifjyif7Sd tifwkdif; awmrsm;wGif
yif;/ wifyg;ESihf OD;acgif;wdk\onf jzLazG;I tjrD;u rnf; usufpm;avh7Sd.? AGwfukvm;iSurf sdK; tm;vHk;vdkvdkyif
eufaeonfudk awG\7onf? odk\7mwGif teD;-unfhrl uBmajrmufzufjcrf;wGif usufpm;-uonf? ajrmuf
OD;xdyfonf rnf;eufI ausmonf eD-uef\-uef\ta7mif tar7duwku d /f qdu
k Af ;D 7D;,m;a'o/ Oa7mywdu k /f uae
7SdjyD;v~if awmifyHrSm tcsdK\trnf;ESifht-um;/ tcsdK\t 'gEkdifiHESifh tm7S ta7S\ydkif;EkdifiHrsm;wGif trsm;tm;jzifh
jzLESifh tjympif;rsm;jzpfI aeonfudk awG\7rnf? xdkt awG\7onf? jrefrmekdiif w H iG f jrpf-uD;em;c&dkifrSwyg; t
awmifrsm;udk taemufEdik fiHrsm;Y OD;xkyfwGif tvSwyf a7S\zuf7dS awmifwef;rsm;/ txufcsif;wGi;f / jrefrmekid fiH
qif7ef toHk;jyK-uonf? AGwfukvm;. OD;acgif;wGif tv,fyikd ;f / awmificl &dik t f wGi;f 7Sd yJc;l &dk;rawmifpyfrsm;
tarmufuav; axmifvsuf 7Sdonfudkvnf; awG\Ekdif wGif trsm;tm;jzifh awG\7onf? ,if;wdk\onf wae7mrS
ayonf? wae7modk\ r-umc+ ajymif;avh7Sdaomfvnf; ajrmuf
AGwfukvm;onf vSywifhw,faom iSuf jzpfaomf ydkif; csif;awmifrsm;/ uomESifh a7Fbdkc&dkifrsm;7Sd tif
vnf; tvGefqlnHpGm toH jyKwwfaom iSufrsdK; jzpf wkdi;f awmrsm;ESifh u,m;jynfe,frsm;wGif tjrJvdkvydk if
onf? ,if;wdk\. atmfoo H nf us,af vmifI rmqwf awG\7onf? ajrrsuEf mS jyiftxuf ay 6ô000 jrifah om
qwf jzpfonf? waumifu toHcyf7Snf7Snf r~Of;I a'owdkiaf tmif AGwu f kvm;iSufw\dkukd awG\Edik fayonf?
acsmhjrLv~if tjcm;iSufwaumifu us,favmifpGm rm
qwfqwf wHk\jyefwwfavonf? AGwfukvm;onf opf AGwfc`J ? ?AGwpf mrG„J &=?
oD;/ opfO/ yd;k aumifrmF ;aumifrsm;ESifh tjcm; iSufayguf
prsm;/ Orsm;udk zsufqD;pm;aomufwwfonf? wrif AGwfpmrGJ? ?AGwfpmrGo J nf yufpm7DazmrD;rsdK;pOf ydkU
arG;xm;aom iSufaygufpuav;rsm;udkyif 0ifa7muf EdEk w
dk 'D;rsdK;7if;wGif yg0ifI AGwzf ifeD/ AGwu f vHk paom
vk,uf pm;aomufwwfjcif;/ rSnfh0if;aom toD;tESH iSurf sKd ;jzpfonf? ,if;iSuu f kd yg+aA'tvdt k m;jzifh ydU k
udrk S -udKuwf wfjcif;wd\ka-umifh vlw\k. d ypfcwfowfjzwf EdkEdkwyf Avefazmf'D Avefazmf'D[k ac:onf? AGwf
jcif;udk r-umc+ cH-u7onf? pmrGJudk AGwfc`J[k›if;/ AsL[k›if; ac:-uao;onf?
rsm;aomtm;jzifh AGwfukvm;onf pHkwGJjzpfap/ t ,if;iSufrsdK;onf tjriftm;jzifhvnf; rvS/ toHtm;
tkyftoif;zGJ\Ijzpfap aewwfonf? AGwfukvm;onf jzifhvnf; rom,maoma-umifh vlod rrsm;acs? AGwf
zswfvwf ayghyg;I tem;raewwfacs? owd7Sdaom pmrG. J tvsm;rSm 8 vufr7Sdonf? AGwzf ifeiD u S rf sKd ;rsm;
iSufrsdK;jzpfojzifh 7G,f&Hkjzifh ysHajy;wwf-uonf? opf teuf AGwfpmrGJonf tjriftm;jzifh t&d;k qHk; jzpfonf?
udkif;ESifh ajr-uD;ay:wGif ckefaygufoGm;vmwwfI r jymuJhodk\ rGJajcmufajcmufta7mif7djS yD;v~if t*®g&kyf xl;
-umc+vnf; tjrD;udk ab;wzufrSwzufo\dk›if;/ t xl;jcm;jcm; 7Sdonfudk rawG\7acs? tjriftm;jzifhvnf;
ay:rSatmufok\d›if;/ qwfceJ qwfceJ v=yfwwfonf? oyf7yfjcif; r7SdvSay? rxif7Sm;onfh tarmufi,fESihf
,if;wdk\onf ysHoef;onfhtcg vsifjrefoefrmjcif; r7Sd jzLndKndKta7mif7Sdaom em;7GufzHk;tarG;rsm;udk tao
vSbJ/ ajc 2zufaqmifhI ysH7yHk ay:onf? tcsm uyf-unfrh o S m jrifEidk o f nf?
AGwfuv k m;wd\konf todkuu f dk opfuidk f;ajcmufrsm;/ AGwfpmrGJ. omref atmfoHrSm om,mem aysmfzG,f
jrufrsm;/ opfjrpfrsm;jzifh &=yfaxG;pGm cGuf-uD;o!mef r7Sdacs? opfaysmhom;udk vFjzifh wdkufjzwfoHuJhodk\
wnfaqmufI opfyifxufwiG f tqifhqifh wG,x f m; cyfqwfqwf toHrsdK; jzpfonf? odk\aomf *DwoHyg
avonf? ,if;wdk\onf wjrHKv~if 3 OrS 6 Otxd aom wkefoH/ odk\r[kwf v~mvdyfoHrsdK;jzifhvnf; atmf
tkwwfonf? AGwfukvm;Oonf 0gazsmhazsmh tpdrf; wwfao;onf?
azsmhazsmhrsm;jzpfI tndKpufrsm; yg7Sdonf? wOv~if om;aygufcsed rf Sm rwfvrS -o*kwv f txd jzpfonf?
ysrf;r~tvsm; 1±29 vufrESihf jyuf 0±9 vufr 7So d nf? odk\7mwGif oyf7yfjcif;r7Sdonfh todkufrsm;udkrl tcsdef
rwfvrS arvtwGi;f onf AGwu f vk m;wd\k iSuif ,fayguf umvtydik ;f tjcm;r7Sd tjrv J v kd kd awG\7onf? todu k rf sm;
I tvkyf&=yfcsdefjzpfonf? rSm AGwzf ifet D odu
k Ef iS hf cyfqifqifwI l opf7uG fajcmuf/
AGwfukvm; wdk\onf awmwGif;iSuf jzpfI aoG\ jrufyif/ opfcuf ponfw\dkjzifh jyKvkyf xm;wwfonf?

240
AGwfpmrGJ AGwfzifeD

AGwfc`J [lI›if;/ AsL[lI›if; ac:-uonfh AGwfpmrJG

wjrHKv~if 2 O tkwwfI wcgw7HrSom 3 O tkwwf rl wcgw7H awG\7onf? weo®m7De,fwiG f awG\7onf[k


onf? O.t7G,ftpm;rSm 7SnfarsmarsmjzpfI tvsm; rSwfwrf;Y r7Sdaomfvnf;/ weo®m7D ajrmufydkif;wGif
± 9 vufr/ jyuf ± 65 vufr7Sw d wfonf? Ota7mifrmS 7Sdaumif; 7Sad yvdrrfh nf?
tjzLa7mifwiG f yef;a7mifoef;vsuf7dI S / teD odk\r[kwf
c7rf;a7mif tajymufrsm; yg7Sdonf? AGwfzifeD? ? AGwzf ifeo D nf yufpm7DazmrD; rsKd ;pOfrS
AGwfpmrGJonf tylydkif;a'oukef;jrifhrsm;/ ql;awm/ ydkUEdkEdkwD'D; rsdK;7if;wGifyg0ifI/ ,if;udk yg+aA'
csKH awm/ v,fawm/ pdu k cf if;ESihf acsmif;i,frsm;. teD; tvdktm;jzifh armvyufpwD; auzm[lI›if;/ ydkUEdk
wGif usufpm;avh7do S nf? ,if;onf opfawmrsm;wGif Edw
k yfauzm[lI›if;ac:onf?
usufpm;aom iSufrsdK;r[kwfacs? vljrifuGif;wGif ae AGwzf ife.
D tvsm;onf 8 vufrcef\7o dS nf? ndKrid= ;f
avh7aSd om iSufrsdK; r[kwfaomfvnf; atmfoHudk -um; rd=if; ta7mif7SdjyD;v~if/ OD;acgif;wGif rnf;eufaom t
7jcif;jzifh 7SdrSef;odEdkifonf? AGwfpmrGJudk jrefrmEkdifiHESifh arG;pk tenf;i,f 7So d nf? ausmzufEiS hf 7iftyk yf idk ;f wGif
,d;k ',m;Ekid fiHwiG f awG\7onf? jrefrmEdkifiH tv,fydkif; tarG;rsm;onf ta-u;cGH yHo k !mef ay:aeonf? tjrD;
wGif trsm;qHk; awG\7I rMav;/ a7Fbdkpaom jrdK\rsm; twGi;f zufwiG f xif7Sm;aom -uufaoG;a7mif tuGuf
Y jcH0if;rsm;xJwGif awG\7onf? ajrmufzufwGif uom wuGu7f o dS nf? yso
H ef;onft h cg tjrD;zsm; jzLaeonfukd
jrdK\EiS hf txufcsi;f wGi;f atmufyidk ;f a'orsm; wdik af tmif aumif;pGm awG\jrifEkdifonf? tzdkESit fh rwdk\. ta7mif
ysH\ESH\vsuf 7Sdonf? {7m0wDjrpf0Srf;ESifh ppfawmif;jrpf tqif;rSm twlwjl zpf.? AGwzf ifeo D nf vsijf ref oefrm
0Srf; wav~mufvHk;wGif trsm;tm;jzifh awG\7onfhjyif pGm ysHoef;aomfvnf;/ -um7Snf rysHEdkifacs? awmifyH
ta7S\zufwGif u,m;jynfe,f awmifwef;rS ,dk;',m; &dkufcwfoHudkrl aumif;pGm-um;Ekdifonf? ,if;onf t
EkdifiHwdkifatmif tESH\tjym; awG\7onf? 7efukefjrdK\wGif azmfukd cifw, G I
f 7J7ifzh swvf wfaom trlt7m7So d nf?

241
AGwfzifeD AGef;jrdK\

AGwfzifeDonf O-oiSuf/ a7Fjynfpdk;iSufwdk\uJhodk\ om ckwfxGifxm;aom ae7mrsm;wGifvnf; awG\Ekdifonf?


,mpGm oDcsif;rqdkwwfbJ toHwrsdK; ESpfrsdK;avmuf opfyif usJusJaygufonfh opfawmwGifvnf; awG\Ekdif
om atmfjrnfwwfonf? od\7k mwGif xdt k oHonfyifv~if onf? AGwfzifew D \dkonf zdrk pHw
k JI
G aewwfonf? wcg
om,memaysmfzG,f aumif;ayonf? AGwfzife. D atmf w7Hro S m tpmaygrsm;aomae7mY AGwzf ifeiD Suftkyu f dk
oHonf oDcsif;qdkoHrsdK; r[kwfaomfvnf; toH -unf awG\7onf?
vifjywfom;onf? 7Fifvef;pGmESifh qlnHpGm aewwfr= AGwzf ifeuD kd oD[–dk u
f `e;f rS tdN,d Ekdifi/H jrefrmEkdiif HESihf
zswv f wfrw = k\da-umifh xdik u S uf dk vlwk\d ESpo f uf-uonf? w&kyfEkdifiHtxd tESH\tjym;awG\7onf? jrefrmEdkifiHwGif
iSufi,frsdK;wdk\. 7efojl zpfaom odrf;pGef ponfw\dk ysH0J vGifjyifrsm;ESifh opfawmxlxyfpGm raygufa7mufaom
vmv~if AGwfzifeDonf tjcm; iSufrsm;tm; toHjzifh awmifajc7if;rsm;Y trsm;tm;jzifh awG\7onf? wcg
tcsuaf y;wwfonf? w7H AGwzf ifeuD kd ay 4ô500 txd jrifah om a'orsm;Y
AGwfzife. D tpmrSm A,f7o D ;D ESifh tif;qufyk;d aumif awG\7avonf?
rsm;jzpfonf? O,smOfrsm;7Sd opfoD;opfzkrsm;udk wcg
w7H zsufqD;avh 7Sdonfhjyif/ pdkufcif;rsm;rS [if;oD; AGwfzifeDiSufrsdK;? ?AGwfzifeD iSurf sKd ;onf yufpm7D
[if;7Gufrsm;udkvnf; zsufqD;avh7Sdonf? odk\7mwGif azmrD;rsdK;pOf/ ydkUwEdkEdkwD'D; rsdK;7if;wGif yg0ifonf?
aumufyJoD;ESHudk zsufq;D wwfaom tif;qufy;dk aumif ,if;wd\kukd tm7Swu dk af wmifyidk f;/ Oa7mywkud f taemuf
rsm;udkvnf; pm;aomufwwfao;ojzifh vlwdk\tm; awmifpGe;f a'orsm;ESifh tmz7duwdkuf wwdkufvk;H vdkvdk
wzufwvrf;rS aus;Zl;jyKaom iSufjzpfonf? AGwzf ifeD wGif awG\7onf? tcsKd \ AGwfzifeDiSurf sdK;udk jrdK\7GmO,smOf
onf tvGef7efvadk omiSufjzpfojzifh tdNd,Ekid fiH -uuf rsm;wGif r-umc+ awG\jrif7I tcsKd \ukrd l awmxJYom
iSuf wkduyf JrG sm;wGif wdu k if Sut f jzpf toH;k jyKwwfonf? v~if awG\jrif7ayonf? opfyifrsm;wGif aeavh 7SdI
awG\77dS ma'oudk vku d If AGwzf ifew D \.
kd om;aygufcsed f twihf7aJ om iSufrsdK;jzpfonf? olw\dk. tpmrSm toD;
rSm wae7mESihf wae7m tenf;i,f uGjJ ym;wwfonf? tESHEiS hf tif;qufy;kd rsm; jzpfonf?
odk\aomf a,bk,stm;jzifh azazmf0g7DrS arvxd om; AGwfzifeDiSufrsdK;onf trsm;tm;jzifh taoG; t
aygufonf? azazmf0g7DvrS atmufwb dk mvtxd om; a7mifrvSaomfvnf; toHaumif;aoma-umifh t
aygufonf[kvnf; tqdk7Sdonf? {jyD/ arvwdk\wGif aemufwkdif;uAsmrsm;wGif ,if;wdk\ta-umif; xnfh
yXrt-udrf om;aygufI -o*kwfwGif 'kwd,t-udrf oGi;f pyfq-kd uonf? ,if;wd\k. toHomr=a-umifh vlwk\d
om;aygufjyefonf? todkufrsm;udk csHKzkwfxJwGif opf u avSmifcsdKifhjzifh tdrfY arG;jrLxm;wwfonf? rsm;
7Guaf jcmuf/ jrufyifESifh opfcufwdk\jzifh cGufyHk aqmuf pGmaom AGwfzifeDiSufrsdK;wGif vSyaom tarmufu
vkyfxm;wwfonfhtjyif opfjrpf/ tarG;tr~ifrsm;jzifh av;rsm; OD;acgif;ay:wGif yg7Sw d wfonf? tawmifESifh
todkufudk um7Hxm;wwfonf? odk\aomf todkufrSm ajcaxmufrsm; wdo k nf?
oyfoyf7yf7yfr7Sad cs? 3 ayrS ay 30 xdjrifo h nfh csKH yif/ iSufuav;rsm;onf iSuf-uD;rsm;ESifh wlaomfvnf;
EG,fyif/ pGefyvGHyif/ 7Sm;apmif;yif/ rmvumyif ponf wcgw7H iSufi,frsm;. tarG;tawmifwdk\onf iSuf
wdk\wGif todkuf vkyfavh7Sdonf? todkufvkyf7mY›if;/ -uD;rsm;. tarG;tawmifxuf ta7miftqif; azsmh
Oudk 0yf7mY›if; om;i,frsm;udk jyKpk apmifha7Smuf7mY awmhI rGJajcmufajcmuf7Sdonf? odk\r[kwfv~if t
›if; tzdka7mtryg aqmif7Gufay;-uavonf? wjrHK a7miftqif; ydrk dk7ifI h rGJajcmufajcmuf7w Sd wfonf?
v~if O 2vHk;rS 4vHk;xd7Sdwwfonf? O.ta7mifrSm
tjzLa7mifwiG f yef;a7mifoef;vsuf 7So d nfjh yif/ teDa7mif/ AGef;jrdK\? ?AGef;jrdK\onf *smreDEikd if H &dkif;jrpf. vuf0J
odk\r[kwf c7rf;a7mif tajymuf tpufuav;rsm;onf zufurf;ay:Y wnf7djS yD;v~if udkvek f;jrdK\rS ta7S\awmif
Oudk ajr-uD;ta7mifESihf cGJr7atmif wlaponf? zuf 15 rdik u f mG a0;onf? ,cifu y7yf7mS ;Ekid if H &dik ;f e,f
rsm;aomtm;jzifh AGwfzifeDonf vlow l dk\ aexdkif7m . jrKd\-u;D jzpfI 126^ ckEpS rf S 1^94 ckEpS t f wGi;f jyifopfw\kd
ESifh eD;aomO,smOf/ od\kr[kwf csHKrsm;wGif usupf m;avh odrf;ydkufvdkufaomtcg udkvSef;rif;om;-uD;rsm; pH7m
7So
d nf? vlow l \dkESifh a0;aom jcH O,smOfEiS fh csKH awmrsm; jrdK\jzpfonf? AGef;jrdK\ukd uufp-wmAGefeif;7Sm;ac: a7mr
Yvnf; usupf m;ao;onf? csHKzkwf/ zkef;qdk;/ awmpyf7dS pcef;ae7mY pwifwnfco hJ nf? ,if;jrdK\uav;udk vl&ikd ;f

242
AGe;f jrdK\

rsm; 0ifa7mufzsuq f ;D ojzifh ysufpD;oGm;jyD;aemuf 47m yd™uwfwdku/f a7S;a[mif; yPnf;jywdku/f eQwf-unfh


pkESpfrsm;wGif {u7mZfb7k if *sLvD,efu jyefvnf wnf ar~mfpif/ yifrsdK;pHkO,smOf ponfwkd\udkyg yl;wGJxm;7Sd7m
axmifonf? wzef 9 7mpkESpfrsm;wGif aemfrefvlrsdK; aq;od_HESifh pdkufysdK;a7;ynm oif-um;7mY tvGef
rsm;u zsufqD;aomfvnf; r-umrD wdk;wufzGH\jzdK;I jynhfpHkaumif;rGefaom wUodkv-f uD; jzpfonf? AGef;jrdK\
om,mvmavonf? 1815 ckESpfwGif y7yf7Sm;wkd\u onf *Dwynm7Sif-uD; aA;xdk;Aif. ZmwdjrdK\ jzpfonf?
odrf;yduk fonf? 'kw, d uBmppftjyD;Y AGef;jrdK\ukd tar aA;xdk;Aifaetdru f kd aA;xd;k Aifjywku
d t
f jzpf zGihv
f pS x
f m;
7duefwyfrsm;u odr;f ydu k x
f m;um 1949 ckEpS w f iG f r[m onf? (aA;xdk;Aifôvk'Apf zef·&=?) 'kwd, uBmppf
rdwfwdk\ odfrf;ydkufxm;7m *smreDe,fajrtm; jynf twGif;u AGef;jrdK\onf AHk;'+fudk tjyif;txefcH77m
axmifpkorw *smrefEdkifiHtjzpf ausnmvdkufaom 95 7mckid Ef e= ;f cef\aom taqmufttHrk sm; ysupf ;D cJ7h onf?
tcg AGef;jrdK\onf jrdK\awmfjzpfvmonf? jynfaxmifpk AGef;jrdK\qdyfurf;onf tvGefom,monf? jrpf w
orw*smrefEidk fi. H tkycf sKyrf =tajccH Oya'udk 1948· zufurf;7Sd pufr=vkyfief;xGef;um;7m AGdKif;,,fjrdK\ESifh
49 ckESpftwGif; AGef;jrdK\Y a7;qGJcJhavonf? AGef;jrdK\udk tvGefvSyaom wefwm;-uD;jzifh qufoG,f
AGef;jrdK\wGif xif7Sm;aom taqmufttHk-uD;rsm; xm;onf?
trsm;tjym;7Sdonf? 13 7mpkESpfcef\u wnfaqmufcJh AGef;jrdK\. xif7Sm;aom vkyfief;rsm;rSm a-uGxnf/
aom ref;pwm;uoD'7,fESifh 1^82 ckESpfu jyD;pD;cJh pufu7d,m/ Advwfajr/ "mwkaA' yPnf; paom vkyf
aom jrdK\awmfcef;r-uD;tjyif 1818 ckESpfu wwd, ief;rsm;jzpfonf? &dkif;jrpfwav~muf ukeful;oef;
z7uf'7pf0DvsHbk7if wnfaxmifcJhaom AGef;wUodkvf a7mif;0,fa7;Y xif7Sm;aom jrdK\-uD;jzpfonf? AGe;f jrdK\.
ponfwkd\jzpfonf? AGef;wUodkvfudk udkvkef;rif;om; vlOD;a7onf 195^ ckEpS f cef\reS ;f ajc 143ô000 a,muf
-uD;rsm; pHjref;7m tdrfawmfY zGifhvSpfxm;I pm-unfh jzpfonf?

taemuf*smreDEdkifiH AGef;jrdK\7Sd ydk0Jpa'ghO,smOf

243

You might also like