Statika kao dio teoriske mehanike, ima zadatak da prouava zakone slaganja sila i uslove ravnotee krutih

tijela. Ona se bazira na aksiomama, ija je bezuslovna tanost provjerenaljudskim iskustvom.

Sila predstavlja veliinu koja karakteristiemehaniko djelovanje jednog tijela na drugo. Ona se definie
intenzitetom, smijerom i pravcem, pa je zato sila vektorska veliina. Taka tijela u kojoj se prenosi dejstvo
djelovanja sile zove se napadna taka sile, a pravac du koga se dejstvo vri napadna linija sile.
Kruto tijelo je tijelo kod koga se, pri mehanikom dejstvu drugih tijela, ne mjenja rastojanje izmeu bilo koje
dvije njegove take.
Sistem tijela predstavlja skup materijalnih tijela koja uzajamno dijeluju jedno na drugo, tako da ravnotea,
jednog tijela zavisi od dejstva drugih. Sile meusobnog dejstva izmeu tijela unutar sistema zovu se
unutranje sile, a one koje potiu od tijela van posmatranog sistema, spoljanje sile sistema.
Sistem sila je skup sila koje djeluju na jedno tijelo. Moe se definisati i sistem sila posmatranog sistema tijela
kao skup sila koji djeluje na sistem tijela. Dva sistema sila su ekvivalnetna ako se ravnotea tijela ne mjenja
kada se jedan sistem sila zamjeni drugim.
Uravnoteeni sistem sila je onaj pri ijem se dejstvu se tijelo nalazi u ravnotei. Sila ekvivalentnog sistema
sila, naziva se rezultanta. Sila moe da bude koncentrisana ili kontinualna.

AKSIOME STATIKE

1. Aksioma statike ( aksioma o ravnotei)

Ako na tijelo djeluju dvije sile, onda ono moe da se nalazi u ravnotei, tada i samo tada ako su te sile jednake po
intenzitetu, ako imaju iste pravce, djeluju du ite napadne linije, a suprotnih su smijerova.

2. Aksioma statike ( aksioma o ekvivalnetnosti sistema sila)

Dejstvo, datog sistema sila na kruto tijelo ne mjenja se, ako se datom sistemu sila doda ili oduzme uravnoteeni
sistem sila. Pri izuavanju ravnotee krutih tijela, silu smatramo klizeim vektorom.

3. Aksioma (aksioma o paralelogramu sila)

Dvije sile koje djeluju na kruto tijelo u jednoj taki imaju rezultantu odreenu dijagonalom paralelograma
konstruisanog nad tim stranicama. Ovo se izraava vektorskom jednainom
FR = F1 + F2
Rezultanta dvije sila koje napadaju kruto tijelo u jednoj taki jednaka je vektorskom zbiru tih sila sa napadno takom
u istoj taki.

Aksioma 4. (aksioma o jednakosti dejstva i protivdejstva)

Dva materijalna tijela uvijek djeluju jedno na drugo silama istih intenziteta, du iste napadne linije, ali suprotnih
smijerova tj. Dejstvo je jednako protivdejstvu.

Aksioma 5. (aksioma o zamijeni deformabilnog tijela krutim tijelom)

Ako se bilo koje deformabilno tijelo pod dejstvom datog sistema sila nalazi u ravnotei, onda se ravnotea odrava i
tada, kada tijelo postane apsolutno kruto.

Aksioma 6. (aksioma o vezama)

Vezano tijelo je ono tijelo ije je pomjeranje u prostoru ogranieno drugim tijelima.
Slobodno tijelo je ono tijelo ije pomjeranje u prostoru nije ogranieno drugim tijelima.
Ravnotea vezanih tijela prouava se u statici na osnovu sledede aksiome: svako vezano tijelo moe se se posmatrati
kao slobodno, ako se uklone veze i njihov uticaj zamjeni odgovarajudim silama veze.
VEZE:
Pod vezama se podrazumjevaju mehanka tijela koja ograniavaju kretanje posmatranog tijela ili sistema tijela.
Primjeri idealnih veza (bez trenja):
1.
2.
3.
4.

Glatka povrina sila veze je upravna (okomita) na povrinu;

Kruti lahki tap sila veze je u pravcu tapa;
Ue sila veze je u pravcu ueta;
Cilindrini zglob sila veze je upravna na osu leita i obino se, radi lakeg izraunavanja problema razlae
na dvije komponente;
5. Sferni zglob veza ne dozvoljava kretanje u svim pravcima pa je sila veze kosa sila koja se, za analitike
proraune, razlae u tri upravna pravca.
6. Ukljetenje - otpor veze je sila i spreg (moment ukljetenja); za ravan sistem sila, reakcija lei u ravni dejstva
sila, u kojoj djeluje i moment ukljetenja.

TRENJE:

Trenje pri klizanju: Ako sile koje dejstvuju na tijelo A tee da ga pomjere po povrini oslanjanja B; onda
se na mjestu dodira, sem normalne komponente N; reakcije veze Fw ; pojavljuje i tangencijalna komponenta
F. Tangencijalna komponenta, sila trenja, lei u tangencijalnoj ravni dodirne povrine, ima pravac u kome
sile tee da pomjere posmatrano tijelo i suprotan smijer. Maximalna veliina sile trenja srazmjerna je
normalnoj sili pritiska dodirnih klizavih povrina (Kulonov zakon): Fmax = *N

gdje je:
- koeficijent trenja klizanja (neimenovan broj, koji zavisi od materijala, kvaliteta i stanja dodirnih povrina,
vlanosti, podmazivanja...itd);
Na poetku kretanja ima najvedu vrijednost (statiki koeficijent trenja), a sa porastom brzine klizanja se
smanjuje. Ovaj koeficijent za razne parove materijala se odreuje experimantalnim putem.

Trenje pri kotrljanju: Usljed deformabilnosti dodirnih tijela ukupna sila otpora Fw ima komponente N i F ;
pri emu je normalna reakcija N pomjerenja u smijeru kotrljanja za veliinu ' od geometrijske ose AO.

Granina vrijednost pomjeranja normalne sile, koja nastaje u uslovima poetka kotrljanja, zove se krak trenja
kotrljanja (). Ako se zanemari deformabilnost tijela, pomjeranje normalne sile jednako je nuli. Veliina zavisi od
vrste materijala tijela koja se dodiruju. Sila trenja klizanja mora biti manja od granine sile *N da bi se ostvarilo
kotrljanje, u protivnom nastade klizanje.

SISTEM SUELJNIH SILA:

Pod sistemom sueljnih sila podrazumjeva se sistem sila ije se napadne linije sijeku u jednoj taki.
Grafiki uslovi ravnotee se izraavaju uslovom da je poligon sila, konstruisan od tog sistema sueljnih sila,
zatvoren, tj. da kraj poslednje sile, u poligonu sila, pada u poetak prve.

Teorema o tri sile: ako se slobodno kruto tijelo nalazi u ravnotei pod dejstvom triju neparalelnih sila, koje
lee u jednoj ravni onda se napadne linije tih sila moraju sjedu u jednoj taki.

POSTUPAK RIJEAVANJA ZADATAKA STATIKE:

1. Uoiti tijelo ija se ravnotea izuava.
2. Osloboditi tijelo veza i njih zamjeniti odgovarajudim reakcijama veza.
3. Uoiti o kakvom sistemu sila je rije, i primjeniti odgovarajude uslove ravnotee, koji mogu biti analitiki i
grafiki.
4. Odrediti nepoznate veliine!

GRAFOSTATIKA:
Zadatak grafostatike jeste izuavanje ravnotee nosaa grafikim metodama i grafiko predstavljanje opteredenja
svakog od elemenata konstrukcije i pojedinih presjeka nosaa.
Slaganje proizvoljnog ravnog sistema sila
Sistem sila se svodi na rezultantu: grafika metoda rijeavanja problema statike bazira na konstrukciji poligon sila i
verini poligon.
Konstrukcija verinog poligona odreuje poloaj naadne linije rezultante.
Sistem sila se svodi na spreg sila: pri slaganju ravnog sistema sila moe nastupiti sluaj da se kraj poslednje sile
poligona sila poklapa sa poetkom prve. Tada je glavni vektor sistema tj. Rezultujudi vekor jednak nuli, a poligon sila
zovemo zatvoren.

Grafiki uslovi ravnotee

Uslovi ravnotee proizvoljnog sistema sila su: glavni vektor i glavni moment sistema moraju biti jednaki nuli. Slijedi
da su grafiki uslovi ravnotee ravnog sistema sila: poligon sila i verini poligon moraju biti zatvoreni.