Toan Cau Hoa Va Nhung Mat Trai 2

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI
LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU
CHNG I
LI HA CUA CAC
T CHC TOAN CU
AC QUAN CHC QUC T biu tng giu mt cua trt
t kinh t th gii ang b tn cng khp moi ni.

Nhng cuc hop thng thng trc y cua cac nha ky
tr thao lun nhng chu thit thn nh cac khoan cho vay
u ai va han ngach thng mai gi y gn lin vi nhng
canh anh nhau trn ng ph va cac cuc biu tnh rm r.
Lan song biu tnh phan i hi ngh cua T chc Thng mai
Th gii (WTO) tai Seatle nm 1999 la mt cu sc. K t o,
phong trao nay ngay cang manh me va cn thnh n a lan
tran khp ni. Hu nh cuc hop ln nao cua IMF, Ngn hang
Th gii, va WTO bao gi cung co canh xung t va bao loan.
Cai cht cua mt ngi phan i Genoa nm 2001 ch la khi
u cua chuyn se co thm nhiu nan nhn trong cuc chin
chng toan cu hoa.
Bao loan va phan i chng lai nhng chnh sach va hanh
ng cua cac t chc toan cu hoa khng co g mi. Hang thp
ky nay, ngi dn cac nc ang phat trin a ni loan khi
cac chng trnh tht lng buc bung ap t ln t nc
ho to ra qua khc nghit. Nhng s phan i cua ho hu nh
khng c nghe thy phng Ty. Cai mi y la lan

song phan i a lan sang n tn cac nc phat trin.
trng da vao xut khu la trung tm cua chnh sach cng

nghip a lam giau nhiu nc chu A va lam cho hang triu
ngi c hng cuc sng tt hn. Nh toan cu hoa ma
nhiu ngi trn th gii ngay nay sng lu hn va hng mc
sng cao hn trc y nhiu. Nhiu ngi phng Ty co th
coi nhng cng vic vi ng lng re mat tai cac nha may cua
Nike la s boc lt, nhng vi nhng ngi cac nc ang phat
trin, lam vic trong nha may con tt hn nhiu so vi phi
lng trn nhng canh ng trng lua.
a tng co nhng chu , nh la cac chng trnh cho vay

iu chnh c cu (c xy dng nhm giup cac quc gia iu
chnh va khc phuc khung hoang) va han ngach nhp khu chui
(han ch ma mt s nc chu u anh vao chui nhp khu
t cac nc khng phai la thuc a cu cua ho) ch phuc vu li
ch cho mt t ngi. Ngay nay, nhng a tre 16 tui t cac
vung ngoai cung co nhng y kin manh me v nhng hip c
b him nh GATT (Hip c chung v thng mai va thu quan)
va NAFTA (Khu vc mu dch t do Bc My, thoa thun c ky
nm 1992 gia Mexico, My va Canada cho phep hang hoa, dch
vu va u t, tr con ngi, di chuyn t do gia cac nc). S
phan khang nay a khin nhiu ngi ang nm quyn phai t
vn lng tm. Thm ch, nhng chnh khach bao thu nh Tng
thng Phap Jacques Chirac cung a bay to lo ngai rng toan cu
hoa ang khng lam cho cuc sng tt ep hn cho a s nhng
ngi cn n nhng li ch c ha hen cua no.1 iu tr nn
ro rang vi tt ca moi ngi la a co cai g o sai lm. Ch qua
mt m, toan cu hoa a tr thanh chu bao ch nong hi,
chu c tranh cai t trong cac phong hop n cac trang bao
va trong cac trng hoc trn toan th gii.
TAI
SAO TOAN CU HOA sc manh a mang ti bao nhiu
iu tt lanh lai tr thanh mt chu tranh cai nh vy? M

ca ra vi thng mai quc t a giup bao nhiu quc gia tng
trng nhanh hn. Thng mai quc t giup kinh t phat trin
khi xut khu a tr thanh lc y cho tng trng. Tng
1
J. Chirac, The Economy Must Be Made to Serve People, phat biu tai Hi
ngh Lao ng Quc t, thang 6.1996.
Toan cu hoa a lam giam i tnh trang c lp ma cac nc

ang phat trin thng gp va tao ra c hi tip cn tri thc cho
nhiu ngi cac nc ang phat trin, iu vt xa tm vi
cua thm ch nhng ngi giau nht bt ky quc gia nao mt
th ky trc y. Ban thn phong trao chng toan cu hoa cung
la kt qua cua s lin kt mang tnh toan cu hoa. S lin kt
gia nhng nha hoat ng khp ni trn th gii, c bit
nhng lin kt thc hin qua mang Internet a tao ra sc ep a
n hip c quc t v mn sat thng, mc cho s phan i
cua nhiu chnh phu co th lc. c ky bi 121 nc vao nm
1997, hip c nay giam xac sut nhng a tre va nhng ngi
v ti phai tr thanh nan nhn cua mn. Tng t, ap lc xa hi
buc cng ng quc t phai xoa n cho cac nc ngheo nht.
Ngay ca khi toan cu hoa co nhng mt trai, th thng cung i
kem vi li ch. S m ca th trng sa cua Jamaica cho hang
nhp khu t My vao nm 1992 co th gy thit hai cho nhng
nng dn nui bo nhng lai tao ra c hi cho tre em ngheo c
dung sa re hn. Cac hang nc ngoai co th gy thit hai cho
cac doanh nghip quc doanh c bao h nhng cung dn ti
vic phai ap dung cng ngh mi, tip cn th trng mi va tao
ra cac nganh cng nghip mi.
Vin tr nc ngoai, mt kha canh khac cua th gii toan

cu hoa, du co nhng mt khng tt vn mang lai li ch cho
hang triu ngi, thng di nhng hnh thc ma ngi ta
khng y: qun du kch Philipines a nhn c vic lam
t mt d an do Ngn hang Th gii tai tr khi ho gia t vu
kh; cac d an thuy li lam tng gp i thu nhp cua nhng
nng dn may mn ly c nc t ngun nay; cac d an
giao duc a xoa nan mu ch cac vung nng thn; mt vai
d an chng AIDS giup ngn nga s ly lan cua bnh dch
cht ngi nay.
lp i lp lai v xoa oi giam ngheo trong thp ky va qua

cua th ky hai mi, s ngi sng trong ngheo kh thc t
a tng thm 100 triu ngi.2 iu nay lai xay ra cung thi
gian khi ma tng thu nhp cua th gii tng bnh qun ti
2,5% mt nm.
Nhng ngi noi xu toan cu hoa thng coi nhe hay bo

qua nhng li ch cua no. Nhng ngi ung h toan cu hoa
thm ch con cc oan hn. i vi ho, toan cu hoa (iu
thng gn lin vi s thng th cua chu ngha t ban kiu
My) la mt tin b, cac quc gia ang phat trin phai chp
nhn no nu ho mun tng trng va xoa ngheo hiu qua.
Nhng i vi nhiu ngi cac nc ang phat trin, toan
cu hoa a khng mang lai nhng li ch a ha hen.
Cai h ngn cach ngay cang ln gia nhng ngi co cua
va nhng ngi ngheo a lam cho s ngi trong th gii th
ba sng trong ngheo oi tung qun vi mc thu nhp di 1
la mt ngay ngay cang tng. Bt chp nhng li ha hen
2
Vao nm 1990, 2.718 t ngi sng di mc 2 USD mt ngay. Vao nm

1998, s ngi ngheo sng di mc 2 USD mt ngay c tnh khoang 2.801
t ngi theo Ngn hang Th gii, Global Economic Prospect and the
Developing Countries 2000 (Washington, DC: World Bank, 2000), trang 29.
tm hiu thm s liu, xem World Development Report and World Economic
Indicators, nhng n phm hang nm cua Ngn hang Th gii. S liu v y t co
th tm lai UNAIDS/WHO, Report on the HIV/AIDS Epidemic 1998. Trong khi
vn con co s tranh cai v nhng s liu nay th co ba d kin khng b nghi
ng chut nao la: khng co chut tin trin v giam ngheo; phn ln tin trin
la chu A, c bit la Trung Quc; va hoan canh khn cung cua ngi
chu Phi, s phn khch va nhng khat vong sau khi thoat
khoi ach thc dn a khng keo dai. Thay vao o, luc a nay
ri vao hoan canh ti t hn, khi ma thu nhp tut giam va mc
sng th sa sut. Nhng thanh tch cai thin v tui tho phai rt
n lc mi at c trong vai thp ky trc y a bt u b
ao ngc. Mc du tham hoa AIDS la nguyn nhn chnh cua
tnh trang nay, ngheo oi cung la mt sat thu khac. Ngay ca
mt s nc a bo cai chu ngha xa hi Phi chu va c gng
xy dng mt chnh phu trong sach, cn bng ngn sach cung
kim ch lam phat cung nhn thy rng, ho rt kho thu hut
cac nha u t t nhn. Khng co s u t nay, ho khng
th co c s tng trng vng chc.
Nu nh toan cu hoa a khng thanh cng trong giam
ngheo, no cung khng thanh cng trong vic am bao s n
nh. Khung hoang chu A va chu My Latinh e doa nn
kinh t va s n nh cua tt ca cac nc ang phat trin.
Ngi ta lo ngai rng, cn khung hoang tai chnh co th lan
tran khp th gii va rng s sup ty gia mt nn kinh t
mi ni cung co ngha la nhng nn kinh t khac se sup
theo. a co luc, vao nm 1997-1998, cuc khung hoang chu
A xut hin va e doa toan b nn kinh t th gii.
ngheo phn ln th gii con lai cang ti t thm. vung Ha Sahara chu
Phi, 46% dn s sng trong ngheo oi tuyt i ( mc t hn 1 la mt
ngay), con My Latinh va Lin x cu ty l dn s ngheo kh (theo nh ngha
ht sc cht che nay) ln lt la 16% va 15%.
Toan cu hoa va s ap dung kinh t th trng cung a khng

em lai kt qua ha hen Nga va hu ht cac quc gia ang
chuyn i t kinh t k hoach sang th trng. Nhng nc
nay a c cac nc phng Ty ha hen rng, h thng kinh
t mi se em lai s thnh vng cha tng co. Thay v vy, no
lai mang n s ngheo oi cha tng co. Trn nhiu mt va vi
hu ht moi ngi, kinh t th trng to ra thm ch ti t hn
iu ma nhng nha lanh ao cng san tng d oan. S tng
phan gia s chuyn i cua kinh t nc Nga (c thit k
bi cac t chc kinh t quc t) va cua Trung Quc (do ho t
vach ra) la khng th ln hn. Thc t cho thy, trong khi nm
1990, tng san phm quc ni (GDP) cua Trung Quc ch bng
60% cua Nga th cho n cui thp ky, con s nay a b ao
ngc. Trong khi nc Nga chng kin tnh trang oi ngheo
gia tng cha tng co th Trung Quc at c thanh cng
trong giam ngheo cha tng co.
thanh cng. Nhng li ch thng mai va tai chnh a thng th

va khi ti chuyn n lam cho Ngn hang Th gii, ti cang thy
ro nhng hu qua i vi cac nc ang phat trin.
Nhng ngi ch trch toan cu hoa buc ti cac nc phng

Ty la ao c gia va ho hoan toan ung. Cac nc phng
Ty a ep buc nhiu nc ngheo xoa bo hang rao thng mai,
nhng lai gi lai hang rao thng mai cua chnh ho, ngn can
cac nc ang phat trin xut khu nng san va do o, tc
oat nhng ngun thu xut khu ma nc ang phat trin ang
rt cn. Tt nhin, My la mt trong nhng nc chu trach
nhim chnh, va iu nay lam ti phai suy ngh rt nhiu. Khi
con lam chu tch hi ng c vn kinh t, ti a u tranh manh
me chng lai thoi ao c gia nay. No khng ch tn hai cho cac
nc ang phat trin, ma con gy thit hai cho ca ngi My, va
trong vai ngi tiu dung v ho se phai tra gia cao hn va va
trong vai nhng ngi ong thu tai tr cho khoan tr cp
ln tr gia hang t USD. S u tranh cua ti thng la khng
Nhng du khng mang ti ao c gia, cac nc phng Ty

cung a khi xng va thuc y qua trnh toan cu hoa, am
bao rng ho thu c phn li ch hn t toan cu hoa va cac
nc ang phat trin phai hng chu s thit hai. Khng ch la
vic cac nc cng nghip phat trin t chi m ca th trng
cho hang hoa cua cac nc ang phat trin chng han nh
duy tr ch han ngach vi nhiu loai hang hoa nhp khu
t cac nc ang phat trin, t hang dt may n ng trong
khi khng khng yu cu cac nc ang phat trin phai m
ca th trng cho nhng nc giau hn. Khng ch la vic cac
nc cng nghip phat trin tip tuc tr cp nng nghip, khin
cho hang nng san cua cac nc ang phat trin kho canh tranh
trong khi vn khng khng yu cu cac nc ang phat trin
xoa bo tr cp cho san phm cng nghip. Nu chung ta nhn
vao ty gia canh keo mc gia cac nc phat trin va kem phat
trin thu c t hang hoa ho san xut va xut khu th sau
thoa thun thng mai cui cung nm 1995 (thoa thun th
8), kt qua rong la lam giam tng i gia hang xut khu cua
nhng nc ngheo nht so vi mc gia ma ho phai tra cho hang
nhp khu.3 Kt qua la, nhiu nc ngheo nht th gii thc
ra con b lam cho ngheo hn.
3
Thoa thun th tam nay la kt qua cua cac cuc am phan goi la Vong am
phan Uruguay bi v cac cuc am phan bt u t nm 1986 Punta del
Este, Uruguay. Vong am phan nay kt thuc Marrakech vao ngay 15.12.1993,
khi 117 nc tham gia vao thoa thun thng mai t do nay. Thoa thun nay
c Tng thng Clinton, ai din cho My, ky ngay 8.12.1994. WTO chnh
thc ra i t ngay 1.1.1995 va hn 100 nc a ky gia nhp cho n thang
7. Mt iu khoan cua thoa thun nay yu cu chuyn GATT thanh WTO.
Cac ngn hang phng Ty a thu c nhiu li nhun t

vic ni long kim soat th trng vn cac nc My Latinh va
chu A. Trong khi o, chnh nhng khu vc nay lai b anh hng
xu khi nhng dong tin u c nong (ngun tin chay vao va
ra khoi mt nc trong khoang thi gian rt ngn, thng ch
sau mt m, thng la nhm anh cc ty gia mt ng tin
ln gia hay xung gia) chay vao t ngt i chiu. Nhng dong
tin chay ra khoi t nc t ngt lai sau lng no la s
sup cua h thng ty gia va h thng ngn hang b suy yu.
Vong am phan Uruguay cung a tng cng quyn s hu
tr tu. Cac cng ty dc phm My va cac nc phng Ty
khac gi y co quyn ngn chn cac cng ty n va Brazil
n cp nhng tai san tr tu cua ho. Nhng chnh nhng cng
ty dc phm trong th gii ang phat trin nay a va ang
san xut ra nhng loai thuc cu ngi cho nhn dn ho vi
mt mc gia ch bng mt phn nho mc gia thuc ma cac cng
ty dc phm phng Ty ban. Nhng quyt nh tai Vong am
phan Uruguay nh vy co hai mt. Mt mt, li nhun cua cac
cng ty dc phm phng Ty se tng. Nhng ngi ung h
quyn s hu tr tu lp lun rng, iu nay se cho ho thm
ng lc sang tao. Nhng li nhun tng thm t vic ban
dc phm sang cac nc ang phat trin rt nho bi v ch
rt t ngi co th mua nhng thuc o va do vy, tac dung
khuyn khch sang tao se han ch. Mt khac la, hang nghn
ngi se phai chu cht bi v chnh phu va ngi dn cac
nc ang phat trin khng u tin tra mc gia thuc cao
nh vy. Trong trng hp cua bnh AIDS, cac cng ty dc
phm phng Ty a vp phai lan song phan i, phai nhng
b va cui cung buc giam gia thuc xung mc gia thanh san
xut vao cui nm 2001. Nhng vn nm su bn di
cai thc t la ch quyn s hu tr tu theo quy nh Vong
am phan Uruguay la khng cn bng, rng no phan anh qua

mc li ch va quan im cua cac nha san xut ch khng phai
cua ngi s dung, du la cac nc phat trin hay ang phat
trin vn tn tai.
10
11
Khng ch trong t do hoa thng mai ma trong moi kha

canh khac cua toan cu hoa, ngay ca nhng n lc dng nh
co muc ch nht cung thng mang lai kt qua ngc lai. Cac
d an, du la nng nghip hay xy dng c s ha tng, do
phng Ty ngh, xy dng di s t vn cua cac c vn
phng Ty do Ngn hang Th gii hay cac nh ch khac tai
tr tht bai th tr phi co mt hnh thc xoa n nao o, nhng
ngi ngheo cac nc ang phat trin vn la nhng ngi
phai tra n.
Nu, nh trong qua nhiu trng hp, cac li ch cua toan
cu hoa khng nhiu nh nhng ngi ung h tuyn b th
cai gia phai tra cho no lai ln hn, khi mi trng b huy hoai,
cac tin trnh chnh tr b tham nhung, va s chuyn i nhanh
chong khng cho cac nc thi gian thch nghi v vn hoa.
Nhng cuc khung hoang tao ra tht nghip tran lan va keo
theo no nhng vn v chia re xa hi lu dai t bao lc
trong th My Latinh n xung t sc tc nhng ni khac
trn th gii, chng han nh Indonesia.
Nhng vn nay tht ra chng co g la mi me nhng s
phan i manh me ngay cang tng trn toan cu chng lai cac
chnh sach toan cu hoa mi la s thay i ang k. Trong
hang thp ky, ting ku cu cua ngi ngheo chu Phi va
cac nc ang phat trin nhng ni khac trn th gii hu
nh chng bao gi c bit n phng Ty. Nhng ngi
lao ng cac nc ang phat trin bit chc rng a co iu
g o sai lm khi ho chng kin cac cuc khung hoang tai chnh
ngay cang tr nn thng xuyn va s ngi ngheo ngay cang

tng thm. Nhng ho chng co cach nao thay i cac lut l
hay tac ng n nhng t chc tai chnh quc t a vit ra
chung. Nhng ngi quan tm n qua trnh dn chu cung thy
ro nhng iu kin ma nhng nha tai tr quc t ap t
i ly s tr giup a can thip vao chu quyn quc gia nh
th nao. Nhng mai cho n khi nhng ngi chng i toan
cu hoa tp hp nhau lai, chng co hy vong nho nao v s thay
i, chng co t chc nao lng nghe ma phan nan. Mt s
ngi chng i a tr nn cc oan, mt s oi tng hang rao
bao h mu dch chng lai cac nc ang phat trin, iu se lam
cho hoan canh khn kho cua ho ti t thm. Nhng mc cho
nhng vn o, nhng nha hoat ng cng oan, sinh vin,
cac nha hoat ng mi trng nhng cng dn bnh thng
a tun hanh trn cac ng ph Praha, Seattle, Washington
va Genoa yu cu a cai cach vao lch trnh lam vic cua th
gii phat trin.
ngi xuyn qua cac ng bin gii. Toan cu hoa i kem vi

s hnh thanh nhng th ch mi cung vi cac t chc a
co hoat ng xuyn quc gia. Trn vu ai xa hi dn s quc
t, nhng nhom, hi mi, chng han nh ky nim phong trao
thuc y qua trnh giam n cho cac nc ngheo nht, a hp
tac cung vi nhng t chc lu i nh Hi Ch thp o Quc
t. Toan cu hoa cung c thuc y bi cac tp oan a quc
gia, nhng tp oan di chuyn khng ch vn va hang hoa ma
ca cng ngh i khp toan cu. Toan cu hoa cung a n
s quan tm nhiu hn ti cac t chc quc t lin chnh phu
nh: Lin hip quc, t chc co chc nng gn gi hoa bnh;
T chc Lao ng Quc t (ILO), c quan c thanh lp nm
1919 va ang hoat ng khp th gii vi khu hiu vic lam
tm tt cho moi ngi; va T chc Y t Th gii (WHO), c
quan c bit quan tm n vic cai thin iu kin y t cac
nc ang phat trin.
Nhng ngi chng i nhn toan cu hoa bng con mt khac

vi b trng tai chnh My, hay b trng tai chnh, thng
mai cua hu ht cac nc cng nghip tin tin. S khac bit
ln n ni, i khi ngi ta phai t hoi, co phai nhng ngi
chng i va cac quan chc ang noi v cung mt hin tng
hay khng? Ho co cung da vao mt s liu? Hay liu quan
im cua nhng ngi co quyn lc b che phu bi nhng li
ch cu th nao o?
Nhiu, co le la hu ht, kha canh cua toan cu hoa a c

chao on khp ni. Chng ai mun nhn con cai ho phai cht
khi kin thc v bnh va thuc a co sn mt ni nao o trn
th gii. Chnh kha canh kinh t cua toan cu hoa va cac t
chc quc t a vit ra nhng quy tc quy nh hoc thuc y
nhng th nh t do hoa th trng tai chnh (s xoa bo kim
soat va quy nh nhm n nh dong tin chay vao va chay ra
nhiu nc ang phat trin) mi la chu tranh cai.
Hin tng nao cua toan cu hoa, lai cung mt luc, la chu
cho ca s tan dng va li lng ma nh th? V c ban, toan
cu hoa chnh la qua trnh hi nhp su hn cua cac nc va
ngi dn trn th gii, a giup ct giam ang k chi ph vn
chuyn va lin lac, a xoa bo rao can nhn tao cho dong hang
hoa, dch vu, t ban, tri thc va ( mt mc thp hn) con
hiu iu g a sai, iu quan trong la phai xem xet ba t

chc chnh ang iu phi toan cu hoa: IMF, Ngn hang Th
gii va WTO. Thm vao o, co v s nhng t chc khac ong
vai tro trong h thng kinh t quc t mt s ngn hang khu
vc, nho hn va la an em cua Ngn hang Th gii, va nhiu t
chc thuc Lin hip quc, chng han nh Chng trnh phat
trin Lin hip quc (UNDP), Hi ngh Lin hip quc v Thng
12
13
mai va Phat trin (UNCTAD). Nhng t chc nay thng co quan

im khac hn vi IMF va Ngn hang Th gii. Chng han, ILO
lo ngai rng IMF chu y qua t n quyn cua ngi lao ng trong
khi Ngn hang Phat trin chu A oi hoi a nguyn canh tranh.
Theo o, cac nc ang phat trin se c tip cn cac quan
im khac nhau v chin lc phat trin, bao gm ca m hnh
chu A (m hnh trong o cac chnh phu, trong khi vn da
vao th trng, a ong vai tro chu ng trong xy dng, nh
hng va hng dn th trng, bao gm vic ph bin cng
ngh mi, va trong o cac doanh nghip co trach nhim ln
hn i vi phuc li xa hi cua nhn vin) c Ngn hang
Phat trin chu A coi la im khac bit ro rang so vi m hnh
My ma cac t chc ong tai Washington ang thuc y.
Bretton Woods con nh nh in cuc ai suy thoai cua nhng

nm 1930. Gn ba phn t th ky trc y, chu ngha t ban
a lm vao cuc khung hoang ln nht, tnh n thi im nay.
ai khung hoang lan tran khp th gii va gy ra s gia tng
tht nghip cha tng co. Vao thi im ti t nht, mt phn
t lc lng lao ng My tht nghip. Nha kinh t hoc ngi
Anh, John Maynard Keynes, ngi sau nay a ong vai tro
quan trong tai hi ngh Bretton Woods, a a ra mt li giai
thch n gian va mt nhom giai phap cung n gian: tng cu
giam a gy ra s suy giam kinh t va chnh sach cua chnh
phu co th giup lam tng tng cu. Trong nhng trng hp
ma chnh sach tin t khng tao ra hiu qua, chnh phu co th
da vao chnh sach tai khoa, hoc bng cach tng chi tiu chnh
phu, hoc bng cach ct giam thu. Mc du nhng m hnh
lam c s cho phn tch cua Keynes v sau b ch trch va c
cai tin nhm em n hiu bit su sc hn v nguyn nhn
tai sao th trng khng phan ng kp thi iu chnh nn
kinh t ti trang thai toan dung lao ng, nhng bai hoc c
ban trn vn con gia tr.
Trong cun sach nay, ti chu yu tp trung vao IMF va Ngn

hang Th gii, phn ln v chung lun trung tm trong cac
vn kinh t trong yu trong hai thp ky qua, bao gm nhng
cuc khung hoang tai chnh va s chuyn i cua nhng nc
co nn kinh t k hoach tp trung trc y sang kinh t th
trng. IMF va Ngn hang Th gii u hnh thanh trong Th
chin th II, sau Hi ngh tin t va tai chnh Lin hip quc
Bretton Woods, New Hampshire, thang 7.1944, mt phn trong
n lc phi hp tai tr cho vic tai thit chu u sau s tan
pha cua Th chin th II va cu th gii khoi nhng suy thoai
kinh t trong tng lai. Tn ung cua Ngn hang Th gii la
Ngn hang Quc t v Tai thit va Phat trin, th hin nhim
vu nguyn thuy cua no. Phn phat trin c thm vao sau.
Vao luc o, hu ht cac nc trong th gii ang phat trin vn
con la thuc a va nhng n lc phat trin kinh t t oi ch co
th do cac nc quc chu u am nhim.
IMF a c giao nhim vu ngn nga nhng cuc khung

hoang toan cu xay ra. No lam iu nay bng cach gy sc ep
quc t ln cac nc khng hoan thanh phn ngha vu cua ho,
nhm duy tr mc tng cu toan th gii, bng cach cho nn
kinh t cua nc o ri vao suy thoai. Khi cn thit, quy nay
cung cung cp thanh khoan (liquidity) cho cac nc ang gp
suy thoai kinh t va khng co kha nng kch thch tng cu bng
ngun lc ni a di hnh thc cho vay.
Trong trach kho khn hn trong vic am bao n nh kinh

t toan cu c giao cho IMF. Nhng ngi tham gia hi ngh
Theo khai nim ban u, IMF c thanh lp da trn nhn

thc rng th trng thng hoat ng khng hoan hao th
trng co th gy ra tht nghip hang loat hoc co th tht bai
trong vic cung cp ngun vn cho cac nc giup khi phuc
14
15
nn kinh t. IMF c thanh lp vi nim tin rng, cn thit

phai co s phi hp hanh ng quy m toan cu nhm duy
tr s n nh kinh t, cung ging nh Lin hip quc a c
thanh lp vi nim tin rng co s cn thit phi hp hanh ng
nhm duy tr n nh chnh tr. IMF la mt t chc cng, thanh
lp nh vao tin cua ngi ong thu trn toan cu. iu nay
rt quan trong va ang nhc n bi v IMF khng h bao cao
trc tip cho nhng ngi ong thu nui no hay la nhng
ngi chu anh hng tac ng bi no. Thay vao o, no bao
cao hoat ng vi b tai chnh va ngn hang trung ng cac
nc trn th gii. Nhng b va ngn hang nay thc thi quyn
kim soat IMF thng qua mt c ch bo phiu phc tap da
chu yu trn sc manh kinh t cua cac quc gia vao thi im
sau Th chin th II. Mc du a co mt vai iu chnh nho nhng
t o n nay, cac nc phat trin vn ong vai tro chnh trong
vic iu hanh IMF, vi My la quc gia duy nht co quyn phu
quyt. (V mt nay, no cung ging nh Lin hip quc, ni ma
mt sai lm cua lch s quyt nh ai co quyn phu quyt cac
quc gia thng trn sau Th chin th II nhng t nht y,
quyn phu quyt c chia bi nm nc).
th nm yn trong m nu bit nhng g a xay ra vi a

con cua ng (IMF - ND).
Qua thi gian, k t khi ra i, IMF a thay i rt nhiu.

c thanh lp trn c s nim tin rng th trng thng la
khng hoan hao, gi y no lai quay sang st sng c vu cho
s thng li cua chu thuyt th trng t do. c thanh lp
trn nim tin rng cn co ap lc quc t buc cac nc theo
ui nhng chnh sach kinh t tin t tai khoa m rng, chng
han nh tng chi tiu, giam thu, hay ha lai sut nhm kch
thch nn kinh t ngay nay, IMF lai thng ch chp nhn cho
vay nu cac nc thc hin cac chnh sach tin t, tai khoa khc
kh nh ct giam thm hut ngn sach, tng thu hoc tng lai
sut dn ti s thu hep nn kinh t. Keynes chc cung chng
S thay i ln nht trong cac t chc quc t nay a xay ra

vao nhng nm 1980, khi Tng thng My Ronald Reagan va
Thu tng Anh Margaret Thatcher c vu cho t tng th trng
t do Anh va My. IMF va Ngn hang Th gii tr thanh nhng
c quan truyn giao, qua o nhng quan im t do th
trng c ap t ln cac nc ngheo cn n nhng khoan
vay va tai tr. B tai chnh cac nc ngheo buc phai tr thanh
nhng ke cai ao, nu cn thit, nhn c khoan cho vay,
mc du a s quan chc chnh phu, va hn th, nhn dn
cac quc gia nay vn nhn IMF va Ngn hang Th gii vi con
mt nghi ng. Vao u thp ky 80 a co mt cuc thanh loc
xay ra ngay trong ni b Ngn hang Th gii, trong b phn
nghin cu, c quan ch ao chnh sach va ng li cua ngn
hang nay. Nm 1968, Robert McNamara c b nhim lam
Chu tch Ngn hang Th gii. Chng kin canh ngheo oi
nhng quc gia th gii th ba, McNamara a chuyn hng
lanh ao ngn hang sang muc tiu xoa oi giam ngheo va Hollis
Chenery, mt trong nhng nha kinh t hoc phat trin li lac
nht cua My, mt giao s ai hoc Harvard a co rt nhiu cng
trnh ong gop trong lnh vc nghin cu kinh t hoc phat trin
va cac lnh vc kinh t khac, la ban tm tnh va nha t vn
cho McNamara, a tp hp mt nhom cac nha kinh t hang
u t khp th gii v lam vic cho ngn hang. Nhng cung
vi s thay i ngi bao tr, mt chu tch mi, William Clausen,
va nha kinh t trng mi Ann Krueger, mt chuyn gia v
thng mai quc t va ni ting vi cac cng trnh v tm kim
a t (rent seeking) cach ma cac nhom c quyn c li s
dung thu quan va cac cng cu bao h mu dch khac truc
li trn thit hai cua nhng ngi khac a n Ngn hang
16
17
Th gii vao nm 1981. Trong khi Chenery va nhom cua ng

tp trung vao nghin cu lam sao ma th trng lai tht bai
cac nc ang phat trin va tm hiu xem cac chnh phu co
th lam g cai thin th trng va giam ngheo th Krueger lai
xem chnh phu chnh la ngun gc cua vn . Va do o, th
trng t do mi la giai phap cho cac vn cua cac nc ang
phat trin. Vi s thng th cua h t tng mi, nhiu nha
kinh t hoc hang u ma Chenery mi v cng tac a ri ngn
hang.
vn kinh t v m cua cac quc gia, nh thm hut ngn sach

chnh phu, chnh sach tin t, lam phat, thm hut thng mai
va vay n nc ngoai, con Ngn hang Th gii se chu trach
nhim v cac vn c cu, chng han nh chnh phu tiu
tin vao vic g, h thng tai chnh, th trng lao ng va chnh
sach thng mai. Nhng IMF co mt quan im kha la quc:
v hu ht cac vn c cu u anh hng ti toan b nn
kinh t va do o anh hng ti ngn sach chnh phu hay thm
hut thng mai. V vy, IMF cam thy dng nh tt ca moi
vn u nm trong quyn quan ly cua mnh. Thng th
IMF khng th kin nhn ni vi Ngn hang Th gii, ni lun
co nhng cuc tranh lun rng chnh sach nao se phu hp nht
vi iu kin cu th cua mi nc, ngay ca trong nhng thi
ky h t tng kinh t th trng t do thng tr va thng th.
IMF th lun co cu tra li (v c ban la ging nhau cho moi
nc) va khng thy cn thit phai thao lun, trong khi ngc
lai, Ngn hang Th gii lun tranh lun xem nn lam cai g va
tm cach a ra cu tra li tt nht.
Mc du nhim vu cua IMF va Ngn hang Th gii vn khac

nhau, t thi im o, cac hoat ng cua hai t chc nay ngay
cang chng ln nhau. Vao nhng nm 1980, Ngn hang Th
gii a m rng hoat ng cho vay khng ch cho cac d an
(nh cu ng) ma cung cp s h tr trn nhiu lnh vc,
di tn goi cac khoan cho vay iu chnh c cu (structural
adjustment loans); nhng lai ch cho vay nu nh co s chp
thun cua IMF va IMF a ap t mt s iu kin ln cac quc
gia. Nhim vu cua IMF tp trung vao vn khung hoang,
nhng cac nc ang phat trin th thng xuyn cn s giup
, nn IMF a tr thanh mt phn trong cuc sng cua hu
ht cac nc ang phat trin.
S sup cua Bc tng Berlin tao ra mt u trng mi
cho IMF: thuc y va h tr qua trnh chuyn i sang kinh t
th trng cac nc thuc Lin X cu va cac nc trong khi
xa hi chu ngha chu u. Gn y hn, khi cac cuc khung
hoang bung n vi quy m ngay cang ln ma thm ch ngn
sach cua IMF cung dng khng u ap ng, Ngn hang Th
gii c goi vao cuc cung cp hang chuc t USD tr giup khn
cp, nhng ch vi t cach la i tac h tr cho IMF, di s
hng dn cua IMF. V nguyn tc vn co s phn chia cng
vic gia hai t chc nay. IMF co nhim vu tp trung vao nhng
18
Hai t chc nay le ra co th a ra li khuyn va tr giup

nhng goc khac nhau cho cac nc ang phat trin va ang
chuyn i, va lam nh vy th ho a y manh cac qua trnh
dn chu c ri. Nhng ca hai lai b iu khin bi y ch chung
cua cac nc G-7 (chnh phu cua bay nc cng nghip tin
tin quan trong nht),4 va c bit la cac b trng tai chnh
cua nhng nc nay. iu ho t mong mun nht la tranh lun
mt cach dn chu tht s v cac chin lc giai phap khac nhau
4
Cac nc o la My, Nht Ban, c, Canada, Italia, Phap va Anh. Ngay nay,
cac nc G-7 thng gp nhau cung vi Nga (G-8). Bay nc nay khng con
la bay nn kinh t ln nht th gii. Ch thanh vin cua G-7 cung ging
nh ch thanh vin thng trc cua Hi ng Bao an Lin hip quc, c
quyt nh bi lch s.
19
Hn mt na th ky k t khi thanh lp, ro rang la IMF a

tht bai trong cac s mnh cua mnh. No a khng lam cai ang
le phai lam: cung cp tr giup tai chnh cho cac nc gp kho
khn kinh t nhm lam cho nhng nc nay phuc hi trang
thai gn toan dung lao ng. Mc cho nhn thc cua chung ta
v cac qua trnh kinh t a tin b rt nhiu trong vong nm
mi nm qua, va mc cho nhng n lc cua IMF trong mt
phn t th ky qua, khung hoang kinh t n ra ngay cang nhiu
va (nu khng tnh n cuc ai suy thoai) ngay cang khc lit.
Bng mt vai tnh toan co th thy rng, gn mt trm nc
a tng phai i mt vi khung hoang.5 Ti t la, kha nhiu
chnh sach ma IMF ap t, c bit la qua trnh t do hoa th
trng tai chnh qua sm, a ong gop vao s bt n nh toan
cu. Va khi mt nc b khung hoang, cac tr giup va chng
trnh cua IMF khng ch tht bai trong vic n nh tnh hnh
ma trong nhiu trng hp con lam cho tnh hnh tr nn ti t
hn, c bit la i vi ngi ngheo. IMF a tht bai trong nhim
vu nguyn thuy cua no la thuc y s n nh toan cu; cung
khng thanh cng hn trong nhng s mnh mi ma no am
nhim, chng han hng dn va tr giup qua trnh chuyn i
cua cac quc gia co nn kinh t k hoach sang kinh t th trng.
mai theo kiu hai hang xom (beggar-thy-neighbor), trong o

cac nc tng thu nhp khu nhm bao v nn kinh t ni
a, la nguyn nhn gy ra s lan tran cua suy thoai kinh t
ln mc nghim trong cua no. Mt t chc thng mai quc
t la cn thit khng ch ngn nga s tai din ma con thuc
y s lu chuyn t do cua hang hoa va dch vu. Mc du
Thoa thun chung v Thu quan va Mu dch (GATT) a thanh
cng trong vic giam ang k hang rao thu nhp khu, nhng
vic i n mt hip c cui cung tht kho khn; mai n tn
nm 1995, mt na th ky sau Th chin th II va hai phn
ba th ky sau cuc ai suy thoai, WTO mi ra i. Nhng WTO
hoan toan khng ging vi hai t chc quc t a noi trn
(IMF va WB). No khng t t ra nhng quy nh; ma ung hn
la tao ra mt din an trong o am phan thng mai din ra
va bao am nhng thoa thun c thc hin.
Thoa thun Bretton Woods cung ku goi thanh lp mt t

chc kinh t quc t th ba, WTO, kim soat quan h thng
mai quc t cng vic tng t nh IMF quan ly quan h tai
chnh quc t. Ngi ta cho rng, nhng chnh sach thng
5
Xem Gerard Caprio, Jr., et al., eds., Preventing Bank Crises: Lessons from
Recent Global Bank Failures. Proceedings of a Conference Co-sponsored
by the Federal Reserve Bank of Chicago and the Economic Development
Institute of the World Bank. EDI Development Studies (Washington, DC:
World Bank, 1998)
20
Nhng y tng va d nh ng sau s hnh thanh cac t chc

quc t u la tt ep, nhng dn dn qua thi gian a b bin
dang thanh nhng th khac hoan toan. Nhng nh hng hoat
ng kiu Keynes cho IMF, trong o nhn manh n nhng tht
bai th trng va vai tro cua chnh phu trong vic tao vic lam,
a b thay th bi t tng th trng t do cua nhng nm 1980.
T t n g na y , m t ph n cu a ca i go i la n g thu n
Washington mi (Washington Consensus), mt s ng thun
gia IMF, Ngn hang Th gii va B Tai chnh My v cac chnh
sach ung cho cac nc ang phat trin, a anh tn hiu v
mt cach tip cn hoan toan khac i vi s n nh va phat
trin kinh t.
Kha nhiu y tng nm trong s ng thun mi nay a c
hnh thanh trong qua trnh i pho vi nhng vn cua My
Latinh, ni cac chnh phu thng mt kim soat chi tiu ngn
sach trong khi lai thc thi chnh sach tin t ni long va hu
21
qua keo theo la lam phat. S tng trng nhanh cua mt vai
quc gia trong khu vc nay trong vai thp ky ngay sau Th
chin th II a khng keo dai, b cho la do s can thip qua
mc cua nha nc vao nn kinh t. Tht khng may, nhng y
tng c phat trin nhm giai quyt cac vn cu th cua
My Latinh lai c ap dung cho cac nc khac, nhng nc
ma nn kinh t co cu truc, th manh va im yu hoan toan
khac. Nhng chnh sach nh t do hoa th trng vn c y
manh trn khp cac nc My Latinh, trc khi c chng minh
chc chn ca v ly thuyt ln bng c xac thc la chung thuc
y tng trng. Cung luc, bng chng chng cht cho thy
nhng chnh sach nh th gop phn tao ra bt n nh th nhng
chnh sach nay vn c thuc y ni khac, co khi trong nhng
hoan canh ma chung thm ch khng phu hp chut nao.
tao ra vic lam mi. Thm ch, ti t hn, IMF khng khng
oi cac nc ang phat trin phai tht cht chnh sach tin t,
y lai sut ln cao n mc, vic tao ra vic lam mi kho thc
hin ngay ca trong nhng iu kin tt nht. Va bi v t do
hoa thng mai din ra trong khi mang li bao him xa hi
cha hnh thanh, nhng ngi mt vic se b y vao canh
ngheo oi tung qun. T do hoa, v th chng em lai s tng
trng ha hen ma thay vao o la gia tng s ngheo kh. Va
k ca nhng ngi khng mt vic cung se b anh hng bi
trang thai bt n va lo lng ngay cang tng.
Trong nhiu trng hp, nhng chnh sach kinh t theo kiu
ng thun Washington, cho du phu hp My Latinh, lai
chng h thch hp vi nhng nc ang trong giai oan u
cua qua trnh phat trin hay chuyn i kinh t. Hu ht cac
nc cng nghip phat trin, bao gm ca My va Nht Ban, a
xy dng nn kinh t cua ho bng cach bao h mt cach khn
kheo va co la chon cac nganh cng nghip cho n khi chung
u manh canh tranh vi cac i thu nc ngoai. Trong khi
bao h thng khng thanh cng vi cac nc ap dung th t
do hoa thng mai nhanh chong cung vy. Vic bt mt nc
ang phat trin m ca th trng cho hang hoa nhp khu
canh tranh vi san phm cua cac nganh cng nghip ni a
con non nt va d tn thng co th gy ra nhng hu qua
kinh t - xa hi nghim trong. Tht nghip la khng tranh khoi
nng dn ngheo cac nc ang phat trin khng th nao
canh tranh ni vi nhng san phm c tr cp t My va chu
u trc khi khu vc cng nng nghip phat trin u manh
22
Kim soat chu chuyn vn (capital control) la mt v du khac.

Cac nc chu u a lam iu nay cho ti tn nhng nm bay
mi. Mt s ngi co th cho rng, tht khng cng bng khi
bt nhng nc ang phat trin vi h thng ngn hang va
ch mi phat trin phai i mt vi nhng rui ro khi m ca
th trng. Bo sang mt bn vn cng bng, o cung la mt
lun im kinh t ti: s lu chuyn tin vao va ra cac nc
din ra vi tn sut qua ln theo sau t do hoa th trng tai
chnh ch tao ra s pha hoai. Cac nc ang phat trin nho be
cung ging nh nhng con thuyn nho. T do hoa th trng
tai chnh chong mt, theo cai cach IMF thuc y, chng khac
nao y nhng con thuyn nho o phai tham gia vao cuc hanh
trnh trn bin song d dn trc khi nhng l hng trn thn
thuyn c sa cha, trc khi thuyn trng c ao tao,
va trc ca khi phao cu sinh c chun b. Ngay ca trong
trng hp tt nht, vn co kha nng rt cao la nhng con
thuyn o se b lt up khi b vui dp bi nhng con song ln.
Cho du IMF tan thanh nhng ly thuyt kinh t sai lm, ang
le no khng gy hu qua ln n th nu lanh a hoat ng
cua no gii han chu u, My, va cac nc cng nghip tin
tin khac t lo liu c. Nhng s chm dt cua chu ngha
23
thc dn kiu cu va tip o la cua ch cng san mt s

nc a cho IMF va Ngn hang Th gii c hi m rng s mang
nguyn thuy cua chung. Ngay nay, hai t chc nay tr thanh
nhng t chc thng tr nn kinh t th gii. Khng ch nhng
nc cn n s tr giup mi phai nh ti chung ma ca nhng
ngi cn n s ong du cng nhn (seal of approval) cua
hai t chc nay co th tip cn th trng vn quc t tt
hn cung phai tun theo nhng toa thuc kinh t cua ho,
nhng toa thuc phan anh nhng t tng va ly thuyt kinh
t th trng t do.
nhiu nc, nhng sai lm trong trnh t va nhp cai cach

a dn n tht nghip va ngheo oi gia tng.6 Sau cuc khung
hoang chu A nm 1997, chnh sach cua IMF a du vao
la khung hoang Thai Lan va Indonesia. Nhng cai cach kiu
th trng t do My Latinh cung co em lai mt vai thanh
cng Chile la mt trng hp thng xuyn c nhc n
nhng hu ht phn con lai cua luc a nay vn con phai tip
tuc bu lai mt thp ky mt mat theo sau cai goi la chng trnh
cu giup thanh cng cua IMF vao u nhng nm 1980. Ngay
nay, nhiu nc trong s o vn con phai chu tnh trang tht
nghip cao kinh nin Argentina chng han, la hai con s t
nm 1995 ngay ca khi lam phat a c y lui. S sup
cua Argentina vao nm 2001 ch la mt cua nhng v du gn
nht trong ca chui tht bai trong vai nm qua. Vi ty l tht
nghip cao chot vot trong vong gn bay nm nh vy, iu
ang bn khon khng phai la vic dn chung cui cung cung
ni loan ma la ho a phai chu ng m thm qua nhiu va
qua lu. K ca nhng nc co c mt chut tng trng cung
thy ro la li ch chu yu tch tu trong tay nhng ngi giau
va c bit la tng lp cc giau, khoang 10% giau nht, trong
khi ngheo oi vn hoanh hanh va thm ch trong mt s trng
hp, thu nhp cua nhng ngi di ay con tut giam.
Hu qua cho nhiu ngi la ngheo oi, va cho nhiu nc la

mt n nh kinh t, chnh tr. IMF a mc sai lm trong tt ca
nhng lnh vc ma no tham gia: phat trin, chng khung hoang,
va trong cac nn kinh t chuyn i t m hnh cng san sang
t ban. Cac chng trnh cho vay iu chnh c cu khng em
lai tng trng bn vng, ngay ca vi cac nc, nh Bolivia,
a tun thu cht che moi yu cu. nhiu nc, chnh sach
tht lng buc bung a can tr tng trng. Cac chng trnh
kinh t thanh cng oi hoi cc ky thn trong vi trnh t va
nhp cua cai cach. Nu, chng han, th trng c m ca
cho t do canh tranh qua sm, trc khi cac t chc tai chnh
c xac lp, vic lam mi c tao ra se t hn s mt i.
6
Co nhiu ph bnh chng trnh cho vay iu chnh c cu, ngay ca anh gia
cua IMF v chng trnh cung ghi nhn nhiu sai sot. anh gia nay bao gm
ba phn: anh gia ni b cua nhn vin IMF (IMF Staff, The ESAF at Ten
Years: Economic Adjustment and Reform in Low Income Countries. Occasional Papers #156, 12.2.1998); anh gia c lp bn ngoai (K. Botchwey, et
al., Report by a Group of Independent Expert Review: External Evaluation of
the ESAF [Washington, DC: IMF, 1998]); va mt bao cao cua nhn vin IMF
cho Ban giam c IMF, cht loc nhng bai hoc t hai anh gia trn (IMF Staff,
Distilling the Lessons from the ESAF Reviews [Washington, DC: IMF, thang
7.1998]).
24
Nm sau nhng vn cua IMF va cac t chc quc t khac

la vn c cu quan tr (governance): ai quyt nh nhng g
chung thc hin. Nhng t chc nay khng ch b iu khin
bi cac nc cng nghip giau nht ma con bi gii t ban
thng mai va tai chnh cac nc o, cho nn chnh sach cua
chung ng nhin phan anh nhng li ch nay. S la chon
lanh ao cua cac t chc nay biu tng hoa nhng vn
cua cac t chc, va thng gop phn gy ra hoat ng yu kem
cua chung. Trong khi hu ht tt ca cac hoat ng cua IMF va
25
Ngn hang Th gii ngay nay la cac nc ang phat trin

(tt nhin, tt ca cac khoan cho vay cua chung), chung lai c
iu hanh bi nhng ai din cua cac quc gia cng nghip.
(Theo tp quan hay mt s thoa thun ngm, chu tch cua IMF
lun la mt ngi chu u va chu tch cua Ngn hang Th gii
la ngi My). Ho c la chon sau canh ca ong kn, va cha
bao gi kinh nghim v th gii ang phat trin la iu kin
tin quyt khi la chon chu tch. Cac t chc nay khng phai
la ai din cho cac nc ma no phuc vu.
Goldman Sachs, va sau khi r i ch c vu la i chuy n sang

Citigroup, ha n g s h u ngn ha n g thng ma i l n nh t
Citibank. Nhn vt quyn lc th hai tai IMF trong thi ky nay
la Stanley Fischer a chuyn thng t IMF n Citigroup sau
khi ngh vic. Nhng ca nhn nay ng nhin se nhn th gii
bng con mt cua cng ng tai chnh. Nhng quyt nh cua
bt ky t chc nao cung phan anh quan im va li ch cua
nhng ngi ra quyt nh; khng ngac nhin, nh chung ta
se thy c nhc i nhc lai cac chng sau, chnh sach
cua cac t chc kinh t quc t thng xuyn i lin vi li ch
thng mai va tai chnh cua nhng ngi cac quc gia cng
nghip tin tin.
Vn con nay sinh ch ai la ngi ai din cho ting noi

cua mt quc gia. Tai IMF, o la cac b trng tai chnh va
thng c ngn hang trung ng. WTO, o la cac b trng
thng mai. Mi mt b trng nay lai co quan h vi nhng
nhom c tri nht nh nc ho. B trng thng mai se th
hin nhng mi quan tm cua cng ng kinh doanh ca nha
xut khu mun m ca cac th trng mi cho hang xut va
ca cac nha san xut phai canh tranh vi hang nhp khu.
Nhng b phn c tri nay tt nhin mun duy tr cang nhiu
hang rao thng mai cang tt va xin tr cp mc cao nht
ma ho co th thuyt phuc quc hi chun y. Vic cac rao can
thng mai lam tng gia ca ma ngi tiu dung phai tra hay
tr cp la mt ganh nng i vi ngi ong thu lai chng
c quan tm bng li nhun cua nha san xut. Nhng vn
v mi trng va lao ng thm ch con t c quan tm
hn, thay v coi o la nhng kho khn cn phai vt qua. Cac
b trng tai chnh va thng c ngn hang trung ng th lai
gn bo cht che vi cng ng tai chnh. Ho thng xut thn
t cac cng ty tai chnh va sau khi kt thuc nhim ky trong
chnh phu, o la ni ho lai tr v. Robert Rubin, B trng tai
chnh My trong phn ln khoang thi gian c cp trong
cun sach nay, xut thn t mt ngn hang u t ln nht,
26
i vi nhng nng dn cac nc ang phat trin ang

phai cong lng lam vic tra cac mon n cho IMF hay nhng
doanh nhn ang phai chu ng nhng khoan thu gia tr gia
tng cao hn theo yu cu cua IMF, cai h thng hin nay do
IMF iu hanh chng khac g mt h thng anh thu ln ho
nhng khng ai din cho ho. Tht vong vi h thng toan cu
hoa quc t di triu ai cua IMF tng ln khi nhng ngi
dn ngheo Indonesia, Marc hay Papua New Guinea b ct
bo tr cp lng thc va cht t; hay nhng ngi dn Thai
Lan chng kin s hoanh hanh cua bnh AIDS, do kt qua cua
vic ct giam chi tiu y t di ap lc cua IMF. Cac gia nh
nhiu nc ang phat trin phai tra tin cho vic hoc hanh cua
con cai theo cai goi la nhng chng trnh bu lai chi ph, a
phai chp nhn mt s la chon au long la khng gi con
gai ho ti trng.
Khng con co s la chon nao khac, khng co cach nao khac
th hin ni bt bnh cua mnh, oi hoi s thay i, ho
a ni loan. ng ph, tt nhin, khng phai la ni thao
lun, khng phai la ni hoach nh chnh sach hay a ra
27
nhng nhng b. Nhng nhng ngi phan i a buc cac

quan chc chnh phu va nhng nha kinh t trn toan th gii
phai suy ngh v nhng giai phap ung n tng trng va
phat trin thay cho nhng chnh sach theo kiu ng thun
Washington. Ngay cang ro rang, khng ch vi nhng ngi dn
thng ma ca vi cac nha hoach nh chnh sach, khng ch
vi nhng ngi cac nc ang phat trin ma ca nhng ngi
cac nc phat trin, rng toan cu hoa theo cai cach a tin
hanh khng ging nh nhng g ma nhng ngi ung h no
a ha hen hay nh nhng g ma no co th lam va nn lam.
Trong mt s trng hp, toan cu hoa khng em lai tng
trng, nhng khi em lai tng trng th no cung khng em
lai li ch cho tt ca moi ngi. Kt qua cui cung ma nhng
chnh sach ng thun Washington t ra rt thng la em
lai li ch cho mt s t ngi vi cai gia la thit hai cua nhiu
ngi, li ch cho ngi giau vi cai gia phai tra cua ngi ngheo.
Nhiu khi, nhng li ch va gia tr thng mai a ln at mi
quan tm cho mi trng, dn chu, quyn con ngi va cng
bng xa hi.
ra i, hoat ng trn toan b lanh th quc gia. Nhng th

trng khng b bo mc cho phat trin mt cach t phat, chnh
phu a ong mt vai tro quan trong trong vic nh hnh s
phat trin cua nn kinh t. Chnh phu My a co c quyn
lc rng rai khi toa an bt en xanh, da vao mt iu khoan
trong hin phap, cho phep chnh quyn lin bang iu tit
thng mai lin tiu bang. Chnh phu lin bang a kim soat
h thng tai chnh, quy nh mc lng ln iu kin lam vic
ti thiu, va cui cung la h thng phuc li va bao him tht
nghip giai quyt nhng vn do h thng th trng t
ra. Chnh phu lin bang cung thuc y mt s nganh cng
nghip (ng in thoai u tin, chng han, do chnh phu
My xy dng ni Baltimore va Washington nm 1842) va
khuyn khch nhng nganh khac, nh nng nghip, khng ch
giup thanh lp cac trng ai hoc phuc vu cho nghin cu ma
con cung cp cac dch vu m rng hun luyn nng dn
nhng ky thut va cng ngh mi. Chnh phu lin bang a ong
vai tro quan trong khng ch trong vic thuc y tng trng,
ngay ca khi chnh phu khng tham gia vao cac chnh sach chu
ng phn phi lai, t nht chnh phu cung co nhng chng
trnh ma li ch cua no c chia se rng rai khng ch nhng
chng trnh ph cp giao duc va nng cao nng sut nng
nghip ma con chng trnh cp t nhm tao ra c hi ti thiu
cho tt ca moi ngi My.
Toan cu hoa ban thn no khng tt hay xu. No co sc manh

em lai v s iu tt. Vi cac nc ng A, nhng nc
a vn dung toan cu hoa theo cach ring cua mnh, theo nhp
ring cua mnh, ho a thu c nhiu li ch, bt chp ca
s thut lui do cuc khung hoang 1997 gy ra. Nhng phn
ln cac ni khac, toan cu hoa khng em lai li ch tng xng.
Kinh nghim cua nc My trong th ky 19 cung tng t nh
qua trnh toan cu hoa ngay nay va s khac bit giup soi roi
nhng thanh cng cua qua kh va tht bai hin nay. Vao thi
im o, khi ma chi ph vn chuyn, lin lac giam xung va
th trng c m rng, nn kinh t quc gia mi c hnh
thanh va vi nn kinh t quc gia mi o, cac cng ty quc gia
Ngay nay, vi vic chi ph giao thng lin lac ngay cang giam
va s d bo cac hang rao i vi hang hoa, dch vu va vn (mc
du vn con nhng rao can vi s dch chuyn nhn cng),
chung ta co qua trnh toan cu hoa, tng t nh nhng qua
trnh trc y khi cac nn kinh t quc gia hnh thanh. Nhng
khng may, chung ta lai khng co mt chnh phu chung chu
trach nhim vi ngi dn moi nc, giam sat qua trnh
28
29
toan cu hoa theo cach ging nh chnh phu quc gia a nh

hng qua trnh quc gia hoa. Thay vao o, chung ta co mt
h thng co th goi la quan ly toan cu khng co chnh phu
toan cu (global governance without global government), mt
h thng ma trong o mt vai t chc quc t nh Ngn hang
Th gii, IMF va WTO va mt vai ca nhn cac b trng tai
chnh, thng mai co quan h cht che vi cac li ch tai chnh
thng mai, thng tr trong khi v s ngi b anh hng bi
cac quyt nh cua ho b bo mc khng th co ting noi cua
mnh. a n luc phai thay i cac quy tc chi phi trt t kinh
t quc t, suy ngm lai v vic cac quyt nh a c ban
hanh nh th nao va v li ch cua ai cp quc t va hay
bt coi trong h t tng ma hay nhn xem thc t cai g co
hiu qua. iu quan trong la lam sao nhng thanh cng ma
chung ta thy ng A cung at c nhng ni khac. Cai
gia phai tra se rt ln nu tip din s bt n toan cu. Toan
cu hoa co th c nh hng lai, va khi c nh hng
ung, cng bng ng thi tt ca cac nc u co ting noi i
vi nhng chnh sach anh hng n ho, se giup tao ra mt
nn kinh t toan cu mi, trong o tng trng khng ch bn
vng hn va n nh hn ma thanh qua cua no cung c chia
se cng bng hn.
NHNG LI HA B PHA BO
CHNG 2
NHNG LI HA B PHA BO
rong ngay u tin cua ti, ngay 13.2.1997, vi t cach

la kinh t trng va Pho chu tch cao cp cua Ngn
hang Th gii, khi ti rao bc vao toa nha ln va hin
ai nm trn ng 19 Washington, iu u tin p vao
mt ti la cai khu hiu Gic m cua chung ti la mt th gii
khng co ngheo oi. Chnh gia mt cn phong tng 13 la
bc tng mt chu be ang dt mt ng gia mu, mt biu tng
tng nh s xoa bo bnh mu sng (river blindness hay
onchocerciasis). Trc khi Ngn hang Th gii, T chc Y t th
gii va cac t chc khac hp sc lai vi nhau, hang ngan ngi
a b mu hang nm chu Phi v cn bnh co th ngn nga
nay. Pha bn kia ng la mt toa nha s khac, tru s cua
IMF. Toa nha c lat a bn trong, t im bi h thc vt
phong phu, nhc nh cac b trng tai chnh n t khp ni
trn th gii rng, IMF biu hin cho s tp trung cua tin bac
va quyn lc.
Hai t chc o, thng b nhm ln trong cng chung, th
hin s tng phan ro rt bi nhng khac bit v vn hoa, v
phong cach va v nhim vu: mt t chc chu tm vao cng tac
xoa ngheo, t chc kia chu trach nhim v gi gn s n nh
30
31
NHNG LI HA B PHA BO
kinh t toan cu. Mc du ca hai u co nhom cac nha kinh t

bay n cac nc ang phat trin theo cac nhim vu trong ba
tun, Ngn hang Th gii lun n lc am bao mt c s
ang k nhn vin thng tru dai han cac nc ma no giup
. Trai lai, IMF thng ch co mt ai din thng tru vi
quyn lc han ch. Cac chng trnh cua IMF thng c phat
ra t Washington va c xy dng thng qua nhng chuyn
i ngn ngay, trong o cac nhn vin IMF gp g vi nhiu b
trng tai chnh, thng c ngn hang trung ng va ngh ngi
thoai mai trong nhng khach san 5 sao sang trong cac thu
. S khac bit nay khng ch co y ngha biu tng: ban khng
th hiu va yu mt t nc tr khi ban co i n cac vung
nng thn. Ngi ta khng nn nhn tht nghip ch nh nhng
con s thng k, mt phep m, mt tai nan trong cuc chin
chng lam phat hoc bao am cho cac ngn hang phng
Ty thu hi n. Nhng ngi tht nghip la nhng con ngi
co gia nh cua ho, nhng ngi ma cuc sng b anh hng
va i khi b tan pha bi nhng chnh sach kinh t c gi y
bi nc ngoai va trong trng hp cua IMF, la b ap t bi
nc ngoai. Ky thut chin tranh cng ngh cao c thit k
loai bo s tip xuc trc tip: tha mt qua bom t cao
50.000 feet bao am rng chng ai cam thy cai hu qua ma
mnh gy ra. Quan ly kinh t hin ai cung tng t nh th:
ngi trong khach san sang trong, ngi ta a nhn tm ra nhng
quyt nh ma ung ra ngi ta phai suy ngh ky hn nu ho
bit nhng ngi ma cuc sng ang b anh hng.
ch ang tng ln. Ngay ca khi bnh mu sng a c loai

tr, th ngheo oi vn trin min bt chp nhng d nh va
li ha tt ep cua cac nc phat trin i vi cac nc ang
phat trin. Hu ht cac nc trong s nay a tng la thuc
a cua cac nc phat trin.
Np ngh khng phai la iu co th thay i ngay mt ngay
hai va iu o ung vi cac cac nc ang phat trin ln cac
nc a phat trin. em lai t do cho cac nc ang phat trin
(thng la sau mt chut chun b cho vic t tr) thng khng
lam thay i quan im cua nhng ke thc dn trc y,
nhng ke tip tuc t cho mnh la nht. Cai t tng thc dn
ganh nng cua ngi da trng va cai suy ngh rng ho bit
iu g la tt nht cho cac nc ang phat trin vn tn tai dai
dng. My, nc a tr thanh ke thng tr kinh t toan cu, co rt
t nhng di san cua chu ngha thc dn, nhng nhng gia tr
My cung b vy bn bi t tng banh trng xut hin t thi
ky chin tranh lanh, trong o cac nguyn tc dn chu a b
nhng b hoc l i trong cuc chin toan din chng lai chu
ngha cng san.
VAO
CAI M TRC KHI ti lam vic tai Ngn hang Th gii,
S liu thng k xac nhn iu ma nhng ai co dp i qua

vung nng thn u chng kin; nhng lang qu chu
Phi, Nepal, Mindanao hay Ethiopia: khoang cach gia ngi
giau va ngi ngheo ang ngay cang gia tng, va s ngi
ngheo mc tuyt i sng di 1 la mt ngay thm
ti co bui hop bao cui cung trong vai tro la Chu tch Hi ng
c vn kinh t cua tng thng. Bi nn kinh t My ang c
kim soat tt, ti cam thy rng thach thc ln nht cho mt
nha kinh t hin gi la s oi ngheo ang tng ln trn th gii.
Chung ta co th lam g vi khoang 1,2 t ngi trn toan cu
sng di mc 1 la mt ngay, hay 2,8 t ngi sng di
mc 2 la mt ngay chim ti 45% dn s th gii? Ti co
th lam g bin gic m mt th gii khng co ngheo oi tr
thanh hin thc? Ti nhn ra rng, nhim vu cua ti co ba bc:
32
33
NHNG LI HA B PHA BO
suy ngh thu ao chin lc nao co th hiu qua nht trong

thuc y tng trng va giam ngheo; lam vic vi chnh phu
cac nc ang phat trin a nhng chin lc o vao thc
t; va lam tt ca nhng g ma ti co th nhng nc phat
trin thuc y nhng li ch va mi quan tm cua th gii
ang phat trin, du cho o la vic gy sc ep m ca th trng
hay la yu cu s giup co hiu qua hn. Ti bit rng nhim
vu nay la kho khn, nhng ti a khng bao gi co th tng
tng rng, mt trong nhng tr ngai ln nht ma cac nc
ang phat trin phai i mt la do con ngi gy ra, hoan toan
khng cn thit, va nm pha bn kia con ng, trong mt
t chc anh em cua ti, o la IMF. Ti khng h ky vong rng,
tt ca moi ngi trong cac t chc quc t hay cac chnh phu
ung h chung u cam kt muc tiu xoa ngheo; nhng ti a
ngh rng se co nhng cuc tranh lun cng khai v nhng chin
lc xem ra ang tht bai trn nhiu mt va c bit la tht bai
i vi nhng ngi ngheo. V le o, ti cam thy rt tht vong.
ngi lanh ao lc lng du kch 17 nm chng lai ch tan

bao cua Mengistu Haile Mariam. Meles a gianh thng li vao
nm 1991 va sau o chnh phu bt tay vao cng vic kho khn
khi phuc t nc. La mt tin s, Meles a theo hoc chnh
quy v kinh t bi v ng hiu rng, cai co th lam cho t nc
cua ng thoat khoi ngheo oi khng g khac hn la qua trnh
chuyn i kinh t. Va ng a cho thy mnh co u nhng kin
thc kinh t va thc t la tnh sang tao cho phep ng ng
u bt ky mt lp hoc kinh t nao trng ai hoc cua ti.
ng th hin s hiu bit su sc cac nguyn ly kinh t va chc
chn la mt s hiu bit con su sc hn nhiu v tnh hnh
va hoan canh cua t nc ng hn rt nhiu nhng quan
chc kinh t quc t ma vi ho, ti phai lam vic cung trong
ba nm tip theo.
Sau bn nm Washington, ti a co dp lam quen vi th

gii la lung cua gii cng chc va chnh khach. Nhng ch n
khi ti t chn n Ethiopia, mt trong nhng nc ngheo
nht th gii, vao thang 3.1997, trong khoang mt thang thc
thi cng vic cua Ngn hang Th gii, ti hoan toan b choang
bi cai th gii cua s tnh toan chnh tr IMF. Thu nhp bnh
qun u ngi Ethiopia ch co 110 la mt nm va t nc
nay a lin tuc phai hng chu han han va mt mua, gy nn
cai cht cua 2 triu ngi. Ti gp Thu tng Meles Zenawi,
Con ngi Meles la s kt hp gia phm cht tr tu va nhn

cach nht quan: khng ai nghi ng s trung thc cua Meles va
ch co rt t nhng li buc ti tham nhung trong chnh phu
cua ng. i thu chnh tr cua Meles chu yu la nhng ngi
thuc cac nhom a tng thng tr sng thu , nhng ke a
b mt quyn lc chnh tr sau khi Meles ln nm quyn va ho
t ra nhng cht vn v cam kt cua ng i vi cac nguyn
tc dn chu. Tuy nhin, ng khng phai la mt nha ky tr kiu
cu. Ca ng va chnh phu cua ng cam kt theo ui qua trnh
phi tp trung hoa, a chnh phu n gn vi ngi dn va
am bao trung tm t nc khng chia tach vi cac khu vc
khac. Hin phap mi thm ch con cho phep cac khu vc co
quyn bo phiu mt cach dn chu v vic ly khai, am bao rng
nhng chnh khach thu , du la ai, cung khng th khng
chu y n nhng mi quan tm cua ngi dn thng tt ca
cac vung cua t nc; hay mt vung nao o cua t nc
34
35
Ethiopia va cuc chin

gia quyn lc chnh tr va s ngheo oi
NHNG LI HA B PHA BO
khng th ap t quan im cua no ln nhng vung khac. Chnh

phu a theo ung cam kt khi Eritrea tuyn b s c lp vao
nm 1993. (Nhng s kin tip theo chng han vic chnh
phu chim trng ai hoc Addis Ababa vao mua xun nm
2000 vi vic bt giam mt s giao s va sinh vin ch ra s
bp bnh Ethiopia cung nh nhng ni khac, trong vic thc
thi nhng quyn dn chu c ban).
th khung hoang se xay ra. IMF c bit lu tm n vn

lam phat. Nhng nc ma chnh phu chi tiu nhiu hn khoan
thu nhp t thu va vin tr nc ngoai th thng phai i
mt vi lam phat, c bit la nu nh ho tai tr thm hut ngn
sach bng cach in tin. Tt nhin, co nhng kha canh khac
cua mt chnh sach kinh t v m tt ch khng ch lam phat.
Thu t ng v m ch ca c ha n h vi t n g l n g (aggregate
behavior), mc tng trng, tht nghip va lam phat tng th.
Mt nc co th co lam phat thp nhng khng co tng trng
ng thi tht nghip th cao. i vi hu ht cac nha kinh t,
mt quc gia nh vy c anh gia la co nn tang kinh t v
m yu. i vi hu ht cac nha kinh t, lam phat khng phai
la mt muc ch t thn, ma la mt phng tin at muc
ch: bi v lam phat qua cao thng dn ti tng trng chm,
va tng trng chm th dn ti tht nghip cao, do o lam
phat la khng tt. Nhng IMF thng hay ln ln gia phng
tin va muc ch va do vy khng nhn thy c thc cht
cai g mi la iu phai quan tm ti hu. Mt nc nh
Argentina co th c xp hang A, ngay ca khi no co tht nghip
mc hai con s nhiu nm lin min la ngn sach cua no cn
bng va lam phat c kim soat!
Khi ti n vao nm 1997, Meles ang tham gia mt cuc

tranh lun nay la vi IMF va IMF a dng chng trnh cho
vay cua no. Tnh hnh kinh t v m cua Ethiopia luc o cai
ma IMF cn xem xet khng th tt hn. Khng co lam phat
va thc t la gia ca con giam xung. San lng tng u t khi
Meles thanh cng trong vic lt Mengistu va ln nm quyn.7
Meles a cho thy rng, vi nhng chnh sach ung n, ngay
ca mt quc gia chu Phi ngheo oi cung co th tng trng
n nh. Sau nhiu nm chin tranh va tai thit, cac chng
trnh tr giup cua quc t a quay tr lai. Nhng Meles lai gp
phai vn vi IMF. Vn khng ch la 127 triu USD khoan
vay ma IMF cp thng qua cai goi la Chng trnh iu chnh
c cu nng cao (Enhanced Structural Adjusment Facility
chng trnh cho vay vi lai sut thp giup cac nc ngheo)
ma con ca nhng khoan tin vay cua Ngn hang Th gii na.
IMF am nhn mt vai tro khac bit trong tai tr quc t. C
quan nay se ra soat tnh hnh kinh t v m cua nc nhn tai
tr va am bao rng nc o ch chi tiu trong mc cho phep
cua ngn sach. Nu khng lam nh vy th nc o ang co
vn : trong ngn han, mt nc co th chi tiu qua kha nng
bng cach vay mn nhng cui cung, n mt luc nao o,
7
Ch Mengistu b buc ti git cht t nht 200.000 ngi, theo s liu cua
Human Rights Watch, va ep buc khoang 750.000 ngi phai t nan.
36
Nu mt nc khng ap ng c mt s tiu chun ti

thiu nao o th IMF se ngng tai tr; va c bit, khi no ngng
tai tr cac nha tai tr khac cung lam tng t. Co th hiu c
la Ngn hang Th gii va IMF khng cho cac nc vay tr khi
ho co mt nn tang kinh t v m tt. Nu mt nc co thm
hut ngn sach ln va lam phat cao th nguy c la tin vay se
khng c s dung hiu qua. Cac chnh phu a tht bai trong
vic quan ly nn kinh t thng cung se khng lam tt vic quan
ly tin tai tr. Nhng nu cac ch s kinh t lam phat va tng
trng la vng chc, ging nh Ethiopia, chc chn la nn
37
NHNG LI HA B PHA BO
tang kinh t v m cung phai tt. Ethiopia khng ch co nn tang

kinh t v m tt ma Ngn hang Th gii con co nhng bng
chng trc tip v kha nng cua chnh phu cung nh cam kt
cua chnh phu i vi ngi ngheo. Ethiopia a ra chin lc
phat trin nng thn, tp trung n lc vao ngi ngheo va c
bit la 85% dn s sng khu vc nng thn. Nc nay a ct
giam manh me chi tiu qun s mt kt qua ht sc n tng
vi mt chnh phu gianh ly quyn lc bng sc manh qun
s bi v ho hiu rng s tin chi cho vu kh se khng th
dung cho chi tiu xoa oi giam ngheo. Chc chn, o chnh la
hnh mu chnh phu ma cng ng quc t nn giup . Nhng
IMF a ngng chng trnh tai tr Ethiopia, mc cho thanh
qua kinh t v m tt, lp lun rng ho lo ngai v tnh hnh
ngn sach cua Ethiopia.
dung nht d tr la nm gi trai phiu kho bac My). Nhng

dung tin vin tr d tr khng phai la muc tiu cua cac
nha tai tr. Ethiopia, nhng nha tai tr c lp va khng dnh
dang ti IMF mun c thy nhng ngi trng mi va nhng
bnh vin mi c xy dng. Ngi dn Ethiopia cung mun
th. Meles con lp lun manh me hn: ng noi rng ng khng
chin u trong 17 nm tri ngi nghe nhng li ch bao t
nhng quan chc quc t rng ng khng c xy trng hoc
va bnh vin cho nhn dn ng mt khi ng a thuyt phuc
c cac nha tai tr giup .
Sai lm ro rang trong logic lp lun cua IMF la no cho rng,

khng mt nc ngheo nao co th s dung tin vin tr cho
bt c cai g. Nu nh Thuy in, chng han, vin tr cho
Ethiopia xy trng hoc, cai logic nay cho rng Ethiopia nn
cho s tin o vao kho d tr. (Tt ca cac nc u co hoc
nn co cac tai khoan d tr cho luc kho khn. Vang la phng
tin d tr truyn thng nhng ngay nay, no c thay th
bng ngoai t manh va cac chng khoan co lai. Cach thng
Quan im cua IMF khng bt ngun t mi lo ngai lu nay

v tnh bn vng cua cac d an. Mt vai nc a s dung tin
vin tr xy trng hoc va bnh vin. Nhng khi tin vin
tr chm dt, ho khng co tin duy tr va bao dng cac
cng trnh o. Cac nha tai tr nhn bit c iu nay va a
a vao trong cac chng trnh tai tr Ethiopia cung nh
nhng ni khac. Nhng cai ma IMF d ng trong trng hp
cua Ethiopia vt qua nhng lo ngai o. Quy nay cho rng,
cac ngun tai tr la khng u n nh co th da vao. i
vi ti, lp lun cua IMF la v ngha khng ch bi v nhng
ham y ky quc cua no. Ti th bit rng cac ngun tai tr
thng con n nh hn ca ngun thu thu, ngun thu co th
thay i ang k khi tnh hnh kinh t thay i. Khi tr v
Washington, ti a yu cu nhn vin kim tra lai cac s liu
thng k va ho khng nh rng ngun vin tr n nh hn
thu thu. Nu s dung lp lun cua IMF v tnh n nh cua
ngun thu th Ethiopia va cac nc ang phat trin khac le
ra nn tnh vin tr vao ngn sach nhng khng nn tnh
ngun thu thu. Va nu ca thu va vin tr u khng c
tnh vao phn thu cua ngn sach, moi nc u se b coi la
ang co ngn sach ti t.
38
39
Chnh phu Ethiopia co hai ngun thu chu yu la thu va vin

tr nc ngoai. Ngn sach cua mt chnh phu la cn bng nu
nh ngun thu cua no bng vi cac khoan chi tiu. Ethiopia
cung ging nh nhiu nc ang phat trin khac, phu thuc
mt phn ln ngun thu vao vin tr nc ngoai. IMF lo ngai
rng khi ngun vin tr nay chm dt, Ethiopia se gp kho
khn. V th, ho cho rng ngn sach cua Ethiopia ch c coi
la vng chc nu nh cac khoan chi tiu c gii han trong
ngun thu thu c.
NHNG LI HA B PHA BO
Lp lun cua IMF thm ch con sai lm hn th. Co rt nhiu

cach khac nhau i pho vi tnh trang khng n nh v
thu ngn sach, chng han nh lp ra cac khoan d tr b sung
hay thc hin chnh sach chi tiu mm deo. Nu thu ngn sach,
du t ngun nao, giam xung va khng con d tr b sung,
chnh phu se phai ct giam chi tiu. Nhng vi cac khoan tai
tr ong gop vao mt phn ln ngn sach cac nc ngheo nh
Ethiopia, co mt c ch iu chnh t thn: nu ho khng nhn
c tin xy thm trng hoc, ho se n gian khng xy
trng hoc na. Cac quan chc chnh phu Ethiopia hiu ro vn
chnh la g. Ho hiu ro mi lo ngai iu g se xay ra nu nh
ngun thu thu hay vin tr giam sut va ho a xy dng nhng
chnh sach i pho vi trng hp o. Cai ho khng th hiu
va ti cung khng th hiu la tai sao IMF khng th nhn
thy tnh logic trong lp lun cua ho. Va iu quan trong y
la: o la nhng trng hoc va bnh vin cho nhng ngi dn
ngheo nht trn th gii.
th cho rng vic lam cua Ethiopia e doa kha nng tra n cua
no vi IMF, nhng ngc lai, y la mt quyt nh tai chnh
ung n, no lam tng kha nng tra nhng khoan n n han.8
Bn canh s bt ng xung quanh vic s dung ngun vin

tr nc ngoai th nao, ti nhanh chong nhn ra mt tranh cai
khac gia IMF va Ethiopia v vn tra n sm. Ethiopia a
s dung mt phn d tr cua mnh tra n sm cho mt ngn
hang cua My. Giao dch nay co y ngha kinh t hoan hao. Mc
cho cht lng cua tai san th chp (mt may bay), Ethiopia
a phai tra lai vay cao hn nhiu so vi khoan lai nhn c
t tin d tr. Ti cung se khuyn ho tra sm, c bit bi v
trong trng hp sau o lai cn vay tin, chnh phu hoan toan
co th lai vay tin, s dung chic may bay o lam tai san th
chp. My va IMF phan i vic tra n sm. Ho phan i khng
phai bi v cach lam nay la sai lm, ma v Ethiopia a lam iu
o ma khng xin phep IMF. Nhng tai sao mt quc gia co chu
quyn lai phai xin phep IMF vi moi vic ho lam? Ngi ta co
40
Trong nhiu nm qua, cai khu hiu tru s s 19 cua IMF

tai Washington la chu trach nhim va anh gia da trn kt
qua. Kt qua cua nhng chnh sach phn ln la t quyt
cua Ethiopia ang le phai minh chng thuyt phuc rng Ethiopia
co kha nng t nh oat s phn cua mnh. Nhng IMF lai
cam thy rng, cac nc nhn tin cua no co trach nhim bao
cao tt ca moi th thch hp; khng thc hin iu o se dn
ti vic nh ch cac chng trnh vay, bt k ly do cua vic
khng bao cao la g. i vi Ethiopia, s can thip nay mang
hng v cua mt hnh thc thc dn mi. i vi IMF, o n
gian ch la mt thu tuc chun mc.
Con nhng im ang chu y khac trong quan h gia IMF
va Ethiopia lin quan n qua trnh t do hoa th trng tai
chnh. Th trng tai chnh tt la mt s khng nh cua chu
ngha t ban, nhng khng u s bt bnh ng gia cac
nc phat trin va kem phat trin lai th hin ro hn la trn
cac th trng tai chnh. Toan b h thng ngn hang cua
Ethiopia (o lng, chng han, bi quy m tai san) con nho hn
h thng ngn hang Bethesda, Maryland, mt vung ngoai
cu a Washington v i dn s ch 55.277 ng i . IMF mu n
Ethiopia khng ch m ca th trng tai chnh cho canh tranh
nc ngoai ma con mun chia ngn hang ln nht cua quc
gia nay thanh cac n v nho. Trong mt th gii ma cac tp
oan tai chnh khng l nh Citibank and Travelers hay
Manufacturers Hanover and Chemical con phai hp nht
8
Nhng thao lun su hn v trng hp cua Ethiopia, xem Robert Hunter

Wade, Capital and Revenge: The IMF and Ethiopia, Challenge 44(5)
(1.9.2001), trang 67-75.
41
NHNG LI HA B PHA BO
canh tranh hiu qua hn, mt ngn hang c nh North East

Bethesda National Bank thc s khng lam sao ma canh tranh
lai mt nha khng l toan cu nh Citibank. Khi cac t chc
tai chnh toan cu vao mt nc, chung dm bep moi i thu
canh tranh trong nc. Va khi thu hut c nhng ngi gi
tin t bo cac ngn hang ni a mt nc nh Ethiopia, chung
se tp trung hn va rng rai hn khi cho cac tp oan a quc
gia ln vay, hn la cung cp tn dung cho cac doanh nghip
nho va nng dn.
trin khac, nhng nc nghe theo li khuyn cua IMF. Du th,

quy nay khng hai long, n gian bi v no tin rng lai sut
phai c nh oat t do bi cac lc lng th trng quc
t, cho du th trng o co tnh canh tranh hay khng. i vi
IMF, mt th trng tai chnh t do hoa la mt muc ch t thn.
S tin tng ngy th cua IMF vao th trng lam cho no tin
rng, th trng tai chnh t do lun lam giam lai sut va do
o lam cho ngun vn d tip cn hn. IMF cung qua t tin
vao s ung n trong quan im giao iu cua mnh nn chng
quan tm n vic xem xet nhng kinh nghim thc tin.
IMF con mun nhiu hn la ch m cua h thng ngn hang

cho canh tranh nc ngoai. No mun cung c h thng tai
chnh bng cach tao ra mt th trng u gia cho trai phiu
kho bac Ethiopia mt cai cach co th la rt tt nhiu quc
gia nhng lai hoan toan lac iu vi trnh phat trin cua
t nc nay. No cung mun Ethiopia t do hoa th trng tai
chnh, ngha la, cho phep lai sut c t do nh oat trn
th trng iu ma ca My va Ty u u khng lam cho n
sau nm 1970, khi ma th trng va cac c ch quan ly a phat
trin hn nhiu. IMF a ln ln phng tin va muc ch. Mt
trong nhng muc tiu chnh cua mt h thng ngn hang tt
la cung cp tn dung vi nhng iu kin d chp nhn cho
nhng ngi co th tra n. mt t nc phn ln la nng
thn nh Ethiopia, iu quan trong la nng dn co th tip cn
tn dung vi iu kin hp ly mua hat ging va phn bon.
Nhim vu nay khng h d dang mt chut nao, ngay ca My.
Trong nhng giai oan phat trin ma nng nghip chim v tr
quan trong, chnh phu phai am nhn vai tro ln trong vic
cung cp ngun tn dung cn thit. H thng ngn hang cua
Ethiopia t nht la dng nh kha hiu qua, chnh lch lai sut
i vay va cho vay thp hn nhiu so vi cac nc ang phat
Ethiopia a chng lai yu cu cua IMF v vic m ca h thng

ngn hang v mt ly do chnh ang. Ho a nhn thy iu g
xay ra khi mt trong nhng nc lang ging cua ho chp thun
yu cu cua IMF. IMF a lun oi hoi t do hoa th trng tai
chnh, tin tng rng s canh tranh se lam cho lai sut ngn
hang giam xung. Hu qua tht khung khip: theo sau t do hoa
tai chnh la s gia tng nhanh chong s lng cac ngn hang
ni a, trong luc ma h thng phap ly va quan ly ngn hang
con yu kem, va kt qua tht d oan trc: 14 vu pha san ngn
hang Kenya ch ring trong hai nm 1993 va 1994. Kt cuc,
lai sut khng giam ma lai tng. S lo lng cua chnh phu
Ethiopia la co th hiu c. Vi cam kt cai thin mc sng ngi
dn trong khu vc nng thn, ho s rng t do hoa se co mt
anh hng tan khc i vi nn kinh t. Nhng nng dn trc
kia tip cn c ngun tn dung th nay se khng th mua hat
ging va phn bon bi v ho khng c vay re hoc phai tra
mt lai sut cao qua mc ho co th vay. y la t nc a b
han han tan pha va gy ra nan oi rng khp. Cac nha lanh
ao nc nay v th khng mun lam cho moi th ti t hn.
Ethiopia lo rng li khuyn cua IMF se lam thu nhp cua nng
dn giam sut, lam xu i tnh hnh vn a rt am am.
42
43
NHNG LI HA B PHA BO
B chnh phu Ethiopia t chi, IMF cho rng chnh phu nay
khng nghim tuc cai cach va nh ti a noi, IMF ngng ngay
cac chng trnh tai tr cua no. Tht may, ti va nhng nha
kinh t khac Ngn hang Th gii a c gng thuyt phuc lanh
ao ngn hang rng cho Ethiopia vay tht co y ngha: o la
quc gia ang rt cn ngun vn, vi nn tang kinh t vng
chc va mt chnh phu cam kt cai thin tnh trang khn kho
cua ngi ngheo. Mc cho vay cua Ngn hang Th gii a tng
ln gp ba, mc du phai mt nhiu thang, trc khi IMF cui
cung cung bt cng nhc trn lp trng cua ho. thay i
tnh th luc o, ti, cung vi s giup v gia cua cac ng
nghip, a tin hanh mt chin dch vn ng hanh lang.
Washington, ti va cac ng nghip t chc hi thao thuc
giuc nhng ngi ca IMF va Ngn hang Th gii xem xet lai
vn t do hoa tai chnh cac nc kem phat trin va hu
qua cua chnh sach tht lng buc bung khng cn thit i
vi cac quc gia ngheo phu thuc vao vin tr nc ngoai nh
Ethiopia. Ti a c gng tip cn nhng nha lanh ao cao cp
tai IMF, ca trc tip va thng qua cac ng nghip tai ngn hang.
Nhng nhn vin cua Ngn hang Th gii lam vic tai Ethiopia
cung co nhng n lc tng t thuyt phuc cac ng nghip
IMF. Ti s dung moi anh hng co th co c thng qua
mi quan h cua ti vi chnh quyn Clinton, bao gm ca vic
noi chuyn vi ai din cua My tai IMF. Tu trung lai, ti a lam
moi th co th chng trnh tai tr cua IMF c ni lai.
tin bn trong ra th gii bn ngoai, ma co le thm ch thng tin

bn ngoai thm nhp c vao trong t chc con t hn. Khng
minh bach cung co ngha la thng tin t cp thp nht cua t
chc kho ma n c ti cp cao nht.
Chng trnh tai tr c ni lai va ti ngh rng nhng c

gng cua ti a giup c cho Ethiopia. Tuy nhin, ti cung
hoc c rng, cn nhng n lc to ln va thi gian tac ng
thay i, thm ch la t bn trong, mt t chc quc t. Nhng
t chc nh th khng h minh bach va chung chng nhng
khng lam g nng cao tnh cng khai va minh bach thng
S tranh cai v vn cho Ethiopia vay a day ti rt nhiu

v c ch lam vic cua IMF. Co nhng bng chng ro rang la
IMF a sai lm v t do hoa th trng tai chnh va tnh hnh
kinh t v m cua Ethiopia, nhng IMF a co cach ring cua
no. IMF dng nh se khng bao gi nghe ngi khac, du cho
li gop y co v t va t m n u. Ban cht b xp th yu so
vi thu tuc thc hin. Vic Ethiopia co th tra n hay khng
khng quan trong bng vic quc gia nay a khng them hoi
y kin IMF. Vic t do hoa th trng tai chnh nn c tin
hanh nh th nao mt t nc kem phat trin nh Ethiopia
la mt vn thuc v ban cht va phai tham khao y kin cac
chuyn gia. Vic cac chuyn gia bn ngoai khng h c ku
goi phan x vn gy tranh cai nay phu hp vi phong cach
cua IMF, trong o IMF lun t cho mnh la nha cung cp c
quyn nhng t vn ung n. Ngay ca vic tra n cua
Ethipopia mc du ung ra khng phai la vn ma IMF phai
chu y min la nhng hanh ng cua Ethiopia lam tng ch
khng lam giam kha nng tra n cung co a ra tham khao
y kin nhng ngi ngoai cuc anh gia xem nhng hanh
ng o hp ly hay khng. Nhng lam th cung la mt s
rut phep thng cng i vi IMF bi v hu ht cac quyt nh
cua no c a ra t sau nhng canh ca ong kn, hu nh
khng co s thao lun cng khai v nhng vn c a
ra. IMF lam cho ngi ta nghi ng rng, quyn lc chnh tr,
nhng li ch c bit, hay nhng ly do ngm khac khng lin
quan g n nhim vu va muc tiu cua IMF a anh hng n
chnh sach va s thc hin nhim vu cua t chc nay.
44
45
NHNG LI HA B PHA BO
Tht kho cho ngay ca mt t chc c trung nh IMF thu

hiu v moi nn kinh t trn th gii. Mt s nha kinh t hoc
hang u cua IMF c trao nhim vu v kinh t My nhng
khi ti con lam Chu tch Hi ng c vn kinh t, ti thng
cam thy rng, s hiu bit han ch cua IMF v kinh t My lam
cho no a ra nhng gi y chnh sach sai lm. Cac nha kinh t
cua IMF cam thy, chng han, lam phat se tng ln My khi
tht nghip giam xung di 6%. hi ng, m hnh cua chung
ti cho thy ho a sai, nhng ho lai khng them y n kt
qua cua chung ti. Chung ti a ung con IMF a sai: tht nghip
My giam xung di 4% trong khi lam phat khng h tng. Da
trn phn tch sai lm cua ho v kinh t My, cac nha kinh t cua
IMF a ra mt phng thuc sai lm: nng lai sut. May mn
thay, Fed khng m xa n li xut cua IMF. Nhng vi cac
nc khac, t chi IMF khng phai la chuyn d dang.
Tht khng may, cac khoa ao tao khng chun b cho

nhng nha kinh t v m i pho vi nhng vn ma ho gp
phai cac nc ang phat trin. mt vai trng ai hoc ma
IMF thng tuyn nhn vin t o, chng trnh hoc tp c ban
bao gm cac m hnh ma o khng h co tht nghip. Tom
lai la trong m hnh canh tranh hoan hao, m hnh lam nn
tang cho ly lun th trng cua IMF cu bao gi cung bng cung.
Nu cu lao ng bng cung lao ng se khng bao gi tn tai
tht nghip khng t nguyn. Nu ai o khng lam vic th ro
rang la do anh ta la chon khng lam. Theo logic nay th tht
nghip trong thi ky ai suy thoai, khi ma c bn ngi co mt
ngi tht nghip, chc la kt qua cua s tng ln bt ng ham
mun ngh ngi. Co th nhng nha tm ly hoc se quan tm tai
sao lai co s thay i t ngt v s thch ngh ngi hay tai
sao nhng ngi ang ngh ngi lai cam thy khng vui. Con
i vi m hnh kinh t chun, nhng cu hoi o khng nm
trong a hat cua kinh t hoc. Trong khi nhng m hnh kiu
o co th em lai mt vai nim phn khi trong gii hoc thut,
chung dng nh chng phu hp chut nao hiu nhng vn
cua mt t nc nh Nam Phi, ni ma tht nghip hoanh
hanh mc trn 25% k t khi ch Apartheid b xoa bo.
i vi IMF, vic thiu nhng hiu bit cu th chng co g la

quan trong bi v ho thng s dung phng thuc mt liu
cha bach bnh (one size fits all). Nhng vn cua cach tip
cn nay tr nn c bit nghim trong khi s dung cho cac nc
ang phat trin va ang chuyn i. T chc nay khng thc
s co chuyn mn trong lnh vc phat trin. S mnh nguyn
thuy cua no la h tr s n nh toan cu, nh ti a noi, ch
khng phai nhm xoa oi giam ngheo nhng nc ang phat
trin nhng no khng ngn ngai nhung mui va nhung mui
su vao cac vn phat trin. Cac vn phat trin rt phc
tap. Theo nhiu cach khac nhau, cac nc ang phat trin gp
kho khn hn nhiu so vi cac nc phat trin. o la bi v
nhng nc ang phat trin, nhiu th trng khng tn tai va
khi tn tai th hoat ng khng hoan hao. Cac vn v thng
tin la ph bin va vn hoa co th anh hng ang k ti hanh
vi kinh t.
Cac nha kinh t cua IMF tt nhin khng th l i s tn tai

cua tht nghip. Chu ngha th trng gia nh la th trng
hoat ng hoan hao va cu lao ng phai bng cung lao ng
cung ging nh nhng hang hoa khac. Khng th co tht nghip
tn tai va v th, tht nghip nu tn tai th khng do vn
cua th trng. Vn phai nm ch nao khac nhng cng
oan tham lam va nhng chnh khach can thip vao s hoat ng
cua th trng t do, bng cach oi hoi va nhn lng qua cao.
Vy gi y chnh sach hin nhin la: nu co tht nghip tin lng
phai b giam xung.
46
47
NHNG LI HA B PHA BO
Nhng ngay ca khi vic ao tao mt nha kinh t v m cua

IMF phu hp hn vi cac vn cua cac nc ang phat trin
th cung t co kha nng mt chuyn cng tac cua IMF, mt
chuyn i ba tun ti Addis Ababa, thu cua Ethiopia, hay
thu cua bt ky mt nc ang phat trin nao khac lai thc
s phat trin c nhng chnh sach phu hp cho nc o.
Nhng chnh sach phu hp phai c xy dng bi cac nha
kinh t hang u, c ao tao tt, sinh sng ngay trong
nc, hiu bit su sc va lam vic hang ngay giai quyt
cac vn nc nay. Nhng ngi bn ngoai co th ong
mt vai tro, nh chia se kinh nghim cua cac nc khac, hay
a ra cac cach giai thch khac v cac lc lng kinh t ang
tac ng. Nhng IMF khng mun ch ong vai tro la mt nha
t vn canh tranh vi cac nha t vn khac, nhng ngi cung
co th a ra cac phng an ring cua ho. No mun mt vai
tro trung tm trong nh hng chnh sach. Va no co th lam
vy bi v quan im cua no da trn mt h t tng chu
ngha th trng quan im oi hoi rt t, nu co, s quan
tm n tnh hnh va cac vn cu th cua mt quc gia. Cac
nha kinh t cua IMF co th l i nhng tac ng ngn han cua
chnh sach cua ho mt nc, vi nim tin rng trong dai han,
nc o se tt hn thi. Bt ky mt tac ng ngn han nao cung
ch la s au n cn thit, nh la mt phn cua qua trnh cai
cach. Tng lai sut ngay hm nay co th dn n nan oi nhng
tnh hiu qua cua th trng oi hoi cac th trng phai t do,
va rt cuc, tnh hiu qua se em lai tng trng, va tng trng
se em lai li ch cho tt ca. Chu ng au n tr thanh mt
phn cua qua trnh cai cach va la bng chng cho thy rng
nc o a i ung hng. i vi ti, i khi au n la cn
thit, nhng au n t thn no chng co gia tr g. Nhng
chnh sach c thit k tt co th tranh c phn ln nhng
au n. Mt s au n nh s khn cung gy ra bi chnh

sach ct giam tr cp lng thc t ngt a dn n tnh trang
bao loan va s xoa bo kt cu xa hi a co tac dung ngc.
48
IMF a thanh cng trong vic thuyt phuc nhiu nc rng

nhng chnh sach cua no la cn thit nu cac nc mun thanh
cng trong dai han. Cac nha kinh t thng chu trong n tm
quan trong cua s khan him va IMF thng noi rng no chnh
la s gia cua s khan him: cac nc khng th thng xuyn
chi tiu vt qua kha nng. Tt nhin, khng cn phai la mt
t chc tai chnh phc tap ma nhn vin toan la tin s kinh t
mi co th khuyn mt nc khng nn chi tiu vt qua thu
nhp. Nhng nhng chng trnh cai cach cua IMF a i qua
xa hn la ch n gian am bao rng cac nc khng lam chi
qua nng lc cua mnh.
Co
NHIU PHNG AN KHAC vi kiu IMF, khng da trn chu
ngha th trng, oi hoi t s hy sinh hn va co kt qua tt

hn. Mt v du la Botswana, quc gia cach pha nam Ethiopia
2.300 dm, vi dn s ch co 1,5 triu ngi va mt nn dn
chu n nh k t ngay gianh c c lp. Vao thi im
Botswana c lp nm 1966, o la mt nc rt ngheo, cung
ging nh Ethiopia va hu ht cac nc chu Phi khac, vi thu
nhp bnh qun u ngi ch co 100 USD. o la mt nc
nng nghip nhng thiu nc va c s ha tng ht sc s khai.
Nhng Botswana lai la mt trong nhng nc thanh cng trong
phat trin. Mc du t nc nay ang phai chu s hoanh hanh
cua bnh AIDS nhng tng trng bnh qun cua no ln ti
7,5 %, k t nm 1961 n 1997.
Botswana thun li la co nhiu kim cng. Nhng cac nc
khac nh Cng hoa Conggo, Nigeria va Sierra Leone cung la
49
NHNG LI HA B PHA BO
nhng nc giau tai nguyn. nhng nc o, ngun li t

tai nguyn giau co ch thm du vao nan tham nhung va
e ra mt nhom c quyn c li tranh gianh nhau trong
nhng cuc chin m mau kim soat ngun cua cai nay.
Thanh cng cua Botswana da trn kha nng duy tr s n nh
chnh tr trn c s khi ai oan kt dn tc. S n nh chnh
tr, yu t cn thit trong bt ky mt kh c xa hi nao gia
chnh phu vi ngi dn, a c chnh phu duy tr cung vi
s hp tac cua nhng nha t vn nc ngoai n t nhiu t
chc, ca t chc cng va t chc t nhn, bao gm ca Quy Ford.
Nhng nha t vn a giup Botswana xac lp l trnh cho tng
lai cua t nc. Khng ging nh IMF ch chu yu lam vic
vi b tai chnh va ngn hang trung ng, cac nha t vn a
giai thch mt cach ci m va chn thanh v cac chnh sach
cua ho khi ho lam vic vi chnh phu nhm tm kim s ung
h rng rai cho nhng chnh sach va chng trnh o. Ho thao
lun cac chng trnh vi nhng quan chc cp cao cua
Botswana, bao gm cac b trng ni cac va ngh s quc hi,
ca trong cac cuc hi thao cng khai va nhng cuc gp ring.
b phan ng hu khp moi ni trong th gii ang phat trin

th mi quan h nng thm gia Botswana va cac nha t vn
th hin ro nht vic Botswana trao hun chng cao qu nht
cua t nc nay cho Steve Lewis, vao thi im t vn cho
Botswana ang la giao s kinh t phat trin cua trng Williams.
S khac bit trong cach tip cn v phat trin gia hai t chc
nay khng ch phan anh trong kt qua at c. Trong khi IMF
S ng thun sng con Botswana a tng b e doa hai

thp ky trc y khi Botswana phai i mt vi khung hoang
kinh t. Mt trn han han e doa cuc sng cua nhiu ngi
nui gia suc va cac vn trong nganh cng nghip kim cng
a tac ng n tnh hnh ngn sach va trang thai ngoai hi
cua t nc. Botswana gp phai ung cai loai khung hoang
thanh khoan (liquidity crisis) ma IMF a c thanh lp
i pho mt cuc khung hoang co th giai quyt bng cach
tai tr thm hut nhm ngn chn suy thoai va kho khn kinh
t. Tuy nhin, trong khi o co th la y nh cua Keynes khi ng
thuc y vic thanh lp IMF, t chc nay ngay nay a khng
con t coi mnh ch la ngi tr giup tai chnh bu p thm
hut, cam kt duy tr nn kinh t trang thai toan dung lao ng.
Thay vao o, no theo ui chnh sach tai khoa tht lng buc
bung kiu tin-Keynes khi gp phai suy thoai kinh t, b th
ngun quy tr giup ch khi nc vay n tun theo quan im
cua IMF v chnh sach kinh t phu hp, thng la cac chnh
sach thu hep va ct giam, keo theo suy thoai kinh t hay thm
ch ti t hn. Nh nhn bit c s khng n nh cua hai
khu vc kinh t chnh la chn nui gia suc va kim cng,
Botswana a thn trong danh ra mt quy phong nhng cuc
khung hoang nh vy. Khi nhn thy ngun quy ang suy
giam, ho bit rng ho se phai tin hanh nhng bin phap manh
me hn. Botswana a tht cht dy lng, hp sc vi nhau va
vt qua khung hoang. Nh hiu bit rng v cac chnh sach
kinh t a hnh thanh trong nhiu nm qua va bng cach quyt
50
51
Mt ly do na dn n thanh cng cua Botswana la nhng

ngi co trach nhim a la chon nha t vn rt ky lng. Khi
IMF gii thiu cho Ngn hang trung ng Botswana (Bank of
Botswana) mt pho thng c, ngn hang a khng ng y ngay
lp tc. Thng c cua ngn hang a bay n Washington
tin hanh phong vn. ng a lam mt vic tuyt vi. Tt nhin,
chng thanh cng nao ma khng co khuyt im. Vao mt dp
khac, Ngn hang Botswana a cho phep IMF c la chon
giam c nghin cu va kt qua, t nht la theo quan im mt
s ngi, kem thanh cng hn nhiu.
NHNG LI HA B PHA BO
nh chnh sach trn c s ng thun, s tht lng buc bung

khng gy ra s chia ct xa hi, iu ma thng xay ra nhng
ni khac trong cac chng trnh cua IMF. Co le, nu nh IMF
lam cai iu ma no le ra nn lam la cung cp tai chnh nhanh
chong cho cac nc co chnh sach kinh t tt trong thi im
khung hoang ma khng oi hoi cac iu kin ap t th quc
gia nay a theo cach ring ma vt ra khoi khung hoang t au
n hn nhiu c ri. (Phai oan cua IMF n vao nm 1981
va ngac nhin khi thy rt kho tm ra cac iu kin mi ap
t khi ma Botswana a hoan thanh xong nhng iu ma ho
thng yu cu). T o, Botswana khng con quay sang IMF
xin giup na.
Sau cung, s phat hin mo kim cng ln th hai a cho

Botswana c hi am phan lai toan b mi quan h. Thoa
thun mi cho n nay vn co li cho Botswana va cho phep
nc nay va De Beers duy tr mi quan h tt ep.
Ethiopia va Botswana la in hnh cho nhng thach thc ma
cac nc tng i thanh cng chu Phi ang phai i pho.
o la nhng t nc co cac nha lanh ao ht long v li ch
cua nhn dn, vi nn dn chu con mong manh va nhiu khi
khng hoan hao, ang n lc tao cuc sng mi cho nhn dn
ho t ng nat cua di san thc dn vi s thiu hut nhng
th ch va ngun nhn lc phu hp. Hai nc nay cung in
hnh cho s tng phan cua th gii ang phat trin: s tng
phan gia thanh cng va tht bai, gia giau va ngheo, gia hy
vong va thc t, gia cai ang co va nhng cai ang le co.
S giup cua cac nha t vn nc ngoai, c lp vi cac

t chc tai chnh quc t, a ong vai tro quan trong trong
thanh cng cua Botswana, thm ch con t trc o na.
Botswana a khng th phat trin c nh th nu con tip
tuc tham gia vao ban hp ng cu vi Lin minh kim cng
Nam Phi. Ngay sau khi Botswana gianh c lp, lin minh nay
a tra cho Botswana 20 triu USD tin t khai thac kim cng
vao nm 1969, trong khi li nhun thu c t kim cng la
60 triu USD mt nm. Noi cach khac, khoang thi gian hoan
vn ch la bn thang. Mt lut s tai nng va kheo leo c
bit phai t Ngn hang Th gii a am phan mt cach thuyt
phuc ky lai hp ng vi mc gia cao hn trong s choang
vang cua gii khai mo. De Beers (Lin minh kim cng Nam
Phi) a c gng thuyt phuc moi ngi rng, Botswana qua
tham lam. Ho s dung moi sc manh chnh tr ma ho co, thng
qua Ngn hang Th gii, ngn chn v lut s. Cui cung,
ho cung kim c mt la th t Ngn hang Th gii noi ro
rng v lut s nay khng ai din cho ngn hang. Botswana
ap lai: o chnh la ly do v sao chung ti lng nghe ng y.
Theo doi s phat trin cua ng Phi trong nhng nm tip

theo va a tr lai thm ni nay nhiu ln sau khi tr thanh
kinh t trng cua Ngn hang Th gii, ti thy s tng phan
gia nhng c vong nhng nm 1960 va thc t phat trin
sau o tht m net. Ln u tin ti n y, tinh thn uhuru,
t ting Swahili ch t do va ujama t ch s t lc,
con ang bay bng. Khi ti tr lai, cac vn phong chnh phu
y p cac nhn vin c ao tao tt va gioi giao tip, th
52
53
TI
A NHN BIT v s tng phan nay khi ti n Kenya ln
u tin vao cui nhng nm 1960. o la mt t nc giau

co va mau m. Nhiu manh t tt nht hin con nm trong
tay nhng ngi lp ra thuc a cu. Khi ti n, nhng cng
chc thuc a vn con o. Hin gi, ho c goi la cac nha
t vn.
NHNG LI HA B PHA BO
nhng nn kinh t th lai suy sup trong nhiu nm. Mt s

vn , chng han nh t tham nhung hoanh hanh, la li ring
cua Kenya. Nhng lai sut cao, hu qua cua vic tun thu
nhng li khuyn cua IMF, va nhng vn khac co th c
quy cho, t nht la mt phn, nhng ke n t nc ngoai.
hay chnh sach tai khoa khc kh. Cach tip cn cua Quy i
vi cac nc ang phat trin thng mang dang dp cua mt
ke thc dn thng tr. Mt hnh anh co th con ang gia hang
nghn li noi va ch mt hnh anh c chup vao nm 1998
va c cng b trn toan th gii a t no khc su vao tm
tr cua hang triu ngi, c bit la nhng ngi dn cac nc
thuc a cu. o la canh ngai giam c iu hanh cua IMF,
Michel Camdessus, ( IMF, ngi lanh ao cao nht c goi
la giam c iu hanh - Managing Director), mt ngi thp,
n mc chai chut, cu quan chc kho bac Phap, ngi a tng
t nhn mnh la mt ngi xa hi, ng khoanh tay vi khun
mt lanh lung trc v Tng thng Indonesia ang ngi nhuc
nha. V tng thng tuyt vong nay, trn thc t, a buc phai
dng np chu quyn quc gia cho IMF i ly ngun vin
tr ma nc ng ang cn. Nhng cui cung, ma mai thay,
phn ln tin vin tr khng phai la giup cho Indonesia ma
ch cu giup nhng chu n t nhn t nhng th lc thc
dn. (Mt cach chnh thc th bui l nay la l ky th thoa
thun, trong thc t la do IMF ap t, mc du no vn gi ve
hnh thc la th do chnh phu cua Indonesia ngh).
Uganda a bt u qua trnh chuyn i t mt xut phat

im co le kha hn bt ky nc nao khac. o la mt t nc
trng ca ph tng i giau nhng thiu cac nha lanh ao va
quan ly ban x c ao tao. Ngi Anh ch cho phep hai ngi
chu Phi c ln n chc thng s trong qun i cua chnh
ho. Tht khng may, mt ngi Uganda tn la Idi Amin a lt
Thu tng Milton Otobe vao nm 1971 va tr thanh Tng
t lnh qun i Uganda. (Amin a gianh c s tin tng
nht nh cua ngi Anh nh nhng ong gop trong Kings
African Rifles trong Th chin th II va trong cac trn anh
cua qun Anh nhm an ap cuc ni loan Mau-Mau Kenya).
Amin a bin t nc nay thanh mt lo sat sinh va ti 300
nghn ngi a b git bi v b coi la ke chng i Tng thng
mun nm, danh hiu Amin t tuyn b vao nm 1976. Cai
vng triu khung b do ke c tai bnh hoan nay nm quyn
chm dt vao nm 1979 khi b nhng ngi Uganda i ay
va lc lng t nc lang ging Tanzania lt . Ngay nay, t
nc nay ang trn a hi phuc va c lanh ao bi mt nha
lanh ao uy tn va cun hut, Yoweri Museveni, ngi a khi
xng nhng cai cach ln thanh cng, giam mu ch va AIDS.
Va ng con la ngi rt thu v, ca khi noi v trit ly chnh tr
cung nh khi noi v cac chin lc phat trin.
khach hang cua no v nhng chu nh chin lc phat trin
Nhng ngi bao v cho Michel Camdessus bin lun rng

bc anh o khng cng bng, rng ng Camdessus khng h
bit la b chup anh va rng bc anh a c xem ma khng
co bi canh thc t. Nhng o chnh la vn : trong giao tip
hang ngay, khi khng co camera va cac phong vin, o chnh
xac la thai ma cac quan chc IMF th hin, t nha lanh ao
cao nht cho n cp di. i vi nhng nc ang phat trin,
bc anh o gi ln mt cu hoi kho chu: S vic co thc s
thay i k t khi chu ngha thc dn chnh thc kt thuc
na th ky trc y khng? Khi ti nhn thy bc hnh, hnh
anh cua nhng l ky thoa thun khac hin ln trong tm tr
54
55
NHNG IMF KHNG THCH lng nghe suy ngh cua nhng nc
NHNG LI HA B PHA BO
ti. Ti t hoi canh tng nay th tng t th nao vi nhng

canh anh du s m ca nc Nht bng chnh sach ngoai
giao tau chin cua c Perry, hay s kt thuc cua chin tranh
A phin, hay s u hang cua nhng hoang t n .
nao vi cac nc i vay. Nhng y la nhng cuc am phan

mt pha, trong o tt ca quyn lc nm trong tay IMF, phn
ln bi v nhiu nc i vay tin ang trong tnh trang oi
vn tuyt vong. Mc du ti a thy iu nay ro rang Ethiopia
va cac nc ang phat trin khac ma ti a lam vic, no lai
p vao mt ti mt ln na trong chuyn cng du Han Quc
vao thang 12.1997, khi cuc khung hoang ng A n ra. Cac
nha kinh t Han Quc bit rng, cac chnh sach ma IMF thuc
ep se mang lai hu qua nng n. Mc du khi suy ngm lai, thm
ch IMF cung phai ng y rng no a ap t chnh sach tai khoa
qua khc kh, nhng nhn toan canh, rt t nha kinh t (bn
ngoai IMF) cho rng chnh sach khc kh o co y ngha hay
tac dung.9 Nhng cac quan chc Han Quc vn im lng. Ti
a bn khon khng hiu tai sao ho phai im lng nh th nhng
khng h co c cu tra li t cac quan chc chnh phu cho
n tn chuyn ving thm hai nm sau, khi nn kinh t Han
Quc a phuc hi. Cu tra li lai chnh la iu ma ti, da trn
nhng kinh nghim trc y, a nghi ng. Nhng quan chc
Han Quc min cng giai thch rng ho a s hai khng dam
phan i cng khai. IMF khng ch ngng cho vay ma con co
th s dung kha nng thuyt giang manh me cua no lam
nan long cac quy u t t nhn, noi vi ho rng IMF nghi ng
kha nng hi phuc cua nn kinh t Han Quc. Han Quc khng
co s la chon nao khac. Ngay ca mt s phan i ngm ngm
cua Han Quc vi IMF cung co hu qua nghim trong. Vi IMF,
iu o ngha la chnh phu Han Quc khng hoan toan hiu
kinh t hoc cua IMF, rng chnh phu ang ngn ngai va t co
Lp trng cua IMF cung nh lp trng cua nhng ngi

lanh ao no rt ro rang: IMF la nh cao cua tr tu, la ngi
ph bin quan im chnh thng phc tap ma nhng ngi
cac nc ang phat trin khng th u trnh nm bt. Thng
ip c chuyn tai cung ro rang: IMF ch co th i thoai vi
mt nhn vt cao cp, mt b trng tai chnh hay mt thng
c ngn hang trung ng. Vi nhng ngi khac, chng co ly
do g i thoai ca.
Mt phn t th ky trc, nhng ngi cac nc ang phat
trin co le a co i chut knh trong i vi cac chuyn gia
t IMF. Nhng ngay khi co s dch chuyn can cn quyn lc
qun s th cung co mt s dch chuyn manh me hn v can
cn quyn lc tri thc. Nhng nc ang phat trin hin gi
cung co cac nha kinh t cua ring mnh va nhiu ngi trong
s ho c ao tao tai cac trng tt nht cua th gii. Nhng
nha kinh t nay co li th ln la ho sng ca i nc ho, quen
thuc vi h thng chnh tr, iu kin va cac khuynh hng.
IMF cung ging nh nhiu chnh th khac lun c gng m rng
pham vi hoat ng ra khoi nhng lnh vc c giao ban u.
Khi IMF dn dn vn ra khoi lnh vc chu cht ma no hiu ro
la kinh t v m, sang cac vn c cu, chng han nh t
nhn hoa, th trng lao ng, cai cach lng hu, vn vn,
va sang nhng lnh vc rng ln hn cua chin lc phat trin,
can cn quyn lc tri thc thm ch cang b lch.
IMF tt nhin bao gi cung tuyn b rng no khng ap t
ma lun am phan nhng iu khoan cua bt ky hp ng vay
56
T.Lane, A. Ghosh, J. Hamann, S. Phillips, M. Schulze-Ghattas and T. Tsikata,

IMF-Supported Programs in Indonesia, Korea and Thailand: A Premilinary
Assessment, Occational Paper 178, International Monetary Fund, thang
1.1999.
57
NHNG LI HA B PHA BO
kha nng thc hin chng trnh cua IMF. (IMF co mt cum t
c bit danh cho nhng trng hp nh vy: nc nay a i
chch hng. Ch co mt con ng ung va bt c s i
sai nao cung la du hiu cua mt s lch lac). Thng bao cng
khai cua IMF rng cac cuc am phan a v, hay b hoan
lai, se gi nhng tn hiu xu ti th trng. Nhng tn hiu
nay, trong trng hp tt nht, se ch lam tng lai sut va trong
trng hp xu nht, se dn n vic cac quy t nhn chm
dt toan b cac khoan u t. iu nay con nghim trong hn
vi cac nc ngheo nht, ni rt kho tip cn ngun vn t
nhn, v cac nha tai tr khac (nh Ngn hang Th gii, Cng
ng chu u va nhiu nc khac) thng cho vay trn c s
chp thun cua IMF. Nhng sang kin mi y v giam n thm
ch con em lai cho IMF nhiu quyn lc thc t hn na, bi
v tr khi c IMF ng y v chnh sach kinh t, nc o se
khng c giam n chut nao ht. iu nay em n cho IMF
sc manh to ln va chnh IMF cung bit ro.
ao chnh phu hiu iu nay va thc hin phng sach t nh

hn: ho tranh lun kn, ch khng tranh lun cng khai. C
hi thay i quan im cua IMF la rt nho, trong khi kha nng
lam cho cac lanh ao IMF ni gin va kch ng ho ap dung
nhng hanh ng cng rn lai ln hn nhiu. Va nu nh gin
d hay khng hai long, IMF co th ngng khoan cho vay mt
vin canh kinh hoang cho mt nc ang i mt vi khung
hoang. Vic cac nc chp nhn nhng ngh cua IMF khng
co ngha la ho thc s ng y vi nhng ngh o. Va IMF
cung hiu ro iu nay.
S mt cn bng quyn lc gia IMF va cac nc khach

hang khng th tranh khoi dn n s cng thng gia hai
bn nhng chnh cach c x cua IMF trong am phan cang lam
xu thm mi quan h a khng my tt ep. Khi ap t cac
iu kin cua thoa thun, IMF thc t a bop cht moi thao
lun vi chnh phu khach hang v cac chnh sach kinh t, cha
noi n thao lun rng rai trong pham vi ca nc. Trong thi
gian khung hoang, IMF co th chng ch rng khng co u thi
gian. Nhng cach lam cua IMF chng khac nhau my du co
khung hoang hay khng. Quan im cua IMF tht n gian:
cht vn, c bit la khi c a ra mt cach cng khai va
m , c coi nh s thach thc i vi sc manh chnh thng
bt kha xm pham cua IMF. Chp nhn iu o co th lam suy
giam quyn lc va tin cy cua t chc nay. Cac nha lanh
58
Thm ch ch cn oc qua cac iu khoan cua mt thoa thun

in hnh gia IMF va cac nc ang phat trin cung cho thy
s thiu tin tng gia hai bn. Nhn vin cua IMF giam sat
qua trnh thc hin, khng ch thng qua cac ch s kinh t
lin quan n quan ly kinh t v m nh lam phat, tng trng
va tht nghip ma con ca cac bin s trung gian nh cung tin
t, bin s thng ch co quan h long leo vi cac muc tiu cui
cung. Cac nc buc phai thc hin cac muc tiu kht khe:
hoan thanh cai g trong 30 ngay, 60 ngay va 90 ngay. i khi,
thoa thun thm ch con quy nh quc hi phai thng qua
lut g va khi nao ap ng yu cu cua IMF.
Nhng yu cu nay thng c xem la nhng iu kin,
va ap t iu kin cua IMF la mt chu ban tan nong bong
trong th gii phat trin. Tt nhin, moi kh c cho vay u
t ra nhng iu kin c ban. mc ti thiu, mt kh c
vay se ch ro khoan vay c giai ngn theo nhng iu kin
thanh toan va vi mt lch tra n kem theo. Rt nhiu khoan
vay ap t cac iu kin tng kha nng thu hi n. Nhng
iu kin y cp n nhng iu kin kht khe hn
nhiu. o la nhng iu kin thng bin mon vay thanh mt
cng cu chnh sach. Chng han, nu IMF mun mt nc t
59
NHNG LI HA B PHA BO
do hoa th trng tai chnh, no se tin hanh cho vay theo nhiu
t, rang buc mi ln giai ngn vi mi tin b hng ti t
do hoa. Ca nhn ti tin rng ap t iu kin, t nht theo
cach thc va mc ma IMF s dung, la mt y tng ti. Co
rt t bng chng cho thy vic ap t cac iu kin lam cho
chnh sach kinh t tt hn, ma ap t iu kin qua la co tac
ng chnh tr xu bi v cac nc se kho chu vi cac iu kin
ap t ln ho. Mt s ngi bao v s cn thit phai ap t
iu kin rng, bt ky ngn hang nao cung ap t iu kin
ln ngi vay am bao vic khoan n se c tra. Nhng
nhng iu kin ma IMF va Ngn hang Th gii ap dung hoan
toan khac. Trong mt vai trng hp, chung thm ch con lam
giam kha nng tra n.
Nhiu iu kin a vt ra khoi lnh vc kinh t sang nhng

lnh vc khac nh a hat chnh tr. Chng han, trng hp
cua Han Quc, khoan vay cua IMF i kem vi iu kin thay
i iu l cua Ngn hang trung ng, lam cho no c lp hn
vi cac tin trnh chnh tr, mc du co rt t cac bng chng
cho thy cac nc co ngn hang trung ng c lp hn th
tng trng nhanh hn10 hoc co t bin ng kinh t hn hoc
vi mc nhe hn. Co mt cam nhn rng rai rng chnh s
c lp cua Ngn hang trung ng chu u a lam cho suy
thoai kinh t khu vc nay trong nm 2001 tr nn trm trong
hn, khi no ging nh mt a tre, giay nay ln trc nhng
lo lng chnh tr chnh ang v tnh trang tht nghip ang gia
tng. Ch chng to rng no hoan toan c lp, Ngn hang
trung ng chu u a t chi giam lai sut va chng ai con
co th lam g c na. Vn nay sinh mt phn la do Ngn
hang trung ng chu u co nhim vu tp trung kim ch lam
phat, chnh sach ma IMF c vu khp ni nhng cung la chnh
sach co th bop nghet tng trng hay lam trm trong suy thoai
kinh t. Trong cuc khung hoang Han Quc, Ngn hang trung
ng Han Quc c yu cu khng ch tr nn c lp hn
ma con phai tp trung vao chng lam phat, mc du Han Quc
khng h co vn lam phat va chng co bt c ly do nao
tin rng, cai chnh sach tin t sai lm o giup ch c g
ngn chn khung hoang. IMF ch n gian la a li dung c
hi ma cuc khung hoang a tao ra thuc y lch trnh chnh
Chng han, mt s iu kin co th lam suy yu nn kinh t

trong ngn han va du co bt ky li ch dai han nao i na, iu
nay cung co nguy c y nn kinh t vao suy thoai su hn va
v th lam cho vic tra n ngn han cho IMF tr nn kho khn
hn. Xoa bo hang rao thng mai, c quyn va nhng meo
mo v thu co th thuc y tng trng dai han, nhng nhng
xao trn i vi nn kinh t co th nhn chm nn kinh t vao
suy thoai.
Trong khi nhng iu kin nay khng th c ly giai nh
trach nhim tn dung cua IMF, chung lai c ly giai theo trach
nhim ao c hay ngha vu cua t chc nay, rng IMF lam
bt c th g co th cai thin nn kinh t cua nhng nc
a quay sang IMF xin giup . Nhng iu nguy him la ngay
ca khi co thin y, v s nhng iu kin, i khi ln ti hn
mt trm, mi iu kin lai kem mt thi gian biu cng nhc,
se lam cho cac nc giam kha nng tp trung giai quyt nhng
vn trong tm cp bach.
60
10
Co s tranh cai v vic ngn hang trung ng nn hay khng nn c lp hn.

Co mt s bng chng (da trn nhng phn tch hi quy a quc gia) la ty l
lam phat co th thp hn, nhng co rt t bng chng la cac bin s thc, nh
tng trng va tht nghip c cai thin. Y cua ti y khng phai giai
quyt tranh cai nay ma nhn manh rng, bi co nhng tranh cai nh vy,
khng nn ap t mt quan im cu th nao o ln cac nc.
61
NHNG LI HA B PHA BO
tr cua no. Khi Seoul, ti a hoi nhom nhn vin IMF tai sao
ho lai lam nh th, va ti nhn c mt cu tra li ang kinh
ngac (mc du cho n luc o le ra khng co g ang ngac nhin
na): Chung ti lun lun yu cu cac nc phai co mt ngn
hang trung ng c lp tp trung vao chng lam phat. y
la iu ti cam thy chua chat. Khi ti con lam Chu tch Hi
ng t vn kinh t cua tng thng, chung ti a bac bo n
lc cua Thng ngh s Connie Mack bang Florida nhm thay
i iu l Cuc d tr lin bang My, lam cho no ch tp trung
vao nhim vu chng lam phat. Fed, Ngn hang trung ng cua
My, co nhim vu tp trung khng ch chng lam phat ma con
thuc y tng trng va tao vic lam. Tng thng a bac bo
thay i o va chung ti bit rng, nu co, th ngi My cho
rng Fed a chu y qua nhiu n lam phat ri. Tng thng noi
ro la ng se phan bac ngh nay va ngay khi iu o c
thng bao, nhng ngi ung h s thay i a rut lui. Nhng
y chung ta ang noi n vic IMF, chu anh hng phn
nao t B Tai chnh My, a ap t ln Han Quc mt iu kin
chnh tr ma hu ht ngi My chc se khng th chp nhn
cho chnh ho.
Mc du ap t iu kin gy ra s bc tc, chung lai chng

h thanh cng trong vic thuc y s phat trin. Nhng nghin
cu cua Ngn hang Th gii va cac nha nghin cu khac ch
ra rng, cac iu kin ap t khng nhng khng am bao
vic chi tiu hp ly cac khoan vay va cac nc se tng trng
nhanh hn, ma con co rt t bng chng la chung thc s co
tac dung g o. Nhng chnh sach tt khng th ch n gian
bo tin ra mua.
i khi, nhng iu kin khng la g khac ngoai s th hin

quyn lc. Trong thoa thun cho Han Quc vay nm 1997, IMF
a khng khng oi Han Quc phai thay i ngay m ca th
trng cho mt s hang hoa cua Nht Ban, du rng iu nay
co le chng h giup g cho vic giai quyt khung hoang. i
vi mt s ngi, nhng hanh ng o la s li dung c hi,
da vao cuc khung hoang ap t nhng thay i ma IMF
va Ngn hang Th gii a theo ui t lu. i vi mt s ngi
khac, o n gian ch la hanh ng th hin sc manh chnh
tr thun tuy. Mc ca co ca nhng iu t gia tr, n gian ch
th hin ai mi thc s co vai tro quyt nh.
62
Co
V S LY DO giai thch s tht bai cua vic ap t iu
kin. Ly do n gian nht lin quan n khai nim kinh t c

ban v tnh thay th, khai nim dung ch hin tng khi mt
lng tin c s dung vao mt muc ch, mt lng tin khac
se khng phai s dung vao muc ch o va se c dung cho
mt muc ch khac. Kt qua sau cung co th chng lin can g
ti muc tiu d nh. Thm ch khi cac iu kin ap t am
bao rng mt khoan tin vay cu th c s dung hp ly, s
tin vay nay se giai phong nhng ngun lc khac ma co th
c s dung tt hoc cung co th khng. Chng han mt nc
co hai d an lam ng, mt la con ng giup tng thng i
ngh tai bit th mua he d dang hn, con ng kia giup cho
mt s ln nng dn vn chuyn hang hoa ra cang. Nc nay
ch co th c vay tin lam mt con ng. T chc cho
vay co th yu cu tin vay cua no c chi cho con ng
th hai giup nng thu nhp cho nng dn ngheo. Nhng
vay c ri th chnh phu lai tai tr xy dng con ng th
nht.
Co nhng ly do khac khin cho nhng iu kin cua Quy
khng thuc y tng trng kinh t. Trong mt s trng hp
o la nhng iu kin ap t sai lm: t do hoa tai chnh
63
NHNG LI HA B PHA BO
Kenya va chnh sach tai khoa tht cht ng A a gy tac

dung xu ln nn kinh t. Trong nhng trng hp khac, cach
ap t nhng iu kin lam cho chung khng th ng vng
v mt chnh tr. Khi mt chnh phu mi ln nm quyn, chung
se b loai bo. Nhng iu kin o c xem nh mt s xm
pham cua th lc thc dn mi vao chu quyn quc gia. Nhng
chnh sach nh vy se khng th tn tai vi s thng trm cua
cac tin trnh chnh tr.
quc gia nay n quc gia khac th chung se lam cho tnh hnh
kinh t xu i, vn chay ra nc ngoai con cac doanh nghip
lo ngai v nhng d an u t mi. Cac chnh sach nh vy
khng phai la cng thc cho s phat trin thanh cng hoc cho
s n nh kinh t.
Co i chut ma mai trong lp trng cua IMF. No c gng

to ra la ng ngoai chnh tr nhng ro rang, chnh sach cho
vay cua IMF b iu khin phn nao bi chnh tr. IMF a vin
c tnh hnh tham nhung Kenya va dng chng trnh cho
vay tng i nho y. Nhng no lai hang t USD vao Nga
va Indonesia. i vi mt s ngi, dng nh Quy nay a bo
qua cac vu bin thu ln trong khi lai qua kht khe vi nhng
vu trm nho. IMF ang le khng nn d dai vi Kenya v vu
trm nho thc t lai tng i ln vi nn kinh t nc nay.
IMF ang le cung phai kht khe hn vi Nga. y khng ch la
vn cng bng hay tnh nht quan. Th gii nay la khng
cng bng va khng ai thc s hy vong rng, IMF se i x
vi mt cng quc hat nhn ging ht nh vi mt nc chu
Phi ngheo khng co tm quan trong chin lc. im cn noi
y n gian hn nhiu: cac quyt nh cho vay la co tnh
chnh tr va anh gia chnh tr thng len vao trong nhng
xut cua IMF. IMF thuc y t nhn hoa mt phn v no tin
rng, cac chnh phu, trong khi quan ly cac doanh nghip, khng
th cach ly khoi nhng ap lc chnh tr. Y tng cho rng co
th tach ri chnh tr va kinh t hay mt s hiu bit rng v
xa hi ch th hin mt tm nhn han hep. Nu cac chnh sach
do chu n ap t dn n bao loan nh a tng xay ra ht
64
Nhng than phin chng lai s ap t iu kin cua IMF

khng ch dng lai ban thn cac iu kin va cach ap t
ma con ca ngun gc hnh thanh cua cac iu kin na. Thu
tuc chun mc cua IMF trc khi cng du mt nc khach hang
la trc tin vit mt ban bao cao s b. Chuyn cng du ch
nhm muc ch trau chut lai ban bao cao va nhng xut
cua no, va tm nhng sai sot qua hin nhin. Trong thc t,
bao cao s b cua IMF ging nh mt khun mu vi nhiu
oan c copy nguyn ven t bao cao mt nc nay nhet vao
bao cao cua mt nc khac. Cac phn mm soan thao vn ban
co th lam iu nay d dang. Mt cu chuyn co le la nguy tac
k rng, co ln mt phn mm soan thao vn ban a b li khi
tm va thay th va tn cua mt nc ma bao cao copy vn
con nguyn xi trong tai liu c lu hanh cua nc khac. Tht
kho ma bit chuyn o ch xay ra mt ln do ap lc thi gian
hay khng, nhng iu nay khc su trong tm tr nhiu ngi
hnh anh cua nhng bao cao lam mt ln dung nhiu ln.
Thm ch ngay ca nhng nc khng h vay tin cua IMF
cung b anh hng bi nhng quan im cua t chc nay. IMF
ap t quan im khp ni trn th gii khng ch thng qua
cac iu kin cho vay. IMF co cac cuc hop t vn t chc
hang nm vi tt ca cac nc thanh vin. T vn nay, c
goi la t vn theo iu 4 trong iu l cua IMF, la nhm am
bao mi quc gia tun thu cac iu khoan thoa thun ma theo
o IMF c thanh lp (c ban la am bao kha nng chuyn
65
NHNG LI HA B PHA BO
i cua ng tin cho muc ch thng mai). Nhng s m rng

pham vi hoat ng cua IMF a tac ng n bao cao bi v bao
cao nay con cp n nhiu kha canh hoat ng khac cua
IMF. Thc cht, t vn theo iu 4 ch la mt phn nho trong
toan b qua trnh giam sat cua IMF. Bao cao cua IMF thc cht
la s anh gia cua IMF v nn kinh t mt quc gia.
Nc My khng m xa n li khuyn cua IMF. Ca chnh

quyn Clinton va Cuc d tr lin bang My u khng tm
n no. Nc My co th kiu ngao lam iu o bi quc gia
nay khng phu thuc vao s tr giup cua IMF hay cac nha tai
tr khac va chung ta bit rng th trng cung cha may may
quan tm n IMF ging nh chung ta. Th trng khng trng
phat chung ta v khng nghe theo IMF va cung chng khen
thng nu chung ta nghe theo. Nhng nc ngheo trn th
gii nay khng c may mn nh chung ta. Ho se gp kho
nu bo qua li khuyn cua IMF.
Trong khi cac nc nho b buc phai nghe nhng anh gia
theo iu 4, My va cac nc kinh t phat trin khac co th
pht l chung. Chng han, IMF b chng hoang tng v lam
phat ngay ca khi kinh t My ang i pho vi mc lam phat
thp nht trong hang thp ky. Va phng thuc cua IMF hoan
toan co th oan c: tng lai sut giam nhit nn kinh
t. IMF n gian la chng hiu g v nhng thay i se xay ra
sau o cung nh khng hiu g v nhng g a xay ra trong
thp ky trc cua nn kinh t My cho phep nc My at c
tng trng nhanh hn, tht nghip thp hn va lam phat
thp cung mt luc. Nu nh nghe theo li khuyn cua IMF,
nc My se khng bao gi bit n s bung n kinh t trong
nhng nm 1990 mt s bung n kinh t em lai s thnh
vng cha tng co va a t nc t ch thm hut tai khoa
khng l n ch thng d ngn sach ang k. Ty l tht
nghip thp hn cung keo theo nhng tac ng xa hi su
sc chu ma IMF rt t khi chu y n du bt c nc
nao. Hang triu cng nhn vn a b loai ra khoi lc lng
lao ng c tuyn m lai, lam giam ngheo oi va phuc li
xa hi tng vi tc cha tng co. iu nay n lt no lam
giam ty l ti pham. Tt ca moi ngi My c hng li. Ty
l tht nghip thp khuyn khch moi ngi chp nhn rui
ro, chp nhn nhng cng vic khng am bao lu dai va
chnh s sn sang chp nhn rui ro la mt nguyn nhn quan
trong trong thanh cng cua My trong Nn kinh t mi.
66
Co t nht hai ly do tai sao IMF nn tham khao y kin rng

rai trong mt nc khi a ra anh gia va thit k cac chng
trnh hoat ng. Ngi trong nc thng bit nhiu v nn
kinh t cua chnh ho hn la cac chuyn gia IMF nh ti a
thy ro ngay ca trong trng hp cua nc My. Va cho cac
chng trnh co th c thc hin mt cach hiu qua va bn
vng, cn co s cam kt cua nha nc da trn s ng thun
rng rai. S ng thun o ch co th at c thng qua thao
lun mt s thao lun cng khai ma cho n nay IMF thng
ne tranh. Cng bng ma noi, khi khung hoang n ra, co rt t
thi gian cho cac cuc tranh lun cng khai, iu cn thit
xy dng s ng thun rng rai. Nhng IMF a co mt chu
Phi rt nhiu nm. Nu o co khung hoang, th o la cuc
khung hoang keo dai va ang tip din. Co u thi gian tham
khao y kin va xy dng s ng thun va mt vai nc,
chng han Ghana, Ngn hang Th gii (luc o ngi tin nhim
cua ti, Michael Bruno, la nha kinh t trng) a lam c iu
o, va y cung la mt trong nhng t nc thanh cng hn
v n nh kinh t v m.
Tai Ngn hang Th gii, trong sut thi gian ti o, chung
ti ngay cang tin tng rng s tham gia rng rai cua nc s
67
NHNG LI HA B PHA BO
tai la co y ngha, rng cac chnh sach va chng trnh khng

th ap t ln cac nc ma thanh cng th phai la chnh
sach ring cua ho, rng xy dng s ng thun la thit yu,
rng cac chnh sach va chin lc phat trin phai c iu
chnh cho phu hp vi tnh hnh thc t cac nc va rng
nn chuyn t cho vay theo iu kin sang cho vay la chon,
tng thng cho nhng nc co thanh tch s dung tt tin
vay, tin tng rng ho se tip tuc s dung tt cac ngun vn,
va manh me khuyn khch ho. iu nay c phan anh trong
li hung bin mi c Chu tch Ngn hang Th gii, James D.
Wolfensohn khng nh manh me: Cac nc phai c t vao
v tr ngi lai xe. Du vy, nhiu nha ph bnh cho rng qua
trnh nay cha c y ti ni ti chn va rng Ngn hang
Th gii vn con mun kim soat nhiu th. Ho lo ngai rng
cac nc co th ngi gh ngi lai trong mt chic xe hai ngi
iu khin, trong o quyn iu khin thc s lai nm trong
tay ngi hng dn. Thay i trong thai va cach thc hoat
ng Ngn hang se khng th tranh khoi chm tr, din tin
vi tc khac nhau trong cac chng trnh cac nc khac
nhau. Tuy th, vn co s khac bit ln gia Ngn hang Th
gii va IMF trong vn nay, ca v thai ln thu tuc.
a qun mt y ngha y u cua no. Trong mt dp gn y,

tha nhn rng Ngn hang Th gii ang ong vai tro dn u
trong cac d an xoa oi ngheo, trc khi phai oan t vn cua
IMF khi hanh n nc nao o, IMF gi mt thng bao khn
n Ngn hang Th gii ngh gi bao cao s b anh gia
tnh trang oi ngheo n tru s chnh cua IMF sm nht co th.
Mt vai ngi trong chung ti ua rng IMF a ln. No ngh
rng s thay i ln v trit ly ngha la trong cac s mnh hn
hp IMF-Ngn hang Th gii, ngn hang nay thc s tham gia
bng cach co ting noi trong nhng g c vit ra. Y tng
cho cng dn nhng nc vay tin tham gia y kin la qua
ang! Nhng cu chuyn kiu nh th nay co th se rt thu v
nu nh chung khng ang lo ngai n th.
IMF, t nht la trong nhng li hung bin cng khai, khng

th l i hoan toan nhng oi hoi ngay cang ph bin cua cac
nc ngheo oi c tham gia nhiu hn vao vic hoach nh
chin lc phat trin va c quan tm nhiu hn n ngheo
oi. V th, IMF va Ngn hang Th gii a ng y tin hanh
anh gia tnh hnh xoa oi giam ngheo cung vi cac nc khach
hang, trong o, bc u tin la cac nc khach hang phi hp
vi hai t chc nay xac nh quy m ngheo oi. y co th la
mt thay i manh me trong trit ly nhng IMF dng nh
68
Tuy nhin, cho du cac anh gia ngheo oi co s phi hp

tham gia khng c thc hin hoan hao, o cung la mt bc
tin ung hng. Cho du vn con khoang cach gia nhng li
hung bin hoa my va thc t th vic nhn thc c rng
nhng ngi cac nc ang phat trin phai co ting noi ln
hn trong cac chng trnh la rt quan trong. Nhng ngi ta
se i chut v mng nu khoang cach nay qua ln hay keo dai
qua lu. u o a co s nghi ng va s nghi ng nay ang
ngay cang tng ln. Mc du cac anh gia ngheo oi a li cun
c s tham gia va y kin tham khao ngay cang rng rai hn
so vi trc y, nhiu nc, s ky vong c tham gia rng
rai va c ong gop cng khai vn cha thanh hin thc hoan
toan. S bt bnh ngay cang tng ln.
My va nhng nn dn chu thanh cng khac, ngi dn
coi s minh bach, s cng khai va hiu ro chnh phu cua mnh
ang lam g la mt phn trach nhim thit yu cua chnh phu.
Ngi dn coi o la mt quyn, khng phai la mt n hu ma
69
NHNG LI HA B PHA BO
chnh phu ban cho. Lut t do thng tin nm 1966 tr thanh

mt b phn quan trong cua nn dn chu My. Ngc lai, theo
cach lam vic cua IMF, ngi dn (mt iu kho chu bi v ho
thng phai min cng tun theo cac thoa thun, noi g n
chia se quan nim v th nao la chnh sach kinh t tt) khng
ch b ngn can tham gia thao lun cac thoa thun ma con thm
ch khng c thng bao nhng thoa thun o la g. Thc t,
vn hoa b mt nng n n ni IMF gi kn phn ln cac cuc
am phan va mt s thoa thun i vi ca cac thanh vin cua
Ngn hang Th gii trong nhom phi hp. Cac nhn vin cua
IMF cung cp thng tin theo ung phng chm cn bit.
Danh sach cn bit y ch gii han trong trng oan IMF,
mt vai nhn vt tru s chnh cua IMF Washington va mt
s nhn vt trong chnh phu khach hang. Cac ng nghip cua
ti Ngn hang Th gii thng xuyn phan nan rng, thm
ch nhng ngi tham gia nhom phi hp cung phai n gp
chnh phu cac nc ho tit l v nhng g ang din ra. i
ln, ti a gp cac trng ai din (tn goi danh cho ai din
cac nc tai IMF va Ngn hang Th gii) va ho ro rang cung b
bt mt v thng tin.
d thao cho phep cac t chc tai chnh quc t thu ph cac
trng ph thng (di cai tn dng nh v hai: bu p chi
ph). Nhng ai din cua My a l i lut nay va s b mt
cua cac t chc nay lam cho quc hi hay bt ky ai khac cung
kho bit nhng g ang din ra. Ch nh mt s ro r thng tin
ma vu vic v l gy ra s phn n trong quc hi, ngay ca
i vi cac ngh s a quen vi cac thu oan hanh chnh.
Ngay nay, mc cho nhng tranh lun lin tip v tnh cng
khai va minh bach, IMF vn cha chnh thc tha nhn quyn
cng dn c ban quyn c bit. Khng co lut t do thng
tin nao ca mt ngi My hay cng dn cua bt ky nc nao
khac co th tm hiu xem t chc cng quc t nay ang lam g.
Mt chuyn gn y cho thy hu qua cua s khng minh

bach ti t n mc nao. Quan nim cac nc ang phat trin
ch co rt t ting noi trong cac t chc kinh t quc t c
tha nhn rng rai. Co th co tranh lun liu iu nay la kt
qua tn tai cua lch s hay la biu hin cua chu ngha chnh
tr thc dung. Nhng chung ta hy vong rng chnh phu My,
bao gm ca quc hi, nn co phat biu g y, t nht la v vic
trng ai din cua no IMF va Ngn hang Th gii, s dung
quyn bo phiu th nao. Nm 2001, quc hi a thng qua va
tng thng a ky ban hanh ao lut yu cu My phan i cac
Ti mun lam ro y: tt ca nhng ph phan v cach lam

vic cua IMF khng ngu y rng IMF lun lang ph tin va thi
gian. Thnh thoang, tin cung n c cac chnh phu co cac
chnh sach tt du khng nht thit la IMF a gi y cac chnh
sach nay. Khi o, tin a em lai tac dung tt. i khi, nhng
iu kin cua IMF thay i nhng tranh cai trong ni b cac
nc theo cach dn ti cac chnh sach tt hn. Thi gian biu
cng nhc ma IMF ap t cung mt phn xut phat t kinh
nghim rng nhiu ni cac chnh phu ha hen thc hin mt
s cai cach, nhng mt khi nhn c tin, cai cach khng din
ra. i khi, thi gian biu cht che se giup am bao tin cai
cach. Nhng thng th, ap t iu kin khng am bao rng
tin c s dung tt hay cac thay i chnh sach co y ngha
va tac ng dai han se din ra. i khi, nhng iu kin nay
thm ch co tac dung ngc, hoc la bi v cac chnh sach nay
khng phu hp, hoc la bi v cai cach ap t chung tao ra s
chng i qua trnh cai cach. i khi, cac chng trnh cua IMF
khng lam cho cac nc bt ngheo oi ma ngc lai cht thm
n nn va tao ra tng lp thng tr giau co hn.
70
71
Cac t chc quc t a trn tranh nhng trach nhim trc

tip ma chung ta mong i cac t chc cng trong xa hi dn
chu hin ai. a n luc anh gia hiu qua lam vic cua cac t
chc kinh t quc t va xem xet mt s chng trnh cua ho co
thuc y tng trng va xoa oi giam ngheo hay khng.
QUYN T DO LA CHON?
CHNG 3
QUYN T DO LA CHON?
hnh sach tai khoa tht lng buc bung, t nhn hoa
va t do hoa th trng la ba tru ct trong nhng
ngh kiu ng thun Washington trong sut nhng nm
80 va 90. Nhng chnh sach ng thun Washington c xy
dng i pho vi nhng vn thc My Latinh va chung
co hiu qua ang k. Trong nhng nm 80, nhng chnh phu
My Latinh a co thm hut ngn sach rt ln. Thua l cua
nhng doanh nghip quc doanh kem hiu qua a ong gop
vao nhng thm hut khng l nay. c o b khoi canh tranh
nh cac bin phap bao h, nhng doanh nghip t nhn kem
hiu qua buc khach hang phai tra gia cao. Chnh sach tin t
long leo dn ti lam phat cao ngoai vong kim soat. Cac nc
khng th keo dai tnh trang thm hut ngn sach ln va tng
trng bn vng khng th at c khi co lam phat phi ma.
Sit cht chnh sach tai khoa mt mc nao o la cn thit.
Kinh t hu ht cac nc se tt hn nu chnh phu tp trung
vao vic cung cp cac dch vu cng cng thit yu hn la iu
hanh cac doanh nghip ma khu vc t nhn co th lam tt hn
va v th t nhn hoa la mt giai phap co y ngha. Nu t do
hoa thng mai ngha la ha thp hang rao thu quan va xoa
bo cac bin phap bao h khac c thc hin theo ung cach
72
73
va ung tc , sao cho vic lam mi c tao ra trong khi cac

cng vic khng hiu qua b loai bo, th ch li thu c do nng
cao hiu qua kinh t rt ang k.
Vn la nhiu chnh sach lai b bin thanh muc tiu t thn
thay v la phng tin at c s tng trng cng bng
va bn vng hn. V th, cac chnh sach nay a b tin hanh
qua mc va qua nhanh ma khng i kem cac chnh sach cn
thit khac.
Kt qua v th khac xa vi nhng g c d nh. Chnh sach
tai chnh khc kh nu b y qua xa, trong nhng bi canh
khng phu hp co th gy ra suy thoai kinh t, con lai sut
cao gy kho khn cac doanh nghip con non tre. IMF a thuc
y manh me t nhn hoa va t do hoa, vi tc ln cach
thc thng gy ra nhng thit hai ln cho cac nc cha c
chun b tt tin hanh nhng chng trnh nay.
T nhn hoa
rt nhiu nc, ca phat trin va ang phat trin, chnh phu
thng bo qua nhiu cng sc lam nhng vic ma ho khng
nn lam. iu nay lam cho ho xao lang nhng cng vic ma
ho nn lam. Vn khng phai la quy m chnh phu qua ln
ma ch chnh phu khng lam vic phai lam. Noi chung, chnh
phu khng co ky nng iu hanh nha may thep va thng
lam cho moi th ri loan. (Du nhng nha may thep hiu sut
cao nht trn th gii lai la nhng nha may do chnh phu thanh
lp va iu hanh nh Han Quc, ai Loan nhng chung la
nhng ngoai l). Nhn chung, cac doanh nghip t nhn canh
tranh co th lam nhng vic o hiu qua hn. y la nhng
74
QUYN T DO LA CHON?
lun im ung h t nhn hoa chuyn nhng doanh nghip

quc doanh thanh doanh nghip t nhn. Tuy nhin, co nhng
iu kin tin quyt cn phai c thoa man trc khi t nhn
hoa em lai ong gop thc s cho tng trng kinh t. Va cach
t nhn hoa cung tao ra s khac bit ln.
Tht khng may, IMF va Ngn hang Th gii lai tip cn vn
nay t mt h t tng hep hoi: t nhn hoa phai c tin
hanh nhanh. Vic tnh im c ap dung vi cac nc ang
tin hanh chuyn i t kinh t k hoach sang th trng. Ai
t nhn hoa nhanh hn th c im cao. Kt qua la, t nhn
hoa khng mang lai nhng li ch a ha hen. Nhng vn
nay sinh t tht bai nay a tao ra ac cam i vi y tng t
nhn hoa.
Nm 1998, ti a n thm nhng ban lang ngheo oi
Marc xem xet tac ng cua nhng d an do Ngn hang
Th gii va cac t chc phi chnh phu (NGO) thc hin n
cuc sng cua nhng ngi dn ni y. Ti a thy, chng
han, cac d an thuy li da trn c s cng ng lam tng
nng sut nng nghip manh me th nao. Nhng co mt d
an a tht bai. Mt t chc phi chnh phu a tn tnh hng
dn nng dn a phng nui ga trong mt trai ga ma o
phu n nng thn co th lam vic song song vi hoat ng
canh tac truyn thng. Ho nhn nhng con ga con 7 ngay tui
t mt x nghip ga cua chnh phu. Nhng khi ti n thm
lang, trai ga mi nay a ong ca. Ti a thao lun vi dn
lang va cac quan chc chnh phu cai g a dn n s vic
nay. Cu tra li tht n gian: IMF a noi vi chnh phu rng
ho khng nn cung cp ga cho nng dn va v th chnh phu
a ngng ban ga. n gian gia nh rng khu vc t nhn
se ngay lp tc lam vic o. Thc t th a co mt nha cung
cp t nhn n ban ga mi n cho nng dn. Mc du ty l
75
ga con cht trong hai tun tui u tin rt cao, nha cung cp
t nhn nay khng mun a ra bt ky bao hanh nao. Nng
dn khng th chu c nhng rui ro cua vic mua ga con
bi chung co th se cht vi s lng ln. Do o, nganh san
xut non tre c ky vong thay i cuc sng cua nng
dn ngheo a b ong ca.
Gia nh nm sau tht bai nay la iu ma ti a thy thng
xuyn. IMF a gia nh mt cach ht sc n gian rng th
trng se mau chong ni ln ap ng moi nhu cu, trong khi
trn thc t, nhiu hoat ng cua chnh phu sinh ra bi v th
trng tht bai trong vic cung cp cac dch vu thit yu. V
du th rt nhiu. Bn ngoai nc My, iu nay dng nh qua
ro rang. Khi nhiu nc chu u xy dng h thng bao him
xa hi, bao him tht nghip va bao him tan tt cua ho, khng
h tn tai nhng th trng bao him nin kim (bao him hang
nm), khng co hang t nhn nao ban bao him cho nhng
rui ro ong vai tro quan trong trong i sng mi ca nhn.
Ngay ca khi nc My a tao dng h thng bao him xa hi,
rt lu sau o, gia ay su cua cuc ai suy thoai, th trng
bao him nin kim a khng hoat ng hiu qua. Ngay ca hin
nay th chng ai co th mua bao him chng lai nhng tac ng
cua lam phat. Lai na, My, mt trong nhng ly do cua vic
thanh lp Hip hi Th chp Lin bang (Fannie Mae) la th
trng t nhn khng cung cp cac khoan cho vay th chp
vi iu khoan hp ly cho nhng gia nh ngheo va trung lu.
nhng nc ang phat trin, nhng vn nh vy con ti
t hn nhiu. Xoa bo cac doanh nghip nha nc co th lai
mt khoang trng ln. Ngay ca khi cui cung khu vc t nhn
cung nhay vao khoang trng nay, co th co nhng mt mat ln
trong khoang thi gian chuyn tip.
76
QUYN T DO LA CHON?
B Bin Nga, nh vn thng xay ra, cng ty in thoai b

t nhn hoa trc khi co u cac ch tai v canh tranh. Mt hang
cua Phap mua lai doanh nghip cua chnh phu a thuyt phuc
chnh phu cho c quyn khng ch trong cac dch vu in
thoai hin co ma trong ca nhng dch vu in thoai di ng
mi. Hang nay a nng gia ln cao n mc, chng han, cac
sinh vin ai hoc khng th u tin truy cp Internet, iu cn
thit ngn chn s gia tng khoang cach s vn a rt
ln gia ngi ngheo va ngi giau gi lai con ln hn.
IMF cho rng, iu quan trong nht la phai tin hanh t nhn
hoa nhanh chong. Nhng vn khac nh canh tranh va ch
tai co th giai quyt sau. Nhng him hoa y la, mt khi
quyn li cuc b a hnh thanh, nhng th lc o se co ng
lc va tin bac duy tr v tr c quyn, dm nat cac quy
nh canh tranh lanh manh va lam meo mo cac tin trnh chnh
tr. Co mt ly do mang tnh ban cht giai thch tai sao IMF t
quan tm n canh tranh va ch tai ma ang ra no phai th.
T nhn hoa mt c quyn khng b kim soat co th tao thm
doanh thu cho chnh phu va IMF th lai quan tm n cac vn
kinh t v m, nh mc thm hut ngn sach, hn la cac
vn c cu, nh tnh hiu qua va tnh canh tranh cua mt
nganh cng nghip. Du cho cac hang c quyn c t nhn
hoa at c hiu sut san xut cao hn so vi doanh nghip
quc doanh, chung cung thng hiu qua hn trong vic li dung
v th c quyn. Kt qua la ngi tiu dung phai chu thit.
T nhn hoa khng nhng gy thit hai cho ngi tiu dung
ma con thit hai cho ngi lao ng. Tac ng cua t nhn hoa
ln vic lam co le la tranh cai ln gia nhng ngi ung h va
phan i. Nhng ngi ung h cho rng, bng cach t nhn
77
hoa co th loai bo nhng cng nhn nng sut thp, trong khi
nhng ngi phan i khng nh rng s ct giam lao ng
din ra ma khng quan tm n nhng hu qua xa hi. Thc
t, ca hai lp lun nay u co nhng im ung. T nhn hoa
thng bin cac doanh nghip nha nc thua l tr nn co lai
bng cach ct giam chi ph tin lng. Cac nha kinh t th
thng quan tm n hiu qua tng hp. Co nhng hu qua
xa hi gn lin vi tht nghip ma nhng hang t nhn khng
bao gi tnh n. Vi bao him vic lam ti thiu, cac ng chu
co th sa thai cng nhn ma khng hoc mt rt t chi ph, bao
gm, trong trng hp lac quan nht, la tr cp mt vic. T
nhn hoa a b ch trch manh me bi v khng ging nh u
t mi u t lp hang mi ch khng phai mua lai cac doanh
nghip sn co, t nhn hoa thng la gy ra ct giam vic lam
hn la tng thm vic lam.
cac nc cng nghip, ngi ta chp nhn nhng au n
cua vic sa thai cng nhn hang loat va giam nhe chung phn
nao bng h thng bao him tht nghip. nhng nc kem
phat trin, chnh phu thng khng phai tra tin cho cng nhn
tht nghip bi v rt him co nhng chng trnh bao him
tht nghip. Nhng co th co nhng thit hai xa hi di nhng
hnh thc ti t nht nh bao lc th, gia tng ti pham, ri
loan chnh tr va xa hi. Ngay ca khi khng co nhng vn
o, thit hai do tht nghip vn rt ln. o la nhng lo lng
rng khp trong cng nhn, nhng ngi lun c gng gi ly
vic lam. o la cam giac chan ghet, la ganh nng tai chnh cho
cac thanh vin gia nh, nhng ngi cung ang c gng
khng b sa thai. o la vic tre em bo hoc v giup gia nh.
Nhng thit hai xa hi nh th co anh hng keo dai hn nhiu
so vi s mt vic trc mt. Chung thng biu hin ro net
khi mt doanh nghip c ban cho nc ngoai. Cac doanh
78
QUYN T DO LA CHON?
nghip trong nc ch t cung gn bo vi bi canh xa hi11 trong

nc va ch min cng sa thai cng nhn nu ho bit cng
nhn kho co th tm c vic nao khac. Cac ng chu nc
ngoai, mt khac, cam thy co trach nhim ln hn i vi cac
c ng, tm cach ti a hoa gia tr c phiu trn th trng
bng cach giam chi ph. Ho cam thy khng co ngha vu vi
nhng cai ma ho goi la lc lng lao ng d tha.
Vic tai c cu cac doanh nghip nha nc la rt quan trong
va t nhn hoa thng la mt cach hiu qua lam iu nay.
Nhng bin nhng lao ng co nng sut thp trong doanh
nghip nha nc tr thanh tht nghip khng lam tng thu
nhp quc gia va d nhin khng lam tng phuc li cua cng
nhn. Bai hoc tht n gian va la iu ti se nhc lai lin tuc:
t nhn hoa phai la mt phn cua mt chng trnh toan din
ma oi hoi phai tao thm vic lam mi ng thi vi qua trnh
ct giam vic lam khng tranh khoi khi t nhn hoa. Nhng
chnh sach kinh t v m giup tao vic lam, bao gm ca chnh
sach lai sut thp, se phai c ap dung. Xy dng thi gian
biu va lch trnh phu hp la quan trong nht. y khng phai
ch la vn v thc dung, v thc hin: y la vn v
nguyn tc.
Co le vn ni cm nht thng xay ra trong qua trnh t
nhn hoa la tham nhung. Nhng li hung bin cua chu ngha
th trng t do khng nh rng t nhn hoa se lam giam cai
ma cac nha kinh t goi la tm kim a t (rent seeking) cua
cac quan chc chnh phu, xa xeo li nhun cua cac doanh
nghip nha nc hay ban phat hp ng va vic lam cho ban
11
Ti a hiu ro iu nay trong cac cuc trao i cua ti Han Quc. Nhng
ng chu t nhn th hin s lo lng khi phai cho cng nhn ngh vic. Ho cam
thy co mt rang buc xa hi ma ho khng mun xoa bo, du cho iu o
ngha la ho se chu thit hai v tin bac
79
be. Nhng trai ngc vi nhng iu ky vong, t nhn hoa lam

cho moi th ti t n mc nhiu nc, ngay nay, t nhn
hoa c goi lai i mt cach ma mai la tham nhung hoa. Nu
mt chnh phu a tham nhung th co rt t bng chng cho
thy t nhn hoa co th giai quyt vn . Suy cho cung, chnh
cai chnh phu tham nhung a quan ly yu kem doanh nghip
nha nc lai cung se quan ly yu kem qua trnh t nhn hoa.
nhiu nc, cac quan chc chnh phu nhn ra rng ho khng
cn xa xeo tng ng li nhun hang nm cua doanh nghip
na. Thay vao o, bng cach ban mt doanh nghip nha nc
thp hn gia th trng, ho co th kim c khi tai san ln
cho ban thn con hn lai cho ngi se k v ho sau nay.
Thc t, ngay by gi, ho a ly ht cac khoan nhng quan
chc k v ho trong tng lai co th xa xeo. Khng co g ngac
nhin, qua trnh t nhn hoa gian ln nay c sp t ti
a hoa s tin ma cac b trng trong chnh phu co th kim
chac cho ring ho, ch hoan toan khng phai s tin se thu v
cho ngn kh quc gia, noi g n chuyn em lai hiu qua tng
th cho nn kinh t. Nh chung ta se thy, Nga la trng hp
khung khip v tac hai t nhn hoa bng moi gia.
Nhng ngi ung h t nhn hoa t thuyt phuc mt cach
ngy th rng, nhng thit hai nay co th c bo qua bi v
sach giao khoa kinh t dng nh ch ra rng, mt khi quyn
s hu t nhn c xac lp ro rang, nhng ngi chu mi se
am bao sao cho tai san c quan ly hiu qua. Th th tnh
hnh se c cai thin v dai han du cho phai ti t trong ngn
han. Ho khng nhn thy rng, nu khng co mt cu truc lut
phap va th ch th trng phu hp, nhng ng chu mi ch
co ng lc bon rut tai san hn la s dung chung nh c
s m rng san xut. Kt qua la, Nga va nhiu nc khac,
t nhn hoa khng tr thanh mt sc manh hiu qua cho tng
80
QUYN T DO LA CHON?
trng nh le ra la th. Trong thc t, i khi t nhn hoa con

gn lin vi suy giam tng trng va lam xoi mon long tin vao
cac th ch dn chu va th trng.
T do hoa
T do hoa, hay xoa bo can thip cua chnh phu vao th
trng tai chnh, th trng vn va cac rao can thng mai, bao
ham nhiu kha canh. Hin nay, ngay ca IMF cung phai tha
nhn rng ho a y tin trnh t do hoa i qua xa va rng, t
do hoa th trng vn va th trng tai chnh a gop phn gy
ra nhng cuc khung hoang tai chnh toan cu trong thp ky
90 va co th gy nn s v nn kinh t nho mi ni.
Mt kha canh cua t do hoa c s ung h rng rai, t nht
trong hang ngu lanh ao cac nc cng nghip phat trin, la
t do hoa thng mai. Nhng nu quan sat ky hn nhng tac
ng cua t do hoa i vi cac nc ang phat trin th se hiu
tai sao no lai thng b phan i manh me, nh chung ta chng
kin tai nhng cuc biu tnh phan i Seatle, Prague va
Washington DC.
T do hoa thng mai c ky vong se nng cao thu nhp
quc dn bng cach a ngun lc t ni s dung kem hiu
qua n ni s dung hiu qua hn, nh cac nha kinh t thng
noi, la tn dung li th so sanh. Nhng vic chuyn cac ngun
lc t ni nng sut thp ti ni nng sut bng khng chng
lam cac nc giau thm va y chnh la iu a xay ra thng
xuyn di cac chng trnh cua IMF. Lam mt vic lam th rt
d va thng la tac ng tc th cua t do hoa thng mai, khi
nhng nganh cng nghip kem hiu qua b ong ca di ap
81
lc canh tranh quc t. Quan im cua IMF la nhng vic lam

mi, co nng sut cao hn se c tao ra khi nhng vic lam
cu khng hiu qua, sinh ra nh vao s bao h, b xoa bo. Nhng
thc t khng n gian nh th va rt t cac nha kinh t tin
vao kha nng tao vic lam tc thi, t nht la t sau cuc ai
suy thoai n nay. Cn phai co vn va oc kinh doanh lp
nhng doanh nghip mi va tao vic lam mi, va nhng nc
ang phat trin, yu t th hai th thiu do giao duc yu kem
con yu t th nht th thiu do khng co tai tr cua ngn hang.
nhiu nc, IMF a lam cho moi th xu hn, bi v cac
chng trnh tht lng buc bung tai chnh thng dn n
lai sut cao i khi trn 20%, i khi trn 50%, i khi thm
ch vt qua 100% lam cho thanh lp doanh nghip va tao
vic lam tr thanh bt kha thi, ngay ca trong mt mi trng
kinh t tt nh My. Vn cn cho tng trng qua t o.
Nhng nc ang phat trin thanh cng nht nhng nc
ng A cung m ca ra th gii bn ngoai nhng a lam t
t theo mt lch trnh phu hp. Nhng nc nay li dung toan
cu hoa m rng xut khu va kt qua la tng trng nhanh
hn. Nhng ho d bo hang rao bao h mt cach thn trong va
co h thng, ch xoa bo chung khi a tao thm c nhng vic
lam mi. Ho am bao rng co u vn u t tao thm vic
lam va lp thm doanh nghip mi. Thm ch nha nc am
nhim ca vai tro h tr kinh doanh, thuc y nhng doanh
nghip mi. Trung Quc ch d bo hang rao thng mai hai
mi nm sau khi bt u chuyn sang nn kinh t th trng,
giai oan ma nc nay tng trng vi tc cc nhanh.
Nhng ngi My va cac nc cng nghip phat trin ang
le cung d dang thu hiu nhng lo lng nay. Trong hai chin
dch vn ng tranh c tng thng gn y, ng c vin Pat
82
QUYN T DO LA CHON?
Buchanan a khai thac nhng lo lng cua cng nhn My v

tnh trang mt vic lam do t do hoa thng mai. Chu cua
Buchanan a gy ting vang thm ch mt nc a gn at
ti toan dung lao ng (cho ti 1999, ty l tht nghip a giam
xung di mc 4%), kem theo h thng bao him tht nghip
tt va v s tr giup cho cng nhn chuyn t cng vic nay
sang cng vic khac. Thc t la, ngay ca trong thi ky kinh t
bung n nhng nm 1990, cng nhn My co th vn qua lo
lng v mi e doa cua thng mai t do n vic lam cua ho.
iu nay ang le phai dn ti s cam thng ln hn vi canh
khn kho cua cng nhn cac nc ang phat trin ngheo,
ni ho sng ngng u n, thng la ch 2 la mt ngay
hay t hn, va khng co bt ky h thng bao him nao di
hnh thc tit kim, bao him tht nghip thp hn nhiu, va
trong mt nn kinh t co ty l tht nghip ln ti 20% hoc cao
hn.
Thc t, t do hoa thng mai a thng xuyn tht bai trong
vic em lai nhng li ch ha hen ma thay vao o la tao ra
thm tht nghip, giai thch tai sao ma no gy ra s chng i
manh me. Nhng thoi ao c gia cua nhng ke oi thuc y
thng mai t do va cai cach ma ho thuc y no khng nghi
ng g a gy thm s thu ch vi t do hoa thng mai. Cac
nc phng Ty thuc y t do hoa thng mai xut khu
san phm cua ho nhng cung luc lai tip tuc bao h nhng
lnh vc ma s canh tranh t cac nc ang phat trin co th
e doa n nn kinh t. y chnh la mt trong nhng c s
cua s phan i vong am phan thng mai mi c d tnh
t chc Seatle. Cac vong am phan trc o a bao v li
ch cua cac nc cng nghip phat trin hay ung hn la
nhng li ch cuc b cac nc nay ma khng h m xa
n li ch cua nhng nc kem phat trin hn. Nhng nha
83
bao h thng mai a co ly khi ch ra rng, nhng vong am

phan thng mai trc o a giam rao can thng mai i vi
hang hoa cng nghip, t t cho n may moc do cac nc
cng nghip phat trin xut khu. Cung luc o, cac nha am
phan cho nhng nc nay duy tr tr cp quc gia cho hang
nng san va ong ca th trng vi nhng hang hoa nay va
hang dt may, nhng mt hang ma nhiu nc ang phat trin
co li th so sanh.
vong am phan thng mai Uruguay gn y nht, chu
thng mai trong dch vu a c cp n. Tuy nhin,
cui cung, th trng ch c m ca chu yu cho nhng dch
vu ma cac nc tin tin xut khu dch vu tai chnh va cng
ngh thng tin ch khng cho dch vu hang hai va xy dng,
nhng lnh vc ma cac nc ang phat trin co th gianh c
mt ch ng. My th khoac lac v nhng li ch ma no nhn
c nhng cac nc ang phat trin th khng thu c phn
li ch tng xng. Mt tnh toan cua Ngn hang Th gii cho
thy rng, thu nhp cua khu vc Ha Sahara chu Phi, khu
vc ngheo nht trn th gii, a giam 2% do tac ng cua cac
thoa thun thng mai. Nhiu v du v s bt bnh ng khac
ngay cang tr thanh chu cua nhng cuc tranh lun cac
nc ang phat trin mc du chung him khi c xut ban
tai cac nc phat trin hn. Bolivia khng ch ha hang rao
thng mai xung mc con thp hn ca mc cua nc My ma
con hp tac vi My pha huy gn nh toan b vic trng coca,
nguyn liu chu yu cua cocain, cho du vic trng cy nay em
lai thu nhp cao cho nng dn ngheo hn bt ky mt loai cy
thay th nao khac. Tuy nhin, My ap tra bng cach khep kn
th trng cua mnh i vi cac san phm nng nghip thay
th, nh ng, ma nng dn Bolivia co th san xut xut
khu nu nh th trng My m ca i vi ho.
84
QUYN T DO LA CHON?
Cac nc ang phat trin c bit kho chu cai tiu chun
kep, ao c gia va bt bnh ng. Trong th ky 19, cac cng
quc phng Ty ma nhiu nc trong s o tng tng trng
nh vao cac chnh sach bao h a ap t nhng hip c
thng mai bt cng. Hip c co le la tan bao nht ra i sau
cuc Chin tranh A phin, khi Anh va Phap hp tac chng
lai mt nc Trung Hoa yu ui, ng thi cung vi Nga va
My, ep buc Hip c Thin Tn nm 1858, khng ch bao gm
nhng nhng b v thng mai va lanh th, am bao Trung
Quc se xut khu nhng hang hoa ma phng Ty cn vi
gia re, ma con m ca th trng Trung Quc cho a phin, lam
cho hang triu ngi Trung Quc tr thanh nghin ngp. (Ban
co th goi y la mt cach tip cn ma quy i vi can cn
thng mai). Ngay nay, cac th trng mi ni khng b ep
buc phai m ca bng cach e doa s dung vu lc qun s
ma bng sc manh kinh t, bng e doa trng phat hay ngng
tr giup khi khung hoang. Mc du WTO la mt din an thng
thao nhng thoa thun thng mai quc t, cac nha am phan
thng mai My va IMF thng khng khng oi y t do hoa
thng mai i xa hn va tng tc qua trnh t do hoa thng
mai. IMF oi gn t do hoa nhanh hn nh mt iu kin cho
s tr giup va cac nc ang phai i mt vi khung hoang
thy rng ho khng co la chon nao khac ngoai vic phai thoa
man nhng oi hoi cua Quy nay.
Vn co le con ti t hn khi My thng hanh ng n
phng hn la nm di cai bong cua IMF. ai din thng
mai My hoc B Thng mai, do s thuc giuc cua nhng nhom
li ch cuc b trong long nc My, a ra buc ti cac nc
khac vi pham lut. Sau o la mt qua trnh iu tra do chnh
phu My t tin hanh va t quyt nh va tip theo la mt lnh
trng phat c ap t chng lai cac nc ma My khng thch.
85
Nc My t bin mnh ng thi thanh ngi buc ti, quan

toa va bi thm oan. Mt qua trnh ging vi mt phin toa
din ra nhng kt qua a bit trc: ca lut l ln cac quan
toa u ng long buc ti. Khi thung thuc sung nay c
nem v pha cac nc cng nghip khac, chu u hay Nht Ban,
nhng nc nay co u cac ngun lc t v. Khi no c
nem vao cac nc ang phat trin, du la nhng nc ln nh
n hay Trung Quc th o cung la mt trn u khng cn
sc. Hu qua cua vic nay ln hn bt ky nhng li ch nao
ma nc My co th gt hai. No khng giup g cho vic cung c
nim tin vao h thng thng mai quc t.
Nhng li hung bin ma nc My s dung nng cao v
th cua mnh b sung thm vao hnh anh mt siu cng mun
gy anh hng cua mnh khp ni v li ch ring. Khi con
lam ai din thng mai My trong nhim ky u cua chnh
quyn Clinton, Mickey Kantor a rt mun thuc giuc Trung
Quc m ca th trng nhanh hn. ng ta a ong mt vai
tro quan trong trong Vong am phan Uruguay vao nm 1994,
lp ra WTO va cac nguyn tc hoat ng c ban cho cac thanh
vin t chc nay. Thoa thun at c kha hp ly khi cho phep
cac nc ang phat trin co thi gian dai hn iu chnh.
Ngn hang Th gii va cac nha kinh t xem Trung Quc vi
mc thu nhp bnh qun u ngi la 450 la khng ch la
mt nc ang phat trin ma con la mt nc ang phat trin
co thu nhp thp. Nhng Kantor la mt nha am phan cng
rn. ng ta khng khng rng, Trung Quc la mt nc a phat
trin va v th phai chuyn i kinh t nhanh hn.
Kantor co mt s th manh bi v Trung Quc cn s ph
chun cua My gia nhp WTO. Hip nh thng mai My Trung cho phep Trung Quc gia nhp WTO vao thang 11.2001
86
QUYN T DO LA CHON?
th hin hai mt mu thun trong lp trng cua My. Trong

khi My keo dai thi gian mc ca vi s khng khng v ly cua
mnh rng Trung Quc thc s la mt nc phat trin th Trung
Quc a bt u qua trnh t iu chnh. Trn thc t, mt cach
v y thc, My a cho Trung Quc thm thi gian ma nc nay
mong mun. Nhng ban thn ban hip nh a phan anh h
thng tiu chun kep va bt bnh ng. Ma mai thay, trong
khi My khng khng Trung Quc phai iu chnh nhanh nh
mt nc phat trin va nh s dung khn kheo thi gian mc
ca, Trung Quc a thoa man c yu cu cua My th My
con oi hoi rng My phai c i x nh th no la mt nc
kem phat trin, rng My phai c co khng ch mi nm iu
chnh ha thp hang rao bao h chng lai hang dt may nhp
khu mt phn trong ni dung thoa thun nm 1994 ma
con oi thm bn nm b sung.
iu c bit kho chu la nhng li ch cuc b lai co th pha
hoai uy tn cua My va li ch quc gia rng ln hn. iu nay
th hin ro nht vao thang 4.1999 khi Thu tng Trung Quc,
Chu Dung C, n thm My, mt phn nhm kt thuc qua trnh
am phan v vic Trung Quc gia nhp WTO. y la mt ng
thai thit yu cho h thng thng mai toan cu lam sao co
th mt trong nhng cng quc thng mai ln nht nm
ngoai t chc? ma con v qua trnh cai cach theo kinh t th
trng cua Trung Quc. Mc k s phan i cua ai din thng
mai My va cua B Ngoai giao, B Tai chnh My oi Trung Quc
phai t do hoa cac th trng tai chnh nhanh hn. S lo lng
cua Trung Quc la chnh ang. Chnh qua trnh t do hoa tai
chnh a dn n khung hoang tai chnh vi thit hai ln
nhng nc lang ging ng A nhng Trung Quc a tranh
c khung hoang nh co chnh sach khn kheo.
87
Nhng oi hoi cua My v t do hoa th trng tai chnh

Trung Quc khng giup am bao s n nh cua nn kinh t
toan cu. No c a ra phuc vu cho nhng li ch cuc b
cua cng ng tai chnh My ma B Tai chnh la ai din. Ph
Wall tin rng Trung Quc la mt th trng rng ln y tim
nng cho nhng dch vu tai chnh va quan trong la ph Wall
se phai co mt va tao lp mt ch ng vng chc tai th trng
nay trc khi ke khac t chn vao. Tht la thin cn lam sao!
Ro rang, Trung Quc cui cung cung se phai m ca. Vi va m
ca mt vai nm chc chn khng tao ra nhiu khac bit. Nhng
ph Wall lo lng nhng li th canh tranh cua no se bin mt
vi thi gian khi cac t chc tai chnh chu u va nhng ni
khac ui kp li th tam thi cua cac i thu canh tranh ph
Wall. Nhng hu qua tim tang cua s vi va nay rt ln. Ngay
sau khung hoang tai chnh ng A, Trung Quc khng th tun
thu yu cu cua B Tai chnh My. i vi Trung Quc, duy tr
s n nh la vn thit yu. Ho khng th liu lnh vi nhng
chnh sach a gy mt n nh nhng ni khac. Chu Dung C
a buc phai v nc ma khng ky c hip nh nao. Trong
long Trung Quc, a co mt qua trnh u tranh keo dai gia
nhng ngi ung h va phan i cai cach. Nhng ngi phan
i cai cach cho rng phng Ty ang tm cach lam suy yu
Trung Quc va se khng bao gi ky mt hip nh cng bng.
Vic kt thuc thanh cng qua trnh am phan se giup duy tr
ch ng cho nhng nha cai cach trong chnh phu Trung Quc
va cung c sc manh cua qua trnh cai cach. Nh a xay ra,
Chu Dung C va phong trao cai cach ma ng ai din a b
mt nim tin, sc manh va anh hng cua cac nha cai cach a
b suy yu. May mn thay, thit hai nay ch la tam thi. Nhng
du vy, B Tai chnh My cung a cho thy no sn sang liu
lnh theo ui lch trnh ring.
88
QUYN T DO LA CHON?
MC
DU MT LCH TRNH t do hoa thng mai khng cng
bng ang c thuc y, t nht cung co nhng c s ly thuyt

va nhng bng chng ang k cho thy t do hoa thng mai,
nu c tin hanh ung cach, se mang n nhng iu tt
ep. Nhng t do hoa th trng tai chnh lai rc ri hn nhiu.
Nhiu nc co nhng quy nh tai chnh khng phuc vu muc
ch g khac hn la lam tng li nhun cua cac nhom c li.
Nhng quy nh o nn b bai bo. Nhng tt ca cac nc u
iu tit th trng tai chnh cua ho, va vic phi iu tit nhit
tnh thai qua cung a gy ra v s vn cho cac th trng
tai chnh, ngay ca cac nc phat trin. Ly mt v du la s
sup cua h thng tit kim va cho vay My. Trong khi la
nhn t chnh gy ra s suy thoai kinh t 1991 va tiu tn ti
200 t USD tin cua ngi ong thu, vu v nay gn vi mt
trong nhng chng trnh tr giup t tn kem nht (tnh theo
phn trm cua GDP) ma phi iu tit gy ra, bi v s suy thoai
My luc o la mt trong nhng suy thoai t nghim trong nht
so vi suy thoai nhng nn kinh t khac gp phai khung hoang
tng t.
Trong khi cac nc cng nghip tin tin, vi h thng th
ch phc tap cua ho, a hoc c nhng bai hoc t gia t
phi iu tit tai chnh th IMF lai mang thng ip ReaganThatcher n cac nc ang phat trin, nhng nc khng c
chun b nhng phng tin quan ly nhng nhim vu ma
ngay ca trong nhng iu kin tt nht cung y kho khn va
rui ro. Trong khi cac nc cng nghip phat trin khng tin
hanh t do hoa th trng tai chnh cho mai n giai oan phat
trin cao cua mnh cac nc chu u a ch i n tn
nhng nm 70 mi xoa bo quan ly th trng vn ngi ta
lai khuyn khch cac nc ang phat trin lam iu o tht
nhanh.
89
Hu qua suy thoai kinh t cung vi khung hoang ngn hang

do phi iu tit th trng vn gy ra, du cung tht au n
vi cac nc phat trin nhng con t nghim trong hn nhiu
so vi cac nc ang phat trin. Cac nc ngheo khng co
h thng an sinh giam nhe nhng anh hng cua suy thoai
kinh t. Hn na, s canh tranh han ch trn th trng tai
chnh nhng nc nay co ngha la t do hoa khng phai lun
mang lai nhng li ch ha hen do lai sut giam. Thay vao o,
nng dn i khi thy rng ho phai tra lai cao hn, lam cho
ho gp kho khn hn khi mua hat ging va phn bon cn thit
cai thin cuc sng khn kho cua ho.
Hu qua cua t do hoa th trng tai chnh, theo nhiu cach,
thm ch con tai hai hn so vi nhng tac hai cua t do hoa
thng mai qua sm, thiu kim soat. T do hoa th trng tai
chnh oi hoi d bo nhng quy nh dung kim soat dong
tin nong (hot money), tc la nhng khoan vay n va hp ng
ngn han ma thng khng khac g anh bac trn s bin ng
cua ty gia. Nhng khoan tin u c nay khng th dung
xy nha may hay tao vic lam. Cac doanh nghip khng u
t dai han bng nhng khoan tin ma co th b rut ra vi ch
mt li thng bao. Thc t, nhng rui ro i kem dong tin nong
lam cho u t dai han vao cac nc ang phat trin tr nn
kem hp dn. Hu qua tiu cc ln tng trng thm ch con
ln hn. kim soat nhng rui ro i kem vi dong vn y
bin ng nay, cac nc thng c khuyn cao danh ra mt
khoan d tr tng ng vi n ngn han bng ngoai t.
hiu iu nay ngha la th nao, gia s mt doanh nghip tai
mt nc nho ang phat trin vay 100 triu USD t mt ngn
hang My vi lai sut 18%. Chnh sach d phong rui ro oi hoi
nc o phai tng thm 100 triu d tr. Thng th d tr
nay c nm gi di hnh thc trai phiu kho bac My ma
90
QUYN T DO LA CHON?
hin nay cho lai sut 4%. Trn thc t, ngha la nc nay ang
ng thi vay My vi lai sut 18% trong khi lai cho My vay vi
lai sut ch co 4%. Xet trn tng th, nc nay chng thm c
ng vn nao u t. Ngn hang My th co th thu c li
nhun ngon lanh va nc My, v tng th, kim c 14 triu
USD tin lai mt nm. Nhng tht kho hiu lam sao iu nay
lai co th lam cho cai nc ang phat trin kia tng trng
nhanh hn. Nu t vn nh th, th toan b nhng hanh
ng nay chng co y ngha nao ht. Con co mt vn na:
s khac bit v ng lc. Vi vic t do hoa th trng tai chnh,
chnh cac doanh nghip la ngi quyt nh nn vay vn ngn
han t cac ngn hang My hay khng. Nhng chnh chnh phu
phai t iu chnh, tng thm d tr nu mun duy tr mc
an toan.
IMF c vu cho t do hoa tai chnh da trn nhng lp lun
rt n gian: th trng t do th hiu qua hn, hiu qua cao
hn th dn n tng trng nhanh hn. No l i nhng lp
lun nh chung ta va trnh bay trn va a ra nhng li le
bong by b ngoai, chng han nh nu khng co t do hoa tai
chnh, cac nc se khng th thu hut vn u t nc ngoai,
c bit la u t trc tip. Nhng nha kinh t cua Quy cha
bao gi t nhn la nhng nha kinh t ly thuyt hang u. Ho
t nhn la ho co chuyn mn da trn kinh nghim toan cu
va lam chu s liu. Nhng tht kinh ngac, ngay ca s liu cung
khng ung h nhng kt lun cua Quy. Trung Quc, nc nhn
lng u t nc ngoai ln nht, khng h i theo bt ky mt
phng thuc phng Ty nao (ngoai tr n nh kinh t v
m) va thn trong chng lai t do hoa hoan toan th trng tai
chnh. Cac nghin cu thng k khng nh rng t do hoa,
s dung chnh nh ngha cua IMF, khng em n tng trng
nhanh hn hay mc u t cao hn.
91
Trong khi Trung Quc chng to rng t do hoa th trng

tai chnh la khng cn thit thu hut vn u t, thc t la
khu vc ng A, vi ty l tit kim cao (30-40% GDP, so vi ty
l tit kim ch 18% My va 17-30% chu u), khu vc nay
khng cn vn u t b sung t bn ngoai. Ban thn khu vc
nay a phai i pho vi thach thc lam th nao u t
nhng khoan tit kim d da.
Nhng ngi ung h t do hoa cung a ra mt lp lun
khac, nghe rt bun ci di anh sang cua cuc khung hoang
tai chnh toan cu nm 1997, rng t do hoa se am bao s
n nh bng cach a dang hoa cac ngun vn u t. Y tng
y la, khi gp kho khn va suy thoai, cac nc co th ku
goi cac nha u t nc ngoai b sung cho vn u t b thiu
hut trong nc. Cac nha kinh t cua IMF c ky vong la nhng
ngi thc t va ang khen ngi theo nhiu cach khac nhau.
D nhin, ho phai bit rng cac ngn hang thch cho vay vi
nhng ai khng cn vn cua ho. D nhin, ho phai thy ro moi
chuyn se ra sao nu cac nc gp kho khn, rng vic cac chu
n rut vn ra se lam cho suy thoai kinh t trm trong hn.
Mc du chung ta se xem xet ky hn ly do tai sao t do hoa,
c bit la khi c tin hanh trc khi cac th ch tai chnh
phu hp hnh thanh, lam tng bt n, co mt s tht ro rang
la: s bt n khng ch co hai cho tng trng ma nhng ganh
nng thit hai phn ln lai do ngi ngheo ganh chu.
Vai tro cua u t nc ngoai

u t nc ngoai khng phai la mt trong ba tru ct cua
ng thun Washington nhng lai la mt b phn chu yu cua
92
QUYN T DO LA CHON?
qua trnh toan cu hoa mi. Theo ng thun Washington, tng

trng xay ra thng qua t do hoa va giai phong cac th
trng. T nhn hoa, t do hoa va s n nh kinh t v m se
tao ra iu kin thun li thu hut u t, bao gm ca u t
nc ngoai. u t se tao ra tng trng. Cac doanh nghip
nc ngoai em n kin thc cng ngh va kha nng tip cn
th trng nc ngoai, t o tao ra nhiu c hi vic lam. Cac
doanh nghip nc ngoai con tip cn c cac ngun tai chnh,
c bit quan trong nhng nc ang phat trin, ni th ch
tai chnh trong nc con yu kem. u t trc tip nc ngoai
ong vai tro quan trong trong nhiu nhng khng phai tt
ca cu chuyn phat trin kinh t thanh cng nht nhng
nc nh Singapore, Malaysia va thm ch ca Trung Quc.
Noi nh th nhng u t trc tip t nc ngoai cung co
nhng mt trai. Cac tp oan nc ngoai tran vao thng e
bep cac i thu canh tranh trong nc, bop cht tham vong
cua nhng doanh nhn nho hy vong phat trin nn cng
nghip ban a. Co v s th du v chuyn nay. Cac nha san
xut ung nhe khp th gii a b s xm nhp cua Cocacola va Pepsi chen ep trn chnh qu hng ho. Cac nha san
xut kem a phng cung thy rng ho khng th canh tranh
ni vi cac san phm kem cua Unilever.
Mt cach ngh v vn nay la hi tng lai nhng tranh
cai nc My v cac h thng chui ca hang thuc va ca
hang 24gi. Khi Wal Mart xm nhp mt cng ng dn c,
cac doanh nghip a phng lun phan i manh lit, lo ngai
(mt cach co ly) rng ho se b loai khoi cuc chi. Nhng ca
hang a phng s ho khng u kha nng canh tranh vi Wal
Mart bi sc mua khng l cua no. Nhng ngi dn sng trong
thanh ph nho th lo ngai iu g se xay ra vi ban sc cua
cng ng nu tt ca cac ca hang a phng phai ong ca.
93
Nhng lo lng tng t nhng nc ang phat trin con manh

hn gp nghn ln. Mc du nhng lo ngai nay la chnh ang,
ngi ta cn phai hiu la: ly do Wal Mart thanh cng chnh
la ch no cung cp hang hoa cho ngi tiu dung vi gia ca
thp hn. Vic cung cp hiu qua hang hoa va dch vu n cho
dn ngheo nhng nc ang phat trin co y ngha quan trong
nu bit rng nhiu ngi trong s ho sng ngng ngheo
kh.
Nhng nhng nha ph bnh cung a ra v s lp lun. Nu
cha co lut canh tranh hoc co nhng khng c thc thi
hiu qua th sau khi cac hang nc ngoai anh bt s canh
tranh cua cac doanh nghip s tai, chung se s dung sc manh
c quyn tng gia. Nhng li ch cua gia hang hoa re se
ch tn tai trong thi gian ngn.
Mt phn ct loi cua vn chnh la nhp m ca. Cac
doanh nghip a phng phan nan rng nu ho co u thi
gian thch nghi va i pho vi canh tranh, ho co th san xut
hang hoa hiu qua hn, rng vic bao v cac doanh nghip a
phng la quan trong nhm cung c sc manh cng ng, ca
v kinh t ln xa hi. Tt nhin, vn la nhng bin phap
bao h tam thi chng lai canh tranh cua nc ngoai thng
lai bin thanh s bao h lu dai.
Nhiu tp oan a quc gia a khng chu y n vic cai thin
iu kin lam vic cua cng nhn cac nc ang phat trin.
Ho chm hiu ra nhng bai hoc ma ho a hoc cung rt chm
chnh qu nha. Cung cp iu kin lam vic tt hn thc t
co th nng cao nng sut lao ng va giam tng chi ph hay
t nht cung khng nng chi ph ln nhiu.
Ngn hang la mt lnh vc khac ma cac tp oan nc ngoai
94
QUYN T DO LA CHON?
thng chen ep cac ngn hang ni a. Nhng ngn hang ln

cua My thng cung cp bao him cao hn cho ngi gi tin
so vi cac ngn hang nho a phng (tr khi la chnh quyn
a phng cung cp bao him tin gi). Chnh quyn My a
va ang thuc ep cac nc ang phat trin m ca cac th trng
tai chnh. Nhng li ch cua vic nay la ro rang: canh tranh
manh me hn se dn n dch vu tt hn. Sc manh tai chnh
cua cac ngn hang nc ngoai se tng cng s n nh tai
chnh. Tuy nhin, mi e doa cua cac ngn hang nc ngoai
vi nganh ngn hang trong nc la rt thc t. Tht s th cung
a co mt cuc tranh lun rng khp My cung v chu nay.
Vic m rng hoat ng cua cac ngn hang ra toan quc b
ngn tr (cho n thi ky cua chnh quyn Clinton, di sc
ep cua ph Wall, khu vc vn co truyn thng anh hng n
ang Dn chu) vi lo ngai rng, tin se chay v cac trung tm
tai chnh ln nh New York lam can kit cac ngun tai chnh
nhng khu vc xa xi rt cn vn. Trng hp cua Argentina
th hin ro nguy c nay. Trc khi sup vao nm 2001, nganh
ngn hang cua Argentina a b cac ngn hang nc ngoai chi
phi. Trong khi cac ngn hang d dang cho nhng tp oan
a quc gia hay thm ch cac doanh nghip ln trong nc vay,
cac doanh nghip va va nho phan nan rng ho rt kho tip
cn n vn. Kinh nghim ngn hang quc t va s hiu bit
thng tin khin cac ngn hang nay thch cho cac khach hang
truyn thng vay. Cui cung, co th ho cung m rng hoat ng
cho vay n nhng khu vc khac hoc cac t chc tai chnh
mi se ra i lp vao khoang trng nay. Va tng trng kem,
trong o co s ong gop cua thiu thn tai chnh, la nguyn
nhn chnh dn n s sup cua t nc nay. Argentina,
vn nay c tha nhn rng rai. Chnh phu a lam mt
95
s vic lp y khoang trng tn dung. Nhng vic chnh

phu cho vay khng th bu p s tht bai cua th trng.
Kinh nghim cua Argentina a minh hoa mt s bai hoc c
ban. IMF va Ngn hang Th gii lun lun nhn manh n tm
quan trong cua s n nh h thng ngn hang. Tht d dang
tao ra nhng ngn hang khoe manh khng mt tin v n
xu, n gian la bng cach yu cu ho u t vao trai phiu
kho bac My. Nhng thach thc la ch, khng ch tao ra cac
ngn hang khoe manh ma la cn tao ra cac ngn hang khoe
manh cung cp tn dung cho tng trng. Argentina a cho
thy, tht bai khi lam vic o co th dn ti mt n nh kinh
t v m. Bi v kinh t tng trng kem dn n thm hut ngn
sach gia tng va khi IMF yu cu phai giam bi chi va tng thu,
vong xoay lun qun cua suy thoai kinh t va mt n nh xa
hi bt u khi ng.
Bolivia la mt v du khac, ni cac ngn hang nc ngoai ch
mang n s mt n nh. Vao nm 2001, mt ngn hang nc
ngoai ln hoat ng Bolivia t ngt quyt nh, do lo ngai
rui ro toan cu gia tng, rut lai cac khoan cho vay. S thay i
t ngt trong ngun cung tn dung a keo nn kinh t nay
chm su vao suy thoai, manh hn nhiu nhng tac ng do
s giam gia hang nng san va s tr tr cua kinh t toan cu
em lai.
Cung co nhng lo ngai na v s xm nhp cua cac ngn
hang nc ngoai. Cac ngn hang trong nc thng nhay cam
hn vi cai thng c goi la ca s chit khu, mt hnh
thc tac ng tinh vi cua ngn hang trung ng, chng han,
m rng tn dung khi nn kinh t cn s kch thch hay thu
hep khi co nhng du hiu nn kinh t qua nong. Cac ngn
hang nc ngoai t b tac ng bi nhng cng cu nh vy hn
96
QUYN T DO LA CHON?
nhiu. Tng t, cac ngn hang trong nc cung thng phai

chu ap lc lp nhng khoang trng trong h thng tn dung:
nhng khu vc khng c phuc vu hoc khng c phuc
vu y u, chng han nhng nhom thiu s hoc nhng vung
kinh t khng thun li. My, mt trong nhng th trng tn
dung phat trin nht, vic lp nhng khoang trng nay quan
tro n g n n i Lu t ta i u t c n g n g (Community
Reinvestment Act - CRA) a c thng qua nm 1977, bt
buc cac ngn hang phai cho vay nhng khu vc ma vic tip
cn ngun vn tn dung con kho khn. Lut CRA nay la bin
phap rt quan trong, du con co tranh cai, at c nhng
muc tiu xa hi.
Tai chnh, tuy vy, khng phai la lnh vc duy nht ma u
t trc tip nc ngoai co tac dung hai mt. Trong mt s
trng hp, cac nha u t mi thuyt phuc (thng la kem
hi l) chnh phu cho ho nhng c quyn, chng han nh thu
quan bao h. Cac chnh phu My, Phap hay nhng nc cng
nghip tin tin khac trong nhiu trng hp cung can thip
cung c quan im ni cac nc ang phat trin cho la hoan
toan thch ang trong vic chnh phu can thip vao va nhn
tin t khu vc t nhn. mt s trng hp khac, vai tro cua
chnh phu co ve tng i m nhat (du khng nht thit la
khng co tham nhung). Khi B trng thng mai My Ron
Brown chu du nc ngoai, ng ta c nhng doanh nhn My
ang c gng thm nhp vao th trng nc ngoai thap tung.
oan chng, c hi kim c mt gh trong nhng chuyn
bay nh vy se tng ln ang k vi nhng doanh nhn co ong
gop quan trong trong chin dch bu c.
Trong nhng trng hp khac, mt chnh phu co th can
thip lam i trong vi mt chnh phu khac. B Bin Nga,
97
trong khi chnh phu Phap ung h c gng cua France Telecom
anh bt s canh tranh cua mt cng ty in thoai c lp My
th chnh phu My ngc lai, ung h cho cng ty in thoai cua
My. Nhiu khi, cac chnh phu nay i qua ca gii han hp ly.
Argentina, chnh phu Phap gy ap lc oi thay i hp ng
cua mt cng ty cp nc (Aguas Argentinas) sau khi cng ty
me Phap (Suez Lyonnaise), cng ty a ky hp ng, nhn ra
rng no khng kim c nhiu li nhun nh a ky vong.
Co le mi lo ngai ln nht la vai tro cua cac chnh phu, bao
gm ca chnh phu My gy ap lc nhm at c nhng thoa
thun, phn ln la khng cng bng i vi cac nc ang
phat trin, do nhng chnh phu tham nhung cac nc o
ky. Tai hi ngh cac nguyn thu quc gia APEC (T chc hp
tac kinh t chu A - Thai Bnh Dng) t chc tai Jakarta,
Indonesia nm 1994, Tng thng Clinton a thuc giuc cac
hang cua My n Indonesia. Nhiu hang a n, thng la
vi nhng iu kin u ai (vi nhng gi y tham nhung bi
trn gung may gy thit hai cho ngi dn Indonesia).
Tng t, Ngn hang Th gii cung khuyn khch cac d an
nng lng t nhn Indonesia va nhng nc khac, v du
nh Pakistan. Nhng hp ng nay bao gm cac iu khoan
trong o chnh phu cam kt mua in vi s lng ln va gia
rt cao (goi la iu khoan mua hoc chu phat). Khu vc t
nhn thu li ln con chnh phu th ganh chu rui ro. Th a
la qua u ti t ri. Vy ma khi cac chnh phu tham nhung
b lt (Mohammed Suharto b lt Indonesia nm 1998,
Nawaz Sharif Pakistan nm 1999), chnh phu My lai gy ap
lc cho cac chnh phu mi hoan thanh cac hp ng thay v
xoa bo hay am phan lai cac iu khoan hp ng. Thc t,
vic ky kt nhng hp ng bt cng co lch s lu dai, trong
98
QUYN T DO LA CHON?
o cac chnh phu phng Ty s dung sc manh cua ho

ap t.12
Con nhiu li buc ti co ly khac chng lai u t trc tip
nc ngoai. Nhng u t nh th thng khai hoa kt qua
ch bi v chung c hng nhng u ai c bit t chnh
phu. Trong khi kinh t hoc chnh thng tp trung vao nhng
bop meo trong c ch khuyn khch do nhng u ai gy ra,
co nhng kha canh su kn hn nhiu: nhng u ai o thng
la kt qua cua tham nhung va hi l quan chc chnh phu. u
t nc ngoai n vi cai gia phai tra la lam suy yu cac tin
trnh dn chu. iu nay c bit ung vi nhng u t vao
khai mo, du kh va nhng ngun tai nguyn thin nhin khac,
ni cac nha u t nc ngoai co ng lc tm kim nhng
b v mc gia thp.
Hn th, nhng u t nh vy con co cac tac ng bt li
va thng la khng thuc y tng trng. Thu nhp t khai
mo co th la v gia nhng phat trin la s chuyn i xa hi.
Mt d an u t khai mo, chng han, mt khu vc xa xi,
khng giup g cho s chuyn i phat trin ngoai vic tao ra
nhng ngun lc. No tao ra mt nn kinh t kep, mt nn kinh
t trong o co nhng khu vc giau. Nhng mt nn kinh t kep
khng phai la mt nn kinh t phat trin. Thc t, cac ngun
lc i khi lai la lc can cho phat trin thng qua mt c ch
c goi la cn bnh Ha Lan. Cac dong vn chay vao co th
lam ng ni t ln gia, lam cho nhp khu re i con xut khu
t ln. Cai tn nay gn lin vi kinh nghim cua Ha Lan theo
sau s phat hin ra mo du Bin Bc. Thu nhp t ban du
y ng tin Ha Lan ln gia va gy thit hai cho cac nganh
12
ly mt v du, xem P. Waldman, How U.S Companies and Suhartos

Circle Electrified Indonesia, Wall Street Journal, 23.12.1998.
99
cng nghip xut khu. No tao nn mt thach thc nhng thach

thc nay co th vt qua c vi Ha Lan. Nhng vi cac nc
ang phat trin, vn co th kho khn hn nhiu.
Ti t hn, s sn co cua cac ngun lc co th lam thay i
ng c: nh chung ta a thy trong chng 2, thay v tp
trung sc vao vic tao ra cua cai, nhiu quc gia vi ngun
tai nguyn di dao, ngi ta lai tp trung n lc vao vic chim
oat li nhun (cac nha kinh t goi la rents) gn lin nhng
ngun tai nguyn t nhin.
Cac t chc tai chnh quc t thng l i nhng vn ti
a vach ra. Thay vao o, phng thuc tao vic lam cua
IMF khi no tp trung vao vn nay tht n gian: loai bo
s can thip cua chnh phu (di hnh thc cac quy nh ngt
ngheo), giam thu, giam lam phat n mc thp nht co th
va mi moc cac doanh nghip nc ngoai vao u t. Theo mt
ngha nao o, thm ch chnh y chnh sach nay phan anh
t duy thc dn ma ti a noi trong chng trc: d nhin,
cac nc ang phat trin phai da vao cac doanh nghip cua
nc ngoai. Bo qua s thanh cng ky diu cua Han Quc va
Nht Ban, ni u t nc ngoai chng ong chut vai tro nao
ca. nhiu nc khac, nh Singapore, Trung Quc va Malaysia,
nhng nc lam dung kim soat u t nc ngoai, u t trc
tip nc ngoai ong mt vai tro quan trong, khng phai v
ngun vn (do cac nc nay co ty l tit kim cao nn vn khng
tht s qua cn) hay v cach thc kinh doanh, ma v kha nng
tip cn th trng va nhng cng ngh mi ma u t nc
ngoai mang lai.
100
QUYN T DO LA CHON?
Xac nh nhp
Co le trong toan b nhng sai lm ng ngn cua IMF, sai lm
v lch trnh, nhp va kem nhay cam vi bi canh xa hi c
chu y nhiu nht. o la vic thuc y t do hoa trc khi mang
li an sinh c xy dng, trc khi khung lut phap y u
c thit lp va trc khi cac nc co th chu ng nhng
hu qua bt li cua s thay i t ngt trong tm ly th trng,
mt c trng cua chu ngha t ban hin ai; ap t cac chnh
sach gy tht nghip trc khi co nhng iu kin thit yu
tao vic lam; thuc y t nhn hoa trc khi co cac thit ch
iu tit canh tranh y u. Nhiu sai lm v nhp phan anh
nhng hiu bit sai lm mt cach c ban v ca cac tin trnh kinh
t va chnh tr, nhng hiu bit sai lm gn lin vi nhng ngi
tin theo chu ngha th trng t do. Ho lp lun, chng han, rng
mt khi s hu t nhn c thit lp, moi th khac se n mt
cach t nhin, bao gm ca th ch va nhng c cu phap lut
cho hoat ng cua nn kinh t th trng.
ng sau h t tng t do kinh t la mt m hnh, thng
c gan cho Adam Smith, lp lun rng cac lc lng th
trng theo ng c li nhun se hng nn kinh t n trang
thai hiu qua nh la co mt ban tay v hnh dn dt. Mt trong
nhng thanh tu v ai cua kinh t hoc hin ai la ch ra y ngha
va nhng iu kin ma vi chung, kt lun cua Adam Smith la
chnh xac. Hin nhin, nhng iu kin o la rt ngt ngheo.13
13
Adam Smith a ra lun im th trng t no dn n hiu qua trong cun

sach kinh in cua ng, cun S thnh vng cua cac quc gia (The Wealth
of Nations), vit vao nm 1776, cung nm tuyn b c lp cua My. Chng
minh toan hoc ch ra nhng iu kin lun im cua Adam Smith la ung
do hai nha kinh t hoc c giai Nobel la Gerard Debreu trng ai hoc
California at Berkeley (giai Nobel nm 1983) va Kenneth Arrow trng ai
101
Thc t la, nhng tin b gn y cua ly thuyt kinh t ma

mai thay lai xut hin ung vao thi ky ngi ta theo ui mt
cach tan nhn nhng chnh sach ng thun Washington.
Nhng ly thuyt nay a chng minh rng bt c khi nao thng
tin khng hoan hao va th trng khng hoan chnh, iu lun
lun va c bit ung vi cac nc ang phat trin, th ban
tay v hnh cung lam vic khng hoan hao. c bit, s can thip
cua chnh phu, v mt nguyn tc, co th cai thin hiu qua cua
th trng. Nhng iu kin th trng hoat ng hiu qua la
rt quan trong va nhiu hanh ng cua chnh phu co th c
hiu nh i sach sa cha nhng tht bai th trng. Gi y
chung ta bit rng, nu thng tin la hoan hao, th trng tai chnh
se chng co vai tro g va v th cung khng cn kim soat th
trng tai chnh. Nu canh tranh t no a hoan hao, se chng
cn n vai tro cua cac t chc chng c quyn.
QUYN T DO LA CHON?
th trng t do, t s bt bnh ng ph bin n nhng thanh

ph khng th sng ni v nhim, nhng chnh sach kinh t
th trng t do nh vy a b loai bo nhng nc cng
nghip tin tin, du trong nhng nc nay vn con co nhng
tranh cai v cn bng gia chnh phu va th trng.
CHO DU
LY THUYT ban tay v hnh cua Smith phu hp vi cac
Tuy nhin, nhng chnh sach ng thun Washington lai da

trn m hnh n gian cua nn kinh t th trng: m hnh cn
bng canh tranh, trong o ban tay v hnh cua Adam Smith
hoat ng va hoat ng hoan hao. Bi v m hnh o khng
cn n chnh phu ngha la hoan toan t do va th trng t
do hoat ng hoan hao, cac chnh sach cua ng thun
Washington i khi c goi la chnh sach tn t do (neoliberal), da trn chu ngha th trng t do, s tai sinh cua
nhng chnh sach t do kinh t thnh hanh th ky 19. Sau
cuc ai suy thoai va s tha nhn nhng tht bai khac cua
nc cng nghip phat trin, nhng iu kin no hoat ng

hiu qua khng co cac nc ang phat trin. H thng th
trng oi hoi nhng quy nh v s hu ro rang va co cac
ch tai thi hanh, nhng nhng iu nay thng lai khng
co cac nc ang phat trin. H thng th trng oi hoi canh
tranh va thng tin hoan hao. Nhng canh tranh th ch co gii
han va thng tin th con xa mi hoan hao. Mt th trng canh
tranh hoat ng tt khng th hnh thanh qua mt m. Ly
thuyt ch ro rng, mt nn kinh t th trng hiu qua oi hoi
tt ca cac gia nh cua no c thoa man hoan toan. i khi,
cai cach mt lnh vc nu khng i kem theo i mi cac
lnh vc khac, co th lam cho tnh hnh ti t hn. o chnh la
vn t lch trnh. H t tng t do kinh t l i vn
nay. No ch gian n noi rng cn phai chuyn sang nn kinh
t th trng cang nhanh cang tt. Nhng ly thuyt va lch s
kinh t a cho thy l i vic xp t lch trnh cai cach phu
hp co hu qua bi at th nao.
hoc Stanford (giai Nobel nm 1972) a ra. Kt qua c ban ch ra khi thng tin
khng hoan hao hoc th trng khng hoan chnh, cn bng canh tranh se
khng hiu qua (gii han Pareto), c trnh bay trong B. Greenward va J.E.
Stiglitz, Ngoai ng trong nn kinh t vi thng tin khng hoan hao va th
trng khng hoan chnh, Quarterly Journal of Economics, 101(2) (thang
5.1986), trang 229-264.
Nhng sai lm trong t do hoa thng mai, th trng tai

chnh va t nhn hoa cp n cac phn trc th hin
nhng sai sot v lch trnh thc hin trn quy m ln. Nhng
sai sot trong tin trnh thc hin quy m nho thm ch con t
c bit n hn trn bao ch phng Ty. Tt ca chung tao
nn tham kch chnh sach cua IMF, anh hng n nhng ngi
102
103
vn a ngheo kh trong th gii cac nc ang phat trin. Chng

han, nhiu nc co nhng i thu mua nng san cua nng dn
va ban trn th trng trong nc va quc t. Ho chnh la nguyn
nhn cua s kem hiu qua va tham nhung con nng dn ch
thu c phn nho cua gia ban cui cung. Mc du chnh phu
chng giup nng dn c nhiu khi lam vic nay, nu chnh
phu t nhin t bo nhim vu th cung khng co ngha khu vc
t nhn co tnh canh tranh se t ng hnh thanh.
Nhiu nc Ty Phi phai xoa bo cac i thu mua di ap
lc cua IMF va Ngn hang Th gii. Trong mt s trng hp,
vic nay co ve n nhng trong mt s trng hp khac, khi
nhng i thu mua khng con, mt h thng c quyn a
phng hnh thanh. Ngun vn han ch b gii han rot vao th
trng nay. Rt t nng dn co th mua xe tai ch nng san
cua ho ra ch. Ho cung khng th vay ngun vn cn thit bi
thiu nhng ngn hang hoat ng hiu qua. Mt vai trng hp,
nng dn kim c xe ch nng san ra th trng va ban u
th trng cung hoat ng. Nhng ri th trng beo b nay
bin thanh mafia a phng. Trong ca hai trng hp, nhng
li ch ma IMF va Ngn hang Th gii ha hen a khng thanh
hin thc. Thu nhp cua chnh phu b giam, nng dn hu nh
khng khm kha hn trc va ch mt vai thng gia a
phng (mafia va chnh tr gia) la kim li.
Nhiu i thu mua dung chnh sach mt gia i vi nng
san cua nng dn, tra ho mt gia ging nhau bt k ho ch
nao. Mc du nghe co ve cng bng, cac nha kinh t phan i
chnh sach nay bi v nh th cung co ngha la nhng nng
dn gn th trng phai tr cp cho nhng nng dn xa.
Trong iu kin th trng canh tranh, nhng nng dn xa
ni ban hang hoa se phai ban vi gia thc t thp hn. Ho phai
chu thm khoan chi ph vn chuyn hang hoa n ni ban.
104
QUYN T DO LA CHON?
IMF a bt mt nc chu Phi phai huy bo chnh sach mt gia

trc khi h thng giao thng tng ng c xy dng. Gia
ban ma nhng nng dn vung heo lanh nhn c t ngt
giam bi ho phai chu chi ph vn chuyn. Kt qua, thu nhp
nhng vung nng thn ngheo nht t nc i xung va tnh
trang khn kho bao trum. Chnh sach gia cua IMF co th co
mt chut ch li xet trn kha canh tng hiu qua kinh t nhng
chung ta phai so sanh nhng li ch kinh t vi cai gia v mt
xa hi. Sp xp lch trnh phu hp co th dn mang lai hiu
qua kinh t trong khi tranh c cac thit hai xa hi nh vy.
Co nhng ph phan cn ban hn i vi cach tip cn cua
IMF/ng thun Washington: cach tip cn nay khng tha
nhn rng phat trin oi hoi phai co s chuyn i xa hi.
Uganda a nm ly t tng nay trong chng trnh xoa bo
moi loai hoc ph, iu ma nhng nhn vin k toan ch chm
chm vao doanh thu va chi ph n gian khng th hiu ni.
Mt trong s nhng cu thn chu trong kinh t hoc phat trin
ngay nay la nhn manh vai tro cua ph cp giao duc ph thng,
bao gm ca giao duc cho cac em gai. Khng m xu nhng
nghin cu ch ra rng nhng nc, v du nh cac nc ng
A, a u t manh vao giao duc ph thng, bao gm ca giao
duc n gii, a thu c thanh tu kinh t hn hn. Nhng
mt s nc ngheo, nh nhng nc chu Phi, tht kho
co c ty l tre em n trng cao, c bit la cac em gai. Ly
do tht n gian: nhng gia nh ngheo con chng u lng
thc tn tai. Ho chng thy li ch trc tip nao t vic cho
con gai ho i hoc va h thng giao duc cung hng ti vic tao
c hi lam vic khu vc th, c coi la phu hp hn vi
nam gii. Hu ht cac nc gp phai gii han ngn sach a i
theo t vn cua ng thun Washington rng i hoc la phai
ong hoc ph. Suy lun cua ho nh sau: nhng nghin cu
105
thng k cho thy nhng khoan hoc ph nho khng anh hng
n ty l hoc sinh i hoc. Nhng Tng thng Uganda Museveni
lai ngh khac. ng bit rng, ng phai tao lp mt nn vn hoa
ky vong rng moi ngi u c n trng. Va ng bit ng
khng th lam c iu nay nu nh trng hoc vn con thu
hoc ph. Cho nn ng l i nhng li khuyn bao cua cac
chuyn gia bn ngoai va tin hanh xoa bo hoc ph. Ty l hoc
sinh n trng tng vot. Khi mi gia nh nhn thy nhng
ngi khac cho con cua ho i hoc, ho cung a con gai cua ho
i hoc. Nhng nghin cu thng k gian n a khng thy
c sc manh cua s thay i h thng.
Nu chin lc cua IMF ch khng th phat huy ht tim nng
tng trng th cung a qua u ti t ri. ng nay, tht bai
nhiu ni con keo lui lch trnh phat trin, bng cach lam xoi
mon khng cn thit kt cu nn tang cua xa hi. iu khng
th tranh khoi la qua trnh phat trin va nhng thay i nhanh
chong tao ra ap lc khng l ln toan xa hi. Chnh phu truyn
thng b thach thc va quan h truyn thng b anh gia lai.
o la ly do v sao s phat trin thanh cng phai chu y n s
n nh xa hi mt bai hoc ln khng ch cho cu chuyn
cua Botswana chng trc ma con cua Indonesia trong
chng tip theo, ni ma IMF khng khng oi huy bo h thng
tr cp lng thc va du kerosene (loai du dung nu n
cho dn ngheo) cung nh chnh sach cua IMF lam gia tng suy
thoai kinh t, thu nhp va tin lng giam sut trong khi ty l
tht nghip tng ln. Nhng cuc bao ng sinh ra t o a
xe nat kt cu ha tng xa hi, thm du vao cuc khung
hoang ang din ra. Huy bo tr cp khng ch la chnh sach
xa hi ti, no la chnh sach kinh t ti.
y khng phai la nhng cuc bao loan co ngun gc t IMF
u tin va nu nh nhng xut cua IMF c thc hin
106
QUYN T DO LA CHON?
nhiu ni hn, chc chn bao loan se co nhiu hn. Nm 1995,

ti Jordan hop vi hoang t va cac quan chc chnh phu cao
cp khac trong luc IMF ang thuc giuc ct giam tr cp lng
thc cai thin thm hut ngn sach. Ho gn nh a thanh
cng trong vic at c thoa thun cho n khi vua Hussein
can thip va cho ngng vic o. ng ang hng thu v tr cua
mnh, ang lam rt tt va mun tip tuc nh vy. Trong khu
vc Trung ng y bt n, nhng cuc bao loan v thiu oi
co th lt ca chnh phu va cung vi no la nn hoa bnh mong
manh trong khu vc. em so vi s cai thin khng ang k
tnh hnh ngn sach, nhng s kin nay co hu qua nghim
trong hn nhiu i vi muc tiu phat trin thnh vng. Tm
nhn kinh t han hep cua IMF lam cho no khng th xem xet
c cac vn tm bao quat hn.
Tuy nhin, nhng cuc bao loan o ch la phn ni cua tang
bng. Chung thu hut s chu y cua moi ngi vao mt thc t
gian n la khng th bo qua bi canh chnh tr xa hi. Nhng
vn con nhng vn khac. Trong khi vao nhng nm 1980,
My Latinh cn cai thin tnh hnh thm hut ngn sach va kim
ch lam phat, th chnh sach tht lng buc bung qua mc dn
a n ty l tht nghip cao trong khi khng co h thng bao
him xa hi y u va iu nay lai dn n ty l bao lc cao
th. Mt mi trng nh vy khng th hp dn u t. Xung
t xa hi chu Phi la mt yu t c ban y lui lch trnh
phat trin. Cac nghin cu Ngn hang Th gii cho thy nhng
xung t o lin quan mt cach h thng n cac yu t kinh
t bt li, bao gm tht nghip co th xay ra do chnh sach tht
lng buc bung qua ang. Lam phat va phai chc khng la
mi trng ly tng cho u t ri, nhng bao lc va xung t
xa hi th con ti t hn.
Chung ti nhn thy rng ngay nay co mt kh c xa hi
107
gn kt moi ngi lai vi nhau va vi chnh phu cua ho. Khi

chnh sach cua chnh phu vi pham kh c, ngi dn cung
co th chng tn trong kh c gia ho vi nhau hay vi chnh
phu. Bao am nhng kh c xa hi la cc ky quan trong va
kho khn trong bi canh s chuyn i xa hi thng xuyn
i kem vi nhng chuyn i kinh t chnh tr.
Kinh t hoc lot sang xung nia

Mt phn cua kh c xa hi oi hoi s cng bng, rng
ngi ngheo cung c chia se nhng thanh qua cua xa hi
khi xa hi phat trin va rng ngi giau chia se nhng kho khn
cua xa hi trong thi gian khung hoang. Nhng chnh sach cua
ng thun Washington chu y rt t n vn phn phi hay
s cng bng. Nu c phong vn, nhng ngi ung h ng
thun nay se lp lun rng, cach tt nht giup ngi ngheo
la lam cho nn kinh t tng trng. Ho tin tng vao kinh t
hoc lot sang xung nia (trickle - down economics).14 Kinh t
hoc nay khng nh rng, li ch cua tng trng se lot sang
xung nia n nhng ngi ngheo. Kinh t hoc lot sang xung
nia cha bao gi la cai g khac ngoai mt nim tin, mt c
tin. Tnh trang bn cung dng nh tng ln nc Anh th
ky 19 cho du tnh chung ca nc th kinh t ang phn thnh.
Tng trng My nhng nm 80 la v du in hnh gn y
nht: trong khi kinh t tng trng th nhng ngi di ay
xa hi lai thy ro thu nhp cua mnh ngay cang giam. Chnh
14
Trickle down economics la quan im kinh t cho rng khi lam cho cac doanh
nghip, doanh nhn, ngi giau... co li th nn kinh t tng trng va do o,
bng cach nay hay cach khac, li ch cung se lot xung, ti ngi ngheo ngi dch.
108
QUYN T DO LA CHON?
phu Clinton a phan i gay gt cai kinh t hoc lot sang xung
nia nay. Ho tin rng cn phai co nhng chng trnh nng ng
giup ngi ngheo. Va khi ti ri Nha Trng ti Ngn hang
Th gii, ti mang theo s nghi ng i vi kinh t hoc lot sang
xung nia. Nu no a khng th hiu qua nc My, lam sao
no co th hiu qua nhng nc ang phat trin? Mc du s
tht la giam ngheo bn vng khng th thc hin c nu
khng co tng trng kinh t vng chc, iu ngc lai lai
khng ung: tng trng khng am bao moi ngi u co li.
Cu noi nc ln thuyn ln cung khng ung. i khi, mt
t nc dng cao, c bit khi kem theo bao, y nhng chic
thuyn yu hn ra xa b, p chung v tan ra tng manh nho.
Mc du ro rang trong nhiu vn , kinh t hoc lot sang xung
nia cung co c s khoa hoc. Arthur Lewis, mt nha kinh t oat
giai Nobel, lp lun rng bt bnh ng la tt cho phat trin
va tng trng kinh t bi v ngi giau se tit kim nhiu hn
ngi ngheo va cha khoa cho tng trng chnh la vic tch tu
t ban. Mt ngi c giai Nobel khac la Simon Kuznets cung
cho rng mc du bt bnh ng tng dn trong thi ky u
cua qua trnh phat trin, xu th nay se b ao ngc cac trnh
phat trin cao hn.15
TUY NHIN, LCH S 50 nm qua khng ung h nhng ly thuyt

va gia thuyt nay. Nh chung ta se thy chng sau, nhng
nc ng A Han Quc, Trung Quc, ai Loan, Nht Ban
cho thy ty l tit kim cao khng oi hoi phai co bt bnh ng
15
Xem W. A. Lewis, Economic Development with Unlimited Supplies of Labor, Manchester School 22 (1954), trang 139-191, va S. Kuznets, Economic Growth and Income Inequality, American Economic Review 45(1)
(1955), trang 1-28.
109
va co th at c tng trng nhanh ma khng lam tng ang

k bt bnh ng. V cac chnh phu y khng tin rng tng
trng t no se lam li cho dn ngheo va v ho tin rng cng
bng hn thc t se thuc y tng trng, cac chnh phu trong
khu vc a thc hin cac bc i chu ng nhm am bao t
song tng trng nng hu ht cac con thuyn, rng chnh lch
tin lng c gi trong mt gii han, rng mt s c hi hoc
tp c cung cp cho tt ca moi ngi. Chnh sach cua ho
em lai s n nh chnh tr va xa hi va n lt no ong gop
vao mi trng kinh t giup cho hoat ng kinh doanh thng
hoa. Khai pha nhng ngun lc tai nng mi cung cp nng
lng va ky nng nhn lc ong gop vao s nng ng cua
khu vc nay.
nhng ni khac, ni cac chnh phu ap dung nhng chnh
sach theo ng thun Washington, ngi ngheo thu c t
nht t tng trng. My Latinh, tng trng khng i kem
vi giam bt bnh ng, hay thm ch giam ngheo. Trong mt
s trng hp, oi ngheo thc t a tng ln vi bng chng
la cac khu chut im xuyt trong cac thanh ph. IMF thng
t hao v nhng tin b trong cai cach th trng My Latinh
trong nhng thp ky qua (du mc nao o im ting hn
sau s sup cua hoc tro xut sc Argentina vao nm 2001,
va s suy thoai tr tr hoanh hanh nhiu nc cai cach trong
nm nm qua) nhng noi rt t v s ngi trong ngheo kho.
Ro rang tng trng t no khng phai bao gi cung nng
cao cht lng cuc sng cua moi ngi dn trong mt nc.
Khng co g ang ngac nhin la cum t lot sang xung nia
a bin mt khoi nhng tranh lun chnh sach. Tuy vy, y
tng nay, c bin i chut t, vn con tn tai. Ti se goi bin
th mi nay la lot sang xung nia cng. Lot sang xung nia
cng cho rng tng trng la cn thit va gn nh u giam
110
QUYN T DO LA CHON?
ngheo. Do o, chin lc tt nht n gian la tp trung vao

tng trng trong khi co quan tm ti mt s vn nh giao
duc cho phu n va y t. Nhng nhng ngi ung h thuyt
lot sang xung nia cng a khng thc hin c nhng chnh
sach giai quyt hiu qua vn ln la oi ngheo hay thm ch
nhng vn cu th nh giao duc cho phu n. Trong thc t,
nhng ngi c suy lot sang xung nia cng vn tip tuc
nhng chnh sach y nh trc vi cung nhng tac ng tiu
cc. Nhng chnh sach iu chnh qua kht khe tai nhiu nc
a khin ngn sach cho giao duc va y t b ct giam. Hu qua
la Thai Lan, khng ch nan mai dm tng ln ma s tin
vao vic phong chng AIDS cung b ct xen va lam cho mt
trong nhng chng trnh phong chng AIDS hiu qua nht
th gii b thut lui ang k.
iu tr tru la mt trong nhng ngi ung h quan trong
nht cua lot sang xung nia cng lai la B Tai chnh di thi
Tng thng Clinton. Trong chnh phu, v mt chnh tr, co rt
nhiu quan im khac nhau, t nhng ngi Dn chu mi
mun chnh phu co vai tro han ch hn, ti nhng ngi Dn
chu cu, mun chnh phu co nhiu can thip hn. Nhng quan
im chnh, th hin trong Bao cao kinh t thng nin cua tng
thng (do Hi ng c vn kinh t chun b) phan i manh
me ca lot sang xung nia ln lot sang xung nia cng. B
Tai chnh My a thuc ep cac nc khac thc hin nhng chnh
sach ma nu c cp tai nc My se gy tranh cai gay gt
ngay trong chnh phu va hu nh chc chn se b tht bai.
Nguyn nhn cua iu co ve nh la mu thun nay thc ra
kha n gian: IMF va Ngn hang Th gii cung la mt phn
sn chi cua B Tai chnh, ni ma tr mt vai ngoai l, th ho
c phep ap t quan im cua mnh, cung ging ht nh
nhng b khac c ap t quan im trong lnh vc cua ho.
111
NHNG U TIN VA CHIN LC

Cn phai xem xet khng ch nhng g IMF a vao lch trnh
hanh ng cua mnh ma ca nhng g a b bo sot. Lch trnh
hanh ng nay nhn manh ti n nh hoa va h thng thu
cung nhng tac ng tiu cc cua no nhng lai bo qua vn
tao cng n vic lam va cai cach rung t. Co tin cu cac
ngn hang gp kho khn nhng lai khng co tin cai thin
giao duc va dch vu y t, noi g n giup nhng cng nhn
b mt vic lam do nhng chnh sach quan ly v m sai lm
cua IMF gy ra.
Nhiu im khng c cp n trong ng thun
Washington lai co th mang lai cung luc tng trng cao hn
va bnh ng hn. Ban thn cai cach rung t cung th hin
la la chon sng con nhiu quc gia. nhiu nc ang phat
trin, phn ln t ai nm trong tay mt s ngi giau. Phn
ln ngi dn lam vic nh ta in, ch c gi lai mt na,
thm ch t hn, nhng san phm ho san xut ra. Kiu canh
tac nay c goi la lnh canh (sharecropping). No lam thui cht
ng c lam vic cua nng dn v ho phai chia i san phm
vi chu t. Tac ng cua vic nay cung ging anh thu 50%
ln nng dn ngheo vy. IMF ch trch mc thu cao anh vao
ngi giau, cho rng no a pha huy ng c lam vic, nhng
lai khng mt li giai thch v nhng th thu n noi trn. Cai
cach rung t, nu c tin hanh hp ly, hoa bnh va hp
phap se bao am cho ngi lao ng khng ch co t ma con
tip cn c tn dung va nhng dch vu m rng day ho v
nhng ging mi va ky thut canh tac mi. Tuy nhin, cai cach
rung t th hin s thay i c ban trong cu truc xa hi,
112
QUYN T DO LA CHON?
mt thay i ma tng lp thng lu trong cac b tai chnh,

c quan lam vic trc tip vi cac t chc tai chnh quc t,
khng nht thit mong mun. Nu cac t chc nay thc s quan
tm n tng trng va giam ngheo, ho a phai c bit chu y
ti vn nay: cai cach rung t a c thc hin trc tin
nhiu nc phat trin thanh cng nht, chng han nh Han
Quc va ai Loan.
Mt vn na khng c chu y la kim soat tai chnh. Tp
trung vao khung hoang My Latinh trong nhng nm u
1980, IMF cho rng nguyn nhn khung hoang la nhng chnh
sach tai khoa thiu thn trong va chnh sach tin t long leo.
Nhng nhng cuc khung hoang trn khp th gii a cho thy
nguyn nhn th ba cua bt n: o la thiu nhng quy nh
kim soat khu vc tai chnh. Vy ma IMF lai thuc y vic giam
bt kim soat cho n khi khung hoang tai chnh ng A buc
no phai thay i. Nu nh cai cach rung t va kim soat tai
chnh khng c IMF va ng thun Washington chu trong
ung mc th trong rt nhiu trng hp, lam phat lai c
nhn manh qua mc. Tt nhin, nhng khu vc nh My
Latinh vi lam phat tran lan th cung ang phai chu y. Nhng
s tp trung qua ang cua IMF vao lam phat a dn ti lai sut
va ty gia cao, tao ra tht nghip ch khng phai la tng trng.
Th trng tai chnh co th hai long vi ty l lam phat thp
nhng cng nhn va nhng ngi quan tm n oi ngheo th
khng th vui mng vi mc tng trng thp cung vi con s
tht nghip cao.
May mn la giam ngheo a tr thanh mt u tin ngay cang
quan trong cua phat trin. Chung ta a thy phn trc la
nhng chin lc kiu lot sang xung nia cng khng phat
huy tac dung. ung la nhng nc tng trng nhanh hn
thng at c nhiu tin trin hn trong giam ngheo, in
113
hnh nh Trung Quc va ng A. ung la mun xoa bo ngheo

oi cn nhng ngun lc ch co tng trng mi co th mang
lai. V th, vic tn tai mi quan h gia tng trng va giam
ngheo khng phai la iu g ang ngac nhin. Tuy nhin, mi
quan h nay khng co ngha la nhng chnh sach lot sang xung
nia (hay la lot sang xung nia cng) la cach tt nht chng
ngheo oi. Ngc lai, thng k a ch ra mt s nc tng
trng ma khng giam ngheo con mt s nc a thanh cng
hn rt nhiu trong giam ngheo hn cac nc khac, bt ky
ty l tng trng nao. Vn khng phai ch ung h hay
phan i tng trng. Theo cach nao o, cuc tranh lun v
tng trng/giam ngheo dng nh la v ngha. Noi cho cung
th chng ai lai khng tin vao tng trng kinh t ca.
Cu hoi nm tac ng cua tng chnh sach cu th. Mt s
chnh sach thuc y tng trng nhng khng tac dung nhiu
n giam oi ngheo. Mt s khac tac ng n tng trng
nhng lai lam gia tng tnh trang ngheo oi. Va mt s va
kch thch tng trng va giam ngheo. Nhng chnh sach sau
cung c goi la chin lc tng trng phuc vu ngi ngheo.
i khi co nhng chnh sach li ca i ng, v du nh cai
cach rung t hoc cai thin c hi hoc tp cho ngi ngheo,
mang ti trin vong tt hn v tng trng va bnh ng.
Nhng nhiu khi phai co s anh i. T do hoa thng mai
co th kch thch tng trng nhng cung luc, t nht la trong
ngn han, ngheo oi se tng ln, c bit khi tin hanh t do
hoa qua nhanh, v se co mt s cng nhn mt vic lam. Va
i khi, co nhng chnh sach hai ca i ng, chng mang
lai li ch g cho tng trng nhng lai lam tng ang k bt
bnh ng. T do hoa th trng tai chnh nhiu nc la mt
v du. Tranh lun v tng trng va ngheo oi la tranh lun v
cac chin lc phat trin, tm kim nhng chnh sach giam
114
QUYN T DO LA CHON?
ngheo trong khi thuc y tng trng, tranh nhng chnh sach
lam tng oi ngheo ma mang lai rt t tng trng, va khi cn
nhc nhng tnh hung co s anh i, cn quan tm c bit
n nhng tac ng ln ngi ngheo.
Mun hiu c nhng la chon chin lc trn th phai hiu
c nguyn nhn va ban cht cua ngheo oi. Khng phai do
nhng ngi ngheo li lao ng, thng th chnh ho lam vic
vt va hn, trong thi gian dai hn nhng ngi giau co. Nhiu
ngi b qun vao mt cai vong lun qun: oi n dn n sc
khoe kem, sc khoe kem lam han ch thm kha nng kim
sng, va kha nng kim sng kem dn ti sc khoe kem hn
na. Kho khn lm mi tn tai c, ho khng th cho con n
trng. Khng c i hoc, con cai ho lai gn vi cuc i ngheo
oi. Cai ngheo c truyn t th h nay sang th h khac. Nng
dn ngheo th khng kim u ra tin mua phn bon va ging
cao san co th nng cao nng sut.
y ch la mt trong rt nhiu nhng vong lun qun ma
ngi ngheo gp phai. Partha Dasgupta tai ai hoc Cambridge
tp trung vao mt cai vong lun qun khac. nhng nc
ngheo nh Nepal, ngi dn bn cung khng co ngun nng
lng nao khac ngoai nhng canh rng k bn. Nhng mt khi
ho a khai thac ht rng cho nhng nhu cu ti thiu nh si
m va nu nng, t b xoi mon va khi mi trng sng xung
cp, ho lai ri vao tnh canh khn cung hn bao gi ht.
Cung vi oi ngheo la cam giac bt lc. Trong Bao cao phat
trin trn th gii nm 2000, Ngn hang Th gii a phong vn
hang nghn ngi ngheo trong mt chng trnh goi la Ting
noi cua ngi ngheo. Nhiu chu ma chng co g bt ng
a ni ln. Ngi ngheo cam thy rng ho khng co ting noi
va ho khng th quyt nh c s phn cua chnh ho. Ho b
bao vy bi nhng sc manh ngoai tm kim soat.
115
Va nhng ngi ngheo cam thy bt an. Khng ch v thu

nhp cua ho bp bnh. Nhng thay i v tnh hnh kinh t
ngoai tm kim soat co th dn n mc lng thp hn, mt
vic lam, nh a thy rt ro trong cuc khung hoang ng A.
Ho cam thy bt an con v ho phai i mt vi nhng rui ro v
sc khoe va nhng e doa v bao lc, i khi t chnh nhng
ngi ngheo khac tm moi cach kim sng cho gia nh ho, i
khi t canh sat va nhng ngi co chc sc trong chnh quyn
khac. Trong khi ngi dn cac nc phat trin than phin v
s thiu thn cua h thng bao him y t, ngi dn cac nc
ang phat trin phai xoay s ma khng co bt ky loai bao him
nao, khng bao him tht nghip, khng bao him y t, khng
bao him hu tr. Loai bao him duy nht ma ho co la t gia
nh va cng ng. o chnh la ly do v sao trong qua trnh
phat trin, cn phai lam moi iu co th gn gi nhng mi
quan h nay.
cai thin tnh trang bt an du do s tht thng cua
nhng ng chu boc lt hay cua th trng ln xung theo nhng
bin ng trn th trng quc t cng nhn a u tranh
c am bao tt hn v vic lam. Nhng trong khi cng
nhn u tranh vt va co cng vic tm tt th IMF lai
u tranh cho s linh hoat cua th trng lao ng, iu nghe
khng co g khac hn la lam cho th trng lao ng hoat ng
tt hn bng cach giam lng va giam bao am vic lam.
Khng pha i t t ca nh n g m t tra i cu a n g thu n
Washington tac ng ln ngi ngheo u a co th d bao
trc c, nhng n gi th chung a tr nn ro rang. Chung
ta a thy t do hoa thng mai cung vi lai sut cao gn nh
tr thanh cng thc giam vic lam va gia tng tht nghip
vi hu qua ganh chu la ngi ngheo. T do hoa th trng
tai chnh khng i i vi cu truc kim soat phu hp gn nh
116
QUYN T DO LA CHON?
la cng thc gy bt n kinh t va co th dn n lai sut tng

ch khng phai giam, khin cho nng dn ngheo cang kho co
th mua c ging va phn bon nng cao mc sng. T
nhn hoa khng kem theo cac chnh sach canh tranh va s giam
sat am bao rng quyn lc c quyn khng b lam dung,
co th lam tng gia ch khng giam gia cho ngi tiu dung.
Chnh sach tai khoa tht lng buc bung, tin hanh mt cach
mu quang, trong thi im khng thch hp, co th dn ti ty
l tht nghip cao va lam tan v kh c xa hi.
Nu nh IMF anh gia khng ung mc nhng rui ro ma cac
chin lc phat trin cua mnh gy ra cho ngi ngheo, cung
nh nhng thit hai chnh tr, xa hi gy ra cho tng lp trung
lu trong khi lai lam giau cho mt s t ngi giau co nht, th
IMF lai anh gia qua cao li ch t nhng chnh sach th trng
t do cua no. Tng lp trung lu la tng lp co truyn thng
ung h s cai tr bng lut phap, ung h giao duc ph thng
cho moi ngi va ung h tao lp h thng an sinh xa hi. y
la nhng yu t c ban cho mt nn kinh t lanh manh va s
xoi mon cua tng lp trung lu a ng thi keo theo s giam
sut ung h nhng cai cach quan trong nay.
Trong khi anh gia thp thit hai th IMF lai anh gia qua
cao li ch t nhng chng trnh cua no. Ly vn tht nghip
lam v du. i vi IMF va nhng ngi tin rng cung lun bng
cu khi th trng hoat ng bnh thng, tht nghip ch la
triu chng sinh ra do s can thip vao hoat ng t do cua
th trng. Lng qua cao (chng han, do cng oan) la nguyn
nhn gy ra tht nghip. Cach khc phuc ro rang la ha thp
lng, t o tng cu lao ng va tng s ngi co vic lam.
Ly thuyt kinh t hin ai (cu th la nhng thuyt da trn
thng tin khng cn xng) a giai thch v sao ngay ca trong
nhng th trng mang tnh canh tranh cao, bao gm ca th
117
trng lao ng, tht nghip vn tn tai. V th, lp lun rng

cng oan hoc mc lng ti thiu do chnh phu quy nh
gy ra tht nghip la sai hoan toan. Con co mt ph phan khac
vi chin lc giam lng. Lng thp hn co th khin doanh
nghip thu thm mt s nhn cng, nhng con s nay co th
kha nho trong khi s ngheo kh do mc lng thp vi nhng
cng nhn khac co th rt trm trong. Nhng ng chu va c
ng co th rt vui mng khi li nhun tng vot. y la nhng
ngi se nhit tnh ung h m hnh th trng t do va nhng
xut chnh sach cua IMF! Yu cu ngi dn cac nc ang
phat trin tra hoc ph la mt v du khac v cach nhn han hep
nay. Nhng ngi cho rng cn phai thu hoc ph bin lun rng
iu o se khng gy anh hng g ang k ln s lng ngi
i hoc trong khi chnh phu lai rt cn s tin nay. iu ma
mai y la nhng m hnh qua n gian a tnh toan sai tac
ng cua vic thu hoc ph ln s ngi i hoc, do khng tnh
n anh hng h thng cua chnh sach. Ho khng nhng
khng tnh c nhng tac ng xa hi rng ln ma con khng
tnh c chnh xac nhng hu qua tac ng ln s hoc sinh
n trng.
Nu nh IMF co quan im qua lac quan v th trng th
ho lai qua bi quan v vai tro cua chnh phu rng, nu chnh
phu khng phai nguyn nhn cua moi sai lm th no chc chn
cung la mt phn vn ch khng phai la giai phap. Nhng
thiu quan tm n ngi ngheo khng phai ch la vn v
nhng quan im i vi th trng va chnh phu, nhng quan
im cho rng th trng se giai quyt moi vn con chnh
phu ch lam moi chuyn ti t hn, ma no con la vn v gia
tr: chung ta nn quan tm ti ngi ngheo n mc nao
va ai phai chu nhng rui ro nao.
118
QUYN T DO LA CHON?
NHNG
CHNH SACH AP T bi ng thun Washington a
khng mang lai kt qua ang khch l: hu ht nhng nc,

phat trin din ra chm chap va nhng ni co tng trng
th li ch t tng trng khng c chia u, khung hoang
khng c x ly tt, qua trnh chuyn tip t kinh t k hoach
sang kinh t th trng y tht vong (nh chung ta se thy
phn sau). Trong th gii cac nc ang phat trin, nhng cu
hoi c t ra nhc nhi. Nhng nc chp nhn nhng
xut cua IMF, thc hin chnh sach tht lng buc bung ang
thc mc: khi nao chung ti mi c hng thanh qua?
nhiu nc My Latinh, sau mt thi gian ngn tng trng
nhanh chong vao u nhng nm 1990, tnh trang nh n
va suy thoai a bt u. Tng trng a khng duy tr c
lu, co th noi la khng bn vng. Thc ra, trong thi im nay,
thanh tch tng trng cua cai goi la ky nguyn sau cai cach
khng co ve g sang sua hn, thm ch, mt s nc tnh hnh
con ti t hn so vi giai oan theo chin lc thay th nhp
khu trc cai cach (khi cac nc s dung chnh sach bao h
giup cac nganh cng nghip trong nc canh tranh vi hang
nhp khu) vao nhng nm 1950 va 1960. Ty l tng trng
bnh qun hang nm cua khu vc trong thp nin 90 la 2,9%
sau cai cach ch bng hn mt na mc tng trng cua nhng
nm 1950, 1960 vi 5,4%. Ngm lai th chin lc tng trng
cua thp nin 1950 va 1960 a khng keo dai (nhng ngi
ch trch se noi rng chung khng bn vng) nhng s tng
trng nho nho trong nhng nm 1990 cung khng keo dai
lu (nhng ngi ch trch cung se noi rng chung khng bn
v n g). Trn th c t , nh n g ng i ch trch n g thu n
Washington a ch ra rng mc tng trng t ngt nhng
nm 90 khng hn la my so vi mt s rt ui, thm ch
vn cha u bu p cho thp ky mt mat 1980, thp ky
119
sau cuc khung hoang ln gn y nht lam cho tng trng

ngng lai. Ngi dn cac nc trong khu vc ang t ra cu
hoi liu cai cach a tht bai hay toan cu hoa a tht bai? S
phn bit gia hai th nay co le ch la gia tao bi v toan cu
hoa nm trung tm cua nhng cai cach. Ngay ca nhng nc
n lc at c tng trng nht nh nh Mexico, li ch phn
ln ri vao tay 30% nhng ngi giau co nht va con tp trung
hn na vao trong s 10%. Nhng ngi sng di ay xa hi
ch thu c li ch t oi, nhiu ngi thm ch con b ngheo i.
Nhng cai cach ng thun Washington t cac nc vao
tnh th rui ro hn, va rui ro phn ln lai do nhng ngi t co
kha nng ng u vi no nht hng chu. Cung ging nh
nhiu nc, khi lch trnh va s iu tit nhp cai cach
khng phu hp khin s vic lam b mt ln hn s vic lam
c tao ra, rui ro ma cac nc gp phai cung ln hn nhiu
kha nng xy dng nhng th ch i pho vi nhng rui ro
nay, bao gm nhng h thng an sinh xa hi.
Tt nhin, ng thun Washington cung co nhng thng ip
quan trong, bao gm nhng bai hoc v s cn trong tai khoa
va tin t, nhng bai hoc ma nhng nc thanh cng hiu rt
ro nhng hu ht khng phai nh hoc c t IMF.
i khi IMF va Ngn hang Th gii b khin trach khng cng
bng v nhng thng ip ma ho a ra. Khng ai mun b
ch bao rng ho khng c tiu qua s tin ho co. Nhng
nhng ph phan danh cho cac t chc kinh t quc t nay con
hn th. Mc du co nhiu mt tt trong lch trnh phat trin
cua ho, ngay ca nhng cai cach du co y ngha tch cc trong
dai han cung cn phai c tin hanh ht sc cn trong. Hin
nay, mt iu a c cng nhn rng rai la xac nh lch trnh
va iu tit nhp cai cach sao cho hp ly la iu khng th
120
QUYN T DO LA CHON?
bo qua. Nhng quan trong hn, phat trin cn nhiu th hn

nhng iu nhng bai hoc trn ch ra. Co nhng chin lc thay
th khng ch khac v trong tm ma ca v cac chnh sach, chng
han nh chin lc cai cach rung t nhng khng t do hoa
th trng tai chnh, chin lc xy dng chnh sach canh tranh
trc khi t nhn hoa, chin lc am bao t do hoa thng
mai phai i kem vi tao cng n vic lam.
Nhng chin lc nay tn dung th trng nhng cung nhn
ra vai tro quan trong cua chnh phu. Chung tha nhn tm
quan trong cua cai cach nhng cai cach cn phai c iu
tit v nhp va trnh t. Chung coi thay i khng ch la vn
kinh t ma la mt phn trong s phat trin rng hn cua xa
hi. Chung tha nhn rng thanh cng lu dai cn phai co
s ung h cai cach rng rai va co c s ung h rng rai
th li ch phai c phn phi cng bng.
Chung ta a chu y ti mt s nc a thanh cng nh th:
nhng thanh cng han ch chu Phi, nh Uganda, Ethiopia
va Bostwana, va thanh cng ln hn ng A, bao gm ca
Trung Quc. chng 5, chung ta se xem xet ky hn mt s
nc thanh cng trong qua trnh chuyn i, chng han nh
Ba Lan. Nhng thanh cng nay cho thy phat trin va chuyn
i la co th. Nhng thanh cng trong phat trin vt xa nhng
g ma bt ky ai co th tng tng na th ky v trc. S tht
la rt nhiu nc thanh cng a i theo nhng chin lc khac
hn so vi nhng chin lc theo ng thun Washington a
noi ln tt ca.
Mi thi ky va mi nc u khac nhau. Liu cac nc khac
co thu c thanh cng ging nh vy nu i theo chin lc
ng A? Liu nhng chin lc co tac dung t mt phn t
th ky trc se co tac dung trong nn kinh t toan cu ngay
121
CUC KHUNG HOANG NG A
hm nay? Cac nha kinh t co th khng thng nht v cu tra

li cho nhng cu hoi nay. Nhng mi nc cn phai cn nhc
nhng la chon va thng qua nhng tin trnh chnh tr dn
chu t mnh quyt nh. Cac t chc kinh t quc t ch nn,
va ang ra phai co nhim vu, cung cp s tin cn thit cho
cac nc ho co th t mnh thc hin nhng chon la cua
ho da trn hiu bit v hu qua va nhng rui ro cua tng la
chon. Ban cht cua t do la quyn c la chon va chp nhn
trach nhim vi nhng la chon o.
CHNG 4
CUC KHUNG HOANG

NG A
Chnh sach cua IMF a a th gii ti b vc
cua s v toan cu nh th nao
hi n g baht Tha i Lan su p va o nga y 2.7.1997,

khng ai bit rng o la s khi u cua mt cuc
khung hoang kinh t ln nht k t sau ai suy thoai,
cuc khung hoang se can quet t chu A cho ti Nga va chu
My Latinh va e doa toan th gii. Trong vong mi nm, ng
baht lun c trao i ty gia xung quanh 25 baht n 1 USD
va no bt ng mt gia 25% ch sau mt m. u c ngoai t
lan rng va tn cng Malaysia, Han Quc, Philippines va
Indonesia. Cho ti cui nm, cuc khung hoang ma luc u ch
la s sup ty gia a e doa lam tan v nhiu ngn hang, th
trng tai chnh va thm ch toan b nn kinh t cac nc. Gi
y cuc khung hoang a qua, nhng vi nhiu nc nh
Indonesia, anh hng cua no vn con keo dai nhiu nm na.
Tht khng may, chnh sach ma IMF ap t trong luc hn loan
nay lai lam cho tnh hnh xu thm. Bi v IMF sinh ra chnh la
giai quyt nhng cuc khung hoang nh th nay, s tht
122
123
bai cua no, theo nhiu cach khac nhau, lam cho ngi ta phai
anh gia lai v vai tro cua no. Nhiu ngi My va nc ngoai
ku goi s thay i chnh sach va cai t ban thn t chc nay.
Thc t, khi ngm lai, ro rang chnh sach cua IMF khng ch
lam cuc khung hoang ti t hn ma con chu trach nhim mt
phn trong vic gy ra khung hoang: t do hoa th trng tai
chnh va vn qua nhanh co le la nguyn nhn quan trong nht
gy ra khung hoang, mc du chnh sach sai lm cua cac nc
cung co vai tro nht nh. Ngay nay, IMF a tha nhn nhiu,
nhng khng phai tt ca, sai lm cua no. Nhng quan chc
cua IMF a tha nhn, chng han, t do hoa th trng tai
chnh qua nhanh co th nguy him tuy rng s thay i quan
im nay la qua mun giup cac nc b anh hng.
Cuc khung hoang a lam ngac nhin nhiu ngi. Ch ngay
trc khi khung hoang n ra, thm ch IMF con d bao s tng
trng manh me y. Trong vong hn ba thp ky, ng A
khng ch tng trng nhanh hn va lam tt cng tac xoa oi
ngheo hn bt ky mt khu vc nao trn th gii, du a phat
trin hay kem phat trin, ma con tng trng n nh hn. Khu
vc nay trai qua nhiu s thng trm kinh t nh thng co
tt ca cac nn kinh t th trng. S phat trin y ngoan
muc n ni ngi ta phai goi o la iu thn ky ng A.
Thc t, IMF t tin v kinh t khu vc nay n ni no b nhim
mt quan chc trung thanh lu nm lam giam c khu vc,
nh mt v tr an nhan trc ngh hu.
Khi cuc khung hoang n ra, ti rt ngac nhin tai sao IMF
va B Tai chnh My lai ph phan manh me cac nc nay. Theo
IMF, b may cac nc ng A thi ra, cac chnh phu th
tham nhung va mt cuc cai cach toan b la cn thit. Nhng
ngi ph bnh ln ting nay lai khng phai la chuyn gia v
khu vc. Nhng g ho noi ngc lai vi nhng g ti bit v khu
124
vc nay. Ti a i va nghin cu khu vc nay trong ba thp

ky. Ngn hang Th gii va ca nhn Lawrence Summers, khi ng
la pho chu tch phu trach nghin cu cua t chc nay, yu cu
ti tham gia vao mt nghin cu ln v iu thn ky ng
A, lanh ao mt nhom nghin cu v th trng tai chnh. Gn
hai thp ky trc, khi Trung Quc bt u chuyn i sang
kinh t th trng, ho a mi ti thao lun v chin lc phat
trin cua ho. Nha Trng, ti tip tuc tham gia vao nhiu hoat
ng ng A, lanh ao, chng han, nhom nghin cu vit
bao cao kinh t cho APEC (T chc hp tac kinh t chu A Thai Bnh Dng, t chc cua cac nc trong khu vc Thai Bnh
Dng, ma cuc hop thng nh cua cac nguyn thu quc gia
hang nm ngay cang co ting tm khi ma tm quan trong cua
khu vc nay gia tng). Ti cung tham gia tch cc tai Hi ng
an ninh quc gia trong nhng tranh lun v Trung Quc va thc
t, khi nhng cng thng v chnh sach ngn chn cua chnh
quyn tr nn qua nong, ti la thanh vin ni cac c c n
gp Thu tng Trung Quc Chu Dung C lam du tnh hnh.
Ti la mt trong s t ngi nc ngoai c mi tham d cuc
hop kn lanh ao cp cao Trung Quc trong phin hop vao thang
8 hang nm ban chnh sach.
iu ti bn khon la, nu nh chnh phu cac nc nay muc
nat, th lam th nao ma ho co th lam tt cng vic nh vy
trong mt thi gian dai nh vy? S khac bit v quan im
gia nhng iu ti bit v khu vc vi iu ma IMF va B Tai
chnh My ph phan chng co y ngha g cho n khi ti nh lai
nhng tranh cai a xay ra xung quanh iu thn ky ng A.
IMF va Ngn hang Th gii a c y tranh nghin cu v khu
vc nay, mc du, bi v nhng thanh cng y, ang le ng
nhin IMF phai tp trung vao ma rut ra nhng bai hoc cho
nhng ni khac. Ch khi co ap lc cua Nht Ban va ch sau khi
125
Nht Ban tra tin cho vic nay, Ngn hang Th gii mi thc
hin nghin cu v tng trng kinh t ng A (bao cao cui
cung mang tn iu thn ky ng A). Ly do tht ro rang: nhng
nc nay a thanh cng mc du thc t la ho a khng i theo
hu ht nhng xut cua ng thun Washington. Nhng nc
nay thanh cng bi v ho a khng i theo nhng xut o.
Mc du phat hin cua cac chuyn gia a c lam m i trong
bao cao xut ban cui cung, nghin cu iu thn ky ng A
cua Ngn hang Th gii a chng to vai tro quan trong cua chnh
phu. iu nay khac xa vi quan im vai tro nha nc ti thiu
ma ng thun Washington ung h.
Co nhng ngi, khng ch trong cac t chc tai chnh quc
t ma ca trong gii hoc thut, hoi rng liu thc s co iu thn
ky hay khng? Tt ca nhng g ma ng A lam la tit kim
nhiu va u t tt! Nhng cach nhn nay v iu thn ky
a bo qua im quan trong. Khng co nhom nc nao trn th
gii co th tit kim mc cao va u t tt n th. Chnh
sach cua chnh phu ong mt vai tro quan trong am bao cho
cac nc ng A hoan thanh ca hai muc tiu trn ng thi.16
16
bit cac quan im khac nhau, xem Paul, Krugman, The Myth of Asias
Miracle: A Cautionary Fable, Foreign Affairs, (thang 11.1994), va J.E.
Stiglitz, From Miracle to Crisis to Recovery: Lessons from Four Decades of
East Asian Experiences, trong J.E Stiglitz and S. Yusuf, eds., Rethinking the
East Asian Miracle (Washington, DC and New York: World Bank and Oxford
University Press, 2001), trang 509-526. Xem thm, World Bank, The East
Asian Miracle: Economic Growth and Public Policy (New York: Oxford University Press, 1993); Alice Amsden, The Rise of the Rest: Challenges to the
West from Late-Industrialization Economies (New York: Oxford University
Press, 2001); and Masahiko Aoki et al, eds., The Role of Government in East
Asia Economic Development: Comparative Institutional Analysis (New York:
Oxford University Press, 1998). V cuc khung hoang tai chnh ng A, xem
Paul Blustein, The Chastening: Inside the Crisis that Rocked the Global
Financial System and Humbled the IMF (New York: Public Affairs, 2001). Phn
126
Khi cuc khung hoang n ra, dng nh la tt ca nhng

ngi ch trch khu vc nay u vui mng: quan im cua ho
a c chng minh. Mt s thay i la lung bi mc du ho
min cng khen ngi cac chnh phu khu vc vi mi thanh
cng trong mt phn t th ky trc, ho nhanh chong chuyn
sang li nhng tht bai cho cac chnh phu.
Vic ai o goi ng A la mt iu thn ky hay khng ch la
ngoai l cua ni dung chnh: tng trng thu nhp va giam
ngheo oi ng A trong vong ba thp ky qua la cha tng
co. Chng ai n thm nhng nc nay co th khng kinh ngac
trc s phat trin, s thay i khng ch trong kinh t ma ca
trong xa hi, th hin trn nhng con s. Ba mi nm trc
y, hang ngan ngi phai keo xe tay nhn c khoan thu
lao re mat. Ngay nay, nhng chic xe keo tay ch dung cho thu
hut du lch, mt c hi chup anh cho du khach lu lt keo n
khu vc nay. S kt hp gia ty l tit kim cao vi u t cua
chnh phu vao giao duc va chnh sach cng nghip do chnh
phu iu hanh a giup khu vc nay tr thanh mt sc manh
kinh t. Ty l tng trng cao ky luc trong hang thp ky va mc
sng c nng ln manh me cho hang chuc triu ngi. Nhng
li ch cua tng trng c phn phi rng khp. Con nhiu
vn trong cach phat trin cua cac nn kinh t chu A nhng
nhn toan cuc, cac chnh phu a xy dng mt chin lc thanh
cng, chin lc ma ch co mt im chung duy nht vi ng
thun Washington la: s n nh kinh t v m. Cung nh ng
thun Washington, cac nc nay coi thng mai la quan trong,
tch su hn c trnh bay , v du Morris Goldstein, The Asian Financial
Crisis: Causes, Cure and Systemic Implications (Washington, DC: International Institute for Economics, 1998), va Jason Furman and Joseph E, Stiglitz,
Brookings Papers on Economic Activity, presented at Brookings Panel on
Economic Activity, Washington, DC, 3.9.1998, vol 2, trang 1-114.
127
nhng trong tm la vao thuc y xut khu ch khng phai la

xoa bo tr ngai cho nhp khu. Thng mai cui cung cung
c t do hoa nhng c tin hanh t t, khi cac nganh cng
nghip xut khu tao ra nhng vic lam mi. Trong khi ng
thun Washington nhn manh t do hoa nhanh chong th
trng tai chnh va th trng vn, cac nc ng A ch t do
hoa dn dn. Vi mt vai trong s nhng nc thanh cng, nh
Trung Quc, t do hoa vn con mt chng ng dai pha trc.
Trong khi ng thun Washington nhn manh t nhn hoa,
chnh phu va chnh quyn a phng a giup tao ra nhng
doanh nghip hiu qua, ong vai tro quan trong trong thanh
cng cua nhiu quc gia. Theo quan im cua ng thun
Washington, chnh sach cng nghip, trong o chnh phu nh
hng phat trin tng lai cua nn kinh t, la mt sai lm.
Nhng cac chnh phu ng A a am nhim cng vic o nh
la mt trong nhng trach nhim trung tm cua ho. Cu th, ho
tin rng nu ho mun xoa bo khoang cach v thu nhp vi cac
nc phat trin, ho phai xoa bo khoang cach v tri thc va cng
ngh, cho nn ho xy dng cac chnh sach giao duc va u t
thc hin iu o. Trong khi ng thun Washington t chu
y n bt bnh ng, cac chnh phu ng A tch cc xoa oi
giam ngheo va han ch bt bnh ng, vi nim tin rng nhng
chnh sach nh vy se duy tr s gn kt xa hi va rng s
gn kt xa hi la cn thit tao mi trng thun li cho u
t va tng tr n g. No i r n g hn, trong khi n g thu n
Washington nhn manh vai tro ti thiu cua chnh phu, ng
A, cac chnh phu phu a giup nh hng th trng
Khi cuc khung hoang bt u, phng Ty khng nhn
thy mc nghim trong cua no. Khi c yu cu tr giup
cho Thai Lan, Tng thng Bill Clinton a t chi va cho rng
128
s sup cua ng baht ch nh mt vai hong hoc nho trn

ng i ti thnh vng kinh t.17 S t tin va bnh than cua
Clinton c cac nha lanh ao tai chnh cua th gii chia se,
khi ho gp nhau tai hi ngh thng nin cua IMF va Ngn hang
Th gii vao thang 9.1997 tai Hongkong. Cac quan chc IMF
o t tin v nhng xut cua ho n mc thm ch con oi
sa i hin chng cua IMF cho phep gy ap lc ln hn vi
cac nc ang phat trin t do hoa th trng tai chnh.
Trong khi o, lanh ao cac nc chu A, c bit la cac b
trng tai chnh ma ti gp, th lo s thc s. Ho anh gia dong
tin nong i kem vi th trng tai chnh t do hoa la ngun
gc cua vn . Ho bit rng kho khn ln nht nm pha
trc: cuc khung hoang co th ao ln nn kinh t va xa hi
cua ho va ho lo ngai rng chnh sach cua IMF se ngn can ho
thc hin nhng hanh ng ma ho cho rng ngn chn c
khung hoang. ng thi, nu khung hoang n ra, nhng chnh
sach ma IMF yu cu co th cang lam cho tac ng n nn
kinh t thm trm trong. Tuy vy, ho cam thy bt lc khi
chng lai IMF. Ho thm ch con bit co th va nn lam g
ngn chn va han ch tac ng cua khung hoang nhng cung
bit rng IMF se kt ti ho nu ho lam nh th va ho lo ngai
iu o keo theo s rut chay cac ngun vn quc t. Cui cung,
ch co Malaysia la u dung cam liu lnh vi s tc gin cua
IMF va du chnh sach cua Thu tng Mahathir: gi lai sut thp,
c gng kim soat ngun tin u c ang rut chay khoi t
nc, b ch trch t moi pha, khung hoang cua Malaysia ngn
17
Bi v kinh t My khng b anh hng, My a khng tr giup, khac vi s i

x hao phong ma My a danh cho Mexico trong cuc khung hoang gn nht.
iu nay gy ra s phn n Thai Lan. c bit sau khi Thai Lan a tch cc
ung h My trong chin tranh Vit Nam, Thai Lan cho rng ho xng ang c
i x tt hn.
129
hn va nhe hn bt ky mt nc b khung hoang nao khac.18

Tai hi ngh Hongkong, ti a ngh b trng cua cac
nc ng Nam A ma ti gp tin hanh mt s hanh ng phi
hp: nu ho cung ap t kim soat vn kim soat nhm han
ch nhng thit hai khi dong tin u c rut chay khoi t nc
theo cach phi hp, ho co th chng choi c ap lc ma cng
ng tai chnh quc t, khng nghi ng g, ang gy ra cho ho
va ho co th giup nn kinh t cua ho tranh khoi khung hoang.
Ho a ban vic hp tac thc hin vao thi gian mun hn trong
nm phac thao k hoach. Nhng khi ho con cha kp m
hanh ly trong chuyn tr v t Hongkong th cuc khung hoang
a lan rng, u tin sang Indonesia va sau o, vao u thang
12, sang Han Quc. Cung luc o, cac nc khac trn th gii
cung b u c ngoai t tn cng t Brazil ti Hongkong va
a ng vng nhng phai tra gia t.
Co hai hnh mu quen thuc trong cac cuc khung hoang
nay. Hnh mu th nht c minh hoa bng trng hp cua
Han Quc, mt t nc co thanh tch tng trng n tng.
Ni ln t s tan pha cua chin tranh Triu Tin, Han Quc a
xy dng chin lc tng trng lam tng thu nhp bnh qun
u ngi tam ln trong vong 30 nm, giam ngheo oi ngoan
muc, xoa mu ch va tin nhng bc dai thu hep khoang
cach cng ngh vi cac nc tin tin hn. Vao thi gian kt
thuc chin tranh Triu Tin, Han Quc con ngheo hn n ;
nhng n u thp ky 90, Han Quc a gia nhp T chc
hp tac va phat trin OECD, cu lac b cua nhng nc cng
nghip tin tin. Han Quc a tr thanh mt trong nhng nha
18
Xem E. Kaplan and D. Rodrik, Did the Malaysian Capital Controls Work?,
working paper no W8142, National Bureau of Economic Research, Cambridge, Mass., February 2001. Co th tm bai vit nay tai trang web cua giao
s Rodrik: http://ksghome.harvard.edu/~.drodrik.academic.ksg/papers.html).
130
san xut chip may tnh ln nht th gii va nhng tp oan

ln cua no nh Samsung, Daewoo va Huyndai san xut ra cac
mt hang ni ting trn toan th gii. Nhng mc du trong
nhng ngay u cua qua trnh chuyn i, Han Quc quan ly
cht che th trng tai chnh, th di sc ep cua My, nc nay
a phai min cng cho phep cac doanh nghip vay t nc
ngoai. Nhng vay tin nc ngoai t cac doanh nghip trc
s tht thng cua th trng tai chnh quc t. Vao cui nm
1997, nhng li n ai lan truyn ph Wall rng Han Quc
ang co vn , rng Han Quc khng co kha nng gi n n
han t cac ngn hang phng Ty va cung khng co u tin
d tr tra n. Nhng li n ai nh vy co th t tr thanh
hin thc. Ti a nghe c nhng li n ai nh vy tai Ngn
hang Th gii kha lu trc khi chung c cng khai trn bao
va ti bit chung thc s co ngha g. Rt nhanh chong, cac
ngn hang ma thi gian ngn trc y con rt nhit tnh cho
cac doanh nghip Han Quc vay quyt nh khng cho vay gi
u na. Khi ma tt ca cung quyt nh khng cho vay gi u
th li tin oan bin thanh s tht: Han Quc gp kho khn.
Hnh mu th hai c minh hoa bng trng hp Thai Lan.
o, ngi ta ti cho s tn cng u c (kt hp vi ty l
n ngn han cao). Khi nhng nha u c tin rng mt ng
tin se b pha gia, ho se c gng chuyn moi khoan tin t ng
ni t sang USD; vi vic ng ni t co kha nng chuyn i
t do ngha la kha nng chuyn ng tin t do ra USD hoc
bt ky ng tin nao khac iu nay thc hin d dang. Nhng
khi cac nha kinh doanh ngoai t lin tuc ban ra ng ni t,
gia tr ng ni t giam xung va tin oan cua ho tr thanh
s tht. Thng thng, chnh phu se c gng bao v ng ni
t. Ho se ban USD t d tr (cac nc thng gi tin, chu yu
la USD phong tnh hung kho khn) va mua vao ng
131
ni t bao v gia tr cua no. Nhng cui cung, chnh phu

cung ban ht s ngoai t manh d tr. Ho chng con USD
ban na. Va ng ni t ri t do. Cac nha u c man nguyn.
Ho a t cc ung. Ho co th chuyn ngc t ngoai t sang
ni t va kim li. Khoan li nhun co th la v cung ln. Gia
s rng mt nha u c n mt ngn hang Thai Lan vay 24
t baht ma vi ty gia luc u co th i c 1 t USD. Mt tun
sau, khi ty gia giam, thay v i 24 baht c 1 USD, by gi
phai i 40 baht mi n 1 USD. Nha u c ch cn cm 600
triu USD, i sang baht ly 24 t baht tra n. S 400 triu
USD con lai chnh la li nhun mt mon kha kha vi ch mt
tun lam vic va mt khoan u t ma hu nh chng tn mt
xu. T tin rng ty gia se khng ln (ngha la, t chng han 24
baht ln 20 baht n 1 USD), hu nh chng th co t rui ro nao,
cung lm th ty gia khng thay i va anh ta ch tn mt tun
lai sut. Khi cam thy pha gia sp xay ra, c hi kim tin tr
nn khng th cng lai va cac nha u c khp ni trn th
gii x vao kim li t tnh hung nay.
Nu khung hoang co hnh mu quen thuc th phan ng cua
IMF cung vy: no rot ca ng tin (chng trnh tr giup tai
chnh tron goi bao gm ca s giup t cac nc G-7 la 95 t
USD)19 cac nc gi c ty gia. IMF cho rng, nu nh th
trng tin rng cac nc co u ngoai t trong ket, se chng co
ly do g nha u c tn cng vao nhng ng tin nay va
nim tin se c khi phuc. Khoan tin nay con co mt chc
nng khac: no cho phep cac nc cung cp USD cho cac doanh
nghip a vay tin cua ngn hang nc ngoai tra n. Khoan
tin nay do vy mt phn la tr giup cac ngn hang quc t;
cac chu n quc t khng phai ganh chu hu qua y u cua
19
Han Quc nhn c 55 t USD, Indonesia 33 t va Thai Lan 17 t.
132
cac khoan n xu. Va ht nc nay n nc khac ni ma

tin cua IMF c s dung gi ty gia tam thi mc khng
bn vng, co mt h qua khac: nhng ngi giau trong nc
li dung c hi chuyn tin cua ho ra ngoai t mc ty gia co
li va a ra nc ngoai. Nh chung ta se cp n trong
chng tip theo, kch ban nay xay ra ro nht Nga, sau khi
IMF cho Nga vay tin vao thang 7.1998. Nhng hin tng nay,
i khi c goi di mt cai tn trung tnh la rut chay vn
cung a ong vai tro quan trong trong cuc khung hoang trc
y Mexico vao thi gian 1994-1995.
IMF kem theo khoan tin tai tr cac iu kin c cho la
giup sa cha nhng vn a gy ra khung hoang. Nhng
iu kin nay cung vi tin c ky vong se thuyt phuc th
trng gia han n, quay vong n va thuyt phuc cac nha u
c tm kim c hi ch khac. Nhng iu kin nay bao gm
ty l lai sut cao hn trong trng hp cua ng A, lai sut
phai cc cao cng vi ct giam chi tiu chnh phu va tng
thu. Chung cung bao gm ca nhng cai cach c cu, ngha
la, thay i trong c cu kinh t, c cho la nguyn nhn nm
sau vn cua nhng nc nay. Trong trng hp cua ng
A, IMF khng ch ap t cac iu kin v lai sut cao va ct
giam chi tiu ma con oi hoi thay i, cai cach ln v kinh t
va chnh tr chng han nh tng cng m ca va minh bach,
cai tin quan ly th trng tai chnh cung nh nhng thay
i nho chng han xoa bo c quyn Indonesia.
IMF bin h rng ap t nhng iu kin nh vy la vic lam
co trach nhim. No cp hang t USD va co trach nhim am
bao khng ch khoan tin o se c hoan tra ma cac quc
gia con phai lam vic ung khi phuc sc manh kinh t.
Nu nhng vn c cu la nguyn nhn gy ra khung
hoang, nhng vn o phai c giai quyt. Vic ap t cac
133
iu kin trn nhiu mt ngha la cac nc chp nhn vin

tr phai t bo mt phn ln chu quyn kinh t. Mt s phan
i chng trnh cua IMF da trn iu nay va hu qua pha
hoai dn chu cua no, va mt s phan i da trn lp lun
rng nhng iu kin ap t khng h (va khng c xy dng
) khi phuc sc khoe cua nn kinh t. Nhng nh chung ta
a noi trong chng 2, mt s nhng iu kin nay chng h
lin quan g n cac vn ang tn tai.
Cac chng trnh nay, vi tt ca nhng iu kin va tt ca
s tin, a tht bai. Chung c hy vong la se ngn chn ty
gia khoi ri t do nhng ty gia vn tip tuc ri t do ma chng
thy du hiu nao cho thy th trng ghi nhn rng IMF a
n cu giup. Trong tng trng hp, bi ri v nhng tht
bai do phng thuc mnh a ra khng co hiu qua, IMF quay
sang buc ti cac nc a khng tin hanh nghim tuc nhng
cai cach cn thit. No thng bao vi th gii rng co nhng vn
c ban phai c giai quyt trc khi s phuc hi kinh t
din ra. Lam nh th chng khac nao ku cha chay trong mt
nha hat ng ngi: cac nha u t, nhng ngi tin vao
nhng cn bnh do IMF kham ra hn la vao phng thuc IMF
dung cha tr, a rut chay.20 Thay v khi phuc long tin, iu
cn thit cho dong vn chay vao cac nc khung hoang, ph
phan cua IMF lam s rut chay hn loan cua vn u t thm
nghim trong. Bi th, va v nhng ly do khac ma ti se trnh
bay ngay sau y, cac nc ang phat trin cam thy, iu ma
ti cung chia se, la ban thn IMF chnh la mt phn cua vn
hn la tr thanh mt giai phap. Thc t, nhiu nc b
khung hoang, ngi dn thng cung nh cac quan chc chnh
20
Xem J. Sachs, The Wrong Medicine for Asia, New York Times, 3.11. 1997 va
To Stop the Money Panic: An Interview with Jeffrey Sachs, Asiaweek, 13.2.
1998.
134
phu tip tuc noi n cn bao kinh t xa hi tran n t nc

ho n gian vi tn goi IMF, ging nh ngi ta thng goi
bnh truyn nhim hay ai suy thoai. Lch s c ghi lai
vi cac cum t trc va sau IMF, ging nh cac nc b
tan pha bi ng t hay cac tham hoa thin nhin khac thng
ghi cac s kin la trc hoc sau ng t.
Khi cuc khung hoang tip din th ty l tht nghip tng cao,
GDP tut dc, cac ngn hang ong ca. Ty l tht nghip tng
gp bn Han Quc, gp ba Thai Lan, gp mi Indonesia.
Indonesia, gn 15% nam gii ang lam vic vao nm 1997
b mt vic trc thang 8.1998 va s tan pha kinh t thm ch
con khung khip hn trn hon ao ln nht, ao Java. Han
Quc, ty l ngheo oi thanh th tng gn gp ba, vi mt phn
t dn s ri vao ngheo oi. Indonesia, ngheo oi tng gp
i. vai nc khac, nh Thai Lan, nhng ngi b mt vic
thanh ph co th v qu. Tuy nhin, iu o lai gy nn ap lc
cho nhng ngi ang khu vc nng thn. Trong nm 1998,
GDP cua Indonesia giam 13,1%, Han Quc 6,7% con Thai
Lan la 10,8%. Ba nm sau khung hoang, GDP cua Indonesia
vn thp hn trc khung hoang 7,5% con Thai Lan th thp
hn 2,3%.
Tht may, trong nhiu trng hp, hu qua khng am am
nh nhiu ngi d oan. Cac cng ng Thai Lan a hp
tac am bao giao duc tre em khng b t quang thng qua
ong gop t nguyn nhm giup tre em n trng. Ho cung
am bao cho moi ngi u co lng thc u sng va v
th, ty l suy dinh dng khng tng ln. Indonesia, mt
chng trnh cua Ngn hang Th gii a dng nh ngn chn
thanh cng nhng anh hng xu n giao duc. Chnh nhng
ngi cng nhn ngheo thanh th, nhng ngi khng giau
co theo bt ky tiu chun nao, la c cc nht v khung hoang.
135
S xoi mon cua tng lp trung lu, do lai sut nng n a y

nhng doanh nghip nho vao pha san, se co nhng hu qua
lu dai ln i sng chnh tr, kinh t, xa hi cua khu vc.
Tnh hnh mt nc xu i cung keo theo s i xung cua
nhng nc lang ging. Suy thoai cua mt khu vc se co nhng
anh hng lan truyn toan cu: tng trng toan cu giam va
khi tng trng giam, gia ca nguyn liu va san phm s ch
giam. T Nga n Nigeria, nhiu nn kinh t mi ni phu thuc
vao tai nguyn thin nhin se lm vao kho khn. Khi cac nha
u t mao him u t vao nhng nc nay nhn thy tai
san cua ho mt gia, va khi ngn hang cua ho oi tra n, ho
phai ct giam u t vao nhng nc mi phat trin khac.
Brazil, nc khng phu thuc vao du mo hoc thng mai t
nhng nc gp kho khn va co c trng kinh t rt khac vi
nhng nc o, a b cun vao vong xoay khung hoang tai
chnh toan cu do ni s hai lan truyn cua cac nha u t
nc ngoai va s ct giam cac khoan cho vay cua ho. Cui cung,
hu ht cac nn kinh t mi ni, ngay ca Argentina nc ma
IMF t lu khen ngi nh mt hnh mu i mi, chu yu nh
thanh cng trong chng lam phat u b anh hng.
co li nhun cao va rui ro co ve thp. Trong khoang thi gian

bay nm ngn ngui, dong vn t nhn t cac nc phat trin
chay vao cac nc kem phat trin tng ln bay ln trong khi,
vin tr nc ngoai gi mc n nh.21
Nhng ng chu ngn hang quc t va cac chnh tr gia tin
tng rng o la bnh minh cua mt ky nguyn mi. IMF va
B Tai chnh My tin rng, hoc t nht lp lun rng, t do hoa
hoan toan tai khoan vn se giup khu vc nay tng trng thm
ch nhanh hn. Nhng nc ng A khng cn thm vn,
bi v ho co ty l tit kim cao. Nhng ho vn b thuc giuc t
do hoa tai khoan vn vao cui nhng nm 80 va u nhng
nm 90. Ti tin rng t do hoa tai khoan vn la nguyn nhn
quan trong nht dn n khung hoang. Ti a i n kt lun
nay khng ch thng qua xem xet ky lng nhng g a xay ra
khu vc nay ma bng cach xem xet nhng g a xay ra trong
gn 100 cuc khung hoang kinh t khac trong vong mt phn
t th ky qua. Bi v khung hoang kinh t xut hin thng
xuyn hn (va nghim trong hn), hin tai co rt nhiu d liu
ma qua o ta co th phn tch nhng yu t dn n khung
hoang.22 Cang ngay cang ro rang la t do hoa tai khoan vn
21
TA I SAO CHNH SA C H
CU A IMF VA B TA I CHNH MY
LA I D N T I KHU N G HOA N G
Bt n kinh t bao trum ln hn na thp ky thng li cua
kinh t th trng do My lanh ao theo sau s kt thuc cua chin
tranh lanh. Giai oan nay gn vi s quan tm cua quc t vao
nhng nn kinh t mi ni, t ng A n My Latinh, t Nga
n n . Cac nha u t coi cac nc nay nh thin ng
136
Vao nm 1990, u t trc tip nc ngoai la 24.130 t USD, nm 1997 la

170.258 t va nm 1998 la 170.942 t. u t gian tip trong nm 1990 la
3.953 t, tng ln 79.128 t vao nm 1997 va 55.225 t vao nm 1998. u t
lin quan n ngn hang va thng mai la 14.541 t nm 1990, 54.507 t nm
1997 va 41.543 t nm 1998. Tng ngun vn t nhn la 42.606 t nm 1990,
303.894 t nm 1997 va 267.700 t nm 1998. Theo World Bank, Global
Development Finance 2002.
22
V cac yu t lin quan n khung hoang tai chnh ngn hang, xem, chng
han, D. Beim and C. Calomiris, Emerging Financial Markets (New York:
McGraw-Hill/Iwrin, 2001), chng 7; A. Demirguc-Kunt and E. Detragiache,
The Determinants of Banking Crises: Evidence from Developing and
Developed Countries, IMF Staff paper, vol 45, no 1, (thang 3.1998); G. Caprio
va D. Klingebiel, Episodes of Systemic and Borderline Financial Cries,
137
thng em lai rui ro ma khng co nhiu li ch. Ngay ca vi

nhng nc co cac ngn hang manh, th trng c phiu trng
thanh va nhng th ch khac ma nhng nc ng A khng
co, t do hoa tai khoan vn cung em n v s rui ro.
chnh sach t do hoa cua IMF khng ch keo theo khung hoang
ma con b ap t trong khi co rt t bng chng chng to chung
thuc y tng trng. Ngc lai, co v s bng chng la chung
gy ra nhng rui ro ln cho cac nc ang phat trin.
Co le, khng mt nc nao co th chng choi lai vi nhng

thay i bt ng trong tm ly nha u t, cai tm ly ao ngc
dong u t khng l thanh mt cuc thao chay vn, khi cac
nha u t, ca trong va ngoai nc, chuyn vn cua ho i ni
khac. iu khng th tranh khoi la s ao ngc ln nh th
se dn n mt cuc khung hoang, mt suy thoai hay thm
ch con ti t hn. Trong trng hp cua Thai Lan, lung vn
b rut chay ln ti ln ti 7,9% GDP nm 1997, 12,3% GDP nm
1998 va 7% GDP trong na u nm 1999. Quy m s vn o,
trung bnh trong giai oan 1997-1999, i vi Thai Lan tng
ng vi 765 t USD i vi nc My. Nu nh kha nng
chng lai nhng thay i t ngt cua cac nc ang phat trin
rt yu th kha nng i pho cua ho vi nhng hu qua cua
suy thoai ln cung chng kha hn. S phat trin kinh t thn
ky cua ng A khng h co t suy thoai kinh t ln nao trong
vong ba thp ky cung ng ngha vi vic cac nc ng A
a khng xy dng nhng chng trnh bao him tht nghip.
Nhng thm ch nu nh ho co quay sang chu tm vao vic
nay th cung khng h d dang. Ngay My, bao him tht nghip
cho nhng nng dn ca th trong nng nghip cung con cha
y u. Va nng nghip cung chnh la khu vc rng ln nht
trong cac nc ang phat trin.
y la iu tht s ma mai nu nh cai t nhe nhang nay

co th dung c. Vao thang 10.1997, ngay khi bt u cuc
khung hoang, IMF con ang c vu cho vic m rng ap dung
chnh cac chnh sach la nguyn nhn lam cho khung hoang
xut hin vi tn sut ngay cang tng. La mt nha nghin cu,
ti tht s sc khi IMF va B Tai chnh My thuc y chng
trnh nay manh me nh th trong khi khng co nhng ly thuyt
va bng chng chng to rng iu o phuc vu li ch kinh t
cua cac nc ang phat trin hoc s n nh kinh t toan cu
trong khi co nhiu bng chng ngc lai. Chc chn, ngi ta
se bin h rng, chc la phai co cn c cho quan im cua IMF
va B Tai chnh My ch khng ch la phuc vu cho li ch trn
trui cua cac th trng tai chnh coi t do hoa th trng tai
chnh nh mt hnh thc m rng th trng va th trng rng
hn th kha nng kim tin se nhiu hn. Nhn thc rng ng
A cn rt t vn bn ngoai, nhng ngi c vu cho t do hoa
th trng tai chnh ngh ra lp lun, ma ngay khi o ti cung
ngh la khng h thuyt phuc con by gi nhn lai th ro rang
la ky cuc, rng t do hoa th trng tai chnh se cung c n
nh kinh t. Va iu nay at c bng cach a dang hoa
ngun vn u t.23 Tht kho ma tin c rng nhng ngi
nay cha tng xem nhng s liu cho thy cac lung vn di
chuyn cung chiu vi chu ky kinh doanh. Ngha la lung vn
se chay ra khoi t nc luc suy thoai, ngay khi t nc nay
Nhng ph phan chng lai IMF thm ch con i xa hn: nhng

World Bank, thang 10.1999; va World Bank Staff, Global Economic Prospects and the Developing Countries 1998/1999: Beyond Financial Crisis,
The World Bank, thang 2.1999.
138
23
M. Camdessus, Capital Account Liberalization and the Role of the Fund,

phat biu tai IMF Hi thao v T do hoa Tai khoan vn, Washington, DC,
9.3.1998.
139
cn n no nht, va chay vao khi kinh t bung n, lam tng

thm ap lc lam phat. Chc chn, vao thi im cac nc cn
vn bn ngoai nht th cac ngn hang lai tm cach rut tin ra.
T do hoa th trng tai chnh lam cac nc ang phat trin
phu thuc vao tm ly cua cng ng u t, vao s lac quan
hay bi quan cua ho. Keynes a sm nhn ra s thay i dng
nh bt thng trong tm ly u t. Trong cun Ly thuyt tng
quat v lao ng, tin t va lai sut (1935), ng goi nhng thay
i ln, thng la khng giai thch c, trong tm ly u t
la tm ly by an. Khng u, tm ly nay lai ro rang nh
ng A. Ngay trc khi khung hoang, trai phiu Thai Lan
ch tra lai sut cao hn nhng trai phiu an toan nht trn th
gii co 0,85%, ngha la no c coi la cc ky an toan. Ch t lu
sau, chnh lch lai sut cho rui ro cua trai phiu Thai Lan a
tng vot.
Co mt lp lun th hai, khng h thuyt phuc hn va cung
lai khng co chng c, ung h cho t do hoa th trng tai chnh.
Ho cho rng kim soat th trng tai chnh se giam hiu qua
kinh t va do o, cac nc se tng trng tt hn nu nh
khng co cac kim soat nay. Thai Lan cung cp mt v du
chng to tai sao lp lun nay la sai lm. Trc khi t do hoa,
Thai Lan ap t han ch nghim ngt trong vic cho vay u
c bt ng san cua ngn hang. Ho quy nh nhng han ch
nay bi v ho la mt t nc ngheo ang mong mun tng
trng va ho tin rng u t s vn t oi cua mnh vao khu
vc san xut se va tao thm vic lam va kch thch tng
trng. Ho cung hiu rng khp ni trn th gii, cho vay
u c bt ng san la ngun gc c ban cua bt n kinh t.
Kiu cho vay nay d dn n bong bong u t (s tng vot
cua gia ca khi cac nha u c x vao gt hai li nhun
nhng lnh vc dng nh ang bung n); nhng bong bong
140
nay chc chn se v, va khi chung v, nn kinh t se chao ao.

Qua trnh nay a qua quen thuc va chung ging ht nhau du
Bangkok hay Houston: khi gia bt ng san tng, ngn
hang cam thy ho co th cho vay nhiu hn trn c s th chp;
khi cac nha u t thy gia ln, ho mun nhay vao tro chi
trc khi qua mun va cac ngn hang cung cp tin cho ho
lam iu o. Nhng cng ty bt ng san nhn thy li nhun
nhanh chong khi xy nha mi. Cho n khi cung vt qua cu,
nhng cng ty bt ng san khng th cho thu nhng bt
ng san cua ho; ho pha san, khng tra n ngn hang; va bong
bong n tung.
Tuy nhin, IMF lai cho rng nhng bin phap han ch ma
Thai Lan ap dung ngn nga khung hoang anh hng n
hiu qua phn phi ngun lc cua th trng. Nu th trng
noi: hay xy cao c vn phong, co ngha xy cao c vn phong
chc chn phai la hoat ng cho li nhun cao nht. Nu th
trng noi, nh thc t no a lam sau qua trnh t do hoa, la
hay xy nhng cao c vn phong trng khng, th c lam. Theo
logic cua IMF, th trng chc chn bit ro cai g tt nht. Trong
khi Thai Lan mong moi vn u t cng cng phat trin c
s ha tng, h thng giao duc ph thng va ai hoc tng i
yu, hang t USD a lang ph vao bt ng san thng mai.
Nhng toa cao c n nay vn con bo trng la bng chng cho
nhng rui ro gy ra bi s lac quan thai qua cua th trng va
tht bai cua th trng co th xay ra khi thiu nhng quy nh
giam sat cac t chc tai chnh.24
24
S suy thoai kinh t My 2000-2001 cung c quy cho s hng phn thai qua
cua th trng do u t qua mc vao Internet va vin thng khi gia c phiu
ln cao. S dao ng cua nn kinh t co th nay sinh ngay ca khi khng co sai
lm trong quan ly cac th ch tai chnh va chnh sach tin t.
141
IMF, tt nhin, khng c n trn mt trn thuc y t do

hoa. B Tai chnh My, c ng ln nht cua IMF va la c ng
duy nht co quyn phu quyt, ong vai tro ln trong hoach
nh chnh sach cua IMF, cung thuc y t do hoa.
Ti lam vic tai Hi ng c vn kinh t cua Tng thng
Clinton vao nm 1993 khi quan h thng mai vi Han Quc
c em ra thao lun. Cac cuc am phan bao gm nhiu
vn nho chng han nh m ca th trng Han Quc
cho xuc xch My va mt vn quan trong la t do hoa th
trng vn va tai chnh. Trong vong ba thp ky, Han Quc
a co s tng trng ngoan muc ma hu nh khng cn nhiu
u t quc t. Tng trng da trn tit kim cua quc gia
va cua tng doanh nghip va do chnh nhng ngi Han Quc
quan ly. Han Quc khng cn vn u t phng Ty va a
theo ui mt hng i khac nhp khu cng ngh hin
ai va tip cn th trng. Trong khi nhng ngi hang xom
nh Singapore va Malaysia mi moc cac cng ty xuyn quc
gia, Han Quc t lp ra cac cng ty ring cua mnh. Vi nhng
san phm tt va chnh sach marketing nng ng, cac cng
ty Han Quc a ban hang i khp th gii. Han Quc hiu
rng tip tuc tng trng va hi nhp vao th trng toan
cu, cn phai dn dn t do hoa, hay phi iu tit hoa hoat
ng cua th trng tai chnh. Han Quc cung hiu c s
nguy him cua vic qua ni long kim soat: ho a thy nhng
iu a xay ra My, khi ni long iu tit keo theo s v
h thng tit kim va cho vay. i pho, Han Quc cn thn
vach ra l trnh t do hoa. Nhng l trnh nay la qua chm
i vi ph Wall, khi ho nhn thy c hi li nhun va khng
mun phai ch i. Trong khi ph Wall bao v nguyn tc th
trng t do va vai tro han ch cua chnh phu, ho lai i tm
kim s giup cua chnh phu thuc y l trnh t do hoa
142
Han Quc cho ho. Va nh chung ta se thy, B Tai chnh My

a giup ho bng vu lc.
Hi ng c vn kinh t, chung ti khng tin rng t do
hoa cua Han Quc la li ch quc gia cua My, mc du iu nay
ro rang co li ch c bit cho ph Wall. Chung ti cung lo ngai
v anh hng cua vic nay n s n nh toan cu. Chung
ti a vit mt ban ghi nh a ra vn , khi gi cac cuc
thao lun va tp trung s chu y vao vn nay. Chung ti
chun b mt b tiu chun anh gia xem nhng bin phap
m ca th trng nao la quan trong nht vi li ch quc gia
cua My. Chung ti c vu cho s hnh thanh mt h thng u
tin. Rt nhiu cach tip cn th trng co rt t li ch i vi
nc My. Trong khi mt vai nhom li ch cu th co th kim li
nhun khng l th trn bnh din quc gia lai chng c g.
Nu khng co h thng u tin, co kha nng nhng g a xay ra
di thi Tng thng Bush cha se lp lai: mt trong nhng thanh
tu c cho la to ln trong vic m ca th trng Nht Ban la
vic hang chi Toys R Us co th ban chi Trung Quc
cho tre em Nht iu o tt cho tre em Nht va cng nhn Trung
Quc nhng lai hu nh chng li g cho My. Mc du tht kho
tin la mt ngh nhe nhang nh vy co th b phan i, iu
o a xay ra. Lawrence Summers, luc by gi la Th trng B
Tai chnh, a kch lit bac bo ngh nay, cho rng vic u tin
hoa la khng cn thit. Trach nhim cua Hi ng kinh t quc
gia (NEC) la iu phi chnh sach kinh t, cn bng gia phn
tch kinh t cua Hi ng c vn kinh t vi nhng ap lc chnh
tr th hin nhiu c quan khac nhau va quyt nh a vn
g ln cho tng thng ra quyt nh cui cung.
NEC, khi o c Robert Rubin lanh ao, a quyt nh rng
vn nay cha u tm quan trong n mc phai a cho
tng thng xem xet. Ly do thc t cua s phan i la qua ro
143
rang. Bt Han Quc phai t do hoa nhanh hn se khng tao

thm nhiu vic lam My hay lam cho GDP cua My tng ln
ang k. V th, bt c qua trnh t nhn hoa nao cung khng
t nhng giai phap ln ban ngh s.25 Nhng ti t hn, mc
du khng ro la nc My se, tnh mt cach toan th, c li g,
iu ro rang la Han Quc co th se b thit hai. Quan im cua
B Tai chnh My rng t do hoa la quan trong vi nc My va
no se khng gy ra bt n, a chin thng. Tht d hiu, y
la nhng vn thuc pham vi quan ly cua B Tai chnh va se
la khng bnh thng nu nh quan im cua B Tai chnh b
gat i. Vic tranh lun ch din ra sau canh ca khep kn co
ngha la nhng y kin khac khng c nghe. Co le, nu nh
ting noi khac c lng nghe, nu nh co s minh bach hn
trong qua trnh ra quyt nh My, kt qua chc a khac. Thay
vao o, B Tai chnh My a thng, con nc My, Han Quc va
nn kinh t toan cu a thua. B Tai chnh co th ly lun rng
ban thn qua trnh t do hoa khng h co li, vn la t do
hoa khng c tin hanh ung cach. Nhng o chnh la mt
trong nhng im ma Hi ng c vn kinh t a nu ra: t
do hoa nhanh se c thc hin rt ti.
25
Tranh lun xung quanh Han Quc la mt phn cua tranh lun ln hn v t do
hoa th trng tai chnh va tr giup khi khung hoang xay ra, v chc chn phai
xay ra tranh lun IMF va chnh phu My hu nh u tin hanh sau canh
ca ong kn. iu nay lp i lp lai, chng han, khi chung ti chun b
nhng thoa thun thng mai khu vc va bao cao cho cuc hop G-7. Co ln
(vao khung hoang Mexico 1995), B Tai chnh mang vn tr giup ra quc
hi va quc hi bac bo d thao. Sau o, B Tai chnh quay v vi cach lam
vic kn, tm ra cach tr giup ma khng cn quc hi ph chun va cac nc
khac cung tham gia (theo cai cach lam cho cac nc chu u kho chu va hu
qua cua chin thut nay keo dai nhng nm sau, khi quan im cua My b
phan i trong nhiu trng hp, chng han khi la chon ngi ng u
IMF). Cac vn rt phc tap nhng B Tai chnh My dng nh qua say sa
vi kha nng vt mt quc hi.
144
VONG MT CU A NHN G SAI L M

Khng my nghi ng, chnh sach cua IMF va B Tai chnh
a gop phn tao ra mt mi trng gia tng kha nng khung
hoang bng cach khuyn khch, va i khi thuc giuc, qua trnh
t do hoa tai chnh va th trng tai chnh nhanh chong. Tuy
nhin, IMF va B Tai chnh mc nhng sai lm ln nht trong
nhng phan ng ban u vi khung hoang. Trong nhiu sai
sot c lit k di y, hin nay a co s thng nht chung
v moi im, tr nhng ch trch v chnh sach tin t cua IMF.
Ngay t u, IMF dng nh a chn oan sai vn . T
chc nay a tng giai quyt nhng cuc khung hoang My
Latinh, sinh ra do chnh phu chi tiu ba bai va ni long chnh
sach dn ti thm hut ngn sach trm trong va lam phat. Tuy
rng IMF co le cung khng giai quyt tt cac cuc khung hoang
nay bng chng la khu vc nay a phai chu ca mt thp ky
nh n sau cai goi la nhng chng trnh thanh cng cua
IMF va ngay ca cac chu n cung phai chu thit hai ln t
nht no cung co mt k hoach hanh ng mach lac, cht che.
ng A hoan toan khac vi My Latinh. Cac chnh phu co ngn
sach thng d va nn kinh t co lam phat thp trong khi cac
doanh nghip lai n nn nng n.
Vic chn oan sai nay tao ra s khac bit v hai ly do. Th
nht, trong mi trng co tnh lam phat cao nh My Latinh,
iu cn lam la phai lam giam cu d tha. Vi nguy c suy
thoai ng A, vn khng phai la d cu ma la thiu cu.
Giam cu ch lam cho tnh hnh tr nn ti t hn.
Th hai, nu cac doanh nghip co ty l n thp, chnh sach
lai sut cao, mc du gy thit hai, nhng vn co th chu ng
145
c. Vi ty l n cao, ap lai sut cao, thm ch trong thi gian

ngn chng khac g ky giy bao t cho nhiu doanh nghip va
cho ca nn kinh t.
Thc t, trong khi nn kinh t ng A co mt s im yu
cn phai giai quyt, chung khng nghim trong hn tnh trang
nhiu quc gia khac va khng co nc nao tnh trang ti t
nh IMF a ngh. S hi phuc nhanh chong cua Han Quc va
Malaysia cho thy, v tng th, s suy thoai khng khac g hang
ta nhng suy thoai kinh t xay ra trong nn kinh t th trng
cac nc cng nghip tin tin trong hai trm nm t ban
chu ngha. Nhng nc ng A khng ch tng trng ngoan
muc, nh chung ti a trnh bay, ho con trai qua t chu ky i
xung trong vong ba thp ky qua hn bt ky mt nc cng
nghip tin tin nao. Hai trong s cac nc ng A ch co mt
nm tng trng m; hai nc khng h co suy thoai trong 30
nm. V mt nay va nhng mt khac, co nhiu im ang khen
ng A hn la ang ch; va nu ng A d tn thng trc
khung hoang th o la s tn thng mi xut hin, phn ln
la kt qua cua t do hoa th trng vn va tai chnh ma ban
thn IMF phai chu mt phn trach nhim.
Chnh sach tht cht kiu Hoover:

s d thng trong th gii hin ai
chnh cua ti la duy tr nn kinh t mc toan dung nhn cng

va ti a hoa tng trng dai han. Khi Ngn hang Th gii,
ti cung tip cn cac vn cua cac nc ng A theo quan
im nh vy, anh gia cac chnh sach xem chnh sach nao se
co hiu qua cao nht trong ca ngn han va dai han. Cac nn
kinh t b khung hoang ng A ro rang a b e doa bi suy
thoai kinh t ln va cn c kch thch. IMF a theo ui cach
lam ngc lai va hu qua chnh xac la nhng g ma ngi ta
co th d oan.
Khi xay ra cuc khung hoang, ng A ang trong trang
thai tng i n nh v kinh t v m vi ap lc lam phat
thp va ngn sach chnh phu ang cn bng hoc thng d.
iu o co hai ham y. Th nht, s sup cua th trng ngoai
hi va chng khoan, s tan v cua bong bong nha t kem theo
s sut giam u t va tiu dung a a ng A n suy thoai.
Th hai, s sup kinh t se lam suy giam doanh thu thu va
tao ra mt cn i ngn sach. Khng phai t sau Herbert
Hoover cac nha kinh t co trach nhim mi cho rng nn tp
trung vao thm hut thc hn la thm hut c cu tc la thm
hut tn tai ngay ca khi nn kinh t hoat ng mc toan dung
lao ng. Nhng tp trung vao thm hut c cu lai chnh la
iu ma IMF c vu.
Gi y, IMF tha nhn rng chnh sach tai khoa ma no t
vn la qua khc kh.26 Nhng chnh sach nay a lam cho suy
26
Trong hn bay mi nm qua, co mt phng thuc chun

cho nhng quc gia phai i pho vi suy thoai kinh t trm
trong. Chnh phu phai tm cach kch thch tng cu, bng chnh
sach tin t hoc bng chnh sach tai khoa tc la bng cach
ct giam thu, tng chi tiu hoc ni long chnh sach tin t.
Khi ti con la chu tch cua Hi ng c vn kinh t, muc tiu
146
Trong bao cao cua IMF, Annual Report of the Executive Board for the
Financial Year Ended April 30,1998 (Washington, DC), trang 25, mt s
giam c cua IMF nghi ng s cn thit phai ap dung chnh sach tai khoa
khc kh trong khung hoang chu A v nhng nc nay khng b mt cn
bng tai khoa. Tht thu v la, trong bao cao tng t vao nm 2000, IMF tha
nhn rng (trang 14) chnh sach tai khoa m rng la nguyn nhn phuc hi
Han Quc, Malaysia va Thai Lan. Xem thm T. Lane, A. Gosh, J. Hamann,
S. Phillips, M. Schulze-Ghattas, va T. Tsikata, IMF-Supported Programsin
147
thoai tr nn trm trong hn. Trong cuc khung hoang, tuy vy,
trn t Financial Times pho giam c iu hanh cua IMF Stanley
Fischer a bao v chnh sach cua IMF, cho rng, thc t iu
ma IMF yu cu cac nc ch la am bao cn bng ngn sach.27
Trong sau mi nm qua, chng co nha kinh t ang knh nao
tin rng mt nn kinh t ang khung hoang phai co ngn sach
cn bng.
Ti cam nhn manh me v chu cn bng ngn sach nay.
Khi ti con Hi ng c vn kinh t, mt trong nhng cuc
tranh cai ln nht la tranh cai v d lut sa i v cn bng
ngn sach trong hin phap. Sa i nay yu cu chnh phu lin
bang gii han chi tiu trn c s doanh thu. Chung ti, va B
Tai chnh, chng lai quan im nay bi v chung ti tin rng
no la mt chnh sach ti. Trong trng hp khung hoang, iu
nay se gy kho khn khi s dung chnh sach tai khoa giup nn
kinh t phuc hi. Khi nn kinh t ri vao khung hoang, doanh
thu thu se giam va sa i nay se buc chnh phu se phai ct
giam chi tiu, hoc tng thu, iu con lam nn kinh t chm
su hn trong suy thoai.
Thng qua sa i nay cung ng ngha vi vic chnh phu
se t bo mt trong nhng trach nhim trung tm cua no la duy
tr nn kinh t mc toan dung nhn cng. Bt chp thc t
rng chnh sach tai khoa m rng la mt trong s t cac phng
phap ra khoi suy thoai va bt chp s phan i cua chnh quyn
vi d lut sa i cn bng ngn sach, B Tai chnh My va
IMF a ung h mt sa i tng t cho Thai Lan, Han Quc
va nhng nc ng A khac.
Indonesia, Korea, and Thailand: A Preliminary Assesment, Occasional Paper
178, International Monetary Fund, thang 1.1999.
27
Stanley Fischer, Comment & Analysis: IMF The Right Stuff. Bailouts in
Asia are Designed to Restore Confidence and Bolster the Financial System,
Financial Times, 16.12.1997.
148
Chnh sach t hai mnh

Trong s nhng sai lm ma IMF mc phai khi cuc khung
hoang ng A lan truyn t nc nay sang nc khac vao nm
1997 va 1998, sai lm ln nht la khng nhn thy nhng mi
lin h tng tac quan trong gia chnh sach cac nc khac
nhau. Chnh sach tht cht cac nc nay khng ch tac ng
n ban thn nn kinh t nc o ma con anh hng tiu cc
n nhng nc lang ging. Bng cach tip tuc c vu cho nhng
chnh sach tht lng buc bung, IMF a lam trm trong thm
s lan truyn suy thoai kinh t t nc nay sang nc kia. Khi
mt nc gp kho khn, no se giam nhp khu t cac nc lang
ging va do o, keo nc lang ging vao vong xoay khung hoang.
Nhng chnh sach hai lang ging (beggar-thy-neighbor) cua
nhng nm 1930 thng c cho la ong vai tro quan trong
trong c ch lan truyn cua cuc ai suy thoai. Mi nc b
suy thoai luc o u tm cach vc dy nn kinh t cua mnh
bng cach ct giam nhp khu va chuyn nhu cu cua ngi
tiu dung vao hang hoa ni a. Cac nc ct giam nhp khu
bng hang rao thu quan va pha gia tin t, lam cho hang hoa
cua mnh re hn con hang hoa cua nc khac t o hn. Tuy
nhin, khi mt nc tm cach giam nhp khu, no a thanh
cng trong vic xut khu suy thoai kinh t sang nc lang
ging. o chnh la ni dung cua thut ng hai lang ging.
IMF a vach ra mt chin lc co tac ng thm ch con ti
hn ca nhng chnh sach hai lang ging a tan pha cac nc
khp th gii trong nhng nm 1930. IMF a noi vi cac nc
rng, khi i pho vi suy thoai, ho phai giam thm hut thng
mai va thm ch con phai c gng at thng d thng mai. iu
nay co th hp logic nu nh muc tiu chu yu trong chnh sach
kinh t v m cua nc o la tra n cac khoan vay nc ngoai.
149
Thng qua tch luy ngoai t, mt nc co th nng cao kha nng

thanh toan n, bo qua nhng thit hai gy ra trong nc va
cho cac nc khac. Ngay nay, khng ging vi nhng nm
1930, cac nc chu ap lc ln khng tng thu nhp khu hay
cac hang rao thng mai khac han ch nhp khu, ngay ca
khi phai i mt vi suy thoai. IMF cung kch lit phan i pha
gia tin t. Thc t, muc tiu cua tr giup tai chnh khi khung
hoang la nhm ngn chn s pha gia tin t. iu nay co ve la
ky quc khi IMF dng nh tin tng hoan toan vao th trng.
Tai sao khng cho c ch th trng quyt nh ty gia, nh
no a quyt nh cac loai gia ca khac? Nhng s nht quan v
nhn thc khng phai la c trng cua IMF va lo lng phin din
cua ho v lam phat do pha gia lun lun thng th. Nu nh a
bo qua thu quan va pha gia, ch con hai cach at c thng
d thng mai. Th nht la tng cng xut khu, nhng iu
nay khng d va khng th nhanh chong at c, c bit la
khi nn kinh t cua nhng ban hang thng mai ln cung ang
kho khn con th trng tai chnh ang hn loan khng th
cung cp vn cho cac nha xut khu m rng san xut. Cach
khac la giam nhp khu bng cach giam thu nhp, ngha la,
tao ra mt s suy thoai kinh t. Tht khng may cho cac nc
va cho ca th gii, y la la chon duy nht con lai. Va o chnh
la nhng g a xay ra ng A cui thp ky 90: chnh sach
tai khoa va tin t thu hep kt hp vi cac chnh sach tai chnh
sai lm dn ti suy thoai kinh t nghim trong, giam thu nhp,
nh o giam nhp khu va dn ti thng d thng mai, tao ra
ngun ngoai t d da tra cho nhng chu n nc ngoai.
Nu muc tiu cua mt nc ch la tng d tr ngoai t, chnh
sach nay la mt thanh cng. Nhng cai gia phai tra ln u
ngi dn trong nc va ca cac nc lang ging. V th cac chnh
sach nay goi la chnh sach t hai mnh (beggar-thyself). Hu
150
qua cho nhng ban hang thng mai cua nc nay cung ging
ht nh chnh sach hai lang ging. Mt nc ct giam nhp
khu cung ng ngha vi vic nc khac b ct xut khu. Di
goc cua cac nc lang ging, ho khng th tm hiu v sao
xut khu lai giam. Cai ho nhn thy la s sut giam doanh thu
xut khu ra nc ngoai. Th la suy thoai c xut khu ra
toan khu vc. Ch co iu vic lam t hai nay khng c bu
p nh s mong i rng khi suy thoai c xut ra nc
ngoai, nn kinh t ni a se manh ln. Khi suy thoai lan truyn
ra toan th gii, tng trng chm hn se lam giam gia nguyn
liu va san phm s ch, chng han du mo, va iu nay lai
gy ra kho khn nhng nc xut khu du mo nh Nga.
Trong tt ca cac tht bai cua IMF, tht bai nay co le la tht
bai au bun nht v no th hin s phan bi toan b c s
tn tai cua t chc nay. IMF co lo lng v s lan truyn cua
khung hoang s lan truyn t th trng tai chnh nay sang
th trng tai chnh khac do s hoang loan cua cac nha u t
mc du nh chung ta va thy, nhng chnh sach IMF theo
ui ch cang lam cho cac nc d tn thng hn trc nhng
thay i trong tm ly nha u t. S sup ty gia Thai Lan
co th lam cac nha u t Brazil lo lng v th trng o.
S mt nim tin mt nc co th keo theo s mt nim tin
vao cac th trng mi ni noi chung. Chnh sach cua IMF
lai nhiu iu ang suy ngh. Tao ra khung hoang vi hang loat
vu pha san va ch ra nhng vn tn tai a lu khu vc vn
co tng trng ngoan muc nht trong cac th trng mi ni
khng th la chnh sach khi phuc nim tin. Nhng ngay ca
khi khi phuc c nim tin, nhng cu hoi cung co th c
t ra: vi vic tp trung bao v quyn li nha u t, IMF a
qun i ngi dn nhng nc no n giup ; vi vic tp
trung vao cac bin s tai chnh nh ty gia, no a hu nh qun
151
i kha canh thc cua nn kinh t. IMF a qun mt nhim vu

nguyn thuy cua no.
Bop cht nn kinh t

bng chnh sach lai sut cao
Gi y, IMF tha nhn rng nhng chnh sach tai khoa
(chnh sach lin quan n thm hut ngn sach chnh phu) ma
no ap t la qua kht khe nhng khng tha nhn nhng sai
lm trong chnh sach tin t. Khi IMF n ng A, no bt cac
nc phai tng lai sut ln mc rt cao, theo tiu chun thng
thng. Ti nh nhng cuc hop ma Tng thng Clinton rt
khng hai long khi Ngn hang d tr lin bang do Alan
Greenspan, mt ngi c b nhim t nhim ky tng thng
trc, ng u chun b nng lai sut ln mt phn t hoc
mt phn hai im phn trm. ng lo lng rng iu o se lam
hai s phuc hi kinh t. ng cam nhn rng mnh a c bu
vi trong tm la phat trin kinh t va tao vic lam va ng khng
mun Fed lam hong k hoach cua mnh. ng bit Fed lo ngai
v lam phat nhng cho rng nhng lo ngai o la qua mc
mt quan im ma ti cung chia se, va nhng s kin sau o
cho thy la ung. Tng thng lo lng tac ng bt li cua vic
tng lai sut ln tnh hnh tht nghip va s phuc hi kinh t
ang tin trin. y la mt nc vi mi trng kinh doanh
thuc loai tt nht th gii. Nhng ng A, cac quan chc
IMF, nhng ngi thm ch con chu t trach nhim chnh tr
hn, a bt lai sut phai tng ln khng phai mi ma la nm
mi ln mc tng ti 25 im phn trm. Nu Clinton phai
lo lng v tac ng bt li cua vic tng lai sut ch mt na
im phn trm ln nn kinh t ang trong giai oan hi phuc,
152
ng chc chn se rt tc gin v tac ng cua vic tng lai sut

ln nh vy ln mt nn kinh t ang ri vao khung hoang.
Han Quc a nng lai sut ln 25% nhng ngi ta lai bt ho
phai tng lai sut thm ch ln cao hn. Indonesia a nng lai
sut phong nga trc ca khi khung hoang nhng ngi ta noi
vi ho rng chng o la cha u. Lai sut danh ngha a tng
manh.
Ly do ng sau chnh sach nay rt n gian, nu khng noi
la qua n gian. Nu mt nc tng lai sut, no se hp dn
ngun vn chay vao. Cac ngun vn nay se giup h tr bao v
ty gia va n nh tin t. Chm ht.
Thoat nhn, lp lun nay to ra hp ly. Tuy nhin, hay xet
trng hp cua Han Quc lam v du. Nh lai rng Han Quc,
khung hoang xay ra khi cac ngn hang nc ngoai t chi quay
vong n ngn han. Ho t chi bi v ho lo ngai kha nng tra
n cua cac doanh nghip Han Quc. Pha san mt kha nng
thanh toan chnh la trung tm cua vn . Nhng trong m
hnh cua IMF cung nh trong cac m hnh cua hu ht cac
sach giao khoa kinh t vit hai thp ky trc, pha san chng
h co vai tro g. Ban v chnh sach tin t va tai chnh ma khng
co pha san chng khac g v kch Hamlet khng co hoang t
an Mach. trung tm cua phn tch kinh t v m phai la
phn tch v tac ng cua vic tng lai sut n nguy c pha
san va mc thu hi n cua cac chu n trong trng hp
pha san. Rt nhiu doanh nghip ng A mc n ln va ty
sut n trn vn c phn cao. Thc t, ty l n cao qua mc
thng xuyn c nhc n, thm ch bi ca chnh IMF, nh
mt trong nhng im yu cua kinh t Han Quc. Nhng doanh
nghip co ty l n cao c bit nhay cam vi s gia tng lai
sut, c bit khi lai sut mc rt cao nh IMF yu cu.
mt mc lai sut rt cao, mt doanh nghip co ty l n cao se
153
nhanh chong lm vao tnh trang pha san. Thm ch nu khng

pha san, gia tr vn c phn (gia tr rong) cua doanh nghip se
giam nhanh chong khi no phai tra nhng khoan n khng l
cho cac chu n.
IMF nhn ra nhng vn cua ng A la h thng tai chnh
yu kem va cac doanh nghip co ty l n qua cao. Nhng no
lai thuc y chnh sach lai sut cao lam cho cac vn nay
tr nn ti t thm. Hu qua chnh xac la nhng g a c d
bao: lai sut cao lam nhiu doanh nghip gp kho khn va do
o cung lam tng s lng ngn hang phai i mt vi n xu.28
iu nay lai lam suy yu cac ngn hang. Tnh trang xu i cua
khu vc doanh nghip va tai chnh lai dn n giam tng cu
va do o lam cho tac ng cua nhng chnh sach thu hep tr
nn trm trong. IMF a ng thi gy ra s thu hep ca v tng
cung va tng cu.
bao v chnh sach cua mnh, IMF noi rng ho se giup khi
phuc nim tin cua th trng vao cac nc b tac ng. Nhng
ro rang la cac nc ang khung hoang khng khi dy c
nim tin. Hay xem xet trng hp cua mt doanh nhn Jakarta,
ngi a u t hu ht cua cai cua mnh ng A. Khi nn
kinh t khu vc suy sup do nhng chnh sach thu hep
28
Qua thi gian, ti cha bao gi nghe mt li bao cha hp ly nao v chin
lc tng lai sut nhng nc co nhng doanh nghip co ty l n cao t bt
c nhn vin nao cua IMF. Bao cha tt nht ti nghe la t nha kinh t trng
cua Chase Securities, John Lipsky, ngi cp cng khai nhng khim
khuyt cua th trng vn. ng thy rng cac doanh nhn a phng thng
gi nhiu tin nc ngoai nhng lai vay trong nc. Lai sut trong nc cao
buc ho phai mang tin nc ngoai v tra n va tranh phai tra lai cao nh
vy. Gia thuyt nay cha c kim chng. Ro rang, vi nhiu nc khung
hoang, dong vn chu yu la i ra ngoai. Nhiu doanh nhn a gia nh rng
ho khng b buc phai tra lai cao va rng cn phai am phan. Thc t, lai sut
cao la khng th tng tng c.
154
khuych ai s suy thoai ng t nhin nhn ra rng danh

muc u t cua mnh khng u a dang va chuyn u t sang
th trng c phiu My. Nhng nha u t a phng, cung
ging nh nhng nha u t quc t, khng hao hng tin
vao mt nn kinh t ang hn loan. Lai sut cao khng thu hut
c vn vao cac nc nay. Ngc lai, lai sut cao lam cho s
suy thoai thm trm trong va thc t la lam cho ngun vn thao
chay ra khoi cac nc.
IMF lai ngh ra mt li bao cha khac cung khng gia tr hn.
Ho lp lun rng nu lai sut khng c tng ln cao, ty gia
se sup va iu o se gy thit hai cho nn kinh t bi le
nhng doanh nghip co n bng ng la se khng th tra
n. Nhng thc t la tng lai sut khng h giup n nh ng
tin. Cac nc a chu thit hai trn ca hai mt trn. Hn th,
IMF chng bao gi them xem xet cu th nhng g ang din ra
bn trong cac nc. Chng han, Thai Lan, cac doanh nghip
kinh doanh bt ng san va nhng doanh nghip co n nc
ngoai ln a pha san ri. Mt s pha gia thm co th gy thit
hai cho cac chu n nc ngoai nhng chng th lam cac doanh
nghip nay cht thm ln na. Thc t la IMF a lam cho cac
doanh nghip nho va nhng doanh nghip chng lin quan g
phai tra gia cho nhng doanh nghip vay n nc ngoai nhiu
va chng nhm li ch g ca.
Khi ti ngh IMF thay i chnh sach va ch ra nhng tham
hoa se xay ra nu chnh sach hin tai c c tip tuc, ti nhn
c cu tra li cut lun th nay: gia ma ti ung, Quy se thay
i chnh sach. Ti kinh ngac vi thai hay ch xem cua
ho. Moi nha kinh t u bit rng co tr nht nh trong tac
ng cua chnh sach. Nhng li ch cua vic thay i chnh sach
se ch nhn thy c sau sau n tam thang trong khi nhng
thit hai khng l co th thy ngay lp tc.
155
Nhng thit hai o a xay ra ng A. Bi v rt nhiu doanh

nghip co ty l n cao, nhiu doanh nghip a buc phai pha
san. Indonesia, c chng khoang 75% doanh nghip lm
vao kho khn trong khi Thai Lan, gn 50% n ngn hang tr
thanh n xu. Tht khng may, pha huy mt doanh nghip d
dang hn la tao ra mt doanh nghip mi. Giam lai sut sau
o se khng lam cac doanh nghip b buc phai pha san sng
lai: gia tr cua doanh nghip a b xoa hoan toan. Sai lm cua
IMF tht la khung khip va s phuc hi din ra rt chm.
Tm quan trong cua s kim soat, bao gm kim soat bao

ch c th hin ro rang ngay t nhng ngay u cua cuc
khung hoang. Pho chu tch phu trach ng A cua Ngn hang
Th gii, Jean Michel Severino, a b Summers ch trch kch lit
khi ng phat biu cng khai rng nhiu nc ng A se ri
vao suy thoai, thm ch khung hoang. n gian la ho khng
th chp nhn t suy thoai va khung hoang mc du ro rang
la GDP cua Indonesia a giam t 10-15%, mc qua u
s dung nhng t trn.
Nhng suy lun a chnh tr ngy th, du tch cua trng

phai Kissinger, a lam phc tap thm hu qua cua nhng sai
lm. Vao nm 1997, Nht Ban ngh giup 100 t USD
thanh lp Quy tin t chu A, nhm tai tr cho nhng bin phap
kch thch kinh t cn thit. Nhng B Tai chnh My a tm moi
cach co th bop cht y tng nay. IMF cung gop tay vi B
Tai chnh. Ly do cho lp trng cua IMF tht ro rang: trong khi
IMF c vu cho canh tranh th trng, no khng mun co canh
tranh trong chnh lnh vc cua no. ng c cua B Tai chnh
cung tng t. La c ng duy nht cua IMF co quyn phu
quyt, My co ting noi rt ln trong chnh sach cua IMF. Moi
ngi u bit rng Nht Ban kch lit phan i nhng hanh
ng cua IMF. Ti a lin tuc co cac cuc hop vi nhng quan
chc cp cao cua Nht Ban, o ho bay to s lo ngai v chnh
sach cua IMF ging ht nh nhng lo ngai cua ti.29 Vi Nht
Ban, va co th ca Trung Quc nh la nhng c ng chnh cua
Quy tin t chu A, ting noi cua ho se rt ln va thach thc
a v thng tr va kim soat cua My.
Cui cung, Summers, Fischer, B Tai chnh va IMF cung

khng th l i cuc khung hoang. Mt ln na, Nht Ban lai
ngh mt s tr giup hao phong thng qua Sang kin
Miyazawa, c t theo tn cua B trng Tai chnh Nht Ban.
Luc o, khoan tr giup giam xung 30 t USD a c chp
nhn. Nhng ngay ca nh th, My cung cho rng khoan tin
o khng nn dung kch thch nn kinh t thng qua chnh
sach tai khoa ni long ma nn dung cho tai cu truc doanh
nghip va h thng tai chnh thc t la giup cho cac ngn
hang My va nc ngoai va nhng chu n khac. Vic bop cht
y tng v Quy tin t chu A vn con gy phn n chu A
va nhiu quan chc a bc tc noi vi ti v vic nay. Ba nm
sau khung hoang, nhng nc ng A cui cung cung hop
nhau lai bt u, mt cach thm lng, xy dng mt phin
ban khim tn hn cua Quy tin t chu A, di cai tn v hai
la Sang kin Chang Mai, c t theo tn mt thanh ph
min bc Thai Lan, ni no c a ra.
29
Ngi co trach nhim B Tai chnh Nht, Eisuke Sakakibara sau o a trnh
bay cach ly giai cua ng trong bai phat biu S kt thuc cua chu ngha th
trng t do tai Cu lac b phong vin nc ngoai tai Tokyo, 22.1.1999.
156
157
VONG HAI CUA NHNG SAI LM:

LUNG TUNG TRONG TAI C CU
Khi cuc khung hoang tr nn ngay cang ti t, tai c cu
tr thanh cu thn chu mi. Nhng ngn hang co n xu phai
b ong ca, nhng doanh nghip con n tin phai b ong ca
hoc chuyn quyn s hu cho chu n. IMF tp trung vao qua
trnh nay con nhiu hn la n gian thc thi vai tro ma ngi
ta ky vong no: cung cp tai chnh cho cac nhu cu cn thit.
Hi i, ngay ca s tp trung vao tai c cu nay cung tht bai
va ong gop chu yu cua IMF la giup nhn chm thm nhng
nn kinh t ng A.
H thng tai chnh

Cuc khung hoang ng A, trc ht va chu yu, la cuc
khung hoang cua h thng tai chnh, va y chnh la vn
cn c giai quyt. H thng tai chnh co th c coi nh b
nao cua nn kinh t. No giup phn b nhng ngun tai chnh
khan him gia cac muc ch s dung khac nhau bng cach
chuyn vn ti nhng ni vn c s dung hiu qua nht,
hay noi cach khac, em lai li nhun cao nht. H thng tai
chnh cung giam sat nhng ngun vn am bao chung c
s dung ung nh ha hen. Nu nh h thng tai chnh
v, cac doanh nghip se khng th vay vn lu ng ho cn
duy tr san xut, ch cha noi n vic u t m rng. Mt
cuc khung hoang co th tao ra mt vong lun qun, trong o
ngn hang ct giam vn cho vay lam cho doanh nghip ct
giam san xut va cui cung lam giam san lng va thu nhp.
158
Khi san lng va thu nhp giam, li nhun cung giam va mt

s doanh nghip se buc phai pha san. Cac ngn hang se cang
giam cho vay va lam vong xoay suy thoai ti t thm.
Nu co nhiu doanh nghip khng tra n c, cac ngn hang
cung co th pha san. S sup cua thm ch ch mt ngn hang
ln cung co th a ti hu qua khung khip. Cac t chc tai
chnh la ngi anh gia tin cy cua khach hang. Thng tin
nay rt cu th va khng d tit l t t chc nay sang t chc
khac. Chung c lu trong h s cua ngn hang hay nhng
t chc tai chnh khac. Khi mt ngn hang pha san, hu ht
nhng thng tin v tin cy cua khach hang b mt va vic
tai tao lai nhng thng tin nay rt tn kem. Thm ch nhng
nc tin tin, mt doanh nghip va va nho ch vay ti a t
hai n ba ngn hang. Khi mt ngn hang pha san, rt nhiu
khach hang se gp kho khn khi mun tm kim nhanh chong
ngun cung cp tn dung mi. nhng nc ang phat trin,
ni ngun cung cp vn con han ch hn, nu mt ngn hang
ma doanh nghip da vao pha san, tm kim ngun vay mi,
t bit la trong hoanh canh kinh t khung hoang, gn nh la
iu khng th.
Lo ngai v cai vong lun qun nay khin cho cac chnh phu
trn khp th gii cung c h thng tai chnh thng qua nhng
quy nh v an toan tai chnh. Nhng nhng ngi ung h th
trng t do th lun phan i nhng quy nh nay. Khi ting
noi cua ho c chp nhn th hu qua rt khung khip, du la
Chile nm 1982-1983 vi tng san phm quc ni giam
13,7% va c nm cng nhn co mt ngi tht nghip, hay
My trong thi ky Reagan, ma nh chung ta a noi trn, vi
s sup cua h thng tn dung lam thit hai 200 t USD cua
ngi ong thu My.
159
Nhn thc c tm quan trong cua vic duy tr dong vn

tn dung, nhng nha hoach nh chnh sach tm cach x ly vn
tai c cu h thng tai chnh. S lo ngai v tac ng bt li
cua s mt mat thng tin a phn nao giai thch tai sao nc
My, trong thi ky khung hoang tn dung, a ong ca rt t ngn
hang. Hu ht nhng ngn hang yu kem c mua lai bi hoc
sap nhp vao nhng ngn hang khac va khach hang hu nh
khng cam thy s thay i nao. Bng cach o, thng tin c
gi lai nguyn ven. Ngay ca nh th, khung hoang tn dung cung
la mt nhn t quan trong gy ra suy thoai kinh t nm 1991.
Gy ra khung hoang rut tin gi ngn hang

Mc du h thng tai chnh cua ng A yu kem hn nhiu
so vi h thng cua My, va IMF vn tp trung vao nhng yu
kem nay nh la nguyn nhn su xa cua khung hoang ng
A, IMF vn khng hiu ni th trng tai chnh hoat ng va
anh hng th nao ln toan b nn kinh t. Nhng m hnh
kinh t v m th s cua ho a khng bao gi nm bt ni bc
tranh rng ln cua th trng tai chnh tm v m, ma thm
ch ca tm vi m ngha la tm cac doanh nghip con kem
coi hn. Quy nay a khng xem xet y u nhng kho khn cua
khu vc tai chnh va doanh nghip di tac ng cua cai goi la
nhng chnh sach n nh, bao gm lai sut cao, cua IMF.
Khi ho tip cn vn tai c cu, nhom chuyn gia IMF
ng A tp trung vao vic ong ca nhng ngn hang yu kem
c nh la trong u ho am anh ly thuyt chon loc t nhin cua
Darwin, rng nhng ngn hang yu kem th khng th tn
tai. Quan im cua ho cung co mt vai c s. nhng ni khac,
cho nhng ngn hang yu kem hoat ng khng b kim
160
soat cht che se dn ti hu qua cho vay cac khoan vay co rui
ro cao. Ho anh cc vi chin lc rui ro cao, li nhun cao
va nu ho may mn, ho se thu lai c khoan cho vay va khoan
li nhun cao se giup ngn hang thoat khoi kho khn. Nhng
nu ho khng gp may, ho co th se pha san va chnh phu se
tch thu tt ca nhng tai san con lai. Nhng iu o cui cung
cung se xay ra cho du ho khng thc hin chin lc cho vay
rui ro cao. Thng la nhng khoan cho vay y rui ro nay se
tr thanh n xu va n mt ngay, chnh phu phai i mt vi
mt vu pha san tn kem hn nhiu so vi trng hp ong ca
ngn hang t trc. y chnh la mt trong nhng bai hoc ro
rang t khung hoang tn dung My. Chnh quyn Reagan a
khng x ly vn trong nhiu nm va khi s vic i n mc
khng th l i na, th thit hai ma nhng ngi ong thu
phai chu ln hn nhiu. Nhng IMF lai con coi nhe mt bai
hoc quan trong khac: gi cho ngun tn dung tip tuc lu thng.
Chin lc tai c cu tai chnh cua IMF c tin hanh bng
cach phn cac ngn hang lam ba loai: nhng ngn hang thc
s m yu cn phai ong ca ngay lp tc, nhng ngn hang
m yu nhng co th cu c va nhng ngn hang khoe manh.
Cac ngn hang phai ap ng c ty l nht nh gia vn
chu s hu va d n tn dung cung cac tai san khac, goi la ty
l vn ti thiu (capital adequacy ratio). Khng co g ngac nhin,
khi co nhiu n xu, nhiu ngn hang se khng th at c
ty l vn ti thiu. IMF khng khng oi cac ngn hang nay
phai nhanh chong ap ng tiu chun vn ti thiu hoc la
phai ong ca. Vic oi hoi cac ngn hang phai nhanh chong
ap ng yu cu nay ch lam cho tnh hnh xu thm. Nhng
IMF a mc phai sai lm ma chung ti thng canh bao hoc
tro trong nhng khoa hoc nhp mn kinh t. o la sai lm khi
tnh gp (fallacy of composition). Khi ch mt ngn hang co vn
161
, yu cu ngn hang o phai ap ng tiu chun vn ti thiu

la cn thit. Nhng khi co nhiu, hay hu nh tt ca cac ngn
hang u gp kho khn, chnh sach nay se la tham hoa. Co
hai cach tng ty l vn so vi d n cho vay: tng vn hoc
giam cho vay. Gia luc ang khung hoang, c bit la khung
hoang mc nghim trong nh ng A, tht kho ma huy
ng vn mi. Cach khac la giam d n cho vay. Nhng khi
mi ngn hang u giam d n cho vay, se co thm nhiu
doanh nghip lm vao canh kho khn. Khng u vn lu ng,
ho buc phai ct giam san xut ng thi ct giam nhu cu
i vi cac doanh nghip khac. Nn kinh t ri vao vong xoay
khung hoang. Khi nhiu doanh nghip gp kho khn th ty l
vn trn d n cang xu i. N lc nhm cai thin tnh hnh
tai chnh cua cac ngn hang a em lai kt qua ngc lai.
Khi hang loat ngn hang ong ca va cac ngn hang gng
gng sng sot c khng mun cho khach hang mi vay,
ngay cang nhiu doanh nghip khng th tip cn ngun vn
vay. Thiu vn, hy vong phuc hi se b dp tt. S mt gia cua
ng tin ngu y rng xut khu se thng hoa, khi ma gia hang
xut khu re hn 30% hoc hn. Mc du doanh thu xut khu
co tng, no khng tng nhanh nh ngi ta mong i v mt
ly do n gian: tng xut khu, doanh nghip cn co vn
lu ng san xut nhiu san phm hn. Khi ngn hang ong
ca va giam cho vay, doanh nghip khng th co u vn
thm ch duy tr san xut, noi g n m rng.
Khng ni nao ma s thiu hiu bit v th trng tai chnh
vi chnh sach ong ca cac ngn hang cua IMF lai ro net nh
Indonesia. Mi sau ngn hang t nhn a b ong ca va
ngi ta thng bao rng co th tip tuc ong ca nhng ngn
hang khac. Ngi gi tin, tr nhng ngi co tin gi gia tr
rt nho, se khng c bao am. Khng co g ngac nhin, iu
162
nay keo theo vic x n rut tin nhng ngn hang t nhn
con lai gi sang ngn hang quc doanh, ni ngi ta ngm
hiu rng co s bao lanh cua chnh phu. Hu qua ln h thng
ngn hang va nn kinh t Indonesia tht khung khip va cung
vi nhng sai lm trong chnh sach tin t va tai khoa a
cp trn, s phn cua t nc nay a c nh oat: ai
khung hoang suy thoai la khng tranh khoi.
Ngc lai, Han Quc a pht l nhng li khuyn bn ngoai
va tai c cu vn hai ngn hang ln nht thay v ong ca
chung. y la mt phn ly do tai sao Han Quc lai phuc hi
kha nhanh.
Tai c cu doanh nghip

Trong khi moi s chu y vao tai c cu tai chnh, ro rang
la nhng vn cua khu vc tai chnh khng th giai quyt
nu nh khng giai quyt nhng vn khu vc doanh
nghip. Vi 75% s doanh nghip Indonesia gp kho khn
va mt na s n Thai Lan la n xu, khu vc doanh nghip
a ri vao tnh trang t lit. Nhng doanh nghip i mt vi
pha san nm tnh th rt tu mu: khng ro ai la chu, ngi
chu hin tai hay nhng chu n. Vn s hu cha c giai
quyt cho n khi nhng doanh nghip nay thoat khoi tnh trang
pha san. Nhng nu khng co mt chu s hu ro rang, b may
quan ly hin thi va ngi chu cu co ng c lam tht thoat tai
san va tht thoat tai san thc t a xay ra. My va nhng nc
khac, khi cac cng ty pha san, toa an se ch nh mt hi ng
uy thac ngn chn vic nay. Nhng chu A, khng co quy
nh phap ly cung nh nhn s thc hin nhim vu uy thac.
Do vy, bt buc nhng vu pha san phai c giai quyt nhanh
163
chong trc khi tnh trang tht thoat tai san xay ra. Tht khng
may, chnh sach sai lm cua IMF, cai a gop phn tao ra tnh
trang mt kim soat thng qua lai sut cao y cac doanh
nghip vao kho khn, kt hp vi y thc h va nhng nhom
li ch cuc b a anh hng n tc tai c cu.
Chin lc tai c cu cua IMF cho nhng doanh nghip a
pha san cung khng thanh cng hn chin lc tai c cu ngn
hang. Ho ln ln gia tai c cu v tai chnh ngha la lam ro
ai la ngi s hu thc s cua doanh nghip, tra n hay bin
n thanh c phn vi tai c cu v san xut: doanh nghip
se san xut cai g, nh th nao va c t chc ra sao. Trong
tnh trang suy thoai trm trong, ro rang tai c cu tai chnh
nhanh chong se em lai li ch kinh t v m thc s. Nhng
ca nhn tham gia vao qua trnh mc ca xung quanh nhng
doanh nghip pha san se khng nhn thy nhng li ch mang
tnh h thng o. Ho khng cn phai vi vang va am phan
pha san thng b keo dai t mt n hai nm. Khi ch co vai
doanh nghip trong nn kinh t b pha san, s chm tr nay
khng gy ra nhiu thit hai xa hi. Nhng khi co nhiu doanh
nghip nh vy, thit hai xa hi co th rt ln khi suy thoai
kinh t v m keo dai. V th, bt buc cac chnh phu phai lam
moi cach giai quyt nhanh qua trnh nay.
Quan im cua ti la chnh phu phai ong vai tro chu ng
y manh tai c cu tai chnh, am bao rng doanh nghip co
chu thc s. Ti cho rng mt khi vn s hu c giai quyt,
ngi chu mi se quyt nh vn tai c cu san xut. IMF
lai co quan im ngc lai, cho rng chnh phu khng nn ong
vai tro chu ng trong tai c cu tai chnh nhng nn thuc y
tai c cu san xut, ban tai san, chng han giam cng sut
dng nh ang qua tha trong nganh san xut chip va a
164
vao cac chuyn gia quan ly (thng la ngi nc ngoai). Ti

khng thy co ly do nao tin rng nhng v quan chc quc
t c ao tao v quan ly v m nay co hiu bit g c bit v
tai c cu doanh nghip noi chung hay nganh cng nghip chip
noi ring. Trong khi tai c cu, trong moi trng hp, la mt qua
trnh chm chap, chnh phu Han Quc va Malaysia a ong vai
tro chu ng va hoan thanh thanh cng qua trnh tai c cu cua
phn ln nhng doanh nghip co vn trong thi gian ngn
ang kinh ngac, ch hai nm. Ngc lai, tai c cu Thai Lan
theo chin lc cua IMF tin trin ht sc chm chap.
SAI L M KHU N G KHI P NH T :

A N H BA C V I R I LOA N CHNH TR - XA H I
Nhng hu qua chnh tr - xa hi vic x ly sai lm cuc
khung hoang chu A co th khng bao gi c anh gia y
u. Khi giam c iu hanh cua IMF, Michel Camdessus va cac
b trng tai chnh va thng c ngn hang trung ng cua
nhom G-22 (nhom cac nc cng nghip phat trin chnh va
nhng nn kinh t chu A ln, bao gm ca Australia), gp nhau
tai Kuala Lumpur, Malaysia vao u thang 12.1997, ti a
canh bao nhng nguy him cua s bt n chnh tr - xa hi,
c bit nhng nc co lch s xung t sc tc (nh
Indonesia, ni co cuc xung t sc tc ln ba mi nm trc)
nu nh chnh sach tin t va tai khoa tht cht tip tuc c
ap t. Camdessus a bnh than tra li la ho cn phai theo kinh
nghim Mexico, phai tin hanh nhng giai phap au n nu
mun phuc hi nhanh chong. Khng may, d bao cua ti a
hoan toan bin thanh s tht. Ch nm thang sau khi ti canh
bao v tham hoa sp xay ra, bao loan a n ra. Mc du IMF a
165
cung cp 23 t USD dung tr giup ty gia va cac chu n, s

tin nho hn nhiu giup nhng ngi ngheo th chng thy
u. Theo cach noi cua ngi My, co hang t, hang t cho doanh
nghip, nhng chng co mt triu khim tn nao danh cho dn
thng. Tr cp lng thc va nhin liu cho dn ngheo
Indonesia b ct giam manh va ngay hm sau th bao loan n
ra. Nh a tng xay ra ba mi nm trc y, nhng doanh
nhn Indonesia va gia nh cua ho tr thanh nan nhn.
Khng ch nhng ngi theo t tng t do kh khao coi
chnh sach cua IMF la v nhn ao. Ch cn ai o quan tm
mt chut n nhng ngi oi rach, nhng a tre suy dinh
dng cung thy rng chnh sach nay la ti t. Bao loan khng
giup phuc hi nim tin kinh doanh. No lam cho vn thao chay
ch khng thu hut vn vao t nc. Va bao loan co th c
d bao trc ging nh bt ky mt hin tng xa hi nao,
khng phai hoan toan chc chn, nhng vi xac sut chnh xac
rt cao. Ro rang la Indonesia vn a chn mui cho bao loan
xa hi nh th. IMF le ra phai bit iu nay; khp ni trn th
gii, IMF a gy ra bao loan khi chnh sach cua no ct bo tr
cp lng thc.
Sau cuc bao loan Indonesia, IMF thay i thai : tr cp
lng thc c khi phuc. Nhng mt ln na, IMF cho thy
ho vn cha hoc c bai hoc c ban v tnh khng th ao
ngc. Cung nh nhng doanh nghip a pha san do lai sut
cao khng th bin thanh khoe manh khi lai sut c ha thp,
mt xa hi b chia ct bi bao loan do ct tr cp lng thc
trong khi ang suy thoai trm trong khng th han gn lai khi
tr cp lng thc c khi phuc. Thc t, s cay ng con
ln hn: nu nh tr cp lng thc la co th, tai sao ho khng
lam ngay t u?
166
Ti co c hi c noi chuyn vi Thu tng Malaysia sau

cuc xung t Indonesia. Nc ng cung tng xay ra xung
t sc tc trong qua kh. Malaysia dung nhiu bin phap
ngn chn iu o xay ra mt ln na, bao gm ca vic xy
dng mt chng trnh h tr vic lam cho ngi thiu s Ma
Lai. Mahathir hiu ro rng tt ca moi thanh qua cua vic xy
dng mt xa hi a sc tc co th tan thanh my khoi nu nh
ng cho IMF ap t chnh sach ln t nc ng va sau o
xung t n ra. Vi ng, ngn nga mt cuc khung hoang
khng ch la vn kinh t, no la vn v s sng con cua
ca mt dn tc.
PHU C H I : LI U CHNH SA C H CU A IMF

CO C CH N G MINH LA U N G N ?
Khi cun sach nay c gi ti nha xut ban, cuc khung
hoang a qua. Nhiu nc chu A ang tng trng tr lai mc
du s phuc hi cua ho chm lai phn nao bi suy thoai kinh
t toan cu bt u vao nm 2000. Nhng nc a tranh c
khung hoang nm 1998 la ai Loan va Singapore lai ri vao
suy thoai trong nm 2001. Han Quc th tng trng kha hn.
Khi suy thoai toan cu anh hng n ca My va c, chng ai
noi rng th ch kem hay chnh phu ti la nguyn nhn suy
thoai. Gi y, ho a nh ra rng nhng bin ng ln xung
cua nn kinh t lun la mt phn cua nn kinh t th trng.
Nhng mc du mt vai ngi tai IMF tin rng s can thip
cua ho a thanh cng, a s tin rng ho a pham phai nhng
sai lm nghim trong. Thc t qua trnh hi phuc kinh t cho
thy iu o. Hu nh s suy thoai nao cung co im dng.
Nhng cuc khung hoang chu A a tr nn nghim trong hn
167
mc ang le a xay ra, qua trnh hi phuc keo dai hn ang le

cn phai th va trin vong tng trng trong tng tai khng
ging nh mc ma no co th.
ph Wall, mt cuc khung hoang chm dt khi cac bin
s tai chnh ao chiu. Khi ma ty gia con suy yu hay gia c
phiu con ri th cha th bit u la ay. Nhng mt khi a
cham ay, thit hai t nht cung co th tnh toan ro rang. Tuy
nhin, co th o lng qua trnh phuc hi, s n nh ty
gia hay lai sut la cha u. Ngi ta khng sng bng lai sut
hay ty gia. Cng nhn quan tm n vic lam va tin lng.
Mc du ty l tht nghip va vic tin lng thc t giam a c
chn ng lai, iu o vn cha u i vi ngi cng nhn
con ang tht nghip hay a b giam mt mt phn t thu nhp.
Chng co s phuc hi thc s cho n khi nhng ngi cng
nhn quay tr v lai cng vic cu va mc lng hi phuc lai
mc trc khung hoang. Hin nay, thu nhp nhng nc
ng A b khung hoang vn con thp hn 20% mc ang le
nhn c nu nh tng trng vi tc nh thp ky trc.
Indonesia, tng san phm nm 2000 con thp hn 7,5% so
vi nm 1997 va thm ch Thai Lan, hoc tro ngoan nht
cua IMF cung cha at c mc trc khung hoang, noi g
n vic bu vao s tng trng a mt. y khng phai la ln
u tin IMF tung h chin thng qua sm. IMF a tuyn b
khung hoang Mexico nm 1995 kt thuc ngay khi nhng ngn
hang va chu n nc ngoai c thanh toan n nhng nm
nm sau ngay o, cng nhn con phai c gng at c
mc thu nhp ma ho a co trc y. Vic IMF thc t ch tp
trung vao cac bin s tai chnh ch khng phai vao tin lng
thc t, tht nghip, GDP va noi rng hn la phuc li, a t
noi ln nhiu iu.
168
Cu hoi lam th nao phuc hi nhanh nht tht kho tra li

va cu tra li ro rang la phu thuc vao ngun gc cua vn .
Trong nhiu suy thoai kinh t, phng thuc tt nht la phng
phap chun cua Keynes: thi hanh chnh sach tai khoa va tin
t m rng. Nhng vn ng A phc tap hn rt nhiu
bi v mt phn cua vn la nhng yu kem v tai chnh
cac ngn hang m yu va cac doanh nghip n nn qua nhiu.
Nhng suy thoai lam cho nhng vn nay ti t hn. Ban
thn s au n chng co y ngha tt ep g, no khng giup
nn kinh t va s au n do sai lm cua IMF cang lam cho
qua trnh phuc hi tr nn kho khn. i khi, chng han nh
My Latinh, Argentina, Brazil hay nhiu nc khac trong
nhng nm 1970, khung hoang n ra do chnh phu chi tiu
ba bai vt qua kha nng chi tra va trong trng hp o,
chnh phu cn ct giam chi tiu hoc tng thu, nhng quyt
nh au n, t nht v mt chnh tr. Nhng bi ng A cha
h ni long chnh sach tin t hay chi tiu ba bai cho khu vc
cng, lam phat thp va n nh, ngn sach trc khung hoang
thm ch con thng d, nhng bin phap trn khng thch hp
giai quyt khung hoang ng A.
Vn vi nhng sai lm cua IMF la chung thng co hu
qua lu dai. IMF thng noi c nh la nhng nn kinh t nay
cn phai c lam cho sach se. Hay chu au n, cang au
th sau nay cang tng trng nhanh. Trong ly thuyt cua IMF,
nhng nc quan tm n tng lai dai han chng han hai
mi nm cn phai chu au va chp nhn suy thoai kinh
t. Ngi dn hm nay phai chu ng, nhng con chau ho se
c sng tt hn. Tht khng may, thc t khng ung h ly
thuyt cua IMF. Mt nn kinh t b suy thoai co th tng trng
nhanh hn sau khi hi phuc nhng no chng th bu p ni
thi gian a mt. Suy thoai ngay hm nay cang trm trong th
169
thu nhp sau hai mi nm cang co nhiu kha nng thp hn.
Chng phai nh IMF tuyn b rng cuc sng se tt ep hn.
Hu qua cua mt cuc suy thoai la keo dai. y co mt ham
y quan trong: suy thoai hm nay cang trm trong, khng ch
lam cho san lng hm nay thp hn ma con nhiu kha nng
lam cho san lng cac nm tip theo thp hn. Theo ngha nao
o, y la mt tin vui v no co y ngha rng nhng phng
thuc tt cho hm nay va nhng phng thuc tt cho ngay
mai la mt. No ngu y rng chnh sach kinh t phai nhm giam
thiu mc va thi gian cua bt ky s suy thoai nao. Khng
may la, iu nay khng phai la y nh, cung khng phai la kt
qua cua nhng phng thuc cua IMF.
Malaysia va Trung Quc

Bng cach i chiu nhng g xay ra Malaysia va Trung
Quc, hai nc a chon khng theo chng trnh cua IMF vi
phn con lai cua ng A, nhng nc a theo, nhng tac ng
tiu cc cua nhng chnh sach cua IMF se hin hin ro rang.
Malaysia a b cng ng tai chnh quc t ch trch manh me
trong sut cuc khung hoang. Cho du nhng li phat biu hung
hn cua Thu tng Mahathir va chnh sach nhn quyn
Malaysia con phai ban cai, nhiu chnh sach kinh t cua ng
a thanh cng.
Malaysia min cng tham gia chng trnh cua IMF, mt
phn bi v nhng quan chc y khng mun phai nghe
lnh t bn ngoai nhng cung mt phn bi ho khng tin tng
vao IMF. Vao u cuc khung hoang nm 1997, giam c iu
hanh cua IMF, Michel Camdessus tuyn b rng nhng ngn
hang cua Malaysia rt ang lo ngai. Mt nhom chuyn gia IMF
170
va Ngn hang Th gii c nhanh chong c n xem xet

h thng ngn hang y. Mc du ty l n kho oi la kha cao
(15%), Ngn hang trung ng Malaysia co nhng quy nh cht
che am bao cac ngn hang trch u d phong rui ro. Hn na,
quy nh cht che cua Malaysia giup cac ngn hang tranh c
rui ro bin ng ty gia (mi nguy him khi vay bng USD va
cho vay bng ng ringgit) va thm ch gii han ty l n nc
ngoai cua nhng doanh nghip ma ngn hang cho vay (mt
chnh sach thn trong ma ngay ca trong phng thuc cua IMF
luc o cung khng co).
Cach thng thng anh gia sc manh cua mt h thng
ngn hang la t no vao trong nhng tnh hung gia nh va
anh gia phan ng cua no trong nhng tnh hung kinh t khac
nhau. H thng ngn hang cua Malaysia vt qua nhng kim
tra nay kha tt. Rt t h thng ngn hang co th vt qua nhng
t suy thoai lu dai hoc ai suy thoai va trng hp cua
Malaysia cung khng phai ngoai l. Nhng h thng ngn hang
cua Malaysia rt lanh manh. Trong mt trong nhng chuyn
ving thm cua ti Malaysia, ti a thy s kho khn cua nhn
vin IMF khi vit bao cao: lam th nao vit ma khng i ngc
lai vi y kin cua giam c iu hanh nhng lai phu hp vi
bng chng thc t.
Ngay trong t nc Malaysia, chu v cach thc phan ng
thch hp i vi khung hoang cung c ban lun si ni. B
trng tai chnh Anwar Ibrahim ngh mt chng trnh cua
IMF ma khng co IMF, ngha la, tng lai sut va giam chi tiu.
Mahathir to ra nghi ng v giai phap nay. Cui cung, ng sa
thai b trng tai chnh va ao ngc chnh sach kinh t.
Khi cuc khung hoang khu vc bin thanh cuc khung hoang
toan cu va th trng tai chnh quc t ong bng, Mahathir
171
lai hanh ng. Vao thang 9.1998, Malaysia c nh ng ringgit

mc 3,8 ringgit n mt USD, giam lai sut va ra sc lnh rut
tt ca nhng ngun tin t gi nc ngoai. Chnh phu cung
ap t gii han cht che trong chuyn vn u t nc ngoai
ra khoi Malaysia trong vong 12 thang. Nhng giai phap nay
c thng bao la ngn han va c chun b chu ao lam
ro rng nc nay khng h ngn can u t nc ngoai dai
han. Nhng ai a u t tin vao Malaysia va co li nhun c
phep chuyn li nhun ra nc ngoai. Vao ngay 7.9.1998, trong
mt ct bao trn tap ch Fortune ma ngay nay a tr nn ni
ting, nha kinh t hoc thanh danh Paul Krugman khuyn khch
Malaysia ap t kim soat vn. Nhng ng ch la thiu s. Thng
c ngn hang trung ng Malaysia Ahmad Mohamed Don va
cp pho Fong Weng Phak t chc v ho khng ng y ap t
kim soat. Mt s nha kinh t t ph Wall cung vi IMF d bao
rng se xay ra tham hoa khi ap dung kim soat vn va cac nha
u t nc ngoai se s chng dam n Malaysia trong nhiu
nm sau. Ho hy vong rng u t nc ngoai se suy sup, th
trng chng khoan dc va th trng ch en cung vi
nhng meo mo cua no se hnh thanh. Ho canh bao rng kim
soat vn mc du bop cht ngun vn chay vao Malaysia nhng
khng th ngn can ngun vn chay ra khoi Malaysia. Tht
thoat vn vn c xay ra. Nhng hoc gia d oan kinh t se b
thit hai, tng trng se dng, s kim soat se khng b d bo
va Malaysia ang tr hoan giai quyt nhng nguyn nhn ban
cht. Thm ch, B trng tai chnh Robert Rubin, ngi thng
hay kn ting, cung tham gia vao cuc ch trch hi ng nay.
Nhng thc t, kt qua lai hoan toan khac hn. Nhom chuyn
gia Ngn hang Th gii cua ti lam vic vi Malaysia chuyn
kim soat vn thanh thu chuyn tin ra nc ngoai. Bi
dong vn chay vao hay chay ra se gy ra xao trn ln, chung
172
tao ra hiu ng ma cac nha kinh t goi la ngoai ng s ln

(large externalities), tac ng ln ca nhng ngi khng tham
gia vao dong chu chuyn vn nay. Nhng dong chu chuyn
vn nh th gy ra nhng bin ng cho toan b nn kinh t.
Chnh phu co quyn, thm ch la trach nhim tin hanh nhng
bin phap giam nhng bin ng nay. Noi chung, cac nha
kinh t tin rng nhng can thip da trn th trng nh thu
se hiu qua hn va co t tac dung phu hn la can thip trc
tip. Do vy, chung ti Ngn hang Th gii khuyn khch
Malaysia t bo kim soat trc tip va ap t thu chuyn tin.
Hn na, thu nay co th giam t t nn se khng gy ra bin
ng ln khi d bo can thip.
Moi th tin hanh nh k hoach. Malaysia d bo thu nh
a ha sau mt nm ap dung. Thc t la Malaysia a tng ap
dung kim soat vn tam thi trc y va d bo no khi moi
th n nh tr lai. Nhng ngi ch trch nc nay a l i
kinh nghim nay. Trong gian oan mt nm, Malaysia a tai
c cu cac ngn hang va doanh nghip, chng minh rng
nhng ngi ch trch, nhng ngi noi rng ch vi nhng bin
phap cua th trng vn canh tranh, chnh phu mi lam c
iu g o nghim tuc, lai sai mt ln na. Malaysia a thanh
cng hn Thai Lan, nc theo n thuc cua IMF, rt nhiu.
Nh lai rng kim soat vn cua Malaysia cho phep no hi phuc
nhanh hn vi suy thoai t nghim trong hn va mon n quc
gia thp hn nhiu.30 Kim soat vn cho phep ho ha thp lai
sut; lai sut thp ngha la t doanh nghip phai pha san va
do o, s tin cng quy phai dung cu giup cac doanh
nghip se t hn. Lai sut thp hn cung co ngha la phuc hi
30
bit thm chi tit, xem E. Kaplan and D. Rodrik, Did the Malaysian
Capital Controls Work?, a trch chu thch trc.
173
kinh t t phai phu thuc vao chnh sach tai khoa, va kt qua
la chnh phu t phai vay n. Hin nay, Malaysia ang trang
thai tt hn nhiu nhng nc thc hin nhng li khuyn cua
IMF. Cung chng co chng c nao cho thy kim soat vn lam
nan long cac nha u t nc ngoai. u t nc ngoai thc
t con tng ln.31 Bi v nha u t lo lng v s n nh kinh
t va bi v Malaysia a n nh tnh hnh tt hn nhng nc
lang ging, nc nay co th thu hut u t.
TRUNG QUC LA MT NC KHAC i theo con ng c lp

cua mnh. Khng phai ngu nhin ma hai nc ang phat trin
ln, Trung Quc va n a tranh c s tan pha cua cuc
khung hoang toan cu va u ap dung kim soat vn. Trong
khi nhng nc ang phat trin khac a t do hoa th trng
vn chng kin thu nhp giam, n tng trng mc trn
5% con Trung Quc mc gn 8%. iu nay cang n tng hn
trong bi canh suy thoai kinh t noi chung va suy thoai thng
mai noi ring trn toan cu. Trung Quc a at thanh tu nay
nh ap dung cac bin phap kinh t chnh thng. o khng phai
la cac bin phap kiu Hoover ma IMF a k n ma la bin phap
cac nha kinh t a giang day trong hn na th ky qua: khi
gp suy thoai kinh t, hay i pho bng chnh sach kinh t v
m m rng. Trung Quc a nm ly c hi kt hp nhng nhu
cu trc mt vi nhng muc tiu kinh t lu dai. Tng trng
kinh t nhanh chong trong thp ky trc va d bao con tip
31
Trong khung hoang, u t nc ngoai vao Malaysia cung ging nh cac

nc b khung hoang khac va ging nh cac nc trong khu vc. Tuy nhin,
nhng bng chng nay con qua sm kt lun. Mt nghin cu kinh t
lng cng phu hn (vi nhiu s liu hn) la cn thit boc tach anh
hng cua kim soat vn ln u t trc tip nc ngoai khoi anh hng cua
nhng nhn t khac.
174
tuc trong th ky ti, tao ra nhu cu ln v c s ha tng. o

chnh la c hi ln cho u t cng cng vi ty sut li nhun
cao, bao gm tng tc nhng d an ang tin hanh va khi
ng nhng d an a xy dng nhng con b xp lai do thiu
vn. Phng thuc chun nay a co hiu qua va Trung Quc
tranh c suy thoai.
Trong khi ra quyt nh kinh t, Trung Quc chu tm n
mi quan h gia n nh v m va kinh t vi m. Ho bit rng
ho cn tip tuc tai c cu khu vc doanh nghip va tai chnh.
Tuy nhin, ho cung hiu rng suy thoai kinh t se lam moi cai
cach kho thc hin hn. Mt s suy thoai kinh t se y nhiu
doanh nghip vao tnh trang nguy him va tao ra nhiu khoan
n xu, va bng cach o, lam suy yu h thng ngn hang.
Suy thoai kinh t cung lam tng tht nghip va tng tht nghip
se lam tng chi ph xa hi cua qua trnh tai c cu doanh nghip
nha nc. Trung Quc cung nhn ra mi lin h gia kinh t
vi n nh chnh tr, xa hi. Nc nay a trai nghim nhng
hu qua cua bt n va khng mun iu o xay ra na. Tom
lai, Trung Quc nhn manh nhng anh hng mang tnh h
thng cua chnh sach kinh t v m, iu ma cac chnh sach
cua IMF thng xuyn bo qua.
iu o khng co ngha rng Trung Quc khng gp phai
kho khn nao. Qua trnh tai c cu h thng ngn hang va
doanh nghip nha nc vn la mt thach thc ln trong nhng
nm ti. Nhng y la nhng thach thc d giai quyt hn nhiu
khi co mt nn kinh t v m manh.
Mc du s khac nhau gia hoan canh cua tng nc lam cho
chung ta kho chc chn v nguyn nhn xay ra khung hoang
va ly do phuc hi nhanh chong cua cac nc, ti ngh rng
khng phai ngu nhin ma quc gia ln duy nht tranh c
175
khung hoang ng A. Trung Quc a theo con ng ngc

lai hoan toan vi IMF, con quc gia vi giai oan suy thoai ngn
nht, Malaysia, a cng khai loai bo chin lc cua IMF.
Han Quc, Thai Lan va Indonesia

Han Quc va Thai Lan cung cp thm mt bc tranh tng
phan. Sau mt giai oan ngn thay i chnh sach lin tuc t
thang 7 n thang 10.1997, Thai Lan a tun thu hu nh hoan
toan phng thuc cua IMF. Nhng ba nm sau khi khung
hoang n ra, nc nay vn con ang trong tnh trang suy thoai,
vi GDP con thp hn 2,3% so vi trc khung hoang. Tai c
cu doanh nghip ch c rt t va gn 40% n la n xu.
Ngc lai, Han Quc khng ong ca cac ngn hang theo
phng thuc cua IMF. Chnh phu Han Quc, cung ging nh
Malaysia, ong vai tro chu ng hn trong tai c cu cac doanh
nghip. Hn na, Han Quc vn gi ty gia thp thay v cho
tng ln. iu nay dng nh cho phep Han Quc tch luy lai
ngun d tr ngoai t, bi mua USD d tr se lam ha gia ng
won. Thc t, Han Quc gi ty gia thp kch thch xut khu
va han ch nhp khu. Han Quc khng theo li khuyn cua
IMF v tai cu truc san xut. IMF hanh x nh th la ho bit
nhiu v cng nghip san xut chip toan cu hn nhng doanh
nghip a ly vic san xut chip lam nghip kinh doanh cua
ho va oi Han Quc phai nhanh chong loai bo cng sut tha.
Han Quc a khn kheo l i li khuyn nay. Khi nhu cu chip
phuc hi, nn kinh t cung phuc hi. Nu ma theo li khuyn
cua IMF, phuc hi se chm hn nhiu.
Khi anh gia s phuc hi cua cac nc, hu ht cac nha phn
tch xp ring Indonesia, n gian bi v nn kinh t nc nay
176
b anh hng bi cac s kin chnh tr va bt n xa hi. Tuy

nhin, s bt n chnh tr - xa hi ban thn no xut phat mt
phn khng nho t chnh sach cua IMF, nh chung ta a thy.
Khng ai dam chc liu co s chuyn i nhe nhang hn t
chnh quyn Suharto, nhng se ch mt vai ngi nghi ng
rng moi th con co th ti t hn.
Nhng tac ng n tng lai

Mc cho nhng thit hai, cuc khung hoang ng A a em
lai nhng tac ng co li. Cac nc ng A, khng nghi ng
g, se phat trin h thng kim soat tai chnh noi ring va h
thng tai chnh noi chung tt hn. Mc du cac doanh nghip
a th hin kha nng canh tranh n tng trn th trng toan
cu, Han Quc co le se tr lai vi kha nng canh tranh manh
me hn. Mt s nhng vn tham nhung, cai goi la chu ngha
t ban thn hu (crony capitalism) se b t di tm ngm.
Tuy nhin, cach giai quyt khung hoang, c bit la vic s
dung lai sut cao, thng co tac ng tiu cc ln tng trng
kinh t trung han cua khu vc va co th ca dai han. S ma
mai nm ngay trong chnh nguyn nhn cua iu nay. H thng
tai chnh yu kem, thiu kim soat dn n s phn b khng
hp ly cac ngun lc. Trong khi nhng ngn hang ng A
con xa mi hoan hao, trong ba thp ky trc, thanh qua cua
ho trong vic phn b nhng ngun tai chnh di dao la kha
n tng. Chnh iu nay a duy tr s tng trng nhanh. Du
cho y nh cua nhng ngi thuc y cai cach ng A la nhm
cai thin nng lc cua h thng tai chnh, thc t nhng chnh
sach cua IMF co xu hng lam hong tnh hiu qua cua th
trng.
177
moi ni trn th gii, rt t u t mi c tai tr bng

ngun vn huy ng c phn mi (ban c phiu cua mt cng
ty). Thc t, ch vai nc co h thng s hu a dang la My,
Anh va Nht Ban. Nhng nc nay u co h thng phap lut
manh va bao v quyn li cua c ng. Cn phai co thi gian
phat trin nhng h thng nh vy va cung ch mi co vai
nc phat trin thanh cng. Trong khi o, cac doanh nghip
trn th gii phai da vao vay n. Nhng ban cht cua vay n
la rui ro. Nhng chin lc cua IMF, chng han nh t do hoa
th trng tai chnh va tng lai sut n mc cc oan khi
khung hoang n ra lam cho vic vay n tr nn rui ro hn.
t v, cac doanh nghip vay n t hn va buc phai da vao
li nhun gi lai. Do o, tng trng trong tng lai se b han
ch, vn khng chu chuyn t do n nhng muc tiu s dung
co hiu qua nht. Bng cach o, chnh sach cua IMF lam cho
phn b ngun lc, c bit la phn b vn kem hiu qua hn.
Ma y lai la ngun lc khan him nht nhng nc ang
phat trin. IMF khng xem xet nhng thit hai nay bi v m
hnh cua ho khng phan anh thc t hoat ng cua th trng
tai chnh, bao gm ca tac ng cua thng tin khng hoan hao
ln th trng tai chnh.
LY GIA I NH N G SAI L M
Mc du a tha nhn nhng sai lm nghim trong trong
nhng t vn v chnh sach tai khoa, trong vic thuc y tai
c cu ngn hang Indonesia, thuc y t do hoa th trng
tai chnh qua sm va vic anh gia khng ung mc tm quan
trong cua nhng tac ng lin vung, theo o s suy thoai cua
178
nc nay anh hng n nhng nc lang ging, IMF vn

khng tha nhn sai lm trong chnh sach tin t hay t ra tm
cach ly giai tai sao nhng m hnh kinh t cua ho tht bai tham
hai trong vic d bao din tin cua nhng s kin. Ho cung
khng tm cach phat trin nhng m hnh thay th, iu ngu y
rng trong cuc khung hoang tip theo, IMF hoan toan co th
lp lai nhng sai lm tng t. (Vao thang 2.2002, IMF ghi
thm mt sai lm na vao bang thanh tch cua no sai lm
Argentina. Mt phn cua sai lm nay chnh la vic IMF tip tuc
ap dung mt ln na chnh sach tai khoa thu hep).
Mt ly do giai thch cho mc tht bai to ln cua IMF chnh
la thai kiu ngao: khng ai mun tha nhn sai lm, c
bit la sai lm mc ln nh th hay gy ra hu qua trm
trong n th. Khng phai Fischer hay Summers, khng phai
Rubin hay Camdessus, cung chng phai IMF hay B Tai chnh
My. Chng ai trong s ho mun ngh rng chnh sach cua ho
la sai lm. Ho mc ket bi v th cua mnh, mc cho nhng bng
chng hin nhin v tht bai cua ho. (Khi IMF cui cung quyt
nh ung h lai sut thp va ao ngc s ung h i vi chnh
sach tai khoa tht cht ng A, ho noi rng o la bi v by
gi mi la thi im thch hp. Ti cho rng ho thay i phng
phap mt phn la do sc ep d lun).
Nhng ng A, co v s nhng cach giai thch khac, bao
gm ca cach giai thch ma ti khng ng y: o la xem chnh
sach cua IMF nh la mt mu co chu y nhm lam suy yu
ng A khu vc a cho thy tc tng trng nhanh nht
th gii trong vong bn mi nm qua hay t nht cung la
mu kim li cho nhng nha u t ph Wall va nhng
trung tm kinh doanh tin t khac. Ngi ta co th hiu v sao
nhng y ngh nay lai nay sinh: IMF trc tin yu cu cac nc
179
chu A m ca th trng tai chnh cho cac dong vn ngn han.

Cac nc nay nghe theo va tin chay vao m m cho n khi
t ngt rut chay. IMF lin yu cu tng lai sut va tht cht
tai khoa va do o, gy ra mt s suy thoai nghim trong. Khi
gia tai san ri t do, IMF thuc giuc cac nc ban tai san cua
ho thm ch vi gia gc re mat. Ho noi rng cac doanh nghip
cn co s quan ly cua nc ngoai (l i rng nhng doanh
nghip nay a co tc tng trng ang ghen t trong nhng
thp ky trc th khng th co b may quan ly yu kem c)
va iu o se at c nu nh cng ty c ban cho nc
ngoai, ch khng ch thu cac nha quan ly nc ngoai. Vic
mua ban c tin hanh bi chnh nhng t chc tai chnh a
rut vn va gy ra khung hoang. Nhng ngn hang nay se kim
c mon tin hoa hng ln khi ban cac doanh nghip kho khn
hoc chia tach chung ra, cung nh ho a kim mon li ln khi
ho u tin tin vao u t cac nc nay. Khi cac s kin
xay ra, s hoai nghi con gia tng ln hn: mt s cng ty tai
chnh My va cac nc khac khng quan tm my n vic tai
c cu. Ho ch gi tai san cho n khi kinh t phuc hi, kim
li bng vic mua mc gia re mat va ban mc gia thng
thng.
Ti tin rng co nhng ly giai n gian hn. IMF khng tham
gia vao mt m mu nao ca. Nhng no th hin h t tng
va nhng li ch cua cng ng tai chnh phng Ty. Chnh
nhng c ch hoat ng a cach ly t chc nay va chnh sach
cua no khoi s sm soi ky lng ma nu co th chc a buc
IMF phai s dung nhng m hnh va ap dung nhng chnh sach
phu hp hn vi tnh hnh ng A. Tht bai cua IMF ng
A co nhiu im chung vi tht bai cac nc ang phat trin
va ang chuyn i. chng 8 va chng 9, chung ta se xem
xet ky hn nhng im chung nay.
180
M T CHI N L C THAY TH
ap lai nhng ph phan lin tuc cua ti danh cho IMF va B
Tai chnh My, nhng ngi ph phan ti vn lai, nu la ti ti
se lam g? Chng nay a gi y mt chin lc c ban: gi nn
kinh t gn mc toan dung lao ng nht co th. at c
iu o oi hoi chnh sach tai khoa va tin t m rng (hay t
nht cung khng thu hep), mc chnh xac con phu thuc
vao tnh hnh cua mi nc. Ti ng y vi IMF v tm quan
trong cua tai c cu tai chnh, giai quyt cac ngn hang yu
kem, nhng ti se tip cn vn nay theo cach khac, vi muc
tiu c ban la duy tr dong vn va tam dng thanh toan cac
khoan n, tc la tai c cu n nh iu cui cung a din ra
Han Quc. am bao duy tr dong vn tai chnh oi hoi n lc
ln hn tai c cu nhng t chc tai chnh hin co. Va phn
quan trong trong tai c cu doanh nghip oi hoi mt iu
khoan pha san c bit nhm giai quyt nhanh nhng kho
khn do bin ng kinh t v m ln hn mc thng thng.
Lut pha san My co nhng iu khoan cho phep tai t chc
tng i nhanh mt doanh nghip, thay v cho pha san,
chng 11. Nhng vu pha san do bt n kinh t v m nh
ng A cn co nhng giai phap nhanh hn ma ti goi la siu
chng 11.
Du co hay khng co mt iu khoan nh vy, s can thip
manh me cua chnh phu la cn thit. Nhng s can thip cua
chnh phu se tp trung vao tai c cu tai chnh, thit lp quan
h s hu doanh nghip ro rang lam cho doanh nghip tham
gia tr lai th trng tn dung. iu o se giup cac doanh nghip
tn dung c nhng c hi xut khu do ty gia thp mang
lai. No cung se xoa bo ng c gy tht thoat tai san va tao ra
181
ng lc manh me cho doanh nghip tham gia moi qua trnh

tai c cu san xut cn thit. Nhng ngi chu s hu va quan
ly mi v th thun li hn trong ch ao qua trnh tai c cu
so vi nhng quan chc quc t va trong nc, nhng ngi
cha bit g v doanh nghip. Tai c cu tai chnh nh th nay
khng oi hoi khoan tr giup tai chnh ln. S v mng vi chin
lc tr giup tai chnh khng l a qua ro rang. Ti khng dam
chc rng nhng y tng cua ti se thanh cng, nhng ti hu
nh khng nghi ng rng c hi thanh cng se ln hn k hoach
cua IMF rt nhiu, k hoach ma tht bai cua no hoan toan co
th d bao trc, vi thit hai ln.
IMF khng nhanh chong rut ra nhng bai hoc t tht bai
ng A. Ch vi vai thay i nho, ho lai tip tuc ap dung chin
lc tr giup tai chnh ln. Vi nhng tht bai Nga, Brazil va
Argentina, ro rang la cn phai co chin lc mi thay th va
hin nay ngay cang nhiu ngi ung h, t nht la mt phn,
cach tip cn ma ti va trnh bay. Gi y, nm nm sau
khung hoang, IMF va G-7 ang cung noi ti vic chu trong hn
n s pha san cua doanh nghip va ong bng cac khoan
thanh toan ngn han va thm ch ap dung tam thi kim soat
vn. Ti se tr lai vi nhng cai cach nay sau, chng 9.
KHUNG
HOANG TAI CHNH chu A a tao ra nhiu thay i se
quc t. Nhng thay i nay se tao iu kin cho tng trng

manh me hn trong tng lai.
Nhng i lai nhng thanh qua la nhng mt mat. Cach tip
cn khung hoang cua IMF a lai hu qua n nn cua ca chnh
phu va t nhn hu ht cac nc. iu nay khng ch e doa
nhng cng ty bi ty l n qua cao nh a tng la c trng
cua doanh nghip Han Quc ma con ca nhng cng ty co mc
n thp hn. Chnh sach lai sut cao buc hang ngan doanh
nghip pha san a cho thy thm ch ca mc n bnh thng
cung co th co rui ro cao. Kt qua la, cac doanh nghip se phai
da vao vn cua chnh mnh. Thc t, th trng vn se hoat
ng kem hiu qua mt hu qua cua cach tip cn v cai thin
hiu qua th trng vi h t tng cua IMF. Va quan trong
nht, tng trng mc sng se chm lai.
Hu qua cua chnh sach cua IMF tai ng A con lam cho toan
cu hoa b tn cng. Tht bai cua nhng t chc tai chnh quc
t cac nc ngheo ang phat trin a co t lu, nhng nhng
tht bai nay khng nm trn trang nht cac bao va t ngi
bit n. Cuc khung hoang a minh hoa sng ng cho nhng
ngi cac nc phat trin thy s tht vong ma ngi dn
cac nc ang phat trin a cam nhn t lu. Nhng g xay ra
Nga trong sut nhng nm 1990 ch cung cp thm mt vai
th du giai thch tai sao co s khng hai long v cac t chc
quc t va v sao nhng t chc nay cn phai thay i.
tn tai lu dai cac nc trong tng lai. Giam sat doanh

nghip va nhng chun mc k toan a cai thin, va trong
vai trng hp, a cac nc nay vao hang top nhng th
trng mi ni. Hin phap mi Thai Lan ha hen dn chu
hn (bao gm iu khoan v quyn c bit cua cng dn,
iu ma hin phap My con cha co), ha hen mc minh
bach cao hn mc minh bach cua cac t chc tai chnh
182
183
AI ANH MT NC NGA
CHNG 5
AI ANH MT NC NGA?
au s sup cua bc tng Berlin vao cui nm 1989,

mt trong nhng cuc chuyn i kinh t quan trong
nht moi thi ai a bt u. No la cuc th nghim kinh
t xa hi ln th hai trong th ky.32 Cuc th nghim u tin
la s chuyn i nc Nga sang cng san bay thp ky trc.
Qua thi gian, nhng tht bai cua cuc th nghim u tin
nay tr nn ro rang. Do kt qua cua Cach mang 1917 va s
lanh ao cua Lin X trn mt phn ln chu u sau Th chin
th II, khoang 8% dn s th gii sng di h thng cng san
X vit vi s chuyn ch v t do chnh tr ln kinh t. Cuc
chuyn i th hai din ra Nga cung nh cac nc ng
va Nam u con lu mi kt thuc, nhng iu nay th qua ro
rang: nc Nga con lu mi gt hai c nhng g ma nhng
32
184
Phn ln chng nay va hai chng tip theo la da trn cac nghin cu a
c bao cao ky hn ch khac. Xem nhng bai nghin cu sau: J. E. Stiglitz,
Whither Reform? Ten Years of the Transision (Annual World Bank Conference on Development Economics, 1999), trong The World Bank (xut ban tai
Washington, DC, 2000), trang 27-56, do Boris Pleskovic va Joseph E. Stiglitz
chu bin; J. E. Stiglitz, Quis Custodiet Ipsos Custodes? Corporate Governance
Failures in the Transition, trong Governance, Equity and Global Markets,
Proceedings from the Annual Bank conference on Development Economics in
Europe, thang 6.1999 (Paris: Conseil dAnalyse economique, 2000), trang 5184, do Pierre-Alain Muet va J. E. Stiglitz chu bin. Cung c xut ban trong
185
AI ANH MT NC NGA
ngi ung h kinh t th trng a ha hen hay hy vong. i

vi phn ln nhng ngi ang sng cac nc thuc Lin X
cu, cuc sng di ch t ban chu ngha con ti t hn iu
ma nhng nha lanh ao cng san a noi v no trc y. Trin
vong v tng lai tht am am. Tng lp trung lu b pha huy
va suy yu. Mt h thng chu ngha t ban thn hu va mafia
hnh thanh. Nhng thanh qua xy dng nn dn chu t do thc
s, bao gm t do bao ch to ra mong manh khi nhng ai
truyn hnh c lp b ong ca tng cai mt. Trong khi ngi
Nga phai chu trach nhim v nhng g a xay ra, nhng nha
t vn nc ngoai, c bit t My va IMF, nhng ngi a
nhanh chong n rao giang v kinh t th trng, cung phai
chu mt phn trach nhim. t nht ho cung a ung h cac nha
lanh ao nc Nga va nhng nn kinh t khac v cach chuyn
i, thuyt giang v mt tn giao mi chu ngha th trng
t do nh mt thay th cho tn giao cu chu ngha Mac a
to ra khng hiu qua.
S phn nc Nga trai ra ging nh mt v kch. Rt t ngi

d oan c s sup bt ng cua Lin bang X vit va cung
t ngi d oan c s rut lui bt ng cua Boris Yeltsin. Mt
s ngi cho rng, cac tp oan u so chnh tr y ry di
thi Yeltsin a b kim ch. S khac cho rng nhng ke u so
chnh tr a mt v th. Mt nhom th coi tng trng san lng
k t sau khung hoang 1998 nh la s bt u cua thi ky
phuc hng va se dn n s tai hnh thanh tng lp trung
lu. Ngi khac lai coi o la nhng nm han gn nhng mt
mat cua thp ky trc. Thu nhp hin nay Nga thp hn
nhiu so vi cach y mt thp ky va ty l ngheo oi th cao
hn nhiu. Nhng ngi bi quan thy t nc mnh nh
cng quc hat nhn, nga nghing vi nhng bt n chnh
tr xa hi. Nhng ngi lac quan cho rng ch lanh ao
ban c tai giup n nh tnh hnh, nhng vi cai gia la mt
mt phn dn chu.
Challenge 42(6) (thang 11-12.1999), trang 26-27. Ban ting Phap: Quis
custodiet ipsos custodes? Les defaillances du gouvernement dentreprise dans
la transition, Revue deconomie du developpement 0 (1-2) (thang 6.2000)
trang 33-70. Bn canh o, xem D.Ellerman va J. E. Stiglitz, New Bridges
Across the Chasm: Macro-and Micro-Strategies for Russia and other Transitional Economies, Zagreb International Review of Economics and Business
3(1) (2000), trang 41-72, va A. Hussain, N. Stern and J.E Stiglitz, Chinese
reforms from a Comparative Perspective, trong sach Incentives, Organization
and Public Economics, Papers in Honour of Sir James Mirrlees (xut ban tai
Oxford va New York: Nha xut ban ai hoc Oxford, 2000), trang 243-277.
V nhng tac phm bao ch xut sc v qua trnh chuyn i Nga, hay xem
Chrystia Freeland, Sale of the Century (Crown: New York, 2000); P. Klebnikov,
Godfather of the Kremlin, Boris Bezezovsky and the Looting of Russia (New
York: Harcourt, 2000); R. Brady, Kapitalism: Russias Struggle to Free Its
Economy (New Haven: Yale University Press, 1999) va John Lloyd, Who
Lost Russia? New York Times Magazine, 15.8.1999.
186
Nhiu nha khoa hoc chnh tr a co nhng phn tch noi chung la phu hp
vi nhng ly giai c cung cp y. Xem cu th la A. Cohen, Russias
Meltdown: Anatomy of the IMF Failures, Heritage Foundation Backgrounders
No. 1228, 23.10.1998; S.F.Cohen, Failed Crusade (New York: W.W Norton,
2000); P. Reddaway and D.Glinski, The Tragedy of Russias Reforms: Market
Bolshevism Against Democracy (Vin hoa bnh My xut ban tai Washington
nm 2001); Michael McFaul, Russias Unfisnished Revolution: Political
Change from Gorbachev to Putin (Nha xut ban ai hoc Cornell, Ithaca, New
York, 2001); Archie Brown and Liliia Fedorova Shevtskova chu bin,
Gorbachev, Yeltsin and Putin: Political Leadership in Russias Transition
(Quy hoa bnh quc t Carnegie xut ban tai Washington DC, 2000); va Jerry
E Hough and Michael H. Armacost, The Logic of Economic Reform in Russia
(Vin Brookings xut ban tai Washington, 2001).
Khng co g ngac nhin, mt s nha cai cach a cung cp nhng y kin khac
hn vi nhng y kin trnh bay y, mc du nhng ly giai nay thng thy
hn thi ky u, thi ky hy vong cua cuc chuyn i, mt s bai co tiu
dng nh a nhau vi nhng s kin xay ra sau o. Xem v du nh Anders
187
AI ANH MT NC NGA
Nc Nga a tng trng rt nhanh sau nm 1998, da vao

gia du cao va s pha gia ng tin, iu ma IMF t lu phan
i. Nhng khi gia du mo giam xung va nhng li ch cua
vic pha gia a ht th tng trng cung giam. Hin nay, d oan
v kinh t nc Nga khng con am am nh giai oan sau khung
hoang nhng khng kem phn rui ro. Chnh phu hu nh ch
va u chi tiu khi gia du mo, ngun xut khu chnh, tng
cao. Nu gia du mo giam, iu co le se xay ra khi cun sach
nay c xut ban, nc Nga se gp kho khn. iu tt nht co
th noi luc nay la tng lai nc Nga vn con m mt.
IMF va cac nha lanh ao phng Ty tuyn b rng moi vic

se ti t hn nhiu nu nh khng co s giup va s t vn
cua ho. Luc o va ca hin nay, chung ta u khng co qua cu
thuy tinh mau nhim nao giup chung ta thy c iu g se
xay ra nu ap dung nhng chnh sach khac. Chung ta khng
co cach nao lam mt th nghim co kim soat, i ngc lai thi
gian th nghim nhng chin lc khac. Chung ta khng
co cach nao chc chn iu g se xay ra.
Khng h ngac nhin khi cuc tranh lun v vic ai a anh

mt nc Nga lai co c m hng vang di nh vy. mc
nao o, cu hoi nay ro rang c t khng ung ch.
My, no gi lai ky c v cuc tranh lun na th ky trc y
v vic ai anh mt Trung Quc, khi chu ngha cng san nm
quyn y. Nhng Trung Quc chng phai cua My ma
anh mt vao nm 1949, cung nh nc Nga chng phai cua
My ma anh mt mt na th ky sau. ca hai trng hp
nay, My va Ty u u chng co s kim soat nao v nhng
thay i chnh tr, xa hi. Nhng ro rang la iu g o a sai,
khng ch nc Nga ma con hu ht trong s hn hai mi
nc ni ln sau s tan ra cua ch X vit.
Aslund, How Russia Became Market Economy, (Vin Brookings xut ban tai
Washington DC, 1995) hay Richard Layard and John Parker, The Coming
Russia Boom: A Guide to New Markets and Politics (Nha xut ban Free Press
xut ban tai New York, 1996). V nhng goc nhn ph phan hn, hay xem
Lawrence R. Klein and Marshall Pomer chu bin (vi li noi u cua Joseph
E. Stiglitz) The New Russia: Transition Gone Awry (Nha xut ban ai hoc
Stanford xut ban tai Palo Alto, Californina nm 2001).
Nhng s liu trch dn trong chng nay chu yu la t World Bank, World
Development Indicators and Global Development Finance (nhiu nm khac
nhau).
188
Nhng chung ta bit nhng quyt nh kinh t - chnh tr a

thc hin va chung ta bit hu qua la khung khip. Trong mt
vai trng hp, mi quan h gia nhng chnh sach va hu
qua cua chung rt d nhn bit: IMF lo ngai pha gia ng rup
se gy ra vong xoay lam phat. Vic ho khng khng oi Nga
phai gi mc ty gia b anh gia qua cao va s ung h vi hang
t USD cho vay cua ho cui cung a lam hai nn kinh t. (Khi
ng rup cui cung cung b pha gia vao nm 1998, lam phat
a khng tng nh IMF lo ngai va nn kinh t ln u tin tng
trng manh). Trong nhng trng hp khac, mi quan h nay
phc tap hn nhiu. Nhng kinh nghim t mt s nc a i
theo nhng con ng chuyn i khac nhau a ch giup chung
ta li ra trong m cung nay. iu cn thit la ca th gii co
nhng anh gia v chnh sach cua IMF Nga, iu g a y
ho va tai sao ho lai sai lm. Nhng ngi co c hi trc tip
quan sat qua trnh ra quyt nh va nhng hu qua cua no,
k ca ban thn ti, co trach nhim c bit phai ly giai nhng
s kin a xay ra.
Con mt ly do na cho vic tai anh gia nhng vn nc
Nga. Gi y, a hn mi nm sau khi bc tng Berlin sup
, ro rang la qua trnh chuyn i sang kinh t th trng se
la mt qua trnh u tranh lu dai, va nhiu, nu khng mun
noi la hu ht, vn tng nh a c giai quyt t vai nm
189
AI ANH MT NC NGA
trc se phai c anh gia lai. Ch khi chung ta hiu c

nhng sai lm cua qua kh, chung ta mi co th hy vong vach
ra nhng chnh sach co hiu qua trong tng lai.
nao, c khuyn khch chng lai Duma c bu ra mt cach

dn chu va tin hanh nhng cai cach th trng thng qua sc
lnh.33 Co ve nh nhng ngi Bn-s-vch kinh t th trng
cung nh nhng chuyn gia phng Ty va nha truyn giao tn
ngng kinh t mi nhng nc thuc Lin X cu ang c gng
ap dung mt phin ban n hoa cua phng phap cua Lnin nhm
thuc y qua trnh chuyn i dn chu hu cng san.
Nhng nha lanh ao cua cuc Cach mang 1917 nhn thc
rng iu quan trong khng ch la chuyn i kinh t ma la
chuyn i xa hi v moi mt. S chuyn i t kinh t k hoach
tp trung sang kinh t th trng cung khng ch la mt th
nghim kinh t ma la mt s thay i toan b xa hi, thay i
ha tng xa hi va chnh tr. Mt phn ly do giai thch kt qua
tham hai cua qua trnh chuyn i kinh t la tht bai trong vic
nhn thc vai tro trung tm cua nhng b phn khac.
Cuc cach mang th nht nhn thc c s kho khn cua
vic chuyn i va nhng nha cach mang tin rng iu o
khng th thc hin bng cac bin phap dn chu ma phai c
thc hin bng chuyn chnh v san. Mt s nha lanh ao cua
cuc cach mang th hai luc u a ngh rng, ch cn loai bo
kinh t k hoach tp trung, ngi Nga se nhanh chong gt hai
nhng li ch cua th trng. Nhng mt vai nha cai cach th
trng cua Nga (cung nh nhng ngi ung h va c vn cho
ho phng Ty) khng my tin tng hay hng thu vi dn
chu, lo ngai rng nu ngi Nga c t do la chon, ho se
khng chon m hnh kinh t ung. ng u va nhng nc
thuc Lin X cu, khi nhng cai cach th trng tht bai ht
nc nay n nc khac, nhng cuc bu c dn chu a loai
bo nhng cai cach th trng cc oan va a nhng ang xa
hi dn chu hay thm ch nhng ang cng san mi, vi rt
nhiu cu ang vin cng san trong vai tro lanh ao, ln nm
quyn lc. Khng h ngac nhin khi rt nhiu nha cai cach th
trng lai th hin cach lam vic ging ky la vi cach lam vic
cu: Nga, Tng thng Yeltsin, ngi co quyn lc ln hn nhiu
nhng ngi ng cp bt ky quc gia dn chu phng Ty
190
NH N G THA C H TH C VA C H I
CU A QUA TRNH CHUY N I
Cng cuc chuyn i kinh t bt u vao u nhng nm
1990 vi nhng thach thc va c hi ln. Trc y, ch rt t
nc chuyn i t h thng trong o chnh phu quan ly moi
mt nn kinh t sang h thng ma moi quyt nh c thc
hin thng qua th trng. Trung Quc a tin hanh chuyn
i t cui nhng nm 1970 va hin vn con lu mi at n
mt nn kinh t th trng phat trin y u. Mt trong nhng
chuyn i thanh cng nht la ai Loan, ao nm cach 100
dm ngoai khi Trung Hoa luc a. ao nay a tng la mt
thuc a cua Nht t cui th ky 19. Sau cuc cach mang nm
1949, no tr thanh ni t nan cua nhng nha lanh ao Quc
dn ang va tai y, ho quc hu hoa va phn chia lai rung
t, thanh lp va sau o t nhn hoa hang loat nganh cng
nghip chnh va rng hn la thit lp mt nn kinh t th trng
sng ng. Sau nm 1945, nhiu nc, trong o co My, chuyn
t ch ng vin thi chin sang mt nn kinh t thi bnh.
Vao luc o, nhiu nha kinh t va cac chuyn gia lo ngai huy
33
J. R. Wedel, Aid to Russia, Foreign Policy in Focus 3 (25), Interhemispheric

Resource Center and Institute Policy Studies, thang 9.1998, trang 1-4.
191
AI ANH MT NC NGA
bo ng vin thi chin, iu oi hoi khng ch s thay i qua

trnh ra quyt nh (chm dt kinh t mnh lnh trong thi
chin, khi chnh phu a ra nhng quyt nh ln v san xut,
va tra khu vc san xut v cho t nhn) ma con s tai phn
b san xut, chng han t san xut xe tng sang san xut t,
se keo theo s suy thoai kinh t. Nhng cho ti nm 1947, nm
th hai sau chin tranh, san xut My tng 9,6% so vi nm
1944, nm cui cung con chin tranh trong ca nm. Cho ti
khi cuc chin kt thuc, 37% GDP (1945) c danh cho qun
s. Trong hoa bnh, con s nay giam xung ch con 7,4% (1947).
Nga v mt ly do n gian: ho tin rng cuc cach mang th

trng sp xay ra se lam cho tt ca kin thc co sn tr nn
khng phu hp. iu ma nhng nha th trng rao giang chnh
la kinh t hoc sach giao khoa, mt phin ban qua s sai cua
kinh t hoc th trng, trong o khng my chu tm n tnh
vn ng cua thay i.
Co mt s khac nhau quan trong gia chuyn i t trang

thai chin tranh sang hoa bnh vi chuyn i t kinh t k
hoach sang kinh t th trng, ma ti se trnh bay chi tit sau.
Trc Th chin th II, My a co sn nhng th ch kinh t th
trng, mc du trong chin tranh, nhiu th ch nay b tam
dng hoat ng va thay bng mnh lnh va kim soat. Trai lai,
qua trnh chuyn i nc Nga cn ca vic b tr lai nhng
ngun lc va tao ra toan b th ch th trng.
Ca ai Loan va Trung Quc u gp phai nhng vn ging
nhau cua nn kinh t chuyn i. Ca hai u phai i pho vi
thach thc thay i manh me nn tang xa hi, bao gm vic
hnh thanh nhng th ch trong nn kinh t th trng. Ca hai
u a co nhng thanh cng n tng. Thay v trai qua suy
thoai keo dai, ho co tc tng trng gn hai con s. Nhng
nha cai cach cp tin lam c vn Nga va nhiu nc ang
chuyn i khac chng my chu y n nhng kinh nghim nay
va nhng bai hoc c rut ra t o. Khng phai bi ho tin rng
lch s nc Nga (hay lch s cua mt nc ang chuyn i
nao khac) cho thy khng th ap dung nhng bai hoc kinh
nghim nay. Ho c tnh l i khuyn ngh cua nhng hoc gia
192
Chung ta hay xem nhng vn ma Nga (hay nhng nc

khac thuc Lin X cu) phai i mt vao nm 1989. Nga cung
co nhng th ch tng t nh cac nc phng Ty nhng
chung lai co chc nng khac. Nga co cac ngn hang va ho
cung huy ng tin tit kim. Nhng ho khng c quyt nh
cho ai vay cung nh khng co trach nhim giam sat am
bao rng khoan vay se c tra. Thay vao o, ho ch vic cung
cp vn theo lnh cua c quan k hoach trung ng. Nga
cung co cac doanh nghip san xut hang hoa, nhng doanh
nghip cung khng c t quyt nh: ho san xut cai ma
ngi ta bao ho san xut vi u vao (nguyn liu, lao ng,
may moc) c cp. Pham vi hoat ng cua doanh nghip xoay
quanh nhng vn ma chnh phu t ra: chnh phu se giao
ch tiu san lng cho doanh nghip, nhng khng nht thit
se giao u nguyn liu u vao hoc lai cung cp u vao qua
mc cn thit. Nhng nha quan ly doanh nghip buc phai
tham gia mua ban co th san xut u san lng theo ch
tiu, ng thi cung kim li cho ban thn ngoai khoan lng
chnh thc. Nhng hoat ng nay cn thit cho h thng X
vit vn hanh dn n tham nhung va tham nhung ngay cang
tng ln khi Nga chuyn sang kinh t th trng.34 Lach lut,
nu khng mun noi la pha lut, tr thanh mt phn cua cuc
34
tm hiu thm, xin oc P. Murrell, Can Neo-Classical Economics Underpin the Economic Reform of the Centrally Planned Economies?, Journal of
Economic Perspectives 5(4) (1991), trang 59-76.
193
AI ANH MT NC NGA
sng va la im bao trc cho s v cua h thng phap lut,

anh du bc chuyn i cua h thng.
la ao cac c ng mt canh giac. Nhng nc i sau mun

co nn kinh t th trng khng cn phai trai qua nhng tham
hoa nay. Ho co th hoc t nhng kinh nghim cua nc khac.
Nhng mc du nhng nha cai cach th trng co th cung co
cp n ha tng th ch, ho ch noi lt qua v no ma thi.
Ho mun th mt con ng tt n chu ngha t ban, tao ra
nn kinh t th trng ma khng co cac th ch cn thit va
tao ra th ch ma khng co ha tng th ch cn thit. Trc
khi thanh lp mt th trng chng khoan, ban phai am bao
rng a ban hanh nhng quy nh iu tit. Nhng doanh
nghip mi cn phai co kha nng huy ng vn va iu nay
oi hoi ngn hang phai la ngn hang thc s, khng phai kiu
ngn hang c trng di ch cu, hay cac ngn hang ch
cho chnh phu vay. Mt h thng ngn hang thc s va co hiu
qua oi hoi nhng quy nh cht che. Doanh nghip mi cung
cn mua hoc thu t, va iu nay lai oi hoi phai co cac quy
nh v th trng t ai va ng ky t ai.
Cung nh trong kinh t th trng, di ch X vit cung

co gia ca nhng gia ca do sc lnh cua chnh phu quy nh
ch khng phai do th trng. Mt s loai gia ca, chng han
nh gia cac san phm thit yu, c gi mc thp gia tao,
cho phep thm ch nhng ngi co thu nhp thp nht cung
khng b ngheo oi. Gia nng lng va tai nguyn thin nhin
cung gi mc thp va Nga ch lam c iu nay nh vao
ngun tai nguyn khng l cua mnh.
Nhng cun sach giao khoa kinh t hoc cu thng noi v kinh
t th trng nh th no gm ba thanh t chu yu: gia ca, s
hu t nhn va li nhun. Cung vi canh tranh, ba thanh t
nay tao ra ng c iu phi cac quyt nh kinh t nhm am
bao rng doanh nghip san xut ra san phm ngi tiu dung
cn mc gia thp nht co th. Nhng ngi ta cung t lu
nhn thy vai tro cua th ch. Th ch quan trong nht chnh
la h thng lut phap am bao s thi hanh cua hp ng, giai
quyt co trt t nhng tranh chp thng mai, va khi ngi
vay n khng tra c n, co thu tuc pha san hp ly, am bao
duy tr canh tranh va am bao ngn hang nhn tin gi phai
tra lai tin khi ngi gi mun rut tin. H thng lut phap va
nhng c quan cua no giup am bao th trng chng khoan
hoat ng mt cach cng bng, am bao ngi quan ly khng
li dung c ng hay c ng a s khng gy hai cho c ng
thiu s. nhng quc gia co nn kinh t th trng phat trin,
h thng lut phap va quy nh a c xy dng trong hn
mt th ky ri ng pho vi nhng vn cua chu ngha
t ban th trng khng gii han. Nhng quy nh trong ngn
hang hnh thanh sau s sup hang loat ngn hang; nhng
quy nh v chng khoan hnh thanh sau khi xay ra nhng vu
194
Cung tng t, trong nn nng nghip di ky nguyn X

vit, nng dn c cp hat ging va phn bon ma ho cn. Ho
khng cn phai lo lng v u vao hay ban san phm nng
nghip th nao. Trong nn kinh t th trng, cn phai tao ra
th trng cho u vao va u ra va iu o oi hoi phai co
nhng doanh nghip mi. Nhng th ch xa hi cung rt quan
trong. Di h thng cu Lin X, khng h co tht nghip va
do o cung khng cn co bao him tht nghip. Cng nhn
thng lam cho mt doanh nghip nha nc n sut i va
doanh nghip cp nha va lng hu cho ho. Tuy nhin, nc
Nga sau nm 1989, nu co th trng lao ng th cac ca nhn
co th chuyn vic t doanh nghip nay sang doanh nghip
khac. Nhng nu ho khng th kim c ch , vic di chuyn
nay hu nh la khng th. Do vy, th trng nha t cung
195
AI ANH MT NC NGA
cn thit. Mt h thng bao him xa hi kem cung co ngha rng

chu doanh nghip rt ngai phai sa thai cng nhn nu nh ho
chng con ch nao bu vu. Do vy, cac doanh nghip khng
th tai c cu manh me nu nh khng co mang li an sinh
xa hi. Tht khng may, chng h co th trng nha t hay
mt h thng an sinh xa hi thc s tn tai nc Nga mi
nm 1989.
bc tin rng qua trnh chuyn i sang kinh t th trng se

tt hn nu c chuyn i vi nhp hp ly, theo th t
phu hp. Khng cn phai co th ch hoan hao ngay lp tc
nhng, chng han, t nhn hoa mt lnh vc c quyn ma
cha co mi trng canh tranh hay mt c quan quan ly hiu
qua co th se bin c quyn chnh phu thanh c quyn t
nhn, boc lt ngi tiu dung thm ch con thm t hn. Sau
mi nm, cui cung th s sang sut cua nhng ngi theo liu
phap tng bc cung c tha nhn: con rua a vt qua con
tho. Ph phan cua nhng nha cai cach tng bc v liu phap
sc khng ch d bao chnh xac s tht bai cua no ma con ch
ro tai sao lai tht bai. Cai thiu sot cua ho ch la a anh gia
cha chnh xac mc thit hai do liu phap sc gy ra.
Nhng thach thc ma cac nn kinh t thuc Lin X cu va

nhng nc khac thuc khi xa hi chu ngha ang chuyn i
gp phai la rt ln. Ho phai chuyn t h thng mt gia cai
h thng gia meo mo ph bin di thi kinh t mnh lnh
sang h thng gia th trng. Ho phai tao ra cac th trng va
ha tng th ch la c s cho nhng th trng o. Ho phai t
nhn hoa tt ca nhng tai san thuc s hu nha nc. Ho cung
phai tao ra cach thc kinh doanh mi, khng phai theo cach
lach lut, va tao ra nhng doanh nghip mi giup phn b
ngun lc ma trc y a b s dung khng hiu qua.
Du nhn t goc nao, nhng nn kinh t nay cung phai
i mt vi nhng la chon kho khn. a co nhng tranh lun
kch lit v vic la chon th nao la hp ly. ang chu y nht la
la chon v nhp cai cach. Mt s chuyn gia lo ngai rng
nu ho khng t nhn hoa nhanh chong, tao ra mt lc lng
ln co li ch i theo chu ngha t ban, se co s ao chiu quay
lai con ng chu ngha cng san. Nhng mt s ngi khac
lai lo rng, nu ho chuyn i qua nhanh, cai cach se tr thanh
tham hoa vi tht bai kinh t i kem vi tham nhung chnh tr
va se m man cho lan song phan i t canh ta hoc canh hu.
Cach lam th nht goi la liu phap sc con cach lam th hai
goi la cai cach tng bc. Quan im v liu phap sc c
B Tai chnh My va IMF nhit lit ung h va c ap dung ph
bin cac nc. Tuy vy, nhng ngi ung h cai cach tng
196
Nhng c hi do chuyn i tao ra cung ln nh nhng thach

thc cua no. Nga la mt nc giau. Mc du ba phn t th ky
cng san lam cho dn chung khng hiu v kinh t th trng,
no cung cho ho trnh giao duc cao, c bit trong nhng
lnh vc ky thut rt quan trong cho nn kinh t mi. Chnh
Nga la nc u tin a ngi vao vu tru.
Ly thuyt kinh t giai thch s tht bai cua kinh t k hoach
hoa tp trung rt ro rang: k hoach hoa tp trung tht bai bi
mt le gian n la khng c quan chnh phu nao co th thu
thp va x ly u thng tin cn thit am bao nn kinh t
vn hanh tt. Khng co s hu t nhn va ng lc li nhun
th khng co khuyn khch vt cht, c bit khuyn khch vt
cht cho ngi quan ly. Ch thng mai b kim soat kt
hp vi bao cp tran lan va gia ca tuy tin lam cho h thng
kinh t b bop meo.
V th, thay k hoach hoa tp trung bng kinh t th trng
phi tp trung, thay s hu cng cng bng s hu t nhn va
197
AI ANH MT NC NGA
xoa bo hay t nht giam s meo mo bng cach t do hoa thng

mai se tao ra s bung n san lng kinh t. S ct giam chi
ph qun s chi ph chim mt phn khng l trong GDP thi
Lin X con tn tai va gp nm ln thi ky sau chin tranh lanh
a tao ra c hi tng mc sng. Tuy nhin, trn thc t, mc
sng Nga va nhiu nc chuyn i ng u khac lai giam.
Gia ma moi gia ca u c t do hoa ngay lp tc. Lp lun

nay cung co chut hp ly nhng nu dung bao v cho nhng
cai cach cp tin th khng thanh tht chut nao. Tin trnh chnh
tr khng bao gi cho phep cac nha ky tr quyn t do quyt
nh moi th, va v nhiu ly do, nh chung ta a thy, cac nha
ky tr thng bo qua nhiu kha canh kinh t, chnh tr, xa hi.
Cai cach, ngay ca trong nhng h thng kinh t chnh tr hoat
ng tt, lun ri rm va hn n. Thm ch nu nh t do
hoa ngay lp tc la co y ngha, th cu hoi hp ly hn la: tai
sao lai tin hanh t do hoa gia ca khi ho a bit la khng th
t do hoa nhanh chong nhng khu vc quan trong nh gia
nng lng?
CU CHUY N CA I CA C H
Sai lm u tin xay ra ngay khi qua trnh chuyn i bt
u. Do nhit tnh va mong mun chuyn nhanh sang kinh t
th trng, hu ht gia ca a c tha ni ch sau mt m vao
nm 1992, tao ra ng c cho lam phat quet sach cac khoan
tit kim va a vn n nh kinh t v m thanh u tin
hang u. Moi ngi u nhn ra rng, vi lam phat phi ma
(lam phat tc hai con s mi thang), se rt kho co s chuyn
i thanh cng. Do o, bc mt cua liu phap sc t do hoa
gia ca ngay lp tc yu cu ngay bc hai: kim ch lam phat.
iu nay oi hoi tht cht chnh sach tin t, nng cao lai sut.
Trong khi hu ht gia ca c tha ni t do hoan toan, mt
s loai gia ca quan trong c gi mc thp gia ca tai nguyn
thin nhin. Vi nn kinh t mi c tuyn b la kinh t th
trng nay, iu nay tao ra mt c hi: nu ban co th mua,
chng han du mo, va ban lai cho phng Ty, ban co th kim
hang triu, thm ch hang t USD. Va ngi ta a lam nh vy.
Thay v kim tin bng cach thanh lp nhng doanh nghip
mi, ho lam giau t m hnh mi cua kinh doanh kiu cu: li
dung chnh sach sai lm cua chnh phu. Va chnh hanh vi truc
li nay tao c s cho nhng nha cai cach tuyn b rng khng
phai la ho cai cach qua nhanh ma la ho cai cach qua chm.
198
T do hoa va n nh hoa la hai tru ct cua chin lc cai

cach cp tin. T nhn hoa nhanh chong la tru ct th ba.
Nhng hai tru ct u tin lai tao ra can tr cho vic thc hin
tru ct th ba. Lam phat cao a xoa s tin tit kim cua hu
ht ngi Nga, do o, khng co u ngi co tin mua nhng
doanh nghip c t nhn hoa. Thm ch nu ho co th mua
nhng doanh nghip nay, vic vc chung dy cung rt kho
trong bi canh lai sut cao va thiu nhng th ch tai chnh
cung cp vn vay.
T nhn hoa c coi la bc u tin trong qua trnh tai
c cu nn kinh t. Khng ch s hu phai thay i ma quan
ly cung phai thay i va san xut phai thay i t san xut
cai ma doanh nghip c lnh san xut sang san xut cai ma
ngi tiu dung cn. Qua trnh tai c cu nay cn cac khoan
u t mi va trong nhiu trng hp, cn ct giam nhn cng.
Ct giam nhn cng se giup nng cao hiu qua tng th nu
nh no chuyn cng nhn t nhng cng vic nng sut thp
sang cng vic nng sut cao. Tht khng may, qua trnh tai
c cu a em lai rt t hiu ng tch cc nay, mt phn la bi
199
AI ANH MT NC NGA
chin lc cai cach a tao ra nhng can tr khng th vt qua.
s tin re mat. ng nhin ng ta se mun chuyn s tin kim

c ra nc ngoai. tin Nga ngha la u t vao mt nc
ang khung hoang va co rui ro, khng ch bi li nhun thp
ma con co th b chnh phu k tip tch thu. iu nay khng
tranh khoi dn n nhng ch trch ung n v tnh bt hp
phap cua qua trnh t nhn hoa. Nhng ai u thng minh
tr thanh ngi chin thng trong cuc ua xu xe ming banh
t nhn hoa se u thng minh u t tin cua ho vao th
trng chng khoan ang bung n cua My hoc vao nhng tai
khoan b mt tai nhng ngn hang nc ngoai. Khng co g
ngac nhin khi hang t USD a chay ra nc ngoai.
Chin lc cai cach cp tin a tht bai: tng san phm quc
ni cua Nga giam nm nay qua nm khac k t sau nm 1989.
Nhng d oan v suy thoai ngn han khi chuyn i a bin
thanh mt thp ky suy thoai va co th con keo dai lu hn na.
Dng nh khng th thy c khi nao th vong xoay suy
thoai mi cham ay. S giam sut GDP con ln hn ca thit
hai ma nc Nga a ganh chu trong Th chin th II. Trong
giai oan 1940-1946, san xut cng nghip cua Nga giam 24%.
Trong giai oan 1990-1999, san xut cng nghip cua Nga
giam ti gn 60% thm ch ln hn ca ty l giam cua GDP
(54%). Nhng ai quen thuc vi lch s cua ln chuyn i trc,
trong Cuc cach mang Nga chuyn sang chu ngha cng san,
co th rut ra c mt s so sanh gia thit hai kinh t xa hi
luc o vi s chuyn i sau nm 1989: s gia suc giam mt
na, u t vao cng nghip ch tao gn nh dng hn. Nga
a thu hut c vai d an u t vao khu vc khai thac tai
nguyn thin nhin; kinh nghim chu Phi trc o kha lu
cho thy, nu ban nh gia tai nguyn thin nhin thp, tht
d thu hut u t nc ngoai vao khu vc nay.
Chng trnh n nh hoa / t do hoa / t nhn hoa, tt
nhin, khng phai la mt chng trnh tng trng. Muc ch
cua chung la tao nhng iu kin tin cho tng trng.
Nhng thay vao o, chung a tao tin cho suy thoai. Khng
ch u t dng lai ma ngun vn cung can kit. Tit kim bay
hi theo lam phat. Tin thu t t nhn hoa va tin vay n nc
ngoai b phn b khng hp ly. T nhn hoa kem theo s m
ca th trng tai chnh khng a ti thnh vng ma tao ra
s tht thoat tai san. Logic nay tht hoan hao. Mt tay trum so
chnh tr co kha nng s dung anh hng chnh tr cua mnh
v vet nhng tai san co gia tr hang t USD, sau khi tra mt
200
IMF ha hen rng Nga se mau chong phuc hi. Cho ti nm

1997, ho co ly do lac quan nh th. Bi v khi san lng a
giam ti 41% k t nm 1990, liu no co th xung thp hn
na hay khng? Bn canh o, nc Nga a tun thu hu ht
nhng g ma IMF yu cu. No a t do hoa hu nh toan b.
No a n nh hoa thanh cng (ty l lam phat giam xung ang
k) va no a t nhn hoa. D nhin, qua d t nhn hoa
nhanh chong nu nh ngi ta chng cn quan tm phai t
nhn hoa th nao cho ung: ch vic ly nhng tai san nha nc
co gia tr a cho ban be, anh em. Thc t, chnh phu se co li
khi lam nh vy. Ho se nhn c s lai qua bng tin mt
hoc thng qua s ung h trong cac chin dch bu c, hoc
ca hai.
Nhng s phuc hi ngn ngui vao nm 1997 khng keo dai
c lu. Sai lm cua IMF, din ra mt ni cach xa nc Nga,
chnh la mu cht vn . Vao nm 1998, cuc khung hoang
ng A n ra. Cuc khung hoang nay keo theo s ong anh
cua hoat ng u t vao nhng th trng mi ni noi chung
va cac nha u t oi hoi li tc cao hn bu p rui ro u
t vn vao nhng nn kinh t o. Cung vi suy thoai GDP va
201
AI ANH MT NC NGA
kho khn u t la nhng yu kem trong tai chnh cng: chnh

phu Nga lm vao tnh trang vay n qua nhiu. Mc cho nhng
n lc kho khn nhm cn bng ngn sach, chnh phu Nga,
di sc ep phai t nhn hoa nhanh chong cua My, Ngn hang
Th gii va IMF, a phai ban tng ban thao tai san nha nc
vi gia re va a lam iu o trc khi xy dng c h thng
thu co hiu qua. Chnh phu a tao ra mt tng lp u so
chnh tr va doanh nhn, nhng ngi ch phai tra mt phn
nho tai san ho co np thu, thp hn nhiu mc thu ho
phai np hu nh moi quc gia khac.
chnh sach cua IMF a gop phn lam cho ti t thm, nhu cu
du mo khng nhng khng th tng ln nh ky vong ma thc
t con giam i. S mt cn i gia cung va cu du mo gy
ra s sut gia khung khip cua du th (giam ti hn 40% trong
sau thang u nm 1998 so vi mc gia bnh qun nm 1997).
Du mo va la hang hoa xut khu chu yu va la ngun thu
thu cua chnh phu Nga va gia du giam tao ra hu qua tan
khc. Ngn hang Th gii, chung ti a nhn ra vn nay
ngay u nm 1998, khi gia du co xu hng giam xung thp
hn chi ph khai thac va vn chuyn du cua Nga. Vi mc ty
gia luc o, nganh cng nghip du mo cua Nga se khng thu
c li nhun. Pha gia tin t la khng tranh khoi.
V th, vao thi im xay ra cuc khung hoang ng A, Nga

vao mt tnh th rt ky cuc. Ho co ngun tai nguyn di dao
nhng chnh phu lai ngheo. Chnh phu hu nh a cho i ht
nhng tai san co gia tr trong khi lai khng th tra lng hu
cho ngi gia hay tr cp phuc li cho ngi ngheo. Chnh phu
phai vay hang t USD t IMF va tr nn ngay cang nng n trong
khi nhng tay trum t ban, nhng ke nhn c s hao phong
cua chnh phu, th chuyn hang t USD ra nc ngoai. IMF a
khuyn khch chnh phu t do tai khoan vn, cho phep dong
vn chay t do. Chnh sach nay d nh se lam cho nc Nga
tr nn hp dn hn vi cac nha u t nc ngoai nhng thc
t lai la canh ca mt chiu thuc y dong tin chay khoi nc
Nga.
Cuc khung hoang 1998

Trong khi nn kinh t ang n nn nng n th lai sut cao
do anh hng cua cuc khung hoang ng A tao ra nhng kho
khn mi. Toa thap Nga op ep a sup khi gia du mo sut
giam. Do suy thoai va khung hoang ng Nam A, trong o
202
Ro rang, ng rup a b anh gia qua cao. Hang nhp khu

tran ngp va hang ni a phai canh tranh rt vt va. Chuyn
i sang kinh t th trng va giam u t vao qun s c
ky vong se keo theo tai phn b tai nguyn san xut nhiu
hang tiu dung hoc may moc san xut hang tiu dung hn.
Nhng u t b chng lai con hang tiu dung cung khng c
san xut. Ty gia b anh gia qua cao kt hp vi nhng chnh
sach kinh t v m ma IMF a vao a bop cht nn kinh t.
Trong khi tht nghip chnh thc co ve ha bt th tht nghip
tra hnh lai lan tran bi v lanh ao nhiu doanh nghip khng
mun sa thai cng nhn khi khng co h thng bao him xa
hi. Du cho tht nghip b che giu, no khng h kem au
thng: cng nhn ch lam vic na vi, doanh nghip cung
ch tra lng na vi. Tin thanh toan lng bin thanh cac
khoan n lng va khi c tra n, cng nhn thng nhn
c hang thay v ng rup.
Nu nh i vi vi ngi dn va vi nc Nga, ng rup b
anh gia cao la mt tham hoa th vi tng lp doanh nhn mi,
ty gia cao lai la mt mi li. Ho cn t ng rup hn mua xe
203
AI ANH MT NC NGA
Mercedes, tui xach Chanel va nhng mon n cao cp nhp khu

t Y. Vi nhng tay trum t ban mun em tin ra khoi nc
Nga cung vy, ng rup cao rt co li. Ho thu c nhiu tin
hn t ng rup khi ho tch tr li nhun vao nhng tai
khoan ngn hang nc ngoai.
Cuc khung hoang n ra theo cach ma chung thng xay

ra. Nhng nha u c co th bit c d tr ngoai t con nhiu
hay t va khi d tr giam, anh cc vao kha nng pha gia ngay
cang tr thanh mt canh bac chc thng (one-way bet). Chng
co rui ro nao khi anh cc v s sup ng rup. Va nh ky
vong, IMF nhay vao cu giup vi 4,8 t USD vao thang 7.1998.35
Mc cho nhng kh s ma phn ln ngi dn Nga phai chu

ng, nhng nha cai cach va nhng c vn cua ho IMF lo
ngai rng pha gia se tao ra mt vong xoay lam phat mi. Ho
khng khng chng lai bt ky mt thay i nao v ty gia va
sn sang bo hang t USD tranh iu o. Cho ti thang 5, va
chc chn hn la thang 6.1998, ngi ta thy ro rang rng nc
Nga cn phai co s tr giup t bn ngoai gi ty gia. Nim
tin vao ng rup b xoi mon. Tin tng rng vic pha gia ng
rup la khng tranh khoi, lai sut trong nc tng vot va tin
chay khoi nc Nga vi tc nhanh hn khi ngi dn chuyn
rup sang USD. Bi s lo ngai khi phai gi tin bng ng rup
va s thiu tin tng vao kha nng tra n cua chnh phu, cho
ti thang 6.1998, chnh phu Nga phai tra lai sut ti 60% khi
vay bng ng rup. Con s nay tng ln ti 150% ch sau vai
tun. Thm ch ngay ca khi chnh phu ha se tra n bng USD,
ho cung phai vay vi lai sut cao (lai sut trn khoan vay cua
chnh phu bng tin USD tng t khoang hn 10% ln ti gn
50%, 45 im phn trm cao hn lai sut chnh phu My phai
tra trn tn phiu kho bac cung thi im o). Th trng cho
rng xac sut v n cua chnh phu rt cao va th trng a
ung. Lai sut nh vy thm ch con thp hn mc ang le
phai tra bi v nhiu nha u t tin rng nc Nga qua ln va
qua quan trong nn kho co th sup . Khi nhng ngn hang
u t New York cho Nga vay, ho th thm vi nhau mc
tr giup cua IMF mt khi co khung hoang.
204
Trong nhng tun trc khi khung hoang n ra, IMF a thuc
y nhng chnh sach lam cho khung hoang xay ra khung
khip hn. Quy nay a thuc giuc Nga vay ngoai t nhiu hn
va giam vay bng ng rup. Lp lun cua ho rt n gian: lai
sut ng rup cao hn nhiu so vi lai sut ng USD. Bng
cach vay bng ng USD, chnh phu co th tit kim c chi
ph. Nhng co mt sai lm c ban trong lp lun nay. Ly thuyt
kinh t c ban cho rng s khac bit v lai sut gia trai phiu
USD va trai phiu rup phai phan anh ky vong v s pha gia.
Th trng cn bng khi chi ph hoc li nhun cho vay (a
khu tr rui ro) la bng nhau. Ti khng tin vao th trng nhiu
nh IMF, do o, ti cung khng my tin tng rng chi ph vay
tin a khu tr rui ro la nh nhau, du vay bng ng tin
nao. Nhng ti cung khng tin tng nh IMF rng cac quan
chc cua quy nay co th d bao bin ng ty gia tt hn th
trng. trng hp cua Nga, cac quan chc IMF tin rng ho
gioi hn th trng. Ho sn sang anh cc bng tin cua nc
Nga rng th trng a sai. o la mt trong nhng anh gia
sai lm ma IMF a mc phai, di nhng hnh thc khac nhau,
ht ln nay n ln khac. anh gia nay khng ch sai, no con
t nc Nga trc v van rui ro: nu ng rup b pha gia, Nga
se gp kho khn gp bi khi phai tra n cho khoan n bng
35
Xem IMF, IMF Approves Augmentation of Russia Extended Arrangement

and Credit Under CCFF, Activates GAB, Press release no. 98/31, Washington DC, 20.7.1998.
205
AI ANH MT NC NGA
USD.36 IMF a l i rui ro nay. Vi vic thuc y vay n bng

USD va lam cho v tr cua nc Nga suy yu i mt khi pha
gia, IMF phai chu mt phn trach nhim khi Nga cui cung
buc phai hoan tra cac khoan n.
co lp trng cng rn chng lai vic cho vay nhng chnh phu
tham nhung, nhng iu din ra cho thy la ho co tiu chun
kep. Nhng nc khng co vai tro chin lc nh Kenya b t
chi cho vay v tham nhung trong khi nhng nc nh Nga,
ni ma tham nhung mc khung khip hn nhiu, th lai
tip tuc c cho vay.
K hoach cu giup
Bn canh nhng vn ao c trn, ro rang la con co sai

lm kinh t. K hoach tr giup cua IMF d nh dung h tr
gi vng ty gia. Tuy nhin, khi ma ng tin mt nc a b
anh gia qua cao va lam cho kinh t nc o b thit hai, gi
ty gia se chng co y ngha g. Nu gi c ty gia, nn kinh t
se thit hai. Nhng trong trng hp d xay ra hn la khng
gi c ty gia th s tin bo ra la lang ph va t nc lai chu
thm n nn. Tnh toan cua chung ti cho thy rng ty gia cua
Nga b anh gia cao, do o, tin ra gi ty gia la mt quyt
nh kinh t sai lm. Hn na, tnh toan tai Ngn hang Th
gii trc khi khoan vay n c thc hin, da trn c lng
v doanh thu va chi tiu chnh phu qua thi gian, gi y rng
khoan vay n nay la khng u. Tr khi co mt iu ky diu
xay ra lam lai sut giam manh, trc mua thu, nc Nga se lai
ri vao khung hoang.
Khi khung hoang n ra, IMF la ngi lanh ao nhng n lc

cu giup. No oi Ngn hang Th gii ong gop 6 t USD. Tng
cng khoan giup ca goi la 22,6 t USD. IMF se ong gop 11,2
t, nh ti a noi trn, Ngn hang Th gii ong gop 6 t va
phn con lai do chnh phu Nht Ban cung cp.
a co mt cuc tranh lun nong bong trong ni b Ngn
hang Th gii. Nhiu ngi trong chung ti bn khon v vic
cho nc Nga vay. Chung ti bn khon liu nhng li ch i
vi tng trng trong tng lai co u ln bin minh cho
khoan vay se tao ra ganh nng n nn. Nhiu ngi ngh rng
IMF ang tao iu kin cho chnh phu Nga tr hoan nhng cai
cach co y ngha, chng han thu thu t nhng cng ty du mo.
Bng chng v nan tham nhung Nga rt ro rang. Nghin cu
ring cua Ngn hang Th gii cho thy khu vc nay la mt
trong nhng ni tham nhung nng nht th gii. Phng Ty
bit rng phn ln trong hang t USD giup nay se b chuyn
t muc tiu d nh cua no vao tui cua gia nh va cng s
cua nhng quan chc tham nhung va nhng trum t ban thn
thit vi ho. Trong khi Ngn hang Th gii va IMF dng nh
36
Co lp lun rng IMF khng h l i vic nay. Thc t, mt s ngi tin rng
Quy nay a c gng chng pha gia bng cach lam cho thit hai cua pha gia
tng ln Nga khng pha gia. Nu o qua thc la lp lun cua IMF, th IMF
a tnh toan hoan toan sai.
206
Con mt lp lun khac ma theo o, ti i ti kt lun rng

cho Nga vay thm tin se la mt sai lm ln. Nga la mt t
nc giau tai nguyn. Nu cai cach hp ly, no se khng cn
n tin t bn ngoai. Con nu no khng lam ung, chng co
g chc chn la tin t bn ngoai se em lai iu g khac. Du
theo kch ban nao, kt lun dng nh cung chng lai vic cho
Nga vay tin.
Mc cho s phan i manh me t chnh cac nhn vin cua
mnh, Ngn hang Th gii a phai chu ap lc chnh tr ln t
chnh quyn Clinton phai cho Nga vay. Ngn hang Th gii a
207
AI ANH MT NC NGA
c gng thoa hip, tuyn b cng khai cho vay mt khoan tin
ln nhng lai cho vay tng phn nho mt. Chung ti quyt nh
cho Nga vay ngay lp tc 300 triu USD, phn con lai se c
giai ngn dn dn theo tin cua cai cach. Hu ht chung ti
cho rng chng trnh nay se tht bai trc khi Nga c giai
ngn khoan tin tip theo. D oan cua chung ti a chng to
la ung n. Ky la thay, IMF dng nh l i tnh trang tham
nhung va nhng rui ro i kem vi khoan tin cho vay. Ho thc
s ngh rng gi mc ty gia b anh gia qua cao nh th la tt
va khoan tin cung cp se giup thc hin iu o trong nhiu
thang. V th, ho a cung cp hang t USD cho nc Nga.
ngay 17.8 a y nhanh cuc khung hoang tai chnh toan cu.
Lai sut cho vay cac th trng mi ni tng cao hn ca mc
nh cao cua cuc khung hoang ng A. Ngay ca nhng nc
ang phat trin co chnh sach kinh t tt cung khng th huy
ng c ngun vn. Suy thoai kinh t cua Brazil trm trong
hn va cui cung nc nay cung phai i mt vi mt cuc
khung hoang tin t. Argentina va nhng nc My Latinh khac
va mi ch dn phuc hi sau nhng cuc khung hoang ln
trc nay lai b dn ti b vc cua mt cuc khung hoang mi.
Ecuador va Colombia ri vao khung hoang. Thm ch ngay ca
nc My cung khng th ngi yn ma khng h hn g c
na. Ngn hang d tr lin bang New York a phai sp t s
tr giup t nhn vc dy mt trong nhng quy u t rui
ro ln nht nc My, Long Term Capital Management, v lo ngai
rng s sup cua quy nay co th tao ra cuc khung hoang
toan cu.
S cu giup tht bai

Ba tun sau khi khoan vay c thc hin, Nga tuyn b n
phng ngng thanh toan cac khoan n va pha gia ng Rup.37
Cho ti thang ging nm 1999, ng rup a mt gia thc t
hn 45% so vi gia tr vao thi im thang 7.1998.38 Tuyn b
37
Tuyn b cua chnh phu Nga vao ngay 17.8 con co nhiu ni dung khac,
nhng y la nhng ni dung chu yu phuc vu cho muc ch cua chung ta.
Thm vao o, chnh phu Nga thc hin kim soat tam thi vn, chng han
nh cm nhng ngi khng sng Nga u t vao cac tai san ngn han bng
ng rup va hoan tra n 90 ngay nhng khoan thanh toan n va bao him
bng ngoai t. Chnh phu Nga cung tuyn b ung h quy thanh toan do cac
ngn hang ln nht Nga xac lp nhm am bao n nh thanh toan va a ra
quy nh thanh toan ung han cho cng chc chnh phu va phuc hi cac ngn
ha n g. Chi ti t xem trang web www.bisnis.doc.gov/bisnis/country/
980818ru.htm.
38
Vao th ba, 17.8.1998, trn th trng ngoai t lin ngn hang Moscow, ng
rup mt gia 1,9% so vi ngay 16.8, nhng n cui tun, (th sau ngay 21), ty
l mt gia la 11%. Tuy nhin, vao ngay 17.8, trn th trng lin ngn hang
phi chnh thc, ng rup a mt gia 26%. Xem trang web cua Institute for the
Economy in Transtion, http: //www.iet.ru/trend/12-99/3_e.htm.
208
iu ngac nhin tht bai nay khng phai la ban thn tht
bai ma chnh la vic no a gy ngac nhin cho mt s quan
chc IMF, bao gm ca mt s quan chc cp cao nht. Ho a
tin rng k hoach cua ho se thanh cng.
D bao cua chung ti cung ch cho thy ung mt phn.
Chung ti a cho rng tin se giup gi c ty gia trong vong
ba thang. Tin ch gi c ba tun. Chung ti a cho rng
phai mt nhiu ngay, thm ch hang tun, cac trum t ban mi
chuyn tin ra khoi Nga c, trong khi thc t ch cn vai gi
hoc vai ngay. Chnh phu Nga a thm ch cho phep ng rup
ln gia. Nh chung ta a thy, iu o co ngha la cac ng trum
ch cn dung t tin rup hn mua USD. Thng c Ngn
hang trung ng Nga, Viktor Gerashchenko ti ci noi vi
Chu tch Ngn hang Th gii va ti rng o la do th trng
quyt nh. Khi b ct vn v vic hang t USD ma IMF a cho
209
AI ANH MT NC NGA
Nga vay chay vao cac tai khoan tai Sp va Thuy S ch sau vai
ngay, IMF tuyn b rng s tin o khng phai la tin ho cho
vay. Lp lun nay th hin hoc la s thiu hiu bit ang kinh
ngac v kinh t cua IMF hoc la trnh lp lim cua IMF a
ngang nga vi Gerashchenko hoc ca hai. Khi tin c chuyn
ti mt nc, khng ai anh du trn ng tin o ca. V vy,
khng ai co th noi rng tin cua ti a chay ra ch nay hay
ch khac. IMF a cho Nga vay tin ngun tin cho phep Nga
n lt mnh em cho nhng trum t ban chuyn ra nc
ngoai. Mt vai ngi trong chung ti a chm bim rng IMF
co le se lam cuc sng d chu hn nu no chuyn thng tin
vao nhng tai khoan Sp va Thuy S.
coi la th manh cua IMF nhng ngay ca trong lnh vc nay IMF
cung tht bai. Nhng tht bai kinh t v m cung vi cac tht
bai khac ong gop manh me vao s tan khc cua khung hoang.
Tt nhin, khng ch cac tay trum t ban thu li t k hoach

tr giup cua IMF. Ph Wall va nhng ngn hang u t phng
Ty, nhng ngi gy ap lc manh me nht cho k hoach tr
giup, hiu rng ho cung co li. Ho tranh thu thi gian ngn ngui
do khoan tin tr giup tao ra vt vat cang nhiu cang tt va
rut chay khoi nc Nga vi nhng g vt vat c.
Bng vic cho Nga vay mc cho nhng ly do a b ph phan
trn, chnh sach cua IMF y Nga su hn vao tnh trang n
nn ma chng c li thm bt c iu g. Thit hai do nhng
sai lm nay khng do cac quan chc IMF, nhng ngi cho vay,
hay My, ngi a gy ap lc, hay nhng ngn hang phng
Ty va nhng trum t ban a kim li t khoan vay nay chu,
ma la nhng ngi dn ong thu Nga.
Co mt kha canh tch cc cua cuc khung hoang: pha gia
ng rup kch thch tng trng khu vc san xut hang thay
th nhp khu. Hang san xut tai Nga ngay cang chim th phn
ln hn tai th trng ni a. Hu qua khng d tnh nay
cui cung a mang n s tng trng c ch i t lu cho
nn kinh t Nga. Co mt iu ma mai y: kinh t v m c
210
NH N G CHUY N I TH T BA I
Him u ma khoang cach gia ky vong va thc t lai ln
nh trng hp s chuyn i t kinh t k hoach sang kinh
t th trng. S kt hp gia t nhn hoa, t do hoa va phi
tp trung hoa c ky vong se nhanh chong mang ti tng
trng manh me trong san xut sau mt thi gian suy thoai
qua ngn. Ngi ta ky vong rng nhng li ch ma qua trnh
chuyn i mang lai se ln hn v dai han, khi may moc kem
hiu qua c thay th va mt th h doanh nhn mi hnh
thanh. S hi nhp hoan toan vao nn kinh t toan cu vi
nhng li ch ma no em lai se n nhanh chong, nu khng
noi la ngay lp tc.
Ky vong tng trng nay a khng bin thanh hin thc,
khng ch Nga ma con hu ht nhng nn kinh t chuyn
i. Ch mt vai nhng nc cng san trc y, chng han
nh Ba Lan, Hungary, Slovenia va Slovakia co GDP ngang vi
mc mt thp ky trc o. nhng nc con lai, mc giam
sut thu nhp ln n mc kho co th o c. Theo s liu cua
Ngn hang Th gii, GDP cua Nga hin nay (nm 2000) thp
cha ti hai phn ba mc cua nm 1989. S giam sut thu nhp
Moldova la khung khip nht, vi mc san lng hin nay
cha bng mt phn ba mc san lng mt thp ky trc y.
GDP nm 2000 cua Ukraine ch bng mt phn ba so vi mi
nm trc.
ng sau nhng con s nay la nhng triu chng tht s
211
AI ANH MT NC NGA
cua cn bnh nc Nga. Nga a nhanh chong chuyn t mt

cng quc cng nghip mt t nc a phong v tinh u
tin, Sputnik, ln quy ao thanh mt nc xut khu tai
nguyn. Tai nguyn thin nhin, c bit la du mo va kh t,
chim hn mt na doanh thu xut khu cua Nga. Trong khi
nhng nha c vn cai cach phng Ty ang vit nhng cun
sach vi nhan nh la S bung n kinh t sp ti Nga hay
Nga a tr thanh mt nn kinh t th trng nh th nao,
nhng s liu trn cho thy tht kho ma noi rng nhng bc
tranh y hoa hng ma ho ang ve la nghim tuc. Nhng tac
gia vi cach nhn khng thin v ang vit nhng cun sach
vi nhan chng han nh Vu mua ban th ky: Bc chuyn
i hn loan t chu ngha cng san sang chu ngha t ban.39
Tng hp nhng y kin nay, co mt s thng nht chung la

hu ht moi ngi u phai nm trai s suy giam mc sng ro
rt, th hin qua nhiu ch tiu xa hi. Trong khi khp ni
trn th gii, tui tho ngay cang tng nhanh th Nga, tui tho
trung bnh giam hn ba nm con Ukraine, la gn ba nm.
iu tra mc chi tiu cua h gia nh ho n g, ho chi tiu
bao nhiu cho qun ao va ho ang sng trong nhng cn nha
loai nao chng thc s suy giam trong mc sng thc t tng
ng vi mc suy giam th hin qua cac con s thng k
GDP. Noi cach khac, gia s rng chi tiu tiu dung la khng
i va ch ly mt phn ba chi tiu qun s trc y chuyn
sang u t cho san xut va gia s rng khng co i mi
tng hiu qua hay tn dung nhng c hi giao thng mi, th
mc tiu dung va mc sng cung a co th tng ln 4%, mt
mc tng cha phai cao nhng cung con hn rt nhiu s suy
giam thc t a xay ra.
Mc giam sut GDP cua Nga (cha noi n nhng nc khac

trong khi cng san trc y) la chu gy tranh cai. Mt s
ngi lp lun rng, bi v s gia tng nhanh chong cua khu
vc phi chnh thc t nhng ngi ban hang rong n th
sa ng nc, th sn va nhng ngi cung cp dch vu khac
ma hoat ng kinh t cua ho kho a vao thng k thu nhp
quc dn s liu trn a anh gia qua mc mc suy
giam thu nhp. Tuy nhin, nhng ngi khac lai cho rng, bi
v nhiu giao dch Nga la dang hang i hang (hn 50%
doanh s cng nghip)40 va bi v gia th trng thng cao
hn gia trao i, s liu thng k thc t a anh gia qua
thp mc suy giam thu nhp thc t.
Gia tng ngheo oi va bt bnh ng

Nhng con s thng k trn khng cho thy toan b cu
chuyn chuyn i Nga. Chung a bo qua mt trong nhng
thanh cng quan trong nht: lam sao ban co th tnh c gia
tr cua nn dn chu mi, du no con khim khuyt? Nhng chung
cung bo qua mt trong nhng tht bai quan trong nht: s gia
tng ngheo oi va bt bnh ng.
Xem Chrystia Freeland, a trch dn; Richard Layard and John Parker, a
trch dn; va Ander Aslund, a trch dn.
40
V nhng ham y va chi ph do i hang gy ra ln nn kinh t Nga, xem C.
G. Gaddy and B. W. Ickes, Russias Virtual Economy, Foreign Affairs 77
(thang 9-10, 1998).
Trong khi chic banh kinh t quc gia thu nho lai, no con
c chia se ngay cang bt bnh ng n ni nhng ngi
Nga bnh thng nhn c phn ngay cang nho i. Vao nm
1989, ch 2% ngi Nga sng trong ngheo oi. Cho n cui
nm 1998, con s nay a tng ln n 23,8%, theo chun ngheo
212
213
39
AI ANH MT NC NGA
ch co 2 USD mt ngay. Hn 40% dn s ch co thu nhp di

4 USD mt ngay, theo mt khao sat do Ngn hang Th gii tin
hanh. Nhng con s thng k v tre em con cho thy vn
nghim trong hn vi hn 50% tre sng trong nhng gia nh
ngheo oi. Nhng nc cng san cu cung co tnh trang gia tng
ngheo oi tng t, nu khng ti hn.41
le la b thit hai nng nht. Trc tin, lam phat a xoa sach
s tin tit kim t oi cua ho. Khi tin lng khng theo kp vi
lam phat, thu nhp thc t cua ho giam sut. S ct giam chi
ph cho giao duc va y t lam xoi mon thm mc sng cua ho.
Nhng ai co th u tm cach ra nc ngoai (mt s nc, chng
han Bulgaria a mt 10% hoc hn dn s va thm ch mt ty
l ln hn lc lng lao ng qua ao tao). Nhng sinh vin gioi
Nga va cac nc Lin X cu ma ti a gp u hoc tp rt chm
ch vi mt tham vong: nhp canh c vao cac nc phng
Ty. Nhng thit hai nay nghim trong khng phai ch bi iu
chung gi y cho nhng ngi con ang Nga ma ca nhng iu
bao trc tng lai: trong lch s, tng lp trung lu lun la trung
tm trong xy dng xa hi da trn nhng nguyn tc lut phap
va gia tr dn chu.
Ngay khi ti Ngn hang Th gii, ti bt u xem xet ky hn

nhng g ang din ra va nhng chin lc ang c thc
hin. Khi ti bay to mi lo ngai v vn nay, mt nha kinh t
tai ngn hang, ngi a ong vai tro quan trong trong qua trnh
t nhn hoa a phan ng gay gt. ng ta trch dn tnh trang
ket xe, trong s o nhiu xe la Mercedes, nhng ngi i ngh
cui tun vao mua he va cac ca hang y p hang hoa xa x.
o la bc tranh khac hn nhng ca hiu trng rng am am
di ch cu. Ti khng phan i la mt s kha ln ngi
Nga a kim c u giau gy ra nan ket xe, tao ra nhu
cu v giay Gucci hay nhng hang hoa nhp khu xa x khac,
u cho nhiu ca hang ban le phat trin. Tai nhiu khu ngh
mat chu u, nhng nha giau ngi Nga a thay th nhng
ngi Arp hai thp ky trc. mt vai khu ngh mat o, cac
bang tn ng thm ch vit bng ting Nga cung vi ngn
ng ban a. Nhng ket xe Mercedes mt nc vi thu nhp
bnh qun 4.730 USD (vao nm 1997) la mt du hiu cua s
m yu ch khng phai khoe manh. o la du hiu ro rang v
mt xa hi tp trung cua cai vao tay mt s t ngi hn la
chia se cho s ng.
Trong khi s chuyn i lam tng nhanh s ngi ngheo va
lam cho mt s t ngi giau ln, tng lp trung lu Nga co
41
Qua trnh chuyn i a khng em lai li ch cho ngi ngheo. V du, mt

phn nm dn s ngheo nht thu nhp ch chim 8,6% Nga (1998), 8,8%
Ukraine (1999), 6,7% Kazakhstan (1996) (theo World Bank, World
Development Indicator 2001).
214
Mc gia tng bt bnh ng cung ging nh mc va

thi gian suy thoai kinh t a gy ra s ngac nhin ln. Cac
chuyn gia a d oan bt bnh ng hay t nht la mc bt
bnh ng o c se gia tng. ch cu, thu nhp moi ngi
c gi tng t nhau bng cach xoa bo chnh lch v lng.
H thng cng san, trong khi khng tao ra cuc sng thoai mai,
a tranh c tnh trang ngheo oi cung cc va gi mc sng
tng i ngang bng bng cach cung cp nn giao duc ph
thng, nha , y t va dch vu chm soc tre em. Vi vic chuyn
sang kinh t th trng, nhng ai lam vic chm ch va lam ra
nhiu san phm se gt hai nhng phn thng cho cng sc
cua ho va v th s gia tng bt bnh ng la khng tranh khoi.
Tuy nhin, ngi ta a hy vong rng nc Nga khng co bt
bnh ng do tai san tha k. Khng bt bnh ng do tha
k, Nga a co trin vong v mt nn kinh t th trng hn.
Lam sao ma moi chuyn lai xay ra hoan toan khac nh th!
Nc Nga ngay nay co ty l bt bnh ng ngang vi nhng
215
AI ANH MT NC NGA
nn kinh t bt bnh ng nht trn th gii, nhng nn kinh

t My Latinh da trn di san na phong kin.42
thoai kinh t nm trong toan b cun sach nay. y, ti ch

mun cp s lc ba v du. Trong mi trng hp, nhng
ngi bao v cho IMF se noi rng moi th se con ti t hn na
nu nh khng co nhng chng trnh cua IMF. Trong vai
trng hp, chng han nh khi khng co cac chnh sach canh
tranh, IMF se khng khng rng nhng chnh sach o la mt
phn trong chng trnh, nhng bun thay, Nga a khng thc
hin. S bin bach nh th qua la ngy th: vi hang ta iu
kin, moi th u nm trong chng trnh cua IMF. Tuy nhin,
nc Nga bit rng, vi nhng yu sach ma IMF doa nu khng
thoa man se ct vin tr, Nga se c gng mc ca va mt thoa
thun (thng khng hoan toan nh y) se at c va ngun
tai tr lai c khi thng. iu quan trong (vi IMF) la nhng
muc tiu tin t, thm hut ngn sach va tc t nhn hoa
tc la s doanh nghip chuyn sang s hu t nhn, khng
cn bit bng cach nao. Moi th khac u la th yu. Hu ht
chung, nh chnh sach canh tranh chng han, ch la trang
tr, la mt s phong vi nhng nha ph bnh noi rng IMF
a bo ra ngoai nhng phn quan trong cua mt chin lc
chuyn i thanh cng. Khi ti lin tuc gy sc ep oi nhng
chnh sach canh tranh manh me hn, nhng ngi Nga, bao
gm nhng ngi a ng y vi ti, nhng ngi ang n lc
xy dng mt nn kinh t th trng thc s, va nhng ngi
ang n lc xy dng mt c quan kim soat canh tranh, a
lin tuc cam n ti.
Nga a nhn ly nhng iu ti t nht mt s suy giam

khung khip v san lng va mt s gia tng khung khip bt
bnh ng. Va d bao tng lai th m mt: bt bnh ng cao
se can tr tng trng, c bit khi chung dn n mt n chnh
tr xa hi.
NH N G CHNH SA C H SAI L M A D N N
CHUY N I TH T BA I NH TH NA O
Chu n g ta a th y ro nh n g chnh sa c h n g thu n
Washington a ong gop vao tht bai nh th nao: t nhn
hoa sai lm khng em lai s cai thin hiu sut hay tng trng
ma em lai suy thoai va tht thoat tai san. Chung ta cung a
thy nhng vn tr nn phc tap hn qua s tac ng ln
nhau gia nhng cai cach cung nh tc va bc i cua
chung: t do hoa th trng tai chnh va t nhn hoa cho phep
tin chay ra nc ngoai d dang hn; t nhn hoa trc khi
xy dng c s ha tng lut phap phu hp a lam tng kha
nng va ng c lam tht thoat tai san hn la tai u t cho
tng lai. S miu ta y u nhng g a xay ra va phn tch
chi tit cach ma nhng chng trnh cua IMF ong gop vao suy
42
S dung thc o chun v bt bnh ng (h s Gini), vao nm 1998, Nga co

ty l bt bnh ng cao gp i Nht Ban, cao hn 50% so vi Anh va cac
nc chu u va tng ng mc cua Venezuela va Panama. Trong khi o,
nhng nc theo cac chnh sach cai cach tng bc nh Ba Lan va Hungary
a gi mc c bt bnh ng thp. Mc bt bnh ng cua Hungary
thm ch con thp hn cua Nht Ban va mc bt bnh ng cua Ba Lan con
thp hn cua Anh. Xem Angus Maddison, The World Economy: A Millenial
Perspective (Paris: Organization for Economic and Development, 2001).
216
Quyt nh nn nhn manh vao u, cai nao la u tin

khng h d dang. Sach giao khoa kinh t thng khng cung
cp u hng dn. Ly thuyt kinh t noi rng th trng hoat
ng hiu qua, cn phai co ca canh tranh va s hu t nhn.
Nu cai cach ma d dang, ngi ta ch cn vung chic ua thn
va se co ca hai th o. IMF la chon tp trung vao t nhn
217
AI ANH MT NC NGA
hoa ma ch danh chut t thi gian cho canh tranh. S la chon

nay co le cung khng co g ngac nhin: li ch cua cac tp oan
va gii tai chnh thng khng ung h chnh sach canh tranh
v nhng chnh sach nay han ch kha nng kim li cua ho.
Hu qua cua sai lm cua IMF y nghim trong hn ch la
tao ra gia cao: nhng doanh nghip a t nhn hoa tm cach
tr thanh c quyn va lp cac cartel nhm tng li nhun ma
khng chu s quan ly cua chnh sach chng c quyn. Va
nh thng xay ra, li nhun c quyn li keo ngi ta s
dung nhng ky thut mafia thng tr th trng hoc cung
c lin minh c quyn.
se can tr tng trng kinh t. Lai sut cao ro rang a bop nghet
u t. Rt nhiu doanh nghip mi c t nhn hoa, thm
ch ca nhng ngi hy vong kim chac c t cac doanh
nghip t nhn hoa, thy rng ho khng th m rng san xut
va chuyn sang bon rut tai san. Chnh sach lai sut cao cua
IMF lam cho ty gia b anh gia cao gy kho khn cho xut khu
va lam cho nhp khu tr nn re hn. Hen chi, luc by gi bt
ky mt v khach nao n Moscow sau nm 1992 u co th
thy nhng ca hang y p qun ao va cac hang hoa nhp
khu khac nhng rt kho tm ra mt san phm dan nhan
Made in Russia (san xut tai Nga). Va iu nay vn ung thm
ch nm nm sau khi qua trnh chuyn i din ra.
Lam phat
trn, chung ta a thy t do hoa qua nhanh co th dn
n s bung n cua lam phat. iu ang bun trong cu chuyn
cua nc Nga la mi sai lm nay lai tip ni mt sai lm khac
va a n nhng hu qua rt phc tap.
Chnh sach tin t tht cht con gop phn khi phuc hnh
thc hang i hang. V thiu tin, cng nhn c tra bng san
phm ma nha may san xut hoc co sn, t giy v sinh n
giay dep. Ch tri moc ln khp ni giup cng nhn ban nhng
san phm nay ly tin mua nhng vt dung thit yu. Trong
khi trng chung co ve ging nh mt hoat ng kinh doanh
mang tnh th trng, chung che giu s thiu hiu qua. Lam
phat cao rt co hai cho mt nn kinh t bi v no can thip vao
hoat ng bnh thng cua h thng gia ca. Nhng h thng
hang i hang con tham hoa hn i vi hiu qua hoat ng
cua h thng gia ca va chnh sach tht cht tin t ch n gian
la thay th mt s thiu hiu qua nay bng mt s thiu hiu
qua co le con ti t hn.
V a gy ra lam phat bng cach t do hoa gia ca t ngt

vao nm 1992, IMF va chnh quyn Yeltsin phai tm cach kim
ch no. Nhng cn i cha bao gi la th manh cua IMF va
chnh s nhit tnh thai qua cua no a keo theo lai sut ln
cao thai qua. Chng co my bng chng la nu giam mc lam
phat xung di mc bnh thng se thuc y tng trng.
Nhng nc thanh cng nht, nh Ba Lan, a l i sc ep cua
IMF va duy tr mc lam phat khoang 20% trong nhng nm
din ra nhng chuyn i quan trong. Nhng hoc tro xut sc
cua IMF, chng han nh Cng hoa Sec, nc a keo lam phat
xung 2%, a phai trai qua tnh trang kinh t tr tr. Co nhiu
ly do tin rng, nhit tnh thai qua trong vic chng lam phat
IMF a yu cu Nga hay t nhn hoa cang nhanh cang tt,

con lam th nao t nhn hoa th khng my quan trong.
218
219
T nhn hoa
AI ANH MT NC NGA
Hu ht nhng tht bai ti a noi trn ca s sut giam thu

nhp va s gia tng bt bnh ng u co lin quan trc tip
n sai lm nay. Nghin cu v lch s mi nm cua nhng
nn kinh t chuyn i Ngn hang Th gii cho thy ro rang
la, t nhn hoa khi khng co c s ha tng th ch cn thit
(chng han quan h s hu va quan ly trong doanh nghip) se
chng co tac dung tch cc nao i vi tng trng.43 ng
thun Washington mt ln na lai to ra sai lm. D dang nhn
ra s lin h gia cach t nhn hoa va nhng tht bai cua no.
a co quan im tht ngy th v vai tro cua nha nc trong

nn kinh t hin ai. Nha nc th hin s anh hng cua no
theo v s cach khac nhau va v s mc khac nhau. T
nhn hoa qua thc co lam giam quyn lc cua chnh quyn
trung ng nhng lai danh cho chnh quyn vung va a
phng qua nhi u quy n ha n h. M t tha n h ph nh St.
Petersburg hay mt chnh quyn vung nh Novgorod co th
s dung hang ng quy nh va cac loai thu khoa bop nn
tin t nhng doanh nghip hoat ng trong vung kim soat
cua ho. nhng nc cng nghip phat trin, canh tranh gia
cac a phng lam cho ho u phai n lc thu hut cac nha
u t. Nhng trong mt tnh canh lai sut cao va tnh trang
suy thoai kinh t can tr u t, chnh quyn cac a phng
khng bo nhiu thi gian tao ra mi trng u t hp dn
ma thay vao o tp trung xem mnh co th kim chac c bao
nhiu t nhng doanh nghip ang hoat ng ging nh
chnh nhng ng chu va nha quan ly cua nhng doanh nghip
mi c t nhn hoa nay. Va khi doanh nghip hoat ng tai
nhiu a phng khac nhau, chnh quyn a phng ngh
rng ho nn kim chac c chng nao hay chng o trc
khi nhng a phng khac kim ht phn cua ho. Va iu nay
lai cung c ng c cua nhng nha quan ly, kim chac bt ky
cai g co th cang nhanh cang tt. Cui cung, doanh nghip
ch con la mt cai xac khn kho. o la cuc ua xem doanh
nghip nao ri n ay nhanh hn. ng c bon rut tai san
tn tai moi cp .
Chng han Nga va nhiu nc khac, vic khng co cac quy

nh am bao quan h s hu va quan ly trong doanh nghip
ngha la nhng ngi nm quyn doanh nghip co ng c
bon rut tai san cua nhom c ng thiu s; va nhng nha
quan ly cung co ng c ging nh vy vi c ng. Tai sao
phai tn sc lam giau khi ma d dang bon rut cua cai? Nhng
kha canh khac cua qua trnh t do hoa, nh chung ta a thy,
lam tng thm ng c cung nh c hi kim chac tai san cua
doanh nghip. T nhn hoa Nga thng chuyn cac doanh
nghip ln cua nha nc vao tay chnh nhng ngi ang quan
ly chung. Nhng ngi nm bn trong doanh nghip nay bit
ro con ng pha trc rui ro va kho khn th nao. Thm ch
khi ho phai t nhn hoa, ho khng dam ch i cho n khi th
trng vn c hnh thanh va ch i v s nhng thay i
khac, cn thit ho gt hai toan b gia tr cua bt ky khoan
u t hay tai cu truc nao. Ho tp trung vao nhng g ho co
th kim c t doanh nghip trong vong vai nm ti va thng
th, cach kim chac c nhiu nht chnh la bon rut tai san.
T nhn hoa cung c ky vong se xoa bo vai tro cua nha
nc trong nn kinh t. Nhng nhng ngi gia nh nh vy
43
Xem Stiglitz, Quis Custodiet Ipsos Custodes?, a trch dn.
220
Ging nh nhng nha cai cach cp tin theo liu phap sc

tuyn b rng vn vi t do hoa khng phai la no qua nhanh
ma la no cha u nhanh, nhng tuyn b nh vy cung ap
dung vi qua trnh t nhn hoa. Trong khi Cng hoa Sec, chng
han, c IMF khen ngi ngay ca khi ho vp nga, ro rang la
221
AI ANH MT NC NGA
nhng li hung bin a i qua xa kt qua thc t: Sec vn con

gi cac ngn hang vi s hu nha nc. Nu mt chnh phu
t nhn hoa cac doanh nghip nhng lai gi lai cac ngn hang
hoc la thiu cac quy nh quan ly co hiu qua, chnh phu o
a khng tao ra rang buc ngn sach u manh nng cao
hiu qua ma lai tao ra nhng cach thc tr cp thiu minh bach
cho doanh nghip mt c hi to ln cho tham nhung. Nhng
nha ph bnh qua trnh t nhn hoa Sec cho rng vn
khng phai la t nhn hoa qua nhanh ma la t nhn hoa qua
chm. Nhng chng co nc nao a thanh cng c bng cach
t nhn hoa moi th ch sau mt m. Rt co th, nu mt
chnh phu nao o mun t nhn hoa ngay lp tc, kt qua at
c se la mt s hn loan. Nhim vu nay qua kho trong khi
ng c tham nhung lai qua cao. S tht bai cua chin lc t
nhn hoa nhanh la co th d bao va a c d bao trc.
cho ban be cua ho, hoc cho chnh phu. iu kin vay n la
chnh phu se s dung c phiu cua nhng doanh nghip nha
nc lam th chp. Va tht ngac nhin, chnh phu khng tra
c n va nhng ngn hang t nhn nm quyn quan ly cac
doanh nghip. y co th c coi nh mt vu mua ban gia
tao (mc du chnh phu cung tin hanh cai goi la u gia) va
mt vai tay trum lp tc tr thanh ty phu. Kiu t nhn hoa
nay khng hp phap v chnh tr. Va nh a noi trn, bi v
chung khng hp phap nn nhng tay trum bt buc phai
chuyn tin ra khoi t nc cang sm cang tt, trc khi chnh
phu mi ln nm quyn co th ao ngc qua trnh t nhn
hoa hay lam suy yu v tr cua ho.
Qua trnh t nhn hoa, nh c ap dung tai Nga cung nh

nhiu nc thuc Lin X cu, chng nhng khng gop g cho
tng trng kinh t ma con lam xoi mon long tin vao chnh phu,
vao ch dn chu va vao cai cach. Hu qua cua vic ban i
nhng ngun tai nguyn giau co trc khi hnh thanh h thng
thu thu tai nguyn la mt vai ngi ban va cng s cua Yeltsin
tr thanh ty phu con t nc th khng th tra lng cho ngi
v hu ch 15 USD mi thang.
Nhng ke kim li t s hao phong cua nha nc, hay noi

chnh xac hn la s hao phong cua Yeltsin, tm moi cach
am bao cho Yeltsin c tai c. Ma mai thay, trong khi ngi
ta cho rng mt phn tai san ma Yeltsin a hao phong c
dung tai tr trong chin dch tranh c, mt s nha ph bnh
tin rng nhng ng trum qua khn ngoan khng phai s
dung tin cua chnh ho tai tr cho chin dch. Co nhiu ngun
quy cua chnh phu co th s dung cho muc ch nay. Nhng
ng trum cung cp cho Yeltsin mt th khac con gia tr hn:
o la ky ngh quan ly chin dch tranh c hin ai va h thng
thng tin truyn hnh ma ho quan ly.
Dn chng ti t nht cho vic t nhn hoa sai lm la chng

trnh cho vay i c phiu. Vao nm 1995, thay v vay tin cua
Ngn hang trung ng, chnh phu Nga a quay sang vay cua
nhng ngn hang t nhn. Rt nhiu ngn hang trong s nay
thuc s hu cua ban be cac quan chc chnh phu, nhng
ngi a c hng c quyn trong nganh ngn hang. Trong
h thng ngn hang thiu kim soat, nhng c quyn nay thc
cht la mt giy phep in tin, cho chnh ban thn ho vay hoc
Chng trnh cho vay i c phiu la man cui trong v kch

lam giau cua cac ng trum, mt nhom nho ngi (nhiu ngi
trong s o co cac quan h, t nht theo bao cao, kiu mafia)
thng tr khng ch i sng kinh t ma ca i sng chnh tr
cua t nc. Co luc, ho a tuyn b nm gi 50% tai san quc
gia. Nhng ngi ung h cac ng trum nay so sanh ho vi
nh n g nha a i t ba n bo c l t My nh Harrimans hay
Rockefellers. Nhng co s khac nhau ln gia hoat ng cua
222
223
AI ANH MT NC NGA
nhng nhn vt nay trong chu ngha t ban th ky 19, bao

gm ca nhng nha t ban khai pha xy dng ng st va khai
mo min vin Ty hoang da cua My, vi s boc lt nc Nga,
c goi la min ng hoang da, cua nhng ng trum Nga.
Nhng nha t ban boc lt cua My tao ra s thnh vng ngay
khi ho lam giau cho chnh ho. Ho lam cho t nc giau hn
ngay ca khi ho kim c lat banh to nht trong ca cai banh.
Nhng ng trum t ban Nga bon rut tai san va lam cho t
nc b ngheo thm. Cac doanh nghip i n b vc pha san
con tai khoan ngn hang cua cac ng trum th giau thm.
c coi la biu hin cua s xoi mon vn xa hi. Nhng mt

s nc thuc Lin X cu ma ti a thm, ngi ta co th nhn
thy moi ni, theo nhng cach tinh vi hn ch khng phai
s th hin trc tip, s xoi mon vn xa hi. y khng phai
ch la s lam by cua mt s nha quan ly, y gn nh la s
cp boc v chnh phu cua mi ngi vi moi ngi. Chng
han, mt thng canh Kazakhstan l ch nhng ngi nha knh
a b mt knh. D nhin, khng co knh th chung khng th
hoat ng. Trong nhng ngay u cua qua trnh chuyn i,
chng my ai tin tng vao tng lai n ni, ngi ta phai
kim chac bt c cai g ho kim c. Mi ngi u tin rng
ngi khac se ly knh cua nha knh va khi o ngi nha knh
(cung nh cuc sng cua ho) se b huy hoai. Nhng nu nh
ngi nha knh, du th nao i na, cung se b pha hoai, th moi
ngi co ly do kim bt c g co th t no, du rng gia tr
cua knh rt nho.
Bi canh xa hi
Nhng quan chc ap dung nhng chnh sach theo ng
thun Washington a tht bai khi anh gia bi canh xa hi cua
cac nn kinh t chuyn i. iu nay c bit ti t nu xet ti
nhng g a din ra di thi chu ngha cng san.
Nn kinh t th trng keo theo v s cac mi quan h va
trao i kinh t. Nhiu quan h trao i o lin quan n vn
s tn nhim. Khi mt ca nhn cho vay tin, anh ta tin rng
s tin o se c tra. H tr cho nim tin nay la mt h thng
lut phap. Nu cac ca nhn khng hoan thanh nhng ngha
vu hp ng cua ho th lut phap se buc ho phai lam. Nu
mt ca nhn anh cp tai san cua ngi khac, anh ta se b a
ra toa. Nhng nhng nc co nn kinh t th trng phat trin
va ha tng th ch y u, cac ca nhn va doanh nghip khng
my khi phai dung n kin tung.
Cac nha kinh t thng goi cht keo dnh gn kt xa hi lai
vi nhau la vn xa hi. Bao lc va chu ngha t ban mafia
224
Cai cach ma s chuyn i din ra Nga a lam xoi mon

vn xa hi. Ngi ta giau ln khng phai bng cach lam vic
chm ch hay u t ma bng cach s dung quan h chnh tr
bon rut tai san nha nc trong cac thng vu t nhn hoa
re mat. Kh c xa hi, cai gn kt cng dn vi nhau va vi
chnh phu a b pha v khi nhng ngi nhn lng hu nhn
thy chnh phu ang qung i nhng tai san co gia tr trong
khi lai tuyn b rng khng co tin tra lng hu.
Vic IMF tp trung vao kinh t v m ma cu th la lam phat
lam cho no sao nhang cac vn nh ngheo oi, bt bnh ng
va vn xa hi. Khi tp trung vao muc tiu thin cn nay, IMF
noi rng lam phat tac ng rt xu n cuc sng cua dn
ngheo. Nhng chnh sach cua IMF lai khng c thit k
lam giam tac ng ln ngi ngheo. Va vi vic l i nhng
anh hng ma chnh sach cua mnh gy ra cho ngi ngheo
225
AI ANH MT NC NGA
va cho vn xa hi, IMF thc t a lam hong thanh cng kinh t

v m. S xoi mon cua vn xa hi tao ra mi trng khng thun
li cho u t. Vic chnh phu Nga (va IMF) khng chu y xy
dng mt mang li an sinh xa hi ti thiu a lam chm lai
qua trnh tai c cu bi ngay ca nhng giam c cng rn nht
cung cam thy kho co th sa thai cng nhn khi bit rng ho
se gp kho khn cung cc, nu khng mun noi la se cht oi.
Chung ta a thy hai trong s nhng ch trch c ban t

pha nhng nha cai cach tng bc. Vi va se gy lang ph,
tht khng d xy dng mt chng trnh cai cach tt. Th
t va nhp cai cach ong vai tro quan trong. Chng han,
co nhng iu kin tin quyt t nhn hoa thanh cng trn
quy m ln va vic tao ra nhng iu kin tin quyt o cn
co thi gian.44 Hnh mu cai cach ky quc cua nc Nga cho
thy ng c li ch ong vai tro quan trong nhng chu ngha
t ban na mua cua Nga khng tao ra ng lc cho hoat
ng tao ra cua cai vt cht va tng trng kinh t ma tao ra
ng lc cho hoat ng bon rut tai san. Thay v tao ra mt
nn kinh t th trng hoat ng nhp nhang, s chuyn i
nhanh em ti mt min ng ri loan, hoang da.
Liu phap sc
Cuc tranh lun ln nht v chin lc cai cach nc Nga
tp trung vao tc cua cuc cai cach. Cui cung th ai ung,
nhng ngi theo liu phap sc hay nhng ngi cai cach
tng bc? Ly thuyt kinh t thng tp trung vao trang thai
cn bng va cac m hnh ly tng chng co nhiu noi v
nhng bin i, th t, lch trnh va tc cai cach, mc du
cac nha kinh t cua IMF thng c gng lam cho nhng nc
khach hang tin iu ngc lai. Cac bn tranh lun u da vao
nhng n du thuyt phuc bn kia v nhng u im trong
cach cua mnh. Nhng nha cai cach cp tin noi rng ban
khng th nhay qua mt cai hao bng hai bc nhay trong
khi nhng nha cai cach tng bc lai lp lun rng cn phai
mt n chn thang th a tre mi ra i va cp n cach
qua sng do a. i khi, s khac bit gia hai quan im nay
chu yu la v cach nhn hn la v thc cht. Ti a co mt trong
mt hi thao Hungary, trong o co mt ngi a phat biu,
Chung ta phai cai cach nhanh! No phai c hoan thanh trong
nm nm. Ngi khac lai noi, Chung ta phai tin hanh cai
cach tng bc. iu o cn ti nm nm. Phn ln cuc tranh
lun la v cach thc cai cach hn la tc cai cach.
226
Cach tip cn Bn-s-vch

i vi cai cach th trng
Nu nh nhng nha cai cach cp tin nhn xa hn mi quan
tm cua ho vao kinh t, ho se nhn ra lch s a cho thy hu
44
Chng han: t do hoa th trng vn trc khi xy dng c mt mi trng

u t hp dn trong nc, nh IMF xut, th chng khac g mi moc vn
chay ra nc ngoai. T nhn hoa trc khi co th trng vn hiu qua, theo
cach em quyn s hu hay quyn iu hanh vao tay nhng ngi sp ngh
hu, khng tao ra ng lc tao ra cua cai trong dai han ma ch tao ra ng lc
bon rut tai san. T nhn hoa trc khi tao dng cu truc lut phap am bao
canh tranh ch tao ra ng c hnh thanh c quyn va tao ra nhng khuyn
khch chnh tr ngn khng cho hnh thanh ch canh tranh hiu qua. T
nhn hoa trong mt h thng lin bang nhng lai cho chnh quyn a phng
quyn anh thu t do va quyn a ra cac quy nh theo y mun se khng
xoa bo quyn lc va ng c truc li cua chnh quyn, theo ngha nao o, th
khng phai thc s la t nhn hoa.
227
AI ANH MT NC NGA
ht nhng th nghim cai cach cp tin nht u gp v s vn

. iu o ung t Cach mang T san Phap 1789, Cng xa
Paris 1871 cho n Cach mang Bn-s-vch Nga nm 1917
hay Cach mang Vn hoa Trung Quc nhng nm 1960, 1970.
D hiu c nhng lc lng a tao nn nhng cuc cach
mang o, nhng mi cuc cach mang nay u tao ra mt
Robespierre, nhng thu lnh chnh tr cua ho, ngi hoc la tr
nn i bai sau cach mang, hoc la a no n ch cc oan.
Ngc lai, cuc Cach mang My thanh cng lai khng phai la
mt cuc cach mang thc s v xa hi. No la mt s thay i
cach mang trong c cu chnh tr nhng lai ch th hin mt
s thay i t t trong c cu xa hi. Nhng nha cai cach cp
tin Nga mun tao ra mt cuc cach mang ca trong c cu
kinh t va c cu xa hi. Cu bnh lun bun nht la, cui cung
ho a tht bai trn ca hai mt: ho co mt nn kinh t th trng
trong o rt nhiu cu ang vin cng san c hng li t
quyn lc, iu hanh va kim li t nhng doanh nghip ma
ho quan ly, trong khi nhng cu s quan KGB vn con nm
on by quyn lc. Ch co mt lc lng mi: o la s t nhng
ng trum mi, co kha nng va sn sang s dung quyn lc chnh
tr va kinh t to ln.
nhom u tu, c nhng quan chc quc t dn dt, cung c

gng min cng ap t, mt cach tng t, s chuyn i
nhanh chong ln t nc nay.
Trn thc t, nhng nha cai cach cp tin a ap dung cac

chin lc kiu Bn-s-vch mc du ho hoc c chin lc nay
t ngun khac (vi chu ngha cng san). Nhng ngi Bn-svch a c gng ap t chu ngha cng san mt cach min
cng ln t nc nay trong nhng nm sau 1917. Ho cho
rng cach xy dng chu ngha xa hi la mt nhom can b
u tu lanh ao (mt uyn ng thay cho bt buc) qun chung
nhn dn theo con ng ung n, khng nht thit o la
con ng ma qun chung mong mun hay ngh la con ng
tt nht. Trong cuc cach mang mi hu cng san Nga, mt
228
Nhng ngi ung h cach tip cn Bn-s-vch dng nh

khng ch l i lch s (tht bai) cua nhng cai cach cp tin
nh th ma con gia nh rng cac qua trnh chnh tr se din
tin theo nhng cach ma cha h co tin l trong lch s. Chng
han, nhng nha kinh t nh Andrei Shleifer, ngi nhn ro tm
quan trong cua ha tng th ch trong nn kinh t th trng,
tin rng t nhn hoa, du tin hanh bt c cach nao, cung se
tao ra nhu cu chnh tr lam xut hin nhng th ch thc hin
chc nng quan ly tai san t nhn.
Lp lun cua Shleifer co th c coi la mt s m rng (cha
chng minh) cua nh ly Coase. Nha kinh t hoc Ronald H.
Coase, ngi a c giai Nobel cho cng trnh cua mnh, a
lp lun rng at c tnh hiu qua, xac nh ro nhng
quyn tai san la rt quan trong. Thm ch, nu ban a tai san
cho mt ngi khng h bit cach quan ly chung sao cho hiu
qua, th trong mt xa hi vi cac quyn tai san ro rang, ngi
o se co ng lc ban tai san cho ai co th quan ly tai san
hiu qua. o la ly do tai sao nhng ngi ung h t nhn hoa
nhanh chong cho rng khng cn phai chu y nhiu v cach t
nhn hoa. Gi y, ngi ra nhn ra rng nhng iu kin
d bao cua Coase co hiu lc la rt kho45 va ro rang la khng
45
Xem nh ly Coase tai R. H. Coase, The Problem of Social Cost, Journal of

Law and Economics 3 (1960), trang 1-44. nh ly nay ch co tac dung khi
khng co chi ph giao dch va khng co thng tin khng hoan hao. Ban thn
Coase tha nhn nhng han ch nay. Hn na, khng bao gi co th xac nh
quyn s hu tai san mt cach tuyt i va iu nay c bit ung vi cac
nc ang chuyn i. Ngay ca cac nc cng nghip tin tin, quyn s
hu tai san cung b gii han bi mi quan tm v mi trng, quyn ngi lao
229
AI ANH MT NC NGA
c thoa man khi nc Nga bc vao qua trnh chuyn i.
nguyn tc lut phap hay phap quyn cua ho, nhng ngi
a kim c khi tai san thng qua nhng giao dch sau bc
man vi in Kremlin, ch co khi ho nhn thy kha nng anh
hng c bit cua ho ln chnh quyn yu ui cua nc Nga.
Shleifer va cng ty, tuy vy, a y y tng cua Coase i xa

hn nhng iu ma ban thn Coase a lam. Ho tin rng cac
tin trnh chnh tr c iu tit theo cung mt cach vi cac
qua trnh kinh t. Nu mt nhom li ch v tai san c tao ra,
no se oi hoi s hnh thanh cua mt ha tng th ch cn thit
lam cho nn kinh t th trng hoat ng va oi hoi nay se
c phan anh trong cac tin trnh chnh tr. Tht khng may,
lch s lu dai cua cac cuc cai cach chnh tr cho thy phn
phi thu nhp co vai tro quan trong. Chnh tng lp trung lu
la tng lp oi hoi cac cuc cai cach ma thng c noi n
nh la nguyn tc lut phap (rule of law). Nhng ngi rt
giau thng lam li cho mnh sau cac canh ca ong kn, mc
ca nhng c quyn va c li cho ring mnh. Chc chn la
nhng ngi nh Rockeffeller hay Bill Gates chng bao gi oi
hoi nhng chnh sach canh tranh manh me. Ngay nay Nga,
chung ta khng thy cac ng trum, nhng nha c quyn mi,
oi hoi v chnh sach canh tranh manh me. Nhng oi hoi v
ng, s quy hoach, vn vn. Mc du lut phap c gng xac nh vn nay
ro rang n mc co th, tranh chp vn thng xay ra va phai c xet x qua
qua trnh t tung. Tht may, da trn nguyn tc lut phap, co th tin rng
qua trnh xet x se c thc hin cng bng. Nhng nc Nga khng nh
vy. Xem A. Shleifer va R. Vishny, The Grabbing Hand: Government
Pathologies and Their Cures (Boston: Harvard University Press, 1999)
thy mt quan im ro rang rng co quyn t hu th co ng c manh me
tao ra lut l. Xem thao lun m rng hn v nh ly Coase va vai tro cua no
trong lp lun v chin lc t hu hoa thch hp J. E. Stiglitz, Whither
Socialism (Cambridge: MIT Press, 1994); J. E. Stiglitz Whither Reform? Ten
Years of the Transition, sach a dn; J. E. Stiglitz, Quis Custodiet Pisos
Custodes, sach a dn; va J. Kornai, Ten Years After The Road to a Free
Economy, The Author Self-Evaluation, trong Boris Pleskovic va Nicholas
Stern, Annual World Bank Conference on Development Economics 2000
(Washington, DC: World Bank, 2001), trang 49-66.
230
Cac ng trum a oi phai m ca lnh vc truyn thng khoi

b tp trung vao trong tay mt s t ngi, nhng ngi mun
kim soat lnh vc nay nhm duy tr quyn lc, nhng ch khi
chnh phu tm cach s dung quyn cua mnh nm ly truyn
thng. hu ht nhng nc phat trin va dn chu, tng lp
trung lu b buc phai tra gia c quyn cao se khng cho phep
s tp trung quyn lc kinh t nh vy. My, t lu ngi ta
lun lo ngai v mi him hoa cua s tp trung quyn lc truyn
thng va My, s tp trung quyn lc mc nh Nga se
khng c chp nhn. Nhng My va IMF lai khng quan tm
n mi him hoa do tp trung truyn thng gy ra. Thay vao
o, ho tp trung vao tc t nhn hoa, du hiu cho thy
qua trnh t nhn hoa ang din ra nhanh chong. Va ho hai
long, thm ch con t hao, trc thc t la quyn lc cua truyn
thng tp trung trong tay t nhn a c s dung va s dung
co hiu qua gi cho nhng ngi ban cua ho, Boris Yeltsin
va cai goi la nhng nha cai cach, duy tr quyn lc.
Mt trong nhng ly do quan trong phai co lnh vc truyn
thng nng ng va mang tnh ph phan la iu o am bao
rng cac quyt nh c a ra khng ch phan anh li ch
cua s t ngi ma la li ch chung cua cng ng. iu thit
yu duy tr h thng cng san cung chnh la khng co s
xm soi cua cng chung. Mt trong nhng hu qua do tht bai
trong vic tao ra mt h thng truyn thng hiu qua, c lp
va mang tnh canh tranh Nga la nhng chnh sach, chng
han nh cho vay i c phiu, khng chu s ph phan cua
cng chung ma chung ang phai b. Tuy nhin, ngay ca
231
phng Ty, cac t chc kinh t quc t va B Tai chnh My

cung u a ra nhng quyt nh quan trong v chnh sach
Nga chu yu sau canh ca. Ca nhng ngi ong thu
phng Ty, nhng ngi ma cac t chc nay phai co trach
nhim va nhng ngi Nga, nhng ngi phai tra gia sau cung,
u khng bit nhiu v nhng g ang din ra vao luc o. Ch
n by gi chung ta mi anh vt vi cu hoi: Ai lam mt
nc Nga? va tai sao. Cu tra li, nh chung ta bt u thy,
chng co g ro rang.
LUT L THNG MAI BT CNG VA...
CHNG 6
LUT L THNG MAI BT CNG

VA NHNG THU OAN KHAC
MF la mt t chc chnh tr. S cu giup nm 1998 c

thc hin nhm gi quyn lc cho Boris Yeltsin, mc du
no khng co y ngha trn c s cua bt ky nguyn tc cho
vay nao. S gt u lng le cua IMF, nu khng mun noi la
ung h cng khai, vi chng trnh t nhn hoa i tin vay
ly c phiu y ry tham nhung, mt phn la do tham nhung
cung tt cho muc ch la Yeltsin tai c c.46 Chnh sach
cua IMF trong lnh vc nay gn bo cht che vi nhng anh
gia chnh tr cua B Tai chnh di chnh quyn Clinton.
Thc t, trong chnh quyn cung co nhng mi nghi ngai v
chin lc cua B Tai chnh. Sau tht bai cua nhng nha cai
cach, vao thang 12.1993, Strobe Talbott, vao luc o la ngi
phu trach cac chnh sach vi Nga (sau nay tr thanh th trng
ngoai giao) a bay to mi quan ngai lan rng v chin lc liu
phap sc: liu cu sc la qua mc hay liu phap cha u? Chung
46
232
Du y la mt cach bin h, nh chung ta a ch ra trn, cach bin h nay

vn co vn . Cac nha tai phit khng dung quy tai tr cho Yeltsin tai c.
Nhng ho giup ng ta cach thc t chc (va ca h thng truyn hnh) ma ng
ta cn.
233
ti Hi ng c vn kinh t cam thy rng nc My ang a

ra nhng t vn ti cho nc Nga va s dung tin cua ngi
ong thu thuc y Nga phai chp nhn nhng t vn o.
Nhng B Tai chnh tuyn b rng chnh sach kinh t nc
Nga la lnh vc ring ho phu trach, gat i moi n lc thao lun,
du la trong chnh phu vi nhau hay vi bn ngoai, va khng
khng bam ly cam kt t nhn hoa nhanh va s dung liu
phap sc. Nhng anh gia chnh tr cung nh kinh t n sau
lp trng cua nhng nhn vt tai B Tai chnh. Ho lo lng nc
Nga se ri lai vao chu ngha cng san. Nhng nha cai cach tng
bc th lai lo rng mi him hoa thc s chnh la s tht bai
cua liu phap sc. Gia tng ngheo oi va suy giam thu nhp
se lam giam s ung h vi nhng cai cach th trng. Mt ln
na, nhng nha cai cach tng bc lai ung. Cuc bu c
Moldova vao thang 2.2000, trong o nhng cu ang vin cng
san chim ti 70% s gh Duma, co le ch la mt trng hp
him, nhng s v mng vi nhng cai cach cp tin va liu
phap sc hin nay a tr nn ph bin cac nn kinh t chuyn
i.47 Coi s chuyn i nh la vong u cui cung gia kinh
t th trng va kinh t k hoach a ti mt vn : IMF va
B Tai chnh My coi thng va khng tin bt c cu ang vin
cng san nao, tr mt vai ngi c chon tr thanh ng
minh. Tt nhin, vn con mt s ang vin cng san thu cu.
Nhng mt s, co le la kha nhiu ngi, tng phuc vu trong
chnh quyn trc y thc ra ch la nhng ngi thc dung
mun vn ln trong h thng. Nu h thng oi hoi ho phai
vao ang cng san th o cung khng phai la mt cai gia phai
47
Cac nn kinh t chuyn i hin do cac ang cng san hoc ang vin cng
san cu lanh ao gm: Albania, Azerbaijan, Belarus, Croatia, Kazakhstan,
Lithuania, Moldova, Ba Lan, Nga, Romania, Slovenia, Tajikistan,
Turkmenistan va Uzbekistan.
234
tra qua ln. Nhiu ngi cung vui mng chng kem ai khi
chng kin s kt thuc chng lch s nay. Nu ho co mang
theo cai g t thi cng san, th o la nim tin rng nha nc
phai co trach nhim quan tm n nhng ngi gp kho khn
va nim tin vao mt xa hi cng bng hn.
Trn thc t, nhiu cu ang vin cng san a tr thanh, theo
thut ng cua chu u, nhng ngi dn chu xa hi mc
khac nhau. Trong thut ng chnh tr cua My, ho co th nm
u o gia nhng ngi dn chu kiu c va nhng ngi dn
chu kiu mi, du rng hu ht co le se gn vi dn chu kiu c
hn. Ma mai thay, chnh quyn dn chu cua Clinton, dng
nh co quan im hp vi nhng ngi dn chu xa hi, lai
thng lin minh vi nhng nha cai cach canh hu nhng
nn kinh t ang chuyn i, nhng hu du cua Milton
Friedman va nhng nha cai cach th trng cp tin, nhng
ngi hu nh khng quan tm n nhng hu qua xa hi cua
chnh sach.
Nga, ngoai nhng cu ang vin cng san th chng con
ai hp tac. Ban thn Yeltsin cung la mt cu ang vin cng
san mt ng c vin vao B chnh tr. Nga, nhng ngi
cng san cha bao gi b loai ra khoi vong quyn lc. Hu nh
moi nha cai cach cua Nga u la nhng cu ang vin cng
san. Mt thi, dng nh a co mt vach ngn cach gia nhng
ngi dnh dang n KGB va Gosplan nhng trung tm kim
soat kinh t va chnh tr cua ch trc y va nhng ngi
khac. Nhng ngi tt la nhng cu quan chc cng san iu
hanh cac doanh nghip, chng han nh Viktor Chernomyrdin,
Chu tch Gazprom va la ngi k tuc Gaidar lam thu tng. o
la mt ngi thc t ma chung ta co th hp tac. Mc du mt
s ngi thc t sn sang bon rut mc ti a tai san cua
nha nc cho ring ho va ban be cua ho, ho ro rang khng phai
235
la nhng ngi theo h t tng canh ta. Trong khi, du nhm

ln hay khng, anh gia ai la ngi phu hp a nc Nga
ti min t ha kinh t th trng t do co th a anh hng
ti quyt nh lin minh cua My (va IMF) trong nhng ngay u
cua cuc chuyn i, th cho ti nm 2000, moi quyt nh u
trn c s cua s thc dung. Nu nh co chut ly tng hoa nao
thi im ban u th s sup cua Yeltsin va nhng ngi
vy quanh ng ta chc chn a dn ti s bi quan, hoai nghi.
Putin dng nh c chnh quyn Bush on chao nng nhit
nh la mt ngi co th hp tac. Qua kh lam vic cua ng vi
KGB khng con quan trong na. Phai mt nhiu thi gian, chung
ta cui cung mi bo c cai cach anh gia ngi khac qua
vic ho co tng la ang vin cng san hay khng trong ch
cu hay thm ch qua nhng vic ho a lam cho ch cu. Nu
nh t tng sai lm a lam chung ta mu mt khi lam vic vi
nhng nha lanh ao va ang phai mi ni ln ng u cung
nh khi xy dng nhng chnh sach kinh t, nhng anh gia
chnh tr sai lm cung ong vai tro khng kem Nga. Nhiu
ngi ma chung ta a lin minh khng my hng thu vi vic
xy dng nn kinh t th trng hoat ng tt nh phng
Ty ma hng thu lam giau cho ban thn.
Khi thi gian qua i, nhng vn vi chin lc cai cach
va vi chnh quyn Yeltsin cang tr nn ro rang hn. Phan ng
cua cac quan chc IMF va B Tai chnh My cung khng khac
vi phan ng cua cac quan chc trong chnh quyn trc kia
khi nhng tht bai trong chin tranh Vit Nam tr nn ro rang:
l i thc t, t chi s tht, dp tt cac cuc tranh lun va
lang ph ngay cang nhiu tin hn cu van tht bai. Ho tuyn
b nc Nga sp i n mt bc ngot; tng trng sp n
va khoan cho vay tip theo se cho phep Nga at c iu o;
Nga a cho thy ho hoan toan u cac iu kin vay, vn
236
vn va vn vn. Khi trin vong thanh cng ngay cang tr nn

mong manh va cuc khung hoang dng nh ang n gn,
nhng li hung bin cung phai thay i: trong tm c chuyn
t s tin tng vao chnh quyn Yeltsin sang ni lo ngai v him
hoa cua mt lc lng khac se ni ln thay th.
Ni lo s o co th cam nhn c. Mt hm ti nhn c
mt cu in thoai t vn phong cua mt c vn cp cao cho
chnh phu Nga. ng ta mun t chc mt phin hop ban xem
Nga nn lam g t ng dy. Li khuyn tt nht ma IMF co
th a ra trong nhiu nm la chng trnh n nh hoa. Chung
chng co tac dung g vi tng trng. Ro rang la n nh hoa,
t nht la theo cach ma IMF ch ra, khng dn ti tng trng.
Khi IMF va B Tai chnh nhn ra iu nay, ho lp tc hanh
ng. B Tai chnh (theo bao cao la nhng lanh ao cp cao
nht) a goi cho Chu tch Ngn hang Th gii va ti nhn c
lnh khng c i hop. Nhng trong khi B Tai chnh mun
coi Ngn hang Th gii la tai san cua mnh th cac nc khac,
nu hp tac cn thn vi nhau, co th manh hn ca B trng
Tai chnh My. Va iu o a xay ra. Nhn c nhng cu in
thoai va th t Nga, ti a n Nga lam cai iu ma ngi
Nga yu cu: m ra mt cuc thao lun khng b bo buc bi
ca h t tng cua IMF hay nhng li ch cua B Tai chnh My.
Chuyn i cua ti tht la thu v. Pham vi cua cac cuc thao
lun cung rt n tng. Nhiu b oc thng minh canh tranh
vi nhau a ra chin lc tng trng kinh t phu hp.
Ho bit nhng con s nhng vi ho s suy giam kinh t nc
Nga khng phai ch la vn thng k. Nhiu ngi ti a tip
chuyn hiu ro tm quan trong cua nhng g a b bo qua hoc
khng c chu y ung mc trong nhng chng trnh cua IMF.
Ho bit tng trng cn nhiu th hn la ch n nh hoa, t
nhn hoa va t do hoa. Ho lo ngai ap lc cua IMF oi t nhn
237
hoa nhanh chong, cai ma ho cam thy se mang n nhiu vn

ti t hn na. Mt s cung nhn ra tm quan trong cua
vic hnh thanh nhng chnh sach canh tranh va than phin
rng chung khng nhn c s ung h y u. Nhng iu
la m cho ti kinh nga c nh t la s khng ho a h p gi a
Washington va Moscow. Moscow luc by gi co mt cuc
tranh lun chnh sach lanh manh. Nhiu ngi lo ngai, chng
han, ty gia cao se can tr tng trng va ho a ung. Nhng
ngi khac lo rng pha gia se gy ra lam phat va ho cung ung.
y la nhng vn phc tap va trong mt nn dn chu, chung
phai c ban bac va tranh lun. Nga a c gng lam iu o,
c gng tao ra cac cuc tranh lun gia nhng y kin khac nhau.
Ch co Washington, hay chnh xac hn la IMF va B Tai chnh
My, la s dn chu va mun dp tt cac cuc thao lun. Ti
chng th lam g khac ngoai vic ghi lai va cam thy bun v
s ma mai nay.
Khi nhng bng chng v tht bai a cht ng va khi vic
nc My ang ung h mt con nga yu a tr nn ro rang,
chnh phu My c gng dp tt s ch trch va cac cuc thao
lun cng khai. B Tai chnh c gng xoa bo nhng thao lun
gia Ngn hang Th gii vi gii bao ch am bao rng ch
co din giai cua ho v nhng g ang din ra la c nghe. Ky
la lam sao, ngay ca khi nhng bng chng v nguy c tham
nhung a c ch ra trn bao ch My, B Tai chnh vn khng
h thay i chin lc cua mnh.
i vi nhiu ngi, chng trnh t nhn hoa i tin vay
ly c phiu c ban n trong chng 5 (trong o mt s t
ng trum kim soat mt phn ln nhng ngun tai nguyn di
dao cua t nc) a tr thanh tiu im ma chnh phu My le
ra phai co ting noi. trong nc Nga, ngi ta anh gia rng
My a t lin minh vi tham nhung. Nh mt biu hin cua s
238
ung h cng khai, Th trng B Tai chnh My, Lawrence

Summers a mi Anatoly Chubais, ngi phu trach t nhn
hoa, ngi a t chc chng trnh i tin vay ly c phiu
va cung la ngi, khng co g ang ngac nhin, tr thanh mt
trong nhng quan chc kem ting tm nht Nga, n nha
chi. B Tai chnh My va IMF a tham gia vao i sng chnh
tr Nga. Bng cach sat canh trong thi gian dai vi nhng
nhn vt nm quyn lc trong khi s bt cng tt bc ang
hnh thanh qua qua trnh t nhn hoa tham nhung, My, IMF
va cng ng quc t a gn mnh vi nhng chnh sach lam
li cho nhng ngi giau co trn s ngheo oi cua nhng ngi
dn Nga.
Khi bao ch My va chu u cui cung cung boc trn s tham
nhung Nga, s ln an cua B Tai chnh My ch hi ht va gia
di. S tht la Tng thanh tra cua Dumas a em nhng cao
buc nay n Washington rt lu trc khi nhng tin tc nay
bung ra trn bao ch. Tai Ngn hang Th gii, ngi ta bao ti
ng gp ng y v s rng chung ti se tin vao nhng li cao
buc cua ng. Nu ngi ta khng bit v tham nhung, o la
bi v tai va mt ho a b che.
IU ANG LE NN LAM
Nhng li ch dai han cua phng Ty co le a c am
bao tt hn nu nh chung ta khng dnh lu qua thn mt
vi mt v lanh ao cu th nao, min la duy tr c s ung h
rng rai cho cac tin trnh dn chu. iu nay co th at c
thng qua vic ung h nhng nha lanh ao tre, mi ni
Moscow va cac tnh, nhng ngi chng lai tham nhung va n
lc tao dng mt nn dn chu thc s.
239
Ti a c gia nh co mt cuc tranh lun m v chin lc

cua My Nga ngay thi ky u cua chnh quyn Clinton, mt
cuc tranh lun phan anh nhng tranh cai ang din ra th
gii bn ngoai. Ti tin rng nu nh Clinton c nghe nhng
lp lun khac, ng se ap dung mt cach tip cn cn bng hn.
ng cung se nhay cam hn vi nhng lo lng cua ngi ngheo
va quan tm hn n tm quan trong cua nhng tin trnh
chnh tr hn la nhng nhn vt tai B Tai chnh. Nhng nh
thng xay ra, tng thng thng khng co c hi nghe tt
ca cac y kin va cac quan im. B Tai chnh cho rng vn
nay qua quan trong va khng th tng thng co vai tro quyt
nh y. Co le bi v ngi My cung chng quan tm lm
n vn nay nn Clinton cung khng cam thy y la vn
u quan trong yu cu nghin cu ky cang hn.
LI CH CUA MY VA CAI CACH NGA

Co nhiu ngi Nga (va ca nhng ni khac na) tin rng
nhng chnh sach tht bai nay khng phai la mt tai nan ngu
nhin: nhng tht bai nay u c tnh toan nhm bon rut
sc manh cua nc Nga va lam cho no vnh vin khng th
tr thanh mt mi e doa trong tng lai. Quan im nay anh
gia nhng ngi IMF va B Tai chnh My co ac tm va thu
oan hn mc ti ngh ma ho co. Ti tin rng ho thc s cho
rng nhng chnh sach ho ung h se thanh cng. Ho tin rng
mt nc Nga vng manh v kinh t va mt chnh phu Nga n
nh co u oc cai cach co li cho ca My va hoa bnh toan cu.
Nhng nhng chnh sach o cung khng hoan toan v v li.
Li ch kinh t cua My noi ung hn la nhng li ch thng
mai, tai chnh a c phan anh trong cac chnh sach nay.
240
Chng han, s tr giup vao thang 7.1998 va la s tr giup

cho nhng ngn hang phng Ty co nguy c mt hang t USD
(va cui cung cung a mt hang t USD) va la s tr giup cho
Nga. Nhng khng ch li ch trc tip cua ph Wall ma ca h
t tng ph bin trong cng ng tai chnh cung anh hng
n cac chnh sach. Chng han, ph Wall cho rng lam phat
la iu ti t nht trn th gii: no lam xoi mon gia tr thc cua
nhng khoan n, lam tng lai sut va lam giam gia trai phiu.
Vi cac nha tai chnh, tht nghip khng phai la mi quan tm
nhiu lm. Vi ph Wall, chng co g quan trong bng tai san
t nhn nn chng co g ngac nhin khi t nhn hoa c chu
tm n th. Ho cung khng mn ma vi cam kt canh tranh.
Noi cho cung, chnh ng kim B trng tai chnh Paul ONeill
a thit lp cartel nhm toan cu va a n lc dp tt canh
tranh vi th trng thep toan cu. Nhng khai nim nh vn
xa hi hay s tham gia chnh tr co th thm ch cha tng xut
hin trong suy ngh cua ho. Ho cam thy thoai mai vi mt
ngn hang trung ng c lp hn la ngn hang trung ng
ma moi hanh ng phai chu s chi phi cua cac tin trnh chnh
tr. (Trng hp nc Nga co i chut nc ci v im nay.
Sau khung hoang nm 1998, chnh Ngn hang trung ng c
lp cua Nga e doa gy ra lam phat cao hn mc ma IMF va
mt vai quan chc chnh phu mun va chnh s c lp cua
Ngn hang trung ng phai chu trach nhim mt phn v vic
no l i nhng li cao buc tham nhung).
Nhng nhom li ch My a tac ng n chnh sach theo
cach i ngc lai vi li ch quc gia va lam cho nc My co ve
nh mt t nc ao c gia. Nc My ung h t do thng
mai nhng khi cac nc ngheo tm ra c mt hang hoa nao
o co th xut sang My th thng la nhng nhom li ch bao
h lai thng th. Cac nhom li ch cua cng nhn va doanh
241
nghip My s dung nhiu lut l thng mai, c th hin cng

khai la nhng lut l thng mai cng bng nhng c bit
n bn ngoai nc My la nhng lut l thng mai khng
cng bng, dng ln nhng hang rao thep gai ngn can
nhp khu. Nhng lut nay cho phep mt cng ty, tin rng i
thu nc ngoai cua no ang ban san phm di gia thanh, yu
cu chnh phu ap thu nhp khu c bit bao h. Ban san
phm di gia thanh c goi la ban pha gia va khoan thu
anh vao san phm ban pha gia goi la thu ban pha gia. Tuy
nhin, thng th chnh phu My quyt nh gia thanh ma ch
da trn rt t bng chng va theo nhng cach co rt t y ngha.
Vi hu ht cac nha kinh t, thu ban pha gia n gian ch la
s bao h trn trui. Ho se hoi, tai sao mt doanh nghip bnh
thng lai ban san phm di gia thanh?
Vu hnh thanh cartel nhm

Trong sut nhim ky cua ti tai chnh phu, co le trng hp
ang bun nht v vic nhng nhom li ch My can thip vao
thng mai va qua trnh cai cach, la vu vic xay ra nm 1994,
ngay sau khi gia nhm ri t do. phan ng lai s sut gia,
nhng nha san xut nhm My a cao buc Nga ban pha gia
nhm. Bt ky mt phn tch kinh t nao v tnh hnh luc o
cung cho thy ro rang la Nga khng h ban pha gia. Nga ch
n gian la ban ung gia quc t, mc gia a b giam do cu
v nhm trn toan cu giam khi kinh t toan cu suy thoai va
bi Nga a ct giam s dung nhm cho cac may bay qun s.
Hn na, nhng lon x-a mi c thit k s dung t nhm
hn trc cung lam giam cu v nhm. Khi ti thy gia nhm
ri t do, ti bit rng nganh cng nghip nhm sm hay mun
242
cung ku goi chnh phu giup theo mt hnh thc nao o,

hoc la tr cp hoc la bao h khoi canh tranh cua nc ngoai.
Nhng ti thm ch a ngac nhin trc ban xut cua Paul
ONeill, Chu tch Alcoa: lp mt cartel nhm toan cu. Cartel
nay hoat ng bng cach han ch san lng nng gia nhm
ln. Y mun cua ONeill khng lam ti ngac nhin. iu lam
ti ngac nhin la y tng chnh phu My se khng ch cho phep
ma con ong vai tro quan trong trong vic tao ra cartel. ng
ta cung e doa s dung nhng lut chng ban pha gia nu nh
cartel khng th thanh lp. Nhng lut nay cho phep My ap
t thu c bit ln hang hoa ban di mc gia cng bng
cua th trng va c bit khi chung c ban di gia thanh.
Vn tt nhin khng phai la Nga co ban pha gia hay khng.
Nga ang ban nhm mc gia quc t. Do nganh nhm Nga
ang tha cng sut va gia in re, hu ht nu khng mun
noi la tt ca nhm Nga ban trn th trng quc t u c
ban cao hn gia thanh. Tuy nhin, theo cai cach ma nhng lut
chng ban pha gia c thc thi th cac nc co th b buc
ti ban pha gia ngay ca khi ho khng h ban pha gia theo quan
im kinh t. My tnh toan gia thanh bng mt phng phap
ky quc ma nu ap dung cho cac doanh nghip My th se a
n kt lun la hu ht cac doanh nghip My cung ban pha
gia. T hn, B Thng mai, c quan va ong vai thm phan
va ong vai cng t, tnh toan chi ph da trn cai goi la thng
tin tt nht BIA (best information available), thng do nhng
doanh nghip ang mun loai bo canh tranh cua nc ngoai
cung cp. Trong trng hp cua Nga va nhng nc xa hi chu
ngha trc y, B Thng mai thng tnh chi ph bng cach
xem xet chi ph mt nc tng ng. Trong mt v du khac,
Ba Lan b buc ti ban pha gia xe dung cho sn gn va nc
c coi la tng ng vi Ba Lan la Canada. Trong vu kin
243
nhm, nu b buc ti, co kha nng se co mt mc thu u cao

anh vao nhm cua Nga lam cho Nga khng th ban c nhm
My. Nga co th ban nhm cho nhng nc khac (tr nhng
nc theo ui My) va trong trng hp o, gia nhm quc t
se tip tuc giam. i vi Alcoa, mt cartel toan cu v nhm se
tt hn: iu o se tao c hi co gia cao hn iu ma Alcoa
mong mun.
Ti phan i vic thanh lp mt cartel nh vy. iu lam cho
cac nn kinh t th trng hoat ng la canh tranh. Cartel la
bt hp phap My va chung cung nn b coi la bt hp phap
trn toan cu. Hi ng c vn kinh t a tr thanh ng minh
manh me cua C quan chng c quyn, B T phap trong vic
thuc y thi hanh cac lut canh tranh. Vic My giup tao ra mt
cartel toan cu la s vi pham moi nguyn tc. Tuy nhin, con
co mt rui ro khac. Nga ang vt ln xy dng mt nn kinh
t th trng. Cartel nay se lam hai Nga bng cach ct giam
mt trong s t san phm ma Nga co th ban trn th trng
quc t. Va tao ra cartel se cho Nga mt bai hoc sai lm v vic
kinh t th trng hoat ng nh th nao.
Trong mt chuyn i ngn n Nga, ti a noi chuyn vi
Gaidar, ngi sau o la pho thu tng th nht phu trach kinh
t. ng y va ti bit rng Nga khng ban pha gia theo cai
ngha ma cac nha kinh t s dung. Nhng chung ti u bit
lut phap My hoat ng nh th nao. Nu nh b kin th nhiu
kha nng la se b anh thu. Tuy nhin, ng y cung bit cartel
se anh hng th nao n Nga, ca v kinh t va ca v tac ng
n qua trnh cai cach ma ng ang c gng thc hin. ng
y ng y rng chung ti phai phan i ht sc mnh. ng y
sn sang i mt vi rui ro b ap thu ban pha gia.
Ti a n lc thuyt phuc nhng ng nghip trong Hi ng
244
c vn kinh t quc gia rng ung h y tng cua ONeill se la

mt sai lm ln va ti a at c kt qua. Nhng trong mt
cuc hop ni cac cng thng, ngi ta a quyt nh ung h
vic thanh lp mt cartel quc t. Ngi cua Hi ng c vn
kinh t va B T phap rt tc gin. Ann Bingaman, tr ly tng
chng ly phu trach chng c quyn, a canh bao trc mt
nhom thanh vin ni cac rng co th co s vi pham lut chng
c quyn. Nhng nha cai cach trong chnh phu Nga kch lit
phan i s thanh lp cartel va a cho ti bit cam giac cua
ho. Ho bit rng han ch s lng ma cartel se ap t se y
lui nc Nga v con ng cu. Vi cartel, mi nc se c cp
mt han ngach nhm ho c phep san xut hoc xut khu.
Cac b trng se quan ly nhng doanh nghip nhn c han
ngach. o la mt h thng ma ho a qua quen va ho a tng
yu thch. Ti lo ngai rng li nhun thng d tao ra do han
ch thng mai se tao c hi cho tham nhung. Chung ta a
khng bit c la nc Nga a b Mafia hoa, co th co mt
cuc tm mau tranh gianh han ngach.
Trong khi ti c gng thuyt phuc hu ht moi ngi v
him hoa cua vic hnh thanh cartel, hai th lc a ni ln
ln at. B ngoai giao vi cac mi lin h gn gui vi nhng
quan chc bao thu a ung h s thanh lp cartel. B ngoai
giao anh gia vn trt t cao hn cac vn khac va cartel
gop phn tao ra trt t. Cac quan chc bao thu d nhin ngay
t u a khng h tin rng nhng thay i nay co ngha va
nhng g xay ra vi th trng nhm a giup chng minh
quan im cua ho. Rubin, luc o la Chu tch Hi ng kinh
t quc gia, a ong vai tro quyt nh bn canh anh hng
cua b ngoai giao. t nht la cartel a hoat ng tt mt thi
gian. Gia ca c nng ln. Li nhun cua Alcoa va nhng
nha san xut khac tng thm. Ngi tiu dung My va ngi
245
tiu dung toan th gii phai chu thit va nhng nguyn ly

kinh t c ban v gia tr cua th trng canh tranh ch ro rng
nhng thit hai cua ngi tiu dung ln hn li nhun ma
nha san xut thu c. Nhng trong trng hp cu th nay,
con co iu ang noi hn: chung ta ang c gng day nc
Nga v kinh t th trng. Ho a hoc c mt bai hoc, nhng
o la mt bai hoc sai lm, bai hoc se co hai cho ho trong
nhng nm tip theo: o la phat trin trong nn kinh t
th trng th phai tm n vi chnh phu. Chung ta khng
nh day cho ho chu ngha t ban thn hu va ho co le cung
khng cn hoc chu ngha t ban thn hu t chung ta. ang
le ho a t hoc c nhng bai hoc cn thit cho mnh. Nhng
chung ta a tht ngu ngc khi cho ho mt v du ti t.48
48
bit chi tit, xem M. Du Bois and E. Norton, Foiled Competition: Dont
Call It a Cartel, But World Aluminum Has Forged a New Order, Wall Street
Journal, 9.6.1994. Bai bao nay ch ra mi quan h thn mt gia ONeill va
Bowman Cutter, vao luc o lam pho chu tch Hi ng kinh t quc gia, nh
la cng cu xao nu thng vu nay. Phu gia lam ngot cho ngi Nga la
mt khoan u t c phn tr gia 250 triu USD, do OPIC am bao. Nhng nha
tai phit nhm My lam moi cach che y nhm tranh b buc ti c quyn
va chnh phu My a c ba lut s chng c quyn soan thao thoa thun
nay, thoa thun ma theo bai bao nay la c c y vit mp m thoa man B
T phap.
Vao nm 1995, cartel nay tan ra do nhu cu nhm th gii tng ln va nhng
kho khn khi thc hin thoa thun vi cac nha san xut Nga. Xem S. Givens,
Stealing an Idea from Aluminum, The Dismal Scientist, 24.7.2001
Thm vao o, Alcoa va cac nha san xut nhm My khac b kin v m mu can
tr thng mai du vu kin b toa an bac bo. Xem J. Davidow, Rules for the
Antitrust/Trade Interface, Miller & Chevalier, 29.9.1999, ta i
www.ablondifoster.com/library/article.asp?pubid = 143643792001&groupid
=12. Mt bai xa lun bc l quan im tng t vi y, xem Journal of
Commerce, 22.2.1994.
Cu chuyn cha kt thuc y: vao thang 4.2000, cac hang thng tn dn
dp a tin hai nha tai phit Nga (Boris Berezovsky va Roman Abramovich)
a tao dng thanh cng mt t chc c quyn t nhn kim soat 75-80% san
246
An ninh quc gia ban

Vu hnh thanh cartel nhm khng phai la trng hp u
tin va cung khng phai la trng hp cui cung trong o cac
nhom li ch cuc b ln at muc tiu quc gia va toan cu v
chuyn i thanh cng cac nc. Vao thi ky cui cua chnh
quyn Bush (cha) va thi ky u cua chnh quyn Clinton, mt
thoa thun lch s bin gm giao thanh cay cuc a c
ky gia Nga va My. Mt doanh nghip cua chnh phu My goi la
United States Enrichment Corporation (Tp oan lam giau hat
nhn My - USEC) se mua uranium ly ra t nhng u an hat
nhn cua Nga va chuyn v My. S uranium nay se c lam
ngheo chung khng th c s dung lam vu kh hat nhn
va se c s dung trong cac nha may in nguyn t. Vu mua
ban nay se giup Nga s tin Nga ang cn kim soat tt hn
kho nguyn liu hat nhn Nga ang nm gi.
Khng th tin ni la ngi ta lai vin dn n nhng lut
thng mai cng bng can tr vu chuyn giao nay. Nhng
nha san xut uranium My tuyn b rng Nga ang ban pha
gia uranium trn th trng My. Cung nh vu b bi nhm,
chng co t hp ly nao trong li cao buc nay. Tuy nhin, nhng
lut l thng mai cng bng khng cng bng My khng
c vit trn c s cac nguyn ly kinh t. Chung tn tai ch
nhm bao v cac nganh cng nghip My khng b thit hai do
hang nhp khu.
lng hang nm cua Nga, tao ra cng ty nhm ln th hai trn th gii (sau
Alcoa). Xem Russian Aluminum Czars Joining Forces, The Sydney Morning
Herald, 19.4.2000, va A. Meier va Y. Zarakhovich, Promises, Promises,
Time Europe 155(20), 22.5.2000. Xem thm, R. Behar, Capitalism in Cold
Climate, Fortune (thang 6.2000). Du b buc ti, Boris Berezovsky khng
nh khng lam g sai lin quan n nc Nga.
247
Khi vic nhp khu uranium nhm muc tiu giai tr qun
b cua chnh phu My b cac nha san xut uranium My phan
i da theo nhng lut l thng mai cng bng, ro rang la
nhng lut nay cn phai thay i. B Thng mai va ai din
thng mai My cui cung b thuyt phuc a nhng thay i
trong lut ra ngh vin. Ngh vin a bac bo d thao nay. n
gi ti vn khng ro la B Thng mai va ai din thng mai
My co ngm ngm pha hoai nhng n lc thay i lut bng
cach trnh bay ban d thao theo cach lam cho no d b t chi
hay ho a u tranh manh me vi ngh vin, c quan lun co
quan im bao h manh me.
Cung kinh ngac khng kem la nhng g xay ra sau o, vao
gia nhng nm 1990. Tht xu h cho chnh quyn Reagan
va Bush (cha) khi My tut lai pha sau trong trao lu t nhn
hoa vao nhng nm 1980. Chnh phu Margaret Thatcher a
t nhn hoa hang t USD trong khi My ch t nhn hoa c
ch mt nha may helium Texas tr gia 2 triu USD. S khac
bit, d nhin, la do Anh co nhiu nganh cng nghip quc hu
hoa ln ma Thatcher co th t nhn hoa. Cui cung, nhng
ngi ung h t nhn hoa cung ngh ra cai co th t nhn hoa:
USEC, c quan khng ch lam giau uranium cho cac lo phan
ng hat nhn ma con cho san xut bom nguyn t. Vu t nhn
hoa nay b bao phu bi nhiu vn . USEC a c uy quyn
mang uranium a lam giau t Nga v. Nu la mt doanh
nghip t nhn, th y la mt kiu c quyn va se khng th
thoat khoi s xem xet cua cac c quan chng c quyn. Tht
ti t, chung ti Hi ng c vn kinh t a phn tch nhng
ng c cua mt USEC b t nhn hoa va a ch ra rng no se
co ng c khng mang uranium v nc My. y la mt
mi lo ln: a co nhng lo ngai v s lan tran cua vu kh hat
nhn v vic nguyn liu hat nhn lot vao tay cua nhng t
248
chc khung b hay mt nc vi chnh quyn xu va vic

mt nc Nga suy yu vi lng uranium lam giau ban cho
bt ky ai mun tra khng phai la mt bc tranh ti sang. USEC
khng khng noi rng se khng bao gi hanh ng i ngc
lai li ch cua nc My va khng nh se mang v uranium ngay
khi Nga mun ban. Nhng ngay cai tun ma ho tuyn b nh
th, ti co c mt thoa thun mt gia USEC va mt c quan
cua Nga. Ngi Nga se tng gp ba lng hang va USEC khng
ch t chi vu nay ma con tra mt khoan ln, co th goi la hi
l, gi b mt ngh nay cua Nga (va s t chi cua USEC).
Ngi ta co th ngh rng iu nay u dng qua trnh t
nhn hoa, nhng khng phai vy: B Tai chnh My cung st
a v t nhn hoa My chng khac g ho a st a Nga.
iu thu v la cai d an t nhn hoa ln duy nht My trong
ca mt thp ky cung gp phai nhiu vn nh a xay n
vi t nhn hoa nhng ni khac, nhiu n mc hai ang
phai trnh d thao lut ln ngh vin tai quc hu hoa doanh
nghip nay. D bao cua chung ti rng t nhn hoa se lam anh
hng n vic nhp khu uranium a lam giau t Nga a to
ra ung n. Trn thc t a co luc dng nh hoat ng xut
khu sang My co th b ngng lai. Cui cung, USEC phai xin
mt khoan tr cp ln tip tuc nhp khu. Bc tranh kinh
t y hoa hng ma USEC (va B Tai chnh) ve ra a khng
thanh hin thc va cac nha u t gin d khi ho thy gia c
phiu sut giam. Ngi ta lo rng doanh nghip nay ch co nng
lc tai chnh han ch am nhim vic san xut uranium lam
giau cua ca quc gia. Trong vong my nm t nhn hoa, nhiu
cu hoi c t ra liu B Tai chnh co th, mt cach cng
khai, xac nhn tai chnh theo yu cu cua lut USEC tip
tuc hoat ng hay khng.
249
NHNG CON NG TT HN...
BA I HO C CHO N C NGA
Nga a co mt khoa hoc tht bai v kinh t tr trng ma
chung ta la nhng giao vin. Khoa hoc nay mi ky cuc lam sao.
Mt mt, ho c day vi liu lng ln kinh t hoc giao khoa
v th trng t do. Mt khac, nhng g ho thy trong thc t
t giao vin cua ho khac xa vi iu a hoc. Ngi ta bao ho
rng t do hoa thng mai la cn thit xy dng thanh cng
nn kinh t th trng nhng khi ho c gng xut khu nhm
va uranium (va nhng hang hoa khac na) sang My, ho thy
canh ca a b ong kn. Thc t la nc My a thanh cng
ma chng cn n t do hoa thng mai hay nh ngi ta i
khi noi thng mai la tt nhng nhp khu th khng tt. Ho
c day la canh tranh la quan trong (mc du khng nhn
manh lm), nhng chnh phu My lai ang thanh lp mt cartel
toan cu v nhm va trao quyn c quyn nhp khu uranium
a lam giau cho mt nha san xut c quyn cua My. Ngi
ta bao ho t nhn hoa nhanh chong nhng n lc t nhn hoa
duy nht My keo dai nhiu nm tri. Nc My thuyt giang
moi ngi, c bit la sau khung hoang ng A, v chu ngha
t ban thn hu va mi him hoa cua no. Nhng vn s
dung anh hng My khng ch co nhng v du trong chng
nay ma ca trong qua trnh h tr vc Quy u t mao him
Long Term Capital Management chng cui cung.
Nu chng ai nghim tuc nghe nhng li rao giang cua
phng Ty th chung ta nn hiu tai sao lai nh vy. Khng
ch la do nhng tn thng trong qua kh, chng han nh
nhng thoa thun thng mai khng cng bng cp trong
nhng chng trc. o chnh la do nhng g chung ta ang
lam hm nay. Ngi ta khng ch nghe xem chung ta noi g,
ma con nhn xem chung ta lam g. Moi th khng phai luc nao
cung la mt bc tranh ti mau.
250
CHNG 7
NHNG CON NG TT HN
I TI KINH T TH TRNG
hi nhng chin lc cai cach cp tin Nga cung nh

nhiu ni khac tht bai, nhng ngi a ung h no bao
cha rng ho chng con cach nao khac. Nhng co nhng
cach khac. iu nay c ch ra mt cach thuyt phuc tai mt
hi ngh Prague, thang 9.2000, khi cu quan chc chnh phu
t nhiu nc ng u ca nhng nc a thanh cng va
nhng nc a tht bai hop lai vi nhau anh gia va rut
kinh nghim. Chnh phu Cng hoa Sec, do Vaclav Klaus lanh
ao, ban u c IMF anh gia cao nh chnh sach t nhn
hoa nhanh chong. Nhng kt qua cua toan b qua trnh chuyn
i la GDP, cho n cui nhng nm 1990, lai thp hn mc
cua nm 1989. Nhng quan chc trong chnh phu cua ng noi
rng ho chng co s la chon chnh sach nao khac. Nhng lun
iu nay b cac din gia t Cng hoa Sec va nhng nc khac
bac bo. Co nhng la chon khac cac nc khac a chon la
khac nhau va co mi lin h ro rt gia nhng chon la khac
nhau vi nhng kt qua khac nhau.
Ba Lan va Trung Quc a ap dung nhng phng phap khac
vi nhng phng phap ma ng thun Washington ung h.
251
Ba Lan la nc thanh cng nht trong nhng nc ng u.

Trung Quc at mc tng trng nhanh nht so vi bt c nn
kinh t ln nao trong vong hai mi nm qua. Ba Lan luc u
cung ap dung liu phap sc a lam phat phi ma xung
mc chp nhn c va vic s dung mt cach han ch bin
phap nay ban u lam cho nhiu ngi ngh Ba Lan cung la
mt nc chuyn i theo liu phap sc. Nhng hoan toan
khng phai vy. Ba Lan nhanh chong nhn ra liu phap sc
ch phu hp chng lam phat phi ma nhng khng phu hp
cho vic chuyn i xa hi. Nc nay a ap dung chin lc
t nhn hoa dn dn cung luc vi xy dng nhng th ch c
ban cua mt nn kinh t th trng, chng han cac ngn hang
va mt h thng lut phap co th cng ch hp ng va x ly
pha san mt cach cng bng. Ho nhn ra rng khng co cac
th ch o, mt nn kinh t th trng khng th hoat ng
tt. (Trai ngc vi Ba Lan, Cng hoa Sec t nhn hoa cac doanh
nghip trc khi t nhn hoa ngn hang. Ngn hang nha nc
tip tuc cho vay cac doanh nghip a t nhn hoa va nhng
ng tin hao phong chay vao nhng doanh nghip ma nha
nc u ai. Cac doanh nghip a t nhn hoa khng chu sc
ep manh me v ngn sach va iu o cho phep chung tr hoan
qua trnh tai c cu). Cu pho thu tng va b trng tai chnh
Ba Lan, George W. Kolodko cho rng thanh cng cua t nc
ng la do a bac bo cng khai hoc thuyt cua ng thun
Washington.49 t nc nay a khng lam nhng g IMF khuyn
bao. Ho khng t nhn hoa nhanh va khng t muc tiu ep
lam phat xung mc thp hn ln trn cac mi quan tm kinh

t v m khac. Nhng ho lai chu tm vao nhng th ma IMF
khng chu y y u, chng han nh, tm quan trong cua s
ung h dn chu i vi qua trnh cai cach, iu oi hoi phai gi
tht nghip mc thp, tr cp cho nhng ngi tht nghip,
iu chnh lng hu theo lam phat va xy dng c s ha tng
th ch cn thit cho nn kinh t th trng hoat ng.
49
Trn t New York Times, Kolodko vit: Nhng co mt mt khac, cung quan
trong khng kem, trong thanh cng cua chung ti. Ba Lan khng xin cng
ng tai chnh quc t ph chun. Thay vao o, chung ti mun ngi dn Ba
Lan ng thun vi nhng cai cach. Do o, tin lng va lng hu c tra
va iu chnh theo lam phat. Chung ti co bao him tht nghip. Chung ti
tn trong xa hi cua chung ti trong khi vn n lc am phan vi cac nha u
252
Vic t nhn hoa dn dn giup cho qua trnh tai c cu co

th thc hin trc khi t nhn hoa va cac doanh nghip ln
co th c chia thanh nhng n v nho hn. Nh o, mt
khu vc doanh nghip nho nng ng co th hnh thanh va
c nhng doanh nhn tre mong mun u t cho tng lai
cua chnh ho lanh ao.50
Tng t, thanh cng cua Trung Quc trong nhng thp ky
qua tng phan hoan toan vi tht bai cua Nga. Trong khi Trung
Quc tng trng bnh qun hang nm hn 10% trong nhng
nm 1990 th Nga lai giam san lng vi tc trung bnh 5,6%
mt nm. Cho n cui thp ky, thu nhp thc t (cai goi la
sc mua) Trung Quc a tng ng vi Nga. Trong khi
qua trnh chuyn i Trung Quc keo theo kt qua giam
ngheo ln nht trong lch s trong mt thi gian ngn (t 358
t va cac t chc tai chnh quc t. George W. Kolodko, Russia Should Put
Its People First, New York Times, ngay 7.7.1998.
50
Ba Lan cung cho thy rng ngi ta co th gi s hu nha nc ma khng
nhng khng lam tht thoat tai san ma thc t con lam tng nng sut.
phng Ty, li ch ln nht v nng sut thu c khng phai nh t nhn
hoa ma nh cng ty hoa, ngha la, ap t gii han ngn sach cht che va cac
thng l thng mai vao cac doanh nghip mc du chung vn thuc s hu
nha nc. Xem: J. Vickers va G. Yarrow, Privatization: An Economic Analysis
(Cambridge, MA: MIT Press, 1988), chng 2 va J. Vickers va G. Yarrow,
Economic Perspectives on Privatization, Journal of Economic Perpectives
5(2) (xun 1991), trang 111-132.
253
triu ngi nm 1990 xung con 208 triu ngi nm 1997, s

dung tiu chun ngheo thp, c tha nhn Trung Quc, la
1 USD/ngay), qua trnh chuyn i cua Nga keo theo kt qua
gia tng ngheo oi ln nht trong lch s trong mt thi gian
ngn (khng tnh cac trng hp chin tranh va nan oi).
kinh t hoc giao khoa, Arrow nhn ra han ch cua nhng m

hnh giao khoa o. ng y va ti u nhn manh ti tm quan
trong cua canh tranh, cua vic tao ra c s ha tng th ch cua
nn kinh t th trng. T nhn hoa ch la th yu. Nhng cu
hoi hoc bua nht ma ngi Trung Quc t ra la cu hoi v s
vn ng, c bit la lam th nao chuyn t h thng gia b
meo mo sang h thng gia th trng. Ngi Trung Quc a
tm ra mt giai phap thng minh: mt h thng hai gia, trong
o doanh nghip ban theo gia cu nhng san phm san xut
theo han ngach cu (nhng g ho c yu cu san xut trong
h thng kinh t k hoach) con nhng san phm san xut vt
qua han ngach c ban theo gia th trng t do. H thng
nay tao ra ng lc li nhun tai bin cai ma cac nha kinh t
a bit la yu t thc s quan trong nhng tranh c khi
lng tai phn phi khng l nu nh h thng gia mi c
ap dung ngay lp tc cho toan b san lng. No cho phep th
trng do dm tm mc gia khng b meo mo, mt qua trnh
khng phai luc nao cung trn tru, vi tng bc kinh t c
gi ti thiu. Quan trong nht, cach tip cn tng bc cua
Trung Quc tranh c mi nguy lam phat lan tran a xay ra
vi liu phap sc cua Nga va cac nc theo s day d cua IMF
va nhng hu qua tham khc keo theo no, bao gm ca vic mt
sach cac khoan tin tit kim. Ngay khi hoan thanh muc ch,
h thng hai gia c bai bo.
S khac bit gia chin lc cua Trung Quc va Nga la qua

ro rang, ngay t nhng bc i u tin cua qua trnh chuyn
i. Cai cach cua Trung Quc bt u t nng nghip vi vic
chuyn h thng hp tac xa trong nng nghip sang h thng
trach nhim ca nhn, ma thc t la t nhn hoa mt phn.
o khng phai la qua trnh t nhn hoa hoan chnh: ca nhn
khng th mua va ban t t do. Nhng s tng trng san
lng cho thy ngay ca nhng cai cach nho va han ch cung
co tac dung th nao. y la mt thanh qua ln lin quan n
hang trm triu ngi lao ng va c hoan thanh trong vai
nm. Nhng no c tin hanh theo cach tao ra c s ung
h rng rai: th nghim thanh cng mt tnh sau o nhn
rng ra nhiu tnh khac, cung thanh cng khng kem. Kt
qua thanh cng n ni chnh phu trung ng khng phai bt
ep ngi dn thay i ma nhng thay i nay c hng hai
on nhn. Nhng cac nha lanh ao Trung Quc hiu ro rng
ho khng th t hai long vi vong nguyt qu va cai cach phai
c tip tuc m rng ra toan b nn kinh t.
Vao thi im nay ho ku goi s giup t nhiu nha t vn
My, bao gm ca Kenneth Arrow va ti. Arrow a c tng giai
thng Nobel mt phn nh cng trnh cua ng v nhng c
s cua kinh t th trng. ng a xy dng c s toan hoc giai
thch tai sao, va khi nao, kinh t th trng hoat ng. ng cung
a at c nhng t pha v s vn ng, v c ch thay i
cua nn kinh t. Nhng khac vi nhng chuyn gia kinh t
chuyn i a hanh qun ti nc Nga vi nhng kin thc
254
Trong khi o, Trung Quc giai phong ngun lc bng mt

qua trnh xoa bo nn kinh t cu mang tnh sang tao: xoa bo
nn kinh t cu bng cach tao ra nn kinh t mi. Hang triu
doanh nghip hng trn c tao ra va c giai phong khoi
trach nhim trong nng nghip va t do tm kim mt hang
san xut. Cung luc o, chnh phu Trung Quc mi goi cac
doanh nghip nc ngoai vao tham gia lin doanh. Va doanh
255
nghip nc ngoai keo n hang an. Trung Quc tr thanh

nc nhn u t nc ngoai ln nht trong s cac th trng
mi ni va ng th tam trn th gii, sau My, B, Anh, Thuy
in, c, Ha Lan va Phap.51 Cho n cui thp ky (90), th
hang cua Trung Quc thm ch con cao hn. Ho thanh lp cung
luc nhng c s ha tng th ch nh cac c ch quan ly ngn
hang, uy ban chng khoan va h thng an sinh xa hi. Khi h
thng an sinh xa hi c hnh thanh va nhiu vic lam mi
c tao ra, ho mi bt u nhim vu tai c cu cac doanh
nghip nha nc, giam quy m cua chung cung nh quy m
cua chnh phu. Trong thi gian ngn vai nm, ho t nhn hoa
hu ht quy nha cua nha nc. Nhim vu con cha kt thuc,
tng lai con cha ro rang, nhng iu nay th khng th ban
cai: phn ln ngi Trung Quc hin nay c hng cuc sng
tt hn so vi hai mi nm trc.
S n nh ong vai tro quan trong cho tng trng va bt

ky ai bit v lch s Trung Quc u nhn thy rng ni lo mt
n nh lun am anh t nc hn mt t dn nay. Ro rang,
tng trng va thnh vng c chia se rng khp la iu kin
cn, nu khng mun noi la u, cho s n nh lu dai. Nhng
nn dn chu phng Ty a cho thy th trng t do (thng
co s quan ly cua nha nc) a thanh cng trong vic em lai
tng trng va thnh vng trn nn tang t do ca nhn.
Nhng kt lun nay a ung trong qua kh va co le se con ung
hn trong Nn kinh t mi cua tng lai.
Qua trnh chuyn i t ch toan tr cua ang cng san

Trung Quc, tuy vy, la mt qua trnh kho khn hn nhiu.
Tng trng va phat trin kinh t khng t nhin em n t
do va nhn quyn. Mi quan h gia kinh t va chnh tr la rt
phc tap. Nm mi nm trc, co mt quan im ph bin la
co s anh i gia tng trng va dn chu. Ngi ta cho rng
Nga co th tng trng nhanh hn My nhng phai tra mt gia
t. Chung ta gi y bit rng Nga a anh i t do nhng
lai khng c li v tng trng kinh t. Cung co nhng trng
hp cai cach thanh cng di ch c tai mt v du la ch
c tai Pinochet Chil. Nhng nhng trng hp c tai
pha huy kinh t th ph bin hn.
51
Ngun vn t nhn rong chay vao Trung Quc la 8 t USD vao nm 1990. Cho
ti 1999, dong vn vao Trung Quc tng vot ln 41 t USD, hn mi ln s
vn thu hut c Nga trong cung nm (World Bank, World Development
Indicator 2001).
256
Trong khi tm kim ng thi s n nh va tng trng,

Trung Quc t trong tm tao lp mi trng canh tranh, hnh
thanh cac doanh nghip va tao vic lam mi trc khi t nhn
hoa va tai c cu cac doanh nghip ang co. Mc du Trung Quc
nhn ro tm quan trong cua s n nh kinh t v m, ho khng
bao gi nhm ln phng tin vi muc ch va ho khng bao
gi c gng chng lam phat n mc cc oan. Ho hiu rng
nu ho mun duy tr s n nh xa hi, ho phai tranh xay
ra tht nghip tran lan. Tao vic lam mi phai i lin vi tai c
cu. Rt nhiu chnh sach cua Trung Quc co th c din
giai theo hng nay. Khi Trung Quc t do hoa, ho t do hoa
t t va theo cach am bao rng cac ngun lc a b phn b
khng hp ly c tai phn b cho cac muc tiu s dung co
hiu qua ma khng tao ra tnh trang tht nghip v ch. Chnh
sach tin t va cac th ch tai chnh a h tr tao ra cac doanh
nghip va vic lam mi. Mt s tin cung c s dung giup
nhng doanh nghip nha nc kem hiu qua nhng Trung
Quc cho rng, iu quan trong hn, khng ch v chnh tr
ma ca v kinh t, la duy tr s n nh xa hi iu co nguy c
b anh hng bi ty l tht nghip cao. Mc du Trung Quc
khng t nhn hoa nhanh cac doanh nghip nha nc, khi cac
257
doanh nghip mi c tao ra, vai tro cua doanh nghip nha
nc giam i nhiu n mc hai mi nm sau khi qua trnh
chuyn i bt u, chung ch con chim 28,2% tng san lng
cng nghip. Ho cung hiu ro mi nguy him cua t do hoa
hoan toan th trng tai chnh, trong khi vn m ca cho u
t trc tip nc ngoai.
hn va nhanh hn. Th trng chng khoan cua Trung Quc

ln hn cua Nga. Hu ht khu vc nng nghip cua Nga ngay
nay c quan ly chng khac my so vi mt thp ky trc
trong khi Trung Quc chuyn sang h thng trach nhim ca
nhn trong cha y nm nm. S tng phan gia mt bn
la Nga va bn kia la Trung Quc va Ba Lan cung co th thy
nhng nn kinh t ang chuyn i khac. Cng hoa Sec c
IMF va Ngn hang Th gii luc u ca ngi do nhng thanh
tch cai cach nhanh. Nhng sau o, ngi ta thy ro rang la
nc nay a tao ra mt nn kinh t th trng khng huy ng
vn u t mi ma lai cho phep mt nhom nha quan ly khn
ngoan (ung hn la nhng tn ti pham c trng nu nh ho
lam nhng th nh ho a lam Sec tai My, ho se b bo tu) ly
hang triu USD cua ngi khac. Hu qua cua sai lm nay va
nhng sai lm khac trong qua trnh chuyn i, so vi nm
1989, Sec a b tut hu mc du quc gia nay co v tr thun li
va trnh dn tr cao. Ngc lai, qua trnh t nhn hoa
Hungary khi u chm chap nhng cac doanh nghip cua ho
c tai c cu va gi y tr nn co tnh canh tranh toan cu.
S tng phan gia nhng g xay ra Trung Quc va nhng

g xay ra nhng nc nh Nga, nc a i theo h t tng
cua IMF rt ro rang. Dng nh Trung Quc, mt nc mi bc
vao kinh t th trng, lai nhay cam i vi tac ng cua mi
chnh sach cua ho hn la IMF.
Cac doanh nghip hng trn ong vai tro trung tm trong
nhng nm u chuyn i. Theo trit ly cua IMF, bi v chung
la cac doanh nghip cng, chung khng th thanh cng. Nhng
IMF a sai. Cac doanh nghip hng trn a giai quyt c
vn quan tr, mt vn IMF chu y rt t nhng lai la nguyn
nhn gy ra tht bai nhiu ni. Cac doanh nghip hng trn
hng ngun vn qu gia cua ho vao ni sinh li va ho phai
canh tranh manh me thanh cng. Nhng ngi trong hng
trn co th quan sat c iu g xay ra vi vn cua ho. Ho
bit liu cng n vic lam co ang c tao ra va thu nhp co
tng hay khng. Mc du khng co dn chu nhng co trach
nhim ro rang. Nhng nganh cng nghip mi a c hnh
thanh nng thn. iu nay gop phn lam giam ap lc xa hi
khng tranh khoi kem theo qua trnh cng nghip hoa. Nh
vy, Trung Quc a xy dng c nhng nn tang cua nn
kinh t mi trn c s nhng th ch co sn, duy tr va nng
cao c vn xa hi, trong khi Nga lai lam xoi mon.
iu ma mai nht la nhiu nc i theo chnh sach cai cach
tng bc lai tin hanh nhng cai cach su sc hn, thanh cng
258
Ba Lan va Trung Quc cho thy co nhng chin lc chuyn

i thanh cng khac. Do hoan canh lch s, chnh tr, xa hi
cua mi nc khac nhau, chung ta khng th chc chn rng
nhng g em lai thanh cng hai nc trn co th em lai thanh
cng va kha thi v chnh tr Nga. Tng t, mt s ngi cho
rng so sanh nhng thanh cng la khng cng bng do s khac
bit hoan toan v tnh hnh cac nc. Ba Lan a bt u chuyn
i vi truyn thng th trng manh hn Nga. Ho thm ch con
co khu vc t nhn di thi ky cng san. Nhng Trung Quc
a bt u chuyn i t v tr thp hn. Do a co cac doanh
nhn Ba Lan trc khi chuyn i, Ba Lan co th ap dung
259
chin lc t nhn hoa nhanh hn. Nhng ca Ba Lan va Trung

Quc u chon cach tip cn cai cach tng bc.
Theo anh gia cua ti, thanh cng nhng nc khng theo
ch dn cua IMF khng phai la ngu nhin. Co mi quan h ro
rang gia nhng chnh sach a ap dung va kt qua, gia thanh
cng Trung Quc va Ba Lan, tht bai Nga vi nhng g ho
a thc hin. Hu qua Nga, nh chung ta a noi, la nhng
g ma nhng nha ph bnh liu phap sc a d bao, thm ch
ch co ti t hn ma thi. Kt qua cua Trung Quc ngc lai
vi nhng g IMF co le a d bao nhng lai hoan toan phu hp
nhng g cac nha cai cach tng bc a gi y, thm ch con
tt hn ma thi.
Ba Lan c cho la co li th v co trnh cng nghip hoa

mc cao hn con Trung Quc th co li th v co trnh cng
nghip hoa thp hn. Theo nhng ph phan nay, Trung Quc
ang con trong qua trnh cng nghip hoa va th hoa. Nga
gp phai vn kho hn nhiu la tai nh hng mt nn kinh
t a cng nghip hoa nhng ang hp hi. Nhng chung ta
cung co th lp lun: phat trin khng h d dang va bng
chng la rt him nc thanh cng. Nu chuyn i la kho khn
va phat trin cung kho khn th khng th hiu ni lam sao
ma lam ca hai iu nay cung luc lai co th d dang. S khac
nhau gia thanh cng cua Trung Quc va tht bai cua Nga
trong cai cach nng nghip con ln hn s khac bit cua hai
nc nay trong cai cach cng nghip.
Mt c trng cua cac trng hp thanh cng la chung mang
tnh ni sinh, do chnh nhng ngi trong cac nc o thc
hin, gn vi nhu cu va nhng mi quan tm cua t nc
ho. Khng co cach tip cn mt phng thuc tr ba bnh
Trung Quc, Ba Lan hay Hungary. Nhng nc nay va nhng
nc chuyn i thanh cng khac u thc dung. Ho khng
bao gi cho phep h t tng hay nhng m hnh giao khoa
n gian quyt nh chnh sach.
Khoa hoc, ngay ca nhng khoa hoc khng co tnh chnh xac
nh kinh t hoc, cung quan tm n d bao va phn tch cac
mi quan h nhn qua. Nhng d bao cua nhng nha cai cach
tng bc a m hoa kt qua nhng nc theo ui chin
lc cua ho va ca nhng nc chuyn t liu phap sc sang
cai lng. Ngc lai, d bao cua cac nha liu phap sc khng
thanh hin thc.
260
Ly do ma cac nha liu phap sc s dung bao cha rng

nhng giai phap ho a ra khng c thc hin y u khng
h thuyt phuc. Trong kinh t, khng co giai phap nao c
thc hin hoan toan chnh xac va chnh sach (va cac t vn)
phai cn c trn thc t la nhng ca nhn trong nhng qua
trnh chnh tr phc tap thc thi chnh sach, hoan toan co
th mc sai lm. Nu IMF khng th nhn thy iu nay th
chnh ban thn no ang b ph phan. iu ti t la rt nhiu
tht bai a c cac nha quan sat va chuyn gia c lp d
bao trc va b l i.
S ph phan danh cho IMF khng ch bi nhng d bao cua
no khng thanh hin thc. Sau cung, khng ai, k ca IMF, co
th chc chn v kt qua cua nhng thay i din rng trong
qua trnh chuyn i t nn kinh t mnh lnh sang th trng.
Ngi ta ph phan IMF ch tm nhn cua IMF qua hep: ho
tp trung ch vao kinh t va ch ho ap dung mt m hnh
kinh t c bit han ch.
Hin gi, chung ta co nhiu bng chng v qua trnh cai cach
hn la nm nm trc, khi IMF va Ngn hang Th gii i n
261
kt lun rng chin lc cua ho co hiu qua.52 Moi chuyn hin

gi a khac hoan toan so vi gia nhng nm 1990 va cung
se khac sau mt thp ky na. Chung ta rt co th se phai sa
lai nhng anh gia cua chung ta hin nay bi anh hng cua
cai cach vn con ang tip tuc. Tuy vy, t goc nhn ph bin
hin tai, mt s iu dng nh kha ro rang. IMF cho rng
nhng nc theo liu phap sc co th chu au n trong ngn
han nhng se thanh cng hn trong dai han. Hungary, Slovenia
va Ba Lan a cho thy cac chnh sach cai cach tng bc gy
ra t au n trong ngn han, n nh chnh tr xa hi tt hn
va tng trng nhanh hn trong dai han. Trong cuc ua gia
rua va tho, ro rang la rua mt ln na lai chin thng. Nhng
nha cai cach cp tin, du la hoc tro c khen ngi nh Cng
hoa Sec hay co ve hi bt kham nh Nga, a thua.53
CON N G T I TNG LAI
Xem, chng han, World Bank, World Development Report 1996: From Plan
to Market (London and New York: Oxford University Press, thang 6.1996).
53
Li bao cha tt nht cua nhng nha cai cach cp tin Nga cho tht bai cua
ho la: chung ti khng bit chuyn g khac co th a xay ra. n gian la ho
khng co c nhng chon la ma nhng nc khac co c. Vao thi im
nhng nha cai cach cp tin nm quyn, vic tin hanh cai cach theo hng
dn t trung ng nh Trung Quc la khng con co th c na bi v
quyn lc trung ng Nga luc y a sup . Thay vao o la vic cac quan
chc quan ly ng quyn nm ly cac doanh nghip, nh vn xay ra trong
nhiu trng hp. Ngc lai, ti se lp lun rng tha nhn nhng vn o
la c s khng tin hanh t nhn hoa va t do hoa theo cach a lam. S tan
ra cua quyn lc trung ng ang le phai lam cho vic chia nho nhng doanh
nghip ln, c bit trong nganh khai thac tai nguyn, thanh nhng doanh
nghip nho hn canh tranh vi nhau d dang hn, t o lam cho quyn lc
kinh t tr nn phn tan hn. iu o cung oi hoi am bao h thng thu
phai hnh thanh trc khi ngun thu thu b t nhn hoa. Cai cach Trung
Quc bao gm s phn cp ln v quyt nh kinh t. Nhng phng phap
khac cui cung cung co th khng hiu qua, nhng tht kho tin rng chung se
lam tnh hnh xu i.
Nhng ngi chu trach nhim v nhng sai lm trong qua

kh chng co nhiu xut v hng i cua Nga trong tng
lai. Ho lp lai mai mt khu hiu: cn phai tip tuc n nh
hoa, t nhn hoa va t do hoa. Nhng vn gy ra trong qua
kh buc ho nhn ra s cn thit phai co th ch manh nhng
ho chng co nhiu ly giai v vai tro cua th ch va lam th nao
xy dng c no. Trong ht cuc hop nay n cuc hop
khac v chnh sach Nga, ti kinh ngac v chng h co mt
chin lc nao xoa oi giam ngheo hay thuc y tng trng.
Thc t, Ngn hang Th gii a ban cach giam bt quy m
nhng chng trnh h tr nng thn. iu nay co y ngha
vi Ngn hang Th gii sau nhng vn ma cac chng trnh
trc cua no khu vc nay a gy ra. Nhng iu nay chng
co y ngha g vi Nga bi v nng thn la khu vc ma phn
ng ngi ngheo sinh sng. Chin lc tng trng duy nht
c xut la Nga phai ap dung nhng chnh sach hi
hng nhng ngun vn ang chay ra khoi t nc. Nhng
ngi theo quan im nay tng rng gi y nay se gi c
cac ng trum nhng nha lanh ao bon rut tin nha nc
va chu ngha t ban thn hu Mafia ma ho ai din. Chng co
ly do nao khac ho phai a tin tr lai Nga khi ma ho co
th kim c nhiu li nhun phng Ty. Hn na, IMF
va B Tai chnh My cung khng bao gi cp n thc t la
ho ang ung h mt h thng chnh tr khng hp phap. Nhiu
ngi trong h thng o a kim tin bng cach ly cp cua
nha nc va thng qua cac mi quan h vi Boris Yeltsin, ke
cung a anh mt hoan toan s tin cy va tnh hp phap. Tht
bun la Nga phai coi hu ht nhng g a xay ra la s mt cp
262
263
52
ma quc gia khng bao gi ly lai c. Muc tiu cua Nga trong
tng lai phai la c gng ngn chuyn nay tip din, thu hut
nhng nha u t hp phap bng cach xy dng nguyn tc
lut phap va rng hn la mt mi trng kinh doanh hp dn.
u. Nhng vi mc tng trng chm hn nh hin nay, Nga

se cn co mt thp ky hoc hn tr lai mc cua nm 1990
tr khi co nhng s thay i ln.
Cuc khung hoang nm 1998 co mt ch li ma ti a

cp trc y: o la s pha gia cua ng rup giup thuc y
tng trng, khng phai nh tng xut khu ma la nh thay
th nhp khu. iu nay cho thy chnh sach cua IMF a bop
chet nn kinh t Nga bng cach gi no di mc tim nng.
S pha gia ng rup cng vi mt may mn la gia du mo tng
cao vao cui nhng nm 1990 a tao ng lc cho kinh t phuc
hi t mt nn tang c tha nhn la thp. Co nhng li ch
lu dai t s tng trng nay: mt s doanh nghip a tn dung
c nhng iu kin thun li, dng nh ang trn ng
tm kim nhng c hi mi va tip tuc tng trng. Co nhng
du hiu kha quan khac na: mt s doanh nghip a tn dung
c li th cua h thng t ban meo mo tr nn cc ky
giau co ang tm cach thay i lut l nhm am bao rng ho
khng tr thanh nan nhn nh nhng g ho gy ra cho ngi
khac. Cung co nhng ng thai mt s khu vc nhm quan
tr doanh nghip tt hn. Mt s ng trum, trong khi khng
mun liu lnh u t tin cua ho nc Nga, mun li keo
nhng ngi khac mao him hn vi tin cua ho va bit rng
lam iu o th ho phai c x tt hn nhng g ho lam trong
qua kh. Nhng cung co nhng du hiu khng c tch cc
lm. Ngay ca trong nhng ngay nh cao cua gia du, Nga cung
ch hu nh u cn bng ngn sach. Ho cn phai co tin danh
dum cho nhng ngay ma khi gia du giam xung. Khi cun
sach nay c a n nha xut ban, s hi phuc con cha
chc chn. Gia du a giam so vi luc nh cao va nh thng
thy, tac ng cua pha gia giam gn ht trong vong hai nm
264
Nga a hoc c nhiu bai hoc. Sau s tan ra cua Lin bang
X vit, nhiu ngi hm h i theo tn giao mi la kinh t th
trng t do. Vo boc huy hoang cua th tn giao mi nay a
b boc trn va chu ngha thc dung mi a co ch ng.
Mt s chnh sach co th tao ra s thay i. Khi lit k
nhng vic cn lam, iu t nhin la bt u bng cach ngh
v nhng sai lm trong qua kh: o la s thiu tp trung vao
nhng nn tang cua nn kinh t th trng, t nhng th ch
tai chnh cho cac doanh nghip mi vay n nhng lut l
am bao hp ng va thuc y canh tranh, n h thng t
phap c lp va trung thc.
Nga phai lam nhiu hn la ch tp trung vao n nh kinh t
v m va thuc y tng trng. Trong sut nhng nm 1990,
IMF a tp trung am bao cac nc co ngn sach cn bng va
kim soat tng trng cung tin. Mc du khi thc hin mc
va phai, s n nh nay co th la iu kin tin quyt cho
tng trng, o khng phai la mt chin lc tng trng. Thc
t, chin lc n nh con lam thu hep tng cu. S thu hep
tng cu tng tac vi chin lc tai c cu sai lm lam thu
hep tng cung. Vao nm 1998, co mt cuc tranh lun si ni
v vai tro cua cung va cu. IMF lp lun rng bt ky s tng
tng cu nao cung lam tng lam phat. Nu iu nay la ung
th o la s tha nhn tht bai. Trong sau nm, nng lc san
xut cua Nga b ct giam ti 40 phn trm cao hn nhiu so
vi mc ct giam trong quc phong, mt s mt mat nng lc
san xut ln hn a tng xay ra, tr nhng cuc chin tranh
ti t nht. Ti bit rng chnh sach cua IMF a gop phn gy
265
ra s giam sut nng lc san xut nay nhng ti cung tin rng
s suy giam tng cu cung la mt vn . Nh a xay ra, IMF
mt ln na lai to ra sai lm. Khi xay ra pha gia, cac nha san
xut ni a cui cung cung canh tranh c vi hang ngoai
nhp va ho co th ap ng nhng nhu cu mi. San xut tng
ln. Tht s la vn co cng sut tha ma chnh sach cua IMF
a bo l trong nhiu nm.
nh chnh tr xa hi. Bt bnh ng ln va nan ngheo oi tao

ra mi trng cho u loai phong trao, t chu ngha dn tc n
chu ngha dn tuy, mt s trong o khng ch la mi e doa
n tng lai kinh t cua Nga ma ca hoa bnh th gii. Se rt
kho va co le phai cn nhiu thi gian ao ngc s bt bnh
ng a hnh thanh qua nhanh.
Tng trng se ch co nu Nga tao ra c mt mi trng

u t thn thin. iu nay oi hoi hanh ng t tt ca cac
cp chnh quyn. Nhng chnh sach tt tm quc gia co th
b lam hong bi nhng chnh sach kem tm a phng va
khu vc. Nhng quy nh nhiu cp co th gy kho khn cho
vic thanh lp doanh nghip mi. Thiu t cho phat trin cung
gy tr ngai khng kem thiu vn. T nhn hoa khng co nhiu
tac dung nu cac quan chc chnh quyn a phng bop chet
doanh nghip qua ang n mc ho chng con ng lc
u t. iu o ham y rng cn phai lao u vao giai quyt
cac vn v ch lin bang. Mt cu truc lin bang tao ra
ng lc tng thch moi cp cn phai c xy dng. iu
o se kho. Nhng chnh sach nhm giam s lam dung cua chnh
quyn cp di cung co th b lam dung tp trung quyn
lc qua mc vao trung ng va tc i nng lc xy dng
nhng chin lc tng trng sang tao cua chnh quyn vung
va a phng. Mc du v tng th kinh t Nga b suy thoai,
nhng vn co mt vai a phng at c tin b va co lo
ngai rng nhng n lc gn y cua in Kremlin nhm kim
soat cac chnh quyn a phng thc cht se lam thui cht
sang kin nhng khu vc nay.
Nhng co mt yu t ong vai tro thit yu trong vic tao ra
mt trng kinh doanh tt, th ma se chng to la khng d co
c, cn c vao nhng g a xay ra trong thp ky qua: s n
266
Cui cung, Nga phai thu thu. Vic thu thu la d thc hin
nht trong cac nganh kinh doanh tai nguyn thin nhin Nga
bi v doanh thu va san lng trong khu vc nay, v nguyn
tc, d giam sat va do o d thu thu. Nga phai canh bao cac
doanh nghip rng nu khng np thu, chng han trong vong
60 ngay, th tai san cua ho se b tch thu. Nu khng np thu
va chnh phu tch thu tai san, chnh phu co th t nhn hoa
nhng tai san nay theo cach hp phap hn la kiu t nhn hoa
i tin vay ly c phiu tuy tin di thi Yeltsin. Mt khac, nu
cac doanh nghip np thu, Nga va chnh phu Nga se co ngun
lc giai quyt mt vai trong s nhng vn ni cm nht.
Va khi nhng ai n thu phai tra nhng khoan n, nhng ai
n ngn hang, c bit la nhng ngn hang ang nm trong
tay chnh phu do pha san, phai b bt tra n. Chnh phu co
th lai phai tai quc hu hoa nhng doanh nghip (khng tra
n) sau o t nhn hoa theo cach hp phap hn so vi cach
a tng lam.
Thanh cng cua k hoach nay da trn c s mt chnh phu
tng i trong sach mong mun nng cao phuc li chung.
Chung ta phng Ty nn hiu rng: chung ta chng lam
c g mang ti nhng iu nay. S ngao man cua nhng
ngi trong chnh quyn Clinton va IMF rng ho co th chon
ai ung h, thuc y cac chng trnh cai cach co hiu qua
va em n mt ngay mi cho nc Nga a cho thy hu qua.
267
Nhng c gng ngao ngh cua nhng ngi bit rt t v t

nc nay, s dung mt tp khai nim kinh t han hep thay
i lch s, la nhng c gng tht bai a bit trc. Chung ta
co th giup ung h nhng th ch la nn tang cua dn chu
thanh lp cac nhom chuyn gia, tao mi trng cho thao lun
cng khai, ung h truyn thng c lp, giup ao tao mt th
h mi hiu c c ch hoat ng cua nn dn chu. ca cp
quc gia, vung va cac tnh, co rt nhiu cng chc tre tui mong
mun thy t nc ho i theo mt con ng khac va s ung
h rng rai ca v tai chnh va tri thc co th tao ra s khac
bit. Nu nh s pha huy tng lp trung lu la mi him hoa
lu dai nht cho nc Nga th tai sao chung ta khng th ao
ngc hoan toan nhng thit hai a gy ra, t nht chung ta
cung tm cach ngn chn khng no tip tuc xoi mon.
trng, thay v tao ra mt nn dn chu sng ng. Kt lun cua

ti khi ti ngi trong nhng cuc hop tranh lun v khoan vay
nm 1998 cung ung tai thi im nay nh a ung luc o: nu
Nga, mt nc giau du mo va tai nguyn thin nhin co th t
chc tt, no se khng cn n nhng khoan vay nay, con nu
khng, khoan vay nay cung chng co y ngha. Cai Nga cn khng
phai la tin. Nga cn mt iu khac, iu ma ca th gii co th
giup, nhng se oi hoi mt chng trnh khac hoan toan.
Nu George Soros a cho thy s tr giup cua mt ca nhn

cung co th tao s khac bit th nhng n lc phi hp cua
phng Ty, nu c lanh ao ung, chc chn phai lam c
nhiu hn. Khi chung ta tao dng nhng tng tac dn chu
rng rai hn, chung ta nn t tach ra khoi nhng ngi lin
minh vi cu truc quyn lc trong qua kh cung nh cu truc
quyn lc ang ni ln cua cac ng trum, t nht la n mc
ma chnh tr thc dung cho phep. iu nay la trn tt ca: chung
ta khng c lam tn hai cho nc Nga. Tin cua IMF cho Nga
vay la co hai. Khng ch v nhng khoan vay o va nhng chnh
sach ng sau chung lam cho nc Nga thm n nn va ngheo
oi va giup duy tr ty gia mc cao lam bop cht nn kinh t
ma chung con c dung c gi vng quyn lc cho mt
nhom ngi tham nhung. Trong khi nhng khoan vay nay a
thanh cng trong vic can thip vao i sng chnh tr cua t
nc nay, chung keo lui mt k hoach cai cach su rng n
mc tao ra mt quan im thin cn ca bit v nn kinh t th
268
TRA C H NHI M DN CHU VA NH N G TH T BA I

Ti a phac hoa nn mt bc tranh u am v nc Nga chuyn
i: ngheo oi lan tran, mt vai ng trum giau co, mt tng
lp trung lu b huy hoai, mt dn s ang suy giam va mt
s v mng vi cac qua trnh th trng. Nhng tht bai nay
cn phai c cn bng vi vic tha nhn nhng thanh qua.
Nga hin nay co mt nn dn chu mong manh, tt hn ch
toan tr trong qua kh. H thng truyn thng cua Nga phn
ln la b kim soat, trc y la bi cac ng trum con hin nay
la s quan ly cua nha nc, nhng h thng truyn thng vn
th hin nhng quan im a dang hn nhiu so vi h thng
nha nc kim soat trong qua kh. Nhng doanh nhn tre, c
giao duc tt va nng ng, mc du thng tm cach nhp c
vao phng Ty hn la i mt vi nhng kho khn kinh doanh
Nga va nhng nc cng hoa thuc Lin X trc y, vn
ha hen mt khu vc t nhn nng ng hn trong tng lai.
Cui cung, Nga va nhng nha lanh ao cua ho phai chu
trach nhim v lch s cn ai va s phn cua nc Nga.
mc rng hn, ngi Nga, t nht la nhom nho n trn ngi
trc, a gy ra tnh trang kho khn cua t nc ho. Nga a
269
thc hin nhng quyt nh quan trong chng han nh t

nhn hoa i tin vay ly c phiu. Co le ngi Nga hiu cach
vn dung nhng th ch phng Ty hn la ngi phng
Ty hiu Nga. Nhng quan chc cp cao chnh phu nh
Anatoly Chubais a cng khai tha nhn ho a lam cho IMF
lm ln (hay ti t hn, noi di IMF).54 Ho cam thy ho phai
lam vy co s tin ho cn.
Chung ta a t cc ln nhng nha lanh ao chung ta thch

va thuc y nhng chin lc chuyn i cu th. Mt s nha
lanh ao trong s o to ra bt tai, nhng ngi khac th tham
nhung con mt s th va bt tai va tham nhung. Mt s chnh
sach a to ra sai lm, nhng chnh sach khac b tham nhung
va co nhng chnh sach va sai lm va b tham nhung. Chng
co y ngha g khi noi rng chnh sach la ung nhng n gian
la khng c thc hin tt. Chnh sach kinh t phai c hoach
nh khng phai sao cho chung co th thc hin trong th gii
ly tng ma sao cho chung thc hin c trong th gii thc
t ma chung ta sng. Nhng anh gia khng ch nhm tm ra
nhng chin lc khac ha hen hn. Ngay nay, khi Nga bt
u bt cac nha lanh ao cua ho chu trach nhim v nhng
hu qua do nhng quyt nh cua ho, chung ta cung nn yu
cu nhng nha lanh ao cua chung ta chu trach nhim.
Nhng chung ta phng Ty va nhng nha lanh ao cua

chung ta a khng ong mt vai tro trung lp va t co anh
hng. IMF a cho mnh b lm ln v mun tin rng cac
chng trnh cua no co hiu qua, v mun tip tuc cho vay, v
mun tin rng no ang tai nh hnh nc Nga. Va chung ta
chc chn cung a co vai anh hng ln con ng cua nc
nay: chung ta a ung h nhng ngi nm quyn, noi rng
phng Ty mun lam vic vi ho mt khoang thi gian vui
ve vi hang t USD lam cho ho c tin tng. Nhng ngi
khac khng th ngh ra la s ung h o a gy hai cho ho. S
ung h ngm ngm cua chung ta vi chng trnh i tin vay
ly c phiu co th gp phai nhng ph phan ngm ngm. Sau
cung, IMF la chuyn gia v chuyn i. Ho a thuc y t nhn
hoa nhanh nht co th va chng trnh i tin vay ly c phiu
la g nu khng phai la cach lam nhanh. Vic no b tham nhung
ro rang la khng ai quan tm. S ung h, cac chnh sach va
hang t USD cua IMF khng ch giup cho chnh phu tham
nhung vi chnh sach tham nhung gi quyn lc ma co th con
lam giam ap lc i vi nhng cai cach nhiu y ngha khac.
54
Khi c hoi liu chnh phu Nga co quyn noi di IMF hay khng, Chubais
a tra li: Trong nhng hoan canh nh th, chnh phu phai lam vy. Chung
ti phai lam. Cac t chc tai chnh hiu rng, mc du chung ti la di ho
ly 20 t USD, chung ti khng co cach nao khac. Xem R. C. Paddock,
Russia Lied to Get Loans, Says Aide to Yeltsin, Los Angeles Times, 9.9.1998.
270
271
LCH TRNH KHAC CUA IMF
CHNG 8
hng n lc khng my thanh cng cua IMF trong

nhng nm 80 va 90 t ra nhng cht vn v cach
thc t chc nay tip cn qua trnh toan cu hoa: cach
no xac nh nhng muc tiu va lam sao hoan thanh nhng
muc tiu nay nh la mt trong nhng vai tro va nhim vu cua
no.
IMF tin rng Quy ang thc thi tt nhng nhim vu c giao:
thuc y s n nh toan cu, giup cac nc ang phat trin
va chuyn i khng ch n nh ma con tng trng. Cho n
gn y Quy con tranh lun liu co nn quan tm n vn
ngheo oi hay khng vn la trach nhim cua Ngn hang Th
gii nhng ngay nay, IMF cung a tham gia vao, t nht la
trn nhng li hung bin. Tuy nhin, ti tin rng, Quy nay a
tht bai trong nhim vu cua no, nhng tht bai khng phai
ngu nhin ma la hu qua cua s nhn thc sai lm v nhim
vu cua mnh.
Nhiu nm trc y, mt nhn xet cua cu chu tch General
Motors va B trng quc phong Charles E. Wilson: Cai g tt
cho General Motors th tt cho t nc (My) ni ting n ni
sau o tr thanh biu trng cho quan im cua chu ngha t
ban My. IMF dng nh co quan im tng t nhng g
272
273
cng ng tai chnh cho la tt cho nn kinh t toan cu th tt

cho nn kinh t toan cu va nn lam. Trong mt vai trng
hp, iu nay la ung; nhng trong nhiu trng hp khac,
lai khng ung. i khi, nhng g cng ng tai chnh quc t
ngh la tt nhng thc ra khng tt bi v h t tng th trng
t do a che m suy ngh v cach giai quyt tt nht nhng
yu kem cua mt nn kinh t.
lc ln cac nc am bao cho nn kinh t cua ho mc toan

dung lao ng va bng cach cung cp tnh thanh khoan cho
nhng nc ang gp suy thoai ma khng u kha nng theo
ui chnh sach chi tiu m rng, IMF co th duy tr tng cu
toan cu.
anh mt tnh nht quan tri thc:

T IMF kiu Keynes n IMF ngay nay
T tng cua Keynes (ngi cha u cua IMF) v IMF va
vai tro cua no kha cht che va mach lac. Keynes ch ra mt tht
bai cua th trng hay ly do tai sao khng th mc th trng
t do hoat ng va cho rng co th sa cha tht bai thng
qua phi hp hanh ng. ng lo ngai th trng se tao ra tht
nghip kinh nin. ng thm ch con i xa hn. ng ch ra tai
sao cn phai co s phi hp hanh ng toan cu bi v hanh
ng cua mt nc se co anh hng lan truyn sang cac nc
khac. Nhp khu cua nc nay la xut khu cua nc kia. Ct
giam nhp khu mt nc, du v ly do g, cung se lam anh
hng n cac nn kinh t khac.
Ngay nay, nhng nha th trng t do thng tr IMF. Ho tin

rng th trng noi chung lam vic hiu qua va chnh phu noi
chung lam vic ti. Chung ta gp mt vn y: mt t chc
cng c lp ra giai quyt mt s tht bai th trng nhng
hin lai do nhng nha kinh t va rt tin tng vao th trng
va rt nghi ng cac t chc cng lanh ao. S thiu nht quan
cua IMF qua la ti t nu nhn t nhng tin b trong ly thuyt
kinh t trong ba thp ky qua.
Th trng con co mt tht bai khac: ng lo ngai rng khi

kinh t b suy thoai trm trong, chnh sach tin t co th khng
hiu qua nhng mt s nc lai khng co kha nng vay tng
chi tiu hoc bu p cho s thu ct giam cn thit kch thch
nn kinh t. Ngay ca mt nc co th tra c n cung co th
khng vay c tin. Keynes khng ch ch ra mt tp hp
nhng tht bai cua th trng, ng con giai thch tai sao mt
t chc nh IMF co th cai thin tnh hnh: bng cach gy ap
Khoa hoc kinh t a phat trin mt cach tip cn h thng

vi ly thuyt v s tht bai cua th trng va vai tro chnh phu,
trong o c gng giai thch v sao th trng co th khng hoat
ng tt va v sao hanh ng phi hp lai cn thit. tm quc
t, ly thuyt nay ch ra nguyn nhn tai sao mt chnh phu ring
le lai co th tht bai khi giai quyt cac vn li ch kinh t
toan cu va lam th nao s phi hp hanh ng toan cu,
phi hp cac chnh phu cung lam vic vi nhau, thng la
thng qua cac t chc quc t, co th sa cha tht bai th
trng va cai thin tnh hnh. Xy dng mt lp trng tr tu
nht quan v chnh sach quc t cho mt t chc quc t nh
IMF oi hoi phai xac nh ro nhng trng hp trong o th
trng co th tht bai va phn tch nhng chnh sach cu th
co th ao ngc hoc giam thiu thit hai do nhng tht bai
nay gy ra. Phn tch con phai i xa hn va phai ch ra cach
can thip tt nht x ly tht bai cua th trng, giai quyt
vn trc khi chung xay ra va khc phuc khi chung xay ra.
274
275
Nh chung ta a noi, Keynes a thc hin mt phn tch nh

th, giai thch tai sao co th xay ra trng hp cac nc khng
theo ui chnh sach v m ni long u mc: bi v ho khng
quan tm n li ch ma ho co th mang n cho nc khac.
o la ly do tai sao IMF, trong y tng ban u cua khi thanh
lp, c ky vong phai gy ap lc quc t ln cac nc, buc
ho co chnh sach v m ni long hn. Ngay nay, IMF lai lam
ngc lai, gy ap lc ln cac nc, c bit cac nc ang phat
trin, thc hin nhiu chnh sach v m thu hep hn mc ma
cac nc nay mun chon la theo y mnh. Trong khi dng nh
a vt bo quan im cua Keynes, IMF ngay nay, theo anh gia
cua ti, khng theo mt ly thuyt cht che nao v tht bai th
trng lam c s cho s tn tai cua no va cung cp c s
cho nhng can thip cu th vao th trng. Kt qua la, nh
chung ta a thy, IMF thng a ra nhng chnh sach khng
ch lam cho cac vn ma no phai giai quyt ti t thm ma
con lam cho nhng vn o xut hin lp i lp lai.
t chc quc t nay co th giup n nh th trng. iu lam

cho ti ngac nhin va to mo la mt t chc i theo giao iu
th trng t do lun hoat ng tt, nu khng noi la hoan hao,
lai quyt nh rng co mt th trng th trng ngoai hi
oi hoi nhng can thip ln nh vy. IMF chng bao gi a
ra c mt giai thch hp ly v sao s can thip tn kem lai
tt th trng cu th nay hay v sao no lai khng tt nhng
th trng khac.
Ti ng y vi IMF rng th trng co th ri vao tnh trang
bi quan thai qua. Nhng ti cung tin rng th trng cung co
th ri vao tnh trang lac quan thai qua va rng iu nay khng
ch xut hin trn th trng ngoai hi. Co v s nhng tht
bai trn th trng, c bit la th trng tai chnh cn phai co
nhng cach can thip khac nhau.
Khoang ba mi nm trc, th gii a chuyn sang ch

ty gia linh hoat. Co mt ly thuyt cht che nm sau s chuyn
i nay: ty gia, cung nh cac loai gia ca khac, phai do th trng
quyt nh. Nhng n lc cua chnh phu can thip vao qua trnh
xac nh ty gia khng thanh cng hn nhng n lc can thip
vao gia ca cua bt c hang hoa nao. Nhng, nh chung ta a
thy, IMF gn y a thc hin nhng can thip manh me. Hang
t USD c chi gi ty gia Brazil va Nga tai mc khng
bn vng. IMF ly giai nhng s can thip o rng i khi th
trng th hin s bi quan thai qua va ban tay im tnh cua
Chng han, chnh s lac quan thai qua a dn n bong

bong bt ng san va th trng chng khoan cua Thai Lan,
mt bong bong c cung c, nu khng mun noi la c tao
ra, bi dong tin u c nong chay vao nc nay. Sau s lac
quan thai qua nay la s bi quan thai qua: dong vn t ngt
ao chiu. Trn thc t, s thay i hng cua dong vn u
c la nguyn nhn gc r cua s bin ng ty gia. Nu co th
so sanh hin tng nay vi bnh tt, vic cha bnh co y ngha
hn nhiu vic cha triu chng biu hin cua no la s bin
ng ty gia. T tng th trng t do cua IMF khin IMF tao
iu kin cho dong tin u c nong chay vao va chay ra khoi
mt nc d dang hn. Bng cach ch iu tr trc tip triu
chng vi hang t USD vao th trng, IMF thc ra a lam
cho cn bnh tr nn trm trong hn. Nu cac nha u c ch
tm cach ly tin cua nhau, o se khng con la mt tro chi
hp dn ma la mt tro chi rui ro cao, trong o li nhun trung
bnh bng khng v s tin ngi nay kim c se bng s
276
277
Vai tro mi cho mt ch ty gia mi?
tin mt i cua ngi khac. Cai lam cho u c co li nhun

cao chnh la tin t cac chnh phu, di s tr giup cua IMF.
Khi IMF va chnh phu Brazil, chng han, chi ra 50 t USD
gi ty gia mc b anh gia qua cao vao cui nm 1998, s
tin o i u? S tin o khng h bin mt trong khng kh.
No phai ri vao tui mt ai o phn ln ri vao tui cac nha
u c. Mt s nha u c co th thng, mt s nha u c co
th thua nhng nha u c, theo ngha mt tp th, kim li
c mt khoan bng vi khoan l cua chnh phu. Theo mt
ngha nao o, chnh IMF a giup cho cng vic lam n cua cac
nha u c.
ta a thy chng 4, IMF, trong khi noi v s lan truyn, a

hanh ng trong cuc khung hoang tai chnh chu A theo cach
thc t lam tng tc s lan truyn cua bnh, khi yu cu ht
nc nay n nc khac phai tht lng buc bung. S giam
sut thu nhp keo theo s giam sut nhp khu va trong mt
khu vc vi cac nn kinh t hi nhp, iu nay lam cho cac
nc lang ging b suy yu thm. Khi ca khu vc sup , s
sut giam cu v du mo va cac nguyn liu khac lam sup
gia nguyn liu, gy ra kho khn cac nc cach xa hang ngan
dm, nhng nn kinh t phu thuc vao xut khu nguyn nhin
liu th.
S lan truyn
Mt v du khac, cung kinh ngac khng kem, cho thy vic
IMF thiu mt ly thuyt cht che va tng i y u lam
c s cho cac chnh sach dn n cac vn ma IMF phai giai
quyt tr nn trm trong hn nh th nao. Hay xem iu g a
xay ra khi IMF c gng ngn nga s lan truyn cua khung
hoang. Quy nay lp lun rng nu ho tin rng cuc khung
hoang ang din ra mt nc se lan sang cac nc khac,
ngha la ging nh mt cn bnh truyn nhim, ho phai can
thip va can thip nhanh chong.
Trong khi o, IMF bam ly chnh sach tai khoa khc kh lam
phng thuc, cho rng iu o quan trong phuc hi nim
tin cua cac nha u t. Khung hoang ng A lan t ng A
sang Nga do s sut giam gia du ch khng do bt ky mi lin
h thn b nao gia nim tin cua cac nha u t trong nc
hay nc ngoai trong cac nn kinh t ng A vi chu ngha t
ban Mafia cua Nga. Do thiu mt ly thuyt cht che va thuyt
phuc v c ch lan truyn, IMF a phat tan bnh dch hn la
ngn chn no.
Khi nao thm hut thng mai

tr thanh mt vn ?
Nu s lan truyn la vn th iu quan trong la phai hiu

c c ch hoat ng ma s lan truyn o xay ra, cung ging
nh khi mt nha truyn nhim hoc c gng ngn nga mt
bnh dch truyn nhim th ng ta phai c gng hiu c ch
lan truyn cua bnh dch o. Keynes a co mt ly thuyt cht
che: s suy thoai mt nc lam cho nc o nhp khu t i
va do o, lam anh hng n cac nc bn canh. Nh chung
Vn v tnh nht quan khng ch nm trong cac phng

thuc cua IMF ma con nm ca s chn oan cua no. Cac nha
kinh t hoc cua IMF lo ngai nhiu v thm hut can cn thanh
toan. Thm hut can cn thanh toan, theo tnh toan cua ho, la
du hiu chc chn rng mt vn sp xay ra. Nhng
chng thm hut can cn thanh toan, ho thng t chu y tm
278
279
hiu s tin thm hut o thc t c s dung lam g. Nu

mt chnh phu co thng d ngn sach (nh Thai Lan vao nhng
nm trc khung hoang 1997), thm hut can cn thanh toan
sinh ra do u t ca nhn vt qua tit kim ca nhn. Nu mt
doanh nghip trong khu vc t nhn vay mt triu USD vi lai
sut 5% va u t vao th g cho lai 20% th vic no vay n
hang triu USD chng co vn g ca. Li nhun t u t tha
sc tra cho khoan vay. Tt nhin, ngay ca khi doanh nghip
tnh toan sai va lai thu c ch co 3% hoc thm ch bng
khng th cung chng co vn g. Doanh nghip se b pha
san va chu n b mt mt phn hoc toan b tin cho vay. y
co th la vn cua chu n nhng khng phai la vn ma
chnh phu nc o hoc IMF cn phai lo lng.
Khi nhng ngi cho vay t chi tip tuc tai tr thm hut
thng mai, nc nay phai iu chnh nhanh chong. Trong mt
vai trng hp, s iu chnh co th thc hin d dang: nu
mt nc ang vay tai tr cho phong trao mua t (nh gn
y Iceland), th khi nhng nc cho vay t chi cung cp
tai chnh cho mua xe, phong trao mua xe se chm dt va cung
se khng con thm hut thng mai. Nhng thng th s iu
chnh khng din ra trn tru. Va vn thm ch ti t hn
nu nc nay vay n ngn han tai tr thm hut nhng nm
trc va chu n co th oi n ngay nhng g ho a cho vay,
du cho khoan tin o dung tai tr cho tiu dung ph trng
hay cho u t dai han.
Mt cach tip cn nht quan se giup thy ro iu nay. No

cung phai cho thy ro rng nu mt nc nhp khu nhiu hn
xut khu (ngha la co thm hut thng mai), th mt nc khac
phai xut khu nhiu hn nhp khu (ngha la co thng d
thng mai). Quy lut k toan quc t oi hoi tng cua tt ca
thm hut phai bng tng cua tt ca thng d. Vy ngha la nu
Trung Quc va Nht c mun co thng d thng mai th mt
vai nc khac se phai chu thm hut. Ngi ta khng th ch
ph phan nhng nc b thm hut. Nhng nc thng d cung
co li. Nu Trung Quc va Nht duy tr thng d va Han Quc
chuyn t thm hut thanh thng d th vn thm hut se
phai xut hin trc ca nha mt ai khac.
Pha san va Rui ro ao c

Khi s iu chnh khng din ra trn tru, thng la co khung
hoang. Nhng con nhng ngun khac gy ra khung hoang,
chng han, khi bong bong bt ng san v, nh a xay ra
Thai Lan. Nhng ngi a vay nc ngoai u t vao cac
d an bt ng san khng th tra n. Tnh trang pha san lan
rng. Cach IMF i pho vi vn pha san cung cho thy con
mt u trng na, ni cach tip cn cua IMF to ra khng nht
quan v tri thc.
Thm hut thng mai ln co th la mt vn . No co th la

mt vn bi ngu y rng mt nc phai vay n ht nm nay
n nm khac. Va nu nhng ngi cho vay thay i y kin va
dng cho vay, th nc nay se gp vn ln mt cuc khung
hoang. Nc nay ang chi tin mua hang hoa t nc ngoai
nhiu hn s tin no thu c t hang hoa ban cho nc ngoai.
Trong kinh t hoc th trng chun, nu mt chu n co n

xu, anh ta phai chu toan b tn tht. Ngi vay n co th se
pha san va cac nc u co lut v thu tuc pha san. y la
cach ma nhng nn kinh t th trng thng lam. Thay vao
o, cac chng trnh cua IMF lai cung cp tin cho cac chnh
phu tr giup cac chu n. Cac chu n, do a d oan trc
c vic IMF se tr giup, nn khng co ng lc manh me
280
281
am bao ngi vay n co th tra n. y chnh la vn rui

ro ao c (moral hazard) ni ting, ph bin trong nganh bao
him va gi y trong kinh t hoc. Bao him lam giam ng
lc phai cn trong cua ban. S tr giup khi khung hoang cung
ging nh mt loai bao him min ph. Nu ban la mt ngi
cho vay, ban se t quan tm hn n vic la chon ngi vay
mt khi bit rng ban se c tr giup nu nh khoan vay o
khng oi c. Tng t nh vy, cac doanh nghip thn
trong co th mua bao him chng lai s bin ng ty gia.
Nhng nu khi ngi vay tin mt nc nao o khng mua
bao him ngn nga rui ro nay, v IMF se can thip ngn
can vic mt gia ng tin, th khi o nhng ngi vay tin se
c khuyn khch chp nhn rui ro do bin ng ty gia
va khng phai lo lng v no. Vn rui ro ao c chnh la
iu a xay ra trong giai oan trc khung hoang ng rup
Nga nm 1998. Trong s kin o, thm ch ngay t luc cac chu
n ph Wall cho Nga vay, ho a cho Nga bit ho ngh la cn
phai co bao nhiu tin tr giup va vi a v hat nhn cua Nga,
ho tin rng Nga se nhn c tr giup.
thanh toan hoc tai c cu n, cho phep cac doanh nghip

va cac nc tin v pha trc va tng trng. Trong th ky
18, bo tu nhng ngi mc n co th la nguyn nhn khin
cho cac ca nhn tranh b pha san nhng vic o khng giup
nhng ke chm trong n nn hi phuc. iu o khng ch v
nhn ao ma con khng giup nng cao hiu qua toan b nn
kinh t ln chut nao.
Lch s a ung h phn tch ly thuyt nay. V du mi nht:
Nga mt t nc co lan song pha san vao nm 1998 va b
ch trch khp ni v thm ch khng them hoi y kin cac nha t
vn a co th vay trn th trng t nm 2001 va vn bt u
lai chay vao nc nay. Cung nh vy, vn bt u chay lai vao
Han Quc mc du nc nay thc t a ep buc cac chu n tai
c cu cac khoan n, buc chu n nc ngoai phai la chon hoc
la quay vong n hoc la se khng c tra xu nao ca.
IMF ch tp trung vao triu chng va c gng bao v s can

thip cua ho vao mt nc bng cach giai thch rng nu khng
co s can thip th nc o se pha san va khi o, no se khng
con c cho vay trong tng lai. Mt cach tip cn nht quan
se phai nhn ra sai lm trong lp lun nay. Nu th trng tai
chnh hoat ng tt chc chn, nu chung hoat ng tt gn
nh mc nhng nha th trng t do cua IMF lp lun th th
trng se nhn v tng lai. Khi tnh toan lai sut cho vay, th
trng se nhn vao rui ro tng lai. Mt nc a tra ht n,
thm ch ngay ca bng cach pha san, th se co iu kin tng
trng tt hn va v th, co nhiu kha nng tra nhng khoan
tin vay thm. o la mt phn ly do tai sao lai phai co pha san
Hay xem xem IMF co th tip cn th nao i vi mt trong

nhng vn kho nht ng A: tng hay khng tng lai sut
trong cuc khung hoang, nu nh IMF co c mt m hnh
nht quan. Tng lai sut, tt nhin, se buc hang nghn doanh
nghip ri vao pha san. Lun im cua IMF la nu khng tng
lai sut th se gy ra sup ty gia va s sup ty gia se lam
cho cac doanh nghip pha san thm ch nhiu hn. Tam gat
sang bn cu hoi liu tng lai sut (vi kt qua la lam cho suy
thoai trm trong thm) co lam cho ty gia vng chc hn khng
(trong thc t th khng)? Cung tam gat sang bn cu hoi thc
nghim la doanh nghip se b pha san nhiu hn do tng lai
sut hay do ty gia sut giam (t nht la Thai Lan, bng chng
cho thy rng s thit hai do sut giam ty gia se thp hn). S
v kinh t do pha gia gy ra la v cac doanh nghip a la
chon khng mua bao him rui ro ty gia mt gia. Mt phn tch
cht che, nht quan se phai bt u bng cach t cu hoi tai
282
283
sao lai co tht bai th trng nh th, tai sao cac doanh nghip
lai khng mua bao him? Va bt c phn tch nao cung se cho
thy rng ban thn IMF la mt phn quan trong cua vn :
s can thip cua IMF bao v ty gia, nh a noi trn, lam
cho doanh nghip cam thy khng cn thit mua bao him, lam
cho vn ma IMF d nh giai quyt bng cach can thip tr
nn kho giai quyt hn.
n), iu se giup cho Romania giam c mc lai sut phai tra.

Nhng nhng chu n mi se ch cho vay nu lai sut tng
xng vi rui ro ma ho co th gp. Khng th bt nhng chu n
mi phai hy sinh mt phn tin cho vay. Nu IMF xy dng
chnh sach cua mnh trn c s mt ly thuyt nht quan va
cht che v th trng vn hoat ng hiu qua, no a phai hiu
ra iu o.
Romania la mt v du c bit kho hiu. Nc nay khng co

nguy c v n ma ch mun vay tin t IMF chng to no
c anh gia la nc ang tin cy (t rui ro khng tra c
Nhng con co mt vn nghim trong hn, nm ngay trong

nhim vu c ban cua IMF. Quy nay c thanh lp giai quyt
khung hoang thanh khoan xay ra khi co nhng thay i bt
thng trn th trng tn dung nhng lai t chi cho cac nc
vay mc du cac nc nay thc t la ang tin cy. Gi y, IMF
trao quyn quyt nh chnh sach cho vay cua no cho chnh
nhng ca nhn va t chc a gy ra khung hoang. Ch khi ho
sn sang cho vay th IMF mi sn sang cho vay. Nhng chu
n nhanh chong nhn ra y ngha cua s thay i nay, ngay ca
khi IMF cung khng nhn ra. Nu cac chu n t chi cho mt
nc vay tin tr khi nc o tra n cho ho, nc nay se khng
th vay tin, khng ch t IMF ma ca t Ngn hang Th gii va
cac t chc khac, nhng t chc cho vay trn c s s ph
chun cua IMF. Nhng chu n t nhn bng nhin co quyn
lc rt ln. Mt ga an ng 28 tui chi nhanh Bucharest cua
mt ngn hang t nhn quc t co quyn quyt nh liu IMF,
Ngn hang Th gii va EU co cho Romania vay hn 1 t USD
hay khng. Trn thc t, IMF a trao cho ga an ng 28 tui
nay quyn anh gia. Khng h ngac nhin khi ga an ng 28
tui nay cung vi hai nhn vin ngn hang 30 va 35 tui khac
trong nhng chi nhanh ngn hang quc t Bucharest nhanh
chong nm ly quyn lc mi c ban cho nay. Mi khi IMF
ha thp mc tin ma ho yu cu cac ngn hang t nhn cho
vay, cac ngn hang t nhn cung ha thp s tin ma ho sn
284
285
T chin lc tr giup
n chin lc tham gia
Khi tht bai cua IMF tr nn ngay cang ro rang, IMF a tm
kim mt chin lc khac nhng s thiu nht quan lam cho
vic tm kim cac chin lc thay th co rt t c hi thanh cng.
S ch trch rng khp vi chin lc tr giup cua IMF buc no
phai th nghim chin lc ma mt vai ngi goi la chin lc
tham gia (bail-in). IMF mun cac t chc t nhn tham gia
vao bt c hoat ng tr giup nao. IMF yu cu trc khi no
cho nc nao vay tin th nc o a phai co s tham gia
rng rai cua nhng chu n t nhn va nhng chu n nay phai
chu mt mt phn ln cua khoan tin a cho vay. Khng co
g ngac nhin, chin lc mi nay a c th nghim u tin
khng phai nhng nc ln nh Brazil hay Nga ma nhng
n c nho be khng th ch n g la i IMF nh Ecuador hay
Romania. Chin lc nay nhanh chong cho thy no va co vn
v ly lun va bt cp trong thc hin vi nhng hu qua
tai hai cho cac nc ap dung no.
sang cho vay. Co luc, Romania ch thiu co 36 triu USD tin

vay t nhn c nhn khoan h tr ca t USD. Nhng ngn
hang t nhn hun tin theo yu cu cua IMF khng ch oi hoi
lai sut rt cao ma t nht trong mt trng hp, con oi hoi
ni long cac quy nh. S xu xoa phap lut nay se cho phep
cac chu n c lam nhng iu ma bnh thng ho khng
c lam: cho vay nhiu hn mc an toan hoc cho vay nhng
d an co rui ro cao vi lai sut cao hn, qua o lam tng c
hi li nhun. Nhng iu nay cung lam tng tnh rui ro cua
h thng ngn hang va lam hong y ngha cua cac quy nh kim
soat. Nhng chnh phu yu kem va tham nhung co th a chp
nhn iu kin nay nhng Romania th khng, mt phn bi
v ho khng thc s qua tung thiu tin.
Vn nay co th c nhn bng mt cach khac. Ngi ta
cho rng quyt nh cho vay cua IMF da trn c s mt nc
a giai quyt nhng vn kinh t c ban cua mnh nh th
nao. Theo chin lc tham gia nay, mt nc co th co h thng
cac chnh sach v m hoan hao, nhng nu khng th vay c
s tin ma IMF yu cu no phai vay t cac ngn hang t nhn,
nc nay se khng th nhn c vn t bt ky ngun nao. IMF
c ky vong la co chuyn gia v nhng vn nay ch khng
phai la mt nhn vin ngn hang 28 tui Bucharest.
Cui cung, t nht la trong trng hp cua Romania, tht bai
cua chin lc tham gia tr nn qua ro rang, ngay ca i vi
IMF. Va ho a phai quyt nh cho Romania vay mc du khu
vc t nhn khng cung cp u s lng tin ma IMF a khng
khng oi hoi.
286
Cach phong thu tt nht la tn cng:

m rng vai tro cua IMF vi t cach
ngi cho vay cu ri cui cung
Khi tht bai cua IMF ngay cang c cam nhn ro rang va
ap lc oi han ch pham vi hoat ng cua no ngay cang tng
ln th vao nm 1999, pho giam c IMF, Stanley Fischer a
ngh m rng vai tro cua Quy nay no tr thanh ngi
cho vay cu ri cui cung (lender of last resort). Bi IMF a
tht bai khi s dung nhng quyn lc hin co, ngh tng
quyn cho no tht la tr trao. ngh nay da trn mt s tng
ng gia IMF vi ngn hang trung ng mt nc. trong
mt nc, ngn hang trung ng se am nhim vai tro cho vay
cu ri cui cung, i vi cac ngn hang co kha nng thanh
toan nhng thiu thanh khoan, ngha la nhng ngn hang co
gia tr rong dng nhng khng th tm c ngun vay (
thanh toan tam thi -ND). IMF se am nhim vai tro tng t
cho cac nc. Nu nh IMF co mt tm nhn nht quan va cht
che v th trng vn, no se nhanh chong nhn ra nhng l
hng trong y tng nay.55 Theo ly thuyt th trng hoan hao,
55
Xem S. Fischer, On the Need for an International Lender of Last Resort,

Journal of Economic Perspectives 13 (1999), trang 85-104. Fischer, cung
nh nhng ngi ung h quan im cho vay cu ri cui cung khac, so sanh
s ging nhau gia vai tro cua ngn hang trung ng trong mt nc va vai
tro cua Quy tin t i vi cac nc. Nhng s ging nhau nay la bp bm.
Mt ngi cho vay cu ri cui cung la cn thit trong mt nc bi v ngn
hang thng mai thanh toan cho ngi gi tin trn c s n trc phuc vu
trc, iu co th dn n vic ngi gi tin tranh nhau n rut tin. xem
D. Diamond and P. Dibvig, Bank Runs, Deposit Insurance and Liquidity,
Journal of Political Economy 91 (1983), trang 401-419. Ngay ca khi co
ngi cho vay cu ri cui cung th cung khng u am bao tranh c nan
rut tin at, nh nhng g xay ra nc My a minh chng. Ch khi co cac
287
nu mt doanh nghip co kha nng thanh toan, no se phai vay

c tin t th trng. Do o, bt c doanh nghip nao co kha
nng thanh toan th cung co kha nng thanh khoan. Mc du
cac nha kinh t cua IMF thng to ra tin vao th trng, ho cung
tin rng ho co th anh gia gioi hn th trng mc ty gia nao
la phu hp. Va ho cung dng nh tin rng ho co th anh
gia tt hn th trng liu mt nc co ang tin cy cho vay
hay khng.
n nc ngoai, khng c tra. Ho se ch c tra sau IMF. Ho

co th chng c tra ng nao ca. Do o, mt t chc tai chnh
t nhn se oi mt phn thng cho rui ro mt mc lai sut
cao hn bu p cho xac sut khng c tra n cao hn.
Nu s tin mt nc phai tra cho IMF nhiu hn, ho se con t
tin hn tra cho cac chu n t nhn nc ngoai va nhng
chu n nay se oi lai sut bu p cao hn. Mt ly thuyt nht
quan hn v th trng vn ang le se lam cho IMF bit ro hn
v iu o va lam cho no ngn ngai hn khi cho vay hang t
va hang t USD ma no a cung cp trong cac goi vin tr cu
giup. Mt ly thuyt nht quan hn v cac th trng ang le
lam cho IMF, trong thi gian co cac cuc khung hoang, n lc
hn khi tm kim nhng phng an thay th nh nhng
phng an ma chung ta a thao lun trong chng 4.
Ti khng tin cac th trng vn hoat ng hoan hao. Ma

mai thay, mc du ti ngh chung hoat ng kem hn nhiu mc
ma cac nha kinh t cua IMF thng gi y, ti cho rng chung
con hp ly hn la IMF ngh khi ho can thip. IMF cung co
nhng li th khi cho vay; thng Quy cho vay khi cac th
trng vn t chi lam iu o. Nhng cung luc, ti nhn ra
rng cac nc phai tra gia kha nhiu cho ngun vn re ho
nhn c t IMF. Nu mt nn kinh t tr nn xu i va nguy
c pha san hin ro, IMF se la chu n c a thch. IMF se c
tra n trc, ngay ca khi nhng chu n khac, chng han chu
quy nh kim soat ngn hang cht che va bao him tin gi th mt ngi
cho vay cu ri cui cung mi co th giup tranh c cac vu rut tin gi at.
Va khng ai, k ca nhng ngi ung h IMF nng nhit nht, ng y la IMF
cung cp cai g o tng t bao him tin gi. Hn na, s cng nhc trong
thc hin chnh sach cua IMF se lam cho cac nc e ngai khi nhn nhng
cho IMF quyn can thip vao hoat ng kim soat (ngay ca khi co th xac
nh chnh xac lnh vc c kim soat va ngay ca khi nhng vn v chu
quyn khng tr nn nong bong). Cn chu y chnh quyn My thng lp lun
rng nhng chnh sach hoan n c xy dng tt la mt b phn quan trong
trong quan ly kinh t v m trong khi IMF lai thng chng lai nhng chnh
sach nay. Ti a lp lun rng lam nh th, IMF khng thy c sai lm c
ban cua phep tng quat hoa: khi co nhng vn mang tnh h thng, nu
khng co chnh sach hoan n th cac ngn hang khng th huy ng thm
vn, khng th thu hi tin cho vay va do o keo theo pha san hang loat, lam
cho suy thoai kinh t cang trm trong.
288
LCH TRNH M I CU A IMF?

Co le khng ngac nhin khi s thiu nht quan dn n v
s vn . Nhng cu hoi t ra la, tai sao lai co s thiu nht
quan? Tai sao no c tn tai mai, ht ln nay n ln khac, ca
sau khi vn a c ch ra? Li giai thch phn nao cho
nhng cu hoi nay la nhng vn ma IMF phai i mt qua
tht la kho. Th gii rt phc tap con cac nha kinh t cua Quy
nay ch la nhng nha hoat ng thc tin phai c gng ra cac
quyt nh kho khn mt cach nhanh chong, ch khng phai
la nhng nha nghin cu hoc thut bnh tnh tm kim s nht
quan va cht che tr tu. Nhng ti ngh, co mt ly do c ban
hn: IMF khng ch ang theo ui nhng muc tiu t ra trong
s mnh nguyn thuy cua no la cung c s n nh toan cu
289
va bao am cung cp vn cho nhng nc ang i mt vi

nguy c suy thoai thc hin nhng chnh sach v m ni long
ma con theo ui nhng li ch cua cng ng tai chnh. iu
nay ngha la IMF co nhng muc tiu thng xung t vi nhau.
Hn th, hanh vi cua IMF chng co g ang ngac nhin: IMF

tip cn vn t goc nhn va h t tng cua cng ng tai
chnh va nhng iu nay ng nhin la gn gui vi nhng li
ch cua no. Nh chung ta a lu y trc o, nhiu trong s
nhng nhn vin chu cht cua IMF n t cng ng tai chnh
va nhiu trong s nhng nhn vin chu cht cua IMF, sau khi
a phuc vu tt nhng li ch cua cng ng nay, lai ri IMF
nhn c nhng cng vic c tra lng cao trong cng ng
tai chnh. Trong cac nn dn chu hin ai, co nhng lo ngai v
nhng canh ca xoay nh th, trong o nhng quan chc chnh
phu nhanh chong n t va chuyn ti cac cng vic trong khu
vc t nhn tai cac doanh nghip co th hng li t cac dch
vu hoc hp ng cua chnh phu hoc chu tac ng cua cac
qui nh cua chnh phu, v nhng ly do ro rang. Ngi dn lo
lng liu cac quan chc chnh phu co b cam d i ai vi
nhng ng chu tng lai cua ho c bit tt, vi hy vong rng
bng vic lam o, tng lai cua ho se c nng ngay ca khi
khng h co mt cam kt n bu tng xng ro rang. Cac nha
kinh t va nhng cng dn bnh thng tin rng nhng khuyn
khch o la mt vn . Nu nh vy, lam sao ho co th tranh
khoi tac ng n hanh vi, du rt nho, trong nhng tnh hung
nh vy? Nhay cam vi nhng lo lng nay, hu ht cac nn dn
chu a ap t nhng han ch i vi nhng canh ca xoay, mc
du co th khng khuyn khch c mt s tai nng vao khu
vc dch vu cng. IMF cho n gi vn xa la vi trach nhim dn
chu nn nhng lo ngai nay dng nh chng co chut anh hng
nao ca; chuyn t IMF n mt ngn hang a thu li t mt
chng trnh cu giup cua IMF ch la chuyn bnh thng.
S cng thng con ln hn v nhng xung t nay khng th

a ra cng khai. Nu nh vai tro mi cua IMF c tha nhn
cng khai th s ung h danh cho t chc nay co th b suy
yu va nhng ngi a thay i thanh cng nhim vu cua IMF
chc chn hiu iu o. V th nhim vu mi nay phai c
che giu theo nhng cach co ve nh, t nht la b ngoai, nht
quan vi nhim vu cu. H t tng th trng t do qua n
gian a tao ra tm rem ma pha sau no, s vn hanh thc t
cua nhim vu mi co th thc hin. S thay i trong nhim
vu va muc tiu, du rt lng le, cung khng qua tinh vi: t ch
phuc vu cho li ch kinh t toan cu chuyn sang phuc vu cho
li ch cua cng ng tai chnh toan cu.
Ti phai noi ro y: IMF khng bao gi chnh thc thay
i nhim vu cua no cung nh khng bao gi chnh thc t
li ch cua cng ng tai chnh ln trn s n nh kinh t
toan cu hay phuc li cua nhng nc ngheo ma no co nhim
vu giup . Chung ta khng th noi v ng c va muc ch
cua bt ky mt t chc nao ma ch co th noi v ng c va
muc ch cua nhng ngi lp ra va iu hanh t chc o.
Ngay ca khi o, chung ta cung thng khng th oan chc
ng c thc s cua ho v co th co s khac bit gia iu ho
noi vi muc ch tht s cua ho. Tuy nhin, la nha khoa hoc
xa hi, chung ta co th c gng miu ta nhng hanh vi cua
mt t chc trn c s nhng iu no ang lam. Xem IMF nh
th la no ang theo ui li ch cua cng ng tai chnh se
giup giai thch nhng hanh vi co ve mu thun va thiu nht
quan v tr tu.
290
Nhng ngi ta khng cn phai tm kim s tham nhung

y. IMF (hoc t nht la nhiu quan chc cao cp va nhn vin
cua no) tin rng t do hoa th trng tai chnh se dn n tng
291
trng nhanh hn cho cac nc ang phat trin, tin tng

manh me n mc hu nh khng tin vao bt ky bng chng
nao noi ngc lai iu o. IMF khng bao gi mun lam hai
ngi ngheo va tin rng cac chnh sach ma no c vu cui cung
se em lai li ch cho ho; IMF tin vao kinh t hoc lot sang xung
nia va lai khng mun xem qua ky nhng bng chng co th
noi khac i. IMF tin rng ky lut cua cac th trng vn se giup
cac nc ngheo tng trng va do o no tin rng gi quan h
tt vi cac th trng tai chnh co tm quan trong hang u.
ngng tra n khng phai la nhng la chon hay bi v khi o

cac chu n se khng thu c n. Nhiu khoan vay a khng
c th chp va do o, khi pha san th chu n ch co th thu
hi lai khng ang k.
KHI
XEM XET cac chnh sach cua IMF theo cach nay, vic IMF
tp trung am bao cho cac chu n nc ngoai thu n hn la

giup cac doanh nghip trong nc hoat ng la co th hiu
c. IMF co th khng phai la ngi thu tin cho G-7 nhng
ro rang no a lam vic ht mnh (du khng phai luc nao cung
thanh cng) am bao rng nhng chu n trong G-7 thu c
n. Thay cho nhng can thip cua IMF, nh chung ta a thy
trong chng 4, co mt cach khac tt hn cho cac nc ang
phat trin va v dai han tt hn cho s n nh toan cu. IMF
ang le phai tr giup qua trnh giai quyt n. No ang le cung
phai thu xp vic ngng tra n (s ngng tra n tam thi), cho
phep cac nc va cac doanh nghip cua ho co thi gian tra
n, tai khi ng nn kinh t tr tr cua ho. IMF ang le cung
phai n lc y nhanh tc pha san.56 Nhng pha san va
56
iu ma ti goi la siu chng 11. bit chi tit, xem M. Miller and J.E
Stiglitz, Bankruptcy Protection Against Macroeconomic Shocks: The Case
for a Super Chapter 11, World Bank Conference on Capital Flows, Financial
Crises and Policies, 15.4.1999; va J. E. Stiglitz, Some Elementary Principles of
Bankruptcy, trong Governance, Equity and Global Markets: Proceedings
from the Annual Bank Conference on Development Economics in Europe, thang
6.1999 (Paris: Conseil dAnalyse economique, 2000), trang 605-620.
292
IMF lo ngai rng mt vu pha san, bng cach pha v tnh bt

kha vi pham cua hp ng, se lam suy yu chu ngha t ban.
V iu nay, ho a sai trn nhiu mt. Pha san la mt phn
khng c vit cng khai cua bt ky hp ng tn dung nao.
Lut phap cung cp c s giai quyt trng hp con n khng
tra c n cho chu n. Bi v pha san la mt phn khng cng
khai cua mt hp ng tn dung, pha san khng pha v tnh
bt kha vi pham cua hp ng tn dung. Nhng con co mt
hp ng khng vit cng khai khac, cung quan trong khng
kem, la hp ng hay kh c gia cng dn vi xa hi va chnh
phu, cai i khi c goi la kh c xa hi. Hp ng nay
oi hoi chnh phu phai cung cp nhng bao am kinh t xa
hi c ban, bao gm ca nhng c hi vic lam. Trong khi tm
cach gi gn nhng g ma no coi la tnh bt kha vi pham cua
hp ng tn dung, IMF lai sn sang pha bo kh c xa hi
quan trong hn. Cui cung, chnh nhng chnh sach cua IMF
a lam suy yu th trng cung nh s n nh dai han cua
nn kinh t va cua xa hi.
DO
O, THT D HIU v sao IMF va chin lc ma no a vao
cac nc trn th gii lai c chao on vi thai thu ch

n th. Hang t USD IMF cung cp a c dung bao v ty
gia mt mc khng bn vng trong mt thi gian ngn, trong
luc nhng ngi giau va ngi nc ngoai co th rut tin cua
ho ra khoi t nc theo nhng iu kin co li (thng qua th
trng tai chnh m ma IMF a thuc ep cac nc nay). Vi mi
293
ng rup, ng rupiah hay ng cruzeiro, ngi giau cac

nc o co th i ra nhiu USD hn, min la ty gia c gi
vng. Hang t USD cung c dung tra cho chu n nc
ngoai, ngay ca khi o la cac khoan n t nhn. Nhng khoan
n t nhn trong nhiu trng hp a bin thanh khoan n
quc gia.
cua ho a vay. Nhng nu chung ta quan tm hn n s n

nh toan cu va s phuc hi kinh t cua cac nc va cua khu
vc, chung ta a phai co cach tip cn ni long hn v tch tu
d tr ngoai t va cung luc o, a ra nhng chnh sach
ngn t nc khoi nhng anh hng cua s tht thng cua
cac nha u c quc t. Thai Lan a tiu sach d tr ngoai t
bi v ho a dung no vao nm 1997 chng lai cac nha u
c. Mt khi a quyt nh rng Thai Lan cn phai nhanh chong
tch luy lai d tr ngoai t, vic nc nay ri vao suy thoai trm
trong la khng th tranh khoi. Chnh sach t hai mnh cua
IMF, ma nh chung ta a cp trong chng 4, a thay th
chnh sach hai hang xom cua thi ky ai suy thoai, thm ch
con lam cho s lan truyn khung hoang toan cu thm ti t.
T goc nhn cua cac chu n, nhng chnh sach nay i khi lai
tt va co hiu qua nhanh chong. Han Quc, d tr ngoai t
tng t khng ln ti gn 97 t USD vao thang 7.2001. Thai
Lan, d tr tng t m ln ti hn 31 t USD vao thang 7.2001.
i vi cac chu n, d nhin, y la cac tin tt lanh. Ho co th
ngh ngi va yn tm rng Han Quc co u USD tra n nu
nh cac chu n yu cu.
Trong cuc khung hoang tai chnh chu A, iu tuyt vi cho

cac chu n My va chu u la ho co th vui mng rut tin a
cho cac ngn hang va doanh nghip Thai Lan va Han Quc
vay. Nhng y lai la iu chng h tuyt vi i vi nhng
cng nhn va ngi ong thu Thai Lan va Han Quc, ngi
ma tin ong thu c dung tra n cho IMF, du cho ho co
c hng li ch g t khoan tin vay cua IMF hay khng.
Nh xat thm vao vt thng, sau khi hang t USD a c tiu
bao v ty gia mc khng bn vng va tr giup nhng
chu n nc ngoai, sau khi cac chnh phu a phai u hang trc
ap lc cua IMF oi ct giam chi tiu va do o, cac nc lm vao
suy thoai lam hang triu cng nhn mt vic lam, dng nh
chng u con co tin, du ch mt khoan tin khim tn tr
cp lng thc hay nhin liu cho ngi ngheo. V vy, khng
h ngac nhin khi ngi ta lai tc gin IMF nh th.
Nu chung ta coi IMF nh mt t chc theo ui nhng chnh
sach phuc vu li ch cua cac chu n, chung ta se thy cac chnh
sach khac cua IMF cung tr nn d hiu hn nhiu. Trc y,
chung ta a nhc n v vic IMF tp trung vao thm hut thng
mai. Sau khung hoang, nhng chnh sach tht cht c ap
t ln cac nc ng A a nhanh chong dn n s giam sut
nhp khu va s tch tu nhanh chong d tr ngoai t. T goc
nhn cua mt t chc lo lng v kha nng tra n cho chu n,
iu nay rt co y ngha: khng co d tr ngoai t, cac nc se
khng th tra tin vay bng USD ma ho va cac doanh nghip
Nu la ti th ti a chon mt chin lc cam thng hn vi

nhng lo lng cua con n va t tp trung vao li ch cua cac
chu n. Ti co le a noi rng, iu quan trong hn la am bao
cho nn kinh t vn hanh tt va tam hoan tch luy d tr ngoai
t vai nm cho n khi nn kinh t quay tr lai quy ao tng
trng. Ti co le a tm kim nhng phng an khac am
bao s n nh ngn han khng ch bng cach tam ngng
tra n hay cho pha san ma ti a cp trc y ma bng
kim soat vn ngn han va thu rut vn nh cach ma Malaysia
a s dung. Co nhiu cach bao v mt nc khoi s tan pha
cua cac nha u c hay thm ch cua cac chu n va cac nha
294
295
u t ngn han, nhng ngi a t ngt thay i tm ly.

Khng co chnh sach nao ma khng co rui ro hay phai tra gia
ca, nhng cac phng an thay th se hu nh chc chn giam
c thit hai va rui ro cho ngi dn cac nc b khung
hoang, ngay ca khi chung gy thit hai cho cac chu n.
gii. Co v s cac nc kem minh bach hn Han Quc, Malaysia

va Indonesia nhng ho khng b khung hoang. Nu s minh
bach la cha khoa cho bai toan kinh t th cac nc ng A a
phai co nhiu cuc khung hoang t trc o ri bi v s liu
cho thy nhng nc nay ang ngay cang minh bach hn, ch
khng kem. Mc cho nhng tht bai trn mt trn minh bach
hoa, ng A khng ch cho thy s tng trng ky diu ma
con cho thy s n nh ky diu. Nu cac nc ng A la d
tn thng nh IMF va B Tai chnh tuyn b th o la phai la
s d tn thng mi xut hin, khng phai do kem minh bach
hn ma la do mt yu t quen thuc: s t do hoa th trng
tai chnh qua sm ma IMF a thuc ep cac nc nay.
Nhng ngi bao v cac chnh sach cua IMF ch ra thc t

la cac chu n a phai chu mt phn thit hai ri. Nhiu chu
n khng thu hi c toan b s n. Nhng ho a qun mt
hai im: cac chnh sach co li cho chu n a giup giam bt
nhiu thit hai so vi trng hp khng ap dung chnh sach
o. Chung a khng phai la mt chng trnh h tr toan b
ma la h tr mt phn. Chung khng ngn ty gia ri xung
ma c gng khng lam cho ty gia ri xung thm. Hai la, IMF
thng khng thanh cng trong nhng nhim vu ma no nh
lam. IMF thuc y cac chnh sach tht cht Indonesia i xa
n ni, cui cung, li ch cua cac chu n cung khng c thc
hin. Rng hn, s n nh toan cu khng ch la li ch cua
nn kinh t toan cu ma con la li ch cua th trng tai chnh.
Nhng nhiu chnh sach cua IMF t t do hoa th trng tai
chnh n h tr at a mang lai s bt n toan cu.
Vic IMF lo lng cho va phan anh quan im cua cng ng
tai chnh cung giup giai thch mt s li bao cha hung bin
cua no. Trong cuc khung hoang ng A, IMF va B Tai chnh
My a nhanh chong tm cach li cho cac vn cac nc
vay tin, c bit la v s thiu minh bach. Ngay ca khi o, ro
rang la s thiu minh bach khng gy ra khung hoang hay s
minh bach cung khng min nhim mt nc khoi khung
hoang. Trc cuc khung hoang ng A, cuc khung hoang
tai chnh gn nht la s v th trng bt ng san vao cui
nhng nm 1980 va u nhng nm 1990 Thuy in, Na
Uy va Phn Lan, vai trong s nhng nc minh bach nht th
296
Nhn lai, co mt ly do minh bach cho vic IMF tp trung

vao s minh bach:57 iu quan trong la cng ng tai chnh,
IMF va B Tai chnh cn tm c cai g o li. Nhng
chnh sach ma IMF va B Tai chnh thuc y ng A, Nga va
nhng ni khac mi chnh la th ang li: t do hoa th
trng vn keo theo tnh trang u c gy mt n nh; t do
hoa th trng tai chnh keo theo nhng thoi quen cho vay rui
ro. Khi cac chng trnh phuc hi kinh t cua ho tht bai, ho
co ng c tm cach noi rng vn thc s khng phai la
do cac chng trnh cua ho, ma la ch nao khac, trong cac
nc a b khung hoang.
Tuy nhin, xem xet ky hn cho thy rng cac nc cng
nghip a co li theo nhiu cach khac nhau. Quy nh ngn
hang khng cht che Nht Ban, chng han, co th a tao ra
57
Mc du kho co th li gy ra cuc khung hoang cho s kem minh bach, s

kem minh bach cung gy ra thit hai. Mt khi khung hoang n ra, s thiu
thng tin cung co ngha la chu n se thu hi tin t tt ca con n, bt k cht
lng cua ho ra sao. Cac chu n n gian la khng co u thng tin phn
bit gia con n tt va con n xu.
297
ng c khin cac ngn hang cho Thai Lan vay vi lai sut hp
dn n ni nhng ngi i vay khng th t chi vay nhiu
hn mc thn trong. Cac chnh sach t do hoa ngn hang
My va cac nc cng nghip ln khac cung khuyn khch chin
lc cho vay kem khn ngoan v cac ngn hang c phep coi
cho vay ngn han nc ngoai an toan hn cho vay dai han.
iu nay khuyn khch cho vay ngn han va cac khoan vay
n ngn han la mt trong s nhng nguyn nhn gy bt n
ng A.
vay n xu vi s nhm mt lam ng cua cac chnh phu tham

nhung. IMF va B Tai chnh My cung lai tham gia li cung
vi ho. Ngay t u, ngi ta a phai nghi ng vao lp lun
cua IMF va B Tai chnh. Mc cho nhng n lc cua ho nhm
thao li cu ra khoi c nhng ngn hang quc t, mt thc
t au xot la bt ky khoan tin vay nao cung bao gm ca ngi
cho vay va ngi vay. Nu ban cht khoan vay la xu th ngi
cho vay cung co li chng kem g ngi i vay. Hn na, cac
ngn hang cac nc phat trin phng Ty cho cac tp oan
ln cua Han Quc vay khi a bit ro ty l n cua nhiu tp oan
Han Quc. N xu la kt qua cua vic anh gia cho vay ti ch
khng phai bi bt c ap lc nao t My hay cac chnh phu
phng Ty khac. Cac hp ng n xu c thc hin cho
du cac ngn hang phng Ty co cac cng cu quan ly rui ro
tt. Khng ngac nhin khi cac ngn hang ln mun chuyn s
li nhm vao ho i ch khac. IMF co ly do ung h ho v
ban thn Quy nay cung phai chia se trach nhim. S h tr
cu giup thng xuyn cua IMF a gop phn lam cho cac ngn
hang cho vay thiu cn trong hn.
Cac hang u t ln cung mun bao cha cho cac nha t

vn cua ho, nhng ngi a khuyn khch khach hang bo tin
vao u t nhng nc nay. c s ung h tuyt i cua
cac chnh phu My va cac nc cng nghip ln khac, cac nha
t vn u t t Frankfurt n London n Milan co th tuyn
b rng ho chng co cach nao bit trc nhng iu ti t khi
cac nc ng A co s thiu minh bach nh vy. Nhng
chuyn gia nay lng le bo qua thc t la, trong mt th trng
hoan toan m va minh bach vi thng tin hoan hao, li tc se
thp. Chu A a la mt ni u t hp dn li nhun cao
chnh xac la bi v o co rui ro cao hn. Cac nha t vn tin
rng ho co thng tin tt hn, cac khach hang cua ho th ang
khao khat li nhun cao va v th ho a vn n khu vc nay.
Vn chnh yu y la: tt ca cac vn nh ty l n qua
cao Han Quc, thm hut thng mai ln Thai Lan va s
bung n cua th trng bt ng san khng tranh khoi se
v, tham nhung cua chnh quyn Suharto, u a c bit
trc va nhng rui ro gn lin vi chung ang le nn c thng
bao cho cac nha u t.
Cac ngn hang quc t cung thy tht tin li li. Ho
mun li cho ngi vay va tp quan cho vay kem cua cac
ngn hang Thai Lan va Han Quc, cai ma ho buc ti la cho
Thm ch con co mt vn tinh t hn lin quan y. B

Tai chnh My a d bao khuc khai hoan cua chu ngha t ban
trong sut nhng nm u cua thp ky 1990. Cung vi IMF,
B a am bao vi cac nc theo chnh sach ung nhng
chnh sach theo ng thun Washington la ho se tng trng.
Cuc khung hoang ng A lam dy ln mi nghi ng v quan
im nay tr khi chng minh c rng y khng phai la
vn vi chu ngha t ban ma la vn vi cac nc ng
A cung vi nhng chnh sach kem coi cua ho. IMF va B Tai
chnh My phai lp lun rng vn khng nm cai cach,
s ap dung t do hoa th trng tai chnh, ma nm thc t la
cai cach khng c thc hin trit . Bng cach tp trung
298
299
CON NG PHA TRC
vao nhng im yu cua cac nc khung hoang, ho khng ch

tranh c s buc ti cho sai lm cua chnh ho ca sai lm
v chnh sach va sai lm khi cho vay ma ho con c gng dung
kinh nghim nay thuc y lch trnh cua ho i xa hn.
CHNG 9
CON NG PHA TRC
oan cu hoa ngay nay khng mang lai li ch cho nhiu

ngi ngheo trn th gii. No cung chng giup ch g
my cho mi trng. No cung khng mang lai s n nh
cho nn kinh t toan cu. S chuyn i t kinh t k hoach
sang kinh t th trng a c tin hanh yu kem n mc,
ngoai t vai ngoai l la Trung Quc, Vit Nam va mt s nc
ng u, ngheo oi tng ln khi mc thu nhp ri t do.
i vi mt s ngi, co mt cach phan ng rt d dang i
vi toan cu hoa: chng lai toan cu hoa. iu nay va khng
kha thi lai va khng ang mong i. Nh ti a noi chng
1, toan cu hoa cung em lai nhng li ch ln lao, s thanh
cng cua ng A la da trn toan cu hoa, c bit da trn
nhng c hi giao thng va vic m rng kha nng tip cn
n nhng th trng va cng ngh mi. Toan cu hoa mang
n sc khoe tt hn cho moi ngi cung nh tao ra mt cng
ng nng ng toan cu u tranh cho dn chu va cng ly
xa hi. Vn khng nm ban thn toan cu hoa ma nm
cach ngi ta tin hanh no. Mt phn cua vn nm cac t
chc kinh t quc t, cu th la IMF, Ngn hang Th gii va WTO
nhng t chc giup xac lp nhng lut l cua cuc chi nay.
Ho a lanh ao toan cu hoa theo cach phuc vu cho li ch cua
300
301
CON NG PHA TRC
nhng nc cng nghip tin tin va nhng li ch cuc b trong

nhng nc o hn la li ch cua nhng ngi dn cac nc
ang phat trin. Khng ch phuc vu nhng li ch o, ho con
sai lm khi tip cn toan cu hoa vi t duy han hep vi nhng
nh kin cu th v nn kinh t va xa hi.
lai co kha nng c thanh lp lai di mt dang khac. Trong

thi im co khung hoang quc t, cac nha lanh ao chnh phu
mun thy co ngi chu trach nhim va mt t chc quc t
se lam g o giup ho. Hin nay, IMF am nhn vai tro nay.
Ti tin rng toan cu hoa co th c tai cu truc hin
thc hoa nhng tim nng cua no; cung nh cac t chc kinh
t quc t cung co th c tai cu truc theo cach giup am
bao vic hin thc hoa nhng tim nng o. Nhng bit cach
cu truc cac t chc nay nh th nao, chung ta cn phai hiu
ro tai sao chung lai tht bai va tht bai tham hai.
Co th cam nhn c nhng oi hoi cai cach qua trnh toan

cu hoa khp ni, t nhng uy ban do quc hi b nhim va
nhng nhom kinh t gia hang u c tai tr vit bao cao
v nhng thay i trong kin truc tai chnh toan cu n nhng
ngi phan i toan cu hoa xut hin hu nh moi hi ngh
quc t. ap lai, cung a co mt s thay i. Vong am phan
thng mai mi, c thoa thun din ra tai Doha, Qatar vao
thang 11.2001, c goi la Vong am phan phat trin vi
muc tiu khng ch m ca th trng hn na ma con sa i
mt s mt cn i trong qua kh. Cuc tranh lun tai Doha
a ci m hn nhiu so vi trc y. IMF va Ngn hang Th
gii a thay i nhng lp lun va hung bin cua ho: ho bt
u noi nhiu hn v ngheo oi; va t nht la Ngn hang Th
gii, a co mt n lc thc s thc hin cam kt t cac
nc vao v tr ngi lai xe trong cac chng trnh cua no
nhiu nc. Nhng nhiu nha ph bnh chng cac t chc quc
t vn con ang nghi ng. Ho xem nhng thay i nay n gian
la do cac t chc quc t phai i mt vi thc t chnh tr va
chung phai thay i nhng li hung bin nu mun tn tai.
Ho khng an tm khi vao nm 2000, IMF b nhim vao v tr
s hai cua no mt quan chc a tng lam nha kinh t trng
cua Ngn hang Th gii trong giai oan t chc nay i theo t
tng th trng t do. Mt s nha ph bnh nghi ng v nhng
cai cach cua IMF n mc tip tuc ku goi nhng hanh ng
manh me hn, chng han nh xoa bo IMF. Nhng ti tin rng
iu nay khng co c s. Nu nh Quy tin t b giai tan th no
Trong chng trc, chung ta a thy rng, bng cach xem

cac chnh sach cua IMF nh la t chc nay ang theo ui li
ch cua th trng tai chnh hn la thc hin nhim vu ban u
cua no la giup cac nc gp khung hoang va cung c s n
nh kinh t toan cu, ta co th ly giai nhng chnh sach cua
IMF nhng chnh sach ma nu nhn khac i se thy chung
dng nh la mt tp hp thiu nht quan va cht che v tr
tu.
302
303
Li ch va h t tng
Nu nh nhng li ch tai chnh thng tr cach t duy tai IMF

th nhng li ch thng mai cung co vai tro thng tr khng
kem tai WTO. Cung ging nh IMF chng my quan tm n
ngi ngheo va a ra hang t USD cu giup cac ngn
hang nhng chng co mon tin nho nao tr cp lng thc
cho nhng ngi b mt vic lam do chng trnh cua IMF,
WTO t thng mai ln trn tt ca. WTO noi vi nhng ngi
mun cm vic s dung li bt tm ma li o ng thi
cung bt va lam nguy hai loai rua rng vic cm nh th la
CON NG PHA TRC
mt s xm pham t do thng mai. Ho cho rng nhng mi

quan tm thng mai quan trong hn tt ca nhng th khac,
bao gm ca mi trng.
iu o ng ngha vi tht nghip. Khng ngac nhin khi ho

thy mi e doa cua lai sut cao. i vi nha tai chnh, ngi
cho vay dai han, mi lo ngai thc s chnh la lam phat. Lam
phat co th co ngha la s USD anh ta thu lai se co gia tr t
hn s USD anh ta cho vay.
Trong khi cac t chc dng nh coi nhng li ch thng

mai va tai chnh trn ht thay moi th khac, ho lai khng cho
la mnh ang lam iu o. Ho ngy th tin rng k hoach ma
ho ang theo ui la phuc vu li ch chung. Mc cho nhng
bng chng chng minh iu ngc lai, nhiu b trng thng
mai va tai chnh va ngay ca mt s lanh ao chnh tr cung tin
rng moi ngi cui cung cung se hng li t t do hoa thng
mai va th trng tai chnh. Nhiu ngi tin iu o n mc
ho ung h vic ep buc cac nc phai chp nhn nhng cai
cach nay, bng bt c cach nao co th, ngay ca khi co rt t
ung h cua cng chung i vi nhng bin phap o.
Thach thc ln nht khng phai nm trong ban thn cac t
chc nay ma la trong t duy: quan tm n mi trng, am
bao rng ngi ngheo co ting noi trong cac quyt nh anh
hng n ho, thuc y dn chu va thng mai cng bng la
cn thit nu mun at c nhng li ch tim tang cua toan
cu hoa. Vn la cac t chc nay phai th hin suy ngh cua
nhng ngi ma chung co trach nhim quan tm. Mt thng
c ngn hang trung ng thng bt u ngay lam vic cua
mnh vi lo lng v cac s liu lam phat, khng phai s liu
ngheo oi; mt b trng thng mai lo lng v s lng xut
khu ch khng phai ch s nhim.
Trong cac tranh lun chnh sach cng, rt t ngi tranh lun
cng khai da trn li ch cua ban thn ho. Moi th thng c
che y bng cai goi la li ch chung. anh gia xem mt
chnh sach cu th co tac ng n li ch chung hay khng oi
hoi phai co mt m hnh, mt quan im v cach vn hanh
cua toan b h thng. Adam Smith cung cp mt m hnh nh
vy vi lp lun ung h th trng. Karl Marx, hiu ro nhng
tac ng tiu cc ma chu ngha t ban tac ng n cng nhn
thi cua ng, a a ra mt m hnh khac. Cho du con nhiu
l hng, m hnh cua Marx a co anh hng manh me, c
bit cac nc ang phat trin, ni ma vi hang t ngi ngheo
oi, chu ngha t ban dng nh khng mang lai nhng iu
a ha hen. Nhng vi s sup cua Lin bang X vit, nhng
yu kem cua m hnh kinh t k hoach cung tr nn qua ro
rang, va cung vi s thng tr kinh t toan cu cua My, c ch
th trng a thng hoa.
Th gii tht phc tap. Mi nhom trong xa hi tp trung vao

mt phn hin thc anh hng n ho nht. Cng nhn lo lng
v vic lam va tin lng, cac nha tai chnh th quan tm n
lai sut va vic thu hi n. Lai sut cao th tt cho chu n min
la ngi nay co th thu hi c mon n. Nhng cng nhn
lai thy lai sut cao lam suy giam tng trng va i vi ho
Nhng khng phai ch co mt m hnh kinh t th trng.

Co s khac bit ang kinh ngac gia h thng kinh t th trng
kiu Nht va h thng th trng kiu c, kiu Thuy in va
kiu My. Co nhiu nc vi thu nhp bnh qun u ngi
tng ng vi My nhng bt bnh ng thp hn, ngheo oi
t hn, sc khoe va nhiu mt khac cua mc sng cao hn (t
nht la da trn anh gia cua nhng ngi sng o). Trong
khi th trng la trung tm trong ca hai m hnh chu ngha t
ban Thuy in va My, chnh phu lai ong vai tro khac nhau.
Thuy in, chnh phu co trach nhim ln hn trong vic am
304
305
CON NG PHA TRC
bao phuc li xa hi, cung cp dch vu chm soc sc khoe cng

cng tt hn, bao him tht nghip va lng hu tt hn so
vi My. Nhng Thuy in lai thanh cng chng kem, ngay ca
v nhng phat minh sang tao gn lin vi Nn kinh t mi.
Vi nhiu ngi My, nhng khng phai vi tt ca, m hnh My
hoat ng hiu qua. Vi hu ht ngi Thuy in, m hnh My
c xem la khng th chp nhn. Ho tin rng m hnh cua
ho phuc vu cuc sng cua ho tt hn. Vi nhng ngi chu
A, nhiu m hnh chu A khac nhau a hoat ng tt va iu
nay ung vi Malaysia va Han Quc cung nh Trung Quc va
ai Loan, ngay ca khi a tnh n cuc khung hoang tai chnh
toan cu.
phu a thc hin nhng vai tro trn mt cach kha thanh cng.
Cac chnh phu a cung cp giao duc cht lng cao cho moi
ngi va xy dng phn ln c s ha tng, bao gm ca c s
ha tng th ch, nh h thng lut phap cn thit cho th trng
hoat ng hiu qua. Ho quan ly khu vc tai chnh, am bao
rng th trng tai chnh hoat ng theo ung ky vong va cung
cp mang li an sinh cho ngi ngheo. Va ho thuc y cng
ngh, t vin thng n nng nghip, ri n ng c may bay
va ra-a. Trong khi vn con tranh lun gay gt My va nhng
ni khac v vai tro chnh xac ma chnh phu nn thc hin, vic
chnh phu co vai tro lam cho bt ky xa hi nao, nn kinh t
nao hoat ng hiu qua va co tnh ngi la mt yu cu c
a s tha nhn.
Trong vong hn nm mi nm qua, khoa hoc kinh t a

giai thch c c ch va iu kin cho th trng hoat ng
tt va bit c khi nao th no khng hoat ng tt. Khoa hoc
kinh t a ch ra tai sao th trng co th dn n san xut
thp hn mc cn thit mt s th, chng han nh nghin cu
c ban, va san xut nhiu hn mc cn thit mt s th, chng
han nh nhim. Tht bai ln nht cua th trng la khung
hoang kinh t chu ky, suy thoai va ai suy thoai, nhng th
a am anh chu ngha t ban trong hn hai trm nm qua, th
a lam cho v s cng nhn tht nghip va mt phn ln vn
t ban khng c s dung ht cng sut. Nhng mc du o
la nhng v du hin nhin nht v tht bai th trng, con co
v s nhng tht bai tinh vi hn lam cho th trng khng th
tao ra nhng kt qua hiu qua.
Chnh phu co th va a tng ong vai tro thit yu trong vic
khng ch lam giam nhe tht bai th trng ma con am bao
cng ly xa hi. Cac tin trnh th trng co th t no lam cho
nhiu ngi ngheo oi ch co rt t ngun lc tn tai. nhng
nc thanh cng nht My va cac quc gia ng A chnh
306
Vn co nhng bt ng ln v chnh sach kinh t, xa hi

trong cac nn dn chu cua chung ta. Mt vai bt ng la v
nhng gia tr chung ta nn quan tm n mi trng th nao
(chung ta chp nhn mc tan pha mi trng th nao nu
vic o cho phep chung ta tng GDP); chung ta nn quan tm
n ngi ngheo th nao (chung ta chp nhn hy sinh bao nhiu
trong tng thu nhp nu vic o cho phep mt s ngi thoat
ngheo hoc sng tt hn mt chut); chung ta nn quan tm
n dn chu nh th nao (chung ta co mun hy sinh nhng
quyn c ban, chng han quyn lp hi, nu chung ta tin rng
vic o lam nn kinh t tng trng nhanh hn). Mt vai bt
ng la v c ch hoat ng cua nn kinh t. Mnh phn
tch58 la ro rang: bt c khi nao thng tin hay th trng khng
hoan hao (lun lun nh th), th v nguyn tc, co can thip
cua chnh phu va can thip o co th nng cao hiu qua cua
58
Mt mnh phn tch la mt mnh trong o ni dung v ng a bao gm

trong chu ng. V du: Tt ca nhng ngi an ng c thn u khng co v
(theo wikipedia - ND)
307
CON NG PHA TRC
th trng ngay ca khi chnh phu cung gp phai chnh vn

thng tin khng hoan hao. Nh chung ta a thy trong
chng 3, nhng gia thit nm sau ly thuyt th trng t do
khng c thoa man ngay ca nhng nc phat trin ch
cha noi n nhng nc ang phat trin. Nhng nhng ngi
ung h th trng t do vn lp lun rng s thiu hiu qua
cua th trng la tng i nho con s thiu hiu qua cua chnh
phu la tng i ln. Ho coi chnh phu la mt phn cua vn
hn la giai phap cua vn . Tht nghip c ti cho
chnh phu la a ap mc lng ti thiu qua cao hoc a cho
cng oan qua nhiu quyn.
cn bng v vai tro cua chnh phu, quan im tha nhn ca

nhng han ch va tht bai cua ca th trng va chnh phu, nhng
coi chung la hai lc lng cung hp tac vi nhau, vi mc
hp tac khac nhau tuy vao tng nc, phu thuc vao nhng giai
oan khac nhau cua s phat trin kinh t va chnh tr.
Adam Smith a nhn thc c tt hn nhng ngi t nhn

la hu du cua ng ngay nay v nhng han ch cua th trng,
bao gm ca nhng nguy c do canh tranh thiu hoan hao.
Smith cung chu y hn n bi canh xa hi, chnh tr, trong o
cac nn kinh t hoat ng. S gn kt xa hi rt quan trong
nu mun mt nn kinh t hoat ng tt. Bao loan th My
Latinh va xung t xa hi chu Phi tao ra mi trng khng
thun li cho u t va tng trng. Nhng trong khi s gn
kt xa hi anh hng n kt qua kinh t, iu ngc lai cung
ung. Cac chnh sach qua khc kh du o la chnh sach tin
t hay tai khoa thu hep Argentina hay chnh sach ct giam
tr cp lng thc cho ngi ngheo Indonesia se dn n
bao loan. iu nay c bit d xay ra khi ngi ta tin rng co
s bt bnh ng ln trong xa hi chng han co hang t USD
c dung cu cac doanh nghip va tp oan tai chnh
Indonesia nhng chng co xu nao cho nhng ngi b buc
phai tht nghip.
Nhng giai oan phat trin kinh t va chnh tr nao th chnh

phu cung tao ra s khac bit. Nhng chnh phu yu va qua
th bao se anh hng n ca s n nh va tng trng. Cuc
khung hoang tai chnh chu A xay ra do s thiu quan ly khu
vc tai chnh. Chu ngha t ban Mafia sinh ra Nga do tht
bai trong vic thc thi trt t va lut phap c ban. T nhn
hoa khng co nhng ha tng th ch cn thit cac nc
chuyn i keo theo s tht thoat tai san hn la tao ra tai san.
nhng nc khac, c quyn t nhn hoa, khi khng co cac
quy nh, se lam tng kha nng boc lt ngi tiu dung hn la
c quyn nha nc. Ngc lai, t nhn hoa kem theo cac quy
nh, tai c cu doanh nghip va quan tr doanh nghip59 cht
che se mang n tng trng cao hn.
Tuy nhin, quan im cua ti y khng phai giai quyt
nhng tranh lun o hay khuych trng quan im cua
ca nhn ti v vai tro cua chnh phu va th trng ma nhm
nhn manh rng co s bt ng thc s v nhng vn nay
ngay ca gia nhng nha kinh t c ao tao bai ban. Mt s
nha ph bnh chng kinh t hoc va cac nha kinh t vi va kt
lun ngay rng cac nha kinh t lun bt ng va do o, nn
bo qua bt c th g cac nha kinh t noi. iu o sai. Trong
mt s vn nh cac nc cn phai chi tiu trong kha nng
59
Trong cng vic cua mnh, ca trong cac bai vit va trong vai
tro cua ti la c vn kinh t cua tng thng va nha kinh t
trng cua Ngn hang Th gii, ti a ung h mt quan im
308
Khai nim quan tr doanh nghip (corporate governance) cp n nhng

quy nh quyt nh quyn cua c ng, bao gm ca c ng thiu s. Nu
quan tr doanh nghip kem, b may iu hanh co th bon rut tin cua c ng
va c ng a s co th bon rut cua c ng thiu s.
309
CON NG PHA TRC
ngn sach va mi nguy him cua lam phat phi ma co s ng

thun rng rai gia cac nha kinh t.
nim nay th hin b ngoai la ca quan im v kinh t nhn

manh tm quan trong cua s anh i va quan im nhn thc
chung. Trong cac nn dn chu cua chung ta, chung ta co
nhng tranh lun si ni v moi mt cua chnh sach kinh t,
khng ch v kinh t v m ma con ca nhng vn nh c
cu hp ly cua lut pha san hay t nhn hoa mang li bao
him xa hi. Hu ht phn con lai cua th gii cam thy dng
nh ho b tc mt quyn la chon cua chnh ho va thm ch
b bt buc phai chon nhng la chon ma ban thn cac nc
nh My a bac bo.
Vn la IMF (va i khi nhng t chc kinh t quc t khac)

a ra nhng xut chnh sach va ly thuyt giao iu cha
at c s ng thun rng rai. Thc t, trong trng hp t
do hoa th trng tai chnh, co rt t bng chng ung h va co
v s bng chng chng lai chng trnh nay. Trong khi co s
ng thun la khng nn kinh t nao thanh cng khi co lam
phat phi ma, th lai khng co s ng thun v nhng li ch
cua vic giam lam phat thp hn va thp hn na. Rt t bng
chng chng minh giam lam phat xung thp hn se em lai
nhng li ch co th bu p thit hai va mt s nha kinh t
thm ch con tin rng co nhng li ch m nu ep lam phat
xung qua thp.60
S khng hai long vi toan cu hoa nay sinh khng v vic
kinh t hoc dng nh c cao hn moi th khac ma bi
v mt quan im cu th cua kinh t hoc quan im th trng
t do c cao hn moi quan im khac. Nhng s phan
i toan cu hoa nhiu ni trn th gii khng phai la phan
i ban thn toan cu hoa phan i nhng ngun vn mi
cho phat trin hay nhng th trng xut khu mi ma la
phan i mt tp hp nhng giao iu, nhng chnh sach ng
thun Washington ma cac t chc quc t a ap t. Va khng
ch phan i ban thn cac chnh sach o ma phan i ca cai
quan nim ch co mt s chnh sach c cho la ung. Quan
60
Nhng nghin cu cua Ngn hang Th gii, bao gm ca nhng nghin cu

ng tac gia bi nha kinh t trng tin nhim cua ti, Michael Bruno, cu
thng c Ngn hang trung ng Israel, a giup cung cp c s thc nghim
cho quan im nay. Xem Michael Bruno and W. Easterly, Inflation Crises
and Long-run Growth, Journal of Monetary Economics 41 (thang 2.1998),
trang 3-26.
310
Nhng cam kt tun theo mt h t tng cu th khng

nhng tc mt cua cac nc quyn la chon ma ho ang le
phai co ma con gop phn vao tht bai cua ho. C cu kinh t
mi khu vc trn th gii co nhiu khac bit, chng han, ty
l n cao cac doanh nghip ng A, con nhng doanh
nghip My Latinh lai rt t. Cng oan rt manh My Latinh
nhng lai tng i yu hu ht cac nc chu A. C cu
kinh t cung thay i theo thi gian mt im c nhn manh
trong cac thao lun v Nn kinh t mi nhng nm gn y.
Nhng tin b cua kinh t hoc trong ba mi nm qua a tp
trung vao vai tro cua cac t chc tai chnh, vao thng tin, vao
s thay i cach thc canh tranh toan cu. Ti a ch ra lam
th nao nhng thay i nay thay i quan nim v hiu qua cua
nn kinh t th trng. Chung cung thay i nhng quan im
v cach phan ng phu hp vi cac cuc khung hoang.
Tai Ngn hang Th gii va IMF, nhng hiu bit mi nay va
quan trong hn la ham y cua chung i vi chnh sach kinh t
b t chi cung ging nh khi cac t chc nay t chi xem xet
nhng kinh nghim cua ng A, ni a khng i theo nhng
chnh sach ng thun Washington va a tng trng nhanh
hn bt c khu vc nao khac trn th gii. S tht bai trong
311
CON NG PHA TRC
vic nm ly nhng bai hoc cua kinh t hoc hin ai lam cho
cac t chc nay thiu s chun b i pho vi khung hoang
ng A khi no xay ra va thiu kha nng thuc y tng trng
trn th gii.
han, chnh phu phai cung cp tn dung cho sinh vin v th

trng t no khng th cung cp vn u t vao ngun lc con
ngi. Va v nhiu ly do khac nhau, th trng khng t kim
soat c no co bung n va co sup nn chnh phu ong
vai tro quan trong trong vic thuc y s n nh kinh t.
S cn thit phai co cac t chc cng quc t

Chung ta khng th ao ngc toan cu hoa. Chung ta phai
sng chung vi no. Vn la chung ta lam th nao toan cu
hoa hoat ng co hiu qua. Va cho no hoat ng hiu qua,
cn phai co cac t chc cng toan cu giup xac lp lut l.
Tt nhin, nhng t chc quc t nay nn tp trung vao
nhng vn cn thit phai co nhng hanh ng phi hp toan
cu. Trong hn ba thp ky qua, chung ta a hiu bit hn v
nhng tnh hung cn phai co s phi hp hanh ng, mc
khac nhau. cac phn trc, ti a trnh bay v sao lai cn
nhng hanh ng phi hp khi ma th trng t no khng mang
lai kt qua mong mun. Khi co ngoai ng tc la khi hanh ng
cua cac ca nhn nay anh hng n cac ca nhn khac ma ho
khng phai tra tin hay khng c bi thng th trng se
gy ra s san xut qua mc mt s hang hoa va s san xut
qua t mt s hang hoa khac. Khng th da vao th trng
san xut nhng hang hoa mang tnh cng cng nh quc
phong.61 mt s lnh vc, th trng khng tn tai;62 chng
IMF cam thy chng cn phai hoc nhng bai hoc nay bi v
no a bit cac cu tra li: nu nh khoa hoc kinh t khng cung
cp cu tra li th a co h t tng nim tin gian n vao
th trng t do. H t tng tao ra mt lng knh ma qua no
ngi ta nhn th gii, mt tp hp nhng nim tin vng chc
ma ngi ta hu nh khng cn kim nh bng thc t. Nhng
bng chng mu thun vi nhng nim tin o se b bac bo.
i vi nhng ngi tin vao th trng t do, t do hoa th
trng tai chnh hin nhin la tt, chng cn phai co bng
chng la no thuc y tng trng. Bng chng chng minh t
do hoa th trng tai chnh gy ra s bt n se b bac bo ch la
mt chi ph iu chnh, mt phn cua ni au phai chp nhn
trong qua trnh chuyn i sang nn kinh t th trng.
Cac nha kinh t a phn tch nhng thuc tnh cua hang hoa cng cng. o la
nhng hang hoa ma chi ph bin cung cp cho thm mt ca nhn la rt nho
hoc bng khng va chi ph loai tr mt ca nhn khoi tiu dung la rt ln.
62
Cac nha kinh t a phn tch su sc tai sao nhng th trng nh vy lai
khng tn tai, chng han nh o la do cac vn thng tin khng hoan hao
(thng tin khng cn xng), goi la la chon i nghch (adverse selection) va
rui ro ao c (moral hazard).
Trong vong mt thp ky qua, s hiu bit v vic phi hp

hanh ng cp thch hp a phng, quc gia va toan
cu a tng ln. Nhng hanh ng em lai li ch chu yu
tm a phng (chng han nhng hanh ng lin quan n
nhim a phng) th nn c tin hanh cp a
phng trong khi nhng hanh ng mang lai li ch cho cng
dn ca mt nc th phai c thc hin cp quc gia.
Toan cu hoa ngha la s gia tng nhn thc v nhng u
trng co anh hng mang tnh toan cu. Chnh trong nhng
u trng o, cn thit phai co s phi hp hanh ng toan
cu va nhng h thng giam sat toan cu. S nhn thc v
nhng lnh vc nay a i kem vi s hnh thanh cac t chc
toan cu giai quyt nhng mi lo chung. Lin hip quc co
312
313
61
CON NG PHA TRC
th c coi nh mt t chc tp trung vao an ninh chnh tr

toan cu trong khi cac t chc tai chnh quc t, va cu th la
IMF, tp trung vao s n nh kinh t quc t. Ca hai t chc
nay co th c coi la ang i pho vi nhng ngoai ng co
th xay ra trn pham vi toan cu. Nhng cuc chin tranh a
phng, tr khi a c kim soat va kim ch, co th keo theo
cac cuc chin khac cho n khi chung tr thanh nhng xung
t toan cu. Suy thoai kinh t cua mt nc co th dn n
suy thoai kinh t cac nc khac. Nm 1998, ngi ta a lo
ngai rng mt cuc khung hoang trong nhng th trng mi
ni co th dn ti khung hoang kinh t toan cu.
bnh mu sng va bnh u mua. Tuy nhin, nhiu lnh vc

y t cng toan cu, thach thc pha trc con rt ln. Kin thc
ban thn no la mt hang hoa cng cng toan cu quan trong:
kt qua nghin cu co th em lai li ch cho bt c ai, bt
ky u ma khng lam tng thm chi ph.
Nhng khng ch nhng u trng trn s phi hp hanh

ng toan cu mi cn thit. Co nhng vn mi trng toan
cu, c bit la nhng vn lin quan n ai dng va kh
quyn. S nong ln cua trai t do vic s dung nhin liu
hoa thach cac nc cng nghip dn ti s tch tu kh nha
knh (CO2), anh hng n cuc sng cac nn kinh t tin
cng nghip, du la mt hon ao tai bin Nam hay gia trung
tm chu Phi. Tng t, l hng trong tng ozone do s dung
chlorofluorocarbons (CFCs) cung anh hng n tt ca moi
ngi khng ch nhng ngi a s dung nhng hoa cht
o. Khi tm quan trong cua nhng vn mi trng toan
cu gia tng, cac hip c quc t a c hnh thanh. Mt
s hip c a co hiu qua rt tt, chng han nh hip c
x ly vn tng ozone (Ngh nh th Montreal nm 1987),
trong khi cac hip c khac, chng han nh nhng hip c
giai quyt vn trai t nong ln th cha tao c anh
hng ln nao n vn nay.
Tr giup nhn ao quc t cung la mt hnh thc phi hp

hanh ng, nay sinh t s chia se tnh thng vi ngi khac.
Du cho th trng co hiu qua n my, no cung khng th
am bao moi ca nhn u co u lng thc n, qun ao
mc va mt ch . Nhim vu chnh cua Ngn hang Th gii
la xoa bo ngheo oi, khng phai chu yu bng cach cung cp
vin tr nhn ao vao thi im khung hoang ma chu yu bng
cach lam cho cac nc tng trng va t ng c trn chn
cua mnh.
Mc du cac t chc chuyn mn hoa vao hu ht nhng lnh
vc o a phat trin ap ng nhng nhu cu cu th, nhng
vn ma chung i mt lai co lin quan n nhau. Ngheo
oi co th dn n mi trng xung cp va mi trng xung
cp lai lam tng thm ngheo oi. Ngi dn nhng nc nh
Nepal, vi rt t la chon v ngun nng lng va si m, buc
phai pha rng, cht cy lam cui t si m va nu n, iu
co th gy ra xoi mon t va do o, lam tng thm ngheo oi.
Cung co nhng vn y t toan cu nh s lan truyn khng

bin gii nhng bnh dch truyn nhim nh AIDS. T chc Y
t Th gii a tiu dit thanh cng mt s loai bnh, chng han
Bng cach tng cng s phu thuc ln nhau gia moi ngi
trn th gii, toan cu hoa cung c nhu cu phi hp hanh
ng toan cu va nng cao tm quan trong cua hang hoa cng
cng toan cu. Vic cac t chc toan cu c lp ra am
nhim nhng nhim vu nay cha hoat ng hiu qua cung
khng co g ang ngac nhin; bi nhng vn nay rt phc
tap va s phi hp hanh ng bt c cp nao cung u kho
khn. Nhng nhng chng trc, chung ta a ghi nhn
314
315
CON NG PHA TRC
nhiu than phin con i xa ca vic nhng t chc nay khng

hoat ng hoan hao. Trong mt s trng hp, tht bai cua
ho la nghim trong. Trong nhng trng hp khac, ho a theo
ui nhng k hoach khng cn bng: mt s ngi c hng
li t toan cu hoa nhiu hn nhiu nhng ngi khac con mt
s ngi th thc t la b thit hai nng n.
va ai co gh tai ban hop thm ch vi quyn bo phiu han

ch la rt quan trong, quyt nh ting noi cua ai se c
lng nghe. IMF khng ch quan tm n nhng dan xp ky
thut gia cac ngn hang, chng han nh lam sao h thng
thanh toan bu tr sec ngn hang hiu qua hn; ma hoat ng
cua IMF anh hng n cuc sng cua hang t ngi trong th
gii cac nc ang phat trin. Th ma nhng ngi nay lai co
rt t ting noi i vi hoat ng cua IMF. Nhng cng nhn b
mt vic lam do cac chng trnh cua IMF chng co gh nao
tai ban hop trong khi nhng ngn hang ang oi thanh toan
n lai co ai din thng qua cac b trng tai chnh va cac thng
c ngn hang trung ng. H qua i vi chnh sach la co
th d bao trc: nhng k hoach tr giup quan tm nhiu n
vic thu hi n cua chu n hn la am bao duy tr nn kinh t
mc toan dung nhn cng. Hu qua i vi s la chon lanh
ao cua t chc nay cung co th d bao trc: ngi ta quan
tm n vic tm mt nha lanh ao co quan im phu hp vi
nhng c ng chnh hn la tm mt nha chuyn mn v
nhng vn cua cac nc ang phat trin, i tng chnh
cua hoat ng cua IMF ngay nay.
Quan tr
Cho n luc nay, chung ta a gn nhng tht bai cua toan
cu hoa vi thc t la khi xy dng lut chi, nhng li ch va
t duy thng mai va tai chnh dng nh a chim u th
trong cac t chc kinh t quc t. Mt quan im cu th v vai
tro cua chnh phu va th trng a chim u th quan im
ma khng phai ai cung chp nhn cac nc phat trin nhng
lai c ap t ln cac nc ang phat trin va cac nn kinh
t ang chuyn i.
Cu hoi t ra la, tai sao lai nh vy? Va cu tra li khng
h kho tm: chnh la do nhng v b trng tai chnh va thng
c ngn hang trung ng ngi ban tron ra quyt nh tai IMF
va nhng v b trng thng mai tai WTO. Ngay ca khi ho
noi phong ln la ho thuc y nhng chnh sach phuc vu cho
li ch rng ln cua t nc ho (hay i khi ho con phong ai
hn na la ho thuc y nhng chnh sach phuc vu li ch toan
cu), ho vn nhn th gii thng qua mt lng knh cu th,
khng tranh khoi mang tnh cuc b.
Ti a tranh lun rng cn phai co s thay i v t duy.
Nhng t duy cua mt t chc khng tranh khoi lin quan n
nhng ngi ma no chu trach nhim. Vn quyn bo phiu
316
Vn quan tr tai WTO con phc tap hn. Cung ging nh

tai IMF, tai WTO, ngi ta ch lng nghe y kin cua cac b trng
thng mai. Khng co g ngac nhin khi chng my ai quan
tm n mi trng. Nhng trong khi s phn chia quyn bo
phiu tai IMF am bao cho cac nc giau chim u th, WTO,
mi nc ch co mt phiu va quyt nh c thng qua trn
c s ng thun. Nhng trn thc t, trong qua kh, My, chu
u va Nht Ban a thng tr. Hin gi, tnh hnh co ve ang
thay i. Tai cuc hop gn y nht tai Doha, cac nc ang
phat trin oi hoi, nu khi ng mt vong am phan thng
mai mi, nhng quan tm cua ho phai c lng nghe va ho
317
CON NG PHA TRC
a at c mt s nhng b ang k. Vi vic Trung Quc

gia nhp WTO, cac nc ang phat trin co mt ting noi manh
me v phe cua ho mc du li ch cua Trung Quc va li ch
cua nhiu nc ang phat trin khac khng hoan toan trung hp
vi nhau.
nh la cai gia cho vic khi ng mt vong am phan thng

mai mi, cho thy, t nht WTO, ang co s thay i v kha
nng mc ca.
S thay i c ban nht, cn thit lam cho toan cu hoa

hoat ng theo hng ma no nn i, la mt s thay i v c
cu quan tr. iu nay oi hoi phai co s thay i v quyn
bo phiu IMF va Ngn hang Th gii va trong tt ca cac t
chc kinh t quc t. Nhng thay i o nhm am bao rng
khng ch ting noi cua cac b trng thng mai c nghe
WTO hay ting noi cua cac b trng tai chnh c nghe
IMF va Ngn hang Th gii.
Co c nhng thay i o khng phai la iu d dang. My
khng mun t bo quyn phu quyt tai IMF. Nhng nc cng
nghip phat trin khng mun t bo s phiu cua ho cho
cac nc ang phat trin co nhiu phiu hn. Ho thm ch co
th a ra mt lp lun nghe co ve hp ly: nh trong moi doanh
nghip, quyn bo phiu c xac nh trn c s vn gop.
Trung Quc co le a mun tng s vn gop t lu nu nh c
yu cu lam iu o tng quyn bo phiu. B trng Tai
chnh My Paul ONeill a c gng tao ra n tng la chnh
nhng ngi ong thu My, nhng th han va th mc, la
nhng ngi a chi nhiu t USD tr giup va bi v ho a ong
gop kinh ph, ho phai co quyn bo phiu. Nhng iu o sai.
Tin cui cung lai n t nhng cng nhn va nhng ngi
ong thu khac nhng nc ang phat trin, bi v IMF gn
nh lun thu hi lai c nhng khoan cho vay.
Du vy, ti khng lac quan la nhng thay i c ban trong

c cu quan tr chnh thc cua IMF va Ngn hang Th gii se
din ra mt sm mt chiu. Nhng trong ngn han, co nhng
thay i v thu tuc va cach thc hin co th tao ra nhng anh
hng ang k. Ngn hang Th gii va IMF, co hai mi t
gh ban hop. Mi gh phat biu cho nhiu nc. Trong c
cu hin nay, chu Phi ch co vai gh bi v ho ch co vai phiu.
Ho ch co vai phiu bi v, nh chung ta a noi, phiu c
phn chia trn c s sc manh kinh t. Ngay ca khi khng thay
i c cu bo phiu, vn co th co thm gh cho chu Phi, ting
noi cua ho vn se c nghe ngay ca khi phiu cua ho khng
c tnh.
S tham gia hiu qua oi hoi ai din cua cac nc ang phat
trin phai co u thng tin. Nhng v cac nc ang phat trin
ngheo, ho khng th chi tra cho lng nhn vin, chng han
nh My, am bao v th cua My trong tt ca cac t chc quc
t. Nu cac nc phat trin quan tm nghim tuc n ting noi
cua cac nc ang phat trin, ho co th giup tai tr mt nhom
chuyn gia c lp vi cac t chc quc t giup cac nc
ang phat trin hoach nh chin lc.
Minh bach
Nhng mc du s thay i khng d dang, iu o hoan

toan co th thc hin c. Nhng thay i ma cac nc ang
phat trin oi hoi t cac nc phat trin vao thang 11.2001,
Nu khng co s thay i c ban trong c cu quan tr, cach

quan trong nht ma ti a nhn manh am bao rng cac
t chc quc t quan tm hn n ngi ngheo, mi trng va
nhng mi quan tm chnh tr va xa hi rng ln, la phai tng
318
319
CON NG PHA TRC
cng tnh minh bach va m ca. Chung ta a cng nhn vai

tro quan trong hin nhin cua bao ch t do va quyn c
tip cn thng tin kim soat cac chnh phu c bu c dn
chu cua chung ta. Bt ky thu oan nao, bt ky li noi h hnh
nao, bt ky s u ai nao u phai chu s phan xet va ap lc
cua d lun a co tac ng ht sc hiu qua. Minh bach thm
ch con quan trong hn trong cac t chc cng nh IMF, Ngn
hang Th gii va WTO bi v nhng nha lanh ao cua ho khng
c bu trc tip. Mc du chung la cac t chc cng nhng
chung khng chu trach nhim trc tip i vi cng chung.
Trong khi iu nay ham y rng cac t chc nay phai cng khai
hn th thc t, chung thm ch con kem minh bach hn.
ch con bao v tnh b mt cua cac trung tm ngn hang ngoai

khi (offshore). Hang t USD vao Cayman Islands va nhng
trung tm khac khng phai v nhng ao nay cung cp dch
vu ngn hang tt hn ph Wall, London hay Frankfurt, ma v
s b mt o cho phep trn thu, ra tin va nhng hoat ng
bt chnh khac. Ch sau ngay 11.9, ngi ta mi nhn ra rng
trong s nhng hoat ng bt chnh co hoat ng tai tr cho
khung b.
S thiu minh bach anh hng n tt ca cac t chc quc

t, du theo nhng cach khac nhau. WTO, am phan a n
cac thoa thun c tin hanh sau nhng canh ca ong kn
lam cho chung ta cc kho bit c anh hng cua li ch
doanh nghip va nhng li ch khac cho n khi qua mun.
S cn nhc, anh gia cua nhng hi ng trong WTO v vic
co hay khng s vi pham cac thoa thun WTO cung din ra b
mt. Co le khng ngac nhin khi nhng lut s v thng mai
va cac cu quan chc thng mai, nhng ngi thng la thanh
vin cua nhng hi ng nay, chng my quan tm n, chng
han, mi trng. Nhng nu nh a nhng anh gia nay ra
cng khai, s phan xet cua cng chung se lam cho cac hi ng
nay phai nhay cam hn vi nhng mi quan tm cua cng
chung hoc buc phai cai cach qua trnh xet x.
Nhng IMF khng phai la mt ngn hang t nhn. No la mt

t chc cng.
S thiu cng khai ngha la nhng m hnh va chnh sach
khng phai chu s ph phan kp thi. Nu nhng hanh ng
va chnh sach cua IMF trong cuc khung hoang 1997 trai qua
nhng qua trnh anh gia dn chu va co nhng cuc tranh lun
cng khai, y u trong cac nc b khung hoang, co th la
nhng chnh sach va hanh ng o se khng bao gi c s
dung va nhng chnh sach ung mc hn nhiu co th ni ln
thay th. Cuc thao lun co th khng ch lam sang to nhng
gia nh kinh t sai lm cua cac chnh sach; ma con he l rng
li ch cua cac chu n ang c t ln trn li ch cua cng
nhn va nhng doanh nghip nho. Co nhng phng an hanh
ng khac, t co rui ro hn cho nhng cng nhn va doanh
nghip nay va nhng phng an o ang le xng ang c
xem xet nghim tuc.
IMF, mt cach t nhin, co thin hng b mt: cac ngn hang

trung ng, mc du la cac t chc cng, co truyn thng b mt.
Trong cng ng tai chnh, b mt c coi la iu t nhin
khac vi trong cng ng hoc thut ni s cng khai la tiu
chun. Trc ngay 11.9.2001, B trng B Tai chnh thm
Trc y, khi ti con lam trong Hi ng c vn kinh t, ti

a thy va a hiu c rng nhng th lc manh me lun c
nu gi s b mt. S b mt cho phep cac quan chc chnh phu
co c s tuy tin ma ho se khng co nu nh hanh ng cua
ho b cng chung soi xet. S b mt khng ch lam cuc sng
cua ho d chu hn ma con cho phep nhng nhom c li thng
tr tuyt i. S b mt cung dung che giu nhng sai lm,
320
321
CON NG PHA TRC
du v tnh hay c y, du co gy ra vn hay khng. i khi

ngi ta noi anh sang mt tri la thuc kh trung tt nht.
CA I CA C H IMF
Ngay ca khi cac chnh sach khng b anh hng bi nhng

li ch cuc b, s b mt cung gy ra nghi ng thc s th li
ch cua ai ang c phuc vu? va nhng nghi ng nay, ngay
ca khi khng co c s, lam suy yu tnh bn vng chnh tr cua
cac chnh sach. Chnh s b mt va nhng nghi ng nay lam
tng nguy c va giup duy tr cac phong trao phan i. Mt trong
nhng yu cu cua nhng ngi phan i la oi tng cng
cng khai va minh bach.
Nhng yu cu nay co mt ting vang c bit bi ban thn
IMF lun nhn manh tm quan trong cua minh bach trong sut
cuc khung hoang tai chnh ng A. Mt trong nhng h qua
khng mong mun cua nhng li hung bin v minh bach cua
IMF la cui cung, khi anh en minh bach xoay ngc lai chiu
ln ban thn IMF, ngi ta thy rng IMF khng h minh bach.63
S b mt cung pha hoai dn chu. Ch co th co trach nhim
dn chu nu nh nhng ngi dn ma cac t chc cng nay co
trach nhim c thng tin y u v nhng vic cac t chc
nay ang lam, bao gm ca nhng la chon ma chung phai i
mt va vic cac quyt nh c a ra nh th nao. Chung ta
a thy trong chng 2 v vic cac nn dn chu hin ai a tha
nhn nhng quyn c bit c ban cua cng dn, c thc
hin thng qua nhng lut, chng han nh Lut t do thng tin
cua My, nh th nao. Tuy vy, chung ta cung a thy, trong khi
tan thanh s minh bach va cng khai, IMF va Ngn hang Th
gii vn cha ung h y tng nay. Ho phai ung h ch!
63
Tht ma mai la li ku goi minh bach lai xut phat t IMF, mt t chc t lu
b ch trch v kem minh bach, va B Tai chnh, c quan b mt nht trong
chnh quyn My (ni ti chng kin ngay ca Nha Trng cung thng gp vn
thu thp thng tin v nhng vn lin quan).
322
VA H TH N G TA I CHNH TOA N C U
Co mt s vn chung cn cai cach trong tt ca cac t chc
kinh t quc t nhng mi t chc co mt tp hp nhng vn
ring. Ti bt u vi IMF mt phn la v iu o giup lam
ro hn mt s vn cung xut hin nhng t ni cm hn
cac t chc khac.
Ti a bt u chng trc bng cach t cu hoi lam th
nao ma mt t chc vi nhng quan chc chnh phu tai nng
(va c tra lng cao) lai co th mc nhiu sai lm n th?
Ti a gi y rng mt phn cua cac vn a nay sinh do s
khng hoa hp gia muc tiu ban u cua IMF (thuc y s
n nh toan cu) vi nhng muc tiu mi, chng han nh t
do hoa th trng tai chnh, phuc vu nhiu cho li ch cua cng
ng tai chnh hn la cho s n nh toan cu. S khng hoa
hp nay keo theo s thiu nht quan va cht che tri thc, iu
khng ch la vn v hoc thut. Do o, khng ngac nhin khi
rt kho co c nhng chnh sach nht quan. Khoa hoc kinh
t thng b thay bng h t tng, mt h t tng co nh
hng ro rang, nu khng noi la lun co ch dn cu th, phu
hp vi li ch cua cng ng tai chnh quc t. Ngay ca khi
nhng ch dn nay la sai lm, ban thn nhng li ch nay vn
c phuc vu.
Mt trong nhng s khac bit quan trong gia h t tng
va khoa hoc la vic khoa hoc tha nhn nhng gii han va hiu
bit cua con ngi. Lun lun co s khng chc chn. Ngc
lai, IMF khng bao gi mun thao lun v s khng chc chn
gn vi nhng chnh sach ma no a ra ma lun c gng tao
dng hnh anh la no khng th sai lm. Cai t duy va cung
323
CON NG PHA TRC
cach nay khin no kho co th hoc t nhng sai lm trong qua

kh. Lam th nao IMF hoc t nhng sai lm qua kh nu khng
th tha nhn chung? Trong khi nhiu t chc mun nhng
ngi bn ngoai tin rng chung thc t khng th sai lm, vn
vi IMF la no thng hanh ng nh th la no tin tng rng
no hu nh lun lun ung.
cac chnh sach ung hay khng, th no se anh mt uy tn

ma thanh cng trong chnh sach cua IMF oi hoi th trng phai
t nim tin vao no! y lai co mt s ma mai. Khng phai
IMF, lun ca ngi s hoan hao va hp ly cua th trng, thc
s tin rng no co th nng cao uy tn cua mnh bng cach a
ra nhng d bao qua t tin y ch? D bao ma thng xuyn
khng chnh xac se lam cho Quy tin t tr nn t tin cy, c
bit la nu th trng la hp ly nh IMF tuyn b. Ngay nay,
IMF a anh mt kha nhiu uy tn, khng ch cac nc ang
phat trin ma con vi c tri yu mn cua no, cng ng tai chnh
quc t. Gia nh IMF tht tha hn, thng thn hn, khim tn
hn, no se co v th tt hn hin nay.
IMF a cng nhn nhng sai lm trong cuc khung hoang

ng A, tha nhn rng nhng chnh sach tai khoa tht cht
a lam cho suy thoai nghim trong hn va rng chin lc tai
c cu h thng tai chnh Indonesia a gy ra s hoang loan
rut tin at, iu ch lam cho moi th ti t thm. Nhng khng
h ngac nhin khi Quy nay va B Tai chnh My, nhng c quan
chu trach nhim thuc y nhiu chnh sach, a c gng han
ch s ch trch va vic thao lun. Ca hai u gin d khi mt
bao cao cua Ngn hang Th gii cp n sai lm nay va
nhng sai lm khac c ng trn trang nht cua t The New
York Times. Lnh bt ming nhng ngi ph bnh c ban
hanh. Kinh ngac hn, IMF khng bao gi con cp n nhng
vn o na. No khng bao gi hoi tai sao sai lm lai xay ra,
iu g a sai vi cac m hnh hay co th lam iu g ngn
nga chung tai din trong cuc khung hoang tip theo. Chc
chn se con co nhng cuc khung hoang khac trong tng lai.
(Vao thang 1.2002, Argentina a trai qua mt cuc khung hoang.
Mt ln na, cac chnh sach h tr cua IMF khng co hiu qua.
Cac chnh sach tai khoa tht cht ma IMF oi ap t a y nn
kinh t Argentina vao mt cuc suy thoai trm trong hn). IMF
khng bao gi t hoi tai sao cac m hnh cua no anh gia thp
mc suy thoai mt cach co h thng hay tai sao cac chnh
sach cua no lun tht cht thai qua mt cach co h thng.
i khi, cac quan chc IMF a ra mt ly do khac bao cha

cho vic khng xem xet cac chnh sach thay th va nhng rui
ro gn lin vi mi chnh sach. Ho noi rng iu nay n gian
ch lam cho cac nc ang phat trin bi ri mt thai ke
ca th hin s nghi ng su sc vao cac tin trnh dn chu.
Se la tuyt vi nu nh IMF, sau khi a c ch ra nhng
vn cua no, thay i t duy va cach ng x. Nhng iu o
t kha nng tr thanh hin thc. Thc t, Quy nay hoc t nhng
sai lm cua no rt chm chap mt phn, nh chung ta a
thy, bi v vai tro qua ln cua h t tng va nim tin cua no
rng Quy nay khng th sai lm; mt phn la bi cu truc t
chc nhiu tng cua IMF c s dung am bao cho th
gii quan chim u th cua no thng tr trong toan b t chc.
IMF khng phai, noi theo thut ng cua cac trng kinh doanh
hin ai, la mt t chc hoc tp va ging nh cac t chc rt
kho hoc va iu chnh khac, no gp kho khn khi mi trng
xung quanh thay i.
Quy nay c gng bao v quan im rng no khng th sai

lm bng cach noi rng: nu IMF to ra dao ng, khng bit
phn trc trong chng nay, ti a lp lun rng s thay

i c ban v t duy ch co th xay ra cung vi mt s thay
324
325
CON NG PHA TRC
i v c cu quan tr. Nhng nhng s thay i o t co kha

nng xay ra trong tng lai gn. Tng cng s minh mach se
giup ch t nhiu. Nhng ngay ca o, nhng cai cach co y ngha
vn b t chi.
IMF ap t mt goc nhn cu th ln cac nc ang phat trin

khng phu thuc vao vin tr cua no. Bi suy thoai kinh t cua
mt nc co th tac ng tiu cc ln cac nc khac, cac nc
cn gy ap lc ln nhau duy tr sc manh kinh t cua mnh.
y co mt hang hoa cng cng toan cu. Vn chnh la
ban thn cach bao cao. IMF nhn manh n lam phat nhng
tht nghip va tng trng cung quan trong khng kem. Va
xut chnh sach cua IMF cung phan anh quan im ring
cua no v s cn bng gia chnh phu va th trng. Kinh
nghim trc tip cua ti vi nhng t vn theo iu 4 My lam
ti tin rng nhim vu nay nn mt c quan khac lam. Bi v
tac ng trc tip nht cua suy thoai kinh t cua mt nc la
ln cac nc lang ging va cac nc lang ging a quen vi
nhng tnh hung nay nn s giam sat cua khu vc la mt
phng an thay th kha thi.
bn ngoai IMF, a co s thng nht rng rai oi IMF phai

t gii han hoat ng cua no vao lnh vc trong tm chnh la
x ly cac cuc khung hoang, rng no khng nn can d vao
(ngoai khung hoang ra) lnh vc phat trin hay cac nn kinh t
chuyn i. Ti hoan toan tan thanh iu nay, mt phn bi
v nhng cai cach khac cho phep thuc y dn chu, bnh ng,
chuyn i va phat trin bn vng n gian la khng n ngay
lp tc.
Con nhng kha canh khac cua vic thu hep trong tm. IMF
hin nay chu trach nhim thu thp nhng thng k kinh t co
gia tr va mc du nhn chung no ang lam tt cng vic nay,
nhng s liu ma IMF bao cao b iu chnh do chnh nhng
trach nhim ma no am nhn. lam cho cac chng trnh
cua no dng nh hoat ng hiu qua, lam cho cac con s
tng thm, cac d bao phai b iu chnh. Nhiu ngi s dung
cac s liu nay khng bit rng chung khng ging cac d bao
bnh thng; trong nhng trng hp nay, d bao GDP khng
da trn cac m hnh thng k phc tap, hay thm ch da trn
nhng c lng tt nht cua nhng ngi bit ro v nn kinh
t o ma ch da trn cac con s c am phan nh la mt
phn cua mt chng trnh cua IMF. Nhng xung t v li
ch chc chn nay sinh khi ma c quan thc hin cac d an
cung am nhim lun ca nhim vu thng k va nhiu chnh
phu a phan ng bng cach lp ra c quan thng k c lp.
Buc IMF phai quay lai s mnh nguyn thuy cua no ngha
la thu hep trong tm hoat ng cua IMF se lam tng tnh trach
nhim. Chung ta co th c gng xac nh liu IMF co ngn chn
khung hoang xay ra, tao ra mt mi trng toan cu n nh
hn va liu Quy lam vic nay tt hay khng. Nhng ro rang,
thu hep pham vi khng giai quyt vn cua ban thn t chc
nay. Nhiu than phin v IMF la v no a thuc y cac chnh
sach, chng han nh t do hoa th trng tai chnh, lam tng
s bt n toan cu va v nhng chnh sach tr giup khng l
cua no, du la ng A, Nga hay My Latinh a tht bai.
Nhng n lc cai cach
Mt hoat ng khac cua IMF la giam sat, kim tra kt qua

hoat ng kinh t cua mt nc theo iu khoan t vn s 4
c ban n trong chng 2. y chnh la c ch ma qua o
Sau khi cuc khung hoang ng A n ra va vi nhng tht

bai cua cac chnh sach cua IMF, a co s thng nht rng h
326
327
CON NG PHA TRC
thng kinh t quc t ang co khim khuyt va cn phai lam

mt cai g o lam cho nn kinh t toan cu n nh hn.
Tuy nhin, nhiu ngi B Tai chnh My va IMF lai cho rng
ch cn co nhng thay i nho. Bu lai, ho e ra mt cai tn
hoanh trang cho sang kin cai cach cua ho: cai cach kin truc
tai chnh toan cu. Cai tn nay ngu y n mt thay i ln v
lut chi nhm ngn nga nhng khung hoang tip theo.
phan nhiu vn , t tnh minh bach n ngheo oi, n vn

mi trng va quyn lao ng.
Nm di nhng li le hung bin cung co i chut vn

thc s. Nhng cung ging nh khi nhng ngi co trach
nhim IMF tm cach lai s buc ti sang ai o va sang cac
vn khng phai mang tnh h thng, ho tm moi cach co th
giam bt cai cach, tr nhng cai cach em lai nhiu quyn
lc va nhiu tin hn cho IMF va nhiu ngha vu hn (chng
han nh phai tun thu theo nhng tiu chun mi do cac nc
cng nghip tin tin a ra) cho cac th trng mi ni.
Cai cach thao lun v cai cach cang lam tng thm mi nghi
ng. Cuc tranh lun chnh thc v cai cach tp trung vn
vao nhng t chc o va lanh ao bi vn nhng chnh phu
a thc t dn dt qua trnh toan cu hoa trong vong hn
nm mi nm qua. Khp th gii hin nay, ngi ta u hoai
nghi v cuc tranh lun v cai cach. Phai i mt vi vn nhng
con ngi y trn ban hop, nhng ngi a chu trach nhim
v h thng nay lu ri, cac nc ang phat trin bn khon
t hoi liu co th co mt s thay i tht s hay khng. i
vi cac nc khach hang, o chng qua ch la tro chi ch,
trong o cac nha chnh tr gia b sa cha cac vn trong
khi nhng li ch tai chnh vn chi phi gi lai h thng
hin nay cang nhiu cang tt. S hoai nghi nay ung mt
phn, nhng cung ch ung mt phn ma thi. Cuc khung
hoang cho thy ro rng co iu g o khim khuyt trong qua
trnh toan cu hoa va v th xut hin cac nha ph bnh ph
328
Bn trong ban thn nhng t chc nay, trong s nhng nhn

vt co anh hng, a xut hin t tng t man. Nhng t chc
nay a thay i nhng li hung bin. Ho noi v minh bach,
v ngheo oi, v s tham gia. Ngay ca khi co s khac bit
gia nhng li hung bin va thc t, nhng li hung bin cung
co tac ng ln hanh vi cua cac t chc nay, ln tnh minh bach,
va ln mi quan tm n oi ngheo. Ho xy dng nhng
website tt hn va co s cng khai hn. Nhng anh gia oi
ngheo co s tham gia cua nhiu bn a tng cng s tham
gia va nhn thc v anh hng cua cac chng trnh chng
oi ngheo. Nhng nhng thay i o, du dng nh to ra su
sc i vi nhng ngi trong cac t chc nay, lai hi ht trong
con mt cua nhng ngi bn ngoai. IMF va Ngn hang Th
gii vn co tiu chun minh bach thp hn nhiu cac t chc
chnh phu nhng nn dn chu nh My, Thuy in hay
Canada. Ho vn c giu nhng bao cao nhay cam. Ch khi ho
khng ngn c s ro r thng tin ra ngoai, ho mi phai tit
l cng khai. Cac nc ang phat trin khng hai long vi nhng
chng trnh mi lin quan n s anh gia ngheo oi co nhiu
bn tham gia, khi IMF noi vi nhng bn tham gia rng nhng
vn quan trong, chng han nh khung chnh sach kinh t
v m la iu cm ky.64
Co nhng v du khac ma o s thay i c noi nhiu
hn la c lam. Ngay nay, s nguy him cua nhng dong vn
ngn han va cua t do hoa th trng vn va th trng tai chnh
64
u o, nhng ngi trong cac nc ang phat trin cam nhn c rng
nc ho co th quyt nh nhng vn nh khi nao bt u va kt thuc mt
nm hoc.
329
CON NG PHA TRC
qua sm i luc a c tha nhn ngay ca bi nhng quan

chc cao cp tai IMF. iu nay tao nn mt s thay i ln trong
lp trng chnh thc cua Quy mc du con qua sm bit
liu va lam th nao nhng thay i trong li hung bin se c
th hin trong nhng chnh sach ap dung cac nc.65 Nhng
bng chng co c cho n gi khng co ve ha hen lm, nh
chi tit n gian sau y cho thy. Ngay sau khi giam c iu
hanh mi Horst Khler ln nm quyn, ng a cng du mt s
nc thanh vin. Trong mt chuyn cng du ti Thai Lan vao
cui thang 5.2000, ng ghi nhn cai ma cho n luc o a la
chun mc tr tu bn ngoai IMF va ang bt u thm nhp
vao ban thn IMF: s nguy him cua t do hoa th trng tai
chnh. Nc lang ging Indonesia nhanh chong chup ly c hi,
va cho n trc khi ng ta n vao thang 7, chnh phu
Indonesia a cng b nhng k hoach can thip vao th trng
tai chnh. Ngay lp tc, Indonesia va Khler b nhn vin IMF
chnh hun ngay. B may IMF lai chin thng: t do hoa tai
chnh co th, v ly thuyt, co vn nhng can thip vao th
trng tai chnh (ngha la kim soat) th ro rang la khng c
phep vi nhng ai ang con cn s giup cua IMF.
nhng nm 1990 ln cao, hang loat nhng cai cach cung tht
bai. u tin la chng trnh cho vay phong nga cho vay
trc khi mt cuc khung hoang n ra cho Brazil on u
cuc khung hoang nc nay. Nhng chng trnh ch keo dai
vai thang va tiu tn chi ph ln. Sau o la chng trnh tn
dung khn cp, mt bin phap khac c tao ra, sn sang cung
cp tin khi xay ra khung hoang.67 Chng trnh nay cung
khng hiu qua, chu yu la v chng ai co ve thch thu nhng
iu kin cua no.68 Ngi ta nhn ra rng chnh cac chng
trnh tr giup khi khung hoang co th gop phn vao vn
rui ro ao c, vao nhng tp quan cho vay khng lanh manh.
V th ma mt chin lc tr giup tham gia c a ra, trong
o chu n se chu mt phn chi ph, mc du khng danh cho
nhng nc ln nh Nga ma danh cho nhng nc yu nh
Ecuador, Ukraine, Romania va Pakistan. Nh ti a giai thch
chng 8, nhn chung chin lc tr giup tham gia a tht
bai. Trong vai trng hp, chng han nh Romania, chung
b bai bo sau khi a gy ra nhng thit hai khng nho cho nn
kinh t nc nay. Trong trng hp khac, nh Ecuador, chung
Cung co nhng y tng cai cach khac nhng na vi va non

nt.66 Khi s ch trch v nhng chng trnh tr giup ln trong
Lp trng khng th sai cua IMF lam cho nhng thay i nay din ra kho
khn. Trong trng hp nay, nhng quan chc cao cp co th vn tuyn b
gi th din rng ho a canh bao nhng rui ro gn lin vi t do hoa th trng
tai chnh va vn t lu. Tuyn b nay t nht cung la khng trung thc (va ban
thn no lam xoi mon tin cy cua IMF). Nu IMF a bit nhng rui ro o th
lp trng chnh sach cua no lai cang kho tha th. Nhng i vi nhng
ngi chu ap lc cua IMF, nhng lo ngai nay cung lm ch la nhng li canh
bao nhe nhang, nhng th ch ngh sau. Cai ma IMF bt ho lam la t do hoa
va t do hoa nhanh.
66
Nh a cp trong chng 8, tnh a muc tiu va s min cng thao lun
cng khai nhng thay i ngm ngm trong nhim vu cua IMF phan anh
nhng li ch cua cng ng tai chnh. iu o dn n s thiu nht quan v
tri thc cua IMF trong nhiu trng hp. V th, a ra nhng cai cach nht
quan cang tr nn kho khn.
67
Nh chnh cai tn cua no gi y, chng trnh tn dung khn cp t ng cp
tn dung trong nhng trng hp khn cp, gn lin vi mt cuc khung
hoang.
68
Co nhng vn su sc hn y. Mc du chng trnh tn dung khn cp
am bao ngun tn dung sn co trong trng hp khung hoang, no khng th
ngn nga nhng khoan vay ngn han khng th gi n va lam cho cac ngn
hang cho vay rui ro hn v ho a tnh n kha nng thu lai nh vao chng trnh
tn dung khn cp. Do o, co s lo ngai rng cung vn rong trong trng hp co
khung hoang se khng thay i nhiu.
330
331
65
CON NG PHA TRC
c tng cng ap dung vi nhng thit hai con khung khip

hn. B trng tai chnh mi cua My va giam c iu hanh
mi cua IMF u to ra de dt v tac ng tng th cua chin
lc tr giup nay, nhng sau o vn tip tuc vi chng trnh
y ht nh vy: cho Th Nh Ky va Argentina ln lt vay 11 t
USD va 21,6 t USD vao nm 2000 va 2001. Cui cung, s tht
bai cua chng trnh tr giup Argentina a gy ra sc ep buc
IMF phai xem xet lai chin lc cua mnh.
Ngay ca nhng cai cach dng nh rt nho cung phai i

mt vi s chng i manh me, i khi t ca cac nc ang
phat trin ln cac nc phat trin. Khi vic vay n ngn han la
nguyn nhn quan trong trong cuc khung hoang tr nn ro
rang, s chu y tp trung vao nhng iu khoan cua trai phiu,
cho phep nhng trai phiu dng nh dai han chuyn thanh
n ngn han ch sau mt m.69 Va khi yu cu v s tham gia
cua chu n vao cac chng trnh h tr (cua IMF) tng ln, oi
hoi v nhng iu khoan phu thm trong trai phiu cung tng
tao iu kin cho s tham gia bt buc cua cac chu n t
nhn trong n lc chng pha san, cai goi la nhng iu khoan
phi hp hanh ng. Th trng trai phiu cho n gi vn
thanh cng trong vic chng lai ca hai cai cach nay ngay ca
khi y la nhng cai cach dng nh nhn c mt s ung
h t IMF. Cac nha ph bnh cho rng nhng iu khoan
chuyn i co th lam chi ph tn dung cua nc vay tng ln
nhng ho a bo qun mt im trong tm. Ngay nay, chi ph
vay n la rt ln, c bit la khi moi th tr nn ti t, nhng
ch mt phn chi ph o la do ngi i vay ganh chu.
Ngay ca khi co s ng thun rng rai, du cha phai la toan

b, v cai cach, s chng i t cac trung tm tai chnh vn
con va i khi, nhng chng i nay c B Tai chnh My ung
h. Trong cuc khung hoang ng A, khi s chu y tp trung
vao s minh bach, iu tr nn ro rang la bit iu g ang
xay ra nhng th trng mi ni, ngi ta cn phai bit cac
quy u t mao him va cac trung tm ngn hang ngoai khi
ang lam g. Thc t a co s lo ngai rng nng cao tnh minh
bach nhng ni khac se cang lam cho cac giao dch c thc
hin thng qua nhng quy u t mao him va nhng ngn
hang ngoai khi nay va v tng th th chung ta lai cang co t
thng tin v nhng g ang din ra hn. B trng Summers
a ng v pha cac quy u t mao him va cac trung tm
ngn hang ngoai khi, t chi nhng li ku goi tng cng s
minh bach, lp lun rng s minh bach thai qua se lam giam
ng lc thu thp thng tin, chc nng khai pha gia trong
thut ng tai chnh. Nhng cai cach trong cac trung tm ngn
hang ngoai khi, c lp ra nh la cac thin ng trn thu
va s quan ly, ch tao c a sau ngay 11.9. iu nay chng
co g ang ngac nhin. Nhng trung tm nay la san phm cua
nhng chnh sach co muc ch cua cac nc cng nghip tin
tin, di ap lc cua cac th trng tai chnh va nhng ngi
giau co.
332
iu g la cn thit?
Nhn thc v cac vn cua toan cu hoa a tin mt bc
dai. Nhng cai cach h thng tai chnh quc t mi ch va bt
u. Theo suy ngh cua ti, nhng cai cach cn thit chu yu
bao gm:
69
Nhng iu khoan nay cho phep chu n oi thanh toan trong nhng hoan
canh nht nh thng chnh la nhng hoan canh ma khi o, cac chu n
khac cung oi rut tin.
333
CON NG PHA TRC
1. Tha nhn s nguy him cua t do hoa th trng tai chnh

va rng cac lung vn ngn han (tin nong) gy ra ngoai
ng ln, gy thit hai cho nhng ngi khng tham gia trc
tip vao giao dch (ngi vay va ngi cho vay). Bt c khi
nao co ngoai ng ln nh th th s can thip bao gm
ca can thip qua h thng thu va ngn hang70 la cn
thit. Thay v chng lai nhng can thip nay, cac t chc
tai chnh quc t nn tp trung n lc lam cho s can thip
nay co hiu qua hn.
giup cua IMF giup chu n. iu cn thit la cai cach

lut pha san phai tha nhn ban cht c thu cua pha
san do bin ng kinh t v m gy ra. iu cn co la mt
siu Chng 11, mt iu khoan pha san yu cu tai c
cu va u tin cho ban lanh ao hin tai tip tuc quan ly.
Mt cai cach nh vy se co li la lam cho cac chu n phai
cn thn va ky cang hn khi cho vay, thay v khuyn khch
cho vay bat mang nh a tng ph bin trc y.71 C
gng theo ui nhng cai cach lut pha san co li cho chu
n, khng chu y n tnh cht c thu cua s pha san do
cac vn v m, khng phai la giai phap. iu o khng
ch tht bai trong vic giai quyt nhng vn cua cac
nc khung hoang ma con la mt phng thuc khng
c chp nhn nh chung ta a thy ng A. Ngi
ta khng th n gian em lut cua nc nay ghep vao
nhng tiu chun, tp quan cua nc khac. Nhng vu v
n nha nc (nh Argentina) th phc tap hn nhng
cung cn phai da vao lut pha san va ngng thanh toan,
mt im ma IMF cui cung dng nh cung a chp
nhn. Nhng IMF khng th ong vai tro trung tm. IMF
la mt chu n ln va no b chi phi bi cac nc chu n.
Mt h thng x ly pha san trong o chu n hay ai din
cua no cung la ngi anh gia pha san se khng bao gi
c coi la cng bng.
2. Cai cach lut pha san va ngng thanh toan. Cach phu hp
giai quyt vn khi con n t nhn khng tra c
cho chu n, du la chu n nc ngoai hay trong nc, la
pha san, ch khng phai thng qua cac chng trnh tr
70
chu u, ngi ta tp trung s chu y vao mt loai thu c ngh, goi

la thu Tobin, anh vao nhng giao dch tai chnh xuyn quc gia. Chng
han, xem H. Williamson, Khler Says IMF Will Look Again at Tobin Tax,
Financial Times, 10.2001. Hin nay, co nhiu nghin cu phn tch thu nay
ca v ly thuyt va thc nghim. nm c nhng nghin cu v chu nay,
xem trang web www.ceedweb.org/iirp/biblio.html. iu thu v la ngay ca cu
b trng tai chnh cung vit mt bai co th xem nh ung h nhng nguyn ly
cua thu nay L.H.Summers and V.P. Summers, When Financial Markets
Work Too Well: A Cautious Case for a Securities Transactions Tax, Journal of
Financial Services Research 3 (1989), trang 261-286. Nhng ap dung thu
nay th con nhiu vn , c bit trong mt th gii ma o thu c anh
ring tng nc va chng khoan phai sinh va nhng cng cu tai chnh phc tap
tai chnh khac a tr nn ph bin. Xem thm J. E. Stiglitz, Using Tax Policy
to Curb Speculative Short-Term Trading, Journal of Financial Services
Research 3(2/3) (thang 12.1999), trang 101-115. V xut nguyn tac, xem J.
Tobin, A Proposal for International Monetary Reform, Eastern Economic
Journal 4 (1978), trang 153-159, va B. Eichengreen, J. Tobin, va C. Wyplosz,
Two Cases for Sand in the Wheels of International Finance, Economic
Journal 105 (thang 5.1995), trang 162-172. Ngoai ra, xem tuyn tp tiu lun
trong M. ul Haq, I. Kaul, va I. Grunberg, The Tobin Tax: Coping with Financial
Volatility (London and New York: Orford University Press, 1996).
334
3. Khng da nhiu vao cac chng trnh tr giup. Khi s dung

bin phap pha san va ngng thanh toan nhiu hn, nhu
71
Mc du trong hu qua cua khung hoang ng A, nhng xut nay thu hut
s quan tm ang k, vi cuc khung hoang Argentine, lin quan n n
cng, mi quan tm a b chuyn sang c ch tai c cu n quc gia mc cho
s vic phn ln khung hoang gn y lin quan n n t nhn ch khng
phai n nha nc.
335
CON NG PHA TRC
cu v cac chng trnh tr giup ln, cai thng xuyn tht

bai vi tin ra hoc nhm giup cho cac chu n
phng Ty thu hi n hoc la duy tr ty gia mc qua
cao lu hn (cho phep nhng ngi giau trong nc rut
tin ra khoi t nc vi ty gia co li nhng lai lam cho
t nc thm n nn), se giam i. Nh chung ta a thy,
chng trnh tr giup khng ch tht bai ma con gop thm
vao vn , lam giam s cn trong khi cho vay va giam
ng lc ap dung cac bin phap chng rui ro ty gia.
4. Cai tin kim soat ngn hang ca v ni dung quy nh
va vic thc hin ca cac nc phat trin va kem phat
trin. Nhng quy nh thiu cht che cac nc phat trin
co th gy ra thoi quen cho vay thiu lanh manh, mt s
xut khu tnh bt n sang nc khac. Trong khi co th
co tranh cai liu nhng tiu chun vn an toan co lam tng
thm s n nh cua h thng tai chnh cac nc phat trin
hay khng, t ngi nghi ng la chung se gop phn lam tng
s bt n toan cu, bng cach khuyn khch cho vay ngn
han. S ni long kim soat tai chnh va s l thuc qua mc
vao nhng tiu chun vn an toan a b lam sai lch va lam
tng s bt n. iu cn thit la phai co mt cach tip cn
rng hn, t giao iu hn i vi vic kim soat tai chnh,
c iu chnh phu hp vi hoan canh va nng lc cua
mi nc. Thai Lan a ung khi tht cht quy nh cho vay
u c nha t vao nhng nm 1980. iu sai lm la i
khuyn khch Thai Lan bo nhng quy nh nay. Co v s
nhng quy nh khac, chng han nh gii han tc
(nhng han ch v tc tng tai san cua ngn hang), cung
co th lam tng s n nh. Nhng cai cach khng th cung
luc lam chch nhng muc tiu rng ln hn: mt h thng
ngn hang an toan va lanh manh la quan trong nhng o
336
cung phai la h thng cung cp vn cho cac doanh nghip

va cho cac hoat ng tao vic lam.72
5. Cai tin quan ly rui ro. Ngay nay, cac nc trn khp th
gii gp v s rui ro vi s bin ng cua ty gia. Mc du
vn nay kha ro rang, nhng giai phap th cha chc
chn. Cac chuyn gia bao gm ca nhng chuyn gia tai
IMF dao ng gia nhng h thng ty gia ma ho ung h.
Ho a khuyn khch Argentina neo ng tin cua nc nay
vao ng USD. Sau khung hoang ng A, ho lp lun rng
cac nc hoc phai tha ni ty gia hoc phai c nh ty gia.
Sau tham hoa Argentina, li khuyn nay co th lai thay
i. Du cho cai cach c ch ty gia cua cac nc nh th
nao, cac nc se vn phai i pho vi nhiu rui ro. Nhng
nc nho nh Thai Lan mua va ban hang hoa vi nhiu
nc gp kho khn khi ty gia gia nhng ng tin chu
cht thay i 50% hoc hn. C nh ty gia vao mt ng
tin se khng giai quyt c vn ma con co th lam
cho dao ng ty gia vi cac ngoai t khac tng thm.
Nhng con mt kha canh rui ro khac. Khung hoang n
My Latinh vao nhng nm 198073 la v lai sut tng qua
ln do chnh sach tin t tht cht cua Cuc d tr lin bang
My di thi Chu tch Paul Volcker. Cac nc ang phat
trin phai hoc cach quan ly nhng rui ro o, co th bng
72
Nh chung ta thy, m ca mt nc cho cac ngn hang nc ngoai co th

khng dn ti nhiu ngun vn hn, c bit la cho nhng doanh nghip va
va nho ni a. Cac nc cn co nhng quy nh, tng t nh nhng quy
nh trong Lut tai u t cng ng cua My (Americas Community Reinvestment Law) am bao khi ho m ca th trng, nhng doanh nghip
nho se khng b oi vn.
73
Khung hoang n xay ra Argentina vao nm 1981, Chile va Mexico vao nm
1982 va Brazil vao nm 1983. Tng trng chm a keo dai sut nhng nm
con lai cua thp ky.
337
cach mua bao him chng lai nhng bin ng trn th

trng vn quc t. Khng may la, ngay nay cac nc ch
co th mua bao him cho nhng bin ng ngn han. Cac
nc phat trin chc chn co kha nng quan ly rui ro cao
hn cac nc kem phat trin va ho nn giup cac nc kem
phat trin phat trin th trng bao him. Do o, se y ngha
hn nu cac nc phat trin va cac t chc tai chnh quc
t cho vay cac nc ang phat trin di nhng hnh thc
giam rui ro, ngha la bng cach cho chu n chu nhng
rui ro do nhng thay i lai sut ln.
6. Cai tin h thng bao him xa hi. Mt phn nhim vu quan
ly rui ro la nng cao nng lc cua nhng ngi d b tn
thng trong nc ho chng rui ro tt hn. Hu
ht cac nc ang phat trin co h thng bao him xa hi
yu, bao gm ca vic thiu nhng chng trnh bao him
tht nghip. Ngay ca nhng nc phat trin hn, mang
li bao him xa hi cung yu va thiu trong hai khu vc
ph bin cac nc ang phat trin la nng nghip va
doanh nghip nho. Do vy, tr giup quc t se rt cn thit
nu cac nc ang phat trin mun tao bc tin nhay vot
cai thin h thng bao him xa hi cua ho.
7. Nng cao kha nng i pho vi khung hoang. Chung ta
a thy nhng tht bai trong i pho vi khung hoang
trong cuc khung hoang 1997-1998. Cac chnh sach tr
giup khng c thit k tt va a c thc hin ti. Cac
chng trnh a khng tnh n vic thiu h thng bao
him xa hi, va rng duy tr dong tn dung la ti quan trong
va rng s trao i thng mai gia cac nc giam sut se
lam lan truyn khung hoang. Nhng chnh sach o c
xy dng khng ch trn nhng d bao ti va con trn s
tht bai trong vic nhn thc c rng lam tiu tan mt
338
CON NG PHA TRC
doanh nghip d hn nhiu so vi tao ra no, rng thit hai

do lai sut cao gy ra khng th ly lai c khi lai sut
a c ha xung. Cn phai khi phuc s cn bng: nhng
mi quan tm cua cng nhn va cac doanh nghip nho
phai c cn bng vi nhng quan tm cua chu n; tac
ng cua cac chnh sach v s thao chay vn trong nc
phai cn bng vi s quan tm dng nh thai qua hin
nay i vi cac nha u t nc ngoai. Cach i pho vi
nhng cuc khung hoang tai chnh trong tng lai se phai
c t trong bi canh chnh tr, xa hi cu th. Ngoai
nhng tan pha do bao loan xay ra khi cuc khung hoang
khng c x ly tt, vn cung se khng chay vao nhng
nc ang phai i mt vi bt n chnh tr, xa hi, va
khng mt chnh phu nao, tr nhng chnh phu c tai
an ap nht, co th kim soat ni bao loan, c bit khi
ngi dn bit c rng nhng chnh sach trong nc
ang b ap t t bn ngoai.
Quan trong nht la cn phai quay tr lai nhng nguyn ly kinh
t c ban. Thay v tp trung vao tm ly sm nng chiu ma
cua nha u t, vao nim tin khng th d oan cua ho, IMF
cn phai quay tr lai s mnh nguyn thuy cua no la cung cp
vn khi phuc tng cu nhng nc gp suy thoai kinh t.
Cac nc ang phat trin thng bn khon tai sao khi My gp
suy thoai th ho lai ap dung chnh sach tai khoa va tin t m
rng nhng khi ho gp suy thoai th ngi ta lai oi ho phai lam
iu ngc lai. Khi My ri vao suy thoai nm 2001, cuc tranh
lun luc o khng phai la liu co cn mt chng trnh kch thch
kinh t hay khng ma la chng trnh o nh th nao. Cho n
gi, nhng bai hoc t khung hoang kinh t Argentina va ng
A a ro rang: nim tin khng bao gi c khi phuc nhng
nn kinh t con ang sa ly trong suy thoai trm trong. Nhng
339
CON NG PHA TRC
iu kin ma IMF ap t cac nc i ly tin tr giup khng

ch qua han ch ma con th hin ro cach nhn nay.
tr cua Ngn hang Th gii noi ring; va mi quan h gia Ngn

hang va cac nc ang phat trin.
Co nhng thay i khac cung rt co y ngha. Vic buc IMF

phai cng b nhng anh hng ln ngheo oi va tht nghip
do cac chng trnh cua ho gy ra se thu hut s chu y vao
nhng kha canh khac cua mi chng trnh. Cac nc cn phai
bit nhng hu qua co th co vi nhng chng trnh ma ngi
ta gi y cho ho. Nu IMF thng xuyn sai sot mt cach co h
thng nu, chng han, ngheo oi tng ln ln hn d bao
Quy nay se phai chu trach nhim. Cu hoi co th t ra la:
liu cac m hnh cua IMF co sai lm mt cach co h thng hay
khng? Hay liu Quy nay co c y hng dn sai hay khng?
anh gia lai hoat ng, Ngn hang a nghin cu s phat

trin thanh cng a din ra nh th nao.74 Mt s bai hoc a
c rut ra t s anh gia lai nay la nhng iu ma Ngn hang
Th gii a nhn thc c t lu: tm quan trong cua vic
ch chi tiu trong gii han ngn sach, tm quan trong cua giao
duc, bao gm ca giao duc danh cho phu n, va cua s n nh
kinh t v m. Tuy nhin, cung co nhiu bai hoc mi. Thanh
cng khng ch n t vic thuc y giao duc ph thng ma
con t s hnh thanh nn tang cng ngh manh, bao gm s
h tr cho ao tao trnh cao. Hoan toan co th va nng
cao s cng bng va at c tng trng nhanh cung mt
luc. Thc t la nhng chnh sach cang cng bng th lai cang
giup cho tng trng. S ung h thng mai va m ca cung
quan trong75 nhng chnh tao vic lam nh m rng xut khu
CA I CA C H NGN HA N G TH GI I
VA VI N TR PHA T TRI N
74
Cho n khi ti gia nhp, chu tch mi James Wolfensohn

ang tin hanh cai cach nhm lam cho Ngn hang Th gii ap
ng tt hn nhng mi quan tm cua cac nc ang phat trin.
Mc du phng hng mi khng phai luc nao cung ro rang,
nn tang kin thc khng phai lun vng chc va s ung h
bn trong Ngn hang vn con lu mi y u, Ngn hang Th
gii a bt u x ly nghim tuc nhng vn cn ban ma
ngi ta a ph phan no. Cai cach co lin quan n s thay
i trit ly ba khu vc: phat trin; vin tr noi chung va vin
Qua trnh tai anh gia (nh chung ta a cp) thc t bt u sm hn, di
ap lc cua chnh phu Nht va c th hin trong n ban mang tnh bc
ngot vao nm 1993, cun iu ky diu ng A: Tng trng kinh t va
Chnh sach cng. Nhng thay i trong suy ngh c th hin trong nhng
bao cao phat trin, goi la Bao cao phat trin th gii (World Development
Report). Chng han, bao cao nm 1997 a anh gia lai vai tro cua nha nc,
bao cao nm 1998 tp trung vao tri thc (bao gm ca tm quan trong cua cng
ngh) va thng tin (bao gm ca nhng khim khuyt cua th trng gn lin
vi thng tin khng hoan hao), bao cao nm 1999 va 2001 nhn manh vai tro
cua th ch, khng ch cua chnh sach va bao cao nm 2000 a ra mt cach
tip cn m rng vi ngheo oi.
75
Khng co g ngac nhin khi Ngn hang Th gii vn tip thu nghim tuc
nhng ch trch v ly thuyt va thc nghim v t do hoa thng mai, chng
han nh trong nghin cu cua F. Rodriguez va D. Rodrik, Trade Policy and
Economic Growth: A Skeptics Guide to the Cross-National Evidence, trong
cun Macroeconomics Annual 2000 (Cambridge, MA: MIT Press for NBER,
2001) do Ben Bernanke va Kenneth S. Rogoff chu bin. Du cho quan im
nay co u im hoc thut g i na, no i ngc lai vi quan im chnh
thng cua My va cac nc G-7 rng thng mai la tt.
340
341
Mt phn ly do ma ti vn con hy vong vao kha nng cai

cach cac t chc kinh t quc t la v ti a thy nhng thay
i din ra tai Ngn hang Th gii. o khng phai la s thay
i d dang va cung khng nhiu nh ti a mong mun.
Nhng nhng thay i o vn rt ang k.
ch khng phai mt vic lam do tng nhp khu, a ong gop

vao tng trng. Khi cac chnh phu hanh ng thuc y xut
khu va h tr cac doanh nghip mi, t do hoa se co tac dung.
Ngc lai, no thng tht bai. ng A, chnh phu a ong
vai tro tru ct trong thanh cng bng cach giup tao ra nhng
th ch khuyn khch tit kim va phn b u t hiu qua.
Cac nc thanh cng cung nhn manh n canh tranh va hnh
thanh doanh nghip thng qua t nhn hoa va tai c cu nhng
doanh nghip ang tn tai.
Tng hp lai, cac nc thanh cng a theo ui cach tip
cn toan din i vi phat trin. Ba mi nm trc y, cac
nha kinh t canh ta va canh hu thng ng y vi nhau rng
s cai thin hiu qua phn b ngun lc va tng ngun cung
vn la trai tim cua s phat trin. Ho ch khac nhau ch nn
lam th nao at c iu o: qua cac k hoach cua chnh
phu hay qua th trng t do. Cui cung, ca hai cach nay u
khng hiu qua. Phat trin khng ch bao ham ngun lc va
vn ma con bao ham mt s chuyn i xa hi.76 Ro rang,
cac t chc kinh t quc t khng th chu trach nhim v s
chuyn i o nhng ho co th ong mt vai tro quan trong.
Va t nht, ho khng nn tr thanh vt can cho s chuyn
i thanh cng.
76
Co nhiu kha canh cua qua trnh chuyn i nay, bao gm ca s chp nhn
thay i (tha nhn rng moi th se khng din ra nh a tng din ra hang
th h trc), chp nhn nhng nguyn ly khoa hoc c ban va cach t duy
khoa hoc, tha nhn s sn sang chp nhn rui ro cn thit trong kinh doanh.
Ti tin rng nhng thay i o, trong nhng bi canh phu hp, co th din ra
trong thi gian tng i ngn. Chi tit hn v quan im phat trin la
chuyn i nay, xem J. E. Stiglitz, Towards a New Paradigm for Development Strategies, Policies and Processes, 9th Raul Prebisch Lecture phat biu
tai Palais des Nations, Geneva, UNCTAD, 19.10.1998.
342
CON NG PHA TRC
Vin tr
Nhng chnh cach vin tr lai co th tao ra vt can cho s
chuyn i co hiu qua. Chung ta a thy chng 2 rng vic
ap t nhng iu kin, mt s trong o thng mang tnh
chnh tr, nh la iu kin tin quyt cho vin tr a khng
thanh cng. No khng lam cho chnh sach hp ly hn, tng
trng nhanh hn hay co kt qua tt hn. Cac nc cam thy
rng ho b bt buc phai cai cach nn khng thc s nhit tnh
u t va cam kt i mi. Nhng s tham gia cua ho la ti
quan trong co s thay i xa hi thc s. Ti t hn, nhng
iu kin nay lam xoi mon cac tin trnh dn chu. Cui cung,
ngay ca IMF cung le loi nhn thc ra rng cac iu kin nay
a i qua xa, rng hang ta iu kin lam cho cac nc ang
phat trin khng th tp trung vao nhng vn u tin. Nhng
trong khi ang co nhng n lc chnh sa cac iu kin nay,
bn trong Ngn hang Th gii, cuc tranh lun v cai cach a
c y xa hn. Mt s ngi cho rng cac iu kin nn c
thay bng s la chon, ch vin tr cho nhng nc co nhng
thanh tch tt, cho phep ho t la chon chin lc phat trin
va chm dt ch ao vi m nh trong qua kh. Bng chng la
nhng vin tr mang tnh la chon co th co nhng tac ng
ang k, va thuc y tng trng, va giam ngheo oi.
Xoa n
Cac nc ang phat trin khng ch yu cu c vin tr
theo cach giup cho s phat trin cua ho ma con mun co thm
nhiu vin tr. Nhng khoan tin tng i nho co th tao ra
s khac bit ln trong vic nng cao sc khoe va ty l bit ch.
343
CON NG PHA TRC
Vin tr phat trin, sau khi a iu chnh lam phat, thc ra

ang giam va nu tnh theo ty l phn trm thu nhp cua cac
nc phat trin hay trn c s bnh qun u ngi tai cac nc
ang phat trin th ty l giam con cao hn. Cn phai xy dng
c s cho s tai tr nay (va nhng hang hoa cng cng toan
cu khac) mang tnh bn vng hn, khng b anh hng bi
s tht thng cua nn chnh tr My hay u o. a co nhiu
ngh c a ra. Khi IMF c thanh lp, no c phep
lp ra Quyn rut vn c bit (Special Drawing Rights - SDR),
mt loai tin t quc t. Do cac nc hin nay khn kheo danh
hang t USD d tr hang nm nhm bao v ho khoi s thng
trm cua cac th trng quc t, mt phn thu nhp khng
chuyn thanh tng cu. S suy thoai kinh t toan cu trong
cac nm 2001-2002 lam dy ln nhng mi lo ngai. Phat hanh
ng SDR tai tr hang hoa cng cng toan cu bao gm
ca vin tr phat trin co th giup duy tr sc manh kinh t
toan cu trong khi giup c mt s nc ngheo nht trn th
gii. ngh th hai lin quan n vic s dung doanh thu t
cac ngun lc kinh t toan cu nhng khoang san di ay
bin va quyn sn bt ca ai dng giup tai tr cho vin
tr phat trin.
i vi ho, o la mt mnh lnh ao c, mt s th hin nhng

nguyn tc kinh t cng bng.
Gn y, s chu y tp trung vao vic xoa n. Nu khng xoa

n, nhiu nc ang phat trin khng th tng trng. Mt
phn ln thu nhp t xut khu cua ho phai dung tra n
cho cac nc phat trin.77 Phong trao vn ng xoa n nhn
ky nim nm 2000 a thu hut c s ung h ln. Phong trao
nay c s ung h cua cac nha th khp cac nc phat trin.
77
nhiu nc, tin tra n chim ti hn mt phn t doanh thu xut khu.
mt s nc, tin tra n chim ti gn na doanh thu xut khu.
344
Vn trach nhim ao c cua chu n th hin ro trong

trng hp cho vay thi chin tranh lanh.78 Khi IMF va Ngn
hang Th gii cho ch c tai Mobutu Cng hoa Dn chu
Congo vay tin, ho bit (hoc ang le phai bit) rng phn ln
s tin o se khng dung giup ngi ngheo t nc
nay ma dung lam giau cho Mobutu. o la tin am bao
nha lanh ao tham nhung nay se lanh ao t nc theo phe
phng Ty. i vi nhiu ngi, tht khng cng bng khi
nhng ngi ong thu bnh thng cac nc co chnh phu
tham nhung phai tra n cho nhng khoan vay vao tui nhng
nha lanh ao khng ai din cho ho.
Phong trao xoa n nhn ky nim nm 2000 a thanh cng
khi nhn c nhiu cam kt xoa n ln. Mc du trc nm
2000, a co chng trnh xoa n danh cho nhng nc n
nhiu nht, rt t nc thoa man nhng tiu chun ma IMF dng
ln. Cho n cui nm 2000, di sc ep quc t, hai mi bn
nc a vt qua ngng c xoa n.
Nhng chng trnh xoa n cn phai tin xa hn na. Nh
hin nay, cac thoa thun xoa n mi ch la cho nhng nc
ngheo nht. Nhng nc nh Indonesia b cuc khung hoang
ng A va sai lm cua nhng chnh sach cua IMF tan pha th
vn con qua sung tuc co th c xp vao loai c xoa
n.
78
Nhng khoan n o i khi c goi la n bn.
345
CON NG PHA TRC
CA I CA C H WTO VA CN B N G
s bt cng trc y. Nhng vn con co nhiu vic phai lam:

My va cac nc cng nghip phat trin khac mi ch ng y
thao lun. Ch s ng y thao lun giai quyt nhng bt cng
thi cung a c xem nh la s nhng b ri.
LCH TRNH THNG MA I
Cang ngay, nhng bt bnh ng nay cang c nhn thy

ro va iu o kt hp vi quyt tm cua mt s nc ang phat
trin a dn ti vong am phan thng mai phat trin Doha
(thang 11.2001), a vao trong lch trnh vic giai quyt mt
Mt trong nhng lnh vc c quan tm c bit tai Doha

la quyn s hu tr tu. iu nay la quan trong nu mun cac
nha sang ch co ng lc sang ch, mc du nhiu nghin
cu quan trong nht nh khoa hoc c ban va toan hoc th khng
th ng ky ban quyn. Khng ai phan i tm quan trong cua
quyn s hu tr tu. Nhng quyn nay cn phai cn bng gia
quyn va li ch cua nha san xut vi quyn va li ch cua ngi
s dung khng ch ngi s dung cac nc ang phat trin
ma ca nhng nha nghin cu nhng nc phat trin. Trong
nhng phin cui cua Vong am phan Uruguay, ca Cuc khoa
hoc cng ngh va Hi ng c vn kinh t u lo ngai rng
chung ta khng co s cn i v quyn thoa thun o a t
li ch cua nha san xut ln trn li ch cua ngi s dung.
Chung ti lo rng khi lam nh th, tc phat trin va sang
tao thc t se b can tr. Sau cung th kin thc la u vao quan
trong nht cua nghin cu va quyn s hu tr tu cht hn
co th lam tng gia ca cua u vao nay. Chung ti cung lo v
hu qua cua vic t chi cung cp thuc cu ngi cho ngi
ngheo. Vn nay sau o a thu hut c s chu y cua cng
lun quc t trong bi canh cua vic cung cp thuc cha AIDS
Nam Phi. Ap lc quc t a buc cac cng ty dc phm rut
lui va co th thy rng, c tip tuc nh th, nhng tac ng
tiu cc nht cung se b han ch. Nhng se hu ch nu bit
rng ban u ngay ca chnh quyn ang Dn chu cua My cung
ung h cac cng ty dc phm. iu chung ta khng nhn thc
c y u chnh la mt him hoa khac, cai a b goi la n
cp ban quyn sinh hoc cac cng ty quc t ng ky ban
346
347
S phan i toan cu i vi toan cu hoa bt u t cuc

hop thng nh WTO Seattle, bang Washington, bi v o la
biu tng hin nhin nht cua s bt bnh ng toan cu va
thoi ao c gia cua cac nc cng nghip tin tin. Trong khi
cac nc nay thuyt giang va ep buc cac nc ang phat trin
m ca th trng cho hang hoa cng nghip, ho lai tip tuc
ong ca th trng i vi san phm cua cac nc ang phat
trin nh dt may va hang nng san. Trong khi ho thuyt giang
cac nc ang phat trin khng nn tr cp cac nganh cng
nghip th ho tip tuc tr cp hang t USD cho nng dn, lam
cho san phm cua cac nc ang phat trin khng th canh
tranh. Trong khi ho thuyt giang v u im cua th trng canh
tranh, My a nhanh chong thuc y s hnh thanh cartel thep
va nhm khi cac nganh cng nghip ni a cua My b hang
nhp khu e doa. My a thuc y t do hoa dch vu tai chnh
nhng chng lai t do hoa nhng khu vc dch vu ma cac nc
ang phat trin co th manh la xy dng va dch vu hang hai.
Nh chung ta a cp, lch trnh thng mai khng cng bng
khng ch ch nhng nc ngheo hn khng nhn c ming
banh li ch tng xng ma con ch nhng khu vc ngheo nht
trn th gii nh Ha Sahara chu Phi con b lam ngheo hn do
kt qua cua vong am phan thng mai gn y nht.
CON NG PHA TRC
quyn cac loai thuc hay thc phm truyn thng cua cac nc.
y khng ch la vic ho tm cach kim tin t nhng ngun
lc va kin thc ung ra thuc v cac nc ang phat trin
ma khi lam nh vy, ho bop cht cac cng ty trong nc a
cung cp nhng san phm o t lu. Trong khi khng ro la
liu nhng ban quyn nay co c bao v nu b kin, ro rang
la nhng nc kem phat trin khng co ngun lc lut phap
va tai chnh cn thit kin oi ban quyn. Vn nay tr
thanh mt lo lng tinh thn, va kinh t tim n, trong th gii
cac nc ang phat trin. Gn y, ti a ngi lang ngi
Andean Ecuador, ni mt th trng ban x ph phan cach
toan cu hoa a dn n n cp ban quyn sinh hoc.
thai nay em lai li ch to ln cho cac nc ang phat trin va

thm ch cung co li cho cac nc phat trin khi ngi tiu dung
o c s dung hang hoa gia re hn.
Cai cach WTO se oi hoi suy ngh su hn v mt lch trnh

thng mai cng bng cng bng hn trong i x vi li
ch cua cac nc ang phat trin, cn bng hn khi i x vi
nhng mi quan tm, chng han nh mi trng, vt ra ngoai
pham vi thng mai.
Nhng giai quyt nhng mt cn bng hin tai khng cn
oi hoi th gii i cho n khi kt thuc mt vong am phan
thng mai mi. Cng bng kinh t quc t oi hoi cac nc
phat trin hanh ng m ca, vi thng mai cng bng va
quan h bnh ng, vi cac nc ang phat trin ma khng
da vao ban am phan hay n lc tm kim nhng nhng b
i ly vic o. Cng ng chu u a thc hin nhng bc
i theo hng nay vi sang kin moi th tr vu kh cho phep
nhp khu t do moi hang hoa, tr vu kh, t cac nc ngheo
nht sang chu u. iu nay khng giai quyt ht nhng li
than phin cua cac nc ang phat trin: ho vn khng th
canh tranh vi nn nng nghip c tr cp tn rng cua chu
u. Nhng o la mt bc tin ln theo hng i ung. Thach
thc hin nay la lam sao a My va Nht Ban tham gia. ng
348
TIN TI TOAN CU HOA GIAU TNH NHN VN

Nhng cai cach ma ti a vach ra se giup lam cho toan cu
hoa cng bng hn va hiu qua hn v mt nng cao mc sng,
c bit la cua ngi ngheo. o khng ch la vn v thay
i cu truc th ch. Ban thn t duy v toan cu hoa cung
phai thay i. Cac b trng thng mai va tai chnh xem toan
cu hoa chu yu nh mt hin tng kinh t. Nhng vi nhiu
ngi trong th gii ang phat trin, toan cu hoa co y ngha
hn th nhiu.
Mt trong nhng ly do ma ngi ta phan i toan cu hoa
la toan cu hoa dng nh lam xoi mon nhng gia tr truyn
thng. S xung t nay la co tht va mt mc nao o la
khng tranh khoi. Tng trng kinh t bao gm ca tng
trng do toan cu hoa se dn n th hoa, lam xoi mon
nhng cng ng truyn thng nng thn. Tht khng may,
cho n luc nay, nhng ngi chu trach nhim quan ly toan
cu hoa, trong khi ca ngi nhng li ch tch cc, thng cung
khng anh gia y u nhng mt trai, nhng mi e doa n
ban sc vn hoa va nhng gia tr.79 iu nay tht ngac nhin
khi ma cac nc phat trin a bit nhng vn nay. Chu
u bao v chnh sach nng nghip cua ho khng ch v li ch
cua nng dn ma con v mun bao v nhng truyn thng nng
thn. Ngi dn cac th trn nho khp ni than phin rng
79
Mt ngoai l quan trong la Jim Wolfensohn, ngi a a ra nhng sang

kin vn hoa tai Ngn hang Th gii.
349
CON NG PHA TRC
nhng nha ban le ln va cac ca hang a pha hoai nhng

doanh nghip nho va cng ng cua ho.
oat. Va khi o khng ngac nhin la no se b phan i, c

bit la t nhng ngi b tc oat.
Tc toan cu hoa cung la iu quan trong: mt qua trnh

toan cu hoa t t hn co ngha la nhng th ch va chun
mc truyn thng, thay v b ln at, co th iu chnh va ap
ng c nhng thach thc mi.
NGAY
iu ang quan tm khng kem la anh hng cua toan cu

hoa n dn chu. Toan cu hoa, nh c ca ngi, dng nh
thay th s c tai cua mt nhom n trn ngi trc bng nn
c tai mi cua tai chnh quc t. Cac nc c yu cu nu
ho khng tun theo nhng iu kin nht nh, th trng vn
hoc IMF se t chi cho vay tin. V c ban ho b buc phai hy
sinh mt phn chu quyn cua ho, cho phep s hoat ng th
trng tai chnh tht thng, bao gm ca nhng nha u c,
nhng ke ch quan tm n li ch ngn han hn la s tng
trng dai han cua t nc va s cai thin mc sng. Ho b
ra lnh nn lam cai g va cai g khng nn lam.
Nhng cac nc cung co nhng la chon va trong s nhng
la chon nay la la chon mc phu thuc vao th trng tai
chnh quc t. Nhng nc, chng han ng A, a tranh s
bt chet cua IMF th tng trng nhanh hn, cng bng hn
va xoa oi giam ngheo tt hn la nhng nc theo s ch bao
cua IMF. Bi v nhng chnh sach khac nhau anh hng cac
nhom ngi khac nhau cung khac nhau, nn vai tro cua tin
trnh chnh tr ch khng phai cua cac quan chc quc t
la tm ra la chon phu hp. Ngay ca khi tng trng chu tac
ng bt li th o cung la chi ph ma nhiu nc ang phat
trin sn sang tra co mt xa hi dn chu va cng bng hn,
ging nh nhiu xa hi ngay nay ang noi rng ho hy sinh mt
phn tng trng v mt mi trng tt hn. Toan cu hoa c
tin hanh theo cach thc hin nay th no th hin mt s tc
350
NAY, TOAN CU HOA ang b thach thc khp th gii.

ang co mt s bt man chnh ang vi toan cu hoa. Toan
cu hoa co th la mt lc y tt. Toan cu hoa nhng y tng
v dn chu va xa hi dn s a lam thay i cach suy ngh
trong khi nhng phong trao chnh tr toan cu a dn ti xoa
n va hip c v mn sat thng. Toan cu hoa a giup hang
trm triu ngi co mc sng cao hn, vt qua mc chnh ho
hay hu ht cac nha kinh t cho la iu tng tng ch mt
thi gian ngn trc y thi. Toan cu hoa kinh t a em lai
li ch cho cac nc tn dung c no bng cach tm kim th
trng mi cho xut khu va thu hut u t nc ngoai. Ngay
ca nh vy th nhng nc kim li nht chnh la nhng nc
leo lai s phn cua mnh va nhn ra vai tro cua chnh phu trong
phat trin hn la da vao y nim th trng t iu tit se co
th t giai quyt c cac vn .
Nhng vi hang triu ngi, toan cu hoa a khng mang

lai ch li. Nhiu ngi thc t con b lam cho ngheo thm, khi
ho b mt vic va cuc sng cua ho tr nn bp bnh. Ho cam
thy ngay cang bt lc trc nhng th lc vt qua tm kim
soat cua ho. Ho a thy nn dn chu cua ho b suy yu va nn
vn hoa cua ho b xoi mon.
Nu toan cu hoa tip tuc c tin hanh theo cach hin tai,
nu chung ta khng hoc c t nhng sai lm qua kh, toan
cu hoa se khng ch khng thanh cng trong thuc y phat
trin ma se tip tuc tao ra ngheo oi va bt n. Nu khng cai
cach, lan song phan i a hnh thanh se dng cao hn va s
bt man vi toan cu hoa se gia tng.
351
CON NG PHA TRC
o se la mt bi kch cho tt ca chung ta, c bit la cho hang

t ngi le ra c hng li. Trong khi nhng ngi cac nc
ang phat trin se mt nhiu nht, s chia re chnh tr rng khp
co th anh hng n ca cac nc phat trin.
gp phai t suy thoai hn, suy thoai ngn hn va bung n kinh

t dai hn trc y.
Nu nhng i mi c cp trong chng cui nay c

xem xet nghim tuc th co hy vong la qua trnh toan cu hoa
nhn vn hn co th tr thanh mt lc y thanh cng, lam cho
a s ngi sng nhng nc ang phat trin hng li t no
va chao on no. Nu iu nay c thc hin, s bt man vi
toan cu hoa a co li cho tt ca chung ta.
Tnh hnh hin nay lam ti nh lai th gii bay mi nm
trc y. Khi th gii ri vao cuc ai suy thoai, nhng ngi
ung h th trng t do noi rng, ng lo, th trng t iu
tit va cung vi thi gian, s thnh vng kinh t se tr lai,
chng them y n s thng kh cua nhng ngi ma cuc
sng ang b pha huy ch i cai goi la se xay ra nay. Keynes
a lp lun rng th trng khng t iu chnh hoc t nht
la khng t iu chnh vao thi gian thch hp. (Nh ng a
noi mt cu ni ting, V dai han, tt ca chung ta u se
cht).80 Tht nghip co th keo dai hang nm va s can thip
cua chnh phu la cn thit. Keynes b bu riu la mt nha xa
hi chu ngha, mt nha ph bnh th trng. Nhng theo mt
ngha nao o, Keynes rt bao thu. ng co nim tin vao th
trng. Ch khi chnh phu sa cha c tht bai nay, nn kinh
t mi co th vn hanh hiu qua. ng khng mun thay toan
b h thng th trng nhng ng bit rng tr khi giai quyt
c nhng vn c ban, ap lc t cng chung la rt ln. Va
phng thuc cua Keynes a phat huy tac dung: k t Th chin
th II, cac nc nh My, tun theo phng thuc cua Keynes,
80
J.M Keynes, A Tract on Monetary Reform (London: Macmillan, 1924).
352
Ngay nay, h thng t ban chu ngha ang ng trc nga

ba ng cung ging nh giai oan ai suy thoai. Vao nhng
nm 1930, chu ngha t ban a c Keynes cu thoat bng
nhng chnh sach tao vic lam va giup nhng ngi chu
thit hai t s suy sup kinh t toan cu. Ngay nay, hang triu
ngi trn th gii ang ch i xem liu toan cu hoa co c
cai cach li ch cua no c chia se rng rai hn.
Tht may mn, cang ngay chung ta cang nhn thc ra cac
vn va s gia tng ap lc chnh tr co th se lam c iu
g o. Hu ht nhng ngi co lin quan n phat trin kinh
t, ngay ca nhng nhn vt trong cac t chc Washington,
gi y cung ng y rng t do hoa th trng tai chnh nhanh
chong ma khng kem theo s quan ly co th la tham hoa. Ho
cung ng y rng s tht cht qua mc chnh sach tai khoa
trong cuc khung hoang chu A 1997 la mt sai lm. Khi Bolivia
ri vao suy thoai nm 2001, mt phn do tac ng cua suy
thoai kinh t toan cu, mt vai ngun tin noi rng nc nay se
khng b ep thc hin chnh sach tht lng buc bung truyn
thng va ct giam chi tiu chnh phu. Thay vao o, vao thang
1.2002, co ve nh Bolivia se c phep kch thch nn kinh t,
giup cho no ra khoi suy thoai, s dung doanh thu ma nc nay
sp sa thu c t mo kh gas t nhin mi c phat hin
khc phuc kho khn cho n khi nn kinh t bt u tng
trng tr lai. Sau tht bai Argentina, IMF a nhn ra s tht
bai cua cac chin lc tr giup ln va bt u thao lun vic
s dung bin phap ngng tra n va tai c cu thng qua pha
san, loai giai phap thay th ma ti va nhng ngi khac a ung
h nhiu nm qua. Vic xoa n do tac ng cua vic ky nim
phong trao vn ng xoa n va nhng nhng b khi khi ng
353
CON NG PHA TRC
vong am phan thng mai phat trin mi Doha biu hin

hai thng li na.
rt ln th ng lc cua ho lai rt yu: suy cho cung, cac trung

tm tai chnh ngoai khi va cac quy u t mao him la phuc
vu li ch cua nhng nc phat trin, vy la cac nc phat trin
co th chu ng tt s bt n ma mt cai cach tht bai co th
em n cho cac ang phat trin. Thc t la My a hng li
theo nhiu cach khac nhau t cuc khung hoang ng A.
Mc du co nhng thng li nh vy, vn con nhiu th phai

lam thu hep khoang cach gia nhng li hung bin va thc
t. Doha, cac nc ang phat trin ch ng y bt u am
phan mt lch trnh thng mai cng bng; nhng mt cn bng
trc y phai c giai quyt. Pha san va tam ngng thanh
toan a nm trong lch trnh nhng chng co g bao am la se
co s cn bng gia li ch cua chu n va li ch cua con n.
Cac nc ang phat trin a c tham gia thao lun nhiu
hn nhng vn lin quan n chin lc kinh t nhng co
rt t bng chng v nhng thay i chnh sach th hin s
tham gia nhiu hn o. Cn phai co s thay i trong cac t
chc va trong t duy. H t tng th trng t do phai b thay
bng nhng phn tch da trn khoa hoc kinh t, vi quan
im cn bng hn v vai tro cua chnh phu, uc kt t s hiu
bit ca nhng tht bai cua chnh phu va th trng. Cn co s
nhay cam nht nh v vai tro cua nhng c vn nc ngoai
ho co th h tr qua trnh ra quyt nh mang tnh dn chu,
bng cach ch ro hu qua cua nhng chnh sach khac nhau,
bao gm ca nhng anh hng ln nhng nhom ngi khac
nhau, c bit la ngi ngheo, thay v anh gia thp no bng
cach ap t chnh sach ln cac nc min cng tun theo.
Ro rang la phai s dung chin lc cai cach nhiu hng.
Mt mui lin quan n cai cach cac t chc va c ch kinh t
quc t. Nhng nhng cai cach nh vy la qua trnh lu dai.
Do o, mui th hai nn hng vao khuyn khch nhng cai
cach ma mi nc co th t mnh thc hin. Cac nc phat trin
co mt trach nhim c bit, chng han nh xoa bo hang rao
thng mai cua ho, thc hin nhng iu ma ho a thuyt
giang. Nhng trong khi trach nhim cua cac nc phat trin la
354
Do o, cac nc ang phat trin cung phai co trach nhim

vi chnh phuc li cua ho. Ho co th kim soat ngn sach sao
cho khng chi tiu vt qua mc, mc du co phai de sen.
Ho co th xoa bo cac hang rao bao h em lai li nhun ln cho
mt s t nhng buc ngi tiu dung phai tra gia cao hn. Ho
co th xy dng nhng quy nh cht che bao v ban thn
trc cac nha u c nc ngoai hay nhng hanh vi kinh doanh
gian ln trong nc. Quan trong nht, cac nc ang phat trin
cn co nhng chnh phu co hiu qua, vi nn t phap manh va
c lp, vi s chu trach nhim dn chu, cng khai va minh
bach va khng co tham nhung lam anh hng n hiu qua cua
khu vc cng va s tng trng cua khu vc t nhn.
Cai ma ho nn oi hoi cng ng quc t la: tha nhn nhu
cu cua ho va quyn c t la chon da trn anh gia chnh
tr cua chnh ho v, chng han, ai nn chu rui ro. Ho cn c
khuyn khch ap dung cac lut pha san va cu truc lut phap
cn c iu chnh cho phu hp vi tnh hnh cua ho, ch
khng ap t nhng khun mu do nhng nc phat trin hn
nh ra va dung cho cac nc phat trin hn.81
81
Gn y, cac nc phat trin ngay cang b gy sc ep tun thu cac tiu chun
(chng han tiu chun v ngn hang) ma ho khng tham gia xy dng. Thc
t, iu nay thng c dn ra nh la mt trong nhng thanh tu t oi
trong n lc cai cach cu truc kinh t toan cu. Du cai ho lam nng cao s
n nh kinh t toan cu co tt n u th cach ho ap t lai gy ra s bt man
d di cac nc ang phat trin.
355
CON NG PHA TRC
iu cn thit la co cac chnh sach cho tng trng bn vng,

cng bng va dn chu. o chnh la ly do cho phat trin. Phat
trin khng phai la giup mt vai ngi giau ln hay tao ra mt
nhum cac nganh cng nghip c bao h v ch ma ch co li
cho tng lp trn cung. No cung khng phai la mang Prada va
Benetton, Ralph Lauren hay Louis Vuiton cho nhng ngi giau
thanh th con mc ngi ngheo nng thn trong oi kh.
Co kha nng mua tui Gucci trong cac ca hang bach hoa tng
hp Moscow khng co ngha la nc o a tr thanh mt nn
kinh t th trng. Phat trin la s chuyn i cac xa hi, nng
cao mc sng ngi ngheo, lam cho ai cung co c hi thanh
cng va c tip cn vi giao duc va chm soc y t.
Cac nc phat trin cn phai lam phn vic cua mnh

cai cach cac t chc quc t ang iu hanh qua trnh toan
cu hoa. Chung ta a dng ln nhng t chc nay va chung
ta cn lam vic cai tin chung. Nu chung ta mun giai quyt
mi quan tm chnh ang cua nhng ngi ang bt man vi
toan cu hoa, nu chung ta mun lam cho toan cu hoa co li
cho hang t ngi ma cho n gi vn cha c hng li,
nu chung ta mun co mt toan cu hoa mang tnh nhn vn
thanh cng, th chung ta phai ln ting. Chung ta khng th
va khng nn ngi yn khng vn ng.
S phat trin kiu nay se khng xay ra nu ch mt vai ngi

a ra cac chnh sach ma mt nc phai tun theo. am bao
cho cac quyt nh dn chu ngha la am bao rng cac nha
kinh t, quan chc va chuyn gia nhng nc ang phat trin
c tham gia tch cc va rng rai vao nhng tranh lun. No
cung co ngha la phai co s tham gia rng rai ch khng ch
bo hep trong cac chuyn gia va cac nha chnh tr. Cac nc
ang phat trin phai t chu trach nhim v tng lai cua ho.
Nhng chung ta phng Ty khng th trn tranh trach
nhim.
Tht khng d thay i nhng g ang din ra. Nhng quan
chc quan liu, cung nh chung ta, thng sa vao nhng thoi
quen xu va qua trnh thch nghi vi thay i co th au n.
Nhng cac t chc quc t phai tin hanh nhng thay i au
n cho phep ho ong vai tro ma ho nn ong nhm lam cho
toan cu hoa vn hanh va vn hanh khng ch cho nhng ngi
giau va cac nc cng nghip ma con cho ngi ngheo va cac
nc ang phat trin.
356
357
LI BAT
LI BAT
on nhn danh cho n ban u tin cua cun sach tht

ang hai long. No khng ch cho thy toan cu hoa a
tr thanh mt vn trong thi ai ngay nay ma con cho
thy rng nhng y kin cua ti cng hng vi nhiu ngi.
S tht vong rng khp vi toan cu hoa vt xa nhng phong
trao chng i a thu hut s chu y cua th gii trong nhng
nm gn y. Ti hai long khi ngh rng cun sach a ong
gop vao cuc tranh lun v toan cu hoa va co th thm ch
giup tai nh hnh no. Khng con la vn toan cu hoa la tt
hay xu: toan cu hoa la mt sc manh a em lai li ch v
cung ln i vi mt s ngi. Tuy nhin, bi toan cu hoa a
c quan ly ti nn hang triu ngi cha c hng nhng
li ch cua no va hang triu ngi thm ch con b ngheo kh
thm. Thach thc ngay nay la lam sao cai cach tin trnh
toan cu hoa cho no co li khng ch cho ngi giau va cac
nc cng nghip tin tin hn ma cho ca ngi ngheo va cac
nc kem phat trin hn.
Trong nhiu thang sau khi cun sach hoan thanh, nhng vn
ma cun sach ch ra lai cang ni cm thm. My a nng tr
cp nng nghip ln cao hn. Tr cp nng nghip vn b ph
phan la lang ph tin cua, la vi pham cac nguyn tc th trng
t do, la xu i vi mi trng va chu yu lam li cho nhng
chu trang trai giau co hn la cho cac chu trang trai nho ngheo
ma ang le no phai tr giup. Nhng nhng than phin nay con
c b sung thm mt lp lun thuyt phuc hn: bng cach
tng cung nhng hang hoa c tr cp, cac chu trang trai giau
358
359
LI BAT
My gt hai c li nhun vi cai gia phai tra phn ln thuc

v nhng ngi ngheo nht trong s nhng ngi ngheo trn
th gii. Chng han, tr cp danh cho 25.000 chu trang trai
bng cua My vt qua gia tr bng ho san xut ra va do o
lam giam gia bng n mc ngi ta c rng hang triu ngi
trng bng ring chu Phi mi nm thit hai trn 350 triu
la. i vi nhiu nc ngheo nht chu Phi, thit hai t ch
ring cy trng nay a vt qua ngn sach vin tr cua My cho
tng nc o.
ho se ngh th nao v nhng lut l cua tro chi th trng?

Phai noi ro rng: cac cng ty nay khng h s dung nhng meo
mc thng mai khng cng bng. o ch n gian la v cac
cng ty cua My, chng han, kem hiu qua hn cac cng ty ng
A va tht bai trong vic thc hin cac bin phap cn thit
lam cho chung tr nn canh tranh. Nc My thoai mai giang
giai cho cac nc ang phat trin cach i pho vi au n
nhng no lai min cng lam iu o cho mnh. Khng ngac
nhin la nhng li buc ti My ao c gia a ngay cang tng
ln. Nu My, quc gia giau nht trn th gii, vi ty l tht
nghip thp, vi h thng bao him tht nghip va mang li
an sinh rng hn noi rng no phai da vao cac bin phap bao
h bao v cng nhn cua no, th lp lun o vi cac nc
ang phat trin co ty l tht nghip cao va khng co mang li
an sinh xa hi con thuyt phuc hn nhiu.
Hay ly trng hp thu nhp khu thep cua My, c coi

la c ap dung chng lai s tn cng d di cua thep nhp
khu. Nganh cng nghip thep cua My a co vn t lu va
ti a ong u vi nhng vn o khi ti con lam vic trong
Hi ng t vn kinh t. Nhng tp oan thep khng l gia ci
gp phai vn tai c cu. Sau khi cuc khung hoang ng A
lam giam mc tiu thu va ha thp mc lng va ty gia, cac cng
ty co hiu qua cao cua ng A d dang a ra gia re hn cac
cng ty cua My. Tng t nh th, ngay ca khi cac hang nc
ngoai khng hiu qua hn v mt ky thut, vi mc ct giam
lng u ln va ty gia u thp, ho co th thng trong canh
tranh. o chnh la trng hp, chng han, Moldova, mt trong
nhng nc cng hoa thuc Lin X cu, mt nc ti mi ti
thm gn y. Nc nay a co thu nhp giam ti 70 phn trm
k t khi bt u chuyn i sang kinh t th trng (mt v
du c bit n tng v nhng tht bai m ta trong chng 6)
va ngay nay phai dung 70 phn trm ngn sach tra n.
Cun sach nay nhn manh nhiu mt cua toan cu hoa

toan cu hoa y tng, toan cu hoa kin thc va toan cu hoa
xa hi cng dn. Toan cu hoa co ngha la iu noi mt ni
se nhanh chong c ca th gii bit n va chnh sach mt
quc gia co th co anh hng ln n mt quc gia khac. Nu
co s mu thun nao o gia nhng li phat biu cua cac quan
chc chnh phu My khi ho c gng thuyt phuc cac nc ang
phat trin ky vao mt vong am phan thng mai mi vi nhng
g cung nhng quan chc o noi vi Quc hi thuyt phuc
c quan nay cho ho thm quyn lc, nhng mu thun o se
c bit. Cac quc gia ang phat trin se tin vao li noi nao?
My i pho vi nhng mi e doa canh tranh nay bng cach

ap thu nhp khu ln thep nc ngoai. Trong trng hp cua
Moldova, thu la trn 350 phn trm! Nu bt c khi nao nhng
nn kinh t ang vt ln trong kho khn nay tm thy mt ngach
nho co th thoat ra, thu nhp khu bao h lai e ln ho th
Tin mng la ngay nay nhn thc v nhng vn cua toan

cu hoa ngay cang tng, khng ch cac nc ang phat trin,
ni phai i pho vi nhng vn o lu nay, ma con ca
nhng nc phat trin. Ngay nay, nhiu ngi ngay ca trong
cng ng tai chnh cung tha nhn co iu g o o sai lm
360
361
LI BAT
vi h thng toan cu hoa, nhiu trong s ho cung a b thit

hai bi bt n qua ln. Nhng nha tai chnh nay trong nhiu
trng hp a phan hi tch cc vi nhng y tng trong cun
sach; mt s, chng han nh George Soros, a a ra nhng
xut cai cach cua ring ho, va G-7 a tht may mn co mt
s b trng tai chnh co quyt tm ch thc chnh sa cac
mt cn i.
mn n mc khng co ly do g c gng a chung ra cng

khai. Ti khng ng y va mun khuy ng cuc tranh lun.
Ti vui mng v nhng anh gia i lp nhau: mt s khen ngi
ti v quan im cn bng, mt s khac lai ph phan ti v thiu
cn bng. Mt s ngi ng nhin t nghi vn liu ti co
tm cach tra ua hay chng, s khac lai hoan nghnh ti a
tranh vic tra ua. Tt nhin, a tng tham gia trong nhiu cuc
chin gay gt, thng mt s va thua mt s khac, ti cam nhn
manh me v vn , nh ti a noi trong li m u. Nhng
y khng phai la cun sach tit l chuyn thm cung b s.
y la cun sach v cac quan im, v kinh t va chnh tr, v
nhng v kch trong o nhng ngi tht ong vai din vin.
Nu ro nhng ca nhn tham gia vao v kch lam cho nhng s
kin c thao lun tht hn. Cho du nhng ca nhn cu th
nay co khng o i na, nhng ngi khac cung se theo ui
nhng chnh sach y ht nh vy: co nhng th lc ngm ang
tac ng va cun sach nay la v nhng th lc o. Ti c gng
khng tp trung vao cac ca nhn v iu o se lam lac hng
lp lun, va vi ch mt ngoai l, ti tin rng ti a thanh cng.
Co mt trng hp trong o ti tht bai va ti rt ly lam tic.
Cac vn trong h thng ngn hang va doanh nghip My

cac vu scandal cua Enron, Arthur Andersen, Merrill Lynch va
cac vu khac tt nhin a lam ro nhng him hoa cua th trng
t do va phi iu tit. Vao thi gian ti vit cun sach nay, chu
ngha t ban kiu My dng nh c thng. Cac b trng tai
chnh My noi vi cac nc hay bt chc h thng quan tr
doanh nghip va k toan cua chung ta. Gi y, cac nc o
khng chc liu y co phai la m hnh theo khng. Phan
ng cua My vi cac vu scandal la ung, tha nhn cn thit
phai cai tin quy nh, nhng no lai i ngc lai hoan toan vi
khu hiu phi iu tit hoa ma B Tai chnh My va IMF rao
giang nc ngoai.
Cun sach nay may mn c nhanh chong dch ra nhiu
th ting (hn 25) va nhn c nhiu anh gia. Ti vui mng
la ti hu nh a thanh cng trong vic chuyn tai nhng
thng ip ma ti d nh va ngay ca nhng nha ph bnh
nghing v pha IMF hoc t do hoa thng mai cung hu nh
khng chng lai nhng ph phan ma ti a ra lin quan n
t do hoa th trng tai chnh, s thiu nht quan tri thc trong
chnh sach cua IMF hay thoi ao c gia trong chnh sach
thng mai. Mt trong nhng lo lng lu nay cua ti la vic
thao lun v nhng vn quan trong nay c thc hin sau
nhng canh ca ong kn ma khng co s soi xet cua cng
chung, ly c nhng vn nay oi hoi s hiu bit chuyn
362
Mt trong nhng ph phan chnh cua ti i vi IMF la mc

du IMF la mt t chc cng, no khng thoa man k vong cua
chung ta v mt t chc cng. Trong cac nn dn chu phng
Ty, chng han, quyn c bit la quyn c ban c th hin,
v du nh trong Lut t do thng tin cua My. Quyn o khng
co trong cac t chc kinh t quc t. My va hu ht cac nn
dn chu phng Ty khac, co mt mi lo ngai v nhng canh
ca xoay nhng ca nhn qua nhanh chong chuyn t cac
t chc cng sang cac t chc t nhn tra lng cao co quan
h gn gui vi chc nghip cng cua ho. S lo ngai o khng
ch v canh ca xoay co th dn n nhng xung t li ch
363
LI BAT
ma con v kha nng xay ra nhng xung t o co th lam giam

long tin vao cac t chc cng. Mt v tng co th danh hp
ng cho mt nha thu, vi hy vong hay thm ch t hn,
vi s hiu bit - rng khi v tng n tui v hu theo lut
nh, nha thu se tra n bng cach tuyn dung ng ta. Nu
nhng nha lanh ao Nu ai o iu hanh B nng lng n
t va chuyn ti cac cng ty du mo th se co lo ngai rng ho
hoach nh chnh sach nng lng khng phai v li ch cua
quc gia ma v li ch cua cac cng ty du mo ma ho co mi
quan h lu dai. o la ly do v sao co nhng han ch cht che
i vi nhng canh ca xoay nh vy mc du chnh phu bit
rng iu o cung gy ra nhng mt mat chng han mt s
ca nhn xut sc vn co th gia nhp chnh phu se b can tr
gia nhp. Va ngay ca khi khng co nhng han ch chnh thc,
nhng lo lng nay lun rt nhay cam. Tuy nhin, tai IMF, khng
him vic chuyn vic gia t chc nay va cac t chc tai chnh
t nhn ma IMF thng b ph bnh la phuc vu cho no. Lai na,
trong khi s chuyn dch nay la t nhin Quy mun li keo
nhng ngi co chuyn mn v tai chnh va cng ng tai chnh
mun li keo nhng ngui co kinh nghim toan cu ma Quy
co s dch chuyn o vn co vn , c bit bi v t chc
nay c nhn nhn rng rai, c bit cac nc ang phat
trin, la khng ch phan anh quan im cua cng ng tai
chnh ma con hanh ng v li ch cua ho, mi lo ngai ma cun
sach nay cho rng khng phai khng co c s. Ti ghi lai mt
v du cu th, hu qua ang tic cua no a la mt cuc thao
lun cng khai v vic liu co phai ti a cng kch phm gia
cua ngi o khng. o khng phai la y nh cua ti. Nhng
khng may, kt qua la lam sao nhang s chu y i vi vn
chnh sach trung tm.
chnh la s phan ng cua IMF. Ti khng hy vong nhng quan

chc o thch cun sach nay, nhng ti ngh no co th li
keo ho vao mt cuc tranh lun v nhiu vn ma ti a nu
ra. Sau khi ha hen se tham gia vao mt cuc thao lun v
nhng vn chnh tai bui ra mt cun sach tai Ngn hang
th gii vao ngay 28.6.2002 mt bui thao lun ti a c thc
hin, khng thanh cng, trong nhng nm ti lam vic o
ho quyt nh tham gia vao mt cuc cng kch ca nhn trong
s ng ngang cua khng ch cac nha kinh t tai Ngn hang Th
gii, nhng ngi a n tham d thao lun ma cua ca nhng
nhn vin IMF tham d. S cng kch cua IMF cho nhng ngi
tham d mt c hi tn mt thy s cao ngao va khinh thng
cua IMF i vi nhng ngi bt ng vi quan im cua no.
Vic IMF t chi tham gia vao nhng thao lun co y ngha la
iu ma nhiu ngi cac nc ang phat trin a bit. Vi
nhng ngi tham gia vao vic t chc din an nay trong
o Quy tin t quc t lin tuc khng nh rng o la mt cuc
thao lun quan trong iu o cung cp mt v du khac v
tnh hai mt cua t chc nay. Cach tip cn cua no i vi bao
ch cung vy: sau khi yu cu khng ghi chep lai cuc thao lun
(ti tin rng nhng hi thao nh th cn phai c ghi lai,
nhng v hy vong rng iu o se tao iu kin cho thao lun
ci m hn, ti a chiu theo iu kin cua ho), IMF fax va gi
email li nhn xet cua nha kinh t trng cua ho, Kenneth
Rogoff cho bao ch. Ho a khng gi li nhn xet cua ti, cua
nha kinh t trng cua Ngn hang Th gii va cua nhng nha
ph bnh. Nhn xet cua Rogoff c miu ta bi IMF nh mt
th ngo ma ban thn no la mt s gia di: ti cha bao gi
nhn c bc th va hu nh chc chn bc th a khng
c gi cho ti. iu IMF c gng lam la bn s gia va sau o
tin hanh mt cuc hop bao thng bao v iu ho a lam.
iu ang tht vong nht nhng cung gy t ngac nhin nht
364
365
Co nhiu iu l ra t cuc tn cng cua IMF. Trc ht,

no cho cng chung thy iu ma no thng mun lam. Thay
v tham gia vao cuc thao lun m, ho di tra v y nh cua ho
va sau o c gng bin cuc thao lun thanh mt cuc cng
kch ca nhn mt chiu vi s ba t va bong gio. Chng th
co s minh hoa nao tt hn i vi nhng lun im ma ti a
cp trong cun sach v s hng hach cua IMF.
Ti nhn c nhng thng ip ung h t khp ni trn
th gii va doanh s cun sach cua ti tng ln sau cuc tn
cng. Thm ch phn ln bao ch tp trung vao thc t la ti
b tn cng hn la v thao lun vao vn . IMF a giup ti co
c iu ti mun: thu hut s chu y n nhng vn toan
cu hoa va nhng vn cua cac t chc kinh t quc t.
Nhng s kin trong nm qua a lam sang to hn bao gi
ht rng chung ta phu thuc ln nhau toan cu hoa la mt
thc t cuc sng. S phu thuc nay buc chung ta phai hanh
ng phi hp. Tt ca moi ngi khp ni trn th gii phai
lam vic cung nhau giai quyt nhng vn ma chung ta
gp phai, du do la nhng rui ro y t toan cu, mi trng hay
s n nh kinh t, chnh tr. Nhng toan cu hoa dn chu co
ngha la cac quyt nh phai c a ra vi s tham gia cua
tt ca moi ngi trn th gii. H thng quan tr toan cu ma
khng co mt chnh phu toan cu cua chung ta ch vn hanh
nu chp nhn chu ngha a phng. Tht khng may, nm
qua a chng kin s tng ln cua chu ngha n phng cua
chnh phu cua nc giau va manh nht th gii. Nu mun toan
cu hoa co y ngha, iu nay phai c thay i.
New York
Thang 1 nm 2003
366

Toan Cau Hoa Va Nhung Mat Trai 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Toan Cau Hoa Va Nhung Mat Trai 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

AC QUAN CHC QUC T biu tng giu mt cua trt

t kinh t th gii ang b tn cng khp moi ni.

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

khng c nghe thy phng Ty. Cai mi y la lan

trng da vao xut khu la trung tm cua chnh sach cng

a tng co nhng chu , nh la cac chng trnh cho vay

SAO TOAN CU HOA sc manh a mang ti bao nhiu

iu tt lanh lai tr thanh mt chu tranh cai nh vy? M

Toan cu hoa a lam giam i tnh trang c lp ma cac nc

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

Vin tr nc ngoai, mt kha canh khac cua th gii toan

lp i lp lai v xoa oi giam ngheo trong thp ky va qua

Nhng ngi noi xu toan cu hoa thng coi nhe hay bo

Vao nm 1990, 2.718 t ngi sng di mc 2 USD mt ngay. Vao nm

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

Toan cu hoa va s ap dung kinh t th trng cung a khng

thanh cng. Nhng li ch thng mai va tai chnh a thng th

Nhng ngi ch trch toan cu hoa buc ti cac nc phng

Nhng du khng mang ti ao c gia, cac nc phng Ty

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

Cac ngn hang phng Ty a thu c nhiu li nhun t

am phan Uruguay la khng cn bng, rng no phan anh qua

Khng ch trong t do hoa thng mai ma trong moi kha

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

ngay cang tr nn thng xuyn va s ngi ngheo ngay cang

ngi xuyn qua cac ng bin gii. Toan cu hoa i kem vi

Nhng ngi chng i nhn toan cu hoa bng con mt khac

Nhiu, co le la hu ht, kha canh cua toan cu hoa a c

hiu iu g a sai, iu quan trong la phai xem xet ba t

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

mai va Phat trin (UNCTAD). Nhng t chc nay thng co quan

Bretton Woods con nh nh in cuc ai suy thoai cua nhng

Trong cun sach nay, ti chu yu tp trung vao IMF va Ngn

IMF a c giao nhim vu ngn nga nhng cuc khung

Trong trach kho khn hn trong vic am bao n nh kinh

Theo khai nim ban u, IMF c thanh lp da trn nhn

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

nn kinh t. IMF c thanh lp vi nim tin rng, cn thit

th nm yn trong m nu bit nhng g a xay ra vi a

Qua thi gian, k t khi ra i, IMF a thay i rt nhiu.

S thay i ln nht trong cac t chc quc t nay a xay ra

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

Th gii vao nm 1981. Trong khi Chenery va nhom cua ng

vn kinh t v m cua cac quc gia, nh thm hut ngn sach

Mc du nhim vu cua IMF va Ngn hang Th gii vn khac

Hai t chc nay le ra co th a ra li khuyn va tr giup

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU

Hn mt na th ky k t khi thanh lp, ro rang la IMF a

mai theo kiu hai hang xom (beggar-thy-neighbor), trong o

Thoa thun Bretton Woods cung ku goi thanh lp mt t

Nhng y tng va d nh ng sau s hnh thanh cac t chc

TOAN CU HOA VA NHNG MT TRAI

LI HA CUA CAC T CHC TOAN CU