MARIA PANDELI

TEMA : Rilindja kombtare shqiptare, nj nga lvizjet m t

rndsishme n historin e Shqipris.
Rilindja kombtare shqiptare ishte nj lvizje e rndsishme politikoshoqrore dhe kulturore me qllim lirimin e vendit nga pushtuesit e huaj.
Kjo lvizje nisi nga mesi i shekullit XIX dhe prfundoi n vitin 1912, me
shpalljen e Pavarsis s Shqipris. Kjo lvizje e gjer q kishte rrnj t
thella historike, prfshiu gjith popullin duke formuar tek ta ndjenjn e
kombsis, identitetit dhe e individualitetit prball sundimtarve t huaj.
Programi kombtar i Rilindjes Shqiptare nuk lindi menjher n formn e tij
t plot. Fillimet e tij u hodhn nga mendimtart e shquar shqiptar,
intelektualt rilindas n vitet 30-40 t shek. XIX. Thelbin e tij, si t do
lvizjeje tjetr nacionale, e prbnte formimi i shtetit kombtar shqiptar. Ata
prpunuan dora-dors idet pr t drejtat e kombit shqiptar, i plotsuan me
ato iluministe pr shkolln e gjuhn shqipe dhe n prgjithsi pr kulturn
kombtare, si edhe me krkesat pr zhvillimin ekonomik t Shqipris. Me
rritjen e lvizjes kombtare n vitet 70 t shek. XIX dhe veanrisht n
periudhn e Lidhjes Shqiptare t Prizrenit, u prpunua n mnyr t plot
programi kombtar i Rilindjes Shqiptare pr sigurimin e autonomis
territoriale-administrative dhe t pavarsis s vendit nga sundimi i
Perandoris Osmane. N kt program, ideologt rilinds, n prputhje me
kohn e me rrethanat, prcaktuan rrugt nprmjet t cilave populli
shqiptar, ashtu si fqinjt e tij ballkanas, do t arrinte t formonte shtetin e
vet kombtar e t bashkuar.
Nj vend t veant zinin n kt lvizje fshatart pronar e malsort, q
ishin edhe forca kryesore m e gjer e lvizjes kombtare. Fshatart
pronar, q prfaqsonin 5/6 e popullsis agrare, i ndien m tepr se do
shtres tjetr pasojat rrnimtare t centralizimit t pushtetit perandorak
osman dhe, njlloj si forcat e tjera shoqrore, rrezikun e pushtimit t tokave
t tyre nga shtetet fqinje dhe pasojat e politiks s ktyre shteteve pr

coptimin e atdheut. Prandaj ata morn pjes aktive n luftn kundr

sundimtarve t huaj osman, si edhe pr mbrojtjen e trsis territoriale
t vendit. Prej tyre doli edhe pjesa m e madhe e kurbetlinjve, t cilt, duke
u kthyer nga vendet e mrgimit, ku kishin qen n kontakt me idet e
prparuara t kohs, luajtn nj rol t rndsishm n formimin m t
shpejt politik t bashkatdhetarve, si nprmjet shoqrive t shtypit
patriotik t mrgimit, ashtu edhe me qndrimet e tyre t herpashershme
n atdhe. Me fshatart bashkoheshin zejtart e tregtart e vegjl t
qyteteve, q ishin t afrt nga gjendja ekonomike me ta.
Gjat Rilindjes lindi dhe u zhvillua ideologjia e re kombtare, thelbin e t
cils e prbnte lufta kundr shtypjes kombtare, jo vetm me mjete
materiale, t armatosura, por n radh t par me ato intelektuale, me
idet q argumentonin t drejtn e natyrshme njerzore t popullit shqiptar
pr t qen i lir e i pavarur kombtarisht. Kto ide, t prhapura gjersisht
n rrethet e kulturuara brenda e jasht vendit nprmjet librave e shtypit, u
futn dora-dors edhe n mendjet e njerzve t thjesht, ndihmuan n
formimin te populli shqiptar t ndrgjegjes s prbashkt kombtare, e cila
mishronte vullnetin e gjith kombit. Shkrimtart me t dalluar t ksaj
epoke ishin Naim Frashri, Jeronim de Rada, Zef Skiroi, Cajupi, Gavril
Dara i Riu, Ndre Mjeda, Asdreni etj.
Figura m e shquar e ksaj periudhe sht padyshim, Naim Frashri, autor
i poems "Bagti e Bujqsi i "Historis s Sknderbeut dhe i shum
poezive t tjera patriotike, lirike e filozofike. Letrsia e Rilindjes shnon nj
etap t re n historin e letrsis shqiptare. Ajo shnon kalimin nga
letrsia me karakter fetar e didaktik, n letersin e re shqiptare, n letrsin
e mirfillt artistike, duke hedhur n t njjtn koh edhe bazat e gjuhs
son letrare kombtare.