Professional Documents
Culture Documents
Other MyanmarSweSoneKyan-08A
Other MyanmarSweSoneKyan-08A
ïçêí
¬©ÙÖiè
¬§¼µ·ºåi«
ßÜåißÙ»ºåÒ®¼ÕË
ú»º«µ»ºÒ®¼ÕË
¶®»º®³Û¼µ·º·Ø¾³±³¶§»º°³¿§¬±·ºå
"«-®º å «¼ µ ® c× ° ³å®Ü
¿¬³«º§¹ª®ºå/Ì»º« ¼µ ¿ª¸ ª³¨³å§¹« "°Ùô º°Øµ« -®ºå°Ü °Ñº §Øµ« ¼µ ¿«³·ºå °Ù³ ±¿¾³¿§¹«º3 «¼ µå«³åú³«-®ºå ©¯´¬ ¶¦°º
ªÙô º« ´°Ù³ ¬±Øµå ¶§Õ©©º¿§ª¼ ®¸º®²ºñ
¨·º¿§æ¿«-³ºÓ«³å§µöb¼Õªº®-³å
Òß¼©¼±Ï ±©·ºå°³¯ú³ Û¼µ·º·Ø¶§Õ ±µ½®¼»ºòòòòòòò ï
°¼®ºå¿ú³·º¶ùߺ ®§¹á ¯Ö©½µ±³úͼ±²º¸ ¬§·º·ôºòòòò çì
»³å®Ó«³å¿±³ ¬¿»³«º©¼µ·ºå öÜ©§²³úÍ·ºòòòòò îè
¿±Ù婼µå¬³å¶§·ºå¶½·ºå ¿ú³ö¹¬©Ù«º ¿¯å¦«ºð·º±²º¸
¿©³·º¬¿®ú¼«Ãÿö-³¸ð¹úÍ·º©»º££òòòòòòòòòòòò èï
¬§·ºòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íçî
Ãû©º«¿ª³·º ¬¬§º½Øú±²º¸ ¬c´å££òòòòòòòòòò ïîí
¨´å¯»ºå±²º¸ ¿ú±©;𹩮-¼Õåòòòòòòòòòòòòò ìðê
¿Ó««ÙÖ¦Ùôº Ƴ©º±¼®ºå½Ö¸ú±²º¸ ù§º½-§»ºå½-Ü¿«-³º ïèï
¬ß« ·Í«º¿§-³§·º®Íú±²º¸¬®Ï·ºòòòòòòòòòòò ìîë
Û¼µ·º·Ø¿©³º¬ªØ»²ºå©´ ¿ªå°³å½Øú¿±³ ¿»³ºðÜö-·º
°³¿úå¯ú³Þ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò îïí ±¼§ØD¬Ø¸¦Ùôº¬±Ùôº±Ùôº
ùµ©¼ô ¶®»º®³Û¼µ·º·Ø¿©³º«¼µ ©²º¿¨³·º¿±³®·ºåòò íðé ¬»³¿ú³ö¹ «³«Ùôº¿ú嬩٫º ¿ª¸ª³ú¿±³ ¿¯å
¿©³ºªÍ»º¿ú嬫-¼Õ嶧ձ²¸º ¶®»º®³¸Û¼µ·º·Ø¿úå±µ½®¼»º íêí §²³ú§ºòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò çë
°°º¿úå±³®« Û¼µ·º·Ø¿ú姹 ¬¶®·º«-ôº±²º¸ ¶®»º®³ ±«ºúͼ©¼µÇÄ þ³©º±¿¾³ ¿ª¸ª³±²º¸ ±¼§ØD§²³ ïîë
ß¼µªº½-Õ§ºð»ºÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ìéí ¿«-³«º¬®-¼Õå®-¼Õ忪¸ª³¿±³ §²³òòòòòòòòòòíïê
©¼«-±¼¬§º ¬ú§ºú§º «®Y³¿¶®Þ«ÜåÄ ¬©Ù·ºå§¼µ·ºå«¼µ ¿ª¸ª³¶½·ºåòòòòòòòíîí
ª´Ç¬¿Ó«³·ºå ¿ª¸ª³¿±³ ¬©©º§²³òòòòòò ìíð
®ÆO¼®§ý¼§ù¹¿½æ ¬ªôº¬ª©º«-·º¸°Ñºòòòòòòò ïëê
®öÚª³ô´ ¬½®ºå¬»³åòòòòòòòòòòòòòòòòò îéì ªµ§º ·»ºå¿¯³·º©³ ¬¶¦³¶¦³
°Üå§Ù³å¿ú姲³òòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íìì ú±Øåµ ®Í»åº ¬¿¶½ ¿·Ù°³ú·ºåòòòòòòòòòòòòòòòòòòïíê
¿¶®³«º§¼µ·ºå ßµùx±³±»³òòòòòòòòòòòòòòòòòìëç °Üå§Ù³å«µ»º±Ùôº¿ú嫼µ ¬«-¼Õ嶧ձ²º¸ ªµ§º·»ºåòòòòòíéì
±µ½ µ® ð·º ¿Ó«³·ºå°Øµª·º ¬³åª§º½-¼»ºðôº ¿§-³ºúÌ·º¦Ùôº
¬¯¼µ¬¿¶§³®§¹±²º¸ ±cµ§º¿¦³º¶§Æ³©ºòòòòòòòò íê ¬¿®ú¼«»º©¼µÇÄ ¬®-¼Õå±³å «°³å»²ºåòòòòòòòò ïë
Ãö§Õ©º¶§Õ©ºÅ´3á ¿§æ®´¨´åª²ºå ¶§Õ»ºå¶§Õ»ºå®²ºúÍ·º¸££ îîé ú»º±´«¼µ ª«º»«º®Ö¸ ½µ½Ø«³«Ùôº»²ºåòòòòòòòòòïèë
«µ»ºå¿¾³·º¿½©º ùµ©¼ô§¼µ·ºå©Ù·º ¿§æª³±²º¸ «ß-³ ª´±¼®-³å¿±³ «°³å½µ»º°³åòòòòòòòòòòòòòòòíìç
©®-¼Õåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò íìè ±®¼µ·ºåð·º ¶¦°ºú§º©½µ«¼µ¬¿¶½½Ø±²º¸ ¿¶§å§ÙÖòòòòòòìíë
¦ÙÖ˦ÙÖËÛÙÖËÛÙÖË ©Üå®×©º±²º¸ ±Ü½-·ºå®-¼Õåòòòòòòòòòòòò ìðï ¿ª³«Ü¨µ§ D©º ª´©¼µÇƳ©º
©¿¶®ú§º¶ ½³å ¿ù±®-³å ¬¿»³«º©¼µ·ºå ôѺ¿«-å®× ®¿§æ®Ü« ¨Ù»ºå«³å½Ö¸¿±³
«®Y³¿§æ©Ù·º ÛÍ·ºå±Ü姻ºå ¬¨Ù«º¯ØµåÛ¼µ·º·Øòòòòòò é Û¼µ·º·ØÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòçç
Ñ¿ú³§Ä °°º©ª·ºåÛ¼µ·º·Øòòòòòòòòòòòòòòòò ìî ±³±»³¿©³º §-ËØ ÛÍØǧص±®¼µ·ºåòòòòòòòòòòòòòòòòïêð
©©¼ô¬Þ«Üå¯Øµå «®Y³¸ª´¿»«Î»ºåòòòòòòòòòòò ëè «®Y³¸©·ºå®³®× ¿ª-³¸»²ºå¿ú嫼µ ¿¯³·ºúÙ«º½Ö¸¿±³
¬¿úÍË©µ¼·ºåÄ ÃÃß·ºå»°ºÒ®¼ÕË££òòòòòòòòòòòòòòòò ïéç ²Üª³½ØÞ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ïèç
¬¿®ú¼«»ºÄÃïٰºÆ³ª»º££òòòòòòòòòòòòòòò îïê ¬¼Û¼lôÛ¼µ·º·ØÄ ¿úÍå¿Å³·ºå ¬ô´ð¹ù ¬¿©Ù嬿½æ®-³å«¼µ
ż®ðÛ[³¿©³·º¿°³·ºå®Í Û¼µ·º·Ø«¿ªåòòòòòòòòòòíïì ¿¦³º¶§±²º¸ ±«&©ª«Ú³úͲºÞ«Üåòòòòòòòòòòòìëë
Ãë±²ºå¶§²º££òòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò ìïî ¶§²º ¿©³º±³ú»º ¬¿¶½½Ø
¬¼Û¼lô¶§²¸º$ Òß¼©¼±Ï©¼µÇ ¿úÍåÑÜ嬿¶½°¼µ«ºú³¿ù±òò ìïé
¶®»º®³Û¼µ·º·Ø ¬°¼µåúÄ °«º®×ªµ§º·»ºå ¦ÙØËÒ¦¼Õå¿úå °Ü®Ø«¼»ºå
±°º§·º§»ºå®³ªº ©¼ú°<³»º Þ«Üåòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòòò îèë
¿ú±Æ·ºá ±¼µÇ®Åµ©º ¿ú§¼¿©³«ºòòòòòòòòòòòò îð c¼µú³å«¼µå«Ùôº®×®Í¿§¹«º¦Ù³åª³±²º¸ »©º§±§´¿Æ³º§ÙÖ ìîè
ßŵ ± µ © °°º © ®º å
"«-®ºå©Ù·º ®-³å°Ù³¿±³¶§-»³©¼µÇ«¼µ ¿¶¦úÍ·ºå¨³å¿§±²ºñ °³c×±´±²º ®¼®¼®²º®Ï®Í©º®¼3 ¬±¼Mк¬¿¶¦á ßŵ±µ©¬¿¶½
®²º®Ïä«ôº¿»Ò§Ü«¼µ ®Í©º¿«-³«º©·ºÓ«²¸ºú»º ¿¬³«º§¹¿®å½Ù»ºå®-³å¶¦·º¸ °°º©®ºå¨µ©º±·º¸¿§±²ºñ ¬«ôº3 ¬¿¶¦®¿§åÛ¼µ·ºúͼ¬Ø¸
/Ì»ºå¨³åú³°³®-«ºÛͳ©Ù·º ¶§»ºª²º¦©ºc׿ª¸ª³ú»º ©µ¼«º©Ù»ºåú¿§±²ºñ
1
AD;v,mhô a*smh AkZGef
csKyf csmcsDu avmhAD;Am;A7Gwftm; av,mOfysH xkwf 1620 jynhEf pS w f iG f AD;v,mhonf tm;bG\J7 7yfwvef
vkyaf 7;Xme 0ef-u;D tjzpf cef\xm;vdu k f7m ol. aqmif pm;. orD;jzpfol wEkdifiv H ;Hk wGif tcsr;f omqH;k tarGcH
7Gufcsufonf txl;atmifjrifojzifh csmcsDuyifv~if trsKd;orD;ESihf vufxyfonf? a0vrif;om; csm;ESihf
avmhAD;Am;A7Gwfonf ppfav,mOfysHrsm;udk rsufvSnfh pydef rif;orD;wk\d vufxyf7ef tm;bG\7J A7Pwkpd m;u aph
jyovdk xkwv f yk vf u kd o f nf[k jcD;rGr;f cJ7h .? 1941 ckEpS f pyfaepOfwiG f csm;tm; pydeEf dik if H r'7pfjrdK\awmfo\kd ukd,f
arvrStpjyKI avmh AD;Am;A7Gwo f nf axmufyahH 7;Xme wkdifoGm;a7muf aphpyf7ef Awfuif*rfpm;u aoG;aqmif
0ef-uD;tjzpf aqmif7GufcJh7m 1942 ckESpfwGif tiSm;cs onf? ol. aoG;aqmifcsuft7 csm;vnf; r'7pfjrdK\
ta-uG;ay; Oya'qdkif7m jAdwdo~tkyfcsKyfa7;rSL;tjzpf awmfo\dk Awfuif*rfpm;ESit fh wl oGm;a7mufonf? ok\d7m
tr=xrf;7ef tar7duefjynfaxmifpo k \dk apvFwfjcif;cH7 wGif Awfuif*rfpm;. armufrmpGm qufqHr=a-umihf
onftxd jzpfonf? 1943 ckESpfrS 1945 ckESpftxd vufxyfa7; tpDtpOf rajyrjypfjzpfum ysufjym;cJ7h &Hk
wHqyd fawmf0ef-uD;tjzpf cef\tyfjcif;cHc7Jh onf? 194^ck ru pydeEf iS hf jAdwed fEikd if Hw\kd ppfjzpfymG ;cJ7h onf? ok\daomf
rS 1953 ckESpt f xd e,l;A7ef;ZGpw f Uodv k f t"dywdt vnf; AD;v,mhtay:bk7ifESifh a0vrif;om; csm;wkd\.
jzpf wifajr|mufjcif; cH7onf? wd7k eG w f w kd Uodvk f/ armifh txif-uD;r=onf ysufjy,f oGm;jcif; r7Sd&Hkru 'sLbGJ\
tvDqefwUodv k w f \krd S Oya'yg7*lEiS fh pmayyg7*lb\JGx;l jzihfyif wkd;wufjcD;ajr|mufjcif; cH7avonf?
rsm;udk toD;oD; jcD;jr|ifhjcif;vnf; cH7onf? 1625ckESpf rwfvwGif yXr*sdr;f bk7ifuHuek fI csm;
avmh AD;Am;A7Gwfonf atmifjrifr= / Edkiif aH 7;o rif;om;onf yXrcsm;bk7iftjzpf eef;wufonf? xkd
rm;ESihf ppf/Edik if aH 7;orm;ESihf owif;pmavmu/ jAd ESpf arvwGif r'7pfjrdK\o\dk oGm;pOfuawG\cahJ om jyifopf
wdo~tifydki, f m. obm0tajctjrpfrsm;/ uHudk rif;orD; [ife7Dtufwm rm7D,m;ESiv fh ufxyfz\dk aphpyf
r,HkESihf / atmifjrifa7;twGuf aomhok;H csuf paom 7ef csm;bk7ifu AD;v,mhtm; apvFwjf yefonf? aemuf
pmtkypf mwrf;rsm;pGm a7;om;xkwfa0cJhonf? ESpw f iG f AD;v,mhtm; pydeEf idk if H au;'pfjrKd \udk wku d cf u
dk 7f ef
acgif;aqmifapvFwfvu kd 7f m ta7;&=H;edrfo h jzihf ygvDref
AD;v,mhô a*smh (c7pf 1592 1628) ? ? t*vdyf vFwfawmfu tjyif;txef jypfwif&=wfcsjcif; cH7aomf
eef;wGi;f om;/ bk7ihftcspfawmfESihf EkdifiHjyKock rdef a*smh vnf;/ bk7ifu ygvDrefudk zsuo f rd ;f ay;vku d o
f jzihf AD;v
AD;v,mhudk 1592 ckEpS f -o*kwv f 287ufae\wiG f vufp ,mh csrf;om7m 7cJhonf?
wm&=dif,me,f A&kpADjrdK\wGif zGm;jrifonf? qma*smhAD; xkdjyif AD;v,mh. armufarmufrmrm jyKrlr=rsm;
v,mh. 'kwd,om; jzpfonf/ a-umihf r-umrD t*vefEiS hf jyifopfwd\k ppfjzpfonhf t
AD;v,mh 13ESpt f 7G,wf iG f zcifjzpfou
l ,G v f eG o f nf? ajctxd a7mufc7hJ onf? 162^ ckEpS w f Gif jyifopftpk;d 7
touf 18ESpfwiG f jyifopfEkdiif Hokd\ oGm;a7mufI 3 ESpf tm; awmfvSefae-uaom [sL;*sEd;k wkd\ tckdit f rm wyf
r~aexkdiu f m uk, d fvufavhusifah 7;zufwGif txl;oif pG7J m &kd7, S cf w
H yfjrdK\o\dk AD;v,mhtm; vufeuf tajrmuf
,lwwfu`rf;cJo h nf? yifud, k &f kyf7nfuvnf;vSI trl tjrm;jzihf tultnDoGm;7ef apvFwfvdu k f7m [sL;*sEkd;
t,modraf rG\ol jzpfonht f jyif/ uk, d v
f ufavhusio fh jl zp wk\u d tulrcHonht f jyif jrKd \o\ydk if r0if7ef wm;jrpfojzihf
fojzihf ukd,f[efvSaom AD;v,mhtm; yXr*sdrf;bk7if AD;v,mhonf aemufqkwfc7Jh onf? ([sL;*sEk;d &=?)
onf tvGefEpS fouf cspcf ifawmfrlonf? bk7ifu cspf r-umrD &kd7S,fjrdK\okd\ wzefoGm;a7muf7ef ykd\prpfjrdK\wGif
cifjrwfEkd;pGmjzihf ac:onhf pwDeD[laomtrnfjzihf vl tpDtpOfrsm; jyKvkyaf ecJph Of 7mxl;cef\xm;r=ESifh pyfvsO;f
odrsm;cJoh nf? r-umrD tm;bGJ\7qRm;qufudk qufco H l I ol\tay: rausreyfjzpfaecJhaom *`ef zJvwefqko d l
tjzpf ajr|mufpm;cH7onf? 1618 ckESpfwGif AD;v,mh ppfAdv k u f av; wOD;u vkyf-uHojzihf 1628 ckEpS f -o
onf qmbG\Jjzihf olaumif;jyKc7H &Hkru rm;uGpb f \J7G Awf *kwfv 23 7ufae\wGif uG,fvGefonf?
uif*rfpm;tjzpf jcD;jr|ihfjcif;cH7onf? 2 ESpftwGi;f bk
7ifrif;jrwfonf AD;v,mhtm; bG\Jx;l /*k+x f ;l /7mxl;-uD; AkZeG ?f ?AkZeG o f nf u7yfpaw;pD;ac: tcGrH m oW0g
rsm;jzihf pkykjH cD;jr|ivhf du
k f7m bk7ifrif;jrwfyif vltrsm;. rsdK;aygif;wGif tjrD;7Snfaom taumifrsdK; jzpfonf?
jypfwif &=wfcsjcif; cH7&Hkru/ rvkdrkef;xm;jcif;yg cHcJh ,if;onf ueef;ESifh wrsdK;wnf; jzpfonf?
7onf? AkZGeftrsdK;rsdK; 7Sdonf? ,if;wdk\rSm AkZGefwkyf/ AkZGef
2
AkZGef
3
AkZGef
4
AkZGef Akoô 0DvsH
AkZGefvHk; ? ? (ueef;&=? )
5
Al*def;AD;ôvl0D tefwGef; 'g AlzGefôaZmhZuf
6
AlzGeôf aZmhZuf Alva*;7D;,m;EkdifiH
pufwifbmv ^ 7ufae\wiG f Am*ef'eD ,fY zGm;jrifonf? AlzGefonf 1^35 ckESpfwGif pwufzifa[; a7;om;
zcifrmS Am*ef'DygvDrefwGif aumifpDv-l uD; wOD;jzpf.? aom [if;oD;[if;7Guf pwufwpfynmpmtkyu f dk bm
AlzGeo f nf Oya'ynm7yfudk *sufZ;l tpfaumvdyfY oif omjyefxw k af 0onf? 1^40 jynfEh pS w f iG f EsLwef.zvyf
,ljyD;aemuf avmu"mwfynm7yfrsm;udk qufvuf qD,ef[al ompmtkyu f dk bmomjyefxw k af 0onf? xdEk pS f
qnf;yl;onf? v,f,mpdkufysKd ;a7;ESihf &lyaA' ynm7yf wGifyif obm0orkid ;f usr;f udk pwifjyKpkavonf? yXr
qdik 7f m pmtkypf mwrf;rsm;udk a7;om;onf? 1^39 ckEpS f wGJukd 1^49 ckESpfwGif yHkEySd x f kwfa0cJo h nf? xdu k srf;udk
wGif bk7ifOh ,smOfEiS jfh ywdu k f tkycf sKyaf 7;rSL; 'sLaz; uG,f ESpfaygif; 50ausmftwGi;f pmtkyw f GJa7aygif; 44 wGJr~
vGefaomtcg AlzGeftm; 15 qufajrmuf vl0Dbk7ifu xkwfa0Edik fatmif a7;om;jyKpkcJhavonf? AlzGef ruG,f
ac:,lcef\tyf7m uG,v f eG of nftxd xd7k mxl;wGif xrf; vGerf D 36wGJ xkwI f uG,v f eG jf yD;aemuf 8wGu J kd xkwaf 0
7Gucf aJh vonf? onf? AlzGefonf rdrd.,lqcsufrsm;udk 7Sif;vif;jywf
obm0 tavsmuf -uD;yGm;7mwGif vlESifh tjcm; om;pGm vlwdkif; em;vnfatmifa7;om;Ekdifoljzpfaom
touf7dS oW0gwd\rk mS jzpfpOfcsi;f jcm;em;csurf 7S/d twl a-umifh ausmaf pmxif7mS ;vmavonf? AlzeG . f -uKd ;pm;r=
wlyifjzpfonf[k AlzGefu xkwaf zmf ajymqdkcaJh vonf? a-umifh vlwdk\onf obm0ynm7yf. eufeJaom t
wd7>mefwk\donf wrsKd ;rS wrsKd ;od\k tqifhqifh ajymif;vJ a-umif;7yfrsm;udk pdw0f ifpm;vm-u.? avhvmqnf;yl;
vm-uonfjzpf7m vlwdk\vnf; tqifhqifh ajymif;vJ vdv k m-u.? tjcm;ouf7Sd oW0grsm;. xl;jcm; ay:
vmonf[kqk. d ? xdk\jyif ouf7o Sd W0gonf 0if&;dk pGe;f vGifaeaom tcsufrsm;ESifh tavhtusifhrsm;udk qif
a'orsm;7Sd ork]7mrsm;wGif pwifjzpfay:vm-uI xdk jcifpl;prf;vdak om pdwrf sm; ay:aygufvmavonf?
tcsed t f cgY 0if&;kd pGe;f ork]7ma7onf oW0gwd\t k ouf jyifopfbk7ifonf AlzGeftm; aumifhbGJ\ jcD;jr|ifhum
wnfwHhEdkif&Hkr~ avmufom at;onf[k qdkavonf? olaumif;jyK ajr|mufpm;onf? aumifhAlzGefonf yg7pf
,if;tcsuw f dk\um; AlzGef. ,lqcsufrsm;aywnf;? jrKd \Y 1^88 ckEpS f {jyD 16 7ufae\wiG f uG,v f eG af vonf?
±®
±®¼µ·¼ åº ©¿ªÏ³«º ¯´§ª
´ §× úº ͳå®× ®-³å¶§³å½Ö¿¸ ±³
Ñ¿ú³§Û¼µ·º·Ø··Ø ôº
aAmfvuefEdkifiHrsm;teuf ti,fqHk;jzpfonf? odk\aomf Oa7myppfyGJ-uD;rsm;/ uBmppfyGJ-uD;rsm;Y ta7;yg
t7ma7mufpGm yg0ifqifEFJcJhavonf?
7
Alva*;7D;,m;EkdifiH
8
Alva*;7D;,m;EkdifiH
9
Alva*;7D;,m;EkdifiH Al;c7ufjrdK\
-urf;-uKwfpGm zdESdyfacsr=ef;-uonf? aAmfvuef u`ef; 1935 ckEpS f {jyDvwGif wwd,aAm7pfb7k ifonf tpdk;7
qG,fwiG f vuf0g;-uD;tkycf siaf eaom &k7Swk\du wl7uD udk udk,fwidk Of D;pD;I tm+m7Siftjzpf tkycf sKyfonf?
wd\k. 7ufpufr-= uD;udk tcGiahf umif;,lI Alva*;7D;,ef; 1940jynfEh pS f pufwifbmvwGif [pfwvm. t"R
wd\kzufrS 0ifa7muf wdkufcu dk af y;ojzifh tEdik 7f um qef awmif;qdck sufa-umifh &lar;eD;,ef;wd\ku Alva*;7D;,ef;
pwufzefEdk pmcsKyf csKyfqdk-uonf? ,if; pmcsKyft7 wdk\tm; 'dk;A&l;*s awmifydkif;ukd ay;tyfvdkuf7onf?
rufqD'dk;eD;,m;ESifh wl7uDydkif Oa7mye,fajr tm;vHk; 1941ckEpS fwGif *smreDu ,l*pdk vm;AD;,m;Edkiif Htm; ppf
vdv k t dk jyif/ ,ckvuf7dS Alva*;7D;,m; Edik if w H \ku
d kd aygif; a-unmaomtcg/ Alva*;7D;,m; EdkifiHonf *smreD
I Alva*;7D;,m;Edik if [ H I
l wnfaxmifco hJ nf? od\k7mwGif zufr0S ifa7mufwu kd cf u
dk fonf? *smrefw\dk ppfEikd v f monfh
Oa7my wefc;dk -uD;Edik fiHrsm;u ,if;tpDtpOfudk oabm tcg Al;va*;7D;,m;Edik if o H nf rufq'D ;kd eD;,m;ESihf ta7\
rusojzifh 18^8 ckESpfwGif bmvifjrdK\Y usif;yaom e,frsm;udk qktjzpf 77Sdonf? 1943 ckEpS fwGif aAm7pf
nDvmcH-uD;wGif Alva*;7D;,m;Edik if H ajrmufydki;f tm; wl bk7if ewf7GmpHI om;awmf qDrD,Gef eef;wufonf?
7uDtpd;k 7. txde;f odr;f cH ud, k yf idk f tkycf sKycf Gi7hf wdik ;f 1944 ckEpS f pufwifbmvwGif &k7w S \kdu Alva*;7D;,m;
jynftjzpf owfrw S fay;I Alva*;7D;,m; awmifyidk ;f ESihf EdkifiHtm; ppfa-unmcJhonf? 'kwd, uBmppfjyD;aom
rufq'D ;dk eD;,m;wd\kudk wl7uDEkid if Hodk\ jyefay;vdu k fonf? tcg Alva*;7D;,m;Edik if u H dk &k7Sw\dku csKyfudkifxm;7mrS
1908 ckESpfwGif Alva*;7D;,m; EdkifiHonf wl7uDEdkifiH aemiftcg Alva*;7D;,m;EdkifiHonf uGefjrLepfEdkifiH
atmufrS &kef;xGufum vHk;0vGwfvyfaom EdkifiHtjzpf jzpfvmonf? 1946 ckEpS w f iG f qDrD,eG b f 7k ifudk eef;csI/
a-unmonf? 188^ ckEpS frpS I Alva*;7D;,m;udk tydik f Alva*;7D;,m; jynfol\oRwEdkifiHtjzpf xlaxmif
pm;7aom rif;om; zm'Deefonf Zmbk7ifbGJ\udk cH,l vkdufonf?
vdu k o f nf? Alva*;7D;,m;Edkiif H. jrdK\awmfonf qdzk D,mjrdK\ jzpf
1921 ckEpS fwGif rufqD'k;d eD;,m;e,fY wl7uDw\dku onf? tjcm;xif7mS ;aom jrdK\-uD;rsm;rSm yavmh'pf/ Am
7ufpufpmG owfjzwfzEd dyS fra= -umifh Alva*;7D;,m; Edik if H em/ &kp/ Am;*wf ponfhjrdK\rsm;jzpfonf? Am;*wfESifh
ESihw f uG tjcm; aAmfvuefEkid fiHw\dkonf wl7uDEidk if t H m; Amem jrdK\-uD; 2 jrdK\onf yifvufeufay:7Sd xif7mS ;aom
ppfa-unmonf? ,if;ppfyGJwGif wl7uDwdk\ ppf&=H;I oab®mqdyfjrdK\-uD;rsm; jzpfonf?
e,fy,faygif; rsm;pGm vufvFwfcJh7av7m/ Alva*;
7D;,m;Edik if u H e,fy,ftrsm;qH;k 77Sv d u dk o f nf? od\7k mwGif Al;c7ufjrdK\ ? ? Al;c7ufjrdK\onf &lar;eD;,m;Ekid fi.
H jrdK\
aAmfvuef EdkifiHtcsif;csif; ta0rwnfhojzifh Alva*; awmfjzpfI 'ef;nKjrpfvufwuf wckjzpfaom 'rfAdAk pfZm;
7D;,m;Edkiif o H nf ol. r[mrdwEf idk if rH sm;ESihf ppfjzpf7jyef jrpfay:wGif cGIwnf7. dS ? 'ef;nKjrpf. ajrmufzuf 33
onf? Tt-udrfwGif Alva*;7D;,m;Edik if u H ppf&=H;cJh7m rdkifa0;onf? 'rfAAkd pfZm;jrpf0rS 3^rdkifa0;onf? jrdK\.
'dk;A&l;*s e,fudk &lar;eD;,m; EdkifiHodk\ ay;tyfvdkuf7 taqmufttHrk sm;ESihfwuG vrf;yef;wkd\udk jyifopfEkdiif H
onf? rufqD'dk;eD;,m;e,fuv dk nf; *7dESifh qm;AD;,m; yg7pfjrdK\ erlemtwkid ;f wnfaqmufxm;ojzihf ,if;jrdK\udk
wdk\u cGJa0,l-uonf? Oa7myta7S\ydik f;. yg7pfjrdK\[I l vnf; ac:-uonf?
yXr uBmppfjzpfaomtcg Alva*;7D;,m; EdkifiH Al;c7uf[al om trnfonf Al;umbk7m;7Sdc;dk ausmif;
onf ,cifu e,fy,frsm;qHk;&=H;cJh7onfudk tcJra-u uav;ukd tpGJjyKI wGio f nf[k tcsK\duqkId tcsK\durl
jzpfum/ aAmfvuef EdkifiHrsm;ESifh ryl;aygif;bJ *smreD &lar;eD;,ef;bmomjzihf aysmfjrL;zG,f7mjrdK\[k t"d_m,f
EdkifiHEiS fh yl;aygif;vkdufonf? odk\7mwGif *smreDwk\d ppf&=H; 7aom Al;um7ufpD[laom pum;rS vmaom trnf
jyefojzifh Alva*;7D;,m;Edkiif v H nf; tzdEdyS cf 7H jyefonf? [k qk-d uonf? ,if;jrdK\. tpk;d 7oH;k trnfrmS Alum7uf
ppfavsmfa-u;rsm; ay;7&Hkru/ Alva*;7D;,m; EdkifiHydkif pwDjrdK\jzpfonf? Al;c7ufjrdK\onf &lar;eD;,ef; tpkd;7
e,fajrtrsm;udkvnf; vufvFwfvdkuf7onf? &Hk;pkdufjrdK\jzpfonf?
yXruBmppf jyD;onfrpS I Alva*;7D;,m; Edik if w H iG f Al;c7ufjrdK\wGif trsm;tm;jzihf acwfrSDtaqmuft
EdkifiHa7; v=yf&Sm;r=rsm; jzpfay:vmonf? rufqD'dk;eD; tHk-uD;rsm; 7Sdaomfvnf; a7S;acwftaqmufttHk tcsKd\
,m;ESifh 'dk;A&l;*se,fudk jyef77ef vHk;yrf;-ujyefonf? ESifh vrf;usOf;uav;rsm;vnf; 7Sdao;onf? pifppf Al;
1934 ckESpw f iG f tm+m7SifpeH pf xGe;f um;vmjyefonf? c7ufjrdK\onf &lar;eD;,m;EkdifiH ay:aygufrvmrDuyif
10
Al;c7ufjrdK\ Al;'yufjrdK\
11
Al;'yufjrdK\
Al;'yufjrdK\7Sd ygvDrefvFwfawmf
12
Al;yif Al;AGefrif;quf
13
Al;AGefrif;quf Al;vif;ô tef;
153^ ckESpw f Gif uG,fvGefaom Al;AGefjrdK\pm; csm; (Aif'k;H z7efppfw\dkonf pPvDu`e;f tygt0if aey,fEiS hf yg;rm;
jrdK\pm;tjzpfrS Al;AGefjrdK\pm;tjzpf qufcHcJhol). om; bk7ifrsm;tjzpf tkypf k;d cJ7h m 1860 jynfhESpfwGif wvD
t-uD; tefwdkeDonf emAm;e,f. tarGcH rif;orD; xD;eef;ESifh aygif;vdkuf7onfh tcsdeftxd jzpfonf?
Zef;'JvAwfESifh vufquf7mrSjrifaom emAm; rif;om; jyifopf/ pyde/f ygrm;ESihf aey,fw\dkrS Al;AGef rif;quf
[ife7Donf jyifopfEikd if b H 7k if 'kw,
d [ife7D.orD;awmf . tquftEG,rf sm;onf ,ckwikd f use7f pfcahJ o;onf?
rm*7ufESifh oifhojzifh/ pwkajrmuf [ife7D bk7if jyifopf ordkif;Y tvGefxif7Sm;aom uGef'D aqGrsdK;pk
(1553 1610)[laom bG\Jjzifh jyifopfx;D eef;udk qufcH onf Al;AGefrif;quf. tEG,fawmfrsm; jzpfavonf?
onf? ,if;od\jk zifh jyifopfEikd if H Al;AGerf if;quf[I l pwif
jzpfay:vmavonf? Al;vif;ô tef;(c7pf 150^1536)? ?tef;Al; vif;
pwk[ife7D (1533 1610)bk7if. tquf t onf t*®vefjynf t}r [ife7Db7k if.'kw, d rdz7k m;jzpf
EG,frsm; jzpf-uaom qJhoHk;qufajrmuf vl0D bk7if I yXrt,fvpfZAuf bk7ifr-u;D . r,fawmf jzpfonf?
(1601 1643)/ qJhav;qufajrmuf vl0D bk7if aemif tm;bGJ\7 0pf&d=if,mpm; jzpfvmaom qmawm
(1638 1^15)/ qJhig;qufajrmuf vl0b D k7if (1^10 rwfA;l vif;ESihf 'sLbGJ\7 aemzd\kpm;.orD; t,fvpfZAuf
1^^4)ESifh qJhajcmufqufajrmufv0l Dbk7if (1^54 wd\krS 150^ ckEpS w f iG f zGm;jrifaomorD;jzpfonf?
1^93) wd\konf 1^89 ckESpfwdkifatmif jyifopfEdkifiHukd zcifjzpfol qmawmrwf Al;vif;tm; t}r [ife7D
tqufrjywf tkyfcsKyfcJh-uavonf? qJhajcmufquf bk7ifu jyifopfEikd if o H \kd oHtrwftjzpf cef\tyfvu kd af om
ajrmuf vl0b D k7ifEiS hf rm7DtefwmG ewfrdz7k m;wd\k eef;usI tcg tef;vnf; vdu k yf goGm;onf? yXrwGif 12 quf
towfcH7jyD;aemuf/ Al;AGefrif;qufacWjywfomG ;aomf ajrmuf vl0b D 7k if.rdz7k m; t*®vyd rf if;orD;ar7D. tyg;
vnf;/ 1814 ckESpfwGif qJh7Spfqufajrmuf vl0Dbk7if awmfjrJ tysKd awmftjzpf tr=xrf;I/ ar7Drif;orD; rkq;kd r
(1^55 1824) eef;wufaomtcg Al;AGefrif;quf jyef jzpfoGm;jyD;aemuf t*®vefodk\ jyefoGm;aomfvnf;/ jyif
ay:vmjyefonf? odk\7mwGif 1848 ckESpfY vl0Dzdvpf opfeef;wGif;Yyif tr=xrf;ae7pfcJhavonf? jyifopf
bk7ifvufxufwGif jzpfyGm;aom awmfvSefa7;a-umifh eef;awmfYvnf; tef;. yg;eyfvdRmr=ESihf &ky7f nf acsm
Al;AGefrif;quf jywfoGm;avonf? armvSyr=a-umifh vltrsm;. cspfcifjcif;cH7onf?
pydefEdkifiH Al;AGefrif;qufonf 1^00 jynfhESpw f iG frS 1522 ckEpS w f iG f t*®vefjynfok\d jyefa7mufaomtcg
pwifcJhonf? jyifopfbk7if 14 qufajrmuf vl0D. [ife7Db7k if. yXrrdzk7m; uufo7if;xHwiG f cpm;ae
ajr;awmf yVr zdvpfb7k if (1683 1^46) rS pwifI 7if;/ bk7ifESifh arWm ouf0ifrdonf? [ife7Dbk7if
pydefEidk fiHwGif Al;AGerf if;quf ay:aygufvmonf? zdvpf onf tef;tm; vufxyf7eftwGuf uufo7if;rdzk7m;
bk7if. tquftEG,frsm;jzpfaom q}zm'Deefbk7if ESifh uGm7Sif;7ef -udK;pm;cJhaomf oWr uvJref\ ykyf
(1^13 1759)/ wwd, csm;bk7if(1716 1788)ESifh 7[ef;rif;u aqmif7Gufray;bJ aecJhojzifh [ife7D bk
pwkcsm;bk7if (1^48 1819)/ oWr zm'Deefbk7if 7ifonf t*®vefjynf oHtzGJ\udk A7if*sDoHtzGJ\rS cGJ
(1^84 1833)/ 'kwd, t%AJvm;bk7ifr (1830 xkwfum *dk+f;oD;jcm; axmifavonf? rdrdudk,fwdkif
1904)ESihf qJEh pS qf ufajrmuf t,fvzGe;f qd;k bk7if (185^ vnf; t*®vefjynf oHtzGJ\.acgif;aqmiftjzpf cH,l
1885)ESifh 13 qufajrmuf t,fvzGef;qdk;bk7if vdkufonf? (c7pf,mef omoemhta7;yHk&=? ) 1533
(1886 1941)wdk\ vufxufwikd f 1931 ckEpS w f iG f pydef ckESpfwGif uefwmAm7D*dk+f;tky-f uD; u7ef;rm;u uuf
orwEdkifiH jzpfay:vmonftxd Al;AGefrif;rsm; pydef o7if;rdz7k m;ESihf uGm7Si;f ay;I tef;ESihf Zefe0g7Dvavmuf
EdkifiHY tqufquf tkypf dk;cJ-h uonf? uyif wdww f qdwf vufxyfxm;cJhonfukd w7m;0ift
pydefb7k if wwd,csm;onf pydefxD;eef; rqufc7H jzpf todtrSwf jyKvu dk o f nf? xdEk pS f ZGev
f wGif tef;tm;
ao;rD 1^38 ckESpfwGif aey,fb7k ifESifh yg;rm;e,fpm; tbdou d cf H rdz7k m;-uD;tjzpf wifajr|mufvu kd of nf? puf
jzpfcJhonf? odk\7mwGif pydefbk7iftjzpf eef;wufaom wifbmvwGif aemiftcg yXr t,fvpfZAuf bk7ifr
tcg aey,fESihf yg;rm;e,fwk\dudk om;awmfti,f zm'D jzpfvmrnfh orD;awmfudk zGm;jrifonf? (t,fvpfZAuf
eeftm; ay;tyfvu dk o f nf? zm'DeefEiS hf ol. tquft bk7ifr/ yXr&=? )
EG,rf sm;jzpfaom yXrz7efppf/ 'kwd,zm'DeefEiS hf 'kw, d om;a,musfm; uav;om ajr|mfrSef;aeaom [ife
14
Al;vif;ô tef; aAhpabmupm;jcif;
15
aAhabmupm;jcif;
16
aAhabmupm;jcif;
udkrl xdk\xufao;aomtv,fuGi;f jyKvyk fEkid o f nf? t aAhpabm upm;7mwGif toif; 2 oif; ,SOjf ydKiu f
em;wzufv~if ay 90 r[kwb f J 82 ayxm;I abmvH;k pm;7I woif;v~if upm;ol 9a,mufpD yg0if7onf?
ypfoEl iS hf Aufwu H ikd af e7mudk ay 50 tuGm xm;Edik o f nf? ,if;wdk\rSm abmvHk;ypfol/ abmvHk;zrf;ol/ yXr tajc
AufwHukid f ae7mESifh 'kwd,tajccH axmifhukd 115 ay cHaxmifhvl/ 'kwd,tajccHaxmifhvl/ wwd, tajccH
1112 vufr cGmxm;7onf? axmifv h l/ 'kwd,ESiw fh wd,tajccHESpfc-k um; abmzrf;
aAhpabm upm;7mY toHk;jyKaom abmvHk;onf vl/ abmzrf;uGif; A,fvl/ abmzrf;uGif; tv,fvl/
rmonf? t0ef; 9 vufrESihf 941 vufrtwGif;7Sdonf? abmzrf;uGif; ,mvlwdk\jzpfonf? upm;yGJ paomtcg
A[dw k iG af zmhcI
H a7mfAmtxyfxyf od;k arG;ciftEkt-urf; wzuf toif;u uGi;f xJok\d qif;I ae7m,ljyD;aemuf/
txyfxyfywfI tay:rS jrif;om;a7jzifh csKyx f m;onf? useftoif;rS upm;olrsm;u abmvHk;udk AufwHESifh
5 atmifprS 5 14 atmifptxd av;onf? wvSnphf D &du k -f u7onf? rdrt d vSnrhf usrD uGi;f jyifxu G f
abmvHk;&dkufaom AufwHonf opfrmom;jzifh jyK I xkdifapmifh7onf? uGif;xJrS upm;olonf vufw
vkyxf m;I 42 vufrxuf ydI k r7Sn7f acs? Aufwo H nf zufudk om;a7vuftdwf pGyfxm;7onf? ,mvufjzifh
3
tvH;k jzpfI t-uD;qH;k tydki;f wGif tcsi;f 24 vufr7So d nf? abmvHk; ypfwwfoljzpfv~if 0Jvufukd vuftw d fpyG I f
AufwHudkifonf pwktajccHaxmifh[krf;yvdwf 0Jvufjzihf abmvH;k ypfwwfojl zpfv~if ,mvufukd vuf
.0J,m&Sd owfrSwfxm;aom tuGufwGif ae7onf? tdwf pGy7f onf? abmvH;k zrf;olonf &du k o
f laemufwGif
aAhpabm upm;7mY tenf;qH;k 'dik v f -l u;D wa,muf ae7I t7Sdefjyif;pGmESifhvmaom abmvHk;udk zrf;Edkif7ef
trsm;qHk; 4 a,muf xm;Edkifonf? 'dkifvl-uD; csKyf ydkI xlxlcHxm;aom vuftw d f pGyxf m;7onf? x\kjd yif
onf abmvH;k ypfo. l aemufwiG f aeI/ usef 3 a,muf rsuEf mS udk if;/ ud,
k u
f kd if;/ 'l;udk if; abmvH;k rSeI
f xdcu kd f
u yXrtajccHaxmif/h 'kw, d tajccHaxmifh/ abmvHk; '+f7m7jcif; r7Sad p7ef a-u;eef;-udK; cwfxm;aom rsuf
zrf;ol aemufwk\dwGif aeI -unf7h onf? ESmpGyf/ 'l;pGyfrsm; pGyfI umuG,x f m;avh 7Sd-uonf?
17
aAhpabmupm;jcif; aAuifô z7efppf
18
aAuifô z7efppf aAuifô a7mf*sm
19
aAuifô a7mf*sm aA'gyif
a7mfa*smfaAuifudk 1214 ckESpfwGif qRm;qufe,f acwf vlcyfrsm;rsm;url ua0q7m-uD;[k pGypf -GJ uonf?
Y zGm;jrifonf? atmufpzd\kEiS hf yg7pf wUodv k frsm;wGif pifppfaomfum; aAuifonf tawG;eufeJonfh vuf
ynmqnf;yl;cJh7m/ *7d/ vufwif/ [DjALESifh tm7AD awG\orm;-uD; jzpfayonf? xdkacwfu ,Hk-unfpJv G rf;
bmomrsm;udk wwfu`rf;onf? xkdaemuf acwfynm -uaom tcsKd \tcsurf sm;udk tajctjrpfr7Sd/ ,kWdrwef
wwfwdk\enf;twdkif; omoemhabmifodk\ 0ifI z7efpP [k ajymqdkr=a-umifh aAuifonf rd>m'd}d wpfOD;tjzpf
uef *dk+f;0ifbkef;awmf-uD; jzpfvmonf? atmufpzdk\ pGyfpGJcH7onf? w*dk+f;wnf;0if bkef;-uD;rsm;uyif aA
wUodv k Yf pmayrsm;vnf; yd\kcsonf? uiftay: ou®mruif;jzpfI -uOf-uojzifh yg7pfjrdK\ok\d
aAuifonf *7d/ vufwif/ [DjAL/ tm7AD bm 10 ESSpfcef\ oGm;a7muf aexdkifc7Jh avonf?
omwdk\jzifh a7;om;xm;aom pmayusrf;*efrsm;udk zwf aAuif. txufbkef;awmf-uD;rsm;u aAuiftm;
&=&jHk zifh auseyfEpS o
f rd hjf cif;r7SdbJ [kwrf eS cf ikd v
f jHk cif; 7Srd 7Sd w7m;pmayrsm; a[majymjcif;/ a7;om;jcif; quf
udk vufawG\tm;jzifh pl;prf;wwfaom tavh7Sdonf? vufrjyK7ef wm;jrpf-uonf? ,if;od\k vltrsm;. oH
aAuifonf ,rf;r=ef\ESifh oHvu kd ftyfta-umif;udk wif o, jzpfjcif;/ tm;ray;jcif; cHae7onfh-um;rSyif aA
-udKodxm;ESifhol jzpfonf? ta0;-unfhrSefajymif; jyK uifonf rdr, d q
l csufrsm;udk rSefuefonf[k ,Hk-unf
vkyfenf;udkvnf; xkwfazmf jyocJhonf? xdkjyif uBm onfhtwkdif; bmompmay/ od_Hynm/ t,l0g'/
ajr-uD;onf 0dkif;I tWvMdwf ork]7mudk jzwfum obm0 aA' ponfwdk\ta-umif;ygaom tdkywfr*sK/
taemufbufo\ko d mG ;v~if tm7Swu kd o
f \kd a7mufEikd o f nf[l tdkywfrdkif;eyfESifh tdkywfwm,D,rf[laom pmtkyf-uD;
aomtcsufudk c`if;csufr7Sd ,Hk-unfxm;oljzpfonf? 3 tkyfudk 18 v twGif; tjyD;a7;om;I ykyf7[ef;
aAuif. pmtkypf mwrf;rsm;wGif ,ckacwfY ay:ayguf rif;xH ay;ydk\onf? 12^8 ckESpfwGif ykyf7[ef;rif;-uD;
aejyDjzpfaom oab®m/ armfawmfum;/ wHwm;ESihf u7de;f uG,v f eG f7m/ z7efpPuef *dk+;f tky-f uD;ud,k w
f idk f acgif;
-uD;rsm; wpfae\wiG f ay:vmvdrrhf nfjzpfa-umif; wifu;l aqmifI aAuiftm; qef\usifzufjyKvkyu f m ol. pm
a7;om;xm;onfudk awG\7onf? xdka-umifh a7mf*sm tkyfrsm;udk rzwf-u7ef ydwfyif&Hkru ol\tm; rd>m'd}d
aAuiftm; tcsdK\u acwfa7S\ajy;aeol[k qdk-uI ol\ wOD;tjzpf axmifcsvu dk f.? axmifxJwGif 14 ESpfcef\
ae7pOf tdkrif;7jcif;. c`wf,iG f;csufac: pmtkyf
wtkyu f kd a7;om;I yky7f [ef;rif;-uD; pwkepfuvwf
xH qufaponf? xdk pmtkyfa-umifhyifavm/ tjcm;
ta-umif;a-umifhyifavm rajymEdkifaomfvnf;/ 1292
ckEpS fwiG f aAuifonf axmifrSvGwfI atmufpzdk\wU
odvk w f iG f pmayyd\kcscGihf 7jyefonf? od\k7mwGif 1294ckEpS f
wGif vl-uD;a7m*gjzifh uG,fvGef7Smavonf?
20
aA'gyif
21
aA'gyif aA'if
22
aA'if
23
aA'if aA'ifykd0,fô a7mAwf
«·ºå¿¨³«º©µÇÄ
¼ ¦½·ºÞ«Üå
Adk;0g;ppfyGJ. ol7Jaumif;-uD;wOD;jzpfonf? odk\aomf vli,fvl7G,fuav;rsm;tm; vlawmf vlaumif; vl7nfc`ef
vl7nfrGefjzpfapaom uif;axmufvkyfief;udk pwifwnfaxmifoltjzpf uBmausmfavonf?
24
aA'ifykd0,fô a7mAwf
a7; ponfwdk\udk a7S;&=aom uif;axmufvkyfief;udk p jzpfavonf? xdt k cgrSpI aA'ifyk0d ,fonf vli,f u
wif arG;zGm;ay;cJhorl mS aA'ify0dk ,f jzpfonf? xdak -umifh av;rsm;tm; uif;axmufpnf;rsOf;ESifh pm7dWaumif;
avmhaA'ifydk0,fudk uif;axmufwdk\.zcif [kvnf; rGefa7;udk a7S;&=aom tajccHrsm;jzifh tzGJ\zGJ\I oGefoif
ac:qdk7ayonf? pifppf aA'ify0dk ,fonf uif;axmuf avhusifhay;Edkifv~if/ wdkif;jynftwGuf tzdk;wef om;
tzGJ\pwifonfrSpI uBmhuif;axmufrsm;. txGwf aumif; 7wemuav;rsm; jzpfvmEdkifonfudk oabm
txdyf/ uif;axmufcsKyf-uD; jzpfcJhavonf? aygufco hJ nf?
uif;axmuftzG\Judk aA'ify0kd ,fonf tb,fa-umifh xdak -umifh aA'ify0kd ,fonf 1908 ckEpS w f iG f t*®vef
pwifwnfaxmifchyJ goenf;? awmiftmz7duwdkufwGif jynfY uif;axmuftzGJ\udk pwifzGJ\pnf;7m atmifjrif
Adk;0g;ppfyGJjzpfyGm;pOftwGif; rufzuif;jrdK\udk 7efol Akd; onf? 7nf7G,fcsufaumif;rGefvSaom xdktzGJ\udk ESpf
0g;wyf-uD;u (1899 1900 ckESpftwGif;) ^ vcef\ jcdKuf tm;ay;-uaoma-umifh uif;axmuf tzGJ\rsm;
-umatmif 0dkif;xm;onf? jrdK\wGif;7Sd jAdwdo~wyfudk onf jAdwdo~tifydkif,mtwGif;Yomru/ uBmt7yf
uGyfuJol AkdvfrSL;-uD; a7mAwfaA'ifydk0,fonf ppful 7yfYyg vsifjrefpGm wdk;yGm;cJhonf? vli,fuav;rsm;
a7mufonftxd rufzuif; jrdK\udk 7efol\vuf rus omru/ rdef;uav;rsm;onfvnf; uif;axmuf vkyf
atmif qdkcJhaom umvywfvHk; xdef;odrf;xm;EdkifcJh ief;wGif pdwfyg0ifpm;vm-uojzifh/ aA'ifydk0,fonf
onf? 7efol t0dkif;cHae7pOftwGif; aA'ifydk0,fonf 1910 jynfhEpS fwGif ESrjzpfol tCeuf. tultnDjzifh
rufzuif;jrdK\wGi;f 7Sd vli,frsm;udk uif;axmufrsm;/ pm uif;axmuf trsdK;orD;tzGJ\rsm;udkvnf; zGJ\pnf;cJhav
ydk\ owif;ykd\ vkvifrsm;/ a7S;OD;olemjyKrsm;tjzpf avh onf? uif;axmuftzGJ\rsm;/ uif;axmuftrsdK;orD;
usifhtoHk;jyKcJhjcif;jzifh vl7G,fvl-uD;rsm;udk tjcm;ydkI tzGJ\rsm; zGJ\pnf;a7;twGuf uBmt7yf7yfok\d vSnfhvnf
ta7;ygaom vkyfief;rsm;Y ydkrdk toHk;csEdkifcJhaom oGm;vmcJh7m/ tdN, d ESifh jrefrmEdkiif w
H \dkok\dvnf; a7muf7dS
a-umifh/ wenf;tm;jzifh 7efow l yfukd -uHh-uHhcHEidk cf hjJ cif; cJzh ;l avonf?
25
aA'ifykd0,fô a7mAwf aA7u&kjrdK\
26
aA7u&kjrdK\ aAvufuwf
27
aAvufuwf aA;xkd;Aifô vk'Apf zef
28
aA;xkd;Aifô vk'Apf zef
29
aA;xkd;Aifô vk'Apf zef A,fAifô tm;euf
30
A,fAifô tm;euf A,f7Dô qm*sdrf;
Edkicf Jhonf? xdo k k\d 0ef-uD;jzpfpOfu olonf ygvDref t qJyif jzpfonf? qm*sdrf;.vuf7mwdk\onf rxdwxd
rwf r[kwaf o;ay? od\kaomf ZGefvY 0if;p0yf A[dek ,f [mouav;rsm;/ odrfarG\aom tvGrf;taqG;rsm;ESifh
-um;a7G;aumufyGJwGif avbmygwD trwftjzpf qef;-u,faom pdwful;,Ofr=uav;rsm; yg0ifojzifh/
ta7G;cH7onf? ol. vuf7mjyZmwfwk\donf zwfI aumif;oavmuf/
'kwd, uBmppf-uD; jyD;qHk;jyD;aemuf taxGaxG jyZmwftjzpf &HkwifjyonfhtcgwGifvnf; ESpfjcdKufpGJ
a7G;aumufyGJ-uD; usif;yaomtcg A,fAifonf av vrf;zG,f7m aumif;vSayonf? qm*sdrf;. jyZmwfrsm;
bmygwD0if ygvDreftrwftjzpf ta7G;cHch7J onf? ,if; pGmwd\kukd &kyf7iS ftjzpfvnf; &du k ful;cJ-h uavonf?
od\jk zifh 1945 ckEpS w f iG f avbmtpd;k 7 wufvmaomtcg/ qm*sdr;f A,f7Donf paumhwvefjynf um;7D;rsL;jrdK\
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7onf? A,fAif Y 1860 jynfhESpf arv 9 7ufae\wiG f zGm;jrifcJhonf?
onf xdEk Spf Zlvikd f -o*kwfvrsm;wGif usi;f yaom ayghp i,fpOfu tpOfojzifh rusef;rmjzpfaeol cspfvpS mG aom
'rfnDvmcHodk\ wufa7mufonf? xdkjyif armpudkjrdK\Y ol.rdcifukd ESpo f rd ahf zsmaf jz7ef pdwuf l;,Of yHkjyifuav;
usif;yaom -uD;oH;k -uD; nDvmcH(1945 ckESpf)ESifh rsm;udk wDxGizf efwD; ajymjywwfay7m/ aemiftcgpdwf
-uD;av;-uD; nDvmcH (194^ ckESpf) rsm;od\k vnf; ul;,OfyHkjyifrsm;udk 0 Krsm;/ jyZmwfrsm;tjzpf zefwD;
wufa7mufcho J nf? qdkAD,uf&7k SESifh pyfvsOf;I A,fAif cJah vonf? tuf'ifAm7mwUodv k rf S bG\J7jy;D onfah emuf
u onf;cHjcif;ESifh -uHch dik jf cif;0g'udk xm;7SdcJhonf? ok\d ydik ;f rSpwifI pmaya7;om;vmcJ7h m/ ol.ESpo f ufpvJG rf;
aomf &k7Su taemuf'Drdkua7pDEdkifiHrsm;udk ppfat; zG,f7m pdwful;,Ofr=/ ta7;tom;aumif;rGef ajymif
qifEFJvmaomtcg/ ,if;EdkifiHrsm;ESifh ppfa7; EdkifiHa7; ajrmufr=wdk\a-umifh atmifjrif ausmf-um;vmonf?
pD;yGm;a7; yl;aygif;aqmif7Gurf = 7Sdro S mv~if jidr;f csr;f a7; a7S;OD;pGm paumhvlrsdK;wdk\. taetxdkif/ "avhxk;H pHwk\d
7Edkifrnf[k oabmxm; ajymif;vmonf? xdka-umifh
A7yfqpJ mcsKyf (1948 ckEpS )f csKyfq7kd mwGif if;/ 0g7Siw f ef
jrdK\Y tWvMdwfpmcsKyf (1949 ckESp)f csKyfqdk7mYif;
OD;pD;OD;aqmif jyKolrsm;xJwGif A,fAifonf a7S\wef;rS
yg0ifchaJ vonf?
EdkifiHjcm;a7;0ef-uD; tjzpf ta7;-uD;aom uBmh
a7;7mrsm;udk pDrHaqmif7Guaf evsuu f yif tvkyo f rm;
vlwef;pm;wdk\bufrS tjrJwrf; umuG,f ay;cJhaom
a-umifh tvkyform;vlx-k uD;u 'dk\t³D[k jrwfEd;k
wem ac:a0:jcif;udk cHcJh7aom A,fAifonf usef;rm
a7; c`w, f iG ;f vmojzifh 1951 ckEpS f rwfvwGif Edik if jH cm;
a7;0ef-uD; 7mxl;rS EkwfxGufonf? odk\aomf ol\tm;
wHqdyfawmf 0ef-uD;tjzpf cef\xm;ao;onf? A,fAif
onf xdkESpf {jyDv 14 7ufae\wGif vef'efjrdK\Yyif
uG,v f Geo f mG ;avonf?
31
A,f7Dô qm*sdrf; A,f7DA,f7D
32
A,f7DA,f7D A,f7DvD,rf
ysKd ;onfudk twdtus uef\owfIrjzpfacs? vl. cHEkid f ADwmrif bD1 ac: odu k , f mrif"mwf zdau`;jcif;jzifh
7nf obm0udkvdkufI oDwif; 2 ywfavmufrS 6 v A,f7AD ,f7aD 7m*g oufom7m7Edik af omfvnf; a7m*g7Si;f
twGi;f wGif ay:aygufvmwwfonf? xkeaf jcmufemonf 7Si;f aysmufap7ef -um7SnfpGm ukrS 7onf? a7m*g ouf
wjznf;jznf;ay:vmwwfI xkefpdkemrSm jrefjrefay: omjyD;aemuf tjcm;aom ADwmrifESifh y&dkwif;"mwf
vmwwfonf? xke7f Syfemrlum; tvGefjrefojzifh wcg aygaom tpm;tpmudk rS0D Jap7onf? a7m*g7ifah ev~if
w7H em7Dykid ;f twGi;f Yyif vlemaoqH;k wwfonf? um; 7Si;f 7Sif;raysmufEidk fb7J Sdwwfacsonf?
A,f7AD ,f7aD 7m*gonf tdN, d / jrefrm/ *syef/ w&kw/f
tmz7duESifh tjcm;qefpm;aom EdkifiHrsm;wGif trsm; A,f7DvD,rf? ?A,f7v D , D rfonf 7Sm;yg;aom oWK
tm;jzifh jzpfwwfonf? vl-uD;vli,fa,musfm; rdef;r j'yfpifwrsdK;jzpfI ,cifu *vlpDerf[kvnf;ac:onf?
ra7G; jzpfwwf-uaomfvnf; vl-uD;ydik f;wGif ydrk jdk zpfwwf "mwkoau®wenf;jzifh (Þ») [ka7;om;onf? A,f7D
onf? A,f7D A,f7D a7m*gjzifh wESpfv~if vlaygif; ac: ausmufrsuf7GJ wrsdK;rS xkwf,7l 7Sdojzifh A,f7DvD
100ô000 cef\ touf qHk;&H=;7I vloef;aygif;rsm;pGm ,rf[k ac:wGio f nf? ,if;udk c7rf;ausmuf/ odk\r[kwf
a0'emcHpm;ae7jyD;v~if oef;aygif;rsm;pGmwdk\rSm a7m*g z7Jtal usmufEiS fh yifeqdkufausmufrsm;rSvnf; xkw, f l
pjzpfI usef;rmonf[lI r7SdbJ rtDrvnf jzpfae-u 77Sod nf? A,f7aD usmufwiG yf g0ifaom A,f7v D D,rfqm;
7onf? udk v~yfppf"mwfcGJjcif;jzifhvnf; A,f7DvD,rfj'Afpif7
188^ ckESpfrSpI 'yfcsvlrsdK; q7m0ef a'gufwm atmif tenftusOf; vkyf,lEdkifonf? A,f7DvD,rf.
tdwfurif;u A,f7DA,f7Da7m*g jzpfay:7jcif; t7if; ta7mifonf rGJjymjym jzpfavonf?
tjrpfudk 7SmazGawG\7Sdonf? aq;&Hk0if;twGif;Y vlem A,f7Dv, D rfonf tvsLrDerf oWKESihf tvGeef ;D pyf
rsm; pGef\ypfxm;aom xrif;usefrsm;udk pm;aomufae onf? od\kaomf A,f7v D , D rfatmufqu kd o
f nf tvsLrDem
onfh cdik u S rf sm;onf r-umrD A,f7AD ,f7aD 7m*g pGu
J yfvm ESifh uGjJ ym;a-umif; 1^98 ckEpS w f iG f vl0eD pfuvwfA;kd u
I ,if;wdk\tm; aumif;pGmr-udwf7ao;aom qefvHk; vif;u azmfxkwfcho J nf? A,f7DvD,rfudk ta7mtaESm
wD;rsm; au`;onfhtcg/ wjznf;jznf; jyefvnfaumif; rsm;rS oD;oD;oef\oef\ yxrqHk; cGx J kwfco hJ rl sm;rSm z7D;'
rGefvmonfudk awG\7onf? qefwGif ADwmrif bD1 7pf AsL;vm;ESifh tefwGe;f AsL;qDw\dkjzpfI 1828 ckEpS fwGif
ac: odkuf,mrif -oZm"mwf aygrsm;pGm ygaomfvnf; aqmif7u G cf -hJuonf?
qefpm;aomvlrsKd;onf A,f7D A,f7D ydkIjzpf7onfrSm A,f7DvD,rfonf rmausmaom oWKrsm; teuf
qefudk jzLpifatmifzyG jf yD;rS pm;-uaoma-umifjh zpfonf? tayghyg;qHk; jzpfaomfvnf;/ t7nfaysmfcsdef tjrifhqHk;
qefudk zGyfvkdufaomtcg odkuf,mrif"mwfrsm;pGm jzpfonf? tylcsed f pifw*D 7dwf 1280 'D*7DwiG rf S t7nf
pka0;ae7m tyifjzpfrnfh twufuav;ESifh pulw,f aysmaf vonf?
vrf;ac:aom tvFmzGJEkponfw\dk jyKwx f Guf yGe;f yJo
h Gm; A,f7v D D,rfj'Afpifukd 1916 ckESpfrSpI *smreDEkid if YH
ukefojzifh wa-umif;/ qefukd a7jzifh pifatmifaq;jyD; pufr= xkwfvyk fa7;wGif toHk;jyKcJh-uonf? trsm;tm;
aemuf csufI xrif;7nfudk iSJ\ypfojzifh odkuf,mrif jzifh xdkj'Afpifudk tjcm;oWKrsm;ESifh a7mpyf toHk;jyK
"mwf qHk;yg;aoma-umifhwa-umif; tm[m7 csdK\wJhI -uonf? a-u;eD/ tvsLrDerf/ oH/ epfu,fpaom oWK
A,f7DA,f7Da7m*g pJG7jcif;jzpfonf? qefomr[kwf rsm;wGif A,f7v D D,rfudk a7mpyfv~if ydkIrmausm cdik fcHh
*sHKvHk;pdrf;udk zGyf-udwfjyD;rS tr=ef\jyKaom *sHKr=ef\jzL jyD;v~if oHacs;rwufEdkifaom oWKpyfrsm; 77Sdonf?
rSD0Jolwdk\vnf; A,f7DA,f7D a7m*g jzpfwwfonf? a-u;eDwGif A,f7DvD,rftenf;i,fudk a7mpyfv~if
xdka-umifh A,f7AD ,f7D a7m*grS umuG,f7ef/ odk\r[kwf a-u;eDxuf 6 qcef\yI kd cdik rf maom A,f7v D , D rfa-u;ndK
aysmufuif;7ef qefv;Hk wD;/ yJyifayguf/ tyifazmufjyD; ac: oWKpyfjzpfvmjyD;v~if ,if;onf oHr+d taysmh
ukvm;yJ/ aygifrke\f/ [if;oD; [if;7Gupf rd ;f / c7rf;csOo f D;/ pm;xuf 2 qydkI cdkifrma-umif;awG\7onf? xdka-umifh
yJrsdK;pHk/ -uufO/ rvdik f/ xef;7nfcsdK ponfwk\dukd csifch sdef uwfaus;uJo h \kd jzwfawmuf7ef ud7, d mrsm;/ py7ifrsm;
I 7ifru,fatmif pm;aomuf7onf? jrefrmEdkiif YH jzpf ESifh av,mOfw\dk. Eke,faom pufyPnf;rsm;udk A,f7D
aom yk*yH ke;f 7nf-uD;vnf; A,f7DA,f7aD 7m*g umuG,f vD,rfoWKpyfjzifh jyKvky-f uavonf?
7eftwGuf oifhavsmfonf? 1930 jynfhausmf ESpfrsm;wGif od_Hynm7Sifwdk\onf
33
A,f7DoD;rsm; A,fvuvm;AmwkdufyGJ
tufwrfukd jzdKcJ7G ef enf;trsdK;rsKd ; 7SmazGprf;oyfch-J u7m/ jzpfonf? pyspfyifonf EG,fyif jzpfavonf? (pyspf
A,f7DvD,rfonf EsLuvD,m"mwkaA'ESihf EsLuvD,m yif &=? ) AvufA,f7Dyifonf &dkaZ;pDt;D rsdK;7if;0if
&lyaA'wd\kYvnf; ta7;ygaom oWKj'Afpifjzpfa-umif; jzpfI &lAwfrsKd ;pkwGif yg0ifaom tyifi,frsdK; jzpfav
udk awG\7v dS m-uonf? ADwmr=ejf zifh jzdKciG f;aomtcg A,f onf?
7Dv, D rftufwrfwckrS [DvD,rftufwrfEpS cf kEiS hf EsLx
7Gefwck uGJxGufvmonf? t,fvzmr=efwckjzifh wdkuf A,fvuvm;AmwdkufyGJ? ?A,fvuvm;Am wku d f
cdu
k rf v d ~if umAGet
f ufwrfwckEiS hf EsLx7Gef wck jzpfay: yGJ(1854 ckEpS )f onf u&dik ;f rD;,ef;ppfyJt G wGif;Y jzpfyGm;
vmonf? A,f7DvD,rf. tufwrftav;csed frmS 9±02 cJhonf? ,if;wkdufyGJ trSwfw7 jzpf7aomta-umif;
jzpfI tufwrfudef;rSm 4 jzpfonf? 7if;rSm ppftwGuf ta7;ygvSI r[kwb f /J ppfonfawmf
tdypf a7;a7mifjcnfonf A,f7v D , D rfukd vG,fupl mG wpk. ppfom;aumif; yDor=udk jyocJhaomta-umif;
xdk;azmufEkid af -umif;awG\7ojzifh Tj'yfpifudk tdypf a7; a-umifhaywnf;?
jyeG rf sm;. avvHkaom jywif;ayguf rsm; jyKvky7f mY xdwk u dk yf oJG nf 1854 ckEpS f atmufwb kd mv 257uf
toHk;csonf? xdkjyif eD,Gefr;D acsmif;. "mwfacgif;(tD ae\wGif A,fvuvm;Amqdyu f rf;jrdK\uav;teD;YjzpfymG ;
vufx&kwf)rsm;jyKvkyf7eftwGufvnf; toHk;jyK-u cJoh nf? t*®vdyf/ jyifopf/ wl7uDwyfrsm;onf A,fv
onf? odk\aomf A,f7DvD,rfj'Afaygif;wdk\onf vlwdk\. uvm;Amudk ajcukwpf cef;jyKum qDAwfpwdkyjkd rdK\ukd 0dkif;
ta7jym;ESifh touf&SLt*®gpkw\dkjzifh xdawG\rv d ~if tM 7H vkyf-uHaecsdefjzpfI/ &k7w S yfrsm;u r[mrdww f yfrsm;
7m,fjzpfap wwfaoma-umifh eD,GefrD;acsmif;rsm;udk udk wGe;f vSefwdkufcdkuv f suf 7Sdonf? &k7S wyfrsm;onf
ruGJr7S7atmif owdjyKI udkifw, G f-u7monf? A,fvuvm;AmjrdK\teD; awmifukef; awmifwef;rsm;Y
wyfpGJxm;aom r[mrdwfwyfrsm;udk tvpf0ifa7muf
A,f7DoD;rsm;? ?tom;aysmt h dI taphrsm;jyD;v~if wdkufcdkufonf? odk\aomf r[mrdwfwyfrsm;u jyefvSef
t7nf7Frf;aom toD;rsm;udk A,f7DoD;[k ac:onf? wGe;f vSev f u dk o f jzifh qkwfajy;7onf? ,if;od\k qkwaf jy;
yHkpHtm;jzifh pyspfoD;ESifh e7GJoD;wdk\uJhodk\aom toD;rsdK; 7aom &k7Swyfrsm;udk wyfom; ajcmuf7mausmf yg0if
jzpfonf? A,f7DoD;rsdK; oD;aomtyifrsm;rSm pxa7m aom t*®vdyfjrif;wyf wwyfu vdkufwdkufavonf?
A,f7D (pxa7mA,f7D&=? ) AvufA,f7D/ 'sL;A,f7D/ ,if;odk\ t*®vdyjf rif;wyfom;rsm;u &k7Sw\dkukd vdkuf
[wfu,f A,f7D/ Avl; A,f7D (qdwfwif;yif)/ vdk*ef wdu k 7f mwGif txufucsrw S af om trde\u f kd ,if;jrif;wyf
A,f7/D 7yfpA,f7D/ u7ef; A,f7/D um;7ef\o;D / atmf7*D eG f tm; uGyu f o J l avmhvu l efonf t,ltqvGo J mG ;onf?
pyspfoD;ponfwk\d jzpf-uavonf? xdak -umifh rdr. d wyftm; vuf0b J uf7dS &k7t S ajrmufwyf
toD;. trnfwGif A,f7Dygwdkif;vnf; &kQaA' udk wdkufcdkufap7rnfhtpm; awmif-um;tqHk;7Sd &k7S
tvdktm;jzifh A,f7DoD;rsm; r[kwf-uacs? yHkpHtm;jzifh tajrmufwyf77Sd mod\k csw D ufwu kd cf u
dk faponf? xdak e7m
pxa7mA,f7o D ;D [k ac:ae-uaomt7mrSm pifppf t7nf odk\a7muf7efrSm t*®vdyfjrif;wyfom;rsm;tzdk\ aorif;
7Fr;f aom yGi7hf if;cHwckjzpfI toD;uav;rsm;onf ,if; cHwiG ;f udk 0ifa7muf7onfEiS hf rjcm;awmhacs? ta-umif;
. rsufESmjyifwckvHk;wGif tESH\tjym;ay:vsuf7Sd-u rl jrif;wyfom;wd\jk zwfausm7f rnfh vrf;a-umif;.wbuf
onf? AvufA,f7Dac:aom toD;rsm;onf cs,f7D wcsuw f iG f &k7w S yfrsm;7Sad ejy;D v~if ,if;wd\kcsDwuf wdu k f
oD;rsm;ESihf wlI/ twGi;f cGrH moD;rsm; jzpf-uonf? toD; cdu
k 7f rnfh &k7t S ajrmufwyfuvnf; a7S\rq S ;D -udK ypfcwf
oD;yHkrmS twGv J udk ftjyGwfvdkufjzpfI/ toD;. tv,f aernf jzpfaoma-umifhwnf;?
wGif rmausmaom taphwckwnf;om 7Sdavonf? jrif;wyfom;rsm;onf trde\f ay;rSm;onfukd od-u
A,f7DoD;rsdK; oD;aom tyifrsdK;wdk\onfvnf; &kQ onf? ok\d7mwGif trde\fonf trdef\jzpfI ppfom;aumif;
aA'tvdkt7 rsdK;7if;csif;/ rsdK;pkcsif; rwl-uacs? yHkpH wk\drnfonf trde\fudk jyefvSeq f ifajcwufciG hf r7S?d trde\f
tm;jzifh Avl;A,f7yD ifonf csHKyifrsKd ;jzpfI tD7u D mpDt;D twkdif;aqmif7u G f7efom jzpfonf? xkda-umihf ,if;wkd\
rsdK;7if;Y yg0ifjyD;v~if AufqDeD,rf rsdK;pk0ifjzpfonf? onf aorif;cHwiG ;f twGi;f ok\d tjyif;txef csDwufwkduf
pyspfo;D onf AdkufwmpDt;D rsdK;7if;wGif yg0ifaom pyspf ckud f-uavonf?
yifro S ;D I xdtk yif. &kQaA'rsKd ;pktrnfonf Adkiw f pf wzufwcsuf awmifukef;awmifapmif;rsm;ay:rS
34
A,fvuvm;AmwkdufyGJ A,fvy&kdufZkdjrdK\
ae7maumif;7xm;aom &k7Swyfrsm;uif;/ a7S\rS &k7S jyKum xdk jrif;wyfr[mwyfom;wd\. k *k+7f nfukd O'gef;
tajrmufwyfuif; ,if;wd\k. ypfuiG ;f xJo\kd wd;k 0ifvm wGi7f pfapcJah vonf?
aom t*®vdyjf rif;wyftm; aumif;pGm ypfcwfwu dk fcku
d f ,if;od\k uBmwGif O'gef;wGi7f pfaom wdkuyf u JG av;
Edkifay7m/ usnfqHtajrmufqHwdk\onf rdk;oD;rd;k ayguf jzpfymG ;cJ7h m A,fvuvm;AmjrKd \uav;rSm yifv,feuf.
yrm woJoJ usaejyD;v~if waomaom nHaeawmh u&kid ;f rD;,m; urf;ajcay:wGif wnf7o dS nf? qDAwfpwdyk dk
onf? jrif;wyfom;wdk\um; rdrdwdk\.toufudk y"me jrdK\. ta7S\awmifbuf 8rdkicf ef\a0;onf? 'kwd,uBm
rxm; r7yfrem; '7pyf usa7mufaeaom usnq f Hwdk\ ppftwGi;f uvnf; Ta'owGif &k7ES iS hf *smrefw\kd wdu k yf JG
-um;xJrSyif 'v-urf; csDwufI 7Gyf7Gyfc`Hc`Hwdkufcdkuf rsm; jzpfymG ;cJah o;onf? ,cktcg qdyu f rf;omjrdK\uav;
-uonf? jzpfI wHigvkyfief;ESifh 0dkift7ufvkyfief;rsm; 7Sdonf?
,if;od\k aorif;cHwiG ;f twGi;f od\k 'v-urf; csw
D ufI qkdAD,uftpdk;7vufxufwGif A,fvuvm;AmjrdK\udk
7Gyf7Gyfc`H c`HwkdufcdkufcJh-uojzifh &k7Stajrmufwyfudkrl tjcm; qdyfurf;jrdK\rsm;uJhodk\ wdk;csJ\ jyKjyifjcif; r7dSay?
odrf;ydkuEf dkifcJh.? odk\aomf wyfom; 600 ausmfteuf ta-umif;rl A,fvuvm;Am qdyu f rf;onf jrifrh m;aom
195 a,mufr~om rdrdwk\dwyfo\dk ta7muf jyefvmEdik fchJ awmifukef; awmifwef;rsm;0ef;7Hvsuf7SdI oab®mw
-uonf? tustqHk;um; rsm;jym;vSI '+f7m7olrsm; pif;r~om 0ifayguf xGufayguf7Sdaoma-umifhwnf;?
vnf; csDwuf7mvrf;a-umif;wav~muf jrifraumif; xdk\a-umifh wdk;wufpnfum;jcif; r7SdvSbJ vlOD;a7
atmif twH;k t&ke;f jzpfaecJah vonf// (1939 ckESpf) 1ô300 cef\r~om 7Sad vonf?
ppfrdef\udk rSm;rSefodvsufESifh OD;vnfroHk/ ppfom;
aumif; yDopGm taocHI csDwufwdkufcdkufcJh-uyHkudk A,fvy&dkufZdkjrdK\? ?A,fvy&du k fZjdk rdK\onf awmift
t*®vdyf uAsmpmqdkawmf-uD; avmhwifeDqefu jrif; ar7duwkud f/ csv
D ED idk if H. t-uD;qH;k yifv,fqyd u f rf;jrdK\
wyfr[m zdwdkufjcif; trnf7Sd uAsmjzifh csD;usL;*k+f jzpfonf? ypdzw d uf rf;ajcjrdK\rsm;teuf t-uD;qH;k ESihf t
35
A,fvy&kdufZkdjrdK\ A,fav
36
A,fav
37
A,fav
Zmwf&=? )tvGef aiGukefa-u;us rsm;aom uyGJrsdK; cef\u &k7w S iG f tify;D 7D;,,f A,favtwwfoifausmif;
jzpfI xdpk Ofu rif;pd;k 7mZm txufwef;pm;avmuYom wnfaxmifcJhonf? xdkausmif;Y oifjyaom q7m
acwfpm;cJo h nf? aemuf tESpw f 7mcef\twGi;f A,fav aumif;rsm;a-umifh &k7SedkifiHwGif A,favonf rsm;pGm
onf tDwvDEdkifiHwGif zG\HjzdK; xGef;um;vmonf? wdk;wufcJhonf? EkdifiH7yfjcm;rS A,fav'g&dkufwm t
16 7mpkEpS f tpydki;f wGif tDwmvsH rif;orD; uufo7if; ausmftarmfwdk\onf &k7SA,favudk tqifhtwef; jrifh
'grJ'DcsDonf jyifopfbk7if. rdzk7m; jzpfvmaomtcg onfxuf jrifhatmif zefwD; oif-um;ay;-uonf? odk\
A,favonf jyifopfeef;wGif;Y acwfpm;vmonf? aomf 18 7mpkEpS t f v,fykid ;f wGif A,favobif n|dK;rSed f
,if;od\jk zifh A,favonf tDwvDrS jyifopfEikd if o H \kd ul;puf vm7m rD7, S f zd;k uif;u jyefvnfjr|iw hf ifay;cJah vonf?
ysH\E\HSomG ;onf? jyifopfb7k if 14 qufajrmuf vl0o D nf rD7S,f zdk;uif;onf qD,m*sD ',m*sDvsuf pDrHtkyf
A,favudk csD;jr|ifhajr|mufpm;onf? udk,fawmfwdkif csKyaf omA,favtzG\u J kd 1909 ckEpS w f iG f yg7pfjrKd \Y yGx
J wk f
A,favuZmwf wckY acgif;aqmifyg0ifcJhonf? vl0D apcJ7h m/ qef;opfvyS aom &k7AS ,favonf tvGeaf usmf
bk7ifonf *DwESifh tutu,f'rDausmif;udk wnf -um;oGm;avonf? ,if;tzGJ\wGif trsdK;om;A,fav
axmifcJh7m/ xdkausmif;onf acwfopfOa7my A,fav tu0d%m nDZif;puD;ESifh trsdK;orD; A,favtu0d%m
pwifaygufzmG ;7m Xmejzpfco Jh nf? xdkjyif A,favonf tNm ygAvdAk mwd\k yg0ifonf? ,if;wd\t k zG\J ujywifquf
awmfoHk;tjzpfrS vlxkoHk; obifw7yfvnf; jzpfvm aom A,favuZmwfwdk\rSm 7SD[m7mZm;'D/ yDxa7mh
avonf? 7Sum/ rD;iSuf/ ief;a7tkid fponfw\dkjzpfI xl;uJvSy
xdpk Ofu A,favwGif tuwvSnhf tqd/k od\kr[kwf wifhqef; vSayonf? ,if;wdk\ukd ESpfaygif;rsm;pGm r&dk;
vu®m7Gwfjcif; wvSnhjf zpfonf? 1600 jynfEh pS cf ef\wiG f wrf; ujycJh7avonf? ',m*sv D suf acgif;aqmifaom
atmfy7m ac: *DwjyZmwfudk pwifa7;om; jyocJh7m/ ,if;wd\ktzG\Jonf t*®vefEiS hf tar7duefjynfaxmifpw k k\d
A,favudk atmfy7mY csyI f ujyavh 7Scd o hJ nf? A,fav Yvnf; ujy toH;k awmfcHchI J tvGefw7m csD;usL;tm;
tcef;udk atmfy7mZmwfuGuftv,fYaomfif;/ acW ay;r=udk cHcJh7jyD;aomf uBmausmf-um;cJah vonf?
7yfem;csdefYaomfif; ujy toHk;awmfcHavh 7Sd-uonf? &k7SwGif ',m*sDvsuf uG,fvGefjyD;onfhaemufwGif
16 7mpkEpS tf wGi;f a-u;pm; A,fav uajconfrsm; A,favtzGJ\rsm;pGm ay:aygufcho J nf? tpd;k 7tkycf sKyfa7;
ay:aygufvmonf? yxrwGif trsdK;om;/ aemiftcg pHepf ajymif;oGm;aomfvnf; A,favobifrmS rl tpdk;7
trsKd;orD; uajconfrsm; yg7Sdvmonf? 14 quf tqufquf. tm;ay;ulnrD u = kd 77Sv
d suyf if7adS vonf?
ajrmufvl0Dbk7if. vufxufwGif zG\HjzdK;cJhaom A,f ',m*sDvsufwdk\tzGJ\ vma7muf ujyoGm;jyD;aemuf/
avonf aemiftcgwGif pnf;urf;pepf/ todik f;t0dik ;f tar7duefEiS hf t*®vefwk\dwiG v f nf; A,favonf quf
rsm; rsm;vGef;jyD;v~if or&d;k ustwdkif;7SdaeI rwdk;wuf vufacwfpm;aecJhonf? A,favtuoifausmif;rsm;
bJaecJh7m 18 7mpkESpfxJwGif Zef; aZmhZufEdkAm;onf A,favtzGJ\rsm; ay:aygufcJhonf? tar7duef jynf
A,favudk tqdktajymrygbJ tuESifh [eftrlt7m axmifpkwGif A,fav u7AeftzGJ\/ zdv'JvzD;,m; A,f
oufoufjzpfatmif jyKjyifvku d o f nf? A,fav ujyol avtzGJ\/ ayh (*s) pwkef; A,favtzGJ\/ qefz7efpPudk
wd\ktm; a7S;pHepfjzpfaom rsuEf mS zH;k pGyjf cif;udv k nf; rjyKap A,favtzGJ\rsm;onf emrnf7aom tzGJ\rsm;jzpfonf?
awmhay? xdkjyif t0wfwefqmrsm;udk ydkIvSyatmif txl;ojzifh 'kwd,uBmppfjyD;umvwGif A,favonf
jyKjyifjyD;v~if trlt7mwdk\udk ydI k obm0usapcJhonf? tar7duefjynfaxmifpkY ydkradk cwfpm;I tqifhtwef;
18 7mpkESpf tv,fydkif;avmufwGif A,favonf wd;k wufvmonf? xdjk yif t*®vef7dS quf'vm0JA,fav
Oa7mywkdufY twefi,f acwfwdrfvmonf? ,if;odk\ tuoifausmif;rS A,favtu0d%mrsm;pGm ay:xGuf
arS;rSed v f maom A,favudk jyefvnf ta7mifxGufvm cJhavonf? uBmwGif tausmf-um;qHk; jzpfcJhaom
apolrSm &k7SrS aumf7D,dk*7yfzm (A,fav'g&dkufwm) A,fav tu0d%m ESpfOD;rSm &k7SrS t³mygAvdkAmESifh
wOD;jzpfaom rD7S,f zdk;uif; jzpfonf? rD7S,f zdk;uif; 'def;rwfrS t'JvD eJ7SdeDwdk\ jzpf-uonf?
onf a7S;&d;k A,favudk qef;opfvyS aom A,favobif ajymifajrmufaom A,favuajconfwOD; jzpfvm
jzpfvmatmif pDpOfrGrf;rHwDxGifvdkufonf? A,favu 7efrSm vG,fulonf r[kwfacs? i,f7G,pf OfupI ESpf
Zmwfonf &k7o S k\dvnf; jyef\ymG ;a7muf7cSd h7J m 1^35 ckEpS f aygif;rsm;pGm xdxda7mufa7muf/ jyif;jyif;xefxef avh
38
A,fav AJô t,fvufZNm *a7[rf
39
AJô t,fvufZNm *a7[rf AJ7if;yifv,f
40
AJ7if;yifv,f AJv*7dwfjrdK\
41
AJv*7dwfjrdK\ AJv*sD,rfEkdifiH
42
AJv*sD,rfEkdifiH
ta7S\zufY *smreDEdik fiHEiS hf vyfZifAwfEdik fiH/ awmifzuf a,mufr~7Sd7m pwk7ef;wrdkifv~if ^4^ a,mufus
wGif jyifopfEkdifiHwdk\ESifh e,fcsif;pyfvsuf wnf7SdI t 7Sdaeojzifh EkdifiH.tus,ft0ef;ESifh rr~atmif jzpf
aemufajrmufzuf7dS *7dwjf Adwed Ef Sihrf l ajrmufyifv,f. aeonf? xdka-umifh ajrae7mvyfrusefatmif pdkufysdK;
a7jyifwpdwfwa'or~om jcm;vsuf7Sd7m EkdifiH-uD;rsm; vkyfudkifygvsuf/ pm;eyf7dQm rvHkavmufao;I EkdifiH
. t-um;Y n|yfvsuf wnfaeyHk taetxm;a-umifh jcm;rS wifoGi;f 7ao;onf?
Oa7my taemufydkif;Y ppfrufta7;-uHKvmaom tcg ajrmufyifv,fzufo\dk rsufESmrlvsu7f daS om AJv*sD
rsm;wGif AJv*sD,rfEdik fiHonf trsm;qHk; yg0ifcJh7onf? ,rfEikd if H. yifv,furf;&d;k wef;onf 42 rdkif 7Snfvsm;
odk\aomf uBmhukefoG,fEkdifiH-uD;rsm;jzpf-uaom azmfjy onf? ajrrsufESmjyifonf taemufajrmufzuf7Sd yif
yg Ekdifi-H uD;rsm;ESihf pD;yGm;a7;qufqrH =wGif ta7;yg t v,furf;ajcrS ta7Shawmifzuf7dS tm'if;eD;awmifwef;
qDo\dk wjznf;jznf; jrifhwufomG ;onf? yx0D0if tae
txm;t7 AJv*sD,rfEkdiif H. ajrrsufESmjyifudk 3 ydkif;
cGJjcm;Ekdif7m/ ,if;wdk\rmS (1) zvef;'g;ESihf uifyifa'o
(2) tv,fydkif;vGifjyifa'oESifh (3) tm'if;eD;awmif
wef;a'owdk\ jzpfavonf?
AJv*sD,rfEkdifiHwGif jrpfacsmif;rsm;pGm jzwfoef;pD;
qif;vsuf7Sd7m t"dujrpf-uD; 3 oG,fwdk\rSm quJhjrpf/
qef;A7mjrpfEiS fh rsL;pjrpfw\dkjzpf-uI xdkjrpf 3 oG,fvHk;
yif jypfopfEdkifiHY jrpfzsm;cH-uonf? AJv*sD,rfonf
ajredrhcf sKd if0h rS ;f a'o rsm;jym;aom Ekid if jH zpf7m/ tcsKd \tydki;f
rsm;onf yifv,f a7rsuEf mS jyifxufyif edrahf eao;onf?
a7S;u ajrmufyifv,frS 'Da7vFrf;rdk;jcif;udk r-umc+
cHcJh77m/ urf;&dk;wef;wav~muf a7vFrf;rdk;onfh ab;rS
umuG,f7onfh wm0efonf tawmfyif -uD;av;cJh
onf?
,cktcgwGifrl -uD;us,fcdkifcHhvSaom wmwrH-uD;
rsm; aqmufvkyfxm;onfhjyif/ tjcm; acwfrSD tum
tuG,rf sm;a-umifh a7vFrf;jcif;ab;rS tawmfyif uif;
vGw7f jyD jzpfonf? x\kjd yif wmwrHrsm;. TrSmzuf7dS
urf;&dk;wef; ajredrfha'orsm;udk a7rsm;pkwfxkwfypfI
ajrzdk\jyKjyifjcif;jzifh ajrrsufESmjyif wdk;csJ\-uonf? xdka'
oudk aygv'g[k ac:I [if;oD;[if;7Gurf sm; pdu k yf sKd ;
vkyfudkif7m/ jzpfxeG f;vSojzihf Oa7mywwku d fvkH;okd\yif
AJv*sD,rfEkdifiH wnfae7mjyajryHk wify\kdEdik o f nf?
xkda'oonf zvef;'g;e,fwGif 7dSonf? zvef'g;
7ma7mufojzifh AJv*sD,rfEidk if . H pD;yGm;ukeo f , G rf o
= nf
e,fonf AJv*s, D rfEidk if H ajrmufyidk f;wGi7f I
Sd ajrtedrq hf ;Hk
tvGefzGH\jzdK;onf? 'kwd,BmppfrwkdifrD 1939 ckESpfu
tykdi;f jzpfonf? urf;&k;d wef;onf ajzmihfpif;vkrwwf
Oa7mywdu k f pufrE= idk if rH sm;wGif AJv*s,D rfEidk if uH wwd,
jzpfI vSyaom a7csdK;qdyfurf;rsm; 7dSonf?
pGcJ haJ vonf?
AJv*sD,rf Ekdiif HwGif jrpfacsmif;rsm;tjyif wl;ajrmif;
AJv*s,
D rfEidk if o
H nf Oa7mywdu k w
f iG f 'kw, d vlO;D a7
rsm;vnf; aygrsm;vSay7m/ EkdifiH wckvH;k onf u`ef;u
txlxyfq;kH Ekid if jH zpfonf? Ekid if . H tus,t f 0ef;onf
av;aygif; ajrmufjrm;pGmukd pkxm;bdouJhokd\ xif7
11ô^55 pwk7ef;rdik f jzpfI jrefrmEkid if H tus,t f 0ef;.
onf? wl;ajrmif;rsm;onf a7oGif;pkdufysdK;a7;twGuf
tyHk 20 atmuf i,fonf? vlO;D a7onf 8^ô980ô055 r[kwaf y? wmwrH wkwx f m;aom a'orsm;rS a7rsm;ukd
43
AJv*sD,rfEdkifiH
44
AJv*sD,rfEkdifiH
45
AJv*sD,rfEkdifiH
46
AJv*sD,rfEkdifiH AJvzkd;ô tmom *sdrf;
47
AJvzkd;ô tmom *sdrf;
wUodkvf x7ifeDwD aumvdyfwdk\wGif ynmoif,ljyD; pm;csD;usL;vmcJ-h uonf? 1891ck ESpw f Gif atmufvFwf
aemuf 18^4 ckEpS w f iG f [wfz\ekd ,frS uGeqf m;AwpfygwD awmfY ,le, D efepftzGJ\. acgif;aqmifjzpfvmI 1892
0if ygvDreftrwftjzpf ta7G;cH7onf? ckEpS rf S 1895 ckEpS t f wGi;f *vufpwke;f ESihf &d\pk Am7Dtpd;k 7
18^8 ckEpS w f Gif avmh'gAD.ae7mY avmhaqmhpAm7D rsm;vufxufwGif twkduftcHacgif;aqmiftjzpf *sdK;
onf Ekid fijH cm;a7;0ef-uD; jzpfvmaomtcg AJvzd;k onf ZufcsdeAf mvdefEiS ht f wl xdyw f ef;rS aqmif7u G cf oJh nf?
Ekdiif Hjcm;a7;0ef-uD;. twGi;f a7; twGif;0ef jzpfvmI/ 1895 ckEpS w f iG f ,le, D efepfygwD jyefwufvmonfrS
0ef-uD;csKyf 'pfZa7vDESihf twl bmvif nDvmcH-uD;odk\ tpjyKI 1905ckESpftxd AJvzd;k onf b@ma7;0ef-uD;
vkdufygoGm;7onf? ('pfZa7vDôAD &=?) 1885 ckESpf ESifh atmufvFwfawmfwiG f ,le, D efepftzG\J acgif;aqmif
wGif ta7S\refcsupf wme,frS ygvDreftrwftjzpf a7G; tjzpf aqmif7Guf7onf? 1902 ckESpf ZlvkdifvwGif OD;
aumufwifajr|mufjcif;cH77m/ aemif 21ESpw f ikd w
f idk f ,if; av;awmf avmhaqmhpAm7D tem;,laomtcg AJvzdk;
e,fryS if qufwu dk tf a7G;cH7onf? xdEk pS wf iG yf ifa'oM7 onf 0ef-uD;csKyftjzpf qufcHxrf;7Guf7onf? 1905
tzGJ\rsm;qdik 7f m Xme0ef-uD;tjzpf 0ifa7muf aqmif7Gu7f ckEpS wf iG f 7mxl;rS Ekwx f uG o f nf? 1906ckEpS f a7G;aumuf
onf? odk\aomfr-umcif paumhwvefjynfqdik f7m0ef-uD; yG-J u;D wGif ,le, D efepfygwDom ta7; &H;= edrchf o hJ nfr[kw/f
tjzpf ajymif;a7F\cef\xm;jcif;cH7I 188^ ckEpS fwGif tdkif AJvzd;k ud, k wf ikd v
f nf; ta7S\refcsupf wme,frS ta7G;cH7m
,mvefjynfqidk f7m 0ef-uD;tjzpf cef\tyfjcif; cH7jyefav wGif &H;= edrcfh h7J onf? odk\7mwGif r-umrD vef'efjrdK\ wae
onf? tdki, f mvefjynfwGif wdusjywfom;pGm tkycf sKyf 7mrS ta7G;cH7I 1911 ckEpS t f xd ,le, D efepf tzG\Jacgif;
cJ7h m/ OD;pGmY rsKd ;csppf w
d f tvGef jyif;xefaeaom tdki7f pf aqmiftjzpf aqmif7u G cf ohJ nf? 1911 ckEpS w f iG f acWt
rsdK;cspfrsm;u AJvzdk;.0g'udk t-urf;zuf uef\uu G f&kH em;,lchI J / 1914 ckEpS w f iG f yxr uBmppf jzpfymG ;aom
ru/ AJvzd;k tm;vnf; t-urf;orm; AJvzdk;[k ac: tcg/ EkdifiaH 7;xJok\d jyefvnf 0ifa7mufcJhonf? 1915
prSwjf yKcJh-uaomfvnf;/ aemufq;Hk wGif AJvzd;k tm; av; ckESpfrS 1919 ckESpftxd nGef\aygif;tpdk;7tzGJ\rsm;wGif
a7a-umif;0ef-u;D tjzpfjzifh if;/ Ekid if jH cm;a7;0ef-uD; tjzpf
jzifhif; aqmif7u G cf Jhonf? 191^ ckEpS fwGif tar7duef
jynfaxmifpkEkdifiHodk\ jAdwdo~rpf7SiftzGJ\ acgif;aqmif
tjzpfomG ;a7mufI t*®vefEiS t hf ar7duef yl;aygif;wdu k f
cdkufa7; udPrsm;udk atmifjrifpGm aqmif7GufcJhonf?
1919 ckESpf Amaq;nDvmcH-u;D wGif AJvzdk;onf jAdwo d ~
EkdifiHjcm;a7; 0ef-uD;tjzpf xl;c`efpGm yg0ifaqmif7GufchJ
7m/ r[mrdwfEkdifirH sm;. csD;usL;jcif;cH7onf? Amaq;
pmcsKyf csKyfqdk jyD;onfhaemufwGif AJvzdk;onf y7DAD
aumifpD OUXtjzpf ajymif;a7F\aqmif7Gufch. J ? AJvzdk;
onf 191^ ckEpS f Ek0d ifbmvwGif ppftjyD;Y y,fvuf
pwkid w f iG f ,[l'rD sm;twGujf ynfe,f wnfaxmifay;7ef
pDrHcsufudk jAdwdo~tpdk;7u oabmwl a-unmonf?
,if;udk AJvzdk;a-unmcsufpmwrf;[k ac:onf?
AJvzd;k onf 1921 22 ckEpS rf sm;wGif 0g7Siw f efa7wyf
uGefz7ifhodk\ jAdwo d ~ udk,fpm;vS,f acgif;aqmiftjzpf
wufa7mufcJhjyD;aemuf tjyefwGif tm; bGJ\jcD;jr|ifhum
olaumif;jyKjcif;cH7onf? xdjk yif AJvzdk;onf udr;f A7pf
wUodv k .f t"dywdtjzpf 1919 ckEpS rf S 1930 jynfEh pS f
rwfv 19 7ufae\wiG f uG,v f eG o f nftxd aqmif7u G cf hJ
avonf?
jAdwdo~EkdifiHjyK okcrdef tmom *sdrf; AJvzkd; AJvzd;k onf Ekid if HjyK okcrdeo f m r[kw/f ,xmblw
48
AJvzkd;ô tmom *sdrf; AJvzwfjrdK\
49
AJvzwfjrdK\ AJvAkdtmô Awf7Sul; El;nwf ao
onfvnf; jAdwo d ~u`ef;pkwiG f t-u;D tus,fq;Hk jzpfae tm;vH;k wGif tysuftpD; 7Scd o
Jh nf? tar7duefrS ydk\aom
avonf? pufu7d , d m/ csKyfjyD;t0wftxnf/ av,mOf 7dQmrsm;/ ppfvufeufyPnf;rsm;udk AJvzwfjrdK\rSwqifh
ysHESifh "mwkaA' aq;vkyfief;rsm;udkvnf; AJvzwfjrdK\Y r[mrdwfwyfrsm;odk\ wifyk\dcJh7avonf?
vkyfudkif-uI/ t7ufcsufpuf/ *sHKpuf/ om;a7e,fpuf
rsm;vnf; 7Sad vonf? AJvAdktmôAwf7Sul; El;nwf ao (c7pf 14^5cef\
AJvzwfjrdK\onf vSyaomjrdK\ r[kwfacs? odk\aomf 151^)? ?Awf7u S ;l El;nwf ao AJvAdt k monf ypdzw d f
jrdK\taetxm; tuGufusI pepfwus7Sdonf? bk7ifr ork]7mudk yXrqH;k jrifz;l aom Oa7mywdu k o f m; pydev f l
wUodkvf/ bk7m;7Sdcdk;ausmif;rsm;ESifh tpdk;7&Hk;-uD;rsm; rsdK;wOD;jzpfonf? ,ckyem;rm;oRwEkdiif H jzpfaom xdk
paom vSycef\nm;onfh taqmufttHk-uD;rsm;vnf; pOfu 'g;7D;,if;e,f.taemufzufwiG o f rk]7m-uD; w
7Sad vonf? pif;7SdI ,if;.urf;ajcwGif a7Faygaom wdki;f jynfrsm;7Sd
jrdK\ojl rdK\om;wdk\onf rsm;aomtm;jzifh paumhtdki;f onf[al om owif;pum;a-umifh AJvAdt k monf aemuf
7pf tquftEG,frsm;jzpfI y&dkwufpwef\rsm; jzpf-u yg vufa7G;pif pydew f yfom; 190 cef\EiS fh 'g;7D;,if;jrKd \rS
onf? xdka-umifh jAdwdo~ tpdk;7tm; oHa,mZOf-uD; 1513 ckEpS f pufwifbmv 17ufae\wiG f taemufzufo\dk
rm;I ,Hk-unftm;xm;um/ [kR&l;tkycf sKyfa7; wdkufyGJ c7D;xGufcJh-uonf? 'g7D;,if;u`ef;qufukd jzwf
udk qef\usifwGef;vSefcJhaom tcsuftcsmjrdK\ jzpfcJhav ausmf7mwGif xlxyfjyD;v~if rSuf/ jcif/ ,if aygrsm;vS
onf? xdka-umifh jAdwdo~tpdk;7 ttkyftcsKyf vuf aom tylykdif;Zkefopfawm-uD;rsm;ukd cJ,Of;pGm jzwf
atmufwGifyif 7Sdaeaom ajrmufydkif; tdkif,mvef. oef;cJh7I wkdif;7if;om;vl&kdif;rsm;. wkdufckdufjcif;ukd
jrdK\awmf jzpfvmcJah vonf? vnf; wGe;f vSecf 7Jh ao;onf? pufwifbmv 257ufae\
'kwd,uBmppftwGif;u AJvzwfjrdK\onf ta7;yg wGif awmifxdyfwckay:rSaeI tajymus,fvSaom
aom a7wyfpcef;jrdK\ jzpfco Jh nf? 1941 ckEpS fu *smref ork]7m-uD;ukd AJvAkdtmwk\dvpl k jrifawG\-u7onf? AJv
avwyf. ig;-urd w f dik w
f kid f AHk;-ujJ cif;udk cH7I 7yfuu
G f Akdtmu ,if;a7jyifus,f-uD;ukd rm;o,fqm; (awmif
50
AJvAkdtmô Awf7Sul; El;nwfao aAmhpwefjrdK\
51
NTP
aAmhpwefjrdK\
toG,f aumif;rGeo f jzifh if; tar7duef jynfaxmifp. k "mwfjyif;jyaom jrKd \jzpfayonf? tar7duef awmfveS af 7;
0ifukefrsm;udk t7yf7yfodk\ jzef\jzL;ay;7aom ta7;yg pwifaygufzGm;7mjrdK\ [kvnf; qdk-uonf? tar7duef
t7ma7mufvo S nfh ukepf nfjzef\jzL;a7; jrdK\-uD;vnf; jzpf awmfvSefa7;udk acgif;aqmifcJh-uaom ayg7DAD;,m;/
onf? b+fpaom aiGa-u;vkyif ef;bufwiG v f nf; e,l; *`e[f ef;aumh/ q,frsL,,f tuf'rf/ a7mAwf yde;f wd\k.
a,mh/ 7SDum;*dk;ESifh zdv'JzD;,m;jrdK\wdk\rS vGJv~if t-uD; *locsKif;rsm; aAmhpwefwGif 7Sdonf? tar7duef awmf
us,fq;Hk jzpfavonf? vSeaf 7;od\k a7S;7SLaom 1^^0 jynfhEpS f aAmhpweftpktjyKH
aAmhpwefjrdK\ESiqfh ifajczHk;a'orsm;wGif uBmYt-uD; vduk f olowfy/JG aAmhpwef vufzufajcmufygwD/ Aefum
us,q f ;kH aom zdeyfpuf&rkH sm;ESihf tar7duefY xdyw f ef;t awmifukef;wdkufyGJ (1^^5)ESifh aAmhpwefrS jAdwdo~wdk\
usq;kH aom jcnfxnfpuf&rHk sm;7So d nf? xkjd yif pmtkyyf EkH ydS f a7F\ajymif;7aom udPwd\kum; aAmhpwefjrdK\. orkid f;0if
xkwaf 0a7;vkyif ef;/ trJom; pnfow G vf yk if ef;wdk\vnf; xif7Sm;aom tjzpftysufrsm;aywnf;?
aAmhpwefjrdK\. -u;D us,af om vkyif ef;rsm; jzpf-uonf? aAmhpwefjrdK\wiG f pwiftajcpdu k v f molw\rkd mS *`ef 0if;
aAmhpwefjrKd \onf tar7duefjrKd \rsm;teuf pdw0f ifpm; xa7mhacgif;aqmifaom ysL7Dwefrsm; jzpf-uI/ 1630
zG,f taumif;qH;k jrdK\wjrdK\ jzpfonf? a7S;udkvekd aD cwfu jynfEh pS cf ef\wiG f xdak 'ood\k a7muf7v Sd m-uonf? rlvu
pdw0f ifpm;zG,f tjzpftysuw f \dkonf aAmhpwefjrdK\Y jzpf ,if;a'o7Sd awmifuke;f 3vHk;udk tpGJjyKum x&dkif
yGm;cJhavonf? ysL7Dwefwdk\ pwiftajcpdkufcJhaom jrdK\ armif;wde;f [kac:onf? aemiftcgwGif xdkjrdK\Y vm
jzpfI/ ysL7Dwefr[kwo f rl sm;tm; jrdK\t0ifrcHbJ 7uf7uf a7muf tajcpdu k of w l \kw
d iG f t*®vefjynf vifueG ;f &=id f,m
pufpufjyKrcl jJh yD;v~i/f rdcifEidk if H. ESyd uf yG f csKycf s,rf r= sm; e,f/ aAmhpwefjrdK\rS trsm;tjym; yg0ifojzifh aAmhpwef
udvk nf; jyif;jyif;xefxef awmfvSeyf keu f efcJhonfh pdwf [k trnfajymif;cJo h nf?
52
aAmhpwefjrdK\ aAmhpeD;,m;ESihf [m;ZD*kdAD;em;
aAmhpwefonf 1^ 7mpkEpS t f wGi;f zGH\jzKd ;wd;k wufvm onfh jrdK\a[mif;ESifh acwfrD taqmufttHkrsm;7Sdonfh
onf? awmfvSefa7;tpwGif jrdK\vOl D;a7 20ô000 cef\7Sd acwfrD O,smOfyef;jcHrsm;jzifh crf;em;wifhw,faom jrdK\
onf? xdkpOfu udkvdkeDrsm;teuf ta7;ygqHk; jzpfcJh opf[lI ESpfydkif; 7Sdavonf? aAmhpwefjrdK\wGif wU
onf? awmfvSefa7; jyD;onfhaemufwGifvnf; -uD;yGm; odkvfrsm;/ aumvdyfrsm; trsm;tjym;7SdI uBmausmf
wdk;wufvmonf? jynfwiG ;f ppftwGif;u jynfaxmifpk [m;A'fwUodv k of nf csm;jrpf. wzufurf; aAmhpwef
tzG\Jukd tm;ay;I aiG0,fu`epf epf y,fzsuaf 7;udv k nf; jrdK\. qifajczH;k Y wnf7o dS nf? a7S;tcguyif aAmhpwef
axmufcH tm;ay;cJhonf? 18^2 ckwGif rD;-uD;avmif jrdK\onf ynma7;ESifh tEkynm xGef;um;aom jrdK\-uD;
u`rf;I jrdK\ysufvke;D yg;jzpfcaJh omfvnf;/ vsifjrefpmG jyef wjrdK\tjzpf xif7Sm;cJhonf? ausmf-um;aom a7S;acwf
vnfxal xmifEikd fcoJh nf? 197mpkEpS f yxrydki;f wGif aAmh tar7duef pm-uD;aycef\wdk\udk jyKpka7;om;cJh-uol pm
pwefonf tvGefw;dk wufcho J nf? ,cktcg aAmhpwef a7;q7m-uD;rsm;wGif aAmhpwefjrdK\om; trsm;tjym;
onf wenf;tm;jzifq h vkd ~if jrdK\EpS jf rdK\uo
Jh \dk jzpfaeonf? yg0ifonf[k qd-k uonf? xdka-umifh aAmhpwefjrKd \ukd t
a7S;udkvdkeDacwf yHkpHrysufaom taqmufttHkrsm; 7Sd ar7duef tufoif;jrdK\ [k ac:a0:-uavonf?
53
aAmhpeD;,m;ESihf [m;ZD*kdAD;em; aAmhpy7yfa7vuf-um;
54
aAmhpy7yfa7vuf-um; aAmhZ0Jô *sdrf;
55
aAmhZ0Jô *sdrf; aAmf'd;k jrdK\
56
aAmf'd;k jrdK\
jrdK\onf ZD;7Ge;f pD7ifpek ,f. jrdK\awmfjzpfI/ yg7pfjrdK\awmfrS A7ef't D 7uf/ o-um;/ 7Smvum7nf/ tdk;cGuf/ zefxnf/
taemufawmifzuf rdik f 360 cef\uGma0;avonf? aumfaZm/ pULESihf wHigvkyfief;wdk\uv kd nf; aAmf';dk jrdK\Y
aAmf';kd jrdK\o\kd ta7mufwiG f *7Ge;f jrpfonf auG\aumuf vkyu f ikd -f uao;onf?
ae7m/ ,if;onfyif aAmf'k;d jrdK\twGuf tvGeaf umif;rGef aAmf';dk jrdK\ESifh wzufurf;7Sd jrdK\. qifajczH;k a'oudk
aom oab®mqdyfudk jzpfaponf? obm0oab®mqdyf aygif;ul; 1^ ck7Sdaom aAmf'dk;wHwm;jzifh qufoG,f
aumif;udk jyKjyifrGr;f rHxm;jyefojzifh tvGe-f uD;rm;aom xm;onf? ,if;wHwm;ay:rS aAmf'dk;jrdK\. om,mvSy
oab®m-uD;rsm;rSty oab®m-uD;rsm;pGmwdk\onf aAmf aom &=cif;udk awG\jrifEikd o f nf? aAmf';kd jrKd \. cef\nm;vSy
'd;k jrKd \o\kd 0ifxu G o f mG ;vmEdik -f uonf? txl;ojzifh awmif aom taqmufttHrk sm;rSm 12 7mpk/ 14 7mpk acwfu
tar7duwku d frS jyifopfEidk if o H k\d vma7mufaom oab®m aqmufvkyfcJhaom pdeftef'a70wfausmif;/ pdefrD7S,/f
-uD;rsm;onf aAmf';dk jrdK\ok\d qdkufuyf-uavonf? aAmf';dk pdeaf qA7ef;/ pdefu7Gm;bk7m;7Sdcdk;ausmif;rsm; jzpfonf?
jrdK\. jrpfurf;wav~mufY acwfro D abmusi;f -uD; rsm; xdkjyif a7mracwf Zmwf&Hk0dkif; tysuftpD;wckESifh cef\
pGm7SI d oabmwnfaqmufaomvkyfief;onf aAmf'k;d jrdK\ nm;vSaom jrdK\wcH g; 4 aygufvnf; 7Sad o;onf? aAmf';kd
. ta7;ygaom vkyif ef;w7yf jzpfavonf? jrdK\. wUodkvfausmif;awmf-uD;ESifh pm-unfw h u dk f-uD;
aAmf'dk;jrdK\onf awmifukef;xlxyfI aea7mifjcnf7 rsm;onfvnf; jrdK\usufoa7aqmif-uD;rsm; jzpf-u
aom tufu;D wde;f a'o.tv,fY wnf7o dS nf? ,if; onf? vlOD;a7 2^5ô946 a,muf 7So d nf?
a'owGif pyspfjcHrsm; jzpfxGef; aygrsm;vSonf? xdk aAmf'dk;jrdK\onf a7S;tcgu uJhvlrsdK;wdk\. jrdK\jzpf7m
a-umifh 0dkift7ufvkyfief;udk aAmf'dk;jrdK\Y t-uD;tus,f aemiftcg a7mrvlrsdK;wd\ku vma7muf-uD;pdk;onf? a7m
vkyu f ikd of nf? aAmf'k;d jrKd \xu G f 0dik tf eDESifh tjzLonf a7m racwfwGif ukefoG,fa7;tcsut f csmjrdK\EiS fh e,f-uD; w
racwftcguyif ausm-f um;xif7Sm;cJah vonf? xdjk yif e,f. jrKd \awmfvnf; jzpfco hJ nf? 1154 ckEpS w f iG f jyifopf
57
aAmf'kd;jrdK\ aAmfeD,u
dk `ef;
58
aAmfeD,u
dk `ef;
tDauGwmrsO;f jzwfoef;oGm;7m tylyidk ;f Zkeaf 'ojzpf aAmfeD,dku`ef;. ta7;ygaom vkyif ef;rsm;rSm a7eH
ojzifh 7moDOwk yltku d fpGwfjyD;v~if wESpyf wfvk;H vdkvdk ESifh -uufaygifap;vkyfief; jzpfonf? 'kwd, uBmppf
yif rdk;7Gmwwfonf? yljyif;ajcmufaoG\aom tcgor, rwkdifrDu aAmfeD,dku`ef;onf uBmh-uufaygifap;.
[lI ajymyavmufatmif r7Sdacs? yifv,fav aumif; 1 k xGufcJhonf? qefpyg;/ aumfzD/ aq;7Guf/ aumf/
yH
12
pGm77Sdaeaoma-umifv h nf; tyltat;vGefuJjcif;vnf; [if;cwftarF;t-udKifrsm;/ o-um;ESifh 0g*Grf;wdk\onf
r7Sad y? rdk;rsm;vSaom a'ojzpfojzifh odyfonf;xlxyf vnf; aAmfeDu`ef;. xif7Sm;aom xGufukefrsm; jzpf
aom opfawm-uD;rsm; 7Sdonf? ,if;opfawm-uD; onf? aAmfeD,ku d `e;f olrsm; 7ufvyk o f nfh tqiftuGuf
rsm;rS opftrsdK;aygif; 50 ausmfxGufI u`ef;opf ESifh ta7mif qef;jym;aom jcnfxnfrsm;ESifh jrufzsm
paom tzkd;wefopfrsm;vnf; yg0ifavonf? rsm;onfvnf; ausmf-um;vSayonf?
aAmfe,D dku`ef;onf o,HZmw wGif;xGufyPnf;rsm; u`ef;wu`ef;vHk;Y rD;7xm;vrf; 12^ rkdifr~om 7Sd
jzifh ayg-uG,0f onf? tzdk;wefvSaom a7eHajrrsm;pGm onf? 7xm; armfawmfum; oGm;vmEdkifaom vrf;r
vnf; 7So d nf? t-u;D qHk; a7eHcsufpuf&-Hk uD;onf ta7S\ -uD;rsm;onf pkpkaygif; rdik f 2ô500 cef\7o Sd nf? ukepf nf
awmifzufurf;&d;k wef;Y 7Sdaom AmvpfygyefjrdK\Y wnf rsm; o,f,lydk\aqmifa7;twGuf jrpfa-umif;rsm;udk t
7Sdonf? pdefESifh tjcm; ausmufrsuf7wemrsm;udkvnf; oH;k rsm;avonf?
wl;azmf 77Sdonf? odk\aomf pdefrsm;onf tmz7du pdef aAmfe,
D u
kd `e;f . yxrqH;k wdik ;f 7if;om;wd\krmS ',uf
rsm;avmuf trsdK;tpm; raumif;vSay? a7F/ a-u;eD/ vlrsdK;rsm; jzpf-uonf? ,if;wdk\onf t7if;cHjzpfI/
oH/ caemufpdr;f / yvufweD rf/ oHjzL paom oWKrsm; tjcm;rsdK;cGJ wdkif;7if;om;vlrsdK;aygif; rsm;pGm7Sdao;
vnf; wl;azmf77Sad vonf? onf? ',ufw\dkonf a7S;u acgif;jzwfvlom;pm; vl
59
aAmfeD,u
dk `ef;
&dkif;rsm; jzpfcJh-uaomfvnf; wpwp ,Ofaus;vm-u +Dwcku pwiftajcpdu k cf aJh omfvnf; 1881 ckEpS rf pS I
ayjyD? odk\aomf eufacgifaom awm-uD;awmif-uD;rsm; jAdwdo~ ajrmufaAmfeD,dk uk$+DvufatmufcH jzpfvm
tv,fYrl r,Ofaus;ao;ol trsm;tjym; 7Sd-uao; avonf?
onf? ',ufwdk\onf *sm;Am;/ qlr-wm;ESifh tjcm; A&l;ae;e,f. plvwefapmfbmG ;onf ukefo, G fa7;
u`ef;rsm;rS rav;vlrsdK;rsm; a7mufvm-uaomtcg ESifh yifv,f"m;jy ESdrfESi;f a7;twGuf jAdwdo~tpdk;7ESihf
ukef;zufodk\ wjznf;jznf; qkwfay;cJh-uonf? rav; 184^ ckESpfwGif pmcsKyfcsKyfqdkcJhonf? 1888 ckESpfwGif
wdk\onf rsm;aomtm;jzifh tPvrft,l0g'Drsm;jzpf-u qm*sdrf;A7Gwf. q7m;0yfe,fESifhtwl A&l;ae;e,fESifh
onf? rav;wdk\tjyif w&kwv f rl sKd ;rsm;vnf; vma7muf ajrmufaAmfeD,dke,fwdk\onfvnf; jAdwdo~tapmifht
aexkdi-f uonf? aAmfe, D u dk `ef;onf 5 7mpkESpcf ef\uyif a7SmufcH e,frsm; jzpfvm-uavonf?
w&kwfEkdifiHESifh ukefoG,fr= tquftoG,f 7SdcJhonf? 'kwd,uBmppftwGif; 1942 ckESpfwGif *syefonf
od\ak omf 12 7mpkEpS cf ef\url w&kww f \o kd nf aAmfe, D u
kd `e;f Y aAmfeD,dku`ef;udk wdkufcdkufodrf;ydkufaomtcg/ jAdwdo~
vma7muftajcpdku-f uavonf? xdjk yif zdvpfykid fu`ef; aAmfe, D o
dk nfvnf; *syefvufatmuf usa7mufcho J nf?
rS ql;vl;vlrsdK;rsm;vnf; aAmfeD,dku`ef;ajrmufydkif;Y ppf-uD;tjyD; 1945 ckEpS fwGif *syefvufatmufrS vGwf
vma7mufaexdkif-uonf? Oa7mywkdufom;rsm;vnf; ajrmufcI hJ ppftyk fcsKyfa7; &kyo f rd ;f jyD;aemuf/ 1946 ckEpS f
7Sad vonf? ZlvdkifvrSpI q7m;0yfe,fESifh ajrmufaAmfeD,dke,f
aAmfe, D u kd `ef;odk\ yxrqH;k a7muf7v dS maom Oa7my wdk\onf jAdwo d ~tpdk;7u cef\xm;aom bk7ifcH tkycf sKyf
wdkufom;wdk\onf ay:wl*D oab®mom;rsm;jzpf-uI onfh jAdwdo~uv dk edk De,frsm; jzpfvmonf? A&l;ae;e,f
16 7mpkEpS ftwGi;f Y a7mufc-hJ uonf? ay:wl*/D 'yfcsEiS hf onf trnfcHtm;jzifh apmfbmG ;e,fjzpfaomfvnf; jAdwd
t*®vyd w f \kod nf [if;cwftarF;t-udKiEf iS hf y&kwpf onfw\kd o~ta7;ydik u f tkyfcsKyaf 7;udk -uKd ;udik o f nf? ,if;ta7;
udk ukefoG,rf =twGuaf 7muf7v Sd m-uonf? 1^ 7mpkEpS f ydkiof nf ppfumvrwkid rf u D rmvm,ke,frsm;. r[m
aemufydkif;wGif 'yfcsESifh jAdwdo~wdk\onf urf;&dk;wef; rif;-uD;udk ud, k fpm;jyKonf? ppfjyD;umvwGif q7m;0yf
wav~mufwGif vlaepcef;rsm; pwifwnfaxmifonf? e,f. bk7ifcu H A&l;ae;e,f. r[mrif;-uD; jzpfvmI
xdkpOfu rav;yifv,f"m;jyESifh ',uf vl&dkif;rsm;. ,if;tm; A&l;ae;e,f jAdwo d ~ta7;ydik fu ud, k pf m;jyK7
wdkucf dkufr=/ aESmifh,u S frw = dk\udk rsm;pGmcHch-J u7avonf? avonf?
jAdwdo~ESifh 'yfcswdk\onf aAmfeDu`ef;Y ukefoG,fr= rlvu A&l;ae;e,fonf us,fjyef\aome,f-uD; w
udk tjydKifjyK7if; e,fajrrsm;odrf;oGif;cJh7m 'yfcswdk\u e,f jzpfcahJ omfvnf;/ ajrmufaAmfe, D Ekd iS hf q7m;0yfe,fw\kd
jAw d do~w\kx d uf ydI k ajcoGufco hJ nf? xdka-umifh aAmfe, D kd u e,fajrrsm; zJI h zJI h odr;f oGi;f cJo h jzifh ti,fq;Hk aom
u`ef;.q,fyHk ckepfykcH ef\rSm 'yfcswk\d. vufatmufo\dk e,fwe,fjzpfvmonf? tus,t f 0ef; 2ô226 pwk7ef;
a7mufcho J nf? 1891 ckESpw f Gif jAdwo d ~ESihf 'yfcswdk\ ydkif rdkif7ISd vlO;D a7 (1958 ckESpf cef\rSe;f acs) 80ô2^^ cef\7dS
aome,frsm;. e,fedrdwfrsm;udk ydkif;jcm; owfrSwfcJh onf? ajrmufaAmfeD,dkonf (vm;Al;tef;u`ef; tyg
avonf? t0if) 29ô38^ pwk7ef;rkid f us,0f ef;I vlO;D a7 (1959
jAw
d o d ~ aAmfe, D w kd iG f yg0ifaom q7m;0yfe,f/(q7m; ckEpS f cef\rSef;ajc) 500ô000 cef\ 7Sdonf? q7m;0yfe,f
0yfe,f&=?) aAmfeD,adk jrmufydkif;e,fESifh A&l;ae;e,fw\dk onf 4^ô0^1 pwk7ef;rkid f us,f0ef;I vlO;D a7 (1959
onf 1840 jynfhESpfwiG f q7m;0yfe,fodk\ a7muf7Sdvm ckESpf cef\rSe;f ajc) 6^5ô000 cef\7daS vonf?
aom jAdwo d ~vrl sdK; qm*srd f;A7Gw. f pGrf;aqmifra= -umifh aAmfeD,dku`ef;. -uD;rm;aom tpdwt f ydik f;jzpfonfh
jAdwdo~ -oZmcH e,frsm;tjzpfodk\ a7muf7SdvmcJhonf? 'yfcs (e,fomvef) aAmfe, D ku d dk 'yfcswk\donf wdu k cf ku
d f
A&l;ae;e,f. plvwefapmfbmG ;onf x-uGykeu f efrw = ck jcif;jzifhif;/ pmcsKyf csKyfqdkjcif;jzifh if; e,fajrrsm;
udk ESrd feif;7ef A7Gwftm; tultnDawmif;7m/ A7Gwfu odr;f oGi;f cJhonf? 'yfcswd\k pdk;rdk;pOftcgu taemufaAmf
ulnDchI J q7m;0yfe,fukd tydkipf m;ay;cJo h nf? qm*sdr;f eD,edk ,f/ awmifESihf ta7S\aAmfe, D ked ,f[I l e,f 2 e,f
A7Gwfonf xdke,fwiG f tvGew f efck;d -oZm-uD;vmonf? cGJjcm;xm;cJhonf? 'kwd,uBmppftwGif; *syefwdk\
aemiftcg e,fajrrsm; xyfrHodrf;oGif;cJhonf? ajrmuf vufatmufo\dk usa7mufchjJ yD;aemuf ppf-uD;jyD;I ppftyk f
aAmfeD,ked ,fonf rlvu tar7duefukeo f ,G fa7; uk$ csKyaf 7; &kyo f rd ;f jyD;aomtcg/ 'yfcstpd;k 7onf 194^ ck
60
aAmfeD,u
dk `ef; aAmfvuefu`ef;qG,f
Ñ¿ú³§©µ«
¼ Ä
º ô®ºå¬¼åµ ¶¦°º¿±³¿ù±
awmawmifxlxyfaom aAmfvuefu`ef;qG,fa'oonf 7mpkESpfaygif; rsm;pGmyif Oa7mywdkuf.,rf;tdk; jzpfcJh
onf? Oa7mywkduf. ppfyGJaygif;rsm;pGmonf tb,fa-umifh xdka'oY tpysdK;cJhonfudk atmufygta-umif;7yfudk
zwf-unfhu od-u7ayvdrfhrnf?
aAmfvuefu`ef;qG,f? ?aAmfvuefu`e;f qG,o f nf *&dk;/ ',fvar;7Sm;/ aAmhpeD;,m;/ qm;AD;,m;ESifh [m;
Oa7mywku d af wmifyikd ;f .u`e;f qG,-f uD; 3 ckteuf ta7S\ ZD*kAd D;em;jynfe,fw\kd yg0ifonf? aAmfvuef u`e;f qG,f
zufqk;H u`e;f qG,fjzpfonf? tDvD7D;,ef; u`ef;qG,[ f k . ta7S\zufq;kH tpGe;f onf wl7uDEikd if . H wpdww f a'
vnf; ac:onf? aAmfvuefu`ef;qG,f[lonfh trnf ojzpfavonf?
onf aAmfvuefawmifwef;udk tpGJjyKac:a0:jcif; jzpf u`e;f qG,. f ajrmufzufyikd ;f onf Oa7myEkid if rH sm;.
onf? aAmfvuefonf wl7uDa0g[m7jzpfI awmif e,fedrw d rf sm;ESihf qufpyfaeonf? tjcm;Oa7myawmif
wef;jrifh[laom t"d_g,f7avonf? ydkif;u`ef;qG,rf sm;uJhodk\ ajrmufzufydkif;Y jrifhrm;aom
aAmfvuefu`ef;qG,af 'oudk Oa7my,rf;tdk;[k awmif&dk;awmifwef;rsm;jzifh Oa7myukef;r-uD;ESifh ydkif;
vnf; ac:qdkcJh-uonf? ta-umif;rl ppfyaGJ ygif;rsm;pGm jcm;xm;jcif; r7Sdacs? 'ef;nKjrpfESifhqm;Am;jrpfwdk\onf
wd\konf ,if;a'orS pwifcahJ oma-umifw h nf;? ,if;a' ajrmufzufydkif;e,fedrdwfrsm;jzpf-uonf? -wd*HyHk qef
oY EdkifiHa7;rjidrrf ouf/ v=yf7Sm;r=rsm; r-umc+ jzpf qef7Sdaom awmifzufydkif;rSmrl oHk;zufoHk;wefY yif
jcif;onf u`ef;qG,. f 7yfwnfyHktaetxm;a-umifh
jzpfonf? ,if;onf pdu k yf sKd ;a7;twGuf if;/ pufrv
= yk if ef;
twGufif; o,HZmw obm0 yPnf;wd\kjzifh ayg-uG,f
0onfvnf; r[kwfacs? od\kaomf Oa7myESifh tm7Swku d f
-uD;ESpwf u dk uf kd uke;f vrf;c7D;jzifh qufoG,fay;Ekid faom
aygif;ul;wHwm;ozG,fjzpfI wa-umif;/ aAmfvuef
u`e;f qG,u f kd pdk;rd;k Ekid o
f o l nf ajrxJyifv,fEiS hf yifv,f
euf t-um; vloEl SifhyPnf;7dQm tydk\t,ludk csKyfuidk f
xm;Ekid faoma-umifw h a-umif; jzpfayonf?
aAmfvuefu`ef;qG,fwGif yg0ifI aAmfvuefEkdifiH
rsm;[k ac:wGiaf om wdki;f jynfEkdifiHwdk\rSm ,l*dkpvm;AD;
,m;/ t,fvaA;eD;,m;/ *7d/ Alva*;7D;,m;ESifh &lar;
eD;,m;EkdifiHwdk\jzpfonf? (,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiH? t,f
vaA'eD;,m;Ekid if ?H *7dEkid fiH? Alva*;7D;,m;Ekid if ?H &lar;
eD;,m;EdkifiH &=? ) &lareD;,m;EkdifiHonf pifppf aAmf
vuefEikd if [ H k rac:qdEk dik faomfvnf; EdkifiHorkid ;f tm;jzifh
if;/ EkdifiHa7;tm;jzifhif; aAmfvuefa'oESifh qufpyf
aeojzifh ,if;udk aAmfvuefEkdifiHwck tjzpf,q l xm; aAmfvuefu`ef;qG,frS qm;AD;,m;vlrsK;d wkd\onf Tokd\qif,if
-uonf? ,l*dkpvm;AD;,m;EkdifiHwGif ,cifu rGefwDeD; avh 7Sd-uonf?
61
aAmfvuefu`ef;qG,f
v,fa7jyifrsm;jzifh 0dik f;7Hvsuf7Sdonf? ta7S\zufY yif aAmfvuefu`e;f qG,. f urf;&dk;wef;onf tvGeaf uG\
v,feuf7dI S awmifzufwiG f rm;r7yfyifv,f/'g;'eJa7 aumufI ukefoG,fa7;twGuf if;/ ppfa7;twGufif;
vuf-um;ESit hf ;D *s;D ,ef;yifv,fw\7kd odS nf? atj', D ufwpf ta7;ygaom oab®mqdyfaumif;rsm;pGm 7Sdonf? odk\
yifv,fEiS hf tdik t f ;kd eD;,ef;yifv,fw\dkonf taemufzuf aomf awmif&k;d awmifwef;rsm; cHaeojzifh uke;f wGi;f odk\
Y7So d nf? aAmfvuefu`e;f qG,f wckv;kH onf pwk7ef;rdkif t0iftxGuf jyK7ef rvG,u f al cs? u`e;f pkrsm;/ u`e;f i,f
1^5ô000 cef\us,f0ef;onf? u`ef;qG,. f awmifzuf uav;rsm;onf tm7Srdki;f em;ESifh ul;oef;qufoG,7f ef
qHk;tpGe;f onf *7dEdik fiH. awmifzufpeG ;f jzpfaom armf7D wHwm;ozG,v f nf; 7Sad e-uonf? 'g;'eJ ESihf aAmhpy7yf
,e,fjzpfI pifppftm;jzifh u`ef;wu`ef; jzpfayonf? a7vuf-um;wdk\a-umifo h mv~if tm7Swu kd f uke;f r-u;D ESihf
aAmfvuefu`ef;qG,o f nf rsm;aomtm;jzifh awmif ydik ;f jcm;vsuf aeawmhonf?
xlxyfonf? aAmfvuefawmifwef;onf Oa7mywdkuf aAmfvuefu`e;f qG,w f iG f 7moDOwk taxGaxGtjym;
tv,fyidk f;7Sd tJv h yawmifwef;. awmif&k;d rS qufEG,f jym;7Sdonf? rsm;aomtm;jzifh urf;&dk;wef;a'o w
vmjcif;jzpfonf? ,if;awmifwef;onf Alva*;7D;,m;/ av~mufwGif ajrxJyifv,f 7moDOwkrsdK;7SdI/ awmifxl
,l*dkpvm;AD;,m;ESifh &lareD;,m;EkdifiHwdk\. e,fedrdwf xyfaom a'orsm;wGif ukef;wGi;f 7moDOwkrsdK;7Sdonf?
rsm; qHkonfhae7mrS aAmfvuefu`ef;qG,fxJodk\ 0if u`ef;qG,fwckvHk;udk jcHKI-unfhv~if awmifxlxyfI
a7mufvm7m awmifzufESifh taemufzufY ,l*pdk vm; jrufcif;jyifrsm; toift h wifh7do S jzifh opfawmvkyif ef;/
AD;,m;EkdifiHudk if;/ ta7S\zufY Alva*;7D;,m;EkdifiHudk od;k qdwfarG;jrLa7;vkyif ef;rsm; vkyu f ikd Ef dik of nf? jrpf0rS ;f
if; jzwfoGm;7m yifv,feuf.urf;ajcwdik af tmif jzpf a'orsm;onf ajr-oZmaumif;rGefI pdkufysdK;jzpfxGef;
awmhonf? aAmfvuefawmifwef;. awmifzufwGif onf? xdka-umifh aAmfvuefu`ef;qG,. f xGufukef
Alva*;7D;,m;awmifykid ;f rS a7mh'kyd J awmifwef; 7So d nf? rsm;rSm *sKH / ajymif;/ 0g*Gr;f / aq;7Gu/f pyspo f ;D / oHviG o f ;D /
tjrifhq;Hk awmifxdyo f nf ay ^ô^89 jrifI h / ay ^ô000 ydk;pmoD;/ EGm;/ qdwf/ odk;ESifh 0ufrsm; jzpf-uonf?
ausmfjrifhaom awmifxdyfaygif;rsm;pGm7Sdonf? awmif aAmfvuefu`ef;qG,w f iG f wdik ;f jynfEikd fiHtrsdK;rsdK; yg
-um;vrf;aygif; oHk;q,fausmf7SdI tcsdK\awmif-um; 0ifouJo h \kd bmompum;/ 0wfpm;qif,ifyEkH iS hf "avhx;kH
vrf;wd\konf yifv,fa7jyifrS ay 4ô000 rS 5ô000txd pH uGJjym;jcm;em;aom vlrsdK; trsdK;rsdK;7Sdonf? awmif
jrifhonf? aAmfvuefawmifwef;. taemufzufwGif zufpGef;ESifh ,if;teD;tem;u`ef;pkrsm;wGif *7dvlrsdK;
tzdk;wef oH / a-u;eD/ cJESifh tjcm;"mwfoWKrsm;pGm rsm; aexkdif-uonf? atj'D,ufwpf urf;&dk;wef; w
wl;azmf77Sdonf? av~mufwGif t,fvaA;eD;,ef; vlrsdK;rsm; aexdkif-u
u`ef;qG,f.tv,fwGif 'Dem7pftv Jh y/t,fvaA; onf? taemufajrmufzufwiG f a'otvdkuf qAf[lI
eD;,ef;ESihf yif;'yfawmif&;dk awmifwef;rsm; 7Sad o;onf? if;/ u&d;k tuf[lIif;/ aAmhpeD;,ef; [lIif;/ [m;ZD*kd
Alva*;7D;,m;Ekdiif H7Sd &lrJv, D vGijf yifESihf ,if;xufi,f AD;,ef;[lIif; ponfjzifh trnftrsdK;rsdK; cH,lxm;
aom qm;AD;,m;EkdifiH7Sd aumhqkdAdkvGifjyifwdk\rS vGJv~if aom qvAvlrsdK;rsm; aexkdif-uonf? ,if;wdk\tjyif
aAmfvuefu`e;f qG,fwiG f vGijf yifa'orsm;onf rus,f wl7uDvlrsdK;rsm;onfvnf; ta7S\awmifydkif;pGef;wGif
0ef;vSacs? aexdkif-uonf? vlrsdK;csif; uGJjym;aomfvnf; pdwfae
aAmfvuefu`e;f qG,w f iG f 'ef;nKrv
S v JG ~if jrpfacsmif; pdwfxm;wGifrl trsm;tm;jzifh wlnD-uonf? aAmfv
wd\konf tvsm;wdI k a7pD;jrefonf? xdak -umifh o,f,l uefu`ef;qG,fom;wdk\onf pdwfqwfI rw7m;r=/ csKyf
ydk\aqmifoGm;vma7;twGuf toHk;0ifaom jrpfacsmif; cs,rf w = \ukd kd rvdv
k m;acs? vGwv f yfrt = wGuf wdu k cf ukd v f kd
rsm;enf;yg;onf? yifv,feufxJo\kd pD;0ifaom 'ef;nK olrsm; jzpf-uonf?
jrpfonf ta7;tygqH;k / toH;k 0ifqk;H jzpfavonf? c7D; aAmfvuefjynfe,frsm;onft,fvufZNmo*7dwf
vrf;yef; tquftoG,frsm;onf rsm;aomtm;jzifh jrpf . tifyikd f,mtwGi;f Yif;/ a7mrESihf AdkiZf if;wkid f tifyikd f
a-umif;/ jrpf0rS f;rsm;ESihf ,SOfvsufazmufvkyx f m;onf? ,mrsm;twGi;f Yif; wpdwfwa'otjzpf yg0ifcho J nf?
aAmfvuefu`ef;qG,fY ta7;ygaom jrdK\-uD;rsm; jzpf 14 7mpkESihf 157mpkEpS frsm;wGif wl7uDwk\d 0ifa7mufp;dk rdk;
onfh AJv*7dwf/ q,fvdkeD;um;ESifh tPwefAlwdk\onf cJ7h m 19 7mpkacwfwidk fatmif jzpfco Jh nf? *7dEidk fio H nf
a7vrf; ukef;vrf;qHkwk\dY wnf7Sd-uavonf? 1829 ckESpfwGif vGwfvyfcJhonf? qm;AD;,m;/ &lar;
62
aAmfvuefu`ef;qG,f aAmfv*gjrpf
eD;,m;ESihf rGew f eD ;D *&d;k wd\konf 18^8 ckEpS w f iG f vGwv f yf uefEdik fiHw\kdwiG f uGefjrLepf0g'vFr;f rdk;I &k7-S oZm -uD;pdk;
cJI
h / Alva*;7D;,m;onf 1908 ckEpS Yf if;/ t,fvaA;eD; cJhonf? od\kaomf ,l*pkd vm;AD;,m;Ekdiif o H nf 1948 ckEpS f
,m;onf 1912 ckEpS f wGif if; vGwv f yfa7;7cJah vonf? wGif &k7S-oZmcHtjzpfrS cGJxGufI taemuf'Drdkua7pD
aAmfvuefppfyGJ(1912 13)tjyD;wGif aAmfvuefu`ef; Edik fiHrsm;zufodk\ ydkI ,drf;aom uGefjrLepfEdkifiH jzpfvm
qG,fY wl7uD. wefck;d tm+m usqif;cJjh yD;v~if jyefI avonf?
acgif;raxmif Ekdifawmhacs?
aAmfvuefEikd fiHrsm;onf tcsi;f csi;f vnf; ppfjydKifchJ aAmfv*gjrpf? ?aAmfv*gjrpfonf Oa7mywkduw f iG f
-uonf? tjcm; Oa7myEkdifiHrsm;ESifh woD;wjcm;uJhodk\ t7Snq f ;kH jrpfjzpfonf? tvsm;rdik af ygif; 2ô300 ausm7f I dS
7Sad eaomfvnf;/ aAmfvuefppfrufa7;wGif Oa7myEkdifiH qdkAD,uf &k7Sjynfaxmifpk twGif;Y vHk;vHk;vsm;vsm;
rsm; yg0ifcJh-uonf? yxruBmppfonf aAmfvuef wnf7o Sd nf? &k7ES dik if H. a7a-umif;c7D;vrf;r-uD;vnf;
EkdifiHrsm;rS pwifcJhI Oa7mywwdkufvHk; jyef\ESH\cJhonf? jzpfI/ ukepf nful;oef;a7mif;0,frt = wGuo f m ta7;yg
ppfjyD;umvwGif qm;AD;,m;EkdifiHudktajccHxm;I -op onfr[kw/f Oa7mywku d Ef iS hf tm7Swu kd wf \ku
d kd qufoG,f
-wdK[efa*7DEikd fiH. e,fajrtrsm;tjym;ESihf Alva*;7D; ay;aom aygif;ul;wHwm;-uD;ozG,v f nf; ta7;ygaom
,m;e,ftcsKd \ukd yl;aygif;xnfo h Gi;f I ,l*dkpvm;AD;,m; jrpf-uD; jzpfavonf?
EkdifiHudk xlaxmifonf? &lar;eD;,m;. e,fedrdwv f nf; xdjk rpfonf qdAk , D uf&7k ES idk if .
H taemufajrmufzuf
ydkIus,f vmonf? t,fvaA;eD,m;. e,fedrdwf ykdif;/ vDeif*7ufjrdK\. ta7S\awmifzuf rdkiEf Spf7mcef\ t
udv k nf; jyefvnfowfrw S o
f nf? *7dEikd if o H nf Alva*;7D; uGm7Sd Amv'kdif;awmifukef;a'oY jrpfzsm;cHjyD;v~if/
,m;Ekdiif H. tD;*sD;,ef;urf;&dk;wef;a'oudk 77Sdcho J nf? uufpysef yifv,fxJodk\ auG\aumuf pD;qif;onf?
'kwud uBmppftwGi;f u wvDEidk if Honf t,fv wdu k fqdkifyHkrSm aAmfv*gjrpf auG\aumuf pD;qif;yHkonf
aA;eD;,m;udk odrf;,lco Jh nf? &lar;eD;,m;Edik fiH wpdwf qdAk , D ufjynfaxmifpYk wefc;kd tm+m -uD;vSaom uGef
wa'oudk [efa*7D/ &k7SESifh Alva*;7D;,m;EkdifiHwdk\u jrLepfygwD. wHqyd jf zpfonfh wlwpH OfyrkH S wHpOfyo kH !mef
odr;f yduk cf o
hJ nf? *7dEidk if wH iG ;f od\k *smrefEiS
hf wmvsw H yfrsm; ESihf qifqifwjl cif;jzpfonf? xdjk rpfonf OD;pGmY ta7S\zuf
0ifa7mufwdkufcJhonf? aemufqHk;wGif aAmfvuef odk\ auG\aumufumpD;onf? xdkaemuf awmifzufodk\
EdkifiHtm;vHk;udk *smrefwyfrsm;u odrf;ydkufI *smref pD;jyefum aemufqHk;wGif ta7S\awmifzufok\d csdK;csoGm;
vufeufEkdifiHrsm;tjzpf xm;cJhonf? ppftjyD;wGif *sm av7m wHpOf.vufuikd f ae7muJo h \kd jzpfay:aponf?
refvufatmufrS vGwfajrmufcJhI/ e,fedrdwfrsm; jyef aAmfv*gjrpf.jrpf0u`e;f ay:onf rkdif ^0 ausmfr~ jyef\
vnfowfrSwfcJhonf? *7dEkdifiHrS vGJv~if tjcm;aAmfv jzL;I jrpf0uav;aygif; ESp7f mausmjf zifh uufpysef yif
63
aAmfv*gjrpf aAmfvwJ,m;
64
aAmfvwJ,m;
65
aAmfvwJ,m; aAmfv'Giôf pwefav
1^^4 ckEpS w f iG f 15 qufajrmuf vl0b D 7k if ewf7mG pH a7; wnf;[laom vlra= 7;0g'udk jyifopfvlxk oabm
aomtcg aAmfvwJ,m;onf yg7pfjrdK\odk\ jyefoGm;7ef aygufEidk -f ujcif; jzpfonf?
tcGiafh umif; apmifah eavonf? 1^^8 ckEpS w f iG f 28ESpf aAmfvwJ,m;onf w7m;r~wr=ESifh vGwfvyfr=udk
vHk;vHk; uGJumG ae7aom yg7pfjrdK\odk\ jyefoGm;aomtcg/ vdv
k m;oljzpfonft h avsmuf t7m7mwGif r[kwrf cH vGwf
aAmfvwJ,m;tm; pmayorm;ESifh EkdifiHjcm;om; t vyfpmG ajymqdka7;om;wwfojzifh cspfcifz, G f raumif;
ajrmuftjrm;u aomif;aomif;zszs qD;-udK*k+fjyK-u onfh 7efpG,fESifh aigaig vlwa,muftjzpf tcsdK\u
onf? toufuvnf;-uD; c7D;uvnf; yef;ojzifh yg7pf jrif-uonf?
jrdK\o\akd 7mufI 7ufoW 2ywft-um aAmfvwJ,m;onf
tjyif;zsm;avonf? jyefvnf usef;rmvmaomtcg aAmfv'Gifôpwefav(c7pf 186^194^) ? ?t}r
ol. tvGr;f jyZmwf tdki7f if;udk &Hw k ifujy7ef pdik ;f jyif; tuf'Gyf bk7if eef;pGef\onfh ta7;wGif jAdwdefEdkifiHESifh
onf? ,if;jyZmwfujypOf vlxu k ol\tm;0dki;f I *k+f wuG tifykid , f m-uD; wckv;Hk udk rwdr;f rapmif;7atmif
jyK-obmay;-uonf? aAmfvwJ,m;onf yg7pfjrdK\Y ae xde;f odr;f cJo h nfh jAdwdo~ 0ef-u;D csKyf pwefavaAmfv'Gif
xdkifpOf ynmhwHcGeftoif; tpnf;ta0;rsm;odk\ rem; udk 186^ ckESpf -o*kwfv 37ufae\wiG f 0kpwm&d=if,m
raewufa7mufjcif;/ vlxkcsD;usL;yGJrsm;od\k wufa7muf e,f AsL'vDjrdK\wiG f zGm;jrifonf? t*®vefjynf7Sd t-uD;
jcif;wdk\a-umifh yef;zsm;zsm;um xdkESpf arv 30 7ufae\ qHk;aom tif*sifeD,mvkyfief;jzpfonfh aAmfv'Gif vDrd
wGif uG,fvGefavonf? wufyikd 7f iS fEiS hf 'g&duk wf mvl-uD; tJvz7uf aAmfv'Gi. f
aAmfvwJ,m;. ynmyg7rD xl;c`efyHkudk rnfolr~ wOD;wnf;aomom; jzpfonf?
rjiif;Edik af cs? od\7k mwGif rnfonfv h yk if ef;wckc/k bmom7yf [,f&akd usmif;ESihf x7ifew D aD umvdywf iG f ynmoifchJ
wckckwGif xl;c`efI ausmf-um;onf[lIrl twdtus I 1888 ckwGif bGJ\7cJhjyD;aemufzcifjzpfol. vkyfief;
rqdkEdkifacs? aAmfvwJ,m;. jyZmwfrsm;onf ausmf udk 0ifa7muf OD;pD;vkyfuidk cf o Jh nf? tESpf ESpq f ,fausmf
-um;aomfvnf;/ ol\udkum; taumif;qHk; jyZmwfa7; ausmf pD;yGm;a7;zufwGif vHk;yef;cJhjyD;aemuf 1908 ckESpf
q7m[k ac:Irjzpfay? xdk\twl aAmfvwJ,m; a7;om; wGif zcifjzpfol. ae7mjzpfaom AsL'vDrS uGefqm;A
aom orkdif;rsm;onf zwfaumif;jyD; ausmf-um;aomf wpftrwftjzpf a7G;aumufwifajr|mufjcif; cH7onf?
vnf;/ ol\uu dk m; taumif;qH;k ordkif;a7;q7m[k rqdk 1916 ckESpfwGif Akdemavm tpdk;vufxufY aAmfv'Gif
Edik facs? olum; tjypfjrifa0zefa7;orm;jzpfonf? ol\ onf ygvDref twGi;f 0eftjzpf xrf;7Guf7onf? 191^
acwfEkdiif Ha7;ESihf t,l0g'a7;qdik f7m tzGJ\tpnf;rsm;udk ckEpS wf iG f b@ma7;0efuav; jzpfvmI 1920 jynfhESpf
cyfjyif;jyif;ESifh -urf;-urf; a0zefa7;om;ol jzpfonf? wGif ul;oef;a7mif;0,fa7; 0ef-uD;tjzpf aqmif7Guf7
ol. uif'pf'D [lonfh pmajymif jyZmwfYyif vlra= 7; onf? 1922 ckESpf atmufwdkbmvwGif usif;yaom
pepf. c`w, f iG ;f csurf sm; jyKjyif7ef 7nfoefI a7;om; uGeq f m;Awpf ygwDpnf;a0;yGYJ aAmfv'Gif rde\f-um;aom
cJo
h nf? *`eef oefqpG u f o
hJ \kd olonf vl\obm0udk oa7mf rdef\cGef;. *,uf&dkufr=a-umifh vGdKufa*smh. nGef\
onf r[kwfbJ/ vl\tzGJ\tpnf;udkom oa7mfjcif;jzpf aygif;tpdk;7 jyKwfusI Adkemavmtpdk;7 wufvmav
onf? (qGpôf *`eef oef&=? ) od\7k mwGif tcsed Ef iS t hf ajc onf? (avmôAdkem &=? ) Adkemavmtpdk;7 tzG\JwiG f
taeajymif;vJr=wdk\a-umifh ol\acwfu tvGefxufjruf aAmfv'Gio f nf b@ma7; 0ef-uD;tjzpf aqmif7u G 7f if;
yHk7aom ol\pmayrsm;onf ,ckacwfwGif ysif;7dzG,f 1923 ckEpS w f iG f jAdwed Ef ikd if u
H qyf7ef7daS om ppfa-uG;rsm;
aumif;vsuf 7Sad yonf? udPudk pDpOf7ef tar7duefEkid if H od\koGm;a7mufco Jh nf?
jyifopfawmfveS fa7;udk aoG;xd;k ay;ol &l;qd;k uJo h \kyd if xdkESpf arvwGif Akdemavm 0ef-uD;csKyf7mxl;rS Ekwf
aAmfvwJ,m;onf vlra= 7;qdik 7f m obm0 aA' ynm xGufvu dk af omtcg aAmfv'Gif0ef-uD;csKyf jzpfvmonf?
7Sifjzpfonf?( &l;qdk;ôa*s/a*s&=? ) olonf tdk;opf odk\7mwGif 1924 ckESpf Zefe0g7DY usif;yaom a7G;
tdro f pfwnfaqmuf7ef cvkwu f efoif;jzifh jynfEh u S af e aumufy-JG uD;Y aAmfv'Gif.ygwD &H=;edro fh mG ;aoma-umifh
onfah jrudk 7Si;f ay;olEiS v fh nf;wlonf? vlxt k m; ol. aemufw-udrf usif;yaom a7G;aumufyGJ-uD; txd
uavmifvufeufjzifh rsupf zd iG ahf y;cJI h om &l;qd;k . vGwf twdkuftcHacgif;aqmiftjzpf aqmif7Guf7avonf?
vyfa7;/ cGihw f l a7;wl 7a7;/ tcsi;f csif; cspfcifr~wr=7dS xdkESpf atmufwdkbmv a7G;aumufyGJwGif aAmfv'Gif.
66
aAmfv'Gifô pwefav
ygwD tEdkif7ojzifh 1929 ckESpftxd 0ef-uD;csKyftjzpf Ekid fiaH 7; tawmfv=y7f mS ;cJh7avonf? xdt k awmtwGi;f
aqmif7Guf7onf? xdktcsdefumvtwGif; aAmfv'Gif yVra*smb h 7k if ewf7mG pHI om;awmf t}rtuf'yG b f 7k if
tpd;k 7onf qdAk D,uf&k7SEiS fh qufqaH 7;/ tvkyfvufrJh t&kduft7m qufcHcJhjyD;aemuf/ rif;aqGrif;rsdK; r[kwf
jy©em/ oydwfta7;awmfykH paom jy©em-uD;aygif; aom tar7duefol wckvyf rPpfqifyqiftm; rdzk7m;
rsm;pGmESifh -uHKawG\cJh7avonf? 1929 ckESpfwGif wifajr|mufa7;ESifh pyfvsOf;I oabmuGJvGJr=rsm; jzpf
aAmfv'Giftpdk;7 jyKwfusavonf? 1931 ckESpfwGif ay:cJhavonf? Teef;wGi;f a7;udk aAmfv'Gio f nf at;
7Raq rUa':e,f acgif;aqmifaom nGef\aygif; at; csrf;csrf;ESifh jyD;jidrf;oGm;atmif vdRmyg;eyfpGm
tpdk;7wufcJh7m aAmfv'Gifonf y7DADaumifpDOU}ESifh aqmif7GufchJ avonf?
wHqyd af wmf0ef-uD;tjzpf xrf;aqmifc7Jh onf? ygvDref aAmfv'Giu f m; tvGerf sKd ;csppf w
d f xufoefol tjzpf
wGif uGefqm;Awpf trwfrsm; tm;aumif;aeav7m/ ausmf-um;cJhonf? 1919 ckESpfwGif ol.pnf;pdrf 5 yHk
aAmfv'Gifonfvnf; tpdk;7tzGJ\wiG f -oZmt7Sdq;Hk ykCdKvf 1 yHkudk jAdwdo~ tpdk;7odk\ ay;vSLcJholjzpfonf? odk\7m
jzpfaeavonf? 1935 ckESpf ZGefvwGif rUa':e,f wGif twdkuftcHwdk\url aAmfv'Gifonf Oa7mytm+m
7mxl;rS EkwfxGuaf omtcg aAmfv'Gio f nf 0ef-uD;csKyf 7Siw f \k.
d tiftm;udk csucf si;f r7drrf o d /l jAw d do~ avwyf
tjzpf wifajrm| ufjcif; cH7avonf? tiftm; jznfw h if;a7;twGuf uwdysuo f t l jzpf pGyfpcGJ hJ
wwd,ESihf aemufqHk;t-udrfajrmuf 0ef-uD;csKyf t -uonf?
jzpfaqmif7Gufc7Jh pOf aAmfv'Gifonf Oa7mywkdufY ydkrdk 193^ ckESpf arv 28 7ufae\wGif aAmfv'Gifonf
jyif;xefvmonfh EdkifiHa7;wif;rmr=rsm;udkif;/ jAdwdo~ Ekid if aH 7;rS tem;,lonf? r-umrD q}a*smb h 7k ifu aAmfv
eef;wGi;f a7; jy©emudkif; 7ifqdkifcJh7avonf? rlqkd 'Giftm; qmbGJ\jzifh olaumif;jyKonf? 194^ ckESpf
vDeDESifh [pfwvmwdk\onf usL;ausmfr=rsm;jzifh EkdifiH 'DZifbmv 137ufae\wGif aAmfv'Gifonf 0kpwm&d=if
aygif;csKyftoif;-uD;udk zufjydKiftefwkcJhojzifh uBmh ,me,f pwl;0g;ydk\tGef qJAef;jrKd \wiG f uG,v f eG o
f nf?
67
aAmfv'Gif pwefav aAmfv7SDApf
aAmfv'Gifum; Ekdiif Ha7;Yomr[kwf/ rnfonfh bm csvkyu f ikd f7rnf [k a7;vdu k rf S ygwD. 0g'vrf;pOfukd
om7yfYrqdk pum;ajymxdol jzpfonf? ol. rdef\cGef; aqG;aEG;7ef vrf;pay:vmonf? 1903 ckEpS f Zlvidk v f rS
rsm;udk pkI t*®vefjynfta-umif; (1926) /u`Eyfk f -o*kwfvtwGi;f vef'efjrdK\Y usif;yaom tjynfjynf
wdk\.tarG (1928)/ rdef\cGe;f rsm;ESifh rSwfwrf;rsm; qdkif7m qdk7S,f'Drdku7ufwpf avbmygwD. 'kwd,
(1935) [lI pmtkyrf sm;xkwfa0cJhonf? ol. tjcm; uGe*f 7ufY ygwD0g'ESiv hf yk if ef;pOfukd aqG;aEG;I oabm
pmayvuf7mrsm;rSm vGwfvyfa7;. rD;&SL;wdkif uG7J mrStp vDeifacgif;aqmifaomtkypf Ek iS hf rmawmhacgif;
(1935)/ t*®vefjynftm; o&kyfazmfol (1939)/ aqmifaom tkypf [ k I
l tkyfpk 2 ck jzpfvmonf? vDeif
*ª0ifESifh vljydef; (1926) ponfwdk\jzpfonf? tkyfpo k nf vlrsm;pkjzpfonfupdk I GJ aAmfv7SDApf/ rmawmh
tkyfpkonf vlenf;pkjzpfonfudkpGJI rif7SDApf[lI jzpf
aAmfv7SDApf? ?20 7mpkEpS t f pESifh yxruBmppf t ay:vmonf?
jyD;umvwGif &k7SEkdifiHY xif7Sm;aom EdkifiHa7;tzGJ\-uD; aAmfv7SDApfwk\du ygwDukd tiftm;awmifhwif;atmif
um; aAmfv7SAD pfygwD jzpfonf? &k7ES dik if rH S rwf0g'Dw\ku d zGJ\pnf;I wdkufa7;cdkufa7;udPrsm;udk aqmif7Gufaom
&k7SEdik if t
H m; qdk7S,v
f pf'rD udk 7ufwpftvkyo f rm; Edkiif H tzGJ\tpnf;jzpfatmif ysdK;axmif7rnf? ygwDvkyfief;udk
tjzpf xlaxmif7ef tm;xkwf7if; ay:aygufvmaom ud, k xf v d ufa7muf 0ifa7mufaqmif7u G of rl S ygwD0ifjzpf
EkdifiHa7;tzG\Jyifjzpfonf? aAmfv7SAD pf[laom pum;vH;k 7rnf[k owfrSwfonf? rif7SDApfwdk\url ygwD7efyHkaiG
onf &k7Sbmoma0g[m7 aAmfv7SifpwpfrS qif;ouf xnfh0ifolrSefor~ ygwD0ifjzpfEdkifonf[k avsmhvsnf;
I vlrsm;pk[k t"d_g,f7onf? ,if;ygwDonf 1918ckEpS f vsnf;zG\Jpnf;csif-uonf? TonfwGirf S oabmrwkduf
aemufyikd ;f wGif &k7S uGejf rLepfygwDtjzpf uBmwGif ausmf qkdifjzpfum oD;jcm;ygwD axmif-uaomfvnf; &k7S
-um;vmavonf? qd7k S,fvpf 'Drdku7ufwpf avbmwD uGe*f 7ufuku d m;
aAmfv7SAD pfygwD. rlvtprSm 1813 ckEpS af vmufu qufvuf usif;yoGm;avonf? wwd,ESifh pwk
jzpfonf? ay:pu ,if;trnfjzifh r[kwfbJ yavcg 'sL;rm;wGifrl 2 zGJ\vHk;rS ykCdKvfrsm;onf qdk7S,f 'Drdk
aemhESifh tufZJa7mhwdk\acgif;aqmifaom tvkyform; u7uf udk,pf m;vS,ftjzpf wufa7muf-uao;onf?
vGwaf jrmufa7; tkypf t k jzpfrS wjznf;jznf; aAmfv7SAD pf 1912 ckESpf y7m[jrdK\wGif usif;yaom uGef*7ufwGif
ygwDtjzpf a7muf7Sdvmjcif;jzpfonf? xdktkypf k. 0g' rS aAmfv7SDApfwdk\u tjywftowf tiftm;-uD;um
pnf;rsOf;um; awmfvSefa7;-uD; atmifjrifa7;twGuf rif7SDApfwdk\ arS;rSdefoGm;ojzifh &k7Sqk7d , S fvpf 'Drdku7uf
t"duvlpo k nf pepfwusz\JpG nf;xm;aom tvkyo f rm; wpf avbmygwD (aAmfv7SAD pf)[k ygwDtrnfyg twd
vlwef;pm; jzpf7rnf[o l wnf;? xdktyk pf o k nf pm7Guf tvif; ajymif;vJay:xGuv f monf? ,if;od\kjzifh jrefrm
pmwrf;rsm; xkwfa0jcif;/ aqG;aEG;yGJ usif;yjcif;r~om EkdifiHrS zvyv tzGJ\csKyf-uD; 2 jcrf;uGJonfhtcg
jyKvkyfI tvkyform;vlwef;pmwdk\tay:Y -oZm r zqyv(wnfjrJ)/ zqyv(oef\7iS ;f ) [kjzpf7mrS tzsm;
anmif;ao;acs? tkypf w k Gif acgif;aqmifom7SdI aemuf qGwfI oef\7Sif;ygwD0if/ wnfjrJygwD0if[lI jzpfay:
vdkufr7Sdoavmuf 7Sm;aeonf? 1898 ckESpfavmuf vmouJhodk\ qdk7S,f'Drdku7ufygwD trnfwdrfI aAmf
a7mufI vDeif/ u7yfqif/ rmawmh paom xif7mS ;onfh v7SDApfygwD trnfwGifvmonf? aAmfv7SDApfwdk\um;
ykCdKvf-uD;rsm; 0ifa7muftm;ay;rS xdktkyfpkrsm; zGH\jzdK; vuf0J Edkiif Ha7;udk pGJjrJpGm ,Hk-unf-uolrsm; jzpfonf?
vmavonf? ,if;tcsed ftxdyif ygwDonf rnfonfh vlwef;pm;wkdufyGJ 0g'udk t-uGif;rJh axmufcHI/ qif;
0g'vkyfief;pOfjzifh rnfo\dkaomenf;twdik ;f aqmif7u G f7 7Jom; tvkyform;rsm; vufxJodk\ EdkifiHa7;tm+m
rnfukd jywfjywfom;om; r7Sad o;acs? od\k7mwGif tvkyf a7muf7aSd 7;udk a7S;&=aqmif7u G f-uonf?
orm;wd\k. qdk7S,'f rD u kd 7uftzG\Juav;rsm; jrdK\widk ;f wGif &k7*S syefppfyYGJ &k7w
S \dk &H;= 7onfukd rcHr7yfEdik jf zpfum/
ay:vmavonf? Zmbk7iftpdk;7tm; oydwfarSmuf qNjy/ ykeu f ef qlylr=
1902 ckEpS fwGif u`Efyk w f k\dbmvkyf7rvJ [laompm rsm; jzpfcJh7mwGif aAmfv7SDApfygwDonf ta7;ygaom
tkyYf vDeifu tzGJ\0ifwOD;pDtm; toD;toD; vkyif ef; tzG\JwzG\Jjzpfonf? aAmfv7SAD pfw\kd. OD;aqmifr=jzifjh rdK\-uD;
wm0ef cstyfay;I ppfwyfrS ppfom;yrm xrf;aqmif rsm;Y puf&Hktvkyform;rsm;uif;/ ppfom;rsm;ESifh
apjcif;jzifh awmfveS fa7;tiftm;pkukd pkpnf;um aZmuf awmifolv,form;rsm;uif; qdkAD,ufac: aumifpD
68
aAmfv7SDApf aAmfvDabmupm;jcif;
tzG\Jrsm; zG\J-uonf? yxruBmppf jzpfaomtcg &k7w S k\d vmjcif;jzpfonf? ,if;odk\ upm;enf;wrsdK;udk atmif
ppfxJ0ifa7muf-uonfudk vDeifacgif;aqmifaom aAmf jrifpGm wDxGifjyD;aemuf/ uBmt7yf7yf7Sd c7pf,ef vl
v7SDApfwk\du t7if;7Sif e,fcs\Jtm;ay;jcif;om jzpfonf i,frsm;toif;rsm;u wqifh jzef\vdkuf7m/ ,cktcg
[kqu kd m uef\uu G -f uonf? aAmfv7SAD pfw\ku d ppfonf tESH\tjym; acwfpm;aeaom upm;enf;wrsdK; jzpf
awmfw\kdtwGuf jidr;f csr;f a7;/ tvkyform;twGuf aygif aeavjyD? jrefrmEkdifiHodk\rl 1920 jynfhESpfavmufwGif
rkef\/ v,form;twGuf v,fajr7atmif vkyaf y;rnf c7pf,efvli,frsm;toif;ESifh ppfykvdyfwyfrsm;udk t
[k 0g'jzef\ uwday;vdku7f m vlxkoabmus jzpfomG ; a-umif;jyKum a7muf7v Sd monfrSpI aAmfvDabmupm;
avonf? 191^ ckESpf rwfvwGif Zmbk7iftpd;k 7usI enf; tpysdK;cJhavonf? 1921 22 ckESpfwGif ausmif;
-um;jzwftpd;k 7wufonf? t,fvufZNm um7ifpuD. aygif;pHk aAmfvDabmupm;jydKifyGJ-uD; usif;ycJh-uonf?
-um;jzwftpd;k 7onfvnf; vlxak wmifw h aeaom jidrf; odk\7mwGif tpOfwpdkuf acwfpm;jcif;r7SdbJ wdrjf rKyfae
csrf;a7;/ aygifrkef\ESifh v,fajrudk ray;Edki&f Hkru qlyrl = ouJhok\d jzpfjy;D rS 1946 ckEpS f 'kwd,uBmppfjyD;p tcsed f
rsm;udkyif rxde;f odr;f Ekdifojzifh 191^ ckEpS f Ek0d ifbmv wGif r[mrdwfwyfom;rsm; upm;-uonfwGif wzef
^ 7ufae\wiG f tvkyform;/ v,form;/ ppfom;paom jyefay: vmjyefonf? odk\7mwGif pepfwus upm;-u
vlxt k -kH uG awmfveS vf u
kd 7f m um7ifpuDtpd;k 7 jyKwu f sI ao;onf r[kwfacs? 1951 ckESpfwGif trsdK;om;
aAmfv7SDApfwdk\ OD;pD;zGJ\pnf;xm;aom qdkAD,uftzGJ\rsm; udk,fvuf-uHhcdkifa7; aumifpDrS upm;enf; pnf;rsOf;
tm+m7vmonf? xdktcsdefrSpI qdkAD,ufqdk7S,f Oya'rsm; 7SmazGowfrw S fonf? 1952 ckESpw f Gif jrefrm
vpfoRwEdik if H tpd;k 7 ay:aygufvmI/ aAmfv7SAD pfygwD EkdifiH taysmfwrf; aAmfvDabm tzGJ\csKyfudk zGJ\pnf;I/
acgif;aqmif vDeifonf xdq k kAd D,uftpd;k 7. yxrqH;k 1956 ckESpfwGif tjynfjynfqdkif7m upm;enf; Oya'
aom obmywd jzpfvmavonf? rsm;ESifh n|dE=dif;csrSwfonf? xdkaemuf EdkifiHwGif;Y
aAmfv7SDApfygwD tm+m7jyD;aemuf 1918 ckESpf aAmfvaD bmupm;jydKifyJrG sm; usif;yI EdkifijH cm;Y usif;y
rwfv 6 7ufae\rS pwifusi;f yaom aAmfv7SAD pfygwD. aom upm;yGJrsm;wGifvnf; yg0if,SOfjyd|ifEdkif7ef tm;
oWrt-udrfajrmuf uGef*7ufwGif aAmfv7SDApfygwD ay;onf? 1961 ckESpf 'DZbmwGif 7efukefjrdK\Y usif;
tm; &k7SuGefjrLepfygwD (aAmfv7SDApf) [laomtrnf ycJhonfh 'kwd,t-udrfajrmuf ta7S\awmiftm7S u`ef;
opfo\kd ajymif;7ef wnDwnGww f nf; qH;k jzwfvu
kd o
f nfrS qG,f tm;upm;jydKifyw GJ Gif 0ifa7muf,OS fjydKif7m/ jrefrm
,if; ygwDonf ,ckwikd f uGejf rLepfygwDtjzpf uBmwGif aAmfvDabmtoif;u AkdvfpGJum a7FwHqdyfqk 77SdcJh
xif7Sm;vsuf 7Sdavonf? avonf?
aAmfvDabm upm;onfhtcg pnf;rsOf; wus
aAmfvDabm upm;jcif;? ?wif;epfabmvk;H upm; upm;rnfqdku wzufv~if vl 6 a,mufpD yg0if,SOf
ouJhokd\ upm;uGif;tv,fwGif ykdufwef;I wzuf jydKif7onf? odk\7mwGif udk,v f ufv=yf7Sm;r= oufouf
ESihfwzuf abmvkH;ukd vufjzihf ykwfupm;jcif;ukd aAmf twGuf tanmif;ajy tnmajy upm;rnf qdkygrl 11
vDabm upm;jcif;[k ac:onf? ,if;upm;enf;onf a,mufp/D od\kr[kwf xd\kxufyI kd yif yg0ifupm;Edik o f nf?
tyifyef; rcHEkdifolrsm;/ tm;upm;zufY u`rf;usifr= ,if;upm;enf;onf upm;&HkwGif;Yjzpfap/ jyifyuGif;
r7dv S Solrsm; upm;Ekid faom taxGaxG udk,v f uf v=yf jyifYjzpfap rnfonhaf e7mYrqdk upm;Edik o f nf? upm;
7Sm;upm;enf; w7yf jzpfonf? &HkwGif; aAmfvDabm upm;uGif;onf xHk;pHtm;jzifh t
aAmfvDabmupm;enf;udk 1895 ckESpfwGif tar7d vsm;ay 60/ teHay 30 7Sd7onf? wif;epfabmvHk; u
uefjynfaxmifpk/ rufqcsL;qufjynfe,f [dk\va,mh pm;onft h cguJo h \kd uGi;f tv,fab;wzufwcsupf w D iG f
jrdK\rS c7pf,mefvil ,frsm;toif;. um,enf;jyq7m wdkiw f wdkipf D pdkuI f ,if;wdkirf sm;wGif ydkufudkwef;xm;
0DvsH armf*ifqkod u
l pwifwx D Gicf o
hJ nf? abmvH;k / Awf 7onf? ydkufxdyftjrifo h nf ajr-uD;txuf 8 ayjrifh7
puufabm/ wif;epf paom upm;enf;wd\kuho J \kd yifyef; onf? upm;7mY vH;k ywf 25 vufrrS 2^ vufrtxd7dS
onfu h pm;enf;udk rupm;Edik o
f rl sm; upm;Ekdi7f ef ouf aom om;a7pjzifh csKyfxm;onfh abmvHk;udk oHk;7
oufomomESihf ud, k vf ufv=yf7mS ;r= jzpfaponfh upm; onf? aAmfvDabmupm;jcif;. 7nf7G,cf sufrmS upm;
enf;udk wDxGif7mrS aAmfvDabmupm;enf; ay:ayguf enf;Oya't7 ydkufudk ausmfI abmvHk;ykwyf \dkum ,if;
69
aAmfvDabmupm;jcif;
1961 ckEpS f/'DZifbmv 117ufrS 167ufae\xd jrefrmEdkiif H 7efuek fjrdK\awmfYusif;yaom 'kwd,ta7S\awmiftm7Su`ef;qG,f tm;upm; yGJawmf
abmf vD abmjydK if yG J wG i f/ jrefr mEk di fi H vufa7G ;pif t oif; (tusj zL)ES ih f uaºm'D; ,m;Ekd i fi H vuf a7G; pif toif ; wk d \ t-ud wf t e,f
,SOfjydKifupm;ae-upOf? ,if;jyKdifyGJwGif jrefrmwkd\u (15;^)/ (15;10) ESihf (15;12)jzihf/ 3 yGJpvHk;wGif uaBm'D;,m;wkd\tay: tEkdif
77SdcJhojzihf/ ta7S\awmiftm7Su`ef;qG,f abmfvDabmjydKifyGJ yxrqkjzpfaom a7FwHqdyfudk qGwfcl;cJhonf? jrefrmEkdifiH abmfvDabm vuf
a7G;piftoif;onf avmEdkifiH/ ,kd;',m;Ekdifiw H kd\ESihf ,SOfjydKifupm;7mwGifvnf;/ 3 yGJpvHk;wkdif;Y tEkdif77SdchJonf?
70
aAmfvDabmupm;jcif; aAmf,m
abmvHk;udk rdrdzufok\d jyefvnf rydk\Eikd fap7ef jzpfonf? tcg wzuftoif;rS wzefjyefI ykwyf \k7d onf? ,if;od\k
abmvH;k udk wzufrw S zufo\kd tqufrjywf ykwI f yd\kae tjyeftvSef rydk\Edkifygu abmvHk;usaomzufu w
7onf? wzufykwfaom abmvHk;udk usefwzufu zufok\d trSwaf y;7onf? abmvH;k udk pay;aom zufrS
jyefI ykwrf yd\Ek idk af omf yxr ykwyf \akd omtzG\zJ ufu trSwf trSw7f v~if rlvu pay;olyif abmvH;k udk qufvufI
77So d nf? wzufu jyefyw k f ryk\Ed ikd o
f nft h cgwdik ;f wzuf pwif&dkufyk\d7onf? Tod\kr[kwfbJ pay;aom toif;
tzG\Ju wrSw7f 7SI d OD;pGm trSwf 15 rSwf77Sad omtzG\Ju zufwGif abmvHk;usI wzuftoif;u abmvH;k pwif
tEdik f7onf? od\k7mwGif yGjJ yD;aomtcg tEdkif7onfhtzG\J &du
k yf \7kd onf7adS omf/ rlvu abmvH;k pay;olonf vuf0J
u &H=;onfhtzGJ\xuf tenf;qHk; 2rSwo f m7onf? rom zufae7modk\ a7F\I usefvlrsm;uvnf; ,if;uJhodk\yif
ygu qufvufupm;7onf? yrmtm;jzifh 15 rSwEf Sihf em7DvufwHvSnfhouJhodk\ tpOfvdkufa7F\I ae7m ,l7
13rSwf? tu,fI trSwfcsif;wlaeygu (14rSwfÓ14 onf? Tenf;twkdif; qufvuf upm;oGm;7onf?
rSw)f 14 rSwEf iS fh 16 rSw/f od\kr[kwf 15 rSwfEiS hf 1^rSw/f aAmfvaD bmupm;jcif;onf Om+fzswv f wfjcif;/ud,
k f
od\kr[kwf 16 rSwEf iS hf 18rSwf ponfjzifh 2 rSwf yd7k onf taetxm; zswfvwfjcif;/ aiGukeaf -u;us oufompGm
txd qufvufupm;7onf? &dk;&dk;,SOfjydKifupm;yGJY ESifh upm;Edik fjcif;/ 'dkifvl-uD; rygbJ acsmarmpGm upm;
3 yGJ wGif 2 yGJEdkifv~if tEkdif7onf? EdkifiHtcsif;csif; Edkifjcif;wdk\a-umifh wpwp vl-udKufrsm;vmavonf?
,SOjf ydKiu f pm;yG-J uD;rsm;Yrlum; 5 yGw J iG f 3 yGEJ ikd rf o
S mv~if
tEdkif7avonf? aAmf,m? ?yifv,fwdrrf sm;/ a7vuf-um;rsm;/
aAmfvDabmupm;olrsm;onf rdrdxHodk\ abmvHk; jrpfrsm;/ tdki-f uD;rsm; ponfw\dkwiG f oGm;vmae-uaom
a7mufvmaomtcg zrf;udkifjyD;rS jyefypfjcif;rsdK; rjyK7 avSoab®mrsm;tm; ausmufaqmifrsm;/ aomifrsm;
acs? teD;odk\ abmvHk; a7mufvmonfESifh vufjzifh ESifh oab®mysufrsm; tp7Sdaom ab;tM7m,f7Sdonfh
wzufodk\ csufcsif;ykwfxw k 7f onf? rdrdzufodk\ a7muf ae7mrsm;rS uif;a0;pGm oGm;vmEdkif-uap7ef jyKvkyf
aom abmvH;k udk vl 3 a,mufxufykI d wzufodk\yw k f xm;aom a7a-umif;trSwftom;rsm;udk aAmf,m
yd\kjcif; rjyK7acs? ,if;od\k ykwf7mwGif wOD;jyD;rS wOD;ykwf [kac:onf? aAmf,m[lonfrSm t*®vdyfpum; AGdKifrS
7onf? vlwOD;wnf; 2 -udrq f ufI jyefyw k fjcif; rjyK7 qif;oufvmaom pum;ysufjzpfonf? aAmf,mrsm;
acs? rdrdyw k fvu dk faom abmvH;k onf tjcm; wa,muf udk opfom;jzifh jzpfap/ oHjzifhjzpfap jyKvkyfI a7
ESifh rxdrD rdrdvufjzifh rqdkxm;bd rdrdukd,t f *®gtpdwf
tydik ;f wckcjk zifyh if rxd7acs? tu,fIxdrv d ~if tcsuf
qifyh w k o f nf[k rSw, f 7l onf? abmvH;k pwifay;aom
t-udrw f Gif abmvHk;onf ydkufukad usmo f nfhtcg rxdrd
ap7aomfvnf;/ aemuft-udrfrsm;Yxdu ta7;r-uD;
acs? upm;ol.ajconf A[dkpnf;udk ausmfeif;jcif;
rjyK7acs?
upm;yGJ ponft h cg wbufv~if 3 a,muf pD2wef;
a7S\aemufcI JG ae7m,l7onf? tu,fI 3wef;cGJ ae7m
,lvdkygu 2a,mufpD a7S\aemuftpOfvdkuf ae7m,l
upm;7onf? ,if;odk\upm;7mY a7S\wef;vlrsm;onf
aemufzufo\dk qkwfI upm;Edik faomfvnf;/ tpOfojzifh
aemufwef;vlrsm;.a7S\Yom 7S7d onf? vuf,maxmifh
aemufwef;vlupI yGJOD;xGuf {7d,mtwGif;rS abm
vH;k ykw7f onf? abmvH;k udk pykwo f nft h cg vufwzuf
jzifh abmvH;k udk avxJo\kdajr|mufI wzufjzifh ykwx f w k f
tay: (0J) &kd;&kd;aAmf,m 2 rsKd;ESihf (,m) acgif;avmif;wyf t
7onf? vufwzufay:wifI vufwzufjzifh ykwjf cif; csufay; aAmf,m 2 rsKd;wkd\jzpf-uonf? atmufyHkrsm;rSmrl rD;jy
rjyK7acs? abmvHk;onf ydkufudk ausmfvGefoGm;aom aAmf,mrsm; jzpf-uonf?
71
aAmf,m aAm*sô qDZm
atmuf ausmuf-udK;csI pGJapum a7ay:Y ayg vdyfbmomjzifh AJAGdKif[ak c:onf? avc`eo f HuJhodk\ jrnf
avmay:aeatmif vkyfxm;-uonf? aom aAmf,mrsdK;udk 0SpfpJAGdKif [k ac:onf? ,if;
a7S;usaomumvu a7a-umif; trSwt f om; tjzpf aAmf,m ESpfrsdK;vHk;udkyif ausmufaqmifESifh aomifrsm;
opfom;wHk;udk csI oHk;cJh-uonf? xdkaemuf 1883 7Sdaom ae7mrsm;Y csxm;avh7d-S uonf?
ckESpf rwdkifrDumvtxd rdrdEdkifiHESifhrdrd oD;jcm;trSwf oab®mysufrsm;7Sdonfh ae7mrsm;wGif csxm;aom
tom;rsm; csxm;-uojzifh wa'orS rSwfom;yHkESifh aAmf,mrsm;udk tpdr;f a7mifokwfxm;I oab®mysuf
tjcm;a'orS rSwo f m;yHk rwlra= -umifh a7a-umif;oGm;vm [laom pmvHk;udk ta0;rSyif jrifEdkifaatmif xif
a7;wGif tcuftcJrsm; awG\cJh-u7onf? xdka-umifh 7Sm;pGm a7;om;xm;avh7Sd-uonf? xdkaAmf,mudk 7uf
jAwd o
d ~tifyikd ,
f m wckv;kH Y a7a-umif;trSwt f om;rsm; AGKd if [kac:onf? wcgw7H yifv,fwiG f a7ikyo f ab®m
wajy;nDnm jzpfap7ef 1882 ckESpfwGif jAdwdef a7 rsm; tvkyfvkyfaeaomtcg tjcm;oab®mrsm; rvm
a-umif;tm+mydkifrsm; uGefz7ifh usif;yI a7a-umif; a7mufap7ef owday;aomtaejzifh aAmf,mrsm; cs
trSwt f om; wnDwnGww f nf; jyKvyk f7ef pepfcsrw S f xm;wwf-uao;onf? xdak Amf,mudk eef;AGdKif [kac:
um/ tdNd,/ -opa-w;vD;,m; paom jAdwdo~tifydkif .? xdk aAmf,mESprf sdK;vH;k udyk if ,m,Dr~ csxm;jcif;jzpf
,mtwGi;f rS Edik if rH sm;tm;vH;k vduk ef m -uonf? 1889 I tvkyjf yD;pD;onft h cg &kyof dr;f oGm;-uonf?
ckESpfwGif tar7duefEkdifiH 0g7SifwefjrdK\Y tjynfjynf tcsdK\aAmf,mrsm;wGif "mwfaiG\ xnfhxm;aom a-
qdkif7m a7a-umif; uGefz7ifhusif;yI a7a-umif; umifh qD;ESif;rsm;zHk;vFrf;aeonfhtcgrsdK;ESifh nOfhtcsdef
trSwftom; rsm; wajy;nDnmjzpf7ef n|Ed =di;f owfrw S f rsm;wGif xdkaAmf,mrsm;rS rD;tvif;a7mifudk ta0;rS
-uavonf? jrifEdkifonf? xdkuJhok\daom aAmf,mrsm;udk *ufpAGdKif
1912 ck rwfvwGif pdefyw D mpAwfjrdK\Y a7a-umif; [kac:onf?
uGefz7ifh wck usif;yI a7a-umif;trSwt f om;rsm;udk tcsdK\ pnfum;aom oab®mqdyf jrdK\-uD;rsm;wGif
jyKjyif csrSwf jyefonf? 1922 ckESpfwGif t*®vefjynf oab®m-uD;rsm; ab;uif;pGm ausmufcsaeEkdif7ef owf
x7ifeDwD taqmufttHkY a7a-umif; uGezf 7ifh usi;f y rSwfay;xm;aom aAmf,mrsm;vnf; 7Sdao;.? ,if;
I jAdwdefu`ef;vHk; toHk;jyKrnfh aAmf,myHko@mefESifh aAmf,mrsm;onf wckESifhwck uyfIrae-uacs? xdkuJh
ta7mifudk wajy;nDnmjzpfatmif n|dE=dif;csrSwf-ujyef odk\ owfrSwfay;xm;aoma-umifh 'Da7 twuftus
avonf? rsm;wGif oab®mrsm; wpif;ESihw f pif; xdcku d fjcif; r7Sb
d J
aAmf,mrsm;onf yHko!mef trsdK;rsdK;ESifh t7G,f ab;uif;pGm ausmufcsaeedkif-uavonf? xdkaAmf,m
tpm;pm; 7Sd-uonf? xif7Sm;aom jrpf-uD;rsm; t rsdK;rsm;onf trsm;tm;jzifh opfom;jzifh jyKvky-f uaomf
0ifwGif aAmf,mtrsm;tjym; csxm;onfudk awG\-u7 vnf; tcsdK\udk oHjzifhvnf; jyKvkyf-uayonf?
onf? ajymif;vH;k yH7k Sdaom aAmf,mudk uif;AGdKif [k
ac:.? uawmhyHk7Sdaom aAmf,mrsm;/ abmvHk;yHk aAm*sôqDZm (c7pf 14^6 150^)? ?qD Z ma Am
7Sdaom aAmf,mrsm;vnf; 7Sdao;onf? ,if;wdk\teuf *sonf 1492 ckESpw f Gif q} t,fvufZNm;[lI ykyf7
tcsdK\udk trnf;okwfxm;I tcsdK\udk teDokwfxm;.? [ef; rif;-uD;jzpfvmaom &dk'7D*dk aAm*s. om;jzpf
tcsdK\ukd trnf;wjcrf; tjzLwjcrf; okwx f m;I tcsKd \ukd onf? aAm*s rsdK;qufonf pydeftrsdK;tEG,frsm;jzpf-u
teDESifh tjzLokwfxm;.? TtrSwftom;rsm;onf I 157mpkEpS af vmufurS wvDEidk if w H iG f xif7mS ;vmol
rnfonfh ae7mY ausmufaqmif7I dS rnfonfah e7mwGif rsm;jzpf-uonf? zcifjzpfolu qDZmtm; toufESpf
aomif7jSd yD;v~if rnfonfhae7mY a7a-umif;7So d nfwk\dukd q,f rjynfhru D yif/ *d+
k f;csKyfq7mawmfEiS fh um'ife,f
jyxm;aom tjynfjynfqdkif7m trSwftom;rsm; jzpf tjzpf cs;D ajr|mufxm;avonf? od\kaomf 1499 ckEpS w f iG f
-uonf? xdktrSwftom;rsm;a-umifh oab®mom;wdk\ xdk7mxl;rsm;rS EkwfxGufI/ emAm;bk7if. orD;awmf
onf a7a-umif;Y ab;uif;pGm oGm;vmEkid f-uonf? 7Sm;avmh'g;vAwfESifh xdrf;jrm;vufxyfonf?
tcsdK\aomaAmf,mrsm;wGif acgif;avmif;rsm; wyf xdt
k csed af vmufrmS yif jyifopfb7k if 12 qufajrmuf
qifxm;7m v=dif;.v=y7f Sm;r=a-umifh acgif;avmif;jrnf vl0Du ol\tm; AmvifwDEGm; jrdK\pm;tjzpf csD;ajr|muf
oHukd ta0;uyif -um;Edkifonf? xdak Amf,mrsdK;udk t*® avonf? xdkaemufwzef ol.aemifawmf *sdK;A³D;aAm
72
aAm*sô qDZm aAm"dyif
73
aAm"dyif
74
ß¼±µ«³ÛÍ·¸º §»ºå©¿®³¸ ª«ºú³©Ù·º «®Y³¿«-³¿º ±³
¿°©Ü¿©³ºÞ«Üå
*sm;Am;u`ef;Ywnf7SdI/ tv,facwf *sm;Am;AdokumESifh yef;warmhvuf7m taumif;qHk;rsm;udk awG\7SdEkdifonf?
-uD;us,fcrf;em;vSjyD;v~if -unfndKzG,f7mjzpfaom aAma7mAka"mapwDawmf-uD;onfta7S\awmiftm7SY tv,f
acwfu Ak<omoemyGifhvif;cJhaom om"uw7yfjzpfI *sm;Am;u`ef;. usufoa7aqmifvnf;jzpfayonf?
75
Ak<t,l0g'qkdif7m taqmufttHkrsm;teuf aAma7m Aka"mapwDonf t-uD;us,fqHk;jzpfonf? apwDawmf. -unfndKzG,fjzpfaom
Adokumvuf7mESihf yef;warmhvuf7mrsm;onf txufyHkrsm;wGif &=jrif7onftwkdif; uBmay:Y ausmfapmavonf?
76
aAma7mAka"m aAmvwpfyifv,f
77
Adk\ô qlbwf csN7m Adk*dk;wm;jrdK\
78
Adk*dk;wm;jrdK\ Adkvfpm;yJyif
79
Adkvfpm;yJyif Adkvwmôaumifht,fvufZjNdK
7acs? 7GufjrFm 3 7Gufyg7So d nfh 7Gufaygif;rsm;rSm c`eI f wufvsuf toD;oD;onf? 7Sr;f jynfe,fwiG f rd;k 7GmpwGif
t7Guftem;wGif acG;oGm;pdyf ryg7Sdacs? tyGifhrsm;rSm pdkufonf? rdk;ukefv~if rpdkufawmhacs? odk\aomf prf;a7
tjzLa7mif/ od\kr[kwf 0g-uef\-uef\a7mifjzpfonf? c7rf; 7onfha'owGif a7ay;oGif;I pdu k fysKd ;ojzifh wESpfywf
a7mifoef;onfh tyGirhf sm;vnf; 7Sdao;onf? t7G,t f m; vH;k Adv
k pf m;yJukd pm;oH;k 7onf? jrefrmEkid if w
H iG rf l aqmif;
jzifh tvsm;vufr0ufcef\7Sdonf? tyGifhwGif 0wfqHzdk 7moDESihf aEGrul;rDpyf-um;wGif pdu k fysKd ;onf? odk\7mwGif
10 ck 7Sdonfhteuf 9 ckrSm wom;wnf; aygif;pyfae yljyif;aom 7moDa7mufv~if yifE, G frsdK; Adkvfpm;yJyifudk
jyD;v~if usef 1 ckrSm oufoufvGwfvsuf7Sdonf? rpdkuaf wmhacs?
Adkvfpm;yJoD;onf ESpfajrmif;uGJ oD;awmifhrsdK; jzpfI
a,bk,stm;jzifh tvsm; 6 vufrcef\ 7Snfaomf S f?
AdkvfwJiu ?iSuo
f cl ;kd &=?
vnf;/ 6 vufrxuf7Snfaom oD;awmifhrsm;udkvnf;
awG\7onf? oD;awmifhwGif taphrsm;yg7Sdonf? taph AdkeywfôeydkvD,ef ? ?eydv
k ,
D ef bk7ifrsm;&=?
rsm;. ta7mifrSm tjzL/ tndK/ odk\r[kwf eDusifusif
a7mifjzpfonf? tjyma7mifrS teufa7mifxd ta7mif Adkem avm? ? avmôtef'&l; Adkem&=?
trsKd ;rsKd ; uGJjym;vsuf 7Sdonfudkvnf; awG\7ao;onf?
Adkvfpm;yJudk jyifopfyJ/ yJykawmifh [lIvnf; ac: Adkvwmôaumift h ,fvufZjNdK (c7pf1^45 182^)
onf? jyifopfy[ J k ac:qdkaomfvnf; jyifopfEkid if rH S vm ? ?wmvsHvlrsdK; &lyaA'ynm7Sif aumifht,f
aomyJrsdK; r[kwaf y? tar7duefjynfaxmifp/k uae'g/ vufZjNdKAdkvwmonf v~ypf pfynm vufawG\7mS azGavh
*7dwfjAdwde/f Oa7mywdkuaf jrmufydki;f / tdN, d / jrefrm p vmolw\w kd iG f a7S\aqmifyCk Kd v-f uD; wOD;jzpfonf? Adv k wm
aomEkdifirH sm;wGif pdkufysdK;onfhtyifjzpfonf? vGifjyif tm; *k+fjyKaomtm;jzifh v~yfppfzdtm;,lepfudk Adk\[k
ajrjyef\rsm;rSmxuf ukef;ajrjrifhrsm;wGif ydkrdkoefpGrf; rSnafh c:xm;-uonf?
onf? jrefrmEdik if H ajrnDt7yfa'owGif -o*kwv f v,frS Adv
k wmudk wvDEikd fiH udk;rdk;jrdK\Y 1^45 ckESpf az
atmufwdkbmvxd pdkufysdK;Edkifonf? ukef;jrifht7yfa' azmf0g7D 18 7ufae\wiG f *k+o f a77Sd rdbwd\rk S zGm;jrifonf?
orsm;wGirf l {jyDvrS ZGefvtxd pdu k yf sdK;-u.? Adkvpf m; 1^69 ckEpS fEiS hf 1^^1 ckEpS rf sm;wGif v~yfppfqkid 7f m puf
yJyifonf tvif;udk -udKufaomfvnf;/ aeyludkrl rESpf opfwckta-umif; pmwrf; 2apmifa7;om; xkwfa0
oufay? uGif;jyif/ v[mjyif ponfwdk\wGif pdkufysdK; onfwiG f emrnf-uD;vmonf? 1^^4 ckEpS w f iG f ud;k rd;k jrdK\
jcif;xuf opfyiftumtuG,7f adS om O,smOfyef;jcHrsm;Y awmf0ifausmif;wGif &lyaA'ygarmQjzpfvmI/ 1^^9
pdkufoifhayonf? od\k7mwGif avmif;7dyu f sonfh ae7mY ckwGif yg;AD;,m;wUodkvfY obm0,xmblwynm
um; aumif;pGm7Sifoefjcif; r7Sdacs? rmuspaf om ajrrsdK; (&lyaA') ygarmQ tjzpf ajymif;a7F\cef\tyfjcif; cH7
Y Adv k fpm;yJudk pdu k fIr7acs? rdk;rukefrpD u dk fv~if ajrmif; onf? olonf 1^^^ ckEpS u f yif tDvufx&dak zm7yfac:
azmfI pdkuf7onf? pdkpGwfaom7moDwGif a7rvdkaomf v~ypf pf"mwfvkyf ud7, d mESihf tDvufx&dpk ukyaf c: v~yf
vnf;/ajcmufaoG\aom7moDwGif ajrmif;udkwywfw-udrf ppfjywdk\ukd wDxGifcJh7mrStp v~yfppfynm avmuwGif
a7oGi;f ay;jcif;/ od\kr[kwf ae\pOf a7yufzse;f ay;jcif; p xif7Sm;aom wdk;wufr=rsm; jzpfcJhavonf? Adkvwm
onfwdk\udk jyKvkyfay;7onf? pdkufysdK;pOfwGif ajrudk onf a7aowGif jzpfay:vmaom AvHpk rD sm;udk avhvm
ruspfap7ef r-umr-um wl;qGI aygif;jrufrsm;udk jcif;jzifh "mwfaiG\rsm;ta-umif; tzdk;weftcsuftvuf
oifay;edkifu omIaumif;.? taphcsonfhtcg 6 rsm;udk 7SmazGawG\7SdcJhonf? v~yfppfyPwdk/ ,l'DtdkrDwm/
vufrpDjcm;I ajrwGif teufwvufrcef\jrKyfatmif v~yfppfuGef'if;qm; ponfwdk\onf Adkvwm. wD
taphcsoifhonf? Adkvfpm;yJyif wwef;ESifh wwef;udk xGifr=rsm; jzpfonf? 1800 jynfhESpfwGif Adk\vwdwfydkif;
waycGcJ ef\ jcm;ap7rnf? ac: v~yfppfAufx7Dtk;d udk wDxGijf yKvkyfvu dk f7m txl;
yifEG,rf sdK;jzpfaom Adkvfpm;yJudk arjrdK\yJoD;awmifh/ yif emrnf-u;D vmonf? 1^49 ckEpS w f iG f ol. uGe'f if;
odk\r[kwf Adkvfpm;yJ wdkiaf xmifrsdK;[k ac:onf? tyif qm; ta-umif;pmwrf;twGuf vef'efjrdK\ awmf0ift
EG,w f ufap7ef pifrxd;k 7bJ 0g;vuf/ od\kr[kwf 0g;wdik f oif;-u;D rS aumhyvD,efwq H yd u
f kd cs;D jri| chf o
hJ nf? Adv k wm
ponfudk axmifay;7onf? tyifrmS vlw7yfcef\ EG,f wDxGifaom v~yfppfud7d,mrsm;ta-umif;udk jyifopf
80
Adkvwmôaumifht,fvufZjNdK AdkvpfAm;ôqdkifrGef
bk7ifeydv k D,ef -um;odaomtcg/ 1801 ckESpfwGif Adv k vlwef;pm;avmurS -u, G 0f csr;f omolrsm; jzpf-uonf?
wmtm; yg7pfjrdK\ok\dvma7mufI ol. wDxiG fr=rsm; t pydefEikd fiH r'7pfjrdK\awmfo\dk Oya'ynm oGm;a7muf oif
a-umif; a[majymap7m txl;yiftm;7ojzihf a7FwHqyd f ,ljyD;aemuf/ Oa7mywcGif vSnfhvnf oGm;vmcJhonf?
csD;jri| ohf nf? od\kjzifh Adv
k wmonf vD*se;f atmhatmfem Advk pfAm;onf u7uyfjrdK\Y 1801 ckEpS rf S 1804ckEpS f
bGJ\wHqdyfESifh tdkif,ef;ua7mif; bGJ\wHqdyfudk 77Sd&Hkru txd jyefIaexdik o f nf? ZeD;jzpfol uG,fveG af omtcg/
aumifhbGJ\ukyd g tyfEiS ;f jcif;cH7onf? Oa7myod\k wzefjyefomG ;onf? xdktacgufwiG f a7mrjrdK\
Advk wmonf 1804 ckEpS fwiG f vkyfief;rS tem;,lchJ od\k a7mufcphJ Ofu Adv k pfAm;onf rdrZd mwd wdik ;f jynftm;
onf? 182^ ckESpf rwfv 5 7ufae\wGifudk;rdk;jrdK\Yyif vufatmufcHb0rS u,fwif7ef o³d}mefcschaJ vonf?
uG,fveG favonf? rsdK;&dk;*k+fodQmtvdkufqdkaomf/ AdkvpfAm;onf pydef
tpdk;7zufawmfom;jzpf7efom ta-umif;7Sdaomfvnf;
AdkvpfAm;ôqkdirf eG f (c7pf 1^83 1830) ? ? qdik rf eG *f kd ol.xufoefaom rsdK;cspfpw d fa-umifh tkycf sKyfol pydef
vpfAm;onf awmiftar7duwdkuf rsdK;cspfykCdKvf/ ppf tpdk;7tm;yif acgif;aqmif awmfvSefol jzpfavonf?
Adv
k cf sKy-f u;D ESihf Edik if jH yK okcrdef jzpfonf? awmiftar7du 1810ckESpf awmfvSeyf keu f efr= rjzpfyGm;rDuav;wGif ol
EkdifiHrsm;udk pydeftpdk;7 vufatmufrS vGwfajrmufap onf AifeDZGD;vm;odk\ jyefoGm;onf? OD;pGmY rsdK;cspfol
7ef -udK;pm;aqmif7u G of l jzpfojzifh ol\tm; u,fwif ykefrsm; ta7;&H=;edrfhoGm;aomfvnf; AdkvpfAm;onf r
ol [k ac:a0:-uonf? awmiftar7du a*smh0g7Sif avsmhaomZGJoWdjzifh tcGifhaumif;,lvsuf qufvuf
wef [kvnf; wifpm;ac:a0:-uonf? (0g7Sefwefô -upH nfcahJ vonf? 1819 ckEpS w f iG f AifeZD ;DG vm;rS tef;'D;
a*smh &=?) awmifudkausmfI e,l;*7me'gjynfe,fzufodk\ atmif
Adv
k pfAm;udk xdkpOfu pydeu f v
dk edk jD zpfaeaom AifeZD ;GD jrifpGm csDwufEkdifcJhonf? xdkaemuf e,l;*7me'gESifh
vm;jynf u7uyfjrKd \wGif 1^83 ckESpf Zlvidk v f 27ufae\ AifeDZGD;vm; 2 jynfaxmifudk yl;aygif;I udkvHk;AD;,m;
wGif zGm;jrifonf? Adv k pfAm;.rdbrsm;onf tkycf sKyaf 7; jynfaxmifpkEkdifiHtjzpf zGJ\pnf;vdkufonf? ,if;jynf
axmifpkwGif Adv k pfAm;tm; oRw wifajr|muf-uonf?
Advk pfAm;onf udv k k;H AD;,m;jynfaxmifprk S pydew f \dkukd
armif;xkwfjyD;aemuf/ tufuGma'gESifh yD;&l;jynfrsm;
wGif jzpfyGm;aeaom awmfvSefa7;udk oGm;a7muf ulnD
onf? odk\aomf tufuGma'g rsdK;cspfacgif;aqmifwdk\ESifh
Adv
k pfAm;onf aphpyfr7ojzif/h yD;&l;jynfuo kd m 0ifa7muf
tultnDay;onf? Adv k pfAm;tm; yD;&l;vlxku tm+m
7Sifwifajr|mufI pydeftyk fcsKyfr=udk wGe;f vSe7f m/ r-umrD
yD;&l;jynfonf pydev f ufatmufrS vGwaf jrmufomG ;onf?
Adv
k pfAm;vnf; yD;&l;Ekid if . H tm+m7Sit f jzpfrS Ekwx f u G f
vdu k o f nf? 1825 ckEpS w f iG f yD;&l;awmifyidk ;f jynfe,frsm;
onf oD;jcm;Edik fix H al xmifI Adv k pfAm;tm; *k+fjyKaom
tm;jzifh AdkvpfAD;,m;EkdifiH[k rSnfhac:onf? øAdkvpfAD;
,m;EdkifiH &=?) AdkvpfAm;ud, k w f kdifyif AdkvpfAD;,m;Ekdif
iHtwGuf zG\Jpnf;tkycf sKyyf kH tajccHOya' a7;qGJay;av
onf? 1825 ckEpS w f Gif yem;rm;jrdK\Y usi;f yaom tar7d
uwdkufrsm;7Sd oRwEkid if Hrsm;. yxrqHk; uGefz7ifw h iG f
tar7duEdkiif Haygif;csKyf tzGJ\-uD;zGJ\7ef pDpOfonf? odk\7m
wGif ratmifjrifacs? 1826 ckEpS Ef iS hf 1828 ckEpS rf sm;wGif
AdkvpfAD;,m;EdkifiH vGwfvyfa7;udk a&S\aqmif7,lay;cJhol AdkvpfAm;onf udkvHk;AD;,m;jynfaxmifpk oRw tjzpf
qdkifrGefAdkvpfAm; jyefvnf ta7G;cH7onf? od\k7mwGif 7DywfAvpfuefygwD
81
AdkvpfAm;ôqdkifrGef AdkvpfAD;,m;EdkifiH
0ifw\dku Adv k pfAm;onf awmiftar7duEkdiif rH sm;udk tif tpifoHk;pGJvdkufjyD; jzpfojzifh qif;7JndK| ;i,fpGm aexdkif
ydki,f mzGJ\I tm+m7Sio f zG,f tjrJwrf;tkyfpk;d 7efvdkvm; 7onf?
ol[kpGyfpGJum ol\tm;vkyf-uH7efyif -uHpnf-uonf? 1830 jynfhESpf 'DZifbmv 10 7ufae\wiG f awmif
,if;odk\jzifh oludk,fwkdif vGwfvyfa7; 7,lay;cJhaom tar7duEkdifiHrsm;. u,fwifol-uD; qdkifrGefAdkvpfAm;
awmiftar7du EdkifirH sm; wpfvHk;wpfpnf;wnf; nDnD onf udv k ;kH AD;,m;Ekid if H qefwmrmwmjrdK\teD;wGif uG,f
nGwfnGwf jynfaxmifpkzGJ\pnf;7ef AdkvpfAm;.t-uH vGeo
f nf?
onf ysujf ym;7onf? 1829 ckEpS w f iG f AifeZD ;DG vm;jynf Adv
k pfAm;. *k+o f wif;onf touf7iS fpOfuxuf
onf udv k k;H AD;,m;jynfaxmifprk S cGJxuG fvkud af omtcg uG,fvGefaomtcgrS ydkrdkausmf-um;cJhonf? awmift
Advk pfAm;onf oRw7mxl;rS EkwfxGufvu dk 7f I udkv;Hk ar7duwku d Ef iS hf tar7duefjynfaxmifp7k Sd jrdK\-uD; jrdK\i,f
AD;,m;EkdifiH umw*sD;em;jrdK\ok\d oGm;a7mufum tem;,l tcsdK\udkyif AdkvpfAm;. trnfudk *k+fjyKaomtm;jzifh
aecJah vonf? AdkvpfAm;onf ol. pnf;pdrOf Pmrsm;udk rSnfhac:jcif;/ AifeDZGD;vm; Ekid fiHok;H '*®g;udk Adv
k pfAm;[k
awmiftar7duEkdifiHrsm; vGwfvyfa7;twGuf tukef trnfay;jcif; ponfjzifh ol\tm; *k+jf yKcJ-h uavonf?
¿»¿ú³·º¶½²ºÛÍ·¯
¸º åÜ ÛÍ·åº ¬¶§Õ¼ ·ºú¼¿Í »¿±³Û¼·µ º·Ø
ukef;acgifacgifY wnf7Sdaom EdkifiHjzpfI awmiftar7du oRwEdkifiHrsm;teuf vlodenf;vSaomEdkifiHjzpfavonf?
odk\aomf xdkEdkifiHta-umif;udk avhvm-unfhonfhtcg/ aea7mifjcnfESifhqD;ESif;uJhodk\ qef\usifbufrsm; tjydKif7Sdae
onfh pdwf0ifpm;zG,f EkdifiHjzpfa-umif; awG\7ayrnf?
AdkvpfAD;,m;EdkifiH? ?awmiftar7duwdkuf. yVr Adv
k pfAD;,m; Ekdiif Honf vloal exdkif7m uBmh ukef;
tus,f0ef;qHk;EdkifiHjzpfaom AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf ajrtjrifhqk;H a'owckjzpfonf? tef;'D;awmifwef;-uD;
obm0wGif;xGufyPnf;wdk\jzifh t-uG,f0qHk;aomEdkifiH onf Adv k pfAD;,m;Edkiif H taemufzufrS ta7S\awmifzuf
wEdkifiHvnf;jzpfonf? xdkjyif awmiftar7duwdu k w f iG f odk\ wef;qif;wnf7Sdaeonf? tef;'D;awmifwef;onf
yifv,fESifh qufpyfjcif;r7Sdaom ukef;wGi;f ydki;f EdkifiH 2 Adv
k pfA;D ,m;Ekid if w
H iG ;f Y aumf'v D m;7m;atmhqD'ifw,fEiS hf
EdkifiH7Sdonfhteuf AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf wEdkifiHjzpf aumf'v D m;7m;7D,[ J al om rsO;f jydKiaf wmifwef; 2 oG,t f
onf? ajrmufzufwiG f A7mZD;Edik if /H ta7S\zufwGif A7mZD; jzpf jzmqif;vmonf? ta7S\zuf7Sd aumf'Dvm;7m;7D,J
ESifh yg;7a*G;EdkifiH/ awmifzufwGif tm*sifwD;em;EdkifiH/ awmifwef;onf taemufzuf7Sd csDvED kid if EH iS hf e,fedrdwf
taemufzufwGif csDvDEiS yfh D;&l;Edik fiHwk\dESihf e,ferd dwf pyf ozG,f wnf7daS eaom aumf'Dvm;7m; atmhqD'ifw,f
vsuf7o dS nf? ,if;Edkifiu H kd awmiftar7duwku d f rsKd ;cspf awmifwef;ESifh rdkif 80 cef\a0;onf? AdkvpfAD;,m;Edik if H
ykCdKvf-uD; qdkifrGefAdkvpfAm;tm; *k+fjyKaomtm;jzifh Adk ukd ajrrsuEf SmoGijf yift7 oHk;ydki;f cGjJ cm;Edkio f nf? aumf'D
vpfAD;,m;EdkifiH[k ac:wGifcJhonf?(AdkvpfAm;ô qdkif vm;7m;awmifwef; 2 ck-um;7Sd atmfvwDyvmEdkukef;
rGef &=?) 1825 ckESpfrSpI AdkvpfAD;,m; oRwEdkifiH jrif/h ta7S\aumf'v D m;7m;awmifwef; ta7S\zuf7dS ,Ge*f wf
jzpfvmcJo h nf? a'oESifh tDvmaemhac: awmifykid f;ajredrhv f Gif jyifa'o
d pfA;D ,m;Edik if Honf rlvu pwk7ef;rdik f 900ô000
Akv wd\jk zpfonf? atmfvwDyvmEdu k ek ;f jrifhonf ay 11ô500
cef\us,0f ef;I ypdzw d f ork]7murf;ajctxda7mufaomf rS 15ô000 txdjrifo h nf? ,if;onf Adv k pfA;D ,m;Edik fiH
vnf;/ 19 7mpkEiS hf 20 7mpkEpS f tpavmufu tdref ;D csi;f tus,t f 0ef;. 16 7mcdik Ef e= ;f r~om 7Sad omfvnf; wEdik if H
5 Edik if EH iS hf t-udr-f udrf ppfjzpfch7J mrS a'oaygif;rsm;pGmudk vH;k 7Sd vlO;D a7. ^5 7mcdik Ef e= ;f wd\k rSw D if;aexdik 7f m vlae
vufvw F v kd 7f 7m/ ,cktcg pkpak ygif; 424ô162 pwk
f u pdyfaom tydkif;jzpfonf? tzdk;wef oWKwGif;rsm;jzifh
7ef;rdik fom 7Sad wmhojzifh jrefrmEkdifiHxuf wqcGJausmf -uG,0f aom a'ojzpfonf? oHjzLrsm;pGm xGufonf?
us,f0ef;onf? 1884 ckESpw f Gif csDvDEkid if HEiS fh ppfjzpfjyD; ,Gef*wfa'oonf AdkvpfAD;,m;EdkifiH tus,ft0ef;.
onfhaemuf yifv,furf;&dk;wef;a'oudkvnf; vuf 14 7mcdkifE=ef;7SdI tDavmaemh ajredrfhvGifjyifa'orSmrl
vFwcf 7hJ ojzifh ukef;wGi;f Edik if H jzpfch7J onf? ^0 7mcdik Ef e= ;f us,0f ef;onf? ,Ge*f wfa'owGif jrpf0rS ;f
82
AdkvpfAD;,m;EdkifiH
83
AdkvpfAD;,m;EdkifiH
Edik if jH zpfonf? tef;qD;,m;/ ydw k ;kd qD;/ td&k ;l &d;k ESihf vmyuf wGif AdkvpfAD;,m;Edkiif YH rD;7xm;vrf; rdkiaf ygif; 1ô491
e,fw0du k fwGif oHjzLtrsm;qHk;xGuo f nf? tjcm; xif r~77dS m 1ô12^ rdik cf ef\rmS ykCvduuk$+Drsm;.vufxw J iG f
7Sm;aom oWKrsm;rSm 0l;z7rf/ caemufpdrf;/ cJ/ oGyf/ 7Sdonf? xif7Sm;aomrD;7xm;vrf;-uD;rsm;rSm vmyuf
a-u;eD/ a7FESifh -uGyfwdk\jzpfonf? AdkvpfAD;,m;EdkifiH. jrdK\rS tef;'D;awmifudkausmfI csDvDEdkifiH tm;7D;um;jrdK\
t"du pD;yGm;a7;vkyif ef;onf oWKwiG ;f vkyif ef;jzpfonf? txdif;/ vmyufjrKd \rS wDwu D mumtdik af y:7Sd *GguDjrdK\ok\/d
Edik if xH u G uf ek w
f efz;kd . 95 7mcdik Ef e= ;f udk oWKrsm; a7mif; ,if;rSu;l wd\koab®mjzifh yD;7l;Edik if zH ufurf;7Sd ylEjkd rdK\o\kjd zwf
jcif;jzifh 77Sdonf? a7eHvnf; tenf;i,f awG\xm;jyD; um xdkrw S qifh yD;7l;urf;ajc7Sd armfvif;'dk;jrdK\txdif;/
jzpf7m/ aemufxyfI tajrmuftjrm; awG\z, G 7f oSd nf[k vmyufjrdK\rS awmifzufodk\ tdk7;l 7dk;/ ylvum,dk; paom
cef\reS ;f -uonf? jrdK\rsm;udkjzwfum csv D DEikd if Hurf;ajc7Sd tefwzdk *ufpwm;
Adv k pfA;D ,m;Edik if H vlO;D a7 3 yHk 2yHck ef\onf v,f,m jrdK\ok\d if; qufoG,fxm;onfh vrf;rsm;jzpfonf? armf
pdu
k yf sdK;vkyu f ikd -f uaomfvnf;/ wEdik if v H ;Hk . 2 7mcdik Ef e= ;f awmfum;vrf;rSmrl tpkpk rdkifaygif; 6ô000 cef\7o Sd nf?
r~om ajrwGio f m pdkufysdK;vkyfuidk -f uonf? t"du pdu k f vrf;rsm;rSm wdk;wufaumif;rGefvmonf[lI r7Sdaomf
ysdK;a7; xGufukefrsm;rSm uau;tdk;/ o-um;/ ajymif;/ vnf; Owkra7G; oGm;vmEdkifaomvrf;rsm; jzpfonf?
rka,m/ tmvl;/ umzD/ -uufaygifap;wdk\ jzpfonf? ,cktcg ava-umif;c7D; ay:aygufvm7m AdkvpfAD;
AdkvpfAD;,m;EdkifiHonf awmiftar7duwdu k fwiG f -uuf ,m;EkdifiHonf uBmt7yf7yfESifh tquftoG,f ydkrdk
aygifap; 'kwd,trsm;qHk; xGufaomEdkifiHjzpfonf? vG,u f vl mavonf?
awmifydkif;vGifjyifwGif u`J EGm; arG;jrLojzifh om;a7 AdkvpfAD;,m;Edik fiHwiG f jrdK\awmf 2 ck7do S nf[k qdk7ay
rsm;vnf; a7mif;cs-uonf? rnf? vmyufjrdK\onf A[dktpdk;7 &Hk;pdku7f mjrdK\awmf-uD;
Adv k pfA;D ,m;Edik if .
H ul;oef;a7mif;0,fa7;rSm awmif jzpfaomfvnf;/ qlua7;jrdK\onf w7m;vFwfawmfcsKyf
ukef;jrifhrsm;a-umifh cufcJonf? rD;7xm;vrf;/ um; wnf7m jrKd \awmfjzpfonf? ,if;jrdK\ukd Adv k pfA;D ,m; yxr
vrf; ponfwdk\wGif vG,fulpGmrazmufEdkiaf cs? 1951ck oRw qlua7;tm; *k+fjyKaomtm;jzifh rSnfhac:xm;
84
AdkvpfAD;,m;EdkifiH
85
AdkvpfAD;,m;EdkifiH Adk[D;rD;,m;e,f
xm;aom ppfom;OD;a7rSm 1943 ckEpS f Oya't7 15ô000 tawmifw h if;qHk; wdik ;f jynfwjynf jzpfvmonf? 1200
jzpfavonf? jynfhESpfaemufydkif;wGif tkypf k;d aom vlZif;Awfrif;quf
jzpfaom Ad[ k ;D rD;,m;bk7ifrsm;onf {u7mZfbk7ifcsn;f
Adk[D;rD;,m;e,f? ?Ad[ k ;D rD;,m; e,fonf csuu f kd jzpf-uonf? odk\7mwGif 15 7mpkESpfrsm;Y *`efwyfpudk
qvdAk m;uD;,m;Ekdifi. H taemufzuftusq;Hk e,fjzpf ta-umif;jyKI jzpfyGm;aom t,l0g'a7; ppfyGJrsm;ESifh
onf? yxruBmppfrwdik rf u D ,if;onf -op-w;D ,m; 1618 ckESpfwGif jzpfyGm;aom ESpo f ;kH q,fppfyJrG sm;a-umifh
[efa*7Dtifydkif,mtwGi;f Y xif7Sm;aom jynfe,f w Adk[D;rD;,m;EdkifiHonf arS;rSdefoGm;7onf? jynfoljynf
e,fjzpfco hJ nf? om;rsm;onf trsdK;om;pdwf"mwfrsm; usqif;csdefY
Adk[D;rD;,m;e,fonf rSefuluGuf yHko!mef7Sdaom [ufZAwfrif;rsm; tkypf ;kd vsuf7do S nf? 18 7mpkESpfusrS
ukef;jrifh-uD;jzpfonf? taemufajrmufzufwGif qU yif Adk[D;rD;,m; vlxo k nf EkdifiHa7;Ed;k -um;vmum t
qGeef jD ynfe,fukd tdk;awmifwef;uif;/ ta7S\ajrmufzuf rsdK;om;tcGifhta7;rsm;/ udk,fydkiftkyfcsKyfa7;ESifh EdkifiH
wGif qdkifvD;7Sm;e,fudk *sdKif;,ifah wmifwef;uif;/ t a7;vGwv f yfrw = k\dukd awmif;qdv k m-uonf? 19 7mpkcef\
aemufawmifzufwGif AmaA;7D;,m;jynfe,fukd Adk[;D rD; wGif -op-wD;,m;[efa*7Dtpd;k 7tm; tawmfyif raus
,m;opfawmac: awmifwef;rsm;uif;/ ta7S\awmif reyfjzpfaecJ-h uonf? yxruBmppfjyD;aomtcg Ad[ k D;
zufwGif rdka7;AD;,m;e,fudk tpf*avmif;ukef;jrifh-uD; rD;,m;jynfe,fonf csufuq kd vdAk m;uD;,m;Edik if o H pf.
uif; Adk[D;rD;,m;e,fESifh jcm;xm;avonf? *sKd if;,ifh e,fwe,f jzpfvmonf? 'kw, d uBmppftwGi;f Yrl *sm
awmifwef;Y jrpfjzm;cHaom tJhvAjrpf txufydkif;ESifh reftkyfcsKyfcHe,f jzpfaecJhjyD;v~if 'kwd,uBmppfjyD;rS
,if;. jrpfvufwufrsm;onf we,fv;kH Y jzmI pD;qif; csufuq dk vdAk m;uD;,m;Ekdiif . H jynfe,ftjzpf jyefvnf
vsuf7Sdonf? Adk[D;rD;,m;. xGufaygufrsm;onf a7muf7o Sd nf?
ajrmufzufwGif tJhzAjrpf0Srf;rSty useftm;vHk;onf Ad[
k ;D rD;,m;e,fonf csuu f qkd vdAk m;uD;,m; wEdik if H
awmif-um;vrf;rsm; jzpfonf? vHk;wGif t-uG,0f tpnf;um; tzGJ\jzdK;qHk;aom e,fjzpf
Adk[;D rD;,m;e,fonfpwk7ef;rdkif 20ô000 cef\us,f onf? csuw f \.
kd y7m[jrKd \awmfonf Ad[ k ;D rD;,m;e,fwiG f
I/ jrefrmEdkifiH weo®m7Dwdkif;cef\ 7Sdonf? vlOD;a7 wnf7SdI 7D;uifAwf/ yDvqef/ AGwfApf/ um;vpAwf
^ô109ô3^6 a,muf7d7S m/ weo®m7Dwdki;f vlO;D a7. 5 paom xif7mS ;onfh jrKd \-u;D rsm;onfvnf; ,if;e,fYyif
qausmf7Sdavonf? trsm;tm;jzifh csufvlrsdK;ESifh *sm yg0ifonf? Ad[ k D;rD;,m;e,f. jrifrh m;aom uke;f jyifESihf
refvlrsdK;wdk\ aexdik f-uI *sL;vlrsdK;vnf; 5 yHk 1 yHkcef\7Sd ajr-oZmaumif;aom jrpf0Srf;a'orsm;onf v,f,m
onf? trsm;tm;jzifh A7if*sD*k+ d ;f 0ifrsm; jzpf-uonf? vkyu f ikd f7ef tvGeaf umif;rGeo f jzifh *sHK/ rka,m/ tmvl;/
Adk[D;rD;,m;[laomtrnfonf wdkif;7if;vlrsdK; uJh &dkif;pyg;/ jrif;pm;*sHK/ o-um;rkefvm ponfwdk\ xGuf
tEG,f0if AdktD;rsm;tm; tpGJjyKI wGifjcif; jzpfonf? onf? O,smOftvkyfvnf; rsm;pGmjzpfxGef;aom a'o
od77Sd or~ Adk[D;rD;,m;e,fY tapmqH;k aexdkifcho J rl sm; jzpfonf? awmifukef;rsm;wGif opfawmrsm; ayguf
jzpfaom xdkAdktD;wdkif;7if;om;rsm;tm; c7pfawmfay:p a7mufvsuf7Sdaoma-umifh opfvkyfief;vnf; t-uD;t
tcsed u f rmudrk efvrl sdK;wd\ku wdu k x f w
k If aexdki-f ujyef us,fvyk fudkif-uonf? Adk[D;rD;,m;jynfe,f taemuf
7m/ ,if;wd\ktm; *smrefw\dkuif;/ *smrefw\dktm; qvA ajrmufyikd ;f Yrl oWKrsm;xGuo f nf? txl;ojzifh oHwiG ;f
tEG,f0if csufw\dk uif; armif;xkwf aexdki-f uonf? rsm;pGm7Sdonf? a-uGxnfyPnf;rsm;vkyfudkifEdkifonfh 7FH\
62^ ckEpS w f iG f qrdb
k 7k ifvufxufY tuGu J JG jzpfaeaom ajrrsdK;vnf;7So d jzifh a-uGxnfvyk if ef;vkyfudki-f uonf?
Adk[D;rD;,m;e,fonf pnf;vHk;rdavonf? 805 ckESpf ,if;tydki;f wGif oH/ oHr+d/ jcnfEiS hf od;k arG;/ tdraf xmif
wGif 7Sm;vrdef;bk7ifu odrf;ydu k fxm;cJhjyD;aemuf r-um y7dabm*/ pUL/ "mwkaA'yPnf;rsm;/ a-uGxnf/ zef
rDyif rdka7;AD;,m;EdkifiH. vufatmufcH jzpfcJhonf? xnf ponfh pufrv = yk if ef;rsm; vkyu f ikd 7f m puf&-kH uD;rsm;
1000jynfhESpfausmfcef\url Adk[D;rD;,m;onf *smref jzifh pnfum;onf? Ad[ k ;D rD;,m;e,fxu G f zefxnfonf
e,fwe,ftjzpf a7muf7SdaeI 1198ckwGif oD;jcm; uBmausmf jzpfonf? Adk[D;rD;,m;. tjcm; xif7Sm;
jynfaxmif jzpfvmjyefonf? 1253 ckESpfrS 12^8 ckESpf aom xGufukefrSm yDvZifemAD,mac: uBmausmf
twGif;Y Adk[D;rD;,m;onf Oa7mywdkufwGif tiftm; AD,mjzpfonf?
86
Adk[D;rD;,m;e,f Adk;ôeD;v
87
Adk;0g;ppfyGJ
Ad;k 0g;ppfyJG (c7pf 1899 1902)? ?tmz7duwdu k f aemufq;kH Y 1899 ckEpS f atmufwb kd mv 11 7ufae\
awmifydkif;7Sd Adk;0g;jynfe,frsm;jzpfaom -o7def;z7D; wGif jAdwdo~ESifh Adk;0g;wdk\ ppfpwifwdkufcdkuf-uonf?
pwdwfESihf x7efpAm;jynfe,frsm;ESihf jAdwdo~tpdk;7wdk\ -o7de;f z7D;pwdwfjynfe,fonf Ad;k 0g;wdk\ESifhy;l aygif;um
1899 ckESpfrS 1920 ckESpftwGif; jzpfyGm;aom ppfyGJudk jAdwdo~tm; wkdufcku d favonf? xdpk pfyGJwiG f -uD;us,f
Ad;k 0g;ppfyJ[ G k ac:onf? xdpk pfyu GJ kd awmiftmz7duppfyJG aom wdu k yf J-G uD;rsm; r7SdvSacs? acsmif;ajrmif; wdu k cf ku d f
[k vnf;ac:-uonf? jcif;/ axmifzrf;I wdkufjcif;/ jrdK\-uD;rsm;udk 0dik ;f 7Hydwq f k\d
Adk;0g;[laompum;rSm 'yfcsbmomjzifh v,form; jcif;rsm;om rsm;avonf? ppfy. GJ tpwGif Adk;0g;wdk\u
[k ac:jcif;jzpfonf? 1652 ckEpS cf ef\u a[mfvefEkid firH S ta7;omavonf? Ad;k 0g;wdk\onf typftcwfu`r;f usif
'yfcsvlrsdK;wpkonf tmz7duwdkufawmifydkif; a'o jyD;v~if xdka'o. ta-umif;7if;udk aumif;pGmodol
rsm;od\k oGm;a7mufI v,f,mpdu k yf sKd ;jcif;jzifh tajcpdu k f rsm;jzpf-u.? Ad;k 0g;wdk\zufrS 'DApf/ vl0AD kw d m/ 'vma7;
aexdkif-uonf? xdkolwdk\rS qif;oufolrsm;udk Adk;0g; ponfh Adkvcf sKyf-uD;rsm;u tkycf sKyw f du
k fcukd . f ? jAdwo d ~
[kac:-uonf? 1^96 ckEpS w f iG f tmz7duwku d 7f dS Ad;k 0g; wdk\onf 1990jynfhESpf Zefe0g7Dvwdkifatmif Adk;0g;wdk\
wdk\. a'oopfrsm;udk jAdwdo~wdk\ 0ifa7mufodrf;ydkuf zdEdyS w f u kd fcu kd jf cif;udo k m cHae7avonf?
onf? jAw d od ~tyk cf sKyo
f nfukd rvdv k m;olw\o kd nf 1836 1900 jynfEh pS f Zefe0g7DvwGiaf vmha7mAwfEiS haf vmh
ckwGif olwdk\.a'orsm;udk pGef\I x\dkxufajrmufzuf upfcsemwdk\ OD;pD;onfh tiftm;-uD;rm;aom jAdwdo~
usaom a'orsm;odk\ ajymif;a7F\um tdk;opftdrfopf wyfopfrsm; a7mufvmavonf? (upfcsemôtdyf/ tdyf
xlaxmif-uonf? xdka'oudkvnf; awmiftmz7du &=?) xdEk pS f azazmf0g7Dv 2^ 7ufae\wiG f Ad;k 0g;ppfAv kd f
oRwEdkifiHESifh -o7def;z7D;pwdwf[lI udkvdkeDEkdifiHopf csKyf-uD; u7Gef,DESifh wyfom; 4axmifcef\onf yg;'D
wnfaxmifonf? awmiftmz7du oRwEdkifiH[kac: AwfY vufeufcs-u7avonf? xdkEpS f rwfv 137uf
aoma'oonf aemiftcg x7efpAm;jynfe,f[k wGif ae\wGif -o7def;z7D;pwdwfjynfe,f. jrdK\awmf AvGrf;
vmonf? zGew f ed ;f jrKd \ukd avmha7mAwfu csDwuford ;f ydu k u f m ,if;
1884 ckESpfwGif awmiftmz7duoRwEdkifiHY a7F jynfe,fudk jAw d od ~yikd tf jzpf a-unmEkid cf o hJ nf?
wGif;rsm; awG\onfhowif;a-umifh EdkifijH cm;om;rsm; t avmha7mAwfacgif;aqmifaom jAdwdo~ppfwyfrsm;
rsm;tjym;yif xdka'oxJodk\ 0ifa7mufvm-uonf? xdk onf ajrmufzufo\kcd sw D ufum *sKd [³ufpAwfjrdK\ukd odr;f
EdkifiHjcm;om;rsm;rSm trsm;tm;jzifh jAdwdo~ vlrsdK;rsm; ydu k o f nf? xdkaemuf ZGev f 57ufae\wiG af wmiftmz7du
jzpf-uonf? Adk;0g;wdk\uvnf; olwk\d. tkycf sKyfa7;wGif oRwEdkiif . H jrdK\awmf y7Dwk;d 7D;,m;jrdK\ukd odrf;ydu k jf yef
jAdwdo~wdk\ 0iffa7mufjc,fvS,frnfudk pdk;7GH\-uonf? avonf? xdEk pS f pufwifbmvwGif Ad;k 0g;Adv k cf sKyf Adw
k m
xd\ak -umifh awmiftmz7duoRwEdik if . H oRw aygu&l; ESihf vufatmufcw H yfrsm;udk avmha7mAwfu vufeuf
*g;u EdkifiHjcm;om;rsm;tm; csKyfcs,fuef\owfonfh csapI/ awmiftmz7duoRwEkdifiHudk x7efpAm;jynf
Oya'rsm;udk jyKvkyfavonf? xdt k cg EkdifijH cm;om;rsm; e,f[t k rnfajymif;um jAdwo d ~yikd tf jzpf a-unmonf?
uvnf; rcHr7yfEidk jf zpfum/ tcGiht f a7; ydkay;7ef qlyl useAf k;d 0g;wyfrsm;onf awmcdkoGm;um ajymufusm;
awmif;qdk-uonf? Edkiif Hjcm;om;wdk\zufrS jAdwo d ~wdk\u pepfjzifh wdkufcdkufao;onf? xdktcsdefwGif avmha7m
tm;ay;avonf? Awfonf t*®vefo\kjd yefomG ;I avmhupfcsemu jAdwo d ~
,if;wdk\jzifh xdkta7;rSm Adk;0g;wdk\ESifh EdkifiHjcm;om; wyfrsm;udk OD;pD;wdkufcdkufvsuf7Sdonf? avmhupfcsem
wdk\ tiftm;jydKif-uonfh tajcrS/ Adk;0g;ESifh jAdwdo~wdk\ onf Adk;0g;wdk\. ajymufusm;ppfqifr=udk tpGrf;ukef
tiftm;jydKifonfh tajcodk\ qdkufa7mufoGm;avonf? ESrd ef if;vdu k 7f m 1902 ckEpS f arv 317ufae\wiG f Ad;k 0g;ppfyJG
1896 ckEpS w f iG f vufeufpu JG ikd f wdu k cf u kd -f uonfh tajc onf tqHk;owftjyD;wdkifa7mufchaJ vonf?
od\ak 7mufvmonf? t*®vyd v f rl sKd ; *srd ;f qefqo kd ul vuf Ad;k 0g;wd\konf wyfom;tiftm; 95ô000r~EiS hf jAw d o d ~
eufukid f wdkucf dkufa7;udk OD;aqmifch7J m/ ,if;x-uGr=udk wd\k. 200ô000ausmf7daS om wyfudk 3 ESprf ~ -uHh-uHhcHI
*sdr;f qefwdkufy[ GJ k ac:-u.? xdkta7;wGif *sdrf;qefw\dk wdkufcdkufcJhonf? y7Dwdk;7D;,m;jrdK\Y 1902ckESpf arv
zufu &=;H edro fh Gm;avonf? od\k7mwGif jAdwo d ~ESihf Ad;k 0g; 317ufae\wiG f csKyq f akd om zma7;epf*if;pmcsKyt f 7/ x7ef
wdk\ ta7;onf jyD;jidr;f oGm;jcif; r7Sdacs? pAm;ESifh -o7def;z7D;pwdwfwdk\onf jAdwdo~ udkvedk Drsm;
88
Adk;0g;ppfyGJ Aufpudk 'g *g;r
89
Aufpudk 'g *g;r AufpyGwfcsDôtar7d*dk
90
AufpyGufcsDôtar7d*dk AufqDrmôqm [ife7D
91
AufqDrmôqm [ife7D AufwDuifeef;jrdK\
ydik wf \u
kd tm;ray;ojzifh jyifopfb7k if wwd,eydv k , D ef wDxiG fjy;D jzpfaomfvnf; uBmho_d aH vmuwGif pxGicf o hJ l
.zdwaf c:csuu f kd vufcu H m jyifopfEikd if w
H iG f oGm;a7muf AufqrD m. aus;Zl;um; -uD;ygbdonf? AufqrD monf
prf;oyfvkyfukid fonf? AufqrD m. prf;oyfcsuf atmif t*®vefjynf 7Suzf ;D jrKd \wiG f ol. prf;oyfrr= sm;udk jyKvyk 7f m
jrifI ,ckwidk f AufqrD menf;rSm ausm-f um;vsu7f o dS nf? t-udrf-udrf ratmifjrifcJhaomfvnf; tm;ravsmhbJ ZGJ
AufqDrmonf oHpdrf;rS oHr+d rnfodk\ usdKcsuf77SdEkdif vHk\vjzifh -udK;pm;jcif;a-umifh 1865 ckESpfwGif oHr+d
onfukd jyocJhonf? oHr+dcsufpuf&-Hk uD; wcko\kd oGm; vkyef nf;udk 77SdcahJ vonf? t*®vefjynf 7Suzf ;D jrKd \Y Auf
a7mufvnfywfchv J ~if puf&HkxJY pOfhtdk;o!mef7Sdaom qDrmoHr+dvkyfief; wnfaxmifI vlaygif;rsm;pGmudk
oHr+dt;kd -uD; wck. xdy0f rS rD;&SL;rD;yGm;wd\k w&SL;&SL;yef; tvkyaf y;Edik &f rkH u wuBmvH;k udyk g ynm jzef\Eikd cf o hJ nf?
xGufaeonfudk awG\7ayvdrfhrnf? atmufzufY t 1859 ckESpfwGif AufqDrmonf jrdK\jy tif*sifeD,m
aygufrsm; yg7Sdaom uGefAmwmac: pOft h k;d o@mef oH toif;. wJvzd\w k q
H yd uf 7kd 7SI
d 18^2 ckEpS w f iG f tEkynm
r+dtdk;-uD;wGif t7nfaysmfjyD; oHpdrf;rsm; xnfhum toif;rS tJvAwfa7Fwq H yd u f dk 77So d nf? 18^1 ckEpS frS
atmufzufrS jyif;xefaom avudk r=waf y;jcif;jzifh oH 18^3 ckEpS t f wGi;f *7dwjf Adwed Ef ikd if H oHEiS hf oHr+dvyk if ef;
pdr;f rS umAGe"f mwfukd xkwyf ,fypfjcif;jzpfonf? avvH;k OU}jzpfI 18^9 ckEpS w f iG f awmf0iftoif;. tjrw J rf;
&dkuo f nfht7Sdeaf -umifh uGefAmwmxJ7dS oH.tyl7deS o f nf toif;0if jzpfvmonf? xdEk pS w f iG yf if 0dw7kd ,
d bk7ifru
tvGefjrifhwufvmI umAGe"f mwfonf avmifu`r;f vGifh AufqrD mtm; qmbGJ\jzifh olaumif;jyKonf?
yg;oGm;jcif;jzifh rdepf 20 twGi;f oHprd ;f rS oHr+d jzpfvm qm[ife7DAufqrD monf 1898 ckEpS f rwfv 157uf
Edik o
f nf? oHr+dwiG f tap;oWd jzpfay:vmap7ef oHEiS hf ae\wiG f vef'efjrdK\ 'de;f r[D;7yfuu G w f iG f uG,v f eG o f nf?
ref*eda7mpyfxm;aom pyD*,fvidk fZifac: oWKa7mudk
oHpdrf;ta7usdKxJodk\ aygif;xnfhay;7onf? ,cktcg AufwDuifeef;jrdK\? ?Aufwu D ifeef;jrKd \onf c7pf,ef
AufqDrmenf;udk tajccHI ydkradk umif;rGefaomenf;rsm; t,l0g'a7;qdkif7mjrdK\jzpfonf? ,if;onf oD;jcm;vGwf
92
AufwDuifeef;jrdK\
vyfaom tcsKyftjcmtm+mydkif EdkifiHuav; wck o ykCKd vftm; rdrdw\dktxJrS rJpepfjzifh a7G;cs,w f ifajr|muf7
zG,f wnf7adS eonf? onf? (um'ife,f*dk+f;csKyf &=?)
AufwDuifeef;jrdK\onf wvDEidk fiaH 7mrjrdK\awmf. AufwDuifeef;jrdK\awmfwGif oD;jcm;tkycf sKyfaom rD;
taemufajrmufyidk ;f Y wdkif;Am;jrpf. taemufzufurf; 7xm;Xme/a-u;eef;ESifh pmydk\vyk fief;Xme/ aiGa-u;Xme/
Aufwu D ifuek ;f jrifhay:wGif wnf7do S nf? tus,ft0ef; toHvFifhXme/ jynfolhvkyfief;Xme/ yHkESdyfXmeponfwdk\
tm;jzifh 108±^{u7Sdonf? uBmay:wGif tao;i,f 7Sdonf? yky7f [ef;rif;-uD;Y EdkifijH cm;odk\ oHwrefrsm;ap
qHk;aom EdkifiHrsm;teuf wEdkiif H jzpfavonf? vFwfjcif;/ Edik if jH cm;rS oHwrefrsm; vufcHEidk fjcif; paom
c7pf ^54 56 ckESprf sm;wGif z7ifhb7k if ypfyifonf tcGifhta7;ESifh tm+m7Sdavonf? udk,fydkif av,mOf
c7pf,efomoemydkif yky7f [ef;rif;-uD;tm; wvDEikd fiH uGi;f wckaqmufvky7f efyif tpDtpOf 7Sdavonf? Ekdiif H
wGif ajr,mrsm;ay;vSLI oD;jcm;tkyfcsKyfa7; tm+m awmf. b@ma7;twGuf uBmt7yf7yfrS A7if*sD
rsm;ay;cJo h nf? rlvu yky7f [ef;rif;-uD;rsm;onf ae7m *d+ k ;f 0ifrsm; vSL'gef;aom tvSLaiGESifh AufwDuifeef;
twnfwus [lI r7SdcJhaomfv nf; / {u'or jrdK\wGif;rS aumufcH77Sdaom tcGefawmfay:wGif trSDjyK
yky7f [ef;rif;-u;D *7uf*7D vufxuf/ c7pf 13^^ckEpS rf S avonf? xdjk yif wvDtpd;k 7u ,cif omoemajr
pI ,ckAufwu D ifeef;jrKd \wnf7m t7yfwiG f pwiftwnf rsm;udk odrf;ydkufxm;cJhonfhtwGuf avsmfa-u;oabm
wus aexdkicf o hJ nf? xdkacwfu omoemydkif yky7f [ef; jzifh ay;aom aiGvnf;7So d nf?
rif;-uD;ydkif e,fajrrSm pwk7ef;rdkif 1ô6007SI d vlO;D a7 Aufwu D ifeef;jrKd \onf uBmay:7Sd A7if*s*D + kd ;f 0ifw\.
kd
3ô125ô000 cef\yif7SdcJhonf? odk\7mwGif c7pf,ef*dk+f; txGwt f jrwf xm;7mXmejzpfonf? yXr yky7f [ef;rif;
rsm; uGo J mG ;jcif;ESihf wvDEkid if H aoG;pnf;r=ta7;awmfykH vnf;jzpfI ocifa,&=ESifh t7if;ESD;qHk; wrefawmf-uD;
ay:ayguf jcif;wd\ka-umifh 18^1 ckEpS w f iG f yky7f [ef;rif; vnf;jzpfaom pdeyf Dwm(7Sifayw&k)onf a7mrbk7ife;D
-uD;onf AufwDuif O,smOfY tus,cf sKyfozG,f rdrd &d;k vufxuf c7pf 6^ckEpS w f iG f Tt7yfY um;pifwifI
tvdt k avsmufaexdik cf o hJ nfrpS I yky7f [ef;rif;. Edik if aH 7; towfc7H onf[k A7if*sD*k+ d f;0ifrsm;u ,H-k unf-uo
tm+m avsmus7avonf? 1929ckESpf azazmf0g7Dv jzifh ESpfpOf A7if*sD*dk+f;0ifrsm; tajrmuftrsm; vm
117ufae\wiG f vufwm7rfpmcsKyjf zifh wvDtm+m7Sif a7muf-uonf?
rlqv dk eD uD yky7f [ef;rif;-uD;tm; ,ck AufwDuifeef;jrdK\ Aufwu D ifeef;jrdK\onf uBmha7S;a[mif;pmayESifh tEk
ae7mudk vHk;0tm+mydkiftjzpf tkyfcsKyf7ef vFJtyf7mrS ynmvuf7mrsm; pka0;7ma'o tjzpfjzifhvnf; ausmf
tp Aufwu D ifeef;jrKd \ aygufzmG ;vmonf? vuf7dS AufwD -um;onf? a7S;a[mif;jywdkuf-uD; 5 ck/ yef;csD jywdkuf
uifeef;jrdK\wGif pdefyDwmeef;awmf/ AufwDuifeef;awmf 2ckESifh pm-unfhwkduf-uD;wckwdk\rSm uBmausmfrsm; jzpf
O,smOfrsm;ESifh jywdu k f/ pm-unfhwu dk fponfh taqmuf onf? a7S;a[mif; jywkduf-uD;rsm;wGif a7S;*7d/ a7mr
ttHk 13 ck7daS vonf? ESifh tD*spfvuf7m &kyfwkrsm;/ ESpfaxmifaygif;rsm;pGm
1958 ckEpS fcef\rSe;f ajc oefaumifpm7if;t7 AufwD rykyfrodk;ap7ef aq;jzifh pDrHjyKvkyfxm;aom rHrD&kyfu
uifeef;jrdK\. vlO;D a7onf 890 a,mufjzpfonf? ,if; vmyfrsm;ponfw\u kd kd awG\Eikd If / yef;csjD ywku
d wf iG rf l uBm
wd\kteuf 85 7mcdkiEf =e;f onf wmvsHvrl sdK;rsm; jzpfI ausmf yef;csDynm7Sif-uD;rsm;jzpfaom zdvpfydkvpfyd/ vD
15 7mcdkiEf =ef;onf qGpfEiS fhtjcm;vlrsdK;jzpfonf? ,dkem'dk'gAifcsD/ 7ufzDt,f/ wpf7eS /f rdkufu,ftef*svkd
Aufwu D ifeef;jrdK\. tcsKyt f jcmtm+mydik o f nf A7if ponfwdk\. vuf7mrsm;ESifhwuG tjcm;xif7Sm;aom
*s*D +
kd ;f omoemydik yf ky7f [ef;rif;-uD;jzpfonf? od\k7mwGif yef;csDausmw f \dk. t,l0g'a7;7m yef;csDum;rsm;7Sdonf?
tkyfcsKyfa7;udPrsm;udk vlykCdKvfbk7ifcHwOD;tm; wm Aufwu D ifpm-unfw h u kd -f uD;rSmrl uBmay:wGif 7Sm;yg;I
0efvFJtyf tkyfcsKyfaponf? ykyf7[ef;rif;-uD;atmuf tzdk;wefvSaom a7S;a[mif;pmayrsm; pka0;7mXme jzpf
wefcdk;tm+m t7Sdq;Hk rSm um'ife,f*dk+;f csKyfrsm; jzpf onf? a7S;*7dpmrlrsm;/ a7mrpmrlrsm;/ ta7S\wdkif; qdkif
onf? xdkum'ife,f *dk+f;csKyfrsm;onf ykyf7[ef;rif; 7mpmrlrsm;/ 47mpkacwfavmufu ynm7Sd-uD; qDq&dk
-uD;. twdkiyf ifcH ykCKd vrf sm;jzpfonf? 1509 ckEpS rf pS I a7;om;cJah om 'D7yD wfAvdumusr;f vufa7;pmrluo hJ \kd
um'ife,faumvdyfac: um'ife,f*dk+f;csKyftzGJ\onf aom 7Sm;yg;onfh pmrlrsm;/ bmom7yf trsdK;rsdK;ESifh
yky7f [ef;rif;wyg; ysv H eG v
f ~if t&duk t f 7mudk qufcrH nfh usrf;*eftrsdK;rsdK; 7Sdonf? pkpkaygif; pmtkyfpmwrf;3
93
AufwDuifeef;jrdK\ AufwD;7D;,m;
odef; 5 aomif;cef\ 7SdI vufa7;pmrl 5 aomif;ausmf ,if;udk tqaygif; 1ô000 t-uD;cs\JI -unfrh S cJwHxyd f
7So
d nf? zsm;cef\7doS nfudk awG\7onf?
AufwDeef;jrdK\. xl;jcm;csuf w7yfum; ppfwyf AufwD;7D;,m;udk yHko!meftvdkuf 4 rsdK; cGJxm;
yif jzpfonf? ppfwyfonf jrKd \ukd umuG,7f ef t"duxm; onf? t0dik f;/ od\kr[kwf tvH;k yH7k o dS nfh Aufw;D 7D;,m;udk
I zG\pJ nf;xm;onfr[kwb f /J yky7f [ef;rif;-u;D . ud,k 7f H aumhqkid f[kac:I/ wkwfacsmif;yHk Aufw;D 7D;,m;udk Auf
awmfwyftjzpf tr=xrf;aqmif7efESifh t,l0g'a7; t qDvdkif[kac:onf? 0uftluJhodk\ auG;aumufaeaom
crf;tem;rsm;wGif vdu k yf gqifEJ7F efom t"dujzpfonf? Aufw;D 7D;,m;udk pydik f7v D m[kac:I/ 0uftyl kH Aufw;D 7D;
ppfom;rsm;rSm EkdifiHjcm;ppfom;rsm; jzpfonf? vGefcJh ,m;tqef;wrsdK;udk pydkif&dkud[kac:onf? 0ufjcHESifh
aomESpaf ygif; 450 cef\u vlZef;ESifh Zl;7pfe,f 2e,fEiS hf tylzrk sm;udk jzpfapwwfaom pwufzv D dkaumhqkid f/ EsL
yky7f [ef;rif;-uD;wd\k csKyq
f ckd ahJ ompmcsKyt
f 7 xdek ,f 2e,f rd;k eD;,m;ac: tqkwfa7mifemudk jzpfapwwfaom EsLrdk
rS ppfom;rsm; vma7muftr=xrf;7jcif;jzpfonf? ppf0wf aumhqdkif/ wdkufzGdKufac: tla7mifzsm;udk jzpfapwwf
wefqmrSm tv,facwfyef;csDausmf rdkufu,ftef*svkd aom Aufqv D dkif/ tqkwfausm&dk; emAfa-um tqpft
wDxGifcJhaom yHkprH sdK;udk ,ckwdkif 0wfpm;oHk;pGJvsufyif jrpfponfY a7m*gjzpfapwufaom p-wufwkad umhqdkif
7Sdonf? ppfwyfwGif ppfom; 100 cef\7Sdavonf? ponfwk\drSm tm;vHk; AufwD;7D;,m;rsm;jzpf-uonf?
a7m*gjzpfapwwfaom AufwD;7D;,m;rsm;onf vl/
AufwD;7D;,m;? ?Aufw;D 7D;,m;qdo k nfrmS omref wd7>mefESifh tyifw\dkwiG f aoG;/ t&d;k / aysmhaysmif;aom
rsufpjd zifh -unfIh rjrifEdkifaom qJwckom7Sdonfh tyif wpf&LS ;/ yifpnfEiS hf toD;rsm;twGi;f Y aewwfI wd;k yGm;
i,fuav;rsm; jzpfonf? rdkU&dpk ukyfac: rSefbv D ;l jzifh vm-uonf? ,if;wdk\onf taoG;/ -uGufom;/ wpf&LS ;
-unfhrSom jrifEdkifonf? ,if;wdk\onf &dk;&dk;qJuav; wdk\udk pm;aomufI tvGeftqdyfjyif;aom "mwfudk
rsm;jzpfI tyifavmuwGif tqifhtwef;tedrfhqHk;ESifh xkwfypf-uojzifh ,if;wdk\rSDwif;aexdkif7m opfyif/ wd
ta7twGuf trsm;qHk;jzpfonf? odk\7mwGif tjcm;t 7>mefESihf vlwk\dtm; a7m*gusa7mufapwwfonf? T
yifrsm;rSmuJhodk\ uvdk&dkzD;ac: pdrf;a7mifj'yf ryg7Sdacs? AufwD;7D;,m;rsdK;udk uyfyg;[k ac:onf? 'pfzoD;7D;
Aufw;D 7D;,m;wGif y&dw k kyd vmZrfac: oufO;D &kyjf zifh jyD; ,m;qHq k \ekd m/ tqkwaf 7mifem/ *dEk akd nmif;usa7m*g/ ukwf
aom qJwckpD 7Sdonf? t7G,ftm;jzifh AufwD;7D;,m; [D;acsmif;qdk;/ wufwewfa7m*g/ wsLAmu,fydk;pGJem/
t0dki;f wckonf wvufr.25ô400yHkwyHkom-uD;onf? qpfzvpfa7m*g/ OD;aESmufajr|;a7mifa7m*g/ a'gifhoef;
em/ uk}Elem/ yvdyaf 7m*gponfw\rkd mS tqdyk g Aufw;D 7D;
,m;rsm;rS xGufaom tqdyfa-umifh jzpfvmaom a7m
*grsm; jzpf-uonf? oD;ESyH ifrsm;od\k txufyg Aufw;D 7D;
,m;rsm; 0ifvmaomtcg uGif;vdu k f jcHvdkuf ysufjyKef;
wwfonf? tpm;taomufrsm; ykyo f dk;jcif;/ pnfoGwf
Al;rS tpm;tpmrsm; tqdyfjzpfjcif;wdk\onfvnf; T
Aufw;D 7D;,m;wd\ka-umifyh if jzpfavonf?
opfyif/ wd7>mefESifh vlwdk\tm; tusdK;rsm;pGmjyK
aom AufwD;7D;,m;rsm;vnf;7SdI ,if;wdk\udk qufy&dk
zdkuf[kac:onf? ,if;wd\konf ajrqDvFmwGif toifh7Sd
aom -o*JepfyPnf;rsm;udk tpmtjzpfjzifh tokH;jyKI
,if;rS7aom pGr;f tifjzifh avxJrS Edu k xf &d*k siuf kd ajrqD
vFmxJo\kd a7mufatmif oGi;f ,l-uonf? od\kjzifh oD;ESyH if
rsm;udk -uD;xGm;oefpGrf;atmif tusdK;jyKay;-uonf?
vl-uD;vli,fra7G; jzpfyGm;avh7Sdaom 'pfzoD;7D;,m; qHkqdk\em(0J) tvm;wl Aufw;D 7D;,m;wd\k. tjcm;tusKd ;jyKenf; wck
ESifh tqkwfa7mifem(,m)wdk\. AufwD;7D;,m;rsm;? (tqaygif; rSm tyifaoESifh wd7>mefaorsm;udk trd=uf7Sif;orm;
rsm;pGm yHk-uD;csJ\xm;onf)? uJho\kd okwo f if7iS ;f vif;ay;jcif;yif jzpfonf? ,if;tykyf
94
AufwD;7D;,m; AufwD;7D;,m;aA'
AufwD;7D;,m;aA'? ?Aufw;D 7D;,m;aA'onf Auf wD;7D;,m;aA'onf vl0yD g;pwm;. vkyu f idk f-udK;pm;r=
wD;7D;,m;udkavhvmaom ynm7yfjzpfonf? (AufwD; a-umifh wdk;wuf-uD;yGm;vmaom od_Hynm7yf jzpf
7D;,m;7=?) ,if;ynm7yfonf omrefrsufpdjzifh onf? (yg;pwm;ô vl0D &=? )
rjrifEdkifaom tyifESifhoW0guav;rsm;udk avhvm AufwD;7D;,m; a7m*goufa7mufaponf r[kwf
aom rdkU&dkAdkif-ovdk*sD ynm7yfwGif tusHK;0ifonf? acs? vl.udk,cf ¶m twGi;f tjyifwiG f a7m*grjzpfapbJ
AufwD;7D;,m;aA'udk aq;ynmYa7m*ga0'emrsm;udk 7Sdaeaom Aufw;D 7D;,m;rsm;vnf; 7Sdao;onf? xdkjyif
umuG,af 7;twGufaomfif;/ 0dkift7uf vkyfief;rsKd ;uJh tcsdK\aom AufwD;7D;,m;rsm;onf ,if;wdk\ rSDcdkaexdkif
od\ak om Aufw;D 7D;,m;ESihf oufqikd o
f nfh pufrv
= ufrv
= yk f aomoltwGuf tusdK;7Sdaom tvkyfudkyif aqmif7Guf
ief;rsm;twGufaomfif;/ wd7>mefrsm;wGifjzpfyGm;aom ay;avh7odS nf? yHyk rm·vlw\kt d wGuf toH;k 0ifaom ADwm
a7m*grsm;udk avhvm7eftwGufaomfif;/ tyifrsm;Y rif bDrsm;udk tlxw J iG 7f daS om tcsKd \aom Aufw;D 7D;,m;
jzpfyGm;aom a7m*gudk avhvm7eftwGuf aomfif; wd\ku azmfxw k fay;-uonf?
toH;k jyKEkid fonf? 19 7mpkEpS f tv,favmufwGif Auf Aufw;D 7D;,m;rsm;a-umifh ul;pufwwfaom a7m*g
95
AufwD;7D;,m;aA'
96
AufwD;7D;,m;aA' Aufx7Dtkd;
97
Aufx7Dtkd;
98
¬¿»³«º©·µ¼ ºåôѺ¿«-å®× ®¿§æ¿§¹«º®Ü«
¨Ù»ºå«³å½Ö¿¸ ±³Û¼µ·º·ØÞ«Üå
rufqdkydkaw;rD;,m;(tD7wf)EdkifiH. ae7mY ESpfaygif; 5000 cef\u/ bkef;awmufcJhaom EdkifiH-uD;jzpfonf?
wl;azmfawG\7Sd7aomausmufwHk;rsm;/ pOfhtkwfrsm;rS yef;csDyef;ykvuf7mrsm;/ yduwfwdkufrS 7FH\pmcsyfrsm;udk
avhvm7jcif;jzifh tvGef-uD;us,fcrf;em;aom a7S;acwfEdkifiH-uD; wpfEkdifiHjzpfa-umif; od7avonf?
99
AufADvHk;eD;,m;EkdifiH
od\kaomf AufADv;kH Edkiif t H wGif;rS 7S7d if;pGv J rl sKd ;rsm;u uuf onf? od\kaomf om;awmf tDqm[uf'ifu jrdK\awmf-u;D
qdkuw f \kdukd wjznf;jznf; jyefvnfvrF ;f rd;k jyD;aemuf AwfAD udk jyefvnf jyKjyifavonf?
vHk;eD;,m;wGif rlvwdki;f 7if;om;rif;wdk\ jyefvnftyk pf k;d bDpD 606 ckEpS w f Gif AufAv D k;H eD;,m; Edik fio H m;rsm;ESihf
-uavonf? rd'vlrsKd ;wdk\y;l aygif;I tqD;7D;,m;Edik if . H -uD;us,fcrf;
xdtk csed fwGif ajrmufzufrS Edkiif eH D;csif;jzpfaomtqD; em;vSyaom jrdK\awmfeif;edA (eif;edAjrdK\? rd'vlrsdK;
7D;,m;onf wpwp xif7Sm;vmonf? (tqD;7D;,m; 7=?) udk wkdufcdkufodrf;ydkufI zsufqD;vdku-f uonfrS
7=?) AufAv D k;H eD;,m;ESifh tqD;7D;,m;Edik fiHwk\donf t pI tqD;7D;,efwdk\ wefcdk;arS;rSdefoGm;um acgif;rxl
csif;csif;xdyg;wdkufcdkufr=rsm;7Sdvm-u7mrS tiftm;jydKif Edkif-uawmhacs? AufADvHk;eD;,m; EdkifiHawmf-uD;um;
vm-uavonf? xdt k wGi;f AufAv D ;kH eD;,m;Edik if H twGi;f aumv'D;,ef;vlrsdK; 'kw, d eufAsLcufeufZmbk7if.
Yvnf; 7Sd7if;pGJ wkdif;7if;om;vlrsdK;rsm;ESifh oJuMm7 vufatmufwGif jyefvnfpnfum; om,m0ajymvm
bufrS csO;f eif;0ifa7mufvmaom aumv'D;,ef;vlrsKd ;/ jyefonf? xdt k cg'kw, d AufAvD ;kH eD;,m;Edik if aH wmf-u;D [lI
tm7rD;,ef;vlrsdK;wd\konf wdu k fcu
dk fvsu7f o Sd nf? vnf;aumif;/ aumv'D;,ef;Edik if aH wmf[I l vnf;aumif;
aumv'D;,ef;ESifh tm7rD;,ef;wd\konf AufADvHk;eD; ac:a0:-uonf? eufAsLcufeufZmrif;-uD;onf jrdK\-uD;
,m;Y ta7;omvm-uonf? tqD;7D;,m;uvnf; rsm;udk jyefvnfwnfaqmufaponf? ukeo f , G rf E= iS hf vkyf
AufADvHk;eD;,m;udk vFr;f rd;k Edik af tmif-udK;pm;onf? Auf ief;aqmifwmwdk\uv kd nf;wdk;wufzH\GjzKd ;aponf?qnf/wl;
ADvk;H eD;,m;ESifh tqD;7D;,m;wd\konf tiftm;jydKif-ujyef ajrmif;rsm;udkjyKjyifay;ojzifh pdkufysdK;a7;vnf;aumif;
onf? tqD;7D;,m;EdkifiH. qifemu7pfrif;onf bDpD rGef jzpfxeG ;f vmavonf? eufAsLacwfeufZmonf AufAD
689 ckEpS w f iG f AufAv D ;Hk jrdK\awmf-uD;udk wdkucf ku d zf sufqD; vHk;eD;,m;EkdifiH-uD; us,fjyef\atmifvnf; aqmif7GufcJh
100
AufADvHk;eD;,m;EkdifiH
7m/ xdpk Ofu e,ferd w d w f iG f qD;7D;,m;Edik if HEiS hf y,fvuf t,fvufZNm;tm; qufcHolrsm;onf AufADvk;H eD;
pwkid fEikd if wH \dk yg0ifonf omru tD*spfEidk if eH ,fpyfwkid f ,m;tm; zdESdyfcsKyfcs,fjcif;rjyKbJ oifhwifhavsmuf
atmifyif a7mufcahJ vonf? ywfaom cs;D jri| ahf jr|mufpm;r=ukd jyKco hJ nf? od\kaomf [,f
eufAsLcufeufZmrif;-uD; vGefjyD;aemufwiG f qufcH vifepfpwpfacwf. v=y7f mS ;r=ujkd yKco hJ nf? od\ak omf [,f
aomrif;rsm;rSm bkef;vuf7Hk;enf;yg;aomrif;rsm;om vifepfpwpfacwf. v=y7f mS ;x-urG r= sm;.'+fukd AufAD
trsm;tm;jzifhjzpf-uI/ EdkifiHawmf-uD;tiftm; qkwf vHk;eD;,m;uJho\dk a7S;acwfa[mif;Edik fi-H uD;onf cHEidk f7nf
,kwv f monf? xdk\a-umifh bDpD 539 ckwiG f yg;7Si;f bk7if r7Sday? xdk\a-umifh wjznf;jznf; tajctaeqkwf,kwf
qdik f;7yf.wyfrsm;u wdu k fcku d fvmaomtcg tjyif;t vmcJh7m at'D 200 jynfEh pS fvGeEf Spfrsm;wGirf l a7S;acwf
xef ckcrH r= 7Sb d /J yg;7Si;f wd\k.vufatmufo\dk usa7muf7 a[mif; AufADvHk;eD;,m;EdkifiH-uD;onf wjznf;jznf;
avonf? (qkid f;7yf7=? )AufADv;Hk eD;,m;onf yg;7Sif; acwfwdrv f m7mrS wdrjf rKyfuG,faysmufomG ;awmhonf?
wdk\.pdk;rdk;r=udk tESpEf pS f7mausmfcHc7Jh onf? bDpo D Hk;7mrS AufAv D ;kH Edik if -H uD;onf ,if;od\ku, G af ysmufomG ;cJah omf
av;7mtwGi;f Y AufAv D k;H eD;,m;tygt0if yg;7Si;f jynf vnf;/ AufAv D ;kH ,Ofaus;r=. vufpvufewd\u k kd ,[l'D
e,frsm; wefc;kd arS;rSed v f monf? *7db7k ift,fvufZNm ,Ofaus;r=Yvnf;aumif;/*7d,Ofaus;r=Y vnf;aumif;
o*7dwo f nf yg;7Si;f wyfrsm;udk atmifEidk I f AufAv D ;kH eD; awG\7-dS u7onf? xd\ka-umifh AufAv D ;kH ,Ofaus;r=. tarG
,m;od\k a7muf7v dS maomtcg AufAv D ;kH eD;,m;wGif t,f tESpu f dk acwfopf,Ofaus;r=w\dku qufcH7a-umif;od7
vufZNmtm; ckcw H eG f;vSeo f rl 7Sb
d J/bk7iftjzpfvufcH-u onf? ,if;odk\ acwfopf,Ofaus;r=wdk\u vufcHEkdif
avonf? t,fvufZNmonfvnf; AufAv D k;H jrdK\awmfudk avmufatmifvnf; AufADvHk;,Ofaus;r=onf tqifh
rdrdvufeufEdkifiHawmf-uD;. jrdK\awmftjzpfxm;7efyif twef;jrifch o hJ nf? bDpD 3500 cef\uyif AufAv D ;kH eD;,m;
7nf7, G cf haJ o;onf? (t,fvufZNmo*7dw?f &=) Ekid if jH zpfvmrnfh jrpfEpS jf rmF a'owav~mufwiG f aexdik af om
qlrm;vlrsKd ;wd\o k nf pma7;pmzwfwwf-uonf? qlrm;wd\k
101
AufADvHk;eD;,m;EdkifiH AufADvHk;jrdK\
102
AufADvHk;jrdK\ AufovD[rfjrdK\
103
AufovD[rfjrdK\ AC'ufjrdK\
c7pfawmfzGm;jrif7ma'ojzpfaom AufovD[rfjrdK\
104
AC'ufjrdK\
105
A*vm;qD;oD; A*vm;jynfe,f
106
A*vm;jynfe,f
ajc7if;jzpfaom ajrmufzufykid ;f YomjrifI h useaf 'owdk\ jynfe,f. tus,ft0ef;onf 33805 pwk7ef;rdik jf zpf
wGif ajredrahf 'orsm;jzpfavonf? I/ vlOD;a7onf 26±25 oef;cef\7rdS nf[k cef\rSef;7onf?
A*®vm;jynfe,f. 7moDOwkonf yltu kd If pdpk w G xf ikd ;f xdv k Ol ;D a7. 20 7mckid Ef e= ;f cef\onf tPvrft,l0g'Drsm;
rd=i;f onf? ysr;f r~tylcsdef zm7if[ku d f ^0 H rS 80H txd7dS jzpf-uonf? ajrmufzufydki;f usaom ul;csAD[m;e,f/
onf? ysrf;r~rdk;a7csdefonf ^8 vufrjzpfonf? rdk;t 'g*sDvif/ *sydkif*l7Dc7dkifwdk\onf taemufA*®vm;jynf
rsm;qHk;tydik ;f onf ajrmufbufpeG ;f ESifh ta7S\zufpeG ;f a' e,f. jynfrrS ta7S\yguPwefEiS hf AD;[m;jynfe,fw\kjd zifh
orsm; jzpf-uavonf? A*®vm;jynfe,fonf ajrEk jcm;vsuf7Sdonf? tdNd,EdkifiHwGif t-uD;qHk;jzpfaom
u`ef;ay:a'ojzpfI/ yltkdufpdkpGwfaom 7moDOwk7Sdo umvuWm;jrdK\onf taemufA*®vm;jynfe,f. jrdK\
jzifh tdN, d Edik if w
H iG f qefpyg;trsm;qH;k pdu k yf sKd ; vkyfukid f awmfjzpfavonf? (umvuWm;7=?)tjcm; xif
aom jynfe,fjzpfavonf? 7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm umvuWm;ESifh wqufwnf;
194^ ckEpS w f iG f tdN,d 'drk eD ,
D efEikd if EH iS fh yguPwef 'drk D jzpfI *Hkav~mfvkyfief;XmecsKyfjzpfaom a[mif7mjrdK\ESifh
eD,efEkdifiH[lI cGJjcm;wnfaxmifvkdufjyD;aemufY/ A*® aEG7moDpcef;jzpfaom 'g*sv D ifjrdK\wk\d jzpfavonf?
vm;jynfe,fudkvnf; taemufA*®vm;jynfe,fESifh t taemufA*®vm;jynfe,fonf rsm;aomtm;jzifh
a7S\A*®vm;jynfe,f (ta7S\yguPwef) [k cGJjcm;vdkuf v,f,mpdkufysdK;7ma'ojzpfonf? odk\aomf vlOD;a7
onf? taemufA*®vm;jynfe,fonf tdNd, 'krd eD D,ef rsm;jym;vSojzifh jynfe,fxGufqefpyg;onf jynfe,f
Edik if YH yg0ifI ta7S\b*vm;jynfe,fonf yguPwef'rkd D vlxt k zd\kyif rvHkavmufacs? taemufA*®vm;jynfe,f
eD,efEikd fiHtwGi;f Y yg0ifavonf? wGif pufrv = kyfief;zGH\jzdK;xGef;um;onf? tdNd,EdkifiHxu G f
taemufA*®vm;jynfe,f? ? 1950 jynfhESpfwGif yl; ausmufr;D aoG; oH;k yHw k yHo k nf Tjynfe,frx S u
G fonf?
aygif;vdu k af om ul;csAD[m;e,f-uD;ESihf 1956 ck jynf *Hkav~mfpuf7Hk/ 0g*Grf;puf7Hkrsm;/ oHESifhoHr+dpuf7Hkrsm;
e,frsm; jyefvnfzJ\Gpnf;a7; tufOya't7 xyfrHxnfh vnf;7So d nf? tqefq;kd jrdK\7dS oHr+dpuf7-kH uD;onf acwf
oGif;aom c7dkief ,ftcsdK\w\dktygt0if/ taemufA*®vm; rDSpuf7Hk-uD;jzpfonf? 'g*sDvifESifh *sydkif*l7DjrdK\rsm;onf
107
A*vm;jynfe,f
108
A*vm;jynfe,f A*vm;atmf
vufzufpu dk yf sKd ;7ma'otwGi;f Y wnf7-Sd uojzihf xdjk rdK\ rif;7dk;jzpfaom ygvrif;wdk\ pdk;rdk;cJhonf? aemiftcg
rsm;wGif vufzufajcmufpuf7Hkrsm; 7Sdavonf? a'vDjrdK\rS r*dkrif;rsm;.vufatmufok\d usa7mufcho J nf
taemufA*®vm;jynfe,f. vrf;yef;qufo, G fa7; rSm 13 7mpkrSonf yvufqDppfyGJtjyD; jAdwdo~wdk\.
rSm armfawmfum;vrf; 1453 rdkif/ rD;7xm;vrf; 180^ vufatmufusa7mufonftxd jzpfavonf? jAdwdo~
rdkif7SdI/ ul;oef;oGm;vmEdkifaom wl;ajrmif;rdkifaygif; tpdk;7.vufatmufwGif ESpfaygif;ESpf7mcef\ -umcJhjyD;
484 7Sdavonf? aemuf/ 194^ ckEpS f -o*kwv f wGif tdN,
d ESihf yguPwef
ta7S\b*®vm;jynfe,f ? ? ,if;onf ta7S\ yguPwef [lI ESpfEdkifiH ydkif;jcm;vdkufaomtcg/ A*®vm;jynfe,f
jynfe,fjzpfonf? ,cif A*®vm;jynfe,f. ta7S\yikd ;f e,f udkvnf; ESpfydki;f cGJvdkuaf vonf? taemufA*®vm;jynf
rsm;ESihf tmoHjynfrS qD;v[ufc7dik fw\dkyg0ifI tus,f e,fonf tdN, d Edik if .
H jynfe,fjzpfvmI/ ta7S\A*®vm;
t0ef;onf 54501 pwk7ef;rdik 7f o dS nf? 1951 ckEpS f oef jynfe,fonf tPvrft,l0g'Dwk\d rsm;jym;ojzifh yguP
aumifpm7if;t7 vlOD;a7 42 oef;ausmf7Sdonfhteuf/ wefEdik if .
H jynfe,fwckjzpfvmum ta7S\yguPwef[k
32 oef;ausmo f nf tPvrft,l0g'Drsm;/ 9 oef;ausmf ac:a0:-uavonf?
onf [dNLt,l0g'Drsm;jzpfI c7pf,meft,l0g'D wode;f
ausmfcef\7Sdonf? Ak<t,l0g'Drsm;vnf;7Sd.? taemuf A*®vm;atmf ? ? A*®vm;atmfonf xdyyf ikd ;f c`eI f
yguPwefjynfe,frS rdkifukd;7mcef\r~om tdNd,e,fajr atmufydkif;um;aom -wd*HyHko!mef7Sd tdNd,ork]7m
-um;cHvsu7f o dS nf? jrdK\awmfonf 'Um;jrKd \jzpfI yifv,f ajrmufykid ;f a7jyifa'ojzpfonf? ta7S\zufwGif yguP
qdyfurf;jrdK\-uD;rsm;rSm ppfwaumif;ESifh csmvemjrdK\wdk\ wef/ jrefrm/ ,k;d ',m;ESihf rm,kEikd if rH sm;7SI d taemuf
jzpf-uonf? zufwGif tdNd,EdkifiHwdk\7SdjyD;v~if awmifzufodk\ oD[kdf
ta7S\A*®vm;jynfe,fonf **®gjrpf/ jA¦ykW7jrpfEiS hf u`ef;ESifh qlr-wm;u`ef;wdk\ txdus,fjyef\onf?
aremjrpfwdk\ ,laqmifvmaom EkH;ajrrsm;a-umifh ajr A*®vm;atmfwGif;odk\ pD;0ifaom jrpf-uD;rsm;rSm
-oZm xufoefaumif;rGefojzifh/ pdkufysdK;a7;jzpfxGef; ajrmufzufrS **®gjrpfESifh jA¦ykW7jrpf/ taemufzufrS
onf? qefpyg;tjyif/ 0g*Grf;/ o-um;ESifh vufzuf r[me'D/ *dk'g07D/ uPem;ESifh aumfA7Djrpf/ ta7S\zufrS
ajcmufrsm;xGufonf? ta7S\A*®vm;jynfe,frS xGuf {7m0wDjrpfwdk\jzpfonf? **®gjrpf0ESihf cyfvSr;f vSrf;wGif
aom*Hkav~mfonf uBmvHk;oHk;*Hkav~mf. ^0 rS 80 a7jrKyfaomifcHk-uD; wjznf;jznf;us,fjyef\pGm jzpfxGef;
7mckdiEf e= f;jzpfonf? -uD;us,af ompufrv = yk fief;wdk\onf wnf7Sdonf? 7cdkif7kd;rawmifwef;.tqufjzpfI A*®
'Um;jrdK\ESifh ppfwaumif;jrdK\rsm;Yom7S-d uonf? A*®vm; vm;atmftwGi;f Y u`ef;tjzpfay:aeaom u_vDu`ef;
jynfe,fwGif a7S;tpOftqufu vkyfukid fvmonfh tdrf ESifh eDudkAmu`ef;w0dkufwGif ay 600 cef\omeufaom
wGi;f vufry= nmvkyif ef;rsm;udk qufvufxed ;f odr;f vkyf a7jyifa'o7So d nf? A*®vm;atmfurf;7d;k wef;teD;7Sd xif
udik cf -hJ u7m/ yd;k ESihf jcnf vuf7ufxnf vkyif ef;rsm;vnf; 7Sm;aomjrdK\-uD;rsm;rSm umvuWm;/ 7efuek Ef iS hf r'7yfjrdK\
yg0ifonf? 'Um;jrdK\rS rmvusiyf dwfonf Oa7mywdu k f rsm;jzpf-uonf? ta7S\zufurf;7dk;wef;wGif jrefrmEdkifiH
wGif 167mpkcef\uyif vl-udKurf sm;cJhavonf? rS ppfawG/ armfvjrdKifESifh 7efukefjrdK\rsm;tygt0if qdyf
wd7>mef7Hkrsm;YawG\-u7aom emrnfausmf A*vm; urf;aumif;rsm; trsm;tjym;7Sdoavmuf/ taemuf
usm;onf ta7S\A*vm;jynfe,fwGif aexdkifusufpm; zufurf;7d;k wef;wGiu f m; Adu k Zf uf*ywefjrdK\rSwyg; qdyf
-uaomwd7>mefjzpfavonf? urf;aumif;rsm;r7SdvSacs? u_vDESifh eDudkAmu`ef;rsm;
ta7S\A*®vm;jynfe,ftwGi;f vrf;yef;tquftoG,f tjyif y7Dyg7pfu`e;f / udu k ukd `e;f pk/ jrdwu f `e;f pk ponfw\kd
rsm; acwfrrDvSao;acs? trsm;tm;jzifh a7a-umif; vnf;7So d nf? jrefrmEkid if uH rf;7d;k wrf;ESihf reD;ra0;Y wnf
udk toHk;jyK-u7av7m jynfwGif;a7a-umif;c7D; rdkif 7Sdaeaom refatmifu`ef;ponfh tcsdK\u`ef;i,fuav;
aygif;rSm 2800 cef\7daS vonf? rsm;wGif e*g;AGuftidk rf sm;7Sdonf?
A*®vm;jynfe,f. aemufa-umif;ordkif;udk jyefI A*®vm;atmftwGi;f 7moDOwkonf tylyidk ;f 7moDOwk
-unfhv~if/ A*®vm;jynfe,fonf a7S;ESpfaygif; 1000 rsKd ;jzpfI/ aqmif;tcgwGif ta7S\ajrmuf rkwo f ek af vwdu
k f
cef\upI A*®gvDpum;ajymqdkaomvlrsdK;wdk\ aexdkif7m I aEGtcgwGif taemufawmif rkwfokefav wdkuf
a'ojzpfcho J nf? at'D 8 7mpkrS 12 7mpkEpS ftxd [dNL cwfonf?
109
Aifwl7DjyGef Aifwrfô*s,f7DrD
110
Aifx7DvkduGpfZif; AifeDZGD;vm;EkdifiH
111
AifeDZGD;vm;EkdifiH
112
AifeDZGD;vm;EkdifiH
113
AifeDZGD;vm;EkdifiH
114
Aif;a'gvlrsKd; Aif;eufôtmEkd
115
Aif;eufôtmEkd Aif;euf7SôtD;
116
Aif;euf7SôtD; Aif;epfjrdK\
117
Aif;epfjrdK\ aAmifwkwfiSuf
wd\krmS uBmausmo f nf? 7D,,fvwdw k efwm;onf *7if; ESihf ESpaf ygif;waxmifausmcf ef\ qufo, G cf o
hJ jzifh Aif;epf
ue,fukjd zwfI aqmufvkyfxm;vsuf/ wefwm;wzuf taqmufttHEk iS hf jrKd \taetxm;onf wvD[efrqef
wcsufwGif aps;qdkif-uD;rsm;7So d nf? qdkif;wefwm;rSmrl bJ/ *7d[efqefonf? taqmufttHk-uD;rsm;udk tjyif
'd;k *seef;awmftxufxyfEiS fh tusO;f axmif-uD;udk quf a7mtwGif;yg crf;em;pGmjyifqifxm;onf? eef;awmf
oG,af qmufvkyfxm;aom wHwm;jzpfonf? rsm;. twGif;zufeH7Hrsm;wGif Aif;epfjrdK\om; yef;csD
Aif;epfjrdK\onf tjcm;jrdK\rsm;uJhodk\ vrf;-uD;rsm;ESifh ausmfwdk\. vuf7mrsm;jzpfaom eH7Huyfyef;csDrsm;jzifh
azmufvyk x f m;onfr[kwb f /J vrf;rsm;tpm; wl;ajrmif; a7;jc,fxm;avonf?
rsm;om7Sdaoma-umifh/ Aif;epfjrdK\oljrdK\om;rsm;onf w Aif;epfjrdK\onf qdyu f rf;aumif;wckjzpfI qdyfurf;
ae7mrSwae7modk\ avSoºefrsm;ESifhom ul;oef;-u7 7=cif;rSmvnf; tvGefvSyonf? a7S;tcgu ajrxJyif
onfjzpf7m/ armfawmfum;oH/ rD;7xm;oHrsm;udk r-um; v,fxw J Gif Aif;epfjrdK\onf ul;oef;a7mif;0,fa7; A[dk
7bJ taqmufttHrk sm;udk vdi= f;*,ufrsm; wjzwfjzwf tcsuftjcm jrdK\-uD;jzpfcJhaomfvnf;/ ,ckrl wvD
&kdufcwfoHrsm;ESifhwuG avSoºef-uD;rsm; avSmfcwfoH Edik fiH. oWrt-uD;qHk; jrdK\omjzpfawmhonf? vlO;D a7
ESifh avSorm;rsm;. oDcsif;oHrsm;udkom -um;7.? 303ô0007Sdonf? Aif;epfjrdK\.xif7Sm;aom xGufukef
,mOfpufoH[I l wcgw7H armfawmfAw k frsm; ckwfarmif; rsm;rSm yg;vFmEke,faom zefxnf/ vufx;dk Zm/ A&ku d wd f
oHESifh wvDurf;r-uD;rSaeI qufo, G af qmufvkyf xnfw\dkjzpfonf? Aif;epfjrdK\om;wd\konf opfom;yef;yk/
xm;aom wefwm;-uD;ay:Y ckwfarmif;vmaom rD;7 a-u;&kyfwk/ rSefpDa7FcsyPnf; ponfhtEkynmvuf7m
xm;-uD;. O-ooHrsm;udkom -um;7onf? rsm;Y txl;yif ajymifajrmuf-uonf? 'kwd,uBmppf
Aif;epfjrdK\Y uBmausmf pderf wf/ qefqmvAm;awm/ rjzpfrDu Aif;epfjrdK\wGif oab®mrsm; wnfaqmufcJhI
qefuufq;D ,m;Ed;k / qefqAD wfpwD,mEk;d paom bk7m; wdyk 'D kjd yKvkyo f nfh puf&Hkyif7cSd zJh l;onf?
7Sdckd;ausmif;-ud;rsm;/ pm-unfhwdkuf-uD;rsm;/ 'dk;*seef;
awmfpaom a7S;a[mif;taqmufttHk-uD;rsm; trsm; aAmifwkwfiSuf? ? aAmifww k if uS of nf *&l;tD;azmrD;
tjym;7So d nf? Aif;epfjrdK\onf AdkifZifwkdiftifykid f,m-uD; rsdK;pOf/ 7,fvD'D;rsdK;7if;wGif yg0ifaom iSufrsdK;jzpf
onf? ,if;udk yg+aA'tvdt k m;jzifh *,fvu D 7ufpDeD
7D;,m;[k ac:onf?
aAmifww k fiu
S f. tvsm;rSm 1^ vufr jzpfonf?
aAmifwkwfiSufrxuf aAmifwkwfiSufzdkwGif tarmuf
atmufajcydkIus,fjyef\onf? om;aygufcsdefwGif xdk
tarmufatmufajconf tom;qdkifjzifhjyD;aom OD;csdK
uJhodk\ aigxGufaeI/ teDa7mifjzpfaejyD;v~if/ EkwfoD;
onf t0ga7mifjzpfonf? om;aygufcsdefr[kwfonfh
tcgwGif ikufzdkonf iSufrESifh cyfqifqifwlonfhjyif/
ausmzufwGif tndKa7mifEkESifh tndKa7mif7ifh tuGuf
rsm;7Sdonf? atmufydkif;Yrl tndKa7mifazsmhazsmh7SdjyD;
v~if/ tndK7ifha7mif7Sdaom aumufauG;onfh tpif;
a-umif;rsm;7Sod nf? rsufpdESifhE=wo f D;0gonf? tarmuf
ryg7Sdacs? ajcaxmufESifh ajcacsmif;rsm;rSm tpdrf;7ifh
a7mifoef;aom tndKa7mifjzpfonf? ysHoef;aepOf t
awmifrsm;rSm rGJjyma7mifoef;aom tndKa7mifjzpfjyD;
v~if/ vnfwHEiS fhtjrD;rSm teufa7mifjzpfonf? iSuu f
av;rsm;rSm iSufrESifhwlaomfvnf;/ eDndKa7mifydkIoef;
vsuf7SdjyD;v~if/ atmufykdif;wGif tpif;a-umif;tenf;
Aif;epfjrdK\wGif a7vrf;rsm;jzihfom c7D;oGm;vm-uonf? i,fomyg7So d nf?
118
aAmifwkwfiSuf aAmifavmifndKyif
aAmifwkwfiu S u
f kd w7kwEf dik if ,
H el efe,frw
S yg; ta7S\
wdkif;EdkifiHrsm;wGif tESH\tjym;awG\7onf? jrefrmEdkifiH
wGivf nf; tES\Htjym;awG\7onf? txl;ojzifh 7Sr;f jynf
tif;av;uefEiS hf jrpfrca7qif;a'orsm;wGiaf wG\ 7onf?
aAmifwkwfiSufudk aqmif;7moDwGif awG\7onf [k
rSwfwrf;r7Sdaomfvnf;/ rMav;c7dkif7Sd a7wdrfaom
tif;tdkifrsm;Y 'DZifbmvwGif awG\7wwfonf?
119
¬³úÍ©µ«
¼ ®º ÍÒ§¼Õª³®²º
ª³®²º̧¸ú»º¬¿§¹·ºå«¼µ ¿¶®«©µ©±
º ¦Ùôº
½Ø½¿Ö̧ ±³ Ñ¿ú³§¬·º§·¼µ ôº ³Þ«Üå
a7mrtifydkif,m-uD;ESpfjcrf;uGJjyD;aemuf/ ta7S\jcrf;udk AdkifZif;wdkiftifydkif,m[kac:wGifcJhonf? c7pfESpf 330 cef\
rSpI tESpfwaxmifausmfcef\ tm7SwdkufrS vFrf;rdk;r=rsm;udkumqD;xm;EdkifcJhaomfvnf;/ aemufqHk;wGif wl7uDwdk\
vufatmufodk\ usa7mufcJhavonf?
120
AkdifZif;wkdiftifykdif,m
wvD/ ajrmuftmz7duESifh pydefjynfwdk\Y7Sdonfh e,f bk7m;7Scd ;kd ausmif;-uD;onf xdrk if;vufxufwiG f aqmuf
y,frsm;udk jyefvnfodr;f ydu k fum AdkiZf if;wdkif Edkiif Hawmf vkyfjyD;pD;cJh.? ,if;odk\jzifhxdkacwfu AdkifZif;wdkif EdkifiH
wGi;f od\k oGwof iG f;vduk of nf? ta7S\zufe,fpyfrS yg;7Si;f awmf-uD;wGif vSyqef;-u,faom txnft0wfrsm;/
wd\ktm;vnf; wdu k fcku
d Ef iS x
f wk vf du
k .
f ? vufwifpmay ausmufrsuf7wemrsm;/ tdrfaxmify7dabm*rsm; ay:
ESifh a7mrtkyfcsKyfa7;pHepfudk av;pm;aombk7ifjzpfI/ xGufcJhavonf? Edik if o H l EdkifiHom;wdk\onf ,Ofaus;r=
a7mrOya'aygif;csKyfjzpfaom aumfyyf*sL;7pf pDADvpf ynm7yfrsm;udk vdkufpm;um aysmf7Fifcsrf;ajrhpGm ae
udk jyKpkpD7ifch.
J ? xdrk if;vufxufwiG f Adik fZif;wdik Ef ikd if H xdik fcJh7avonf? *syfpwif;eD;,ef;bk7ifaemuf qufcH
awmf-uD;onf txGwftxdyfodk\a7mufcJhavonf? aom bk7ifrsm;vufxufwGif AdkiZf if;wdik Ef ikd if aH wmf-uD;
taemufzufOa7mywcGiw f Gif Oya'vufvGwfw7m; onf 'kQtrsdK;rsdK;ESifh 7ifqdkifvm7avonf? 'kwd,
rJhjzpfae-upOf AdkifZif;wdkifEdkifiHawmfonf om,mpnf *syfpwif;bk7if (565 5^8) vufxufrpS I ESpaf ygif;
um;vsuf7SdcJh.? vlrsdK;aygif;pHkyif xdkEkdifiHawmf-uD;t twef-umonfhwkid af tmif tAmvlrsdK;/ qvAfvlrsdK;ESifh
wGif;od\k 0ifa7mufaexdkif-uI/ twwftrsKd ;rsKd ;wd\kvnf; Alv*gvlrsdK;wdk\onf AdkifZif;wdkifEdkifiHawmfudk ajrmuf
xGe;f um;cJh.? a7S;*7dwk\d. &kyfxkynm/yef;csyD nm/Adok zufrSwdkufcdkufaESmifh,Suf-u.? ta7S\zufwGifrl yg;
umynmrsm;onf uGefpwifwED kyd ,fjrdK\Y jyefvnf-uD; 7Sif;vlrsdK;wdk\onf atmifyGJtrsdK;rsdK;udk cH,al e-uav
yGm;wdk;wufcJh.? uBmausmf pdefqdkzdkif;,m c7pf,ef onf? odk\7mwGif [m7muvD,yf (610 641) bk7if
121
AdkifZif;wkdiftifykdif,m
122
AkdifZif;wkdiftifykdif,m Akdif7Geôf a*smh
123
Akdif7Geôf a*smh
124
Akdif7Geôf a*smh AkdiftkduifrP-uD;
±«ºú¼©
Í µË¼ Ä þ³©º±¿¾³«¼µ ¿ª¸ª³±²º
³±²º̧¸ ±¼§§ØD ²³
yXruBmppftwGif;urS wdk;wufvmaom od_Hynmjzpfonf? ouf7Sdwdk\. jzpfysufazmufjyefr=oabmwdk\udk Adkiftdk
uifrP-wDynmjzifhavhvmI ,if;wdk\udk xdef;odrf;jcif;/ wm;qD;jcif;wdk\udk aqmif7Guf7m/ atmifjrifr=rsm;vnf; 7SdcJh
onf? ,if;wdk\jzifh q7m0efrsm;onf tema7m*gwm;qD;umuG,fa7;rsm;udk aqmif7GufEdkifcJhI/ vlESifhoW0gwdk\
usef;rmawmifhwif;a7;twGuf rnfodk\rnfyHk aexkdifpm;aomuf7ef vdktyfa-umif;udkvnf; od7SdvmcJh-uonf?
125
AkdiftkduifrP-wD
126
AkdiftkduifrP-wD Akdif;Am;jrdK\
. oabmESihf ,if;. tpGr;f udk pdw0f ifpm;pGmavhvm od7SdEdkifojzifh pdkufysdK;a7;ESifh wd7>mefarG;jrLa7; avm
-uonf? umvDzdk;eD;,m;wUodkvfrS 'ef;e,J tdkif uudk txl;yif taxmuftyHjh yKaom ynm7yfwckvnf;
tmEGefacgif;aqmifaom od_Hynm7Sifwpkonf ouf7Sd jzpfonf?
qJjyifyY zdw k kq
d if;oppfatmifjrifpmG jyKvky7f Ekdiaf -umif; xdka-umifh AdkiftdkuifrP-wDynmonf ouf7Sdwdk\.
udk 1955 ckESpu f jyocJh-uonf? tmEGefonf [if;Ek wnfaqmufxm;yHkEiS fh ouf7dw S k\dwiG f ay:aygufaeaom
EG,f7GufrS uvdk&kdzD;"mwfygaom uvd&k kdyvwf0 K "mwfjzpfpOfrsm;udk avhvmaom ynm7yfjzpf&Hkru o
udkxkwfI zdkwdkqif;opf oufoufjyKjyif,lIjyonf? bm0tavsmuf jzpfay:vmaom"mwfrsm;udk twkcdk;
xdk\a-umifh wrifvyk f,al om zdw k q kd if;oppfjyKI tm[m um usa7mufrnfha7m*gwdk\rS umuG,Ef idk fjcif;/ jzpfay:
7wd\kukd wae\ae\wiG f zefw;D ,lEikd v f rd rhf nf[k od_yH nm7Sif vmonfha7m*gudkukoEdik jf cif;wdk\a-umifh aq;ynmwGif
wd\ku ,H-k unfc\J-uonf? txl;toHk;0ifaom tusdK;jyKynm7yfjzpfayonf?
Adkitf dkuifrP-wDynmjzifh txl;ojzifh vlwdk\usef;rm a'gufwmOD;jrifhodef;
oefpGrf;7efvdktyfonfh tpm;tpmrsm;udk pl;prf;avh
vmvsuf 7S-d uonf? vlwk\donf vdktyfaom y&kdwif;/ Adkif;wdkifiSuf ? ? OAsKd i;f 7=?
umAd[ k udk 'f 7dw/f vdu k yf dKG uf ac: qDwk/ ADwmrif/ oWK
"mwf/ a7paom"mwfrsm;rrSD0J7ygu usef;rma7;csdK\ Adkif;rm;jrdK\ ? ? Adik f;rm;jrdK\onf *smreDEkid fiHtv,fyidk ;f
wJv h ~ifvnf; csdK\ww Jh wfI toufqk;H &=H;onftxd jzpf ol7if;*s;D ,m;e,f.jrdK\awmfjzpfonf? trf;jrpfurf;ab;
v~ifvnf;jzpfwwfa-umif;udk odvm-uonf? xdkjyif tufwmpAwfawmifajc7if;Y yifv,fa7rsufESmjyif
vlwdk\tm; 'kQay;aeaom AufwD;7D;,m;rsm;udk vl\ txufay ^50 tjrifhwGifwnf7SdI tmhzwfjrdK\ ta7S\
c¶mudk,ftm; tM7m,frjzpfapbJ wdkuzf suf7ef "mwf zuf 13 rkid t f uGmwGi7f o
dS nf? bmvifz7ifzh wfr;D 7xm;
yPnf;rsm;udk AdkiftdkuifrP-wDynmjzifh zefwD;,lEdkif-u vrf;qHk;jrdK\ jzpf&Hkru avqdyf7SdaomjrdK\vnf;jzpfonf?
ojzifh AdkiftdkuifrP-wDonf aq;avmuwGif tusdK; Adkif;rm;jrdK\onf tEkynmA[dkXme-uD;tjzpf ausmf
jyKaom ynm7yfjzpfvmonf? vlwdk\twGuo f mr[kw/f -um;onf? uBmwGifxif7Sm;ausmf-um;aom *smref
wd7>mefESifh tyifrsm;twGufyg rnfonfh tpm;tpm/ tEkynm7Si-f uD;rsm;jzpfonfh *gwm/ 7S;D vm;/ADvef/ [m
"mwfponfwk\dvko d nfukd Adik t f ukd ifrP-wDynmjzifph ;l prf; 'g/ [rfr,f polwdk\aexdkifcJh7mjrdK\jzpfI ,if;wdk\ESifhpyf
127
APwsLvjrpf ApfZrwfôatmhwkdzGef
128
AwfZrwfôatmhwkdzGef
129
ApfZrwfôatmhwkdzGef ApfwmtDref;EsLt,f/ 'kwd,
130
ApfwmtDref;EsLt,f/ 'kwd, Awfô7pfcswf
131
Awfô7pfcswf
wzef 192^ ckEpS f ZGev f wGif AwfEiS t hf azmf 3 OD;wd\konf t-udrfc7D;xGufcJhI vpfwD;tar7du Yyif pcef;cs
e,l;a,mhjrdK\rS tWvMdwf ork]7mudkjzwfI jyifopf avonf? 1943 ckEpS f rwfvrS -o*kwv f txd Awfonf
EkdifiH yg7pfjrdK\o\kd ta7mufyso H ef;cJ7h m 7moDOwk tqifr vpfwD;tar7du awmifzuf 123 rdkiftuGmY w
oifo h jzifh jyifopfurf;vGeyf ifv,fxo J \kd xd;k qif;7aomf a,mufx;D wnf; rdk;av0otajctaeudk rSwo f m;avh
vnf; toufcsrf;omcJhayonf? xdkc7D;rSm rdkifaygif vmaecJhavonf? ol. tazmfrsm;onf ,if;a'o.
4ô200 7SdI 42 em7Domomr~ yso H ef;cJo h nf? 7moDOwk'+fudk cHEkdif-urnfr[kwfa-umif; odojzifh
1928 ckEpS fwGif Awfacgif;aqmifum e,fopfpl;prf; 9 ayus,I f 13 ay7Snaf om wJaqmufum wOD;wnf;
7SmazGa7;tzGJ\onf tMmwdwfa'ojzpfaom awmif0if pGef\pm;aexdkifcJhjcif;jzpfonf? Awf.wJuav;rSm qD;
&k;d pGef;zufo\dk oab®mESpfpif;jzifh od_Hynm7Sif 32 OD;ESifh ESif;atmufwGif epfjrKyfoGm;onftxd tat;jyif;xef
twl c7D;xGucf Jh7m a0vyifv,fatmf7Sd a7mhpa7cJjyif aom a'ojzpfavonf? ola7muf7Sdaeaom t7yfrSm
od\k qdu k af 7mufavonf? xdak e7mudk vpfw;D tar7du awmif0ef&d;k pGef;rS rkid af ygif; ^00r~oma0;.? wJxJwGif
[ktrnfrSnu fh m tajccHpcef;tjzpfwnfaxmifcho J nf? qDrD;wdkifudk tjrJxGef;n|dxm;7ojzifh rsm;r-umrD um
olpwifawG\7cSd ho J nf\uek ;f ajrudk rm7DAwfajr [lI ol AGefrGefatmufqdkuf tqdyfaiG\oifhum tdyf7mrSrxEdkif
. ZeD;udktpGJjyKum trnfay;cJhonf? xdkaemuf 1929 awmhacs? tpmudkcsufjyKwfrpm;Ekdifojzifh 7Sdor~pnf
ckEpS f Ed0k ifbmvwGif Awfonf vpfw;D tar7durS awmif oGwftpmwdk\jzifhom wif;wdrfae7avonf? xdkr~
0if&kd;pGef;ay:odk\ av,mOfysHjzifh yXrqHk;t-udrf jzwf avmuf tm;tifqw k f,kwaf eaomfvnf; ol. tvkyf
ausmfEkdifcJhjyefonf? ,if;toGm;tjyefc7D;udk 19 em7D 0W7m;rsm;udk rvpf[if;ap7bJ tajccHpcef;ESifh 0dkif
jzifhysHoef;EkdifcJhonf? Awf. pGef\pm;r=udk jcD;usL;aom ,mvufjzifh tjrJqufoG,fvsuf7d. S ? tajccHpcef;odk\
taejzifh tar7duefuGe*f 7ufvw F fawmfu ol\tm; a7 tultnDrawmif;bJaecJhaomfvnf; ol. tcsufay;
wyf Adv k fcsKyf-uD;tqifhtwef;od\k wdk;jr|ifhay;avonf? vFifhcsufrsm;rSm aysmhnHhI rrSefruef jzpfvmaom
1933 ckEpS w f iG f Awfonf tMmwdwaf 'ood\k 'kw, d a-umifh ol\xHok\d u,fq,fa7;tzGJ\wck apvFwfvdkuf7
1926 ckESpf arvwGif 7pfcswf Awf (tv,f)ESihf tzGJ\om;rsm; ajrmuf0if&kd;pGef;okd\ av,mOfysHjzihf OD;pGma7mufcJhpOf
132
Awfô7pfcswf Awfôtuf'ref
onf? xdt k zG\Jonf Awfxo H \kd -o*kwv f 117ufae\wiG f Awftuf'ref ( c7pf1^29 1^9^ ) ? ? jAw d o d ~Eidk if H
a7muf7v dS mI ol\tm; vpfw;D tar7duod\k jyefvnfac: jyK okcrdeEf iS hf Edkiif aH 7;pma7;q7m tuf'refAwfukd tdik f
aqmifcahJ vonf? ,mvefjynf '¤vifjrdK\wiG f 1^29 ckEpS f Zefe0g7Dv 12
1939 ckEpS w f iG f tar7duefyidk ef ,fy,frsm;owfrw
S af 7; 7ufae\wGif zGm;jrifonf? Awf.zcifonf y&kdwuf
twGuf tpdk;7.apvFwfcsut f 7 Awfonf tMmwdwf pwef\*+ kd ;f 0ifa7S\aewpfO;D jzpfI rdcifrmS rl A7if*s*D +
kd ;f 0if
zufo\kd aemufwpf-urd f c7D;xGucf ahJ vonf? 1946 ckEpS f jzpfonf? i,fpOfu AmvwDrk;d ausmif;wGif ynm oif
wGif wzef oab®m 13 pif;ESihf av,mOfysrH sm;/ a7cJjyif ,ljyD;aemuf x7ifew D D aumvdyfrS 1^48 ckEpS fwGif bG\J
ay:Y toHk;jyKEkdifaom ,mOfrsm;udk,al qmifI awmif 77Sdonf? xdkaemuf Oya'ynmqnf;yl;7ef t*®vef
0if&;kd pGe;f zufo\kd xGucf aJh vonf? Awfonf 194^ ckEpS f jynfo dk\o Gm ;a7muf7m Oya'bGJ\udkr77Sdaomfv nf;
wGiv f nf; tMmwdwfa'oodk\ w-udrfxGucf Jhao;onf? vef'efjrdK\Yyif qufvuftajcpdkufaexkdifavonf?
1955 ckESpfwGif ajrwdkif;tzGJ\. wm0efcHt7m7Sdtjzpf Awfonf pmaya7;7mYom pdwf0ifpm;I pma7;q7m
Awftm;cef\tyfco hJ nf? Awfonf 195^ ckEpS f rwfv 11 jzpf7efom pdwftm;xufoefol jzpfonfhtavsmuf
7ufae\wGif rufqcsL;qufjynfe,f aAmhpwefjrdK\Y 1^56 ckESpfwGif obm0tzGJ\tpnf;rsm; cdkijf rJapa7;
uG,fvGefonf? Awf. pGef\pm;r=rsm;a-umifh e,fopf ESihf rGejf rwfjcif;ESihf vSyjcif;wd\ktay: u`Eykf wf \dktjrif
ajropfrsm;7cJh7Hkru a7a-umif;ESifhava-umif;c7D; [lonfh pmtkyf 2 tkyfudk a7;om;xkwfa0onf?
oGm;vm7mY ta7;-uD;aomenf;opfEiS fh yPnf;ud7d,m r-umrD a'gufwm*`efqifwdk\. pma7;q7muvyfY
rsm;yg xGifEkdifcJhonf? Awfonf vpfwD;tar7du/ yg0ifciG 7hf onf? 1^5^ ckEpS f rwfv 12 7ufae\wiG f Awf
7SmazGawG\7cSd suf/ wudk,fwnf; ponfh udk,fawG\ onf A7if*sD*dk+f;0if *sdef;EsL*sifhqdkolESifh vufxyf7m
pmtkyrf sm; a7;om;xkwfa0cJhavonf? *sdef;vnf; y&kdpwef\*dk+f;0iftjzpf ajymif;vJvm
133
Awfôtuf'ref
134
Awfôtuf'ref Awfuefô*`ef
135
Awfuefô*`ef Awf*suf
aomtcg ppfXmecsKyfwiG f ppfr=a7;7m twdik yf ifct H jzpf rSonf toif;tzGJ\wck/ pD;yGm;a7;vkyfief;w7yf/ tdrf
aqmif7Guf7I/ aemiftcg jyef-uma7;0ef-uD;Xme axmifwckwdk\. 7oHk; cef\rSef;ajc aiGpm7if;txd jzpf
wGif 0ifa7muftr=xrf;7jyefonf? Edik o
f nf?
*`eAf wfuefonf 192^ ckEpS rf S 1935 ckEpS w
f ikd af tmif EdkifiHawmfAwf*sufonf EdkifiH.tkyfcsKyfr= puf,M
paumhwUodkvfrsm;. udk,fpm;vS,ftrwftjzpf 7m;wGif ta7;ygt7ma7mufqk;H tpdwftydik f;w7yf jzpf
ygvDrefY 0ifa7mufaqmif7Gufco Jh nf? 1935 ckESpw f Gif &Hkru EdkifiHawmftpdk;7.0g'ESifh pDrHudef;udk &kyfvHk;
uae'gEdkifiH bk7ifcHcsKyftjzpfcef\tyfI AJ7GefbGJ\jzifh jcD; azmfonfh 7Si;f wrf;uJo h k\v
d nf;jzifI h xdEk ikd if .
H pD;yGm;a7;/
jr|ijfh cif; cH7avonf? ul;oef;a7mif;0,fa7;/ vlr=-uD;yGm;wdk;wufa7;/ jyef
*`efAwfuefonf wm0ef0W7m;trsm;tjym;udk vnfxlaxmifa7;paomvkyfief;rsm;. tcsuftjcm
aqmif7Gufaeonfht-um;rSyif pmtkyfaygif; 50 vnf;jzpfonf? EdkifiHwEkid if . H Awf*swfro = nf tjcm;
ausmfcef\udk a7;om;jyKpkEdkifcJhonf? ol. pmtkyfrsm; wEdkifiH. Awf*sufr=ESifh rwlEkid facs? qdk7S,fvpf EdkifiH
wGif -udK;yrf;wukwfa7;om;jyKpk7aom pmtkyf trsm; wGif qdk7S,fvpfAwf*su/f t7if;7SifEdkifiHwGif t7if;7Sif
tjym;yg0ifonf? *`efAwfuef. pmtkyfrsm;wGif yXr Awf*su/f zufqpfEikd if w H iG f zufqpfAwf*suf ponfjzifh
uBmppf-uD;. ordkif;/ tmz7dua7;7m pmtkyftrsm; trsdK;rsKd ;7Sod nf? Ekid if HwEdkiif .
H tpd;k 70g't7 Awf*suf
tjym;/ tK_Wdrsm;ESifh v~dK\0Sufonf;zdk pGef;pm;cef; 7oHk;p7dwf cGJa0oHk;pGJonftavsmuf Awf*sufwckudk
0 Krsm;yg0if-uonf? tK_Wdrsm;teuf qm -unfhI Edik fiH.0g'ESihf tpdk;7. toGif!mefudk tuJ
a0gvwmpaumh/ atmfvDAmu7Gr;f 0J ESihf atmf*wf cwfEikd af yonf?
pwyf wdk\. tK_Wdpmtkyrf sm;onf xl;jcm;aumif; Awf*sufwGif t-urf;tm;jzifh t"durl 2 rsdK;7Sd
rGefvSonf? ol.pGef\pm;cef;0 Krsm;wGif omwDEdkif; onf? wrsKd ;udk ykvyd fAwf*suf[kac:I/ wrsdK;udk vlxk
pwuf/ rPwmpwef;zuf ESifh0wf&Hkpdrf;0 K aumif;pm;a7; Awf*suf (0g) jynfawmfom Awf*suf
rsm;um t*®v dyfpmayavmuwGif vlodrsm;jym; [kac:onf? ykvdyfAwf*suf[lonfrSm wkdif;jynf
xif7mS ;vSayonf? zGH\jzdK;aumif;pm;a7; vkyfief;rsm;jzpfonfh ynma7;/
*`efAwfuefonf uae'gEdkifiH bk7ifcHcsKyftjzpf usef;rma7; ponfwdk\twGuf toHk;p7dwfudk vl-um;
aqmif7GufaeqJwGif uae'gEdkifiH rGef;x7D;atmhjrdK\Y aumif;7Hkr~xnfhI/ ykvdyf/ ppfwyfpaom jidrf0yfydjym;
1940 jynfhESpw f Gif uG,v
f Geaf vonf? a7; toHk;p7dwf/ tkyfcsKyfa7; toHk;p7dwfrsm;ukdom
v~if tom;ay; xnfhjcif;/ tcGefpnf;-uyfaumuf
Awf*suf? ?Awf*su[ f ol nfrSm owfrw S xf m;aom cH7mwGif wdkif;oljynfom;rsm;uom t"du uscH
umvtydkif;tjcm;twGif; 7aiGrnfr~/ oHk;aiGrnfr~/ 7onfh ajrcGef/ ,pfrsdK;cGef/ opfawmcGef/ qdyfurf;
7if;ESD;jr|KyfESHaiGrnfr~/ acs;iSg;aiG rnfr~7Sdrnf ponf taumufceG /f a7mif;cGe/f tpd;k 7xD ponfwk\dukd t7if;cH
wdk\ucdk ef\rSe;f I wifjyonfh rSef;ajcaiGpm7if;jzpfonf? xm; aumuf,lI/ t7if;7Siu f $k +D-uD;rsm; usc7H onfh
Awf*suf[laom pum;onf jyifopf a0g[m7 tjrwfawmfcGef/ wHqdyfawmfacgif;cGef/ rSwfyHkwifcGef
aAmfa*s\rS qif;oufvmI tdwfuav;[k t"d_g,f7 ponfhtcGefrsm;udk av~mhxnfhjcif; ponfwdk\ jyKonfh
onf? t*®vefjynfwGif Oya'ESifh tvkyf&Hk;qdkif7m pm Awf*surf sdK;jzpfonf? ,if;od\k vlxak umif;pm;a7;xuf
csKyfpmwrf;rsm;xnfhI o,fonfhtdwfudk Awf*suf[k zdESdyfcsKyfcs,fa7;udkom t"duxm;aom Awf*suf
pI ac:cJhonf? xdkaemuf umva7G\avsmvmonfh rsdK;udk vufatmufcH udkvdkeDEdkifiHwdk\rSty tjcm;EdkifiH
tcg a7Fwdkufpdk;0ef-uD;. pm7Gufpmwrf;rsm;xnfh7m rsm;wGif toHk;jyKavh r7S-d uacs?
aoWmi,fu f dk Awf*su[ f kac:-ujyefonf? a7Fwdkufp;dk jynfawmfom Awf*sufonf jynfolvlxk. ynm
0ef-uD;onf EdkifiHawmf. b@mawmftajctaeudk a7;/ usef;rma7;/ pm7dWwdk;wufa7;/ pD;yGm;a7;zGH\jzdK;r=/
odvdkonfhtcg Awf*sufudkzGifhI pm7Gufpmwrf;rsm; EdkifiHpnf;vHk;a7;ponfh tcsuf-uD; 5csufwdk\udk a7S;7=
-unfhcJhonfudk wifpm;I EdkifiHawmf 7oHk;cef\rSef;ajc a7;qGJaom Awf*sufjzpfojzifh acwfrDEdkifiHrsm;wGif
pm7if;udk Awf*suf[k rSnfhac:cJh-uonf? toHk;jyKaom Awf*surf sKd ;jzpfonf?
Awf*suo f nf Edik if wH Ekid if .
H 7oH;k rSe;f ajc aiGpm7if; jAdwdo~vufatmufcH jrefrmEdkifiH. Awf*sufrsm;
136
Awf*suf
137
Awf*swfôa0:vwm Awfpuufabmupm;jcif;
138
Awfpuufabmupm;jcif;
139
Awfpuufabmupm;jcif;
140
Awfpuufabmupm;jcif;
141
AwfZmwfodrf; AwfjrdK\
142
AwfjrdK\ Ad©+kd;jrdK\a[mif;
143
Ad©+kd;jrdK\a[mif;
Ad©+kd;jrdK\a[mif; jrdK\&kd;tjyifzuf7Sd tkwfukerf sm;ukd pHepfwus wl;azmf7mY tjrihfrm;qHk; uke;f -uD;jzpfonhf trSwf 2 uke;f -uD;ukd
rwl;azmfrD Tokd\&=jrif7onf?
ta-umif;udk tus,w f 0ifah zmfjyxm;onfudk zwf&=Eikd f tcsurf sm;rSm vlrsm;aoqH;k jyD;aemufwGif rD; oj*dK[fI
.? xdkorkdif;. tqdkt7 r[moB0ESifh pl}moB0 t&kd;ESifhjymrsm;udk ajrt&kd;;tdk;wdk\wGif xnfhoGif;jr|KyfESH
rif;om;ESpfyg;wdk\udk pQKtvif;7atmif ukpm;ay; jcif;ESifh ysL'*®g;[k ,ck ac:prSwfjyKonfh trSwfvQ
aom pNrkcdbDvl;rwGif vufudkudkifwG,fjcif; tpGef; +mrsm; yg7Sdonfh aiGjym;0dkif;uav;rsm;udk toHk;jyK
tnda-umifh ydoa¶wnf7SdcJh7m/ awmifwGif;-uD;jrdK\ jcif;udk taxmuftxm;cdkifvHkpGm avhvmod7SdjyD; jzpf
taemufzuf 5 wdkifuGmaom awmt7yfwGif om; acsonf? Ad©+kd;jrdK\a[mif;a'owGif uGi;f qif; okaw
rde;f rwa,muf zGm;jrifonfqk. d ? xdok rD;i,fukd 7aoh oejyK7mY jrdK\&d;k tjyifzufwiG f t&kd;td;k jr|KyfEoHS nfh tkwf
-uD;wyg;u arG;pm;xm;I -uD;jyif;vmaomtcgwGif ukef;i,frsm;udkawG\7jyD;v~if jrdK\wGif;rSvnf; ysL'*®g;
xdkawmt7yfYaeonfh Ad©+kd;ewfrif;u a7S;b0Y tenf;i,fudk awG\7SdcJh7avonf? Ttjcif;t7mwdk\
armifErS awmfojzifh yefxmG jynf Ad©+k;d jrKd \ukd zefqif;I onf oa7acW7mrS ysL,Ofaus;r=jyef\ESH\jcif;. oJ
trsdK;orD;tm; tyfESif;avonf? yefxGmrif;orD; pd;k pH vGefprsm;jzpfay7m/ Ad©+kd;jrdK\onf oa7acW7mESifh
aom Ad©+kd;jrdK\udk oma7acW7mjrdK\u tkyfpdk;onfh tu,fyif acwfjydKix f eG ;f um;cJhjcif; [kwrf [kwf/ [kwf
'GWaygifrif;-uD;u Oyg,fwrH sOjf zifh -upH nfI rif;orD; v~if rnfonfhoU7mZftydkif;tjcm;wGif xGef;um;cJh
udkyg ac:aqmifomG ;a-umif; azmfjyyg7Sdavonf? onfudk teD;pyfqHk; od7Sd7efESifh tkwfukef;a[mif; t
oa7acW7mjrdK\wGif Ad©+k;d rdz7k m; oif;csKd i;f ae7m ajrmuftjrm; wnf7Sdaeonfh Ad©+k;d jrdK\a[mif;rS ,Of
wnf7Sdjcif;/ jrdK\a[mif; ESpf7yfvHk;wGif jrdK\&kd;/ jytdk; aus;r= taxmuftxm;rsm;udk wwfEdik o f r~ azmfxkwf
tjydKtysufwdk\udk 'd}awG\jrifEkdifjcif;wdk\udkaxmufv~if 7ef[laom 7nf7G,fcsufwdk\jzifh xdkjrdK\a[mif;twGif;Y
wcsdew f cgu TjrdK\ESpfjrdK\onf tjydKiftqkid f xGef;um; pHepfwus wl;azmfokawoejyKr=udk pwifaqmif7Guf
cJo
h nf[, k lq7.? oa7acW7mjrdK\Y rSDwif;aexdki-f u cJo
h nf?
olrsm;teufwGif ysLvlrsdK;wdk\yg0ifa-umif;ESifh xdkysL 1959 ckEpS f ZGevf twGi;f rSw;l azmfru = kd pwifc7hJ m ,ck
vlrsKd ;rsm;. ,Ofaus;r=qikd 7f m "avhxk;H wrf;wGif t"du tcsdeftxd tkwfukef; aygif; 9 ckudk azmfxkwfjyD; jzpf
144
Ad©+kd;jrdK\a[mif;
onf? tkwu f ke;f wckprD S ay:aygufawG\7d7S aom tjcif; acsmif;rsm;/ t*®awjym;rsm;/ -uufiSuf wd7>mef
t7mrsm;rSm atmufygtwdki;f jzpf.? t&kd;rsm;/ vl&kd;tenf;i,fESifh vltoHk;taqmifrsm;
ukef;trSwf (1)? Tukef;i,fonf ajrmufzuf jrdK\&d;k jzpfonfh ajrykwD;/ ausmufykwD;rsm;/ a-uGaphrsm;/
. tjyifwGif usa7mufaeonf? t&kd;tdk; ^ vHk;udk ao;i,fyg;vFmaom a7FqD;cGH aiGqD;cGHrsm; ponfwdk\
wl;azmf77So d jzifh oif;csKd i;f uke;f [kyif ,lq7.? xdt k &k;d jzpf.? a7S;a[mif;yPnf;rsm;teuf ordkif;taxmuf
tdk;rsm;udk tkwf&kd;edrfhedrfhwdk\jzifh av;axmifhuGufrsm; txm;twGuf tzdk;xkdufwefaom yPnf;wckrSm wH
jyKvkyfxm;aom taqmufttHkwGif jr|KyfESHxm;jcif; qdyfESdyf7myg7Sdaom 7FH\wHk;uav;wckyif jzpf.? xdk
jzpfavonf? wHqdyfwGif a7;om;xm;aom tQ7mudk axmufjcif;
uke;f trSw(f 2)? Tuke;f onf ajrjyifrS 13 ayjrifhI jzifh vGecf aJh om ESpaf ygif; 1200 rS 1500 cef\twGi;f u
jrdK\wGif;Y tjrifhrm;qHk; ukef;-uD;jzpfonf? eef;awmf toHk;jyKcJhaom tdNd,awmifydkif;tQ7mrS aygufyGm;
7m[kac:wGifaom twGif;jrdK\&kd;. ajrmufzufudkuf vmonfh ta7;tom;jzpfa-umif; cef\rSef;Edkifav
300cef\wiG f wnf7o Sd nf? wl;azmfonft h cgwGif qif0if onf? tkww f dkuf-uD;onf a7S;bkef;-uD;ausmif;o!mef
wck/ tcef;7Snf-uD;wckESifh awmifajrmufwef;vsuf jzpf[ef7Sdaomfvnf; bmoma7;ESifhqdkifaom 0 K
aeaom tcef;i,faygif; 8 cef;yg0ifonfh ta7S\zuf yPnf;wpHk w7mr~rawG\ojzifh bkef;-uD;ausmif;avm/
vSnfh tkwfwdkuftaqmufttHk atmufydkif;udk awG\7 vlae wdkufwmavm[lI twdtus ydkif;jcm; rodEkdif
onf? taqmufttHkonf rD;avmifjyD;rS jydKysufoGm; ao;acs?
a-umif;od7.? twGif;Y ajrtdk;ajrcGuf ajrmuf ukef;trSwf (3)? trSwf (3) ESifh (4) ukef;wdk\rSm
jrm;pGm uGJtufysufpD;usef7pfaom tydkif;tpwdk\udk trSwf 2 .ta7S\zufwiG f zdck aemufqikd f wnfaeonf?
t"dutm;jzifh azmfxkwfEdkifavonf? tjcm;yPnf; trSwf 2 tkwfwdkuf-uD;udk rlvu rnfodk\toHk;jyKcJh
rsm;rSm taqmufttHkESifhqdkif7m oHr=dyGifh-uD;rsm;/ oH a-umif;udk eD;pyfvsufaeaom ukef;rsm;rS taxmuf
145
Ad©+kd;jrdK\a[mif;
txm; 7Edkifaumif;onfudk ar~mfrSef;I trSwf(3)ESifh ukef;[kqdkaom twGi;f jrdK\7d;k . ta7S\taemuf tkw&f kd;
(4) wdk\udkwl;azmfonf? odk\aomf trSwf(3)wGif rsm;ESifh tv,fydkif;ukef;jrifhrsm;wGif wl;azmfonfh
wrlx;l jcm;aom taqmufttHu k dkawG\7.? yHo
k !mef ae7mrsm;jzpfonf? trSwf(5)wGif tkwfjrpftajcom
rSm tv,fwGif puf0dki;f y³uf7SdI 4 rsufESmwGif av; usef7pfaom tcef;aygif;rsm;pGmyg0ifonfh taqmuf
axmifh tkwcf krH sm; pGe;f xGufvsuf wnfaqmufxm;.? ttHkudkvnf;aumif;/ trSwf (^)wGif tvm;wl t
xdktaqmufttHkwckvHk;udk puf0dkif;tkwfwHwkdif; 2 aqmufttHki,fwckudkvnf;aumif; azmfxkwfawG\jrif
xyfum7Hxm;avonf? pHepfyHkt7ajraygufapwDESifh 7.? trSwf(6)rSm taemufzuftkwf&kd;ESifh uyfvsuf
wl[ef7Sdaomfvnf; tkwfcHkrsm; pGef;xGufaeyHkESifh rlv 7Sad om jytd;k o!meftaqmufttHkjzpfI/ trSwf(8)rSm
uyif ajray:Ypdkufxl;xm;jcif;r[kwfa-umif; ajr twGi;f jrdK\&;dk . ta7S\zufwHcg;0jzpfavonf? ta7S\zuf
vFmtaetxm;rSod77Sd ojzifv h nf;aumif;/ omoema7; tkwjf rKd \&;dk udk xdt
k ayguf0Y twGi;f ydik ;f rS tkwwf wH idk ;f wd\k
qdik 7f m0 KyPnf;wpHw k ckurkd ~ rawG\7jcif;a-umifh vnf; jzifh axmufcHxm;avonf? xdkwHwdkifrsm;wGif wHcg;
aumif; apwDykxdk;tjzpf wnfxm;cJh[efrwla-umif; apmifch 7kd ef *lwckpjD yKvyk x
f m;[efvnf;yg0if.? tayguf
,lqzG,7f mjzpfaeacsonf? 0tjyifzufwiG f tapmifah usmuf&yk -fu;D 2 &kyf pdu k xf xl m;7m
ukef;trSwf (4)? Tukef;rSm trSwf (3). ajrmuf ,if;wdk\.tajctjrpf ydkif;rsm;udk wl;azmfawG\77Sd onf?
zufwiG u f yfvsuf7. Sd ? Tae7mwGif av;axmifh tkwf ukef;trSw(f 9)onf txufazmfjyyg eef;awmfuek f;
wdkuf tajcydkif;udk wl;azmfawG\7Sd7onf? taqmuf . awmifzufwGifwnf7Sd.? ,ck wl;azmfjyD;pD;or~
ttHkrmS eH7H 2 xyfjyKvkyfxm;7Sjd cif;jzifh twGi;f cef;rESifh awG\7onfrSm awmifajrmuf tvsm; 84 ay/ ta7S\
ywfv nf p-uu dkpDr Hx m;onf? Ty³ufy HkpHr Sm taemuf ay 40 cef\7aSd om tkwfwu dk f taqmufttHk
yk*Hbk7m;y³ufyHkrsm;. a7S\ajy;yHkpHtjzpf OD;pGmawG\7Sd7 -uD;jzpf.? twGif;ydkif;wGif tcef;rsm; zGJ\xm;jcif;r7Sd/
avonf? ajrmufzufeH7HwGif 0ifayguf-uD;wckom7Sd.? t
ukef;trSwf (5) (6) (^) (8) wdk\rSm eef;awmf aqmufttHk.twGif;Yyif rlvuopfom;wdkif-uD;
146
Ad©+kd;jrdK\a[mif;
147
acW7mjrdK\ESifh ,Ofaus;r="avhxHk;wrf;tm;jzifh quf (4) o¤nKA<k ± ± ± av;oacsE® Sifh uBmwpfodef;/
pyfr=tawmftwef 7SdcJha-umif;odom.? odk\aomf (odk\r[kwf) 7Spfoacs®ESifh uBm
oa7acW7muJhodk\ Ak<omoem xGef;um;aom t wpfodef;/ (odk\r[kwf) wpfqJh
axmuftxm;rsm;udk rawG\7ao;acs? oa7acW7mESifh ajcmufoacsE® Sihf uBmwpfodef;
acwfjydKif/ odk\r[kwt f enf;i,f aESmif;aomumvwGif yg7rDjznfhI w7m;tvHk;pHkudk
Ad©+kd;jrdK\ xGef;um;cJhygu omoema7;qdkif7m ,Of udk,fawmfwdkifxdk;xGif;Iod
aus;r=tpdwftydkif;rsm; rnfonfhta-umif;a-umifh aombk7m;
ul;,Sufjyef\ESH\jcif; r7SdcJhonfudk tajz7Sm7OD;acsrnf? [lI av;yg;jzpfvmonf? xdkodk\ jzpfvmjim;aomf
Ad©+kd;jrdK\onf oa7acW7mxufyif a7S;usoavm vnf; Ak<bk7m;um; w7m;tvH;k pHkudk tuket f pifwwf
[laom jy©emvnf; ay:aygufvmavonf? pifppf od vdrmaom ynmawmfjzifh Ak<trnf ac:wGifjcif;
tm;jzifh pHepfwus wl;azmfokawoevkyfief;udk jzpf.? yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwdk\rSmum; w7m;
Ad©+kd;jrdK\rSyif tpjyKcJh7.? TpHepftwdkif; tjcm; wpdww f a'oudk wwfodvdRmaomynmjzifh Ak<trnf
jrdK\a[mif; 2 ae7m 3 ae7mr~ aqmif7GufjyD;rSomv~if ac:wGifjcif;jzpf.? odk\aomf ,if;wdk\rSmum; Ak<
tajctjrpfckid fvkaH om n|dEi=d f;r=wdk\udk jyKvkyfEkid facsrnf? bk7m;ESirhf E=id ;f ,SOt
f yf/ rE=di;f ,SOaf umif;? oDv/ orm"d/
Ad© +k d; jrdK \ a[mif; wGi f qufv ufw l ; azmfa eqJ ynm paom t7m7maom *k+af us;Zl;rSmyif Ak<bk7m;
jzpfavonf? OD;atmifaomf ESifh tvGefuGmjcm;vS.? Ak<bk7m;um; avmuoHk;yg;
wGif wkzufjydKuzf uf r7SdaomykCdKvfx;l jzpfonf?
Ak< ? ? Ak<[laomtrnfukd wavmuvH;k od7edS m; avmuoHk;yg;wGif wwfodvdRmaomynm7Sd ykCdKvf
vnfae-uonfrmS bk7m;[k od7deS m;vnfae-u.? od wdkif; Ak<bk7m;trnfudk cH,lxdkufonfr[kwf? (1)
7Sdem;vnfae-uonfhtwdkif;yif jrwfpGmbk7m; udk,f Zmwdr[W trsdK;Zmwf. -uD;us,fjrifhjrwfjcif;
awmfwkdifuvnf; jA¦m,k yk#m;-uD;tm; igbk7m; (2) yknr[Wbkef;oBm ukov dk f yg7rDawmf. -uD;
onf odoifo h x
d du
k faom w7m;tvH;k pHu k kd odtyfayjyD? us,fjrifjh rwfjcif; / (3) oDvr[W tusio hf v
D awmf
y,foifhy,fxkdufaom w7m;tvHk;pHu k dk y,ftyfayjyD? . -uD;us,fjrifhjrwfjcif; / (4) orm"dr[W wnf
xdka-umifh igbk7m;onf Ak<jzpfawmfrlay.? a[m -unfcdkifcHhaom orm"dawmf. -uD;us,fjrifhjrwfjcif;
-um;awmfrlonfudkaxmufI Ak<[laom trnfum; (5)<dr[W wefcdk;awmf.-uD;us,fjrifhjrwfjcif;
bk7m;. trnfawmfjzpfa-umif; odtyf.? (6)Ak<dr[Wm+fynmawmf. -uD;us,fjrifhjrwf
odk\7mwGif xdkAk<[laom trnfonf bk7m;ESifhom jcif;/ Todk\ -uD;us,fjrifhjrwfjcif;trsdK;rsdK;ESifh jynfhpHk
oufqdkio f nfr[kwf/ yduwfawmf tcsdK\w\dkY wwfod aom ykCdKvfxl;onfom avmuoHk;ygwGif Ak<bk7m;
vdRmaom ynm7SdykCdKvfrsm;udkvnf; Ak<[laom [laom trnfawmf cH,lxdkufonf? ,if;ykCdKvfxl;rS
trnfjzifhyif a[mawmfrlxm;7mum;/ ynm7SdykCdKvf om vlewfjA¦moW0gtrsm;udk oHo7m0 fqif;7JrS
rsm;ESivhf nf; oufqikd af ejyef.? xd\ak -umifh ,if;Ak<onf u,fwifEdik . f ? xdAk <k bk7m;. *k+fawmf aus;Zl;awmf
(1) okwAk< ± ± ± yduwfusrf;*efwdk\Y t-um; wdk\um; atmufygtwkdif; jzpfonf?
tjrifrsm;aom 7[ef; (1) Ak<Wa0om7% m+fawmf (2) tmo0W,
(2)pwko PAk< ± ± ± oPmav;yg;udk o da om a0om7% m+fawmf (3) tM7m, a0om7% m+f
7[Mm(wenf;) tEkAk</ awmf (4) ed,sme a0om7% m+fawmf/ Tav;yg;
jrwfpGmbk7m;a[m-um;awmf aom a0om7% m+fawmfwk\dum; yaPuAk<g/ 7[Mm/
rlaomenf;jzifh oPmav;yg; om0uwdk\ESifh roufqdkif/ Ak<bk7m;ESifhom oufqdkif
udk odaom7[Mm (om0u) aom m+fawmfwdk\wnf;?
(3)yaPuAk< ± ± ± ESpfoacs®ESifh uBmwpfodef; (1) tmo,mEko, m+fawmf/ (2) jNd,
yg7rDjznfhI oPmav;yg;udk ya7m y7d,Wd m+fawmf / (3) ,ruygd[m7d,
udk,fwdkif xdk;xGif;Iodaom m+fawmf (4) r[mu&k+m ormyWdm+fawmf/
yaPuAk<g (bk7m;i,f) (5) o¤nKw m+fawmf / (6) tem07+ m+fawmf/
148
Tajcmufyg;aom tom"m7+ m+fawmfw\dk um; awmf (3) <d0d" m+fawmf (4)'d¤aomw m+f
yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwd\Ek iS hf roufqikd /f Ak<bk7m; awmf (5) y7pdW0dZmee m+fawmf (6) yka¤ed0gom
ESihof m oufqkid faom m+fawmfwdk\wnf;? Ek©wd m+fawmf (^) 'd¤pQK m+fawmf (8) tm
(1) Xmem+me m+fawmf / (2) uRM7 0dyguM7 o0Q, m+fawmf/ T7Spyf g;aom 0d%mm+fawmfw\dk
m+fawmf/ (3) o¤rdeDydy'gm+fawmf/ (4) um; Ak<bk7m;. 0d%mm+fawmfw\dk wnf;?
taeu"mwk emem"mwk m+fawmf/ (5) jNd,a7m (1) oDvoH07 (2) jN, d *kW (3) abmZe
y7d,Wdm+fawmf/ (6) emem'drkWdum+fawmf (^) rWnK (4) Zm*7d,mEka,m* (5) o<g (6) owd
psmem'doHudavoa0g'ge0k}mem+fawmf/ (8) yka¤ (^) [d7d (8) -oW_ (9) okw (10) pm* (11)
ed0km+fawmf/ (9) 'd¤pQKpkwlyygw m+fawmf/ ynm (12) yXrpsmef (13) 'kwd,psmef (14) wwd,
(10) tmo0Q,m+fawmf / Tq,fyg;aom 'o psmef (15) pwkpsmef/ TwpfqJh ig;yg;aom p7+
Av m+fawmfwd\k um; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0u wdk\um; Ak<bk7m;. p7+awmfwdk\wnf;?
wdk\EiS hrf oufqkid f/ Ak<bk7m;ESio
fh m oufqkid faom m+f (1) 0do}oef\7Sif;pif-u,fjcif; (2) r¢Kom,m
awmfwdk\wnf;? jcif; (3) 0dan,smodv, G jf cif; (4) o0ed,m emcsif
(1) a,musfm;wusdyftm;udk aqmifEdkifaom um zG,f7Sdjcif; (5) 0dom7djyef\ESH\jcif; (6) AdNKvHk;pnf;
}m0uqif (2) umm0uqif q,fpD;tm;udk aqmif jcif; (^) *BD7 euf&i=d f;jcif; (8) ed³m'dyJhwifxyfjcif;/
Ekdifaom *a*®,sqif (3) *a*®,sqif q,fpD;tm;udk T7Spyf g;aom t*®g7Sdaom toHawmfum; Ak<bk7m;.
aqmifEidk af om y@7qif (4) y@7qif q,fp;D tm; toHawmfwnf;?
udkaqmifEdkiaf om wºqif (5) wºqif q,fpD;tm; (1) eDvpdrf;ndKaom a7mifjcnfawmf (2) yDw
udk aqmifEdkifaom yd*®vqif (6) yd*v ® qif q,fpD; 0g7Fifaom a7mifjcnfawmf (3) avm[dweDaom
tm;udk aqmifEdkifaom *¶qif (^) *¶qif q,fpD; a7mifjcnfawmf (4) -o'gwjzLazG;aom a7mifjcnf
tm;udk aqmifEidk af om r*®vqif (8) r*®vqif q,f awmf (5) r¢}armif;aom (yef;a7mifEkuJhod\k aom)
pD;tm;udk aqmifEkdifaom a[rqif (9) a[rqif a7mifjcnfawmf (6) yb©7 jydK;jydK;jyufaom a7mif
q,fpD;tm;udk aqmifEkdifaom Oaygoxqif (10) jcnfawmf / Tajcmufyg;aom a7mifjcnfawmfwdk\um;
Oaygoxqif q,fpD;tm;udkaqmifEkid af om q]Mqif/ Ak<bk7m;. a7mifjcnfawmfwkd\wnf;? (a7mifjcnfawmf
Tq]Mqif q,fpD;tm;[laom 'oAvtm;awmfwdk\ ajcmufyg;7=? )
um; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0uwdk\ESifh roufqdkif/ (1) ©7d, (2) "R (3) ,o (4) od7d (5)
Ak<bk7m;ESifhom oufqdkifaom tm;awmfwdk\wnf;? umr (6) y,W/ T ajcmufyg;aom bke;f awmfw\ku d m;
twdwf/ tem*wf/ yPK_ef w7m;pkY tydwftyif Ak<bk7m;. bkef;awmfwdk\wnf;?
r7Sdaom m+fawmf (3) yg;/ um,uHr=/ 0pDuHr=/ oH;k qJhESpyf g;aom vQ+mawmf-uD;/ 7Spq f ,faom
raemuHr=onf m+fawmfa7S\oGm;7Sdjcif;/ m+fawmfodk\ vQ+mawmfi,f/ w7m\7SpfuGuf pufvQ+mawmf
tpOfvdkufjcif; (3) yg;? qN/ 0D7d,/ "Ra'oem/ wd\kum; Ak<bk7m;. vQ+mawmfw\w dk nf;? (vQ+m
orm"d/ ynm/ 0drkWd ,kwfavsmhr=r7Sdjcif; (6) yg;? awmf-uD;i,f7=? )
'0g/ 70g/ tzk/ a0*g,dwW/ tAsm0 re/ t_doc®g Todk\ ra7wGufEidk faom bkef;awmf uHawmf m+f
EkayQm r7Sdjcif; (6) yg;? TqJh7Spfyg;aom tma0 awmf wefcdk;awmf taygif;ESifh jynfhpHkawmfrlaom Ak<
+du *k+fawmfwdk\tm; yaPuAk<g/ 7[Mm/ om0u bk7m;onf avmuoHk;yg;Y yGifhawmfrl7ef tvGef7cJ
wdk\EiS hf roufqkid f/ Ak<bk7m;ESio hf m oufqidk af om *k+f onfhtwGuf 'kbig;yg;wGif wyg;tygt0if jzpf
awmfwdk\wnf;? awmfrl.? Ak<bk7m;qdwfokOf;onfh oknuBmawG
(1) yka¤ed0gomEk©wd m+fawmf (2) 'd¤pQK t-um;0,f w7Hwcgr~om yGifhawmfrl.? yGihfawmfrl
m+fawmf (3) tmo0Q, m+fawmf/ ToH;k yg; aomtcg/ vlewf/ jA¦m oW0g tvH;k pHw k \.
kd avmuD/
aom 0d%mm+fawmfwdk\um; Ak<bk7m;. 0d%m+f avmukW7m ESpfjzmaom tusdK;pD;yGm;udkom aqmif
awmfwdk\wnf;? 7Guaf wmfr. l ?
(1) 0dy©emm+fawmf (2) raemr,d<d m+f xdkAk<bk7m;onf (1) ynm"du (2) o<g"du (3)
149
Ak< Ak<*,m
150
Ak<*,m
151
Ak<*,m
152
Ak<*,m Ak<bmom uvsm+,k0wDtoif;
153
Ak<bmomuvsm+,k0wDtoif; Ak<bmomuvsm+,k0toif;
154
Ak<bmomuvsm+,k0toif;
155
Ak<bmomuvsm+,k0toif; Ak<0g'
156
Ak<0g'
'd}/d Oa>''d}d [laom tpGe;f wckco k \dk oufa7mufaom tW toufvdyfjym tpdk;7olr7SdbJ obm0twkdif;
tW0g'rsdK;om jzpfavonf? jzpfay:vmor~ ysuf7jcif;onf csrf;om [lI jrLr~
bk7m;tavmif;awmfonf xdt k ,l0g'rsm;udk pl;prf; r7Sd/ qif;7Jtwdom jzpf7um; qif;7Jjcif; trSefw7m;
qifjcifawmfrlI rd>mt,l0g'rsm;jzpfa-umif; odawmf jzpfawmh.? ,if;udk 'kQoPm[kac:onf?
rljyD;v~if xdtk ,l0g'rSm;-uD; ESpyf g;ESiw fh uG xdt
k ,l0g'
7Sdolw\dk. usifhpOfrsm; jzpf-uaom ork',oPm
(u) umrokcdumEka,m* ac: umrcsrf;om xdk'kQoPmonf rnfonfhta-umif;a-umifh jzpf
udkcpH m;jcif;ESifh ,SOfaomtusifh/ ay:vmoenf;[k pdppf7efvdktyfayonf? xdk'kQoPm
(c) tWudvrxmEka,m* ac: rdrdudk,fudk yif udkjzpfaponfh ta-umif;w7m; trsm;tjym;yif 7Sd
yef;qif;7Japjcif;ESifh,SOaf omtusi/fh aomfvnf; t7if;cH OD;pD; t-uD;trm;qHk;aom t
[laom Ttusifh ESpfrsdK;pvHk;udkyif y,f7Sm;I r«dr a-umif;rSm w+Smavmbyif jzpfay.?
ydy'gac: tv,ftvwf usifhpOfudk usifhawmfrlI avmuY oW0g [lor~onf xdkw+Smavmb
bk7m;tjzpfo\kd a7mufawmfral vonf? tpGrf;jzifh &lyg&Hk paom umr*k+f tm&HktrsdK;rsdK; vl
bk7m;jzpfawmfrljyD;aemuf av;qJhig;0g umvywf b0 ewfb0 paom b0trsdK;rsdK;wdk\Y tvdkvdkuf
vHk; a[m-um;awmfrlaom w7m;a'oemawmfwdk\um; t-udKuf7Smum wG,fwmrufarm 7csif,lcsif-uaom
tvGefus,f0ef; rsm;jym;vifhupm; tusOf;csKH ; aoWK a-umifh tyifyef;tqif;7JcHum aumif;aumif;qdk;qdk;
ppfvku d v
f ~if trsdK;rsdK;aom tvkyfrsm;udk jyKvkyf-u7m/ aumif;
(1) qif;7Jjcif; trSefw7m; / aomtvkyfa-umifh aumif;aomtm&Hk aumif;aom
(2) qif;7Jjkcif; udk jzpfapaom trSefw7m; b0wdk\udk 77Sd-u.? raumif;aom tvkyfa-umifh r
(3) qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7m trSefw7m; / aumif;aomtm&Hk raumif;aom b0wdk\udk 77Sd-u.?
(4) qif;7Jjcif; csKyfjidrf;7modk\a7mufa-umif; t ,if;wdk\77Sd-uonfh taumif;tqdk; trsdK;rsdK;aom tm
usiht f rSefw7m; &Hkrsm;/ trsdK;rsdK;aom b0rsm;onf tpdk;r7 ysufpD;
[laom trSew f 7m; av;csuo f k\dom ouf0ifayonf? wwfonfh qif;7Jw;kH qif;7JcJ qif;7Jtpk-uD;awGom jzpf
xdktrSefw7m;av;csufudk ygdbmomjzifh 'kQoPm/ aoma-umifh xdkwG,w f mrufarmjcif; w+Smavmb
ork',oPm/ eda7m"oPm/ rCoPm[k ac:qdkav onf qif;7Jjzpfa-umif; trSew f 7m; jzpfayonf? ,if;
onf? xdka-umifh ToPmav;yg;onfyifv~if tajccH udk ork',oPm [kac:onf?
Ak<0g'jzpfonf?
eda7m"oPm
'kQoPm csrf;om[lonf pdwftvdkusaumif;aomtm7Hk
xdak v;yg;wd\kwiG f 'kQoPm0ifjzpfaom avmuDemrf om,mzG,fumr*k+fpnf;pdrfrsm; 77SdcHpm;I csrf;
&kyfw7m;[lor~onf r7yfrpJ rwnfrjrJ csKyfaysmuf omonfh a0',dwokcac: cHpm;jcif; csrf;omwpfrsdK;/
ysufpD;vsuf7Sd.? csKyfaysmufysufpD;7mY topftopf bmomwpfcrk ~ cHpm;7jcif;r7Sd/ cHpm;7efvnf; tvdkr7Sd/
tpm;0ifa7muf jzpfay:vmaoma-umifhom csKyf cHpm;7eftwGuf a-umifh-updkufxkwf jyKvkyfzG,fvnf;
aysmufysufpD;vsufaea-umif; rodrjrifEdkif7Sd-uonf? r7SdaomoMdokcac: jidrf;at;jcif; csr;f omwpfrsdK;[lI
Todk\jzpfor~ ysuf7jcif; rjrJaom oabmw7m;udk ESpfrsdK;ESpfpm;7Sd.? xdkESpfrsdK;ESpfpm;wdk\wGif cHpm;r=
tedPac:.? jzpfay:7mYvnf;aumif;/ ysupf ;D 7mYvnf; a0'emv~if ta-umif;7if;7Sdonfh wG,fwm rufarm
aumif; ol.obm0twkid ;f omjzpfonf? rnfol wOD;w jcif; w+Smavmbonf cHpm;r= csrf;om [laom
a,mufur~ tpdk;w7jyKjyifvyk fukid f pDrH7onf r[kw/f a0',dw okcudo k m tm&HkjyK.? rufarmwG,fwm.?
jyKjyifprD Hvyk u
f ikd Ef dik o
f l tpdk;7ol[I
l vnf;r7Sd/ xd\ka-umifh irf;irf;wuf uyfjidvdkcsif.? oMdokcac: jidrf;at;
igolwyg;a,musmf ; rde;f r vlewf jA¦m oW0g tW jcif; csrf;omudkum; 7J7Jnd ylavmifaeonfh oHawG
toufvdyfjymwdk\ r7SdEkdifawmhacs? Toabmw7m;udk cJudk ,ifaumif rem;EkdifouJhodk\ tm&HkrjyKEkdif/ xdkjidrf;
teWac:onf? Todk\ ig olwyg; a,musfm; rdef;r at;jcif; csrf;omjcif;udk pGJI rufarmwG,w f mjcif;
157
Ak<0g' Ak<0if
158
Ak<0if Ak<o7+yif
159
Ak<o7+yif Ak<omoem0if
160
Ak<bmoem0if
161
Ak<omoem0if
162
Ak<omoem0if
163
Ak<omoem0if
*dk+f;0ifrsm;url jrwfpGmbk7m;a[m-um;cJhaom w7m; bk7ifu cGihjf yKcJhonf? tdNd,Ekdiif Hodk\ vma7mufI c7D;
awmfonf t7if;cHw7m;r~om jzpfonfhtwGuf ,if; oGm; rSwfwrf;rsm; a7;om;cJhaom w&kyfbkef;awmf
udk tajcjyKjyD; wdk;wuf -uHqEkdifzk\dvo dk nf[k ,lq-u -uD; zmvD,efESihf qGe, f Ge;f wd\konf xdak cwfu xif7Sm;
onf? ax7m0g'*dk+f;0ifrsm;u jrwfpGmbk7m; w7m; aom bkef;awmf-uD;rsm;jzpf-uonf?
awmf 0denf;awmfwdk\udk vdkufemusifhoHk;oifhonf[k xdktcsdeftxd w&kyfEkdifiHY r[m,me Ak<omoem
,lqI r[m,me*dk+f;0ifwdk\u jrwfpmG bk7m;tay:Y onf ,efqDjrpfajrmufzufYom txl;ysH\ESH\I awmif
o<g,Hk-unfjcif;7Sd&Hkr~EiS fh r*fzdkvftxd tqifhqifh7Ekdif zufY uGezf l;ZD;ESifh wmtdkt,l0g'rsm; vFrf;rd;k aeojzifh
onf[k ,lq-uonf? zGH\jzdK;r=r7SdvSacs? omoemoU7mZf 1ô000 cef\wGif
,if;odk\ tajccHoabmwlvsuf t,ltq uGJuGJ w&kyfEkdiif H ajrmufyidk f;Y omoema7;qkdif7m taqmuf
aom omoem*dk+;f -uD; 2 *dk+;f onf tm7Swdkuf 3 yHk ttHkaygif; 13ô000 ausmf7SdI oHmawmf wodef;cef\
2 yHkcef\wdkiaf tmif ysH\EH\ScJhonf? r[m,me Ak<omoem 7Sdonf[k rSwfwrf;rsm;Y awG\7onfudkaxmufI om
*dk+f;onf ,ck uÆD7jynfe,fudk tajcjyKI [dr0Mm oemawmf rnfr~zGH\jzdK;a-umif; odomonf? w&kyEf dik if H
ajrmufykid ;f eDayg/ wdAuf/ w&ky/f *syef/ &k7S/ wl7uDw\dk ajrmufydkif;Y tvGefzGH\jzdK;aeaom Ak<omoemonf w
od\kjyef\I ax7m0g' Ak<omoemonf [dr0Mm awmif jznf;jznf; ajrmufzufodk\ e,fcsJ\I refcsL;7D;,m;jynf/
ydkif; jrefrm/ oD[dkf/ ,d;k ',m;/ uaºmZ/ vmtdk EdkifiH xdkrSwqifh ,mvl;jrpfukad usmI f udk7D;,m;EkdifiHwGi;f odk\
wdk\ok\d ysH\ESH\onf? xdka-umifh r[m,me*dk+f;udk ajrmuf omoem oU7mZf 913 ckESpfwGif a7mufvmonf?
ydik ;f omoem*d+ k f;[k ac:avh7d-S uI ax7m0g'*d+ k ;f udk omoemoU7mZf 1064 ckESpfwGif uefwHkjrdK\odk\
awmifyidk f;omoem*dk+;f [kac:-uonf? a7mufvmaom aAm"d"Rax7fonf w&kyfEikd if H ajrmuf
ydkif;Y omoemjyK7m/ txl;yifatmifjrifonf? xdk
w&kyfEkdifiHodk\ Ak<omoemjyef\yGm;yHk rax7ftm; yVrajrmuf qufcHonfh rax7fonf
tdNd,EkdifiHajrmufydkif;Y xGef;um;cJhaom r[m awmifydkif;w&kyfEkdifiHodk\ -uGa7mufomoemjyK7mrS Ak<
,meAk<omoemonf tm7Swku d f tv,fyidk f;rS wqifh omoemonf w&kyfEidk fiH wEdkiif v H ;Hk wGif r-uHKzl;atmif
w&kyfEkdifiHodk\ {u7mZfbk7ifrif;wDvufxuf omoem xGef;um;vmcJhonf? wefrif;quftpwGif {u7mZf
oU7mZf 604 ckESpfwGifa7muf7Sdvmonf? w&kyfEkdifiH bk7ifrsm;onf uGefzl;ZD; t,l0g'udk ouf0ifolrsm;
odk\ tdNd,EdkifiHom; Ak<t,l0g'D bkef;-uD; 2 yg;-uG jzpfonfhtavsmuf Ak<omoem0if 7[ef;/ oDv7Sif
vmojzifh {u7mZfbk7ifrif;jrwfudk,fwdkif ausmif; ponfrsm;tm; vlxGufapcJhao;onf? wefrif;quf
aqmuf udk;uG,fonf? xdkausmif;Yyif odwif;oHk; aemufykid f;wGif Ak<omoemonf w&kyfEdkiif HYom xGef;
,if; bke;f awmf-uD;rsm;onf oo®u&kd f bmomjzifh um;onfr[kwf/ *syefEkdifiHzufok\dyif wqifh ysH\ESH\omG ;
7Sdaom okww f 7m;udk w&kyfbmomodk\ jyefqkad vonf? onftxd zGH\jzdK;cJhonf? rifrif;rsm;ESifh refcsL;rif;
aemufxyfvnf; tdNd,ESifh tm7Stv,fydkif;om; Ak< rsm;vufxufwGif Ak<omoemonf wzef arS;rSdef
t,l0g'D bkef;awmf-uD;rsm; wokwfjyD;wokwf a7muf oGm;um orwEkdifiHacwfa7mufrS wzef yGiv fh if;vmcJh
vmI Ak<w7m;awmfrsm;udk w&kyfbmomodk\ jyefqdk7m onf? odk\7mwGif a7S;uuJhodk\ pnf;pnf;vHk;vHk; xGef;
[efrif;quf ukefqHk;onfhtcg Ak<omoemqdkif7m um;onfum; r[kwfacs? xdkacwfwGifyif w&kyfbm
usrf;pmtkyfaygif; 350 cef\ jyefqjdk yD;cJhonf? od\k7mwGif omjzifh yd uwf o Hk; yHk ay:aygufv mcJho nf ?
omoemoU7mZf 809 rS 1133 ckESpftwGif;jzpfaom
w&kyfEkdifiH. tarSmifacwfrwdkifrD Ak<omoemonf udk7D;,m;Ak<omoem
w&kyfEkdifiHY zGH\jzdK;r=aES;ao;onf? omoem oU7mZf w&kyEf idk if b
H ufY omoemxGe;f vif;aepOf omoem
900 cef\usaomtcg omoemawmfonf txl;ysH\ESH\I oU7mZf 913 ckEpS w f iG f w&kyEf idk if zH ufrS bkef;awmf-uD;
wEkdiif Hv;Hk . udk;uG,faom t"du t,l0g'-uD; jzpfcJh wpfyg;onf ud7k D;,m;Ekdiif zH ufok\d-uGvmum w7m;"R
a-umif;jzihf okawoDrsm;u qdk-uonf? omoem a[m-um;jyo7m/ udk7D;,mEkdifiHonf r-umrD Ak<
oU7mZf 90^ ckESpf rwdik rf u D av;wGirf S w&kywf idk ;f 7if; omoemEdkifiH jzpfvmonf? omoemoU7mZf 1462
om;rsm;tm; omoemhabmifodk\ 0ifcGifhudk 7SDcsDvef; ckESpf aemufydkif; aumf,lrif;rsm;vufxufY om;
164
Ak<omoem0if
165
Ak<omoem0if
166
Ak<omoem0if Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)
ax7m0g' Ak<omoem xGe;f um;7m oD[kd u f `e;f ESihf -uD;Y jynfwiG ;f rS oHmawmf 2ô4^3 yg;/ uBmt7yf7yfrS
jrefrmEdkifiHudk jAdwo d ~tpdk;7uvnf;aumif;/ uaºm'D; 144 yg;wdk\ESifh 2 ESpfwdik fwdkif q}o*®g,em obifudk
,m;ESifh vmtdkEkdifiHudk jyifopftpdk;7uvnf;aumif; usif;yonf? ,if;o*®g,emobifudk ax7m0g'Ekid fiH
odr;f ydu
k v
f u
kd af omtcg omoemawmfujkdc;D jri| rhf nfh omo rsm;uomru/ tdN, d / yguPwef/ w&kyf paom tjcm;
emh'g,umrif;rsm;. axmufyrhH r= 7Sad wmhaomfvnf; ,if; Ak<omoem0ifrsm;7Sd7m Ekid if rH sm;uyg wufa7mufjcD;jr|ifh
tpdk;7rsm;onf bmomudk;uG,fr=udk vGwfvyfcGifhay; -uonf? xdkjyif omoem2500 jynfh txdrf;trSwfyGJ
cJhonfhtwGuf omoemawmf-uD; raysmufruG,f jzpf rsm;udk ta7S\awmif tm7Swidk if t H m;vHk;ESifh oD[kd fEkdifiH/
cJhavonf? omoemh0efxrf; 7[ef;rsm;u pmay tdNd,EkdifiHwdk\Yvnf; crf;em;-uD;us,fpGm usif;y-u
y7d,Wdudk xde;f odrf;cJh-uouJo h k\d Ak<omoem0if Ekid fiH avonf? ,if;odk\jzifh ta7S\awmif tm7Sa'orsm;wGif
olEkdifiHom;rsm;uvnf; omoemh0wfudk rarhravsmh ax7m0g' Ak<omoemawmf-uD;onf wwd,t-udrf
apmifha7Smufaqmif7Guf-uonfhtwGuf arS;rSdefoGm; jyefvnf xGe;f yvmcJah vonf? (o*®g,em7=? )
jcif;r7SdvSacs? ,dk;',m;EkdifiHYrl tpOfwpdkuf vGwf jrefrmEkdifiHtpdk;7onf omoema7;qdkif7m tuf
vyfaom EkdifijH zpfonft h wGuf omoemh'g,um jynfh Oya'wck jy}mef;jyD;aemuf Ak<omoem a7mif0g
7Sifrif;wd\k. taxmuftyHhudk tpOfwpdkuf 77SdcJhonf? xGef;vif;a7;twGuf aqmif7Guf7ef Ak<omoemtzGJ\
1948 ckEpS wf iG f jrefrmEdkifiH vGwv f yfa7;7jyD;aemuf udk zGJ\pnf;onf? (Ak<omoetzGJ\7=?) ,if;tzGJ\
Ak<omoemawmfonf jrefrmEkdifiHY ydkrdkpnfyif vm -uD;u tbd"Rmpmar;yGJrsm;usif;yI y7d,Wd om
avonf? usef ax7m0g'EkdifiHwdk\onfvnf; xdkenf; oemjyef\yGm;atmif aqmif7Gufjcif;/ EkdifiHwGif; EkdifiHy
twkdi;f yif jzpf-uonf? jrwfpmG bk7m; a[m-um;awmf wd\kY ydyWdXme omoe7dyo f mrsm;udzk iG hv
f pS I
f ydyWd
rltyfaom edum,f 5 7yfwdk\udk txyfxyf tqifhqifh omoem jyef\yGm;atmif aqmif7Gufjcif;/ "R'lwac:
a7;ul;7mY owdc`wf,Gif; a7;rSm;rdjcif;udk txl;oef\ omoemh wrefXmersm;zGifhvSpfI omoem rxGef;um;
7Si;f pif-u,fapvdkIwa-umif;/ xdkpif-u,faom yd ao;aom jynfwGif;7Sd awmifwef;a'orsm;ESifh jynfy
uwfawmfrsm;udk pufwifyHkESdyfI uBmt7yf7yfodk\ ysH\ EkdifiH-uD;rsm;odk\ omoemjyKapjcif;/ "Ra7mifjcnfac:
ESH\apjcif;tm;jzifh omoemawmf-uD; t"Gef\7Snfapvdk w7m;awmfpmapmifudk t*®vdyfbmomjzifh xkwfa0I
Iwa-umif;/ jrefrmEkdifiHawmfESifhwuG Ak<omoem0if uBmt7yf7yfodk\ jzef\a0jcif;wdk\jyKvsuf7Sdojzifh Ak<
EdkifiHtm;vHk;u omoemawmfudk pkaygif;jcD;ajr|muf omoemawmfonf uBmt7yf7yfY tenf;ESifh t
vdkaoma-umifhwa-umif;/ jrefrm/ ,dk;,m;/ uaºmZ/ rsm; qdkovdk xGef;um;vsuf7Sdavonf? 1961 ckESpf
vmtdk[laom ax7m0g'EkdifiHrsm;rS oHmawmfrsm;. Zlvdkif v 26 7ufae\wGif jrefrmEkdifiHtpdk;7u Ak<
qHk;jzwfcsuft7 omoemoU7mZf 2498 ckESpfwGif bmomudk EkdifiHawmfbmomtjzpf jy}mef;vdkufojzifh
jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH 7efukejf rdK\ oD7rd *®vmuBmat; omoemawmf aevdkvvdk xGef;vif;OD;rnfh edrdwfjzpf
apwDteD; q}oH*Dwd r[mygom+*kom vdk+*f akl wmf avonf?
167
Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH)
168
Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)
wd\kae-uonf? aemufyg ukefonfig;7mESihf wa,muf csawmfro l nf? w7Ha7mtcg jrwfpmG ;bk7m;onf aemuf
wvSnhf ukeful;oGm;avh7-Sd uonf? yg oHmawmftrsm;ESifh a'opm7D-uGcsDawmfrlcJ7h m
wpfae\aomtcg r[myk#onf vSn;f ig;7mwd\kjzifh a,meuwkdif; Zif;r,ft7yfodk\a7mufI rJydef;acsmif;
r«dra'ood\k ukeful;oGm;7m/ om0 djynf aZw0ef em;wGifaeaom v0-uD;onf ckepfESpft7G,f7Sdaom
ausmif; jrwfpGmbk7m;xHodk\a7mufI w7m;awmfudk rdrdom;i,fukd jrwfpGmbk7m;xHtyfESHI omra+jyKap
em7ojzifh tu`wfw7m;7um vufaxmuf ukeo f nf onf? 7Sio f mra+vnf; uR}mef;pD;jzef;ojzifh r-um
-uD;udkac:I TyPnf;OPmwdk\udk nDplyk#tm; ay; rD 7[Mmtjzpfo\kda7mufonf?
yg[k rSm-um;jyD;v~if jrwfpGmbk7m;txHawmfY 7[ef; Tod\kv~if txufazmfjyyg ta-umif;rsm;udk axmuf
jyKavonf? aemufjrwfpmG bk7m;xH cGifhyefI rdrdae7m xm;v~if jrwfpGmbk7m; oufawmf xif7Sm;7SdpOfuyif
okemy7Mwdkif;odk\ jyefvmjyD;v~if uR}mef;w7m;ukd omoemawmfonf ok0#blrdwdkif;/ ty7Mwdkif;
tm;xkwf7m/ 0gwGif;Yyifv~if 7[Mmtjzpfodk\a7muf (okemy7Mwdkif;)/ a,meuwkdif;tm;jzifh oHk;a-umif;
avonf? oHk;oG,f qif;oufvsuf jrefrmEdkifiHodk\ a7mufvm
wpfae\aomtcg plyk#onf ukeo f nfig;7mESiw hf uG a-umif;xif7Sm;onf? xdkjyifvnf; wwd, o*®g,em
oab®mjzifh ukeful;oGm;-u7m/ rv,u`ef;odk\a7mufI rwifrDtwGif; ,if;wdkif;-uD;oHk;wkdif;odk\ 7[Mmrsm;
tzdk;rsm;pGmxdkufaom pNul;ESpfwdk\udk7cJhojzifh r[m t-udrf-udrfa7mufvm-uonf? xdkodk\ a7mufvmaomf
yk#rax7ftm; av~mufxm;aomtcg r[myk# vnf; omoemawmfonf ESpfumv 7Snfvsm;pGm
rax7fonf plyk#ESifh ukefonfwd\ktm; jrwfpGb7k m; rwnfjrJay? ta-umif;um; yduwfawmfudk E=wf
odwif;oHk;7ef pNul;ausmif;awmfaqmufv~if aumif; aqmifaomacwfjzpfjcif;/ yduwf wwfajrmufaom
rnf[k rdef\-um;aoma-umifh pNul; ausmif;awmf ykCdKvfrsm;u tjrJaexdik fvsuf omoemawmf. t7if;
aqmuf-uonf? jrwfpGmbk7m;vnf; ausmif;awmf rlv y"mejzpfaom yduwfawmfwd\k udk oif-um;csydk\
aqmufonfrSpI jyD;qHk;onfhwkdif -uGvmI rjywf od ay;r= r7Sjd cif;wd\ka-umifjh zpfonf?
wif;oH;k awmfro
l nf? omoem 235 ESpfodk\ a7mufI wwd, o*®g,em
ausmif;awmfjyD;aomtcg r[myk# rax7fonf wifjyD;aomtcg armCvdykWwd© rax7f-uD;onf
jrwfpmG bk7m;xHomG ;I yifhav~muf7m/ cGifh7ojzif/h a7S; omoemwnfxGef;Edkifrnfh ae7mXmersm;udk qifjcif
OD;pGmjyefvmonf? jrwfpGmbk7m;onf udk,fawmfjrwf -unfh&=awmfrI l / ukd;wkid ;f ukd;Xmeok\d omoemjyKapvFwf
t0iftyg oHmawmf av;7mudk;q,fudk;yg;ESifhwuG awmfrlonf? xdt k cg jrefrmEdkifiHwGif (1) ty7Mwdki;f
-uGvmawmfrlI oPA¶awmifa7mufv~if oPA¶ (okemy7Mwdkif;)/ (2) a,meuwdkif;/ (3) ok0#
7aohtm; w7m;a[mI 7[Mmtjzpfodk\ a7mufapjyD; blrw d idk ;f [lI oH;k Xme yg0ifco hJ nf?
v~if {[dbdQK 7[ef;jyKawmfrlI oHmawmf ig;7m xdko;Hk Xmewd\kwiG f a,meu"R7Qdw rax7fukd ty
jynfhapvsuf 0g+dZ*gr7Gm pNul;ausmif;odk\-uGawmf 7Mwdkif; (okemy7Mwdkif;) odk\ omoemjyK7ef apvFwf
rlI ckepf7ufywfvHk; odwif;oHk;awmfrlonf? plyk#rS onf? xdkrax7fonf ckepfaomif;aom ty7Mwdkif;
pI 'g,,m 'g,dumrwdk\vnf; bk7m;tr;7Sdaom oH om;wdk\tm; tCdQ¶KyrokWefudka[monf? rif;rsdK;rS
mawmfwdk\tm; ckepf7ufywfvHk; tvSL-uD;ay;um w a,musfm;waxmifESifh rdef;rajcmufaomif;wdk\ 7[ef;
7m;awmfudk em7ojzifh/ 7Spfaomif;av;axmifaom jyK-uonf?
oW0gwd\k w7m;xl;ud7k -uonf? r[m7Qdw rax7fudk a,meuwdki;f odk\ omoem
jrwfpGmbk7m;onf 0g+dZ*gr7GmrS jyef-uGawmfrlI jyK7efapvFwfonf? xdkrax7fonf a,meuwdki;f om;
eR'gjrpfodk\a7mufaomtcg tajcGt7HESifhwuG eR'g wdk\tm; umum7rokWefudk a[monf? wodef;
e*g;onf jrwfpGmbk7m;ESifh oHmawmfwdk\tm; ylaZmf ckepfaomif;aom oW0gwdk\ r*fzdkvfudk7-uonf?
oUm7jyKjyD;v~if tjrJu;dk uG,7f m apwDudk awmif;yef a,mufsm;waomif; 7[ef;jyK-uonf?
ojzifh jrwfpGmbk7m;onf eR'gjrpfem;Y ajcawmf7m ok0#blrw d ikd ;f od\k aom+rax7fEiS hf OW7 rax7f
wql csawmfrlonf? oPA¶awmifodk\ a7mufaom wd\kukd omoemjyK7efapvFwfonf? ok0# blrdwdkif;Y
tcg oPA¶rax7f awmif;yefojzifh ajcawmf7mwql oD7drmaomurif; rif;jyKvsuf7Sdonf? rif;rsdK;Y arG;
169
Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH)
170
Ak<omoem0if (jrefrmEkdifiH)
171
Ak<omoemhtzGJ\. 7nf7G,fcsuft7 Ak<0g' pmay ,Ofaus;r=wkd\ wkd;wufa7;twGuf aqmif7Gu7f ef wnfaxmifzGifhvSpfcJhaom
Ak<wUokdvf yduwfwkdufwGif a7S;a[mif;aypmESifh yk7ykdufrsm;tjyif/ bmompHk pmtkyf pmwrf;rsm;vnf; jynhfpHkpGm 7Sdonfjzpf7m
Ekdiif jH cm;okawoDrsm; OD;wkdu7f mXe-uD;jzpfonf?
172
Ak<omoem0if (jrefrmEdkifiH) Ak<omoemtzGJ\
jyefonf? xdko\kd *dk+;f uGJaomfvnf; 'Gg7*d+ k f; trnfukd Am;u7m q7mawmf t7SifynmaZmw/ tkwfzdkq7m
r7ao;? awmf t7SiOf UH0oH rmvmwkdiaf tmif tquftEG,f w
aemuf oU7mZf 121^ ckESpfodk\ a7mufaomtcg rsdK;jyonf? ? Tum; oDaygrif;vufxufwkdifatmif
'g,umwd\konf uHjzifh 7Scd k;d jcif; rSefonf/ 'Gg7jzifh 7Sdc;dk 'Gg7*d+k f;omoem0ifwnf;?
jcif;rSefonf[k wzufESifhwzuf tjiif;tcHk jzpfyGm;
jyef7m/ tkwfzkq d 7mawmfxH av~mufxm;aomtcg 'Gg7 rSwfcsuf ? ?omoem0ifukd a7;om;-um7mY wusr;f
jzifh 7Sdckd;jcif;rSm ,xmblw userSefuefa-umif; qHk; ESifhwusrf;/ w*dk+f;ESifhw*dk+f;/ ykCdKvfwOD;ESifh wOD;
jzwfonft h wGuf tkwfzkq d 7mawmf.*d+ k ;f udk 'Gg7*dk+f; tquftEG,rf wlay? rwlaomfvnf; rSeu f efv~if ,kWd
[ktrnfay;-uonf? usefq7mawmfrsm;*dk+f;udk uH 7Sdv~if tav;tjrwf rSwfom;tyfonf? ta-umif;
*dk+f;[k trnfay;-uonf? Todk\v~if ok"Rm*dk+f;/ um; q7mwOD;Y wynft h rsm;xGef;um;Edkiaf oma-umifh
a7Fusif*dk+f;/ 'Gg7*dk+f;[lI *dk+f;-uD; oHk;*dk+f; jzpf vnf;aumif;/ acwfwacwfY omoemawmfapmifyh Ck dKvf
ay:vmonf? *dk+f;-uD;oHk;*dk+f; jzpfay:vmonfh t trsm; ay:xGufEdkifaoma-umifhvnf;aumif;/ xdkodk\
avsmuf q7mwynfh tquftEG,f omoem0ifvnf; xGef;um;ay:xGufcJh7m/ rdrdwdk\ q7mESifh tquftEG,f
oHk;rsdK; jzpfvmonf? teD;pyfqk;H ud,k I l a7;om;-uaoma-umifh vnf;aumif;
a7Fusif*dk+f;omoem0ifY r«dra'o omoem0if jzpfonf?
ESifh ok0#blrd (oxHk) omoem0ifum; ok"Rm*dk+f; Tomoem0ifudk yg7mZdu+f t}uxm/ Am[d7
omoem0ifESifh wlonf? yk*Homoem0ifY 'kwd, ed'gef;/ 0Ho'DyeD/ omoemvu®m7 pmwrf;/ a7p-udK
tCy@dwryg/ ckepfyg;omjzpfonf? ycef;omoem q7mawmf ax&k_Wd/ a7Fusifq7mawmf ax&k_Wd/
0ifY t7Sifykn0goDwkdifatmifwlI aemufq,f r[m'Gg7 edum,omoe0Ho 'DyeD paom pmtkyfpm
tif;*d+ k ;f tkyf t7SifOm+vu®m7/ 'Dy, J if;earm7Gm/ wrf;wdk\ukrd DI
S a7;om;ygownf;?
t7Sifyknm7B/ 'DyJ,if; earm*dk+f;tkyf t7Sif0dpm7dN/ OD;-uD;az
oD;vHk;awm7 *+m0drkwf trde\fawmf7 oD;vH;k q7mawmf Ak<omoetzGJ\ ? ? TtzG\Jukd oU7mZf 1312
t7SifpNdrm/ a7Fusifq7mawmf t7SifZm*7 (Zm*7m (1950) ckEpS w f Gif pwifI jynfaxmifpkjrefrmEkid if H ygvD
bd"Zo<R0Ho twkv "dywd r[m"R7mZm"d7mZ*k&k)/ refwGif wifoGif; qHk;jzwftyfaom Ak<omoe tzGJ\
r[m0dok<g7mr q7mawmf t7Sif0dok<gpm7 (0dok<g tufOya't7 zG\Jpnf;wnfaxmifonf
pm7mbd"Z "dywd y07 r[m"R 7mZm"d7mZ*k&k) wkdif
atmif tquftEG,f wrsKd ;jyonf? Tum; oDaygrif; TtzG\J-uD; zGJ\pnf;7jcif;ta-umif;
vufxufwkdiaf tmif a7Fusif*dk+f;omoem0ifwnf;? TtzGJ\udk zGJ\pnf; wnfaxmif7jcif;. ta-umif;
'Gg7*dk+f; omoem0ifY r«dra'o omoem0if um; Todk\wnf;? jrefrmjynfwGi;f odwif;oHk; aexdkif
um; ok"Rm*dk+f; omoem0ifESifhwlonf? oxHk om awmfrl-uaom r[max7f-uD;rsm;. pdwfwGif xif
oem0ifY t7Sifaom+rSpI t7SiAf sme'©Dwidk fatmif jrifvmonfrmS ,cktcgY
wlI/ aemuf t7Sifr[mumv t7Sit f 7d,0Ho xnfh (u) jrwfpGmbk7m; a[mawmfrltyfaom edum,f
onf? yk*Homoem0ifY t7SifOW7mZD0/ t7Sifo<R ig;7yf yduwfawmfwdk\onf txyfxyf t
aZmwdygv/ t7Sifo<ROm+/ t7Sifo<RoD7d av; qifhqifh a7;ul;yHkESdyf-u7m/ owdc`wf,Gif;
qufomjyonf? aemuf a7iHkq7mawmf/ t7Sifr[m a7;rSm;rdjcif;a-umifh roef\r7Sif; jzpfvsuf
t7d,0Ho/ t7Sio f <RudW/d t7Siwf o
d moe"Z/ t7Sif ygdysurf sm; a7maESm yg0ifaeavonf? ,if;
"R7mZ*k&k/ t7Siw f dydumvu®m7 (awmifzDvm ykCKd vf ygdysufrsm;ukd okwo f if7Si;f vif;I pif-u,f
ausmf)/ t7Sifr[mwd© (tjrifh)/ t7SifpNynm oef\7iS f;rSeu
f efaom ygdrsm;jzifhom yduwf
(jrdK\-uD;)/ t7Sif*k+oD7d (a7jrdef)/ t7Sifuvsm+"Zd awmfrsm;udk pufwifykEH dyS o
f ifhonf?
(a7jrdef)/ omoemydkif rif;tdkq7mawmf t7Si*f + k oD7d/ (c) uBmt7yf7yf7Sd jrwfpGmbk7m;. w7m;awmf
yXr Am;u7mq7mawmf t7Sif"RmbdeN/ omoemydkif t7omudk rcHpm;7ukefaom vltaygif;wdk\
oJtif;q7mawmf t7Sifol7d,/ omoemydkif 'kwd, tm;vnf; w7m;t7omudk cHpm;7pdrfhaom
173
Ak<omoemtzGJ\
iSm xdpk if-u,f oef\7iS f;rSeu f efaom yduwf uqkefvjynfhae\ wdkifatmifaomumvudk Ak<ESpf[k
awmfrsm;udk jzef\a0um t"Gef\7Snf-um wnf owfrw S fjyD;aomf/ wESpv f ~if 2 -udrfom tpnf;ta0;
apoifo h nf? usif;yum Ak<omoema7;udPrsm;udk aqmif7Guf
(*) jynfaxmifpk jrefrmEkid if EH Siw fh uG Ak<0g'D Ekid if H Ekdifay7m/ tjrJwap vydkif;taejzifh Ak<omoema7;
tm;vHk;wdk\u Ak<omoemawmfudk pkaygif; udPrsm;udk aqmif7u G fEkdi7f eftwGuf Ak<omoetzGJ\0if
tm;ay;7efoifo h nf? ykCKv
d rf sm;xJrS
Ttcsufrsm;udk aqmif7Guf7eftwGuf q}o*®g (u) 1 2 3 trSwf ud, k fpm;vS,fawmf-uD; 18
,emwif7ef vdktyfayonf? q}o*®g,em wif7efrmS OD;ESih f
vnf; a7S;tcg o*®g,em ig;wefwif7mY tZmwowf (c) 4 trSwfyg a'oudk,fpm;vS,f awmf-uD;rsm;
rif;paom rif;aumif;rif;jrwfrsm;udk trSDjyK7ouJhodk\ tcsif;csi;f nDnGwfI wm0efvFJtyfonfh
trSDjyK7rnfh omoemh'g,um vdktyf.[k xifjrif udk,fpm;vS,fawmf-uD; 9 OD;
,lqawmfrl-ujyD;v~if 0ef-uD;csKyf OD;Ektm; -o0g' aygif;udk,fpm;vS,fawmf -uD; 2^OD; yg0ifonfhAk<
pum;rdef\-um;ajymqdkawmf rl-uukef.? omoetr=aqmiftzG\Jukd wifajr|mufz\GJpnf;7jyefonf?
r[max7f-uD; t7Sifjrwfrsm;. -o0g'pum;udk xdktr=aqmiftzGJ\rS tzGJ\.OU}/ 'kwd,OU}ESifh
-um;od7aom 0ef-uD;csKyf OD;Ekonf EkdifiHawmf orw tusdK;aqmif pmcsD 2 OD;wdk\ukd a7G;aumuf wifajr|muf
tr;7Sad omtpd;k 7tzG\0J ef-u;D rsm;ESiv
hf nf;aumif;/ Ak<omo jyD;v~if/ ,if;wd\kyifv~if Ak<omoemtzGJ\. OU}wdk\ESihf
ema7;qkdif7m toif;tzGJ\rsm;/ 7[ef;ynm7Sd vlynm7Sd tusdK;aqmifwdk\ jzpf7avonf?
ykCKd v-f uD;rsm;ESihv
f nf;aumif; wdkifyifnE|d di= f;I q}o*®g Ak<omoetzGJ\ESifh ,if;.tr=aqmiftzGJ\0ifv-l uD;
,em'g,umtjzpfcH,l-u7efESihf tjcm;Ak<omoema7; rsm; tjzpfudk jynfaxmifpk jrefrmEdkifiHom; Ak<t,l
7mrsm;udk aqmif7u G -f u7eftwGuf Ak<omoemtzG\J tuf 0g'D jzpfjyD;v~if t7nftcsif;jynfh0 pm7dWaumif;rGef
Oya'udk jynfaxmifpk jrefrmEkid if yH gvDrefwGif wifoiG ;f vsuf Ak<omoemawmfESifh Ak<omoetzGJ\. *k+fudk
qH;k jzwfjyD;v~if xdOk ya't7 Ak<omoemtzG\Jukd zGJ\pnf; aqmifEdkifonfh ykCdKvfrsm;om cH,lcGifh 7Sdayonf? t
wnfaxmifcahJ yonf? zGJ\0ifvl-uD;rsm; jzpfvmwkdif;vnf; t*wdrvdkufbJ
tpGr;f 7So d r~ Ak<omoema7; Ak<omoem xGe;f um;
zGJ\pnf;yHk jyef\yGm;a7;udk aqmif7Gufygrnf[k uwdoPm jyK7
Ak<omoetzG\zJ \pJG nf;wnfaxmifyrkH mS ao;onf?
(1) omoema7; 0ef-u;D /
(2) EkdifiHawmf -o0g'gp7d, q7mawmf-uD;rsm;. tzGJ\. 7nf7, G cf sufrsm;
-o0g't7 EkdifiHawmforw-uD;u cef\tyf toif;tzGJ\rsm;udk zGJ\pnf;wnfaxmif7mY 7nf7G,f
onfh ud,
k pf m;vS,f awmf-u;D 9 OD; / csuf/ vkyfief;pOfrsm;udk csxm;owfrSwf7ay7m/ Ak<
(3) EkdifiHawmfoRw-uD;ucef\tyfaom udk,fpm; omoetzGJ\udk zGJ\pnf; wnfaxmif7mYvnf; tzGJ\.
vS,af wmf-u;D 8 OD; / 7nf7G,fcsuf vkyfief;pOfrsm;udk
(4) jynfe,f/ 0daoowdkif;ESifh c&kdiftoD;oD;7Sd (1) jynfaxmifpkjrefrmEkdifiH twGif;tywdk\Y rdrd
Ak<omoema7;qkdif7m toif;tzGJ\rsm;rS owf wOD;wnf;jzpfap/ tjcm; toif;tzGJ\rsm;ESifh
rSwfxm;onfh tcsdK;twdkif;cef\tyfapvFwf yl;aygif;Ijzpfap Ak<omoem xGe;f um; jyef\
onfh a'oud, k fpm;vS,fawmf-uD; 33 OD; [lI yGm;a7;twGuf aqmif7Guf7ef/
udk,fpm;vS,af wmf-uD; 51 OD;yg0ifvsuf Ak<omoe (2) jynfaxmifpk jrefrmEkid fiH twGi;f tywdk\Y "R
tzG\Juzkd \pJG nf; 7ayonf? 'lwXmersm;/ oifwef;rsm;/ ausmif;rsm;
TtzGJ\onf omreftcgrsdK;Y Ak<omoema7;udP zGihv
f pS fwnfaxmif7ef/
rsm; aqmif7Guf7eftwGuf vydkif;jzifh owfrSwfI t (3) y7d,Wd omoemwd;k yGm;a7;twGuf pmar;yGJ
pnf;ta0; usif;y7ef rvG,fulacs? ESpfydkif;jzifhom rsm;usif;y7ef/ tjcm;enf;rsm;jzifhv nf;
a7mufqJESpf uqkefvjynfhausmfw7ufrS vmrnfhESpf aqmif7u G 7f ef/
174
Ak<omoemtzGJ\ Ak<[l;j*dK[f
175
Ak<[l;j*dK[f Aef\abG;yif
176
Aef\abG;yif Aeful;Am;jrdK\
ESihf oD[kd fu`e;f ponfh tylyidk ;f Zkefa'owdk\Yvnf; awG\ Aeful;Am;jrdK\? ?Aeful;Am;jrdK\onf uae'gEkdiif /H jAdwd
7Sd7onf? &kQaA' trnftm;jzifh uJ7D,mtmaAm7D o~ udkvºD,m;jynfe,fwiG 7f SdI/ xdkEkdifiH. wwd,t
,[kac:onf? 7moDvdkuf 7Gufa-uGyifrsdK; jzpfonf? -uD;qHk;jrdK\ jzpfonf? jAdwdo~ udkvºD,m; jynfe,f.
tudkif;tvufwdk\ xlxyf rsm;jym;onf? ,if;wdk\onf ukeo f G,fpD;yGm;a7;ESifh pufr=vkyfief; tcsut f csmvnf;
tndKa7mif7SdI acsmrGwfaeum tpif;ajrmif;rsm; ay: jzpfI/ t-uD;qHk; jrdK\vnf;jzpfonf? ajrmuftar7du
aeonf? wdkuf ypdzdwf urf;ajcwGif xdyfwef; yifv,fqdyu f rf;
t7Gufw\dkonf -um,yfuo Jh \dk t0dkurf sm;7SdI tay: jrdK\-uD;vnf; jzpfavonf?
ydkif;wGif ydkI t0dkufus,fonf? tudkif;tvuf tqHk; a*sm*h sD;,m; a7vuf-um;. vufwufwckjzpfaom
em;xdatmif t7Gufrsm;xGufI/ rsm;aomtm;jzifh Am;7wf a7ausmEf Sifh za7Zmjrpf0wdk\. t-um; ypdzdwf
tudkif;tvufwdk\. t7if;em;wGif t7Gufrsm; pkjyHKI ork]7m a7jyifxJodk\ xdk;xGufaeaom u`ef;qG,fay:
aewwfonf? t7Gufrsm; a-uGcsdefeD;vmv~if teD wGif jrdK\wnfxm;onf? u`ef;qG,f. wpfzufwcsuf
a7mifawmufawmuf jzpfvmavonf? onf yifv,foab®mqdyfrsm; jzpf-uonf? oab®m
tyGifhrsm;onf tjzLa7mifESifh yef;a7mif jzpfonf? qdyfrsm;wGif w&kwf/ *syef/ -opa-w;vD;,m;/ tdNd,
tyGiho f nf tcsi;f 2vufr rS 4vufrtxd7I Sd yGihcf syf paom EkdifiHrsm;ESifh ul;vl;qufqH-uonfh yifv,f
wdk\onf 1 vufr 2vufrcef\ t7Snf7Sdonf? teH\eH a7a-umif; uk$+Daygif; 50 ausmfwdk\rS oab®mrsm;
onf? 7Snfvsm;aom c7rf;a7mif 0wfqHzdkrsm; rsm; 0ifxu G o f mG ;vm-uonf?
pGm7Sdonf? tyGifhwdk\onf tcuftvufrsm;. t7if; jrdK\.tus,ft0ef;onf 44 pwk7ef;rdkicf ef\7I Sd / vl
em;wGif pkcI J yGihwf wf-uavonf? OD;a7 365ô844 a,muf7Sdonf? awmifrsm;/ yifv,f
toD;wdk\onf vHk;0ef;I tpdrf;a7mif jzpfonf? t a7jyifrsm;jzifh 0ef;7Hvsuf7Sdum &=cif; om,mvSy
om;rsm;onf tcsif; 2 vufr 3 vufrcef\7SdI/ xdyf aom jrdK\jzpfonf? ajrmufzufESifh ta7S\zufwcdkwGif
wGif t0dkuf 4 ckygaom xdyfzHk;yGifhcsyftHkuav; yg7Sd qD;ESif;rsm;jzifh azG;azG;jzLvsuf7SdjyD;v~if pdrf;vef;
avonf? aomopfawmrsm; zHk;tkyfvsuf7Sdonfh awmifukef;
Aef\abG;om;onf teD7ifah 7mif7I dS opfa-um nDonf? awmifwef;rsm;udk awG\jrifEkdifonf? awmfzufqDodk\
-um7SnfcHaom opfom;rsdK;vnf;jzpfonf? ta7mif &=ar~mfvdkufv~if za7Zm jrpfxJ7Sd u`ef;rsm;ay:rS
wifIvnf; aumif;onf? a7xJwGif toHk;jyKv~if us,f0ef;aom v,fcif; ,mcif;rsm;udk awG\7onf?
ydkI -um-umcHjyD;v~if/ ydk;rpm;vG,facs? aoewf'if taemufzufwiG rf l Aefu;l Am;u`e;f rS awmifwef;rsm;udk
rsm;/ tdrfwkdifrsm;/ -urf;cif;ysOfrsm;/ vSnf;rsm;/ tdrf woDwwef; awG\7rnf jzpfavonf?
axmify7dabm *yPnf;rsm; jyKvkyf7ef Aef\abG;om;udk jrdK\v,facgifwGif pwefvDO,smOf wnf7Sd7m/ jrdK\
toH;k jyK-uonf? rwnfrDu 7SdcJhonfh obm0twkdi;f -uD;rm;aom xif;
Aef\abG;yif. tacgufudk cGmI77Sdaom av~mfr~if 7SL;yifrsm;/ qD'gyifrsm;/ {u waxmifausmfcef\ 7Sd
onf tvGef cdkifrmI qifOD;pD;wdk\onf xdkav~mfr~ifudk onfh om,mvSyaom jrdK\.&=cif;/ r~waumif;rGef
qifuek f; atmufcH tcif;rsm; jyKvkyf7eftwGuf toHk; aom 7moDOwk/ a7csdK;qdyfaumif;rsm;/ awmupm;
jyK-uonf? xdk\jyif 7Guf-udK;uJhodk\ -udK;-urf;-urf;rsm; xGuf7ef ae7mrsm;ESifh ig;r~m;7ef ae7maumif;rsm;
ESifh *kHtdwf-urf;rsm;vnf; 7ufvkyf-uonf? Aef\abG; 7Sdjcif;a-umifh c7D;onf trsm;tjym;yif Aeful;Am;jrdK\
yifwdk\onf trsm;tjym; tESH\tjym; aygufa7muf odk\ vma7muf vnfywf-uavonf?
ojzifh Aef\abG;av~mfr~ifrsm;udk rsm;rsm;pm;pm; 7Edkif jrdK\. ywf0ef;usif awmifukef;/ awmifwef;rsm;rS
avonf? a7wHcGefrsm;udk toHk;csjcif;jzifh a7tm; v~yfppfudk
Aef\abG;acgufrS tndK7ifha7mif qdk;aq;udk xkwf,l vdo k avmuf 7Ekid o f nf? Aefu;l Am;jrKd \. t"du vkyif ef;
77SEd ikd of nf? xd\kjyif xdt
k acgufonf ajru G u kd o
f nfth cgY rsm;rSm opfpufvyk if ef;/ ig;aoWmvkyfief;ESifh oab®m
if;/ t7Gufonf jynfwnfemrsm; aygufv~ifif; aq; wnf vkyfief;rsm; jzpf-uonf? tjcm; vkyfief;rsm;
zuf0ifonf? t7Gufudk aq;vdyfvdyfI tcsdK\aomuf rSm oHESifh oHr+dvkyfief;/ o-um;c`wfvkyfief;/ puf
-uavonf? ud7, d m vkyfief; ponfwk\d jzpf-uonf? opf/ *sHKpyg;/
177
Aeful;Am;jrdK\
178
Aeful;Am;jrdK\ AefaumufjrdK\
wnfaxmif zGJ\pnf;I/ xdka'oudk pwifawG\ 7Sdol. Edik if jH cm;od\k yd\k7onf? yd;k / jcnfxnf/ pufud7, d m/ ukef
trnfudk *k+jf yKum Aefu;l Am;jrdK\[k ac:wGiaf pcJo
h nf? rmyPnf;paom oGif;ukefrsm;udkvnf; AefaumufjrdK\rS
Aeful;Am;onf oab®mvrf;/ rD;7xm;vrf;rsm;/ av wqifh Ekid fit H 7yf7yfok\d jzef\jzL;7onf? ,d;k ',m;Ekid if .H
,mOfvrf;zGifhjyD; aemufwGif o,f,yl dk\aqmifa7;/ ul; Ekid if jH cm; ukeo f G,rf = ^0 7mcdik Ef e= ;f cef\twGuf Aefaumuf
oef;oGm;vma7;wdk\ aumif;rGefojzifh wdk;wuf pnf jrdK\rSwqifh aqmif7u G af y;7avonf?
um;vmcJh7m/ uae'gEkid fiH. xdyfwef;jrdK\-uD;wjrdK\ jzpf AefaumufjrdK\udk taemufzufrS jzwfoef; pD;qif;
vmcJhavonf? oGm;aom rJerfjrpf. wzufwcsufrSaeI oG,fwef;
azmufvkyfxm;aom wl;ajrmif;rsm;pGmwdk\onf jrdK\udk
AefaumufjrdK\? ?,dk',m; (xkdi;f ) Ekid fiH. jrdK\awmf jzwfoef; pD;qif;vsuf 7Sd-u7m/ xdkwl;ajrmif;rsm;udk
jzpfaomAefaumufjrKd \onf xdik ;f Ekid if .
H t-u;D qH;k jrKd \vnf; jrdK\wGif; ul;oef;oGm;vma7;twGufvnf; toHk;jyK-u
jzpfonf? ,dk;',m; yifv,fauG\xo J \kd pD;0ifaom rJerf onf? jrdK\wGif;Y ,if;odk\aom wl;ajrmif;rsm; 7Sdojzifh
(acsmifz,m;) jrpf. jrpfurf;ay:wGif wnf7SdI/,dk; vnf; AefaumufjrdK\ukd ta7Shwidk f; Aif;epfjrdK\ [kac:
',m; yifv,fauG\rS 15 rdkifcef\ uGma0;onf? rJerf a0:-ujcif; jzpfonf? xdkwl;ajrmif;rsm;xJwGif qif;7J
jrpfonf ,dk;',m;EdkifiH. ukefoG,fpD;yGm;a7;twGuf om;rsm; aexdkif-uaom avStdrfrsm;ESifh a7;ay:qdkif
yifr aoG;a-umozG,f jzpfay7m/ EkdifiH. tv,fydkif; rsm;vnf; 7Sad vonf?
a'orsm;ESifh xdkjrpfa-umif;wav~mufrS a7mufvm AefaumufjrKd \. 7moDOwkonf tylyikd ;f Zkef 7moDOwk
-uaomqefpyg;/ u`ef;opf/ -uufaygifap;/ opfaph/ rsdK;jzpfI yljyif;um pdkpGwfxdkif;rd=if;onf? rdk;7moDonf
jiKwaf umif; ponfh Ekdiif .
H xGuu f ek rf sm;udk Aefaumuf ZlvdkifvrS atmufwdkbmvtxd jzpfI/ aqmif;7moD
jrdK\.wbufurf;7Sd yifv,f oab®mqdyu f rf;rS wqifh onf Edik 0f ifbmvrS azazmf0g7Dvtxd jzpfjy;D v~if aEG7moD
179
AefaumufjrdK\
180
AefaumufjrdK\ Aefa*gufôAif;qifh
181
Aefa*gufôAif;qifh AefqifrD;wdkif
182
AefqifrD;wdkif Aefnefô*`ef
183
Aefnefô*`ef
184
Aefnefô*`ef AefwdkAef7Snfupm;jcif;
onf? 1688 ckESpfwGif tcsif;rsm; ae-uaom om; vmonf? wu,fr7Sdaom t7mrsm;udk wu,f7Sdav
tzESpOf ;D udk jzefajzaphpyf7ef toGm;/ rkefwikd ;f rdonf'h +f [ef yHkaqmifaomenf;jzifh a7;om;7mY taumif;qHk;
a-umifh zsm;emI tedPa7mufonf? Aefnef uG,fvGef 0 Kwyk'jf zpfonf? c7pf,ef oRmusr;f rSvv GJ ~if uBm
jyD; ESpaf ygif; 200cef\ vGecf jhJ yD;rS Aufz\kdjrKd \wGif Aefnef. ay:wGif vltrsm;qHk; zwfaom pmtkyfvnf; jzpfcJh
&kywf kukd jyKvyk fpku
d fxlI *k+jf yKxm;-uavonf? onf? tjcm; bmomaygif; w7meD;yg;cef\odk\vnf;
Aefnef a7;om; jyKpkcJhaom t,l0g'qkdi7f m pmtkyf bmomjyefc7hJ onf? omoemhppfyJG trnf7dS 0 K
aygif; 60 ausmfcef\ 7Sdonf? Aefnefonf ausmif;Y -uD;onf c7pf,ef. xGuf7yfvrf; enf;wl
pmayynmudk jzpfajrmufatmif oif-um;cJh7ol r[kwf aumif;rGefaomfvnf; rxifay:cJhacs? tjcm; vuf7m
acs? odk\aomf ol. ta7;tom; 7Sif;vif; jywfom;I aumif;wyk'fjzpfaom rPwmAufref;. b0 0 K
zwf&=em;vnf7ef vG,u f lra= -umifh c7pf,ef. xGuf -uD;wGif t*®vdyf 0 Ka7;enf;. pHwifz, G f 7m tajccH
7yfvrf; 0 K-uD;onf t*®vdyf*ª0if pmaywckjzpf tcsuftvufrsm; yg0ifonf[k,lq -uavonf?
185
AefwdkAef7Snfupm;jcif;
186
AefwdkAef7Snfupm;jcif;
187
AefwdkAef7Snfupm;jcif; Aef'dkufôqmtefwdkeD
188
Aef'dkufôqmtefwdkeD Aefa'gif;nDvmcH
rsm;twGif; Aef'dkufonf EdkifiHorkdif; yef;csDum;/ t,l a7;qGaJ y;7eftwGufvnf; tjcm; yef;csDausmf wOD;u
0g'qdkif7m yef;csDum;ESifh yHkjyif '@m7D yef;csu D m;rsm; vufcH77SdomG ;onf? Aef'dkufonf t*®vefok\d tonf;
udk a7;qGJcJhonf? 1626 ckESpfwGif tvGefacwfpm;I toef rusef;rrmjzpfum jyefa7mufvmjyD;aemuf/ vef
xif;7Sm; ausmf-um;aom yef;csDausmf-uD;tjzpf tef\ 'efjrdK\wiG f 1641 ckESpf 'DZifbmvY uG,v f Geaf vonf?
wGyjf rdK\ok\d jyefvmcJah vonf? Aef'dkufonf 0ifaiGaumif;oavmufvnf; toHk;
tef\wGyjf rdK\wGif 6 ESpfcef\r~ txufwef;pm; rif;pdk; tjzKef;-uD;onf? ola7;qGJaom yef;csDum;rsm;uJhodk\
7mZmrsm;. vufoHk; yef;csDausmf-uD; jzpfaecJhonf? crf;crf;em;em; aexkdifolvnf; jzpfonf? xdk\a-umifh
7Hzef7Hcg tjcm; jrdK\-uD;rsm;odk\ oGm;a7mufI txl; oluG,fvGeaf omtcg a-uG;jrD;rsm;pGm usef7pfavonf?
wm0ef,l aqmif7Gufr=rsm; jyKch7J ao;onf? Aef'dkuf. yef;csDacwfudk 4 ydkif; cGJjcm;Ekdifonf?
1632 ckESpfwiG f t*®vefjynf7h Sif yXr csm;bk7if. 1621 ckEpS t f xd Aef'udk .f vuf7mwGif &l;Aif;. pHepf
eef;awmfY bk7ifhyef;csDawmftjzpf oGm;a7muf tr= rsm; vFrf;vsuf 7Sdonfudk awG\7onf? xdkaemufwGif
xrf;7onf? bk7ifuvnf; qm bG\Jjzifh jcD;jr|ihaf jr|muf wmvsH yef;cspD Hepfqefonfh 'kw, d ydki;f odk\ a7mufvm
pm;jyD;v~if/ vpm 7dQmawmfrsm;udk ay;oem;xm; onf? wwd,ydik ;f wGif &l;Aif;. pHepfrsm; jyefI ygvm
onf? bk7if/ rdzk7m;ESifhwuG rif;pdk;7mZm eef;wGif;ol jyefonf? aemufqHk;acwfonf t*®vdyf yef;csDacwf
eef;wGif;om;wd\k. toHk;awmfcjH zpfonfomru/txuf jzpfI crf;crf;em;em; yef;csDum;rsm;udk tajrmuf
wef;pm; olaX;ol-uG,f vluHkxHrsm;uvnf; Aef'dkuf tjrm; a7;qGJcJhaom tydkif;vnf; jzpfavnf?
udk tvGef toHk;rsm;cJh-uonf? xdk\a-umifh xdktcsdew f Gif Aef'dkuf.yef;csDum;rsm;onf rsm;aomtm;jzifh
Aef'dkufonf yef;csDum;rsm;udk trsm;tjym; a7;qGJ rif;pdk;7mZm/ eef;wGif;ol eef;wGif;om;wdk\. xD;eef;
7ojzifh rEkdifreif; jzpfum vufaxmuf wa,mufukd qefI crf;em;vSyaom yHkwl yef;csDum;rsm; jzpf-u
tultnD xm;7onf? a7;qG7J vGe;f ojzifh xdt k csed wf iG f onf? Aef'dkuf vuf7mrsm;. xl;jcm;csurf Sm ta7mif
a7;qGJaom Aef'dkuf. yef;csDum;rsm;onf vuf7m jc,fyHk pHepf xl;jcm;jcif;/ odrfarG\El;nHhjcif;/ ESpfvdkzG,f
ysufvmonf[yk if qd-k uonf? aumif;jcif;/ yHkwt l qGJco H .l yifuk,d fp&du k fudk touf
1640 jynfhESpfwGif yef;csaD usmf-uD; &l;Aif;uG,fvGef ygatmif qGJEkdifjcif;/ vufrsm; a7;qGJyHk vSyjcif;wdk\
aomtcg tef\wyG jf rdK\o\kd jyefI &l;Aif;. ae7mudk ,lum jzpfonf? Aef'dkufonf aemif yHkwlqGJ yef;csDausmfwdk\
pydefbk7if. apmifha7Smuf jcD;jr|ifhr=udk cH,lEkdif7ef -udK; twGuf [efopf wrsdK;udk xGifay;cJhonf? olonf
pm;aomfvnf; r7cJhay? ol. 7nfrSef;csufwck jzpf tufcsif;ac: pm;aq; yef;csDwGifvnf; xif7Sm;ausmf
aom yg7pfjrdK\rS vl;A7 eef;awmfwGif yef;csDum;rsm; -um;oljzpfavonf?
«®Y³©
¸ ·ºå®³®×¿ª-³¸»²ºå¿ú嫼µ ¿¯³·ºú«
Ù ½º ¸ÓÖÖ̧ «¿±³
²Üª³½ØÞ«Üå
xdknDvmcHod\k tm7SESifhtmz7duwkdufrS vGwfvyfaomEkdifiHrsm; wufa7muf-uonfjzpfI tm7Stmz7dunDvmcH[k
vnf;ac:onf? -uD;rSL;OD;pD;usif;yaom EkdifiH 5EkdifiHwGif jrefrmEkdifiHvnf;ygonf? tif'dkeD;7Sm;EkdifiHAefa'gif;jrdK\Y
usif;yonf? nDvmcH-uD;. oabmwlqHk;jzwfcsufrsm;jzifh uBmhwifrm;r= avsmhenf;apcJhonfrSm *k+f,lavmuf
ayonf?
Aefa'gif;nDvmcH ? ?1955 ckEpS f {jyvD 187ufae\ cHodk\ uBmhvlOD;a7 xuf0ufausmfudk udk,fpm;jyKaom
rS 247ufae\txd usif;ycJhaom tm7Stmz7dunDvm tm7SESifh tmz7duEkdifiHaygif; 29 EkdifiHrS xdyfoD;
cHjzpfI tif'dkeD;7Sm;EkdifiH/ Aefa'gif;jrdK\wGif usif;ycJh acgif;aqmif-uD;rsm; wufa7muf awG\qHk aqG;aqG;cJh
ojzifh Aefa'gif;nDvmcH[k ac:wGifcJhonf? xdknDvm -uI/ 77Sdaom tusdK;tjrwfrsm;um; uBmhorkdif;
189
Aefa'gif;nDvmcH
190
Aefa'gif;nDvmcH
24 7ufae\txd usif;y7ef pDpOfI atmifjrifpmG usi;f y 29 Ekdifiw H Gif uBmhuvk orC0if 18 Ekdiif H yg0ifonf?
Ekid cf ahJ vonf ? uBmhuv k orC0if r[kwaf om w&kwjf ynfo\l ud, k pf m;
nDvmcHo\dk wufa7muf-uonfh Ekid if rH sm;onf tkypf k vS,o f nfyif uBmhuv k orCtm;axmufcaH 7;tqdw k Gif
uGJ/ 0g'uGJ Ekdiif Hrsm;vnf; yg0ifojzifh/ xdknDvmcHonf 0ifa7muf axmufcH aqG;aEG;cJhonf? xdknDvmcH-uD;rS
acsmarm ajyjypfpGm jyD;ajrmufEkdifygrnfavm/ xdknD aemufqk;H xkwfjyefcsufwiG f uBmhjidr;f csrf;a7; yl;aygif;
vmcHonf e,fcs\J0g'qef\usiaf 7;oufouftwGuf 0g' aqmif7Gufr= jr|ifhwifa7;ESifh pyfvsOf;I uBmhEkdifiH
jzef\ nDvmcHr~om jzpfrnfavm[k uBmu awG;awm trsm;tjym;onf uBmhukovrCodk\ 0ifa7mufcGihf r7
pdk;7drfrd-uonf? odk\aomf nDvmcHonf acsmarm ajy -uao;ay7m/ uBmhjidrf;csrf;a7;twGuf xda7mufpGm
jypfpGm jyD;ajrmufatmifjrifcJhonf? 29 EdkifiHrS udk,f yl;aygif;aqmif7Gu7f ef Ekdiif Htm;vHk; uBmhuv k orCodk\
pm;vS,f-uD;rsm;onf tay;t,l oifhwifhpGmjzifh aqG; 0ifEikd 7f ef nDvmcHu oabm-uKd un f aD -umif;/ xdak -umifh
aEG;Ekid cf -hJuonf? toif;0if t7nftcsif;ESifh jynfhpHkaom EkdifiHrsm;tm;
^ 7uf wdkifwdkif aqG;aEG;I qHk;jzwfcsufrsm; cs 0ifcGifhjyK7ef ukvorCvHkjcHKa7;aumifpDodk\ awmif;qdk
rSwfcJh-u7m/ 77Sdaom tusdK;tjrwfrsm;um; orkdif; a-umif;[kyg7Sd7m/ tm7Stmz7duEkdifiHwdk\onf uBmh
wGifavmufayonf? qHk;jzwfcsufrsm; rcsrSwfrD/ jidrf;csrf;a7;twGuf rnfr~vdkvm;I/ uBmhukvorC
tjyif;txef tajctwif aqG;aEG;a0zef-u7m/ qHk; -uD;tm; uBmhjidrf;csrf;a7;udk xm0pOf xdef;odrf;xm;
jzwfcsufrsm;yif csrSwf Edkifygrnfavm[k pdk;7drf-u7 Edik frnfh uBmol uBmom;wd\k. tm;xm;zG,f7m uBmh
onf? odk\aomf rdrdwdk\. t,ltq/ xifjrifcsufwdk\ukd rdom;pktzGJ\-uD;tjzpf todtrSwfjyKjcif;udkvnf; xif
yGifhyGifhvif;vif; wifjyjcif;omjzpfI/ aemufqHk;wGif 7Sm;apcJhonf? xdk\a-umifh nDvmcH wufa7mufaom
qHk;jzwfcsufrsm; csrSwfEdkifcJh-uayonf? xdkqHk;jzwf 29 Ekdiif H udk,fpm;vS,f acgif;aqmif-uD;rsm;. apwem
csurf sm;onf wnfwo hH nf/ cdik jf rJonf/ tarSmifyh a,m* udk uBmu tav;jyKcJ-h u7ayonf?
uif;onf[k uBmu todtrSwfjyKvm-u7avonf? Aefa'gif;uGefz7ifhodk\ wufa7muf-uaom udk,fpm;
nDvmcH-u;D wGif e,fcs\JpeH pf&w = cf sa7;tqdu k dk wnDw vS,f-uD;rsm;onf tvSnfhus rdef\cGef;pum;rsm; ajym
nGwq f ;kH jzwfEikd jf cif;onf Aefa'gif;nDvmcH-u;D . xl;jcm; qdk-uonf? e,fcs\JpHepf qef\usifa7; tqdu k kd wifoGi;f
csufw7yfjzpfayonf? vlrsdK;wrsdK;tm; tjcm;vlrsdK; aqG;aEG;-u7mY/ uBmu ar~mfvifhoavmuf tmm
wrsdK;u pdk;rdk;csKyfcs,fr=/ EdkifiHwGif;udPrsm;Y 0ifa7muf w rjyif;xefvSacs? od\kaomf uGejf rLepf Ekid if H-uD;rsm;.
pGuzf ufr=wdk\onf raumif;aomp&dkufrsm; jzpfa-umif; e,fcsJ\r=udkvnf; jyif;jyif; xefxef a0zefaqG;aEG;cJh
udk Ekid if w H idk ;f vdv
k ukd od7adS omfvnf; vufawG\ xde;f odr;f -uonf?
7efurdk l 0efav;-uonf? xdt k csuu f kd Aefa'gif;nDvmcH nDvmcH-uD;onf tm7Stmz7duEkdifiHrsm;. pnf;
wGif EkdifiHxyd o f D;acgif;aqmif-uD;rsm;u &=wfcsa-umif; vHk;nDnGwfjcif;udk jycJhayonf? uBmh wif;rmr= tm;
tqdkwifoGif; qHk;jzwfvdkufaomtcg uBmhxuf0uf vHk;udk avsmhenf;oGm;ap7ef nDvmcH-uD;u rpGrf;
ausmfvlOD;a7u qHk;jzwfcsufrnfayojzifh/ e,fcsJ\0g'D aqmifEdkifjim;vnf; tm7Stmz7duEkdifiHrsm;. pnf;
wdk\tm; aemufwGef\omG ;aponf? ,if;odk\jzifh uBmhwif; vHk;nDnGwfjcif;onf e,fcsJ\0g'tm; wm;qD;7mY t
rmr= avsmyh g;a7;udk jzpfapcJhavonf? awmftwef xda7mufapcJhonf? nDvmcHwGif csrSwf
t+kjrLtiftm;udk tzsuo f abm toH;k rjyKb/J tjyK cJhaom qHk;jzwfcsufrsm;twdkif;om xda7mufpGm t
vkyfief;rsm;twGuf toHk;jyK7ef wdkufwGef;a-umif; t aumiftxnf azmfEkdifygu tm7SESifh tmz7duwkduf
qdkudkvnf; jy}mef;cJh-uonf? xdk\jyif pD;yGm;a7; yl; wGif jidrf;csrf;om,ma7;onf wnfwHhckid jf rJEkdifayrnf?
aygif;aqmif7Gufr=/ ,Ofaus;r= yl;aygif;aqmif7Gufr= Aefa'gif; nDvmcH-uD; jzpfajrmuf atmifjrifatmif
vl\tcGifhta7; toHk;csr=/ rvGwfvyfao;aom EkdifiH vHk;yef;ay;aom jrefrmEkdifiH tygt0if OD;pD; 5 EkdifiH
rsm; jy©em ponfwdk\udkvnf; aqG;aEG;um qHk;jzwf onf oef;aygif; 1ô300ausmf7aSd om tm7S tmz7du
csurf sm; cs-uonf? vlrsdK;tm;vHk;udk pnf;vHk;ay;EdkifcJhayonf? xdk\a-umifh
Aefa'gif;nDvmcHonf uBmhukvorCudk pifjydKif acsmarm ajyjypfpGmESifh atmifjrifvdrfhrnf r[kwf[k
,SOfjydKifjcif;vnf;rjyKay? nDvmcHo\dk wufa7mufaom uBmu ,lqcJh-uaomfvnf; Aefa'gif; uGefz7ifo h nf
191
Aef;a'gif;nDvmcH Aef;ôZl;
192
Aef;ôZl; Aef;ôa7mAwf
193
Aef;ôa7mAwf Aef;armfc&dkif
wwf-uonf? Aef; touf 26 ESpf t7G,fwGif zcif qH;k yHEk ydS f xkwaf 0cJah vonf? 1^69 ckEpS Yf tjyif;txef
jzpfol tedP a7mufojzifhwa-umif;/ tcspaf 7; tqif zsm;jyD;v~if xdkESpf Zlvdik fv 217ufae\wiG f touf 3^
rajyojzifhwa-umif; Aef;onf w7Gmrajymif; ol ESpf t7G,faumif;wke;f tcsdefrSmyif 'rf;z7D;jrdK\Y uG,f
aumif;rjzpf [laom pum;twdkif; taemuf tdNd, vGef tedPa7mufavonf?
u`ef;pk7Sd *sar;um;u`ef;od\k oGm;a7mufI pma7;tvkyf a7mAwfAef;onf vlwa,muftjzpfESifh c`wf,Gif;
vky7f ef pdwyf ikd ;f jzwf vdu k af vonf? od\7k mwGif c7D;p7dwf csufrsm; 7SdrnfrSefaomfvnf; pmqdkawmfwOD; tjzpf
vdak ejyefojzifh ol uav; b0uyif pDu;Hk a7;om;vm ESifhum; vlwkdi;f uyif av;pm;7ayonf? ol. uAsm
cJhaom uAsmuav;rsm;udk pkaygif;I uAsmrsm; [l rsm;xJwiG f paumhwvefjynf. ajr/ a7/ avESifh Zmwd
aomtrnfjzifh pmtkyf wtkyf xkwfa0vkdu. f ? aoG; Zmwdrmefwdk\udk trsm;qHk; awG\7ayrnf? ol.
Aef;. uAsmpmtkyfrSm ta7mif;7 wGiu f s,fvS.? rsdK;cspfpdwf/ csKyfwnf;r=udk 7GH7Smrkef;wD;aompdwfESifh
xdkpmtkyf xkwfvku d fonfrpS I v,form;pmqdk u vGwv f yfr= vdkvm;aom pdwfwk\donf ol. uAsmrsm;Y
av;. emrnfonfvnf; wrk[kwfjcif; xif7Sm;ausmf wzGm;zGm; ay:vGifvsuf 7Sdayonf? Aef;. taumif;
apmvmonf? Aef;onfvnf; pmtkyf a7mif;7onfh qHk; uAsmrsm;rSm paumhwvef a'oM7 bmom
tjrwfaiGxrJ S ol. a0pktjzpf aygif 500 cef\ 77S. d ? pum;jzifh a7;om;cJhaom uAsmpkyif jzpfonf? Aef;.
ol. uAsmpmtkyfonf 'kwd,w-udrfyif xyfESdyf7ef uAsmrsm;onf oDqdk wD;r=wfI7aom oDcsif;rsm; jzpf
jzpfvmaomtcg Aef;onf *sar;um;u`ef;odk\ oGm;7ef 7m/ t*®vdyfpmay orkdif;wGif Aef;onf taumif;qHk;
t-uHukd pGe\fypfvu dk fjyD;v~if xdkaiGEiS hyf if paumhwvef oDcsif;a7;q7m wOD;tjzpfjzifhvnf; xif7Sm;pGm 7yf
jynf tuf'ifAm7m jrdK\awmfo\dk oGm;a7mufavonf? wnfvsuf 7Sdavonf?
Aef;onf tuf'ifAm7mjrdK\o\kd a7mufaomtcg ynm
wwf/ olaX;ol-uG,f tp7Sad om txufwef;pm; ykCKd vf Aef;armfc&dki?f ? Aef;armfc&dkiof nf ucsijf ynfe,f
rsm;. 0dkif;0ef;csD;ajr|mufjcif; cH7avonf? odk\7mwGif wGif yg0ifvsu/f tus,ft0ef;rSm 4ô146 pwk7ef;rkdif
yumoeudk vdkvm;aom txufwef;pm;wdk\. tay: jzpfonf? t*®vyd rf sm;tkypf ;kd pOfu e,fjcm;c&dik w f ck tjzpf
,H *&kpdkufjcif;rSm -um7Snf rcHacs? vtenf;i,f todtrSwfjyKI tkyfcsKyfcJhonf? c&dkif. e,fedrdwfrSm
cef\ aerdv~ifyif r-umao;rDu ol\tm; ta7;w,l ta7S\zufwGif pdef;vHk awmifwef; tygt0if ucsif
vkyfcJhaom txufwef;pm;rsm;onf olYtm; *&k awmifwef;rsm;u w&kwfEkdifiHESifh jcm;xm;vsuf7SdI/
rjyK-uawmhonfudk owdxm;rdaom Aef;onf pdwf taemufzufwGif jrefrmjynfr-uD; tygt0ifjzpfaom
tysuf-uD; ysufum ol. arG;Zmwdjzpfaom atmfvdk uomc&dkifESifh pyfvsuf wnf7Sdonf? awmifzufwGif
a0; 7Gmuav;odk\ jyefvmcJh.? Aef;onf tuf'ifAm7m 7Sr;f jynfe,f ajrmufyikd ;f a'oESihf e,ferd w d cf si;f 7Snv
f sm;
jrdK\rS jyefvmjyD;onfhaemufwGif yumoeudk rufarm pGm pyfvsuf7SdI/ ajrmufzufwGif ucsifjynfe,f tyg
aom vluHkxH tac:cH txufwef;pm;wdk\tm; ,cif t0if jrpf-uD;em; c&dkifESifh eef;qefacsmif;tm;jzifh
uxuf pdwef mjyD;v~i/f atmufwef;pm; omref qif;7J ydki;f jcm;vsuf 7So d nf?
ol qif;7Jom;rsm;tm; a7S;uxuf ydkI oem;u&k+m Aef;armfc&dik f tygt0if pde;f vH;k awmifwef;onf yif
oufrad wmhonf? 1^8^ ckEpS w f iG f uAsmpmtkyf xkwaf 0 v,fjyifrS ay 6ô000ausmfjrifhvsuf/ c&dkifwckvHk;Y
7mrS 77Sdaom tjrwfuav;jzifh tJvpfvif t7yfwGif tjrifhqHk; awmifxdyfrSm e&lbHkawmifxGwf jzpfonf?
v,f wuGuf0,fI tvkyv f kyo f nf? 1^88 ckEpS fwGif ,if; awmifxw f nf yifv,fjyifrS ay 8ô000 ausmf
G o
Aef;onf ol. tcspfa[mif;jzpfonfh *sif; tm;rm; tjrifhY 7Sv d suf/ Aef;armfc&dik w
f ckv;Hk od\kif;/ w&kwEf dik fiH
trnf7Sd trsdK;orD;ESifh vufxyfvku d f.? vufxyfjyD; zufodk\if; pD;I jrifEkdifavonf? bHk[lonfrSm ucsif
aemufr-umrDyif ,pfrsdK; tifpyufawmf tvkyfudk bmompum;jzpfI awmif[k t"d_m,f7Sday7m/ e&l
77Sdavonf? rlvuyif t7ufudk pGJvmcJhaom Aef; ac: tyifrsm; aygufa7muf7mawmif[k t"d_m,f7
onf xdt k vkyu f kd 7onfah e\upI t7ufESifh jywfonf avonf?
[lI r7Sdawmhacs? ol. usef;rma7;onfvnf; c`wf {7m0wDjrpfonf c&dik t f wGi;f rkid f 100 cef\ jzwfoef;
,Gi;f vm.? 1^93 ckEpS w f iG f ol. uAsmrsm;udk aemuf pD;qif;7m/ c&dkif. ausm&dk;ozG,fjzpfI ta7;ygvS
194
Aef;armfc&dkif Aef;armfq7mawmf
195
Aef;armfq7mawmf
196
Aef;armfq7mawmf
,if;odk\ rdrdrSefonf xifv~if qdwfqdwfraewwfbJ wGif vGefpGm cifrif pGJvrf;ESpfoufonf [laom qdk;
ajym7 a7;7rS auseyfavh7Sdaom 0goema-umifh q7m owif;rsm;jzifhom xif7Sm;cJhI q7mawmf. aumif;
awmfonf 'kQ t-uD;tus,f awG\c7Jh avonf? wae\ owif;rsm;u ray:vGifvSacs? Aef;armf q7mawmf
aomf rif;wkef;rif;-uD;onf yduwfoHk;yHkESifh 0de>d , um; w7m;a7at; wku d fau`;jyD;v~if tqHk;tr-o0g'
wdk\Y txl;u`r;f usifaom 7Srf;uav;u`ef; q7mawmf jyK7ef rif;wke;f rif;-uD; udk,fwkdif yifhzdwf7aom q7m
OD;eNtm; 7[ef;omra+rsm; 0denf;awmfESifhtnD awmf-uD; jzpfonf? trSeftm;jzifh q7mawmfonf
usifh-uH tm;xkwf-uap7ef 7nfoefI trde\f awmf jyef -urf;onf[k qdk7rnfxuf xufonf[kqdkv~if ydkI
wrf;wapmif a7;om;yg7ef av~mufxm;ojzifh a7; oifhavsmfayrnf? yduwf oHk;yHkESifhwuG usrf;*ef
om; qufoGif;onf? ,if;jyefwrf;udk ok"Rm tzGJ\0if t7yf7yfwdk\wGifvnf; txl;yif ESH\pyf u`rf;usifawmf
q7mawmfrsm; vufcHtwnfjyKjyD;aemuf EdkifiHawmf rlonf? 0denf;zufwiG f r,SOo f matmif u`r;f usifonf
w0ef;vHk; ysHhESH\atmif xkwfjyef qifhqdkawmfrlonf? [kvnf;qdkonf? 0denf;ufwGif jydKifzuf uif;aom
Aef;armf q7mawmfonf ,if;jyefwrf;udk oabmESifh omoemydkif Am;u7m q7mawmf. txHwGif q7m
nDnw G f jcif;r7So d jzifh jyefwrf;odrf; tr=jidrf; 0ded>, awmfbk7m;-uD; pD7if qHk;jzwfcJhaom w7m;pD7ifxHk;
-o0g'pmwapmifudk a7;om;um/ jrdK\eef;twGi;f 7Sd t rSefor~udk a7;rSwf7aom jzwfxkH;a7; 7[ef;jzpfcJhbl;
wGi;f 0ef OD;csed ftdrt
f wGi;f Y wdww f qdwf ypfcsxm;av onf? xdkr~omru Am;u7mq7mawmf. pmqdk7[ef;
onf? xdk\aemuf uAsm 2 yk'fcsdK;I 7Srf;uav;u`ef; vnf; jzpfonf? q7mawmf pmcspOf q7mawmf rdef\
q7mawmf ausmif;0if;twGif;odk\ wdwfwqdwf oGm; or~ukd teD;rSaeI wvHk;csi;f vdkuI f qdk7aom 7[ef;
a7muf csxm;jyefonf? ,if;odk\aom tjyKtrla-umifh jzpfonf? omrn Om+f7nfjzifh 7[ef;pmqdk rjzpf
trdef\awmf jyefwrf;udk a7;aom q7mawmftm;om Ekdifacs? ,if;odk\ omoemydkif q7mawmf. jzwfxHk;
ru jyefwrf;udk axmufcH-uaom ok"Rm tzGJ\0if a7;ESifh pmqdk7[ef;jzpfcJh7Ivnf; trsdK;rsdK;aom A[k
q7mawmfrsm;ESifh jyefwrf;udk xkwfcGifhjyKaom bk7if okwrsm;udk qnf;yl; 77Sdvdkufaoma-umifh ynmrmef
udkyg xdyg;aeavonf? omoemydkif q7mawmfu wuf[efwlonf? Aef;armf q7mawmf. wynfhjzpfcJh
Aef;armf q7mawmftm; yifhac: ppfaq;aomfvnf; bl;aom tkwfzdk q7mawmfu Aef;armf q7mawmf
aumif;pGm rajzbJaeojzifh Aef;armfjrdK\odk\ ajymif;a7F\ onf o]gudk xGef;xGef;aygufayguf rwwfajrmuf
oDwif;oHk;7ef rif;wkef;rif;-uD;udk,fwkdif trdef\ csrSwf aomfvnf; 0gus t"d_m,f 7Sif;vif;jyo 0de>d ,jyK7mY
um rif;'+fay;vdkuf7onf? umv twef-umrS o]gudk xGef;xGef;aygufayguf wwfajrmufolrsm;ESifh
rdzk7m;acgif-uD;. av~mufxm;r=a-umifh q7mawmf rjcm; tvGef ajzmifhrSefonf[k csD;usL;rdef\awmfrl
tm; Aef;armfjrdK\rS oGm;a7muf yifhac:onf? odk\7mwGif avonf?
rMav;jrdK\odk\um; pdwfemojzifh rjyefbJ rif;uGef;buf Aef;armf q7mawmfonf &lyvQ+mESihf o]vQ
wGif oDwif;oHk;aeonf? rif;w7m;-uD;. raumif; +m vGefpGm aumif;jrwfonf? &kyfo!mef vGefpGm
owif;udk tjrJajymaeojzifh rajym7ef av~mufxm; -uHch kid cf ef\nm;I toHawmfrmS vnf; eufus,f jywfom;
-u7onf? odk\7mwGif t7GJ\wkdufIom aeavonf? vSa-umif;jzifh qdk-uonf? q7mawmf. &kyfvQ+m
xdk\a-umifhyif omoemydkifq7mawmfbk7m;-uD;u Aef; ESifh toHawmfudk jrif7-um;7olwdkif; q7mawmftm;
armfq7mawmfonf y7pfESifhwlonf/ 7SifpOfvnf; &dkaoav;pm;vm7onfcsnf; jzpfonf[k tqd7k do S nf?
rsufvHk;jyL;jyL;/ aoaomtcgvnf; rsufvHk;jyL;jyL;/ xdkacwfwGif &kyaf 7m toHyg xl;uJaumif;rGeo f l ykCKd vf
Aef;armf q7mawmfvnf; Aef;armfjrdK\odk\ rydk\rDvnf; xl; ESpfyg;om ay:cJh7m/ ,if;wdk\rSm rif;wkef;rif;ESifh
rsufESmrn|dK;/ ydk\jyD;vnf; rsufESmrn|dK;[k rdef\awmfrl Aef;armfq7mawmfw\dk jzpfa-umif; od7onf?
onfqo kd nf? Aef;armf q7mawmfonf &kyv f Q+m cef\nm;onfEiS hf
Aef;armfq7mawmfonf trltusifh toGm;tvm tr~ qGrf;abmZOfrsm;udk omref 7[ef;awmfwdk\xuf
tajymtqdk taetxdkif ta7;tom;wd\k Y ajNudk ydkrdk bkef;ay;awmfrlEkdifonf? qefjzLjzLwcGufcsuf/ pm
rapmifhpnf;/ -urf;wrf;onf? txl;ojzifh *gra'go uav; wyd©m/ 0ufom;wyd©m/ trJom;wyd©m/
pGef;jidaom pum;ESifh pmrsm;udk ajymqdk a7;om;r= [if;csdKZvHk-uD; 3 ZvHk/ rHk\qDa-umf 3 ,Suf/ eH\omyk
197
Aef;armfq7mawmf Aef;armfjrdK\
iSufaysm 6 zD;/ refusn;f azsm7f nf 3 yd©mwd\kukd wxdik f pum;pOft7 od7onf? xdkpum;udk taxmuftul
wnf; ukefatmif bkOf;ay;Ekdifawmfrla-umif;jzifh qdk jyKaeonfrSm Aef;armf ywf0ef;usifrS aus;7Gmrsm;.
-uonf? trnfyif jzpfonf? Aef;armf ywf0ef;usi7f dS 7Gmrsm;.
Aef;armfq7mawmfonf Aef;armfrS jyefvmjyD;aemuf trnfrsm;rSm rHaemif/ rHzm/ rHom/ rH0def;/ rHem;ponf
rMav;jrdK\odk\ -uGawmfrrlbJ rif;uGef;teD; Aef;armf jzifh rH[laom toHESifh tpcsDonfu rsm;vsuf/ rH[l
acsmif;wGif oDwif;oH;k aeonf? odrforkwfpOf vdkuef m onfrSm 7Srf;bmomt7 7Gm[k t"d_m,foufa7mufjyD;
tyfaom enf;t00wdk\udk ,if;acsmif;Y ausmufxuf v~if/ aemufqufygvmaom aemif/ zm/ om/ 0def;/
tQ7mxdk;Ixm;7m/ ,ckwkdif odrforkwfolwdk\ ta7; em; paom toHxGuf pum;vHk;rsm;. t"d_m,frsm;
w,l rSDjirf;jyKI ae-u7avonf? Aef;armfq7mawmf ESihf aygif;pyfI 7Sr;f bmomt7 ud, k yf ikd f t"d_m,f toD;
onf oufawmf ^1 ESpf 1239 ckESpf 0gqdkvwGif ppf toD; 7Sd-uayonf? rH[laom pum;vHk; rygonfh
udkif;zuf cdkawmifawm7Y ysHvGef awmfrlonf? 7Gmrsm;. trnfrsm;rSmvnf; 7mE=ef;jynfh 7Srf;bmom
q7mawmfjyKpkcJhaom usrf;rsm;rSm 1/ uxde 0d rS qif;oufonfudk awG\7avonf? yHkyrm rdk;armuf
aom"eDusrf;? 2/ 0de,"7A[kokw 0ded>,? 3/ 0d 7Gm[l7mY rdef;armuf[laom 7Srf;pum;rS qif;oufI
0Wab'eDusrf;? 4/ oDrab'0dbm0eDusrf;? 5/ t rdef;onf jrdK\/ armufonf yef;/ t"d_m,frSm yef;jrdK\
okb'©e0ded>,? 6/ OykoftqH;k tjzwfwdk\jzpfonf? [kif;/ jrdK\opf7Gm. rl7if; 7Sr;f tac:rSm rde;f rdki[ f k
jzpfvsuf rdef;onf jrdK\/ rkdifonf topf/ xd\ka-umifh jrdK\
Aef;armfjrdK\? ? Aef;armf. rlvtrnf7if;rSm rHarmf opf[kif;/ em;vHk7Gm. rl7if; 7Srf;tac:rSm vm;vH/k
[lI jzpfa-umif;/ rHarmf[lonfrSm 7Srf;bmompum; vm;onfv,f/ vHkonft-uD;/ -uD;uJonf/ xdk\a-umifh
jzpfI rH/ onf 7Gm[k t"d_m,f7vsuf/ armf/ onf v,f-uD;7Gm[kif; 7Srf;bmomrS qif;oufaom t
tdk;[k t"d_m,f7a-umif;/ xdk\a-umifh rHarmf[lonf "d_m,frsm; 7Sd-uavonf? Aef;armfjrdK\ taemuf {7m
tdk;vkyfaom7Gm[k t"d_m,f7Sda-umif; ola[mif;wdk\ 0wDjrpf wzufurf;wGif orkid ;f Y xif7mS ;aom iaqmif;
198
Aef;armfjrdK\
199
Aef;armfjrdK\ Aef;armufjrdK\
-uD; razmufru D Aef;armfESihw f &kwef ,fpyf uke;f a-umif; jrdK\tv,f7Sd a7FodrfawmfapwD. bk7m;yGJawmfudk
ukefoG,rf =udk jyK-uao;onf? jrefrmEkdifiHxGuf xef; ESpfpOf oDwif;u`wfvY usif;y7m/ yGJawmf7uf 10
vsu/f 0g*Gr;f / ausmufprd ;f / y,if; ponfw\kEd iS hf w&kwf 7ufwikd af tmif usif;y7I tvGef pnfum;vSavonf?
EkdifiHrS w&kwfydk;xnf/ opf-um;oD; paom w&kwfoHk;
yPnf;rsm;udk tjyeftvSef a7mif;0,fwify\kdjcif; jyK -u Aef;armufjrdK\? ? Aef;armufjrdK\onf jrefrmEkdiif H t
onf? rsm;aomtm;jzifh w&kwf ukefonf-uD;rsm; xufydkif; uomc&dkiftwGif;7Sd Aef;armufjrdK\e,f. &Hk;
-uD;pd;k vFrf;rdk;cJoh nf? w&kwfjrefrm vrf;r-uD; azmuf pdu
k fjrdK\ jzpfonf? Aef;armufjrdK\e,fonf uomc&kid f.
vkyfjy;D onfah emufwiG rf l Aef;armf w&kwef ,fpyf ukeu f ;l taemufawmifzufydkif;wGif 7Sdonf? Aef;armufjrdK\
r= r7So d vmuf jzpfchaJ vonf? onf jrdK\e,f. ta7S\awmifaxmifhwGif 7Sdonf? Aef;
Aef;armfjrdK\onf Aef;armfc&dkif tpdk;7Xme toD;oD; armufjrdK\e,f. ajrmufzufESifh taemufzufwGif t
wd\k. A[d&k ;kH pduk 7f m jrKd \-uD;jzpfvsu/f jrefrmEkid if H atmuf xufcsif;wGif;ESifh jrpf-uD;em;c&dkifwdk\ 7Sdonf? ta7S\
ydkif;rS oab®mrsm; qefwuf7m/ aemufqHk; oab®m zufwGif rJZmjrpfjcm;vsuf/ armfvl;ESifh refvnf7Gm
qdyfjrdK\ jzpfavonf? Aef;armfjrdK\rS pdef;vHkubm; awmif (a7S;u jrdK\e,frsm; jzpfcJhonf ) wdk\7Sdonf? awmif
pcef;jrKd \ukd jzwfvsu/f w&kwjf ynfe,fpyf vG,*f s,o f \kd if;/ zufwGif 0ef;odkESifh yifv,fAl;jrdK\e,fwdk\ 7Sdonf? Aef;
7Srf;jynfajrmufyidk ;f erf;crf;/ rlq,fwk\drS wqifh w&kwf armufjrdK\e,fonf ,cifu c&dkifcGJwckjzpfI/ Aef;armf
jynfok\dif;/ uGwfckid /f vm&=d;wd\krS rMav;od\kif;/ wdu k f jrdK\e,fEiS fh refpjD rdK\e,fwk\d yg0ifco
Jh nf? odk\aomf refpDjrdK\
&dkuftm;jzifh rd;k ukwf/ oydwfusif;odk\if;/ jrpf-uD;em; e,fudk Aef;armufjrdK\e,fEiS hf yl;aygif;vdkuaf vonf?
odk\if; armfawmfum;vrf;rsm; azmufvkyfjyD; jzpfav Aef;armufjrdK\e,fonf awmawmifxx l yfonf? jrdK\
onf? 7efukerf S jrpf-uD;em;/ ylwmtdkoGm; av,mOfqyd f e,f. ta7S\zuf7Sd rif;0Hawmifonf yifv,fa7jyifrS
vnf;jzpfonf? ay 1ô500 2ô000 ausmfcef\jrifhonf? u`ef;opf/ tif
jrdK\. tus,t f 0ef;rSm 2ô399 {ujzpf.? vlO;D a7rSm ESihf tif-uif; paom opfaumif; 0g;aumif;rsm; xGuf
1953 ckESpf cef\rSef;ajct7 9ô81^ a,mufjzpfonf? onfh opfawm-uD;rsm; trsm;tjym;7Sdonf? jrdK\e,f
aus;7Gmrsm; tygt0if jrdK\e,fwckvk;H . {7d,mrSm 60* twGi;f 7Sd t"du jrpfrmS rJZmjrpfjzpfI/ refpED Sihf armfvl;
pwk7ef;rkid fjzpfvsu/f jrdK\e,fwckvk;H .vlOD;a7rSm 1956 7Gmrsm;. ajrmufzufusaom t7yfwGif jrpfzsm;cH
ckESpf oef;acgifpm7if;t7 53ô4*^ a,muf jzpfav onf? xdkt7yfrS pD;qif;vm7m/ xD;csdKifhjrdK\. atmuf
onf? w&kwfEiS hf w&kwfjrefrmujym; vlOD;a7 trsm; zuf 2 rdik cf ef\wiG f {7m0wDjrpftwGi;f od\k pD;0ifavonf?
qH;k jzpfI/ w&kww f ef;onf ,cifu jrKd \. tpnfum;qH;k Aef;armufjrKd \e,fonf 1ô2^9 pwk7ef;rdik f us,0f ef;I
7yfuGuf jzpfonf? ,ckrl rif;ukef;7yfuGuo f nf tpnf jrdK\e,f.vlOD;a7onf 39ô981 a,mufjzpfonf? jrdK\
um;qHk; jzpfonf? Aef;armfwGif tjcm; 7Srf;/ jrefrm/ ay:ESifh jrdK\e,ftwGif; aexdkif-uolrsm;onf jrefrm/
7Sr;f w&kwEf iS hf ucsirf sm;vnf; 7Sad vonf? c&dik jf rKd \-u;D jzpf 7Srf;/ ucsifESifh u'l; paom wkdif;7if;om; vlrsdK;rsm;
onfhtm;avsmfpGm w7m;&Hk;awmfrsm;twGuf aqmuf ESifh EkdifiHjcm;om; w&kwf/ ukvm;rsm; jzpfonf? Ak<
vkyfxm;onfh w7m;&Hk;-uD/ vrf;Xme&Hk;/ opfawm&Hk;/ t,l0g'D rsm;jym;aomfvnf; c7pf,meft,l0g'Drsm;/
7JXem/ aq;&Hk-uD;/ aps;/ pmwdkuf/ a-u;eef;&Hk;/ {nfh ewfuk;d uG,o f rl sm;vnf; 7So d nf?
a*[m/ EkdifiHawmf opfxkwfa7;Xme/ tusOf;axmif/ a7S;jrefrmrif;rsm; vufxufu Aef;armufjrKd \e,fwiG f
&kyf7Sif&Hk ponfh cef\nm;x,f0gaom taqmufttHk jynfpdk;[laom 7mxl;trnft7nfjzifh ac:a0:ol wOD;
-uD;rsm; rsm;pGm7Sdvsuf jrdK\wGif;Y tpdk;7 txufwef; onf yXrqHk; tkyfcsKyfcJhonf? xdkjynfpdk;onf 0ef;odk
ausmif;-uD;tjyif omoemjyK txufwef;ausmif; apmfbGm;. vufatmufcHjzpfonf? jrefrm oU7mZf
3ausmif;/ rlvwef;ausmif; 3ausmif;/ tpdk;7 7uf 1085 ckEpS f(c7pf 1^23 ckEpS f )wGif Aef;armufe,f tkyf
uef;ausmif;wdk\jzifhvnf; pnfpnfyifyif 7SdvSavonf? csKyfoltm; jynfpdk;7mxl;tpm; xrkef [laom 7mxl;
Ekid fiHawmf tpdk;7. pHjyo-um;puf/ v~yfppf"mwftm; trnft7nfjzifh cef\tyfonf? Aef;armufudk tkyfcsKyf7
ay;&Hkwdk\tjyif udk,yf dkif qefpufrsm;/ qDpufrsm;/ opf aomxrkefonf uGrf;zdk;tjzpf aiGydomcsdef 105 ydom
pufrsm;jzifhvnf; crf;em;wifhw,favonf? quf7onf?
200
Aef;armufjrdK\ Aef;jrdK\
jAdwdo~wk\d jrefrmedkifiu
H kd odr;f ydkufjyD;aemufwiG f 0ef; pD;qif;7m/ jrdK\. taemufzufrSwyg; usef 3 zufY
odkapmfbGm; OD;atmifjrwfonf jAdwdo~wdk\tm; tnHh jrpfa-umif;-uD; 0ef;7Hvsuf 7Sdonf? jrpfudk jzwfI
rcHbJ ykefuefjcm;em;pOfu Aef;armufjrdK\e,f twGi;f rS wHwm;-uD; 6 ckaqmufxm;onf? qGpfZmvef EkdifiH7Sd
tcdik t f rmjyKI ckccH o
hJ nf? tvStyqH;k aom jrKd \rsm;wGif Aef;jrKd \vnf; wjrKd \tygt0if
jrdK\e,ftwGif; t"du vkyfief;rSm qefpyg;ESihf vuf jzpfonf?
zufyif pdkufysdK;jcif;wdk\ jzpfonf? pufr=vkyfief; ajymy Aef;[laom trnfonf 0uf0H[k t"d_m,f7aom
avmufatmif r7Sdacs? 7ufuef;7ufjcif;ESifh awmif;/ *smrefpum; Aef;rS ,lI rSnfhac:onf[k qdk-uonf?
zsm 7ufvkyfaom vufr=vkyfief; tenf;i,f 7Sdonf? Aef;jrdK\ukd pwnfonfah e\u 0uf0aH ygif;rsm;pGm owfypf
jrdK\e,ftwGi;f ESifh jrdK\e,frS tyodk\ ul;oef;oGm;vma7; 7onfudktpGJjyKI Aef;jrdK\[k wGio f nf[k qdkprSwfjyK-u
rSm tif;awmfjrdK\rS refpD7Gmodk\ armfawmfum;vrf; 7SdI onf? Aef;jrdK\. jrdK\awmfwq H yd Yf 0uf0yH kH yg&Hrk u jrKd \ay:
61 rdkif 7Snfvsm;onf? xdkarmfawmfum;vrf;onf 7Sd taqmufttHkrsm; wefqmqif7mYyif 0uf0HyHk
Aef;armufjrdK\udk jzwfoGm;onf? tif;awmfjrdK\rS uom rsm; xkvky-f uonfukd awG\7onf? tm;jrpf. vuf,m
jrdK\odk\ oGm;a7mufEkdifI uomjrdK\rS wqifh c&kdiftyodk\ zufurf;wGif 0uf0Hrsm;udk wrif arG;xm;aom awm
oab®mvrf; rD;7xm;vrf;wdk\jzifh ul;oef;oGm;vmEkdif udyk if jrdK\tyk cf sKyaf 7;tzG\Ju jyKjyifxed ;f odrf;xm;onf?
avonf? Aef;jrdK\ukd 1191 ckESpfwGif 'sKbGJ\7 Z7if*sifpm; Awf
[dk;u wnfaxmifcJhI/ 1218 ckESpf 'kwd, z7uf'7pf
Aef;jrdK\? ?Aef;jrdK\onf qGwfZmvefEikd fiH. jrdK\awmf bk7ifvufxufwGif rif;aejynfawmf jzpfvmonf?
jzpfI &dkif;jrpf. jrpfvufwufjzpfaom tm;jrpfurf; 1853 ckESpfwGif qGpf uGefzD'a7;7Sif;ac: qGpfjynfe,f
ay:Y wnf7Sdonf? yifv,fa7rsufESmjyif txuf rsm; yl;aygif; zGJ\pnf;onfh jynfe,faygif;csKyf tzGJ\0if
1ô^88 ayjrifhaom oJausmufawmifjyifay:Y wnf jzpfvmI 1848 ckESpf wGif qGpfZmvef wEkdifiHvHk;.
7SdI/ ,if;awmifajc7if;rS tm;jrpfonf auG\ywfI jrdK\awmfjzpfvmonf?
201
AdNKom7rif; Adºdom7rif;
202
Adºdom7rif;
203
Adºdom7rif; AHkAkid f
ajcz0g;udk "m;ESihcf GJjyD;aomf qm;a7maom qDjzifh vdr;f oGm;onf? xdktcg tjyifrS avxkzdtm;u jyGwfwH7Sd
usHI 7Sm;rD;cJwGif uifjr|dKufaponf? rif;-uD;onf cyfcu G . f tqd\k7iS u f kd ydwv f u dk jf yD;v~if jyGew f iG ;f rS a7udk
qif;7Ja0'emudk jyif;xefpmG cHpm;7aomfvnf; 7wem txufok\d yifhwif,if; jyGefwiG ;f 7Sd a70ifayguf tqd\k7iS f
oHk;yg;udk atmufarh ESvHk;oGif;vsufuyif c¶mudk,f udk yGihaf pavonf? Tod\kjzifh jyGwfwu H kd qif;csDwufcsD
onf n|dK;EGrf;ajcmufaoG\I pkawavaomf pwkr[m -udrfzefrsm;pGm qufwdu k jf yK vkyfay;aomtcg a7onf
7mZfewfjynf a0©0+ ewfrif;-uD;. tvkyftau`; jyGefwGif;wav~muf wjznf;jznf; jrifhwufvmI cyf
Ze0obrnfaom ewfom;jzpfavonf? Adºo d m7rif; cGuf7Sd tqdk\7Sifudk ausmfjzwfwufvmjyD;aomf/ cyfcGuf
-uD;onf rif;pnf;pdrf 52ESp/f oufawmf 6^ ESp/f r[m u wzef tay:odk\ cyfwifvm7mrS aemufqHk;Y jyGef
oU7mZf 140 jynfhEpS w f iG f om;awmf tZmwowfrif; acgif;rS tjyifodk\ pD;xGufvmavonf? tdrfoHk;a7eH
vkyf-uHI uHawmfuek f7avonf? pkwAf ykH ikd u
f kd Toabmt7 jyKvyk x f m;jcif;yifjzpfonf?
pkwfAHkAdkifrsdK;wGif t7nfudk cyfcGuf7Sd7modk\ ta7muf
AHAk ikd ?f ?AHAk ikd qf o kd nfrmS t7nf/ od\kr[kwf taiG\ wckck yifhwifonfh t"dutm;rsm avxk. zdtm;omv~if
udk a7F\ajymif;ay;onfh ud7d,mjzpfI omreftm;jzifh jzpfayonf? odk\aomf avxk. zdtm;onf yifv,f
tay:odk\ wif,l7eftwGuf toHk;rsm;onf? vlonf jyifnDY 32 ayjrifhaom a7xk. tav;csdefESifh nDr~
touf7SifaepOf av&SLoGif;jcif;ESifh &SLxkwfjcif;udk ojzifh tqdkyg AHAk kid frsdK;jzifh a7udk ajrjyifrS txuf 32
ESvHk;jzifh tjrJjyKvkyfvsuf7Sd7m/ vl. ESvHk;onfvnf; aytxdom tpGrf;ukef yifhwifEkdifonfudk owdjyK7m
AHkAdkifwrsdK;yif jzpfonf? a7wGif;rS a7udk 7pfvHk;wGif onf? odk\7mwGif rnfr~aumif;atmif jyKvkyfxm;ap
7pfywfxm;aom -udK;jzifh cyfwifyHkudk jrifz;l -uayvdrfh umrl wif;jynfhusyfjynfh avvHkaom AHkAdkifrsdK;udk r7
rnf? xdkud7d,mrSm a7S;upI ay:aygufcJhojzifh/ a7S; Edkif7um;/ vufawG\tm;jzifh xdkAHkAdkifrsdK;jzihf a7udk ay
acwf AHkAdkif[k ac:Ekdifayonf? tcsdK\ aus;vufawm 20 25 aytxd wufatmifomv~if pkww f ifEikd o f nfukd
7Gmrsm;Y prf;tkdifrSa7udk cGufrsm; wyfxm;aom awG\7avonf?
'vufbD;jzifh ukef;ay:odk\ wif,lyHkudk jrifzl;-urnf tu,fI a7udk xdkxufjrifhatmif wifvdkygu t
jzpf7m/ ,if;onfvnf; a7S;acwf AHAk ikd w f rsKd ;yifjzpfonf? jcm; AHkAdkifwrsdK;rsdK;udk toHk;jyK-u7onf? ,if;AHkAdkifrsdK;
aemifaomf acwfrSDaom AHkAdkifwrsdK; ay:vmonf? teuf/ xdk;AHkAdkif[k ac:aom AHkAdkifrsdK;onf t&dk;qHk;
a7udk avzdtm;jzifh pkwfwifonft h wGuf xdkAkAH kid rf sdK;udk jzpfonf? tvG,fqHk; jyKvkyfxm;aom tqdkyg AHkAdkif
pkwAf kAH ikd f[k ac:onf? xdAk AHk kid w f iG f a7udk jyGeftxufo\dk rsKd ;wGif jyGeaf cgif; E=wo f ;D ae7mY a7xkwjf yeG Ef iS hf wwd,
avtm;jzifh a7S;OD;pGm pkww f ifvku d . f ? jyD;rS cyfcGujf cifh tqdk\7Sifudk wyfxm;onf? cyfcGuftay:zuf7Sd a7rSm
cyfwif7onf? jyGefxdyfodk\ a7a7mufaomtcg/ tjyif avxkzdtm;u wGef;wifay;jcif;r7SdbJ/ cyfcGuf yifh
odk\ xGufap7eftwGuf bHkyidk af cgif;Y E=wo f D;acgif; wck wifay;onfh a7omjzpfonf? xd\ka-umifh a7udk aemuf
wyfxm;onf? jyeG t f wGi;f Y jyGww f w H ck7I dS jyGww f t
H zsm; jyefrpD;atmif wwd,tqdk\7Sifu xdef;ay;xm;onfht
wGif cyfcu G f wyfxm;onf? cyfcu G Yf tay:od\k yGiahf om wGuf a7udk vdo k r~tjrifo h \kd a7mufatmif wifay;Ekdiaf y
tqd\k7Siw f ck7SdI jyGet f wGif; atmufzufYvnf; tvm; onf? rsm;aomtm;jzifhrl cyfcGuftpm; jyGwfwHacgif;
wl tqdk\7Sifwckudk wyfqifxm;onf? cyfcGufonf udk oHk;I/ a7pD;rSefap7eftwGuf a7xkwfjyGef7if;wGif
ypfpwefac: jyw G w f aH cgif;oabmuJo h \kd jyeG tf wGi;f Y wnf avavSmifcef;wckudk wyfqifxm;avh7Sdonf? jyGwfwH
7SI d / jyGww f Hudk vufuidk w f ckESifh qufxm;onf? vuf acgif;atmufok\dqif;csdew f Gif a7xkwfjyGef7if;7Sd tqdk\7Sif
udkifudk rwifvu dk fI/ jyGwfwo H nf atmufo\kd qif;oGm; yGiI hf avavSmifcef;xJok\d a70ifojzifh avavSmifcef;t
aomtcg jyGefwGi;f 7Sd avESihf wdk;rdojzifh cyfcu G frS tqd\k wGif;7Sd avonf usHK\oGm;onf? jyGwfwHacgif; tay:
7SifyiG ho f mG ;jyD;v~if jyGew f iG ;f 7Sd a70ifayguf tqdk\7iS f ydwf odk\wufcsdefwGif tqdk\7SifydwfoGm;I avavSmifcef;t
oGm;onf? vufukid fukd ESrd hcf sI jyGww f t H xufo\kd wuf wGif;7Sd avonf usHK\7mrS jyefuefxGuf vmjcif;jzifh
oGm;aomtcg tqdk\7Sif ESpfck t-um;Y yvme,f a7udk a7xkwfjyGew f av~muf wGe;f xkwv f u kd favonf?
w0ufwysuf jzpfoGm;onf? t"d_m,frSm jyGew f Gi;f av pufb;D avxd;k wHonf xd;k AHkAikd w f rsKd ;yif jzpfonf?
.zdtm;onf tjyifzufavxk. zdtm;xuf enf; txufygwdk\rSm pkwfAHkAdkifESifh xdk;AHkAdkifwdk\. tajccH
204
AHkvHkyif AHk;
205
AH;k
206
AH;k
207
AHk; AsL;yif
208
AsL;yif
xdk AsL;yifrsdK;wdk\. t7Gufrsm;onf t7if;tzsm; &SL; teDa7mif jzpfonf? tacgufonf -urf;wrf;I yyf
onf? t7Guaf 7mif tpdr;f azsmhonf? tyGihw f \kdonf yef; -um;tyfrsm; xum rnf;eufaeonf? qdk;aq; t
cdkifjzifh yGifh-uI ao;i,fjyD;v~if tjzLa7mif jzpfav wGuf toHk;jyKEdkifonf? AsL;OwvHk;yifwk\dwiG f i7Jwif;
onf? xdAk sL;yifrsdK;udk aqmif;/ r'r/ jyL [kvnf; ac: ikwf (i7Jopfikwf) [kac:aom avjrpfrsm;7Sdonf? xdk
-uonf? tjrpfw\ko d nf ajr-uD;xJok\d xd;k pdu
k rf qif;bJ ab;od\kif;/
tjcm; AsL;yifwrsdK;. &kQaA'trnfonf qD;7D; tay:odk\ axmifIif; xGuf-uum/ tcsKd \ ae7mwd\kwiG f
a,mh a7mhpAm;*D,m;em;[kac:I jrefrmtrnfjzifh bdik f cHk;xaewwfonf? AsL;OwvHkyifESifh rsdK;pdwfom uGJ
axmif/ r'r/ ubdkif/ ujrdKif[kvnf; ac:ao;onf? aom AsL;-uufwufyifudk &kQaA'trnftm;jzifh A&l
xdkAsL;yifrsdK;onf 7Gufrjywfaom tyifi,frsdK; jzpf *dkif;7m; ygADzavmf7m [kac:onf? ,if;onf tyif
onf? t7Gufwdk\onf t7if;oG,fonf? usm;uefjrpf i,frsdK;jzpfonf? rsm;aomtm;jzifh ay 30 cef\om
rsm; 7Sdonf? tacgufacsmI qdk;aq;twGuf toHk; 7Sw
d wfonf? ,if;onfvnf; tacguf-urf;I ta7mif
jyKEidk o
f nf? rnf;onf? odk\aomf qdk;aq;twGuf tacgufukd toH;k
azmfjycJhaom AsL;yifrsdK;rsm;tjyif/ AsL; trnfcH rjyKEkdifacs? t7Gufonf tpdrf;a7mifazsmhonf? AsL;
a7jrKyfawmY aygufaom/ vrkrsdK;0if tyifrsm;vnf; -uufwufyifonf toufwkad om tyifrsKd ;jzpfonf?
7Sd-uao;7m/ ,if;wdk\rSm AsL;OwvHk;/ AsL;-uufwuf/ tyifi,fwrsKd ;jzpfaom AsL;bdik faxmufudk &kQaA'
AsL;bdkifawmuf/ AsL;ajcaxmufwdk\yifwnf;? trnfjzifh uef'JvD,m; 7D[D;'D;[kac:onf? tjrifhay
AsL;OwvHk;yif. &kQaA'trnfonf A&l*dki;f 7m; 20 cef\om 7Sw d wfonf? tacgufacsmI tyifvk;H Y eD
uGef*sL;a*wmjzpf7m/ yXrAsL;yif. rsdK;pk0ifjzpf ndKa7mif7Sdaomfvnf; tyif;7if;Yrl ta7mifazsmhonf?
onf? xdktyifrsKd ;wdk\onf ay 80 cef\txd tjrifh7SdEikd f qdk;aq;twGuf tacgufudk toH;k jyKEdik o f nf? vSyaom
onf? vrkrsdK;0if tyifrsm;teuf t-uD;qHk; jzpf tjzLa7mif yef;cdkifuav;rsm; wGJavmif; yGifhwwf
onf? tyGiw fh \dkonf -uD;rm;I vdraf rmfa7mif/ odk\r[kwf avonf?
209
AsdKif;atmuf Aspf7nf
210
Aspf7nf
211
Aspf7nf
Asp7f nfukd tpwGif azmfjycJhonfhtwkid ;f rka,mpyg; at;onf ta7mifazsmo h nf? Aspfcwfaq;t7om vGef
jzifhomru *sHK/ ajyif;/ pyg; paom aumufESHwdk\jzifh uJonf? csOfpl;pl; t7omvnf; 7Sdonf? t,fvudk
vnf; jyKvkyfEkdifonf? jyKvkyfenf;rSm rka,m paom a[m 45 7mcdkiEf =ef;yg7SdI twefi,f jyif;onf? ydkwm
aumufEHw S k\dudk tyifazmufI a7ESihaf 7mjyD;v~if t7uf Aspf7nfrsdK;onf tndK7ifha7mifjzpfonf? rka,m t7
pnfwGif tyl"mwfay;I arFaESmuf acse,f7onf? omvGefuJI tcsdKtwefi,frsm;onf? at;xuf Aspf
,if;odk\jzifh upD7nfwGif tcsdK"mwf aygufvmonf? cwfaq;t7om ayghonf? tjr|Kyfrsm;onf? t,fv
tcsdK\u o-um;a7may;onf? xdktajctaewGif Aspf udka[m 5 7mcdkifE=ef;ygonf? pawmufac: Aspf7nf
7nfcsdK[k ac:onf? ,if;aemufwGif t7nfrsm;udk ppf onf ta7miftvGefeufI Aspfcwfaq;ESifh rka,mt7
xkwfI a[mh ac: Aspfcwfaq;a7mjyD; qlap7onf? om vGeu f oJ jzifh csdKcg;cg;-uD;jzpfonf? rl;,pfapwwf
xdkaemufwGif tat;cHI te,fxkdifaponf? ,if; aom t,fvudka[m 5 6±5 7mcdkifE=e;f ygI tjyif;pm;
aemufwzef waq;7nf a7mI uaZmfazmuf7onf? Asp7f nfrsKd ;jzpfavonf?
tcsKd \ Asp7f nfwk\dwiG f oHk;aom waq;onf tay:,Ho\dk tar7duef jynfaxmifpkwGif aomufoHk;-uaom
wufonf? tcsdK\ Aspf7nfwdk\wGif waq;onf atmuf Aspf7nfrsdK;udk vm*sm[kac:I rlv *smrefenf; t
odk\ te,fxkdifusum uaZmfaygufaponf? ,if; t wdkif;jyKvkyfxm;jcif;jzpfonf? xdkAspf7nfrsdK;onf Aspf
csufukd vdkuI f Aspf7nftrsKd ;tpm; uGJjym;av7m at;/ cwfaq;tvGefrsm;aom t7om7Sdonf? xdkAspf7nfudk
pawmufESifh vm*sm[lI cGJjcm;-ujcif; jzpfavonf? jyKvkyfjyD;aemuf t7omaumif;onfxuf aumif;ap
Aspfcwf aq;xnhfjyD;aemufwGif Aspf7nft7monf 7ef vaygif;rsm;pGmyif -umatmif odkavSmifxm;-u
wrsKd ;wrnf xl;uJI cg;oufoufvnf; jzpfvmojzifh ojzif/h *smrefbmomjzifh odkavSmifxm;jcif;udk vm
xdkAsp7f nfukd Aspcf g;[kvnf; ac:-uonf? *sef[kac:onfudk tpGJjyKum xdkAspf7nfrsdK;udk vm
OwkabmZeo*®[usrf;wGif a,mjrdK\pm; twGi;f 0ef *sm[k ac:-ujcif; jzpfavonf? xdk\jyif *smrefwdk\yif
OD;bdk;v=difu Aspfcg;vkyfenf;udk atmufygtwkdi;f azmf pwifjyKvkyfcJhaom aAmhAspf7nfwrsdK; 7Sdao;onf? xdk
jyxm;avonf? Aspf7nfonf ta7mifrnf;eufI jyif;aom trsdK;tpm;
rka,mpyg;udk a7qGwfI awmif;ESifh xnfhjyD;v~if jzpfonf? aEGul;OwkY aomufoHk;7eftwGuf aqmif;
aumuf&dk;tkyfI xm;/ oHk;7uftwGi;f tyifayguf.? OwkwiG f jyKvkyf-u7avonf?
if;tyifaygufudk ajcmufatmif aeylvrS f;/ ',ftk;d uif; csufudkqvdkAm;uD;,m; EkdifiHrS yDvqifem Aspf7nf
ESihf ylatmifavSmfjyD;v~if a7aEG;ylylodk\avmif;/ wy[dk7f onf tvGefta7mifazsmhI rka,myifaygufudk twef
cef\xm;/ t7nfukd ppfI,l/ if;t7nfwGif pHy,fyifw\dk i,f tajcmufcHI jyKvkyfxm;jcif; jzpfonf?
uJhodk\ [uf ac: yef;yifrsdK;. tyGifhudk tawmfcg; qdkcJhaom Aspf7nf trsdK;rsdK;wdk\tjyif uBmY r
avmufatmifcwf/ pnfw0ufcef\avmuf if;t7nfudk ausmf-um;vSaomfvnf; EdkifiHa'otvdkuf jyKvkyf
xnfI h aeylrSm ydwjf yD;xm;v~if 0dik jf zpf.? rka,mtyif aomufoHk;-uaom Asp7f nfrsm;vnf; 7Sd-uao;7m/ yHkpH
aygufudk yl&aHk vSmfI vkyfv~if atvac:.? ndKatmif tm;jzifh AJv*sD,rfEkdifiHrS z&dkESifh vrf;Apfwdk\uJhodk\ jzpf
avSmfIvkyfv~if Aspfac:.? tcsdK\ u`rf;atmifavSmfI avonf?
vkyfv~if ay:ckwwfac:.? if;0dkifudk Al;wGif xnfhI Asp7f nfw\dkonf vkyfenf; udik fenf;udk vdkufI teH\
abmh-udK;qdki;f jyD;v~if ydwfIxm;? if;0dkifoHk;rsdK; t t7omESifh trsdK;tpm; uGJjym;oGm;-ujcif; jzpfonf?
csed fwyd©mv~if tyfvaumf av;usyu f udk ajcmuf odk\aomf t-uD;tus,f uGJjym; jcm;em;r=um; r[kwf
usyfwdkifatmifyg.? t*®vdyfEkdifiHrSm T0dkifoHk;rsdK;udk acs? xdka-umifh tajccHoabmwGif wlnD-uayonf?
trsm;aomuf-u.? Aspf7nfwGif a7/ y&dkwif;/ umAdk[u dk 'f 7dw/f "mwfqm;/
,ckacwfAspf7nfrsm;onf a7S;a7S;acwf Aspf7nf rl;,pfapwwfaom t,fvudka[mwdk\ yg0ifonfhjyif
rsm;ESifhpmaomf tayghpm;rsm; jzpf-uonf? t,fvudk ADwmrifbD trsdK;rsdK;vnf; yg0ifojzifh aoG;om;jzpf
a[m 3 6 7mcdkifE=ef;r~om yg7Sdavonf? apaom tm[m7"mwfrsm;ESifh jynfhpHkayonf? xdk
txufwGif azmfjycJhonfhtwkdi;f at;/ ydkwmESifh p a-umifh oifh&Hkr~ aomufv~if tpma-ucsufjcif;udk
awmuf Aspf7nfwdk\udk t*®vefY vl-udKufrsm;onf? txl;tm;ay;avonf?
212
Asef;qef;ôAsef\pwsmae jAe7mZf
213
jAe7mZf
wGif zGm;jrifonf? 1564 ckEpS w f iG f qifjzLrsm;7Sif rif;w ESpft7G,f7Sd jAo0ef (jAok0#a'0D)udk [Hom0wDrif;
7m;-u;D ,d;k ',m;od\k csw D ufvky-f uH atmifycJG H7jyD;aemuf w7m;tm; qufojyD;v~if [Hom0wDa7Feef;Y 7Sdaeaom
wGif/ ,dk',m;rif;nD rif;om;rsm;/ rSL;rwftcsdK\ESifh om;awmf jAe7mZfudk ,kd;',m;odk\jyefI ac:awmfrl
,dk;',m;vufr=ynmonfrsm;udk [Hom0wDodk\ ,l onf[k yg7Sdonf? xdktcsdefwGif rif;om;uav;onf
aqmifvmcJhonf? ,dk;',m; 7mZ0ifrsm;wGif jAe7mZf 15 ESpt f 7G,cf ef\ 7Sad vjyD?
onf xdt k cguyif [Hom0wDo\kd ygvmcJah -umif; azmfjy r[m"R7mZmonf jAe7mZfrif;om;tm; r[mOy
-uonf? ,d;k ',m;rif; om;rufawmf -o7m"R7mZmonf 7mZft7may;onf? xdpk Ofu Oy7mZfw\k. d xH;k wrf;pOfvm
xdtk csed u f yif qifjzLrsm;7Sirf if;w7m;ESifh ESvHk;0ifool ESifhtnD yd©avmufjrdK\ukd pm;apjyD;v~if xdkjrdK\ok\d ap
jzpfonf? odk\aomf rif;w7m;-uD;onf yd©avmufpm; vFwfum ,dk;',m;EkdifiHajrmufykid f;udk tkycf sKyaf ponf?
tm; ydI k pdwcf sEdik fap7ef/ ,if;. om;awmf-uD;jAe7mZf ,dk;',m;7mZ0ifw\dk wGif jAe7mZfrif;om;udk tom;
udk ajcawmf7if;Y ac:xm;jcif; jzpfonf[k ,d;k ',m;7m rnf;rif;om;ŽŽ/ ,if;.nDawmfudk tom;jzLrif;
Z0ifwdk\Y qdkxm;onf? xdkpOfu jAe7mZfonf 9 ESpf om;[kvnf; ac:a0:-uonf? nDaemifESpfyg;onf
t7G,fr~om 7Sdao;onf? [Hom0wDa7Feef;wGif 6 ESpf wOD;udkwOD; tvGecf ifrifjrwfE;dk -uonf? nDawmfonf
cef\r~ cpm;aexdkifcJhpOftwGif;/ jrefrmbmom/ rGefbm aemifawmf. 7JpGr;f 7nfukd od7dI S tvGefav;pm;cspfcif
ompum;wdk\udk em;vnfajym-um;Ekdifonf? jrefrmESifh avonf? 15^5 ckEpS f ESifh 15^8 ckESpfrsm;wGif v0dkuf
rGewf \kd. pdwaf epdwx f m; t7nftaoG;wd\u k v
kd nf; od7cdS hJ (uaºmZ)rsm; ,dk;',m;EkdifiHtm; xdyg;wkdufcdkufvm
onf? [Hom0wD eef;wGi;f a7;7mwdk\ukv d nf; -um;jrif aomtcg/ jAe7mZfrif;om;onf rdrd. bke;f vuf&;kH pGr;f
awG\7cdS ahJ vonf? tm;udk jyocJo h nf? xdak -umifh jAe7mZfrif;om;. t7nf
,dk;',m;rif; jAom"d7mZmonf 7[ef;jyKae7mrS vl taoG;udk av;av;pm;pm; 7Sv d m-uavonf?
xGuu f m/ [Hom0wDrif;. oPmawmfcx H m;aom om; qifjzLrsm;7Sif rif;w7m;-uD; 1581 ckESpfwGif ewf
awmf ,d;k ',m;rif; jAr[defESifh wcsufwnf;jyKI jref jynfpv H eG fawmfrI l rif;w7m;-uD;. om;awmf ( ig;ql
rmrif;tm; jcm;em;ykefuefavonf? om;rufawmf 'g,um) eNbk7if eef;wufonf? eNbk7if eef;wufp
yd©avmufpm;url xdkta7;wGif ryg0ifbJ/ [Hom0 wGif jAe7mZfonf crnf;awmf ,d;k ',m;rif;. ud, k pf m;
wDrif;xH qifjrif;tvHk;t7if;ESifh oGm;a7mufjyD;v~if/ [Hom0wDodk\ tvHk;t7if;ESifhwuG vma7mufI ajc
bkef;awmf7yd u f kd cdv
k o =H nf? xdt
k cg [Hom0wDrif;w7m; awmfOD;wifonf? ,dk;',m; 7mZ0ifrsm;wGif jAe7mZf
-uD;u tm;7awmfru l m/ yd©avmufpm;tm; apmfbmG ; [Hom0wDY7SdaepOf rdk;aumif;apmfbGm;onf oPm
aomifusnf[lI bGJ\ay;um jcD;jr|ifhajr|mufpm;onf? awmfcHrvma7mufbJ jcm;em;ojzifh jrefrmrif;. om;
xdkta7;a-umifh 1568 ckESpfwGif rif;w7m;-uD;onf awmf r[mOy7mZm.wyf/ awmifilrif;. om;awmf
,dk;',m;odk\ csDwufvkyf-uH7jyef7m/ apmfbGm;aomif ewfo~iaf emif.wyfEiS hf jAe7mZf.wyfw\o kd nf rd;k aumif;
usnfv nf; aemufawmfyg7onf? ta7;awmfjyD; od\k csw
D uf-u7onf? r[mOy7mZm.wyfEiS hf ewfo~if
aomtcg rif;w7m;-uD;onf apmfbmG ;aomifusnt f m; aemif. wyfwdk\onf rdk;aumif;tm; vkyf-uHI r7Ekdif
oPmawmfcH ,dk;',m;rif;tjzpf rif;ajr|mufavonf? av? xdktcg jAe7mZf.wyfrsm;u 0ifa7muf pD;eif;
apmfbGm;aomifusnfonf 1569 ckESpfwGif rif;jzpf vkyf-uH7m ta7;awmfvScho J nf? odk\aomf xdktcsed rf SpI
vmaomtcg r[m"R7mZmbGJ\trnfjzifh xif7Sm;onf? r[mOy7mZmESihf jAe7mZfw\dk. qufqaH 7;onf wrsdK;
xdtk csderf SpI ,dk;',m;Ekdifio H nf 15 ESp-f umr~ [Hom wrnfjzpfoGm;onf[k qdkonf? rnfodk\yifjzpfap/ jref
0wD. vufatmufcHtjzpf a7muf7cdS h7J m/ r[m"R7mZm rmekdifiHawmf-uD;. tajctaeonf qifjzLrsm;7Sif
.om;awmf jAe7mZf. bke;f vuf&;kH pGrf;7nfa-umifh ,d;k vufxufuo Jh \dk r[kwfbJ ,dkief J\vmjyD jzpfa-umif;udrk l
',m;EkdifiHonf jrefrmrif;rsm;ESifh xD;jydKifeef;jydKif *k+f jAe7mZf odjrifchaJ vonf?
owif; xGef;ajymifaom EkdifiH-uD; tjzpfodk\ jyefvnf [Hom0wD eNbk7ifonf 1584 ckEpS w f Gif tif;0odk\
a7muf7cdS ahJ vonf? csDwufwdkucf ku d f7mwGif ,dk;',m;rif;om; jAe7mZfwyf
,dk;',m;7mZ0if.tqdkt7 r[m"R7mZmonf ,d;k rsm;yg vma7muf7ef qifhac:onf? jAe7mZfonf t
',m;rif;tjzpfudk qufcHjyD;aemufwGif orD;awmf 1^ vHk;t7if;ESifh csDvm7m/ rltefc7if;jrdK\odk\ ta7mufwGif
214
jAe7mZf
jrefrmrif;wdk\onf rdrt d ay: taumuf-uHonf[k t,l prf;rnf[k tvHk;t7if;ESihf csDaponf? od\kaomf 0ifa,mf
7Sdvmonf? xdk\a-umifh wyfrsm;udk av;av;zifhzifh t7yfrS qkwcf mG cJ7h avonf?
csDwufaponf? xdk\jyif jrefrmEdkifiHtwGif; jcm;em; xdka-umifh 1592 ckESpfwGif [Hom0wDrif;w7m;-uD;
ykefuefr=rsm;udk tcsuf,u l m ,dk;',m;uvnf; jcm; u ,dk;',m; jAe7mZf. aomif;usefr=udk oufpeG f\-udK;
em;ykeu f efu/ rvGwv f yfjyDavm[k -uHqvmonf? xdk yrf; csDwufESdrfeif;I tr=awmfxrf;7rnf[k rdef\awmfrl
a-umifh [Hom0wDrif; tif;0odk\ csDavjyD[k -um;v~if aoma-umifh om;awmfr[mOy7mZm.wyf tygt0if
aemufawmfo\dk rvdu k af wmhbJ ,d;k ',m;onf jrefrmrif; [Hom0wDwyfrsm;onf ,dk;',m;odk\ tvHk;t7if;ESifhcsD
.oPmawmfudk rcHawmha-umif;/ jrefrmrif;udk rdrdjcm; wuf-u7jyefonf? ,kd;',m;odk\ xdkESpf 'DZifbmwGif
em;jyDjzpfa-umif;udk (1584 ckESpf) a-unmonf? xdk a7mufonf? xdt k cg r[mOy7mZmESihf ,d;k ',m;jAe7mZf
aemuf [Hom0wDok\dcsv D monf? jAe7mZf csv D ma-umif; wdk\ qifpD;csif;wdkuf-u7m r[mOy7mZm usqHk;onf?
udk [Hom0wDYjrdK\apmifu h sefchaJ om r[mOy7mZm -um; jAe7mZf atmify7JG I r[mOy7mZmus qH;k onfah e7mwGif
v~if jrdK\udk tcdik tf vHkp7D ifxm;onf? jAe7mZfvnf; jrdK\ jAe7mZfu apwDwql wnfxm;7m ,ckwikd f 7Sdao;I/
7if;udkcsOf;I wyfawmifwmESiafh epOf/ eNbk7if tif;0 ,dk;',m;EkdifiH aemifqm7,f (aemifpma7;)jrdK\teD;Y 7Sd
udk tvdkawmfjynfhI jyefcsDvma-umif; -um;od7v~if/ onf? r[mOy7mZm usqHk;aoma-umifh [Hom0wD
rkWrodk\jyefI ta7S\zufwvFm;7Sd vlot l rsm;udk odrf;,l wyfrsm;tm; rif;w7m;-uD;u jyefac:apojzifh t
jy;D aomf ,d;k ',m;od\k jyefavonf? avmif;awmfudk ,lum jyefvnfqkwfcJh-uonf? xdkrS
eNbk7ifvnf; jAe7mZftm; vdu k fI wku d af ponf? aemufwiG f [Hom0wDrS ,d;k ',m;od\k ppfcsrD r= 7Sad wmhay?
jAe7mZfonf t,k<,jrdK\ajrmuf/ pkUvdt7yfwiG f wyf xdka-umifh jAe7mZfonfvnf; rdrEd ikd fiaH wmftm; jyef
wnfI jyefwkduf7m jrefrmwyfrsm; a7G\acsonf? rdk;v vnf pnfyif0ajymatmif aqmif7Gufonf? v0dkuf
usawmhrnfvnf; jzpfI [Hom0wDa7Feef;u wyfawmf (uaºmZ) odk\vnf; csDwufvky-f uHI rdr. d oPmawmfcH
rsm;udk jyefac:v~if/ jAe7mZfvnf; ight-uHtwkdi;f jyD; jzpfaponf?
ajrmufavjyD[k -uHK;0g;oH jyKavonf? 159^ ckESpfwGif armfvjrdKifpm; ykefuefaomtcg csD
jAe7mZfonf rdrEd idk if o
H \kd jyefa7mufv~if yd©avmuf wufESdrfeif;aom [Hom0wDwyfrsm; ysufI jyefcJh7
rS a7G\I t,k<,jrdK\awmfY aexkdifjyD;v~if/ t,k<, onf? xdkEpS fwGifyif jAe7mZfonf armfvjrdKifpm;ESihf w
jrdK\awmftm; 7efolw\dk vky-f uHvmv~if cHEikd af tmif vlol pdwfw0rf;wnf;jyKum/ [Hom0wDok\d csDwufvmonf?
7dQm jznfhwif;xm;onf? [Hom0wD wyfrsm;onf odk\aomf Zif;r,f/ jynf/ awmifilwdk\u ppfultiftm;
1585 ckEpS fwiG f if;/ 1586 ckEpS w f iG f if;/ 1590 jynfEh Spf rsm;jym;pGmESifh vmonf[k -um;odI [Hom0wDrS jyef
wGifif; ,d;k ',m;odk\ t-udr-f udrf csDwufvky-f uHaomf onf? rkWrod\k a7mufv~if ta7S\zuf rGe[ f ol r~ odr;f ,l
vnf; jAe7mZf tpDt7if tcHaumif;r=a-umifh ta7; I ,dk;',m;od\k jyefavonf?
rvScahJ cs? oU7mZf 1598 ckEpS w f iG f awmifib l 7k ifEiS hf 7cdik b
f 7k if
1586 ckEpS rf S 1590 jynfhESpftxd 4 ESpfcef\twGi;f rif;7mZm-uD;wdk\ yl;aygif;I [Hom0wDudk wkdufonf?
jrefrm,dk;',m; ppfzufr=rsm; jidrfoufaecJhonf? xdk 1599 ckESpfwGif [Hom0wDysufI eNbk7ifawmifilodk\
twGi;f 1590 jynfEh pS w f iG f ,dk;',m;rif; r[m"R7mZm ygavonf? ,d;k ',m;rif; jAe7mZfonfvnf; [Hom0wD
onf emI vGefavojzif/h om;awmf-uD; jAe7mZfonf odk\ tvHk;t7if;ESifh csDvmonf? jAe7mZf csDvmjcif;
xD;eef;udk qufco H nf? xdpk Ofu jAe7mZfonf oufawmf onf rSefeef;7mZ0ifawmfY [Hom0wDrif;tm; ulnD7ef
35 ESprf ~ 7Sdonf? nDawmftUa-omhoa7muftm; tdrf [kqdkonf? ,dk;',m; 7mZ0ifYrl awmifilrif;ESifh
a7S\ay;awmfral vonf? 7cdik rf if;wd\ku ppfual c:I vma-umif;/ aemif xdkrif;wdk\
eef;wufjyD; 8 vcef\-umv~if [Hom0wDwyfrsm; taumuf-uHI awmifiludk wku d af -umif;ygonf?
csDwufvm-ujyefonf? odk\aomf ta7;tcif; rvS jAe7mZfonf [Hom0wDysufI/ eNbk7if awmifio l \dk
bJ qkwfcGm7jyefonf? ,if;odk\ [Hom0wDrS ,d;k ',m; ygavjyD[k -um;v~if awmifio l \dk csv
D monf? awmifil
od\k t-udrf-udrf csDwuf vkyf-uHjcif;wd\k ysuI f jyef7zef udk wvausmfausmf vkyf-uHaomfvnf; r7acs? xdkt
rsm;avojzifh/ jAe7mZfonf [Hom0wDodk\ csDI tm; wGi;f ,kd;',m;7dQmaxmufwyfrsm;udk [Hom0wDwiG f
215
jAe7mZf jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f
216
jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f
217
jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f
218
jAdwdo~ udkvºD;,m;jynfe,f jAdwdo~u`ef;pk
«®Y³©Ù·º¬¿ú姹¯Øµå¿±³«Î»åº
wacwfu aer0ifEkdifaom tifydkif,m-uD;ukd xdef;csKyfcJhonfh u`ef;pkwGifyg0ifaom u`ef;-uD;u`ef;i,frsm;/ jrpf
acsmif;rsm;/ ajrrsufESmjyif v=dif;tdwdk;aeouJhodk\7Sdaom qyfqufe,f/ awmif-uD;urf;-uD; jrifhrm;aom paumhw
vefjynf/ ausmufaqmifausmufawmifaygrsm;aom t,f,mekdifiH. urf;&dk;wef;ponfh jAdwdo~u`ef;pk.yx0D0if
tcsuftvufrsm;udk wifjyxm;onf?
jAdwdo~u`ef;pk ? ?jAdwo
d ~ u`e;f pkonf uBmwGif ,mvefjynf) wdk\jzpf-uonf? u`ef;i,faygif; 5ô000
tausmf-um;qHk;aom u`ef;pkjzpfonf? Oa7mywdku. f cef\yg0if7m/ paumhwvefjynf. ajrmufzuf7Sd atmh
taemufajrmufzuf urf;ajc tvGefwGif wnf7SdI/ ueDu`ef;pkESifh 7Suw
f vefu`ef;pk/ paumhwvefjynf.
ajrmufyifv,f/ 'dkAma7vuf-um;ESifh t*®vdyfa7vuf taemufzuf7Sd [ufA7d'D;u`ef;pk/ tkdif7pfyifv,f xJ
-um;-uD;wdk\u Oa7mywkdufukef;r-uD;rS ydkif;jcm;xm; 7Sd ref;u`ef;/ taemufawmifzuf7dS qDvDu`ef;/ t*®vef
onf? xkdu`ef;pkwGif u`ef;-uD; 2u`ef; yg0if7m/ *7dwf jynf. awmifzuf7dS 0dkuuf `e;f ESihf cseef ,fu`ef; ponf
jAdwdef (t*®vefjynf/ paumhwvefjynfESifh a0ve,f) wdk\onf u`ef;i,frsm;xJwGif t-uD;pm; u`ef;rsm;
ESifh tdkif,mvefu`ef; (t,f,medkifiHESifh ajrmuftdkif jzpf-uavonf?
219
jAdwdo~u`ef;pk
220
jAdwdo~u`ef;pk
221
jAdwdo~u`ef;pk
222
Òß©
¼ ±
¼ Ϭ°¼åµ úı°*³¿©³º«µ¼ ¿°³·º± ¸ c¼ µ¿¼ ±3 ¬«-Õå¼ ©´á
¬¯·º̧¬©»ºå©´á ±Ü嶽³åªÙ©ª º §º¿±³
Ûµ·¼ º·Ø®-³å¬¦ÙÖË
jAdwdo~ "eo[m, EkdifiHtzGJ\[lonfrSm tb,fenf;? jAdwdo~"eo[m,EkdifiHrsm;. rlvtponf jAdwdo~
tifydkif,mjzpfonf? aer0ifaom tifykdif,m-uD;onf 'kwd,uBmppftjyD; EkdifiHjynfe,ftcsdK\tm; vGwfvyfa7;
ay;cJh7onf? tcsdK\u cGJxGufI/ tcsdK\u "eo[m,tzGJ\wGif;Yyif ae-uonf? jrefrmekdifiHonf cGJxGufcJhI tdNd,
onf tzGJ\0ifEkdifiH wEkdifiH jzpfavonf?
223
jAdwdo~"eo[m,EdkifiHrsm;
ESpfrSpI 'kw, d jAdwo d ~ tifykid f,m-uD;udk wnfaxmifchJ ckESpf) 77Sdonf? 20 7mpkESpf tpydkif;wGif -opa-w;
-ujyef7m/ tar7duefjynfe,frsm;ta7;Y oifc+f;pm vD;,m; "eo[m,Ekdiif H/ e,l;ZDvefESihf awmiftmz7d
7cJhjyD;aom *7dwfjAdwed fonf yg;eyfvdRmpGm e,fcsJ\0g' u jynfaxmifpkwk\donf 'dkrDeD,ef tkycf sKyfa7;udk 77SdcJh
udk oHk;cJhojzifh/ uBmh tus,ft0ef; 4 yHk 1 yHkESifh -uonf? tkdif,mvef awmifydkif;udk 1922 ckESpfwGif
uBmhvlO;D a7 4 yHk 1 yHw k \dkonf jAdwo d ~ tm+mpuf7dyf tkdif;7pf z7D;pwdwf[laom trnfjzifh udk,fydkiftkyfcsKyf
atmufo\dk a7muf7dcS o Jh nf? jAdwo d ~ tifykid f,m-uD;onf a7;ay;cJo h nf? odk\aomf tdki;f 7pfz7D;pwdwfonf 193^
-uD;rm;us,fjyef\vSojzifh aer0ifaom tifydkif,m ckESpfwGif tcsKyftjcmtm+mydkif oD;jcm;vGwfvyfaom
[lIyif wifpm;ac:a0:cJ-h u7avonf? EkdifiH wckjzpfvmum/ t,f,m[laomtrnfudk ,lcJh
*7dwfjAdwdefonf uBmhEkdifiHorkdif;wGif t-uD;us,f onf? tkdif,mvef ajrmufydkif;url ,lEkdifwufuif;
qH;k tus,fjyef\q;Hk aom tifykid f,m-uD;udk wnfaqmuf 'rf;Ekid if .
H wpdwfwa'otjzpfjzifh aecJah vonf?
EkdifcJhonfrSm jAdwdo~a7wyf. aus;Zl;a-umifh jzpfay 1934 ckEpS w f iG f EsL;azmif;vef;onf b@ma7;tajc
onf? jAdwdo~a7wyfonf uBmhork]7mwdki;f Y AdkvfpJG taea-umifh udk,fyidk ftkyfcsKyfa7; tqifhtwef;udk jyef
EkdifcJhonf? xdk\a-umifh uBmhta7S\jcrf;Yif;/ taemuf tyfum jAdwdo~ tifyikd , f m. udkvedk D tqifhtwef;od\k
jcrf;Yif; uBmhwdkuf-uD;rsm;wdki;f wGif jAdwo d ~wk\d. ydkif jyefqif;cJhonf? 1949 ckESpfwGif uae'gEkdifiH. jynf
eufrsm;udk pdkufxlEkdifcJhonf? uBmhtuGufaumif; ae e,fwck jzpfvmcJhonf? 'kwd, uBmppfjyD;acwfwGif
7maumif;wdki;f vdv k dkY jAdwdo~wdk\ pd;k rd;k Edkicf ho
J nf? jAdwd uBmhtajctaeonf ajymif;vJvmonfESifh jAdwdo~
o~wdk\onf tcsdK\e,fajrrsm;tm; pydef/ 'yfcs/ jyifopf tpd;k 7onf rdr. d udkvekd rD sm;pGmudk vGwfvyfa7; ay;cJh7
ponfw\dkESihf pyfzufIif;/ tcsdK\e,fajrrsm;udk ajropf ojzifh jAdwdo~ tifykid f,m. tus,ft0ef;onf rsm;
a7opf 7SmazG odrf;ydkufjcif;jzifh if;/ tcsdK\e,frsm;odk\ pGm ,kwaf vsmch ho J nf? 194^ ckEpS w f Gif tdN, d ESihf yguP
oGm;a7muf tajcpdkuf aexdkifjcif;jzifhif; odrf;oGif; wefEdik if w H k\dtm; jAdwo d ~ tpdk;7u 'drk eD ,
D ef tkycf sKyaf 7;
cJah vonf? udak y;tyfonf? oD[kd fu`e;f onf 1948 ckEpS w f iG f 'dkrDeD
,if;odk\jzifh uBmhtESH\tjym;7Sd bmomtrsdK;rsdK;/ ,efEikd fijH zpfvmonf? xdkEpS ftwGif;rSmyif jAdwdo~udkvdk
,Ofaus;r=taxGaxG/ vlrsdK;tpHkpkw H dk\onf jAdwo d ~ tif eDwckjzpfaom jrefrmekdiif o H nf vGwv f yfa7;77Sud m "e
ydik f,mtwGi;f usa7mufc7Jh m/ ,if;wdk\ukd ESpu f mv 7Snf o[m,tzGJ\0if r[kwfaom tcsKyftjcmtm+mydkif
-umpGm pdk;rdk; tkyfcsKyfxm;7ef rvG,fulacs? odk\aomf orwEkdifiH jzpfvmonf? t,f,mEkdifiHonfvnf;
tar7duefudkvdkeDrsm;ta7;Y wcgaozl;I ysOfzdk;em; tcsKyftjcm tm+mydkif orwEkdifiHtjzpf xlaxmif
vnfcJhaom jAdwo d ~wk\donf vufatmufcH udkvked Drsm; um "eo[m,tzG\JxrJ v S nf; xGuv f kud o
f nf? tdNd,
udk qkid 7f mvlrsdK;wdk\.tajctae/ tqifhtwef;udk vdu k f EkdifiHonf 1950 jynfhESpfwGif tcsKyftjcm tm+mydkif
I tkyfcsKyfa7; trsdK;rsdK;xm;um tkyfcsKyfcJhonf? orwEdkifiH jzpfvmonf? yguPwefonf 1956 ck
jAdwdo~tifydkif,mxJwGif ua7mif;udkvdkeDrsm;/ apmifh ESpfwGif orwEdkifiHtjzpf a-unmcJhonf? tdNd,ESifh
a7SmufcH jynfe,frsm;[lI tpm;pm; yg7Sdonf? tcsdK\ yguPwefwdk\onf tcsKyftjcm tm+mydkiforwEkdifiH
udkvdkeDrsm;onf jynfwGif;a7;udk ,if;wdk\. wkdif;7if; rsm; jzpfvmcJhaomfvnf;/ jAdwdo~"eo[m,tzGJ\rS
om;rsm;u pDrHzefwD; EdkifcGifh7onf? tcsdK\ udkvdkeDrsm; rxGufcJh-uay? awmiftmz7du jynfaxmifpkonf
wGifrl jAdwdo~bk7if. udk,fpm;vS,fawmf jzpfaom 1961 ckESpf arv 317ufae\wGif tcsKyftjcmtm+m
bk7ifcEH iS fh bk7ifcHu a7G;cs,w f ifajrm| ufaom twkdiyf if ydkiforwEdkifiH jzpfvmI jAdwdo~ "eo[m,tzG\JrS cGJ
cHtzGJ\u pDrHaqmif7Gufonf? yXruBmppf tjyD;wGif xGucf ahJ vonf?
jAdwdo~ apmifha7SmufcH jynfe,frsm;/ -oZmcHjynfe,f jAdwdo~ "eo[m, EkdifiHrsm;tzGJ\wGif ,cktcsdef
rsm; wd;k wufrsm;jym;vmcJah vonf? (1961 ckESpf) txd aemufqHk; yg0ifcJh-uaom EkdifiH
jAdwdo~ tpdk;7onf rdrv d ufatmufcH EdkifirH sm;xJrS rsm;rSm *gemorwEdkifiHESifh rm,k jynfaxmifpkwdk\
udk,fydkiftkyfcsKyfa7;ESifh xdkufwefor~wdk\udk udk,fydkif jzpf-uonf? xdk\a-umifh jAdwo d ~ "eo[m, EkdifiHrsm;
tkyfcsKyfa7;ay;cJhonf? jAdwo d ~ udkvedk Drsm;teuf uae tzG\JwiG f ,ae\txd yg0ifvsuf7-Sd uaom tqifhtwef;
'gonf yXrqHk; 'dkrDeD,ef tkycf sKyfa7;udk (c7pf 186^ wl tusdK;wl tzGJ\0if EkdifiHrsm;rSm (1) *7dwfjAdwdef/
224
jAdwdo~"eo[m,EdkifiHrsm; jAJwdkuf
225
jAJwku
d f
226
jAJwku
d f ajAm
¶§Õ©º¶§Õ©ºÅá×´ ¿§æ®´¨´åª²ºá¶§Õ»ºå¶§Õ»ºå®²ºúÍ·¸áº
ajAmwD;enf;wD;csufonf tavmif;pnfolrif;-uD;vufxufrS pwifonf[kqdkonf? ZºL'dyfu`ef;7Sd ZºL\oajy
yiftm; avcwfonfhtoHudk ta-umif;jyKI wDxGifwD;r=wfcJhaom wl7d,m? a7S;rif;rdzk7m;wdk\ESifh pyfvsOf;aom
ajAmtzGJ\Y yg0ifonfh wl7d,mta7twGuf/ ajAmtzGJ\wD;r=wf7onfh tcrf;tem;rsm; ponfudk azmfjyxm;onf?
ajAm? ?ajAm[laoma0g[m7onf pnfajAm udk rsm;udk E=ef;pHE=dif;7SnfhI (1) wH7Snf/ wHjrGm/ oajyom/
twdkaumuftm;jzifh ac:a0:-u7mrS jzpfay:vm c7m/ vif;uGi;f rsm;rSm avvmI yifpnf tudki;f tcuf
aom a0g[m7jzpfonf? ,ckacwftcgwGif pum; wd\kukd avcdu k o
f nfh t[ke. f toH/ (2) wHy;kd 'Hrk if;rsm;
ajymqdkjcif;[k t"d_m,f7Sdaom ajyma0g[m7ESifh tudki;f tcG tauG;t0dkufudk avcwfI jrnfonfhtoH/
rSm;,Gif; a7maxG;aernfudk pdk;7drfojzifh tcsdK\ynm7Sif (3) c&koif;rSm rjyif;rjyaom avn|if;avnHh.toH/
wdk\u ajAm/ aAsm[lI jyKjyifajymif;vGJa7;-uonf[k (4) ESJ-uD;/ ESJi,frsm;rSm avjyif;av[kefwGif tcuft
,lq7onf? pnfajymrS ajym .t"d_m,frmS xl 7Guf wpkwtkyw f nf; jyDjyKd io
f jzifh rjyif;rnHjh rnfonfth
ajym/ jyef\ajym/ us,fajym/ 0ajym pum;rsm;wGif oH/ (5) vufcsyfrSm 7Gufcsif;cufcsif;xdcku d f-uonfht
,SOw f o
JG ;kH pGJaom ajym.t"d_m,fESifh twlwlyif jzpf oH/ (6) ajr|mufpnfrSm ZºL\oajyoD;wdk\onf a7S\aemuf
avonf? pnfajymonf 'dk;ywfwD;ouJhodk\ vnfyif; ra7S;raESmif;a-uGusonfh toH/ (^) pnf0ef;rSm ZºL\
wGif -udK;jzifh tvsm;vdkufodkif;vsuf tzsm;Y auG; oajyoD;wdk\onf trsm;tjym; wjydKifeuf a7odk\ us
aumufxm;aom -udrfwkwfESpfacsmif;jzifh wD;7aom onfhtoH/ (8) pnfajymrSm ZºL\oajyoD; a7xJrS ay:
om;a7wl7, d m jzpfonf? onfhtoHrsm;udk o]o!mefjyKI wD;r=wf aqmif7Guf
jrefrm7mZ0ifrsm; tqdkt7 ajAmwD;enf; wD;csuf avonfudk ta-umif;jyKojzifh a7S;pma[mif;rsm;wGif
onf tavmif;pnfol rif;-uD; vufxufrS pwifxGe;f pyfqko d nfrmS
um;vma-umif; od7onf? yk*Hjynfh7Sif tavmif;pnf a0 KtndK/ pdr;f vJhpdkom;/
olrif;-uD;onf azmifp-umjzifh ZºL'Dygudk vSnfhvnf jrifrh 7dk fxwk foef;/ jrcg;yef;rS/
awmfrl7mwGif u`e;f OD;oajyyifok\d a7mufc7hJ mY/ awG\jrif r,Gef;ay:xl;/ ajrmufpl;pl;0,f/
cJh7aom ZºL\oajyyifudk avcwfonfhumv wl7d,m u`ef;OD;oajy/ n|mrSa-uGom;/
ig;yg;toHuho J \dk 7Sdonfudk ta-umif;jyKI ajymwD;enf; usaywHkvSm/ a7rsufESmxuf/
wD;csurf sm; pwif wDxGif wD;r=wfaponf[k qdkonf? oH0gusL;vGef/ epfav[efw/l
Tta-umif;ESifhpyfvsOf;I a7FbkeH d'gef;wGif jyKwfjyKwf[lI/ ay:rlx;l vnf/
xdZk ºL\oajyyifudk avvmI avcwfonfh toH/ jyKef;jyKef;jrnf7Sih/f ewfpnftp/
tcuft7Gufcsif; xdcdkufonfhtoH/ ZºL\oajyoD; a7 ay;I7om;/ omvSaybd/
usonfhtoH/ a7rSay:onfhtoHwdk\onf tnDtnGwf bke;f ZmwdEiS hf t7dr]em/
ra7S;raESmif;jzpf-uI om,memaysmfbG,f 7Sdavonf aygUm7mr/ Ouo®0,f/
227
ajAm
228
ajAm
229
ajAm jA¦ykW7jrpf
230
jA¦ykW7jrpf jA¦m
ay 12ô000 jrifah om a'owGif ,if;odk\ pkeq f ef oGm; jA¦ykW7jrpfonf jrpfa7 r-umc+ v~Hwufojzifh
vmEkdifojzifh jA¦ykW7jrpfonf jynfwGif;a7a-umif; teD;tem;w0dkufY EkH;ajrrsm;wifI ajr-oZmtvGef
oGm;vma7;wGif uBmay:Y txl; xif7Sm;aom jrpf aumif;rGef7m oD;ESHpdkufysdK;I tvGefjzpfxGef;onf?
a-umif;wck jzpfvmonf? tdNd,EkdifiH. ukeful;oef;a7mif;0,fa7;ESifh v,f,m
jA¦ykW7jrpfwiG f jrpfvufwufaygif; rsm;pGm7So d nfh pdkufysdK;a7;wGif jA¦ykW7jrpfonf **®gjrpfaemuf t
teuf xif7Sm;aom jrpfvufwufrsm;rSm 0JzufwGif a7;yg t7ma7mufqHk; jrpfjzpfonf? tmoHjynfxGuf
7SD*wfqjD rdK\em;rSp;D 0ifaom 7mumqefykjd rpf/ vmqmjrKd \ukd vufzufajcmuf/ ausmufrD;aoG;/ opf/ jcnf&kid f;/ csdyf/
jzwfpD;aom usnfcsLjrpf/ aqvmaZmif;jrdK\em;rS pD;0if om;a7paom ukefrsm;udkif;/ A*®vm;jynfe,fxGuf
aom *sef'gjrpf/ qm'd,jrdK\em;rS pD;0ifaom 'DAefjrpfESihf *Hkav~mf/ pyg;/ aq;ESifh tjcm;aumufyoJ ;D ESpH aom ukef
,mzufwGif *sefqjD rdK\ukd jzwfp;D aom nefcsLjrpf ponf rsm;udk if; ,if;jrpfa-umif;twdkif; o,f,lum EkdifiH
wd\k jzpfonf? jcm;od\k wifyk\d-uonf?
ª´»©º©¨
Ǽµ «º ¶®·º·º̧¸¶®©º ±³ªÙ»«
º ³ ¬±«ºú²
Í °º ³Ù
½-®åº ½-®ºå±³±³¿»ú±´®--³å³å
jA¦mav;rsdK;? jA¦mbHkESpfq,f7Sdonf? wqifhjyD; wqifhomvGefI pnf;pdrfcsrf;omESifhjynfhpHkonf? jA¦mbHk tqifh
qifhodk\ a7mufapaom tusifhrsm;?
231
jA¦m
7Sno f nf? jA¦yka7m[dwmbHkrS jA¦mwd\k. oufwrf; vsuf jyufvsux f Gufonf? uodk+;f 10 yg;/ tmem
onf toacs®,suyf xuf0uf 7SnfI/ jA¦yg7do%m yge©wd/ arWm/ u&k+m/ rk'w d mtm;jzifh jA¦0d[m7
bHrk S jA¦mwdk\.oufwrf;onf toacs, ® suyf 3pkwpk 3 yg;/ T 14 yg;aom uR}mef;wdk\wiG f wyg;yg;aom
7Sno f nf? yxrpsmef 3bHpk vH;k Y aexkid -f uaom jA¦m uR}mef;udk pD;jzef;tm;xkwfojzifh 7tyfaom 0dpm7/
rsm;onf wd[dwfyx k kZOfESitfh 7d,m ykCKd vrf sm;csn;f jzpf yDwd/ okc/ {uCwm psmeft*®g 4yg;7Sdaom 'kwd,
-uonf? uod+ k ;f 10 yg;/ tokb 10yg;/ um,*wm psmefonfif;/ ,cifuR}mef;udkyif tm;xkwfI 7tyf
owd/ tmemyge©wd[al om tEk©wd 22yg;/ arWm/ aom yDw/d okc/ {uCwmpsmeft*g 3yg;7Sad om wwd,
u&k+m/ rk'dwm[kqdktyfaom jA¦0d[m7 3 yg;/ T psmefonfif;/ wenf;um; yDwd/okc/ {uCwmpsmef
25 yg;aom uR}mef;wdk\wGif wyg;yg;aom uR}mef; t*®g3yg;7Sdaom 'kw, d psmefonfif;/ 'kw, d psmef 3
wdk\ukd pD;jzef;yGm;rsm; tm;xkwjf cif;jzifh yxrpsmefbHkok\d bHkodk\a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? 'kwd,psmefbHk
a7mufEkdif.? xdka7mufa-umif; tusifhjzpfaom yxr jA¦mwd\. k pnf;pdro f ck wd\konf yxrpsmefbkH jA¦mwd\k.
psmefudk ,kwfaom qN/ pdW/ 0D7d,/ 0DrHowdk\jzifh pnf;pdrfokcwdk\xuf 0dwuf0dpm7[laom &kef\7if;aom
enf;aomtmEkabmf7daS tmif yGm;aponf7aSd omf jA¦yg7d psmeft*®gudk pGef\cGmjyD;onfjzpfI omvGefxGwfjrwfay
o%mbHkY/ tvwfjzpfaom qNponfjzifh tvwfjzpf onf? ,if;bHkrsm;ae jA¦m-uD;rsm;onf wd[dwf
aom tmEkabmf7Sdatmif yGm;apaomf jA¦yka7m[d ykxZk OfEiS fh t7d,mykCdKvrf sm;csn;f jzpf-uonf?
wmbHkY/ jrwfaomqNponfjzifh jrwfaom tmEkabmf rv=yfr,Suf wcJeuf awmufyaom udk,fa7mif 7Sd
7Sdatmif yGm;aponf7Sdaomf r[mjA¦mbHkY jzpf.? onfh jA¦m-uD;rsm; aexkid f7m y7dWokbmbH/k t_rm
yxrpsmefbHk jA¦m-uD;wdk\onfum; tm'De0 umrcsr;f +okbmbH/k okbud+mS bHk 3 bHkudk wwd,psmefbHk[k
omESiw hf uG eD07+w7m;wd\kukd 0dwuf/0dpm7/yDwd/okc/ ac:onf? wwd,psmefbHkwdk\onf 'kwd,psmefbHkrS t
{uCwmpsmef t*®g 5yg;wd\kjzifh wm;qD;y,fcmG vsupf smef xuf ,lZem 5ô508ô000 jcm;uGmaom aumif;uifY
csrf;omudk aumif;pGm cHpm;-uavukef.? jA¦m-uD; yxrpsmefbHk/ 'kwd,psmefbkHwdk\enf;wlyif wjyifwnf;
wd\.k pnf;pdro f ck wd\rk mS vlewfw\kd pnf;pdro f ck wd\Ek iS q
hf I wnfonf? y7dWokbmbHku jA¦mxuf t_rm+ok
axmufv~if rE=di;f omatmifumG vGefxw G fjrwfvo S nf? bmbHu k jA¦mu/ t_rm+okbmbHu k jA¦mxuf okb
y7dWmbmbHk/ t_rm+mbmbHk/ tmb©7mbHk[l ud+SjA¦mu ta7mift0gydkrdk awmufyonf? y7dW
aom 3 bHkudk 'kwd,psmefbHk[k ac:onf? ,if; 3bHk okbmbHrk S jA¦mwd\k. oufwrf;onf 16 uBm7SnfI
pvH;k vnf; aumif;uifwjyifwnf;Y wnfonf? yxr t_rm+okbmbHkrS jA¦mwkd\. oufwrf;onf 32
psmef 3 bHkrS txufodk\ ,lZem 5ô508ô000 uGmaom uBm7Snfonf? okbud+SbrkH jS A¦moufwrf;onf 64
aumif;uifY yxrpsmefbkw H k\duo
Jh \dk wnf.? xdk'w k d, uBm7Snfonf[kqdkaomfvnf; wwd,psmef 3bHkonf
psmefbYkH tmb©7jA¦monf jA¦mrif;jzpfonf? t_ 0d0 uyf tv,frpS wnfI oH0 uyf 64 uBm tygt
rm+ jA¦mwdk\onf jA¦myka7m[dwfwdk\ jzpfonf? 0if oH0 uyf qHk;cef;wGif ysufaoma-umifh okuud+f
y7dWmb jA¦mwkd\onf yxrpsmefbHkrS yg7do%jA¦m jA¦mwdk\. toufonf 64 uBmvHk;vHk; rjynfh/ 63
wdk\uJhodk\ tvkyftau`; jA¦mrsm;jzpfonf? y7dWmb uBmESifhtoacs®,s 2 uyfausmfom7Sdonf[k odtyf
jA¦wdk\onf touf 2 uBm7Snfonf? t_rm+ onf? txufY azmfjycJhaom 14 yg;aom uR}mef;
jA¦wdk\onf touf 4 uBm 7Snfonf? tmb©7 wdk\udk pD;jzef;ojzifh 7tyfaom okc/ {uCwm t*®g
jA¦mwd\konf touf 8 uBm 7Sno f nf[q k akd omfvnf; 2 yg;7Sdaom pwkpsmefonf/ wenf;um; okc/ {uC
uBmwnfyHk ysufyHkESifh axmufaomf ^ uBmESifh t wm t*®g 2yg;7Sdaom wwd,psmefonf wwd,psmef
aoacs, ® s 2 uyf7n S o f nf? y7dWmbmbHkrS jA¦mwd\k. bHkodk\ a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? wwd,psmef
ta7mift0gonf toifhtwifh7I Sd / t_rm+mbmbHkrS jA¦mwd\k. pnf;pdro f ck wd\konf 'kw, d psmef jA¦mwd\k.
jA¦mwdk\. ta7mift0gonf rsm;jrwfjyD;v~if/ tmb pnf;pdrfokcwdk\xuf 0dwuf 0dpm7yDwd[laom &kef\7if;
©7mbHrk S jA¦mwd\. k ta7mift0gonf ncif;qnf;psm aom psmeft*®gudk y,fcGmvsuf wnf-unf jidrfouf
Y aumif;pGm avmiftyfaom wefaqmifrS jyufvsuf aom okc {uCwmpsmefock jzpfI uGmvGeI f xGwjf rwf
xGufaom rD;v~Hta7mifuJhodk\ xdkxdkudk,ft7yfrS jyuf uke.f ?
232
jA¦m
233
jA¦m aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\
onfvnf;r[kwf? ujcif;/ oDjcif; ponfwk\dvnf; r7Sd a-umif; tusifhjzpfonf? ,if;bHkrS jA¦mwdk\. ouf
ukef? tcsdK\aom jA¦mwdk\onf t7d,m0d[m7jzifh ae wrf;onf uBm 60ô000 7Snfonf?
uke. f ? tcsdK\aom jA¦mwd\konf 'd£0d[m7jzifh aeukef tmudVnm,wepsmefpdwfudk oMarwH/ y+Dw
.? tcsdK\rlum; jA¦m0d[m7jzifh aeukef-u.? arwH [k tzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyfaom ae0onm
&lyjA¦mbHkrsm; txufY t&lyjA¦mhbHk 4 qifh7Sd emonm,wepsmefonf ae0onmemonm,we
onf? bH[ k q
k k7d aomfvnf; pifppftm;jzifh wu,f bHAk d bHok \dk a7mufa-umif; tusifhjzpfonf? ,if;bHkrS jA¦m
rmef7aSd wmhonf r[kw?f &kyf[lor~ukd pufqky7f HrG ek f;vS wdk\. oufwrf;onf uBm 80ô000 7Snfonf?
ojzifh emrfoufouf7atmif tm;xkwfcJhonfh tusdK; jA¦mbHk 20 7Sdonfhteuf rD;zsufaom uBmwGif
a-umifh &kyfr7Sd emrfom7Sdaom jA¦mrsm; ae7m jzpfo yxrpsmefbHktxd ysufonf? a7zsufaom uBmwGif
jzifh &lyjA¦mbHrk sm;YuJho\dk bHkArd mef 7Sdonf r[kwfacs? 'kwd,psmefbHkwdkifatmif ysufonf? avzsufaom
tmumomeVm,we 0dygufpdwf apwodufjzifh yd uBmwGif wwd,psmefbw Hk kid af tmif ysuo
f nf? pwk
oa¶ pwnfvsuf tqufqufjzpfymG ;aom emrf c¶m psmef ^bHEk iS hf t&ly 4bHw
k \okd nf rD; a7 av rzsuq f ;D Edik f
tpOf.jzpfwnf7m tmumomeVm,webHk/ 0dnm aom jA¦m 11 bHkjzpfonf? yxrpsmef 3bHkrlum;
+Vm,we 0dygufpdwfapwodufjzifh yddoa¶pwnf uBmysufwdkif; rvGwfaoma-umifh r[muyf wckvHk;
vsuf tqufquf jzpfyGm;aom emrfc¶mtpOf. jzpf jynfhatmif rwnfEdkifojzifh yxrpsmefjA¦mwdk\. t
wnf7m 0dnm+Vm,webH/k tmudVnm,we 0dyguf oufudk r[muyfjzifh ra7wGufbJ r[muyf. 4yHk
pdwf apwodufjzifh ydoa¶pwnfvsuf tqufquf wyHkjzpfaom toacs®,suyfjzifhom a7wGuftyf-u
jzpfyGm;aom emrfc¶mtpOf. jzpfwnf7m tmudVnm onf? jA¦mwdk\. oufwrf;onf jzpf7mbHw k k\d. ouf
,webHk/ ae0onmemonm,we 0dygufpdwaf pw wrf;[k qdak omfvnf; uBmw0ufr/S odk\r[kwf ysufcg
odujf zifh ydoa¶pwnfvsuf tqufqufjzpfymG ;aom eD;rS a7mufrl oufwrf;raphrD pkaw-u7.? uBm
emrfc¶mtpOf. jzpfwnf7m ae0onmemonm, rysufao;aomfvnf; uHt7Sdefukefv~if toufwrf;
webHak c: b0*fwdk\udk t&lyjA¦m 4 bHk[k ac:onf? raphcif pkaw-u7rnfom jzpfonf?
wbHkESifhwbHk ,lZem 550ô8000 jcm; uGmI txuf
atmufwnfonf? xdk\a-umifh b0*fonf vl\jynfrS aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\? ?aAG\Ekdqkid f;7ufjrdK\onf awmif
,lZem ^1ô856ô000 uGma0;onf? ,if;bHk 4bHkpvH;k tar7duwdkuf7Sd tm*sifwD;em;EkdifiH. jrdK\awmfjzpf
Yyif aomwmyWdrC}mef -uOfaom t7d,m ^rsdK;ESifh onf? uBmhawmifzufjcrf;wGif t-uD;qHk;jzpfI uBm
wd[dwfyx k kZOfwk\dom 7Sdonf? taemufjcrf;wGif wwd,t-uD;qH;k jrdK\jzpfjyD;v~if uBm
tqHk;tp r7Sad om aumif;uifynwfudk teaMm ay:wGif oWrt-uD;qHk;jrdK\jzpfonf? uBmopfwGif
tmumaom/ teaMm tmumaom [k tzefzef pD; e,l;a,mjrdK\aemuf t-uD;qH;k aomjrdK\ jzpfavonf?
jzef;ojzifh 7tyfaom OayQm/ {utCwm t*®g 2yg; c7pfESpf 1500 ausmfwiG f uBmudv k Snv
fh suf udkvdkeD
7Sdaom tmumomeVm,wepsmefonf tmumom e,fopfrsm;udk 7SmazG-uaom pydefvlrsdK;tcsdK\onf
eVm,webHkodk\ a7mufa-umif; tusijfh zpfonf? ,if; awmiftar7duwdkuf vmyvufwmac: yvdwfjrpf0
bHrk S jA¦mwd\k.oufwrf;onfuBm20ô000 7Sno f nf? od\k a7muf7Sd-uaomtcg xdka'ow0dkufwGif wdkufcwf
tmumomeVm,weukodkvf 0dnmOfudk 0dnm+H aom avajyavn|if;. om,m -unfEl;zG,faumif;
teMH/ 0dnm+HteMH [ktzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyf yHkudk awG\7Sd-uojzifh xdkae7mwGif avomjrdK\[lI t
aom 0dnm+Vm,weukodkvfpsmefpdwfonf 0dnm "d_m,f7aom aAG\Ekq d ikd f;7ufjrdK\ukd 1536 ckEpS fwGif wnf
+V,webHkodk\ a7mufa-umif; tusijfh zpfonf? ,if; axmifcJhonf? odk\7mwGif ,ckvuf7Sd jrdK\onf 1580
bHrk S jA¦mwd\.k oufwrf;onf uBm 40ô0007Sno f nf? jynfhESpf ZGefv 117ufae\u pwifwnfaxmifcJhaom
tmumomeVm,we yXrm&k_0dnmOfpdwf. pdk; jrdK\jzpfonf? 1^^6ckwiG f 7D;td'k gyvufwme,f.jrKd \awmf
pOf;r~ t-uGi;f r7Sdaom edabmynwfuykd if eduVd /d jzpfvmI 1810jyn\fwGif tm*sifwD;em; EdkifiH[lI
eddudVd [k tzefzef pD;jzef;ojzifh 7tyfaom tm oD;jcm; vGwfvyfaom EdkifiH ay:xGufvmaomtcg
udVnm,wepsmefonf tmudVnm,webHo k \kd a7muf aAG\Ekqd ikd ;f 7ufjrdK\onf ,if;Edik fi. H jrdK\awmf jzpfvmonf?
234
aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\
235
aAG\Edkqdkif;7ufjrdK\ AGdKifvmtdk;
236
AGdKifvmtdk; AGdKif;ôa7mAwf
237
AdGKif;ôa7mAwf AGwfuvHk
wGif atmhw;kd zGef*g;7pf.avpkwjf yGef ta-umif;udk avh jzpfonft h wdik ;f vufawG\prf;oyfr= enf;udk rsm;pGm ,Hk
vm-u.? AGdKif;onf ol.vufaxmuf a7mAwf[kEiS fh -unf.? AGKd i;f onf od_yH nm7Sijf zpfaomfvnf; t,l0g'
twl avpkwfjyGef ydkrdkaumif;rGefa7;twGuf -uHpnf-u a7;Yvnf; tvGeaf v;pm;ol wOD;jzpf.? c7pf,eft,l
,if; 1659 ckEpS w f iG f av[me,f zefw;D I av.*k+f udk ouf0if,-Hk unfol jzpfI a7S;a[mif; oRmusrf;pm
rsm;udk avhvm7efok;H onfh EsLrufwpfu,f tif*siaf c: udv k nf; ususeeavhvmol jzpfonf? ,if;od\k avhvm
ud7d,mudk wDxGif atmifjrifcJhonf? ,if;ud7d,mudk Ekdif7ef [DjALESifh *7dbmom7yfrsm;udkyg avhvmonf?
AGdKif;tm; tpGJjyKI AGdKifvD,mempuf[k ac:-uonf? vef'efjrdK\awmfY c7pf,meft,l0g'ta-umif; a[majym
xdt k csed rf pS I av.*k+rf sm;udk wckjy;D wck prf;oyfvyk f yGJjyKvkyf7m AGdKif;a[majymyGJ[k ac:onf? ,if;a[m
udkifcJhjyD;aemuf 1660 jynfhESpfwGif ,if;prf;oyfr=rsm; ajymyGJrsm; uruxjyKvyk Ef ikd f7ef aowrf;pmjzifyh if 7ef
ta-umif;udk prf;oyfr= topfrsm; [laom pmwtkyf yHkaiGrsm; ay;cJhao;onf? oRmusrf;pmudk bmom
pkaqmif; a7;om;onf? xdkpmtkyu f dk *sufZl;tpf bke;f trsdK;rsdK;jzifh yHkESdyfxkwfa0Ekdif7eftwGuf aiGa-u; tul
awmf-uD; z7efpPuyf vDeyf (1595 16^5)u uef\ tnDrsm;vnf; ay;cJh.?
uGuf a0zefcsuf a7;om; xkwaf 0avonf? xdka0zef AGdKif;onf ta7S\tdNd,uk$+D. 'g&dkufwmvl-uD;
csufudk jyefajzaomtm;jzifh AGdKif;u vDeyftm; acs tjzpfjzifh if;/ e,l;t*®vefjynf c7pf,efomoem jyef\
ycsuf [laom pmtkyfudk a7;om;I 1662 ckESpw f Gif yGm;a7;tzG\J . tkyfcsKyfol tjzpfjzifh if; aqmif7GufcJh
xkwaf 0onf? xdkpmtkyx f YJ "mwfaiG\. t7G,x f k onf? AGdKif;tm; "mwkaA'zcif[kac:qdk-uaomfvnf;
onf "mwfaiG\.zdtm;ESifh ajymif;jyef ta-umif;jyK "mwkaA'xuf &lyaA'udk vdu k pf m;ol jzpfonf? xd\kjyif
onf[laomtcsuu f dk xnfo h iG ;f a-unmcJ. h ? ,if; tCd7wfq7m-uD;vnf; jzpfonf? oWKnhHrS a7FjzpfEikd f
udk AGdKif;pnf;[k ac:-uonf? xdkpnf;udk t*®vdyfrsm; onf[k ,H-k unfI tu,fyif vufawG\prf;oyf -unfch hJ
u AGdKif;wDxGifcJhonf[k ,lqaomfvnf; Oa7mywdkuf zl;onf? AGdKif;onf 1668 ckESpfwGif atmufpzdk\jrdK\rS
om;rsm;url 16^6 ckESpfwkdifatmif ra-unmcJhaom vef'efjrdK\odk\ ajymif;a7F\vmum/ vef'efjrdK\Yyif t&dk;
tDr7D;a,mh. wDxiG cf sujf zpfonf[k qd-k uonf? AGKd i;f . xkwfcJh.? 1691 ckESpf 'DZifbmv 30 7ufae\wGif
tjcm; prf;oyfavhvmr=rsm;rSm avxJY toHjzwfoGm; vef'efjrdK\Y uG,v f Geaf vonf?
yHkta-umif;/ a7onf cJoGm;aomtcg -uGxGufwwf
aom oWd7SdyHkta-umif;/ yPnf;tcsdK\. odyfonf;q AGwfuvHk? ?AGwu f vHo k nf yufpm7DazmrD; rsdK;pOfrS
rsm;udk 7Sm,lyHkta-umif;/ oHvdkuf "mwf. xl;qef;yHk ydkUEdkEdkwD'D; rsdK;7if;wGif yg0ifaom iSufrsdK;jzpfonf?
ta-umif;wdk\ jzpfonf? AGKd if;onf opfom;rS t7ufjyef ,if;udk yg+aA' tvdktm;jzifh ydkUEdkEw dk yf *sdKulqyf
udk if;/ cJEiS x hf k;H rS tufqDwek ;f udk if; xkw, f El idk cf o
hJ nf? yD*sLtifqpf [kac:onf? xdkiSufonf AGwfzifeD iSuf
1661 ckEpS w f iG f oHo,7So d l "mwkaA'q7mac: od_H rsKd ;wGif yg0ifonf?
usrf;wapmifudk a7;om; xkwfa0onf? ,if;usrf;yg AGwfuvHk udk,ftvsm;onf 8 vufr7Sdonf? rsdK;
pnf;rsm;onf a7aEG;aiG\tif*sifpufrsm; wnfaqmuf wliu S fjzpfaom AGwfzifeDEiS fh yHkyef;csif; wlonf AGwu f
7mY tvGefyif tzdk;wef toHk;0ifonf? vHkwGif teDa7mif yg;rkef;arG;udk xif7Sm;pGm awG\jrif7I
AGdKif; wnfaxmifcJhaom Xmeaysmuf wUodkvf AGwfzifeDwGifrl yg;rkef;arG;udk rawG\7acs? AGwfuvHk.
udk 1663 ckESpfwGif 'kw, d csm;bk7ifu vef'efjrdK\ OD;acgif;wGif rnf;eufI axmifaeaom tarmufc`ef
obm0 A[kokw wd;k wufjyef\ymG ;a7; awmf0iftoif; yg7Sdonf? AGwu f vH;k tcsKd \wiG f xdt
k armufonf OD;acgif;
tjzpfodk\ trdef\pmc`efjzifh ajymif;&Hkru rif;taqmif rS E=wo f ;D wdkiaf tmif a7S\zufo\kd auG;nGwaf ewwfonf?
ta,mif usdKif;udkyg ay;oem;onf? ,ckwidk f toif; AGwfuvHk. tjrD; atmufykid f;wGif -uufaoG;a7mif t
tpnf;ta0;rsm; jyKvkyfonfhtcg ,if;usdKif;udk OU} uGufwuGuf7SdI/ 7ifydkif;rSm tjzLa7mifjzpfonf? tzdk
pm;yGJay:Y wifxm;avh7o Sd nf? AGKd if;udkvnf; aumifpD ESit fh rwd\k. ta7mifrmS twlwjl zpfonf?
0ifvl-uD;wa,muftjzpf cef\xm;avonf? 1680 AGwfuvHk. atmfoHonf AGwfzifeDatmfoHESifh cyf
jynfhwiG f AGKd if;onf xdt k oif;-uD;. OU} jzpfvm.? qifqif wlaomfvnf; toHtenf;i,fydkI us,fjyD;
AGKd if;onf acwfopfo_d yH nm7Siw f k\d. a7S\ajy;wa,muf v~i/f om,memaysmzf , G af umif;onf? olwk\d. 7Fiv f ef;
238
AGwfuvHk AGwfukvm;
239
AGwfukvm; AGwfpmrJG
240
AGwfpmrGJ AGwfzifeD
241
AGwfzifeD AGef;jrdK\
242
AGe;f jrdK\
243