Professional Documents
Culture Documents
KTDDT08
KTDDT08
257
CHNG 08
DIODEVCCMCHNGDNG
8.1.TNG QUAN V CHT BAN DN:
8.1.1.TM TT V CU TRC NGUYN T
Theo l thuyt c in, nguyn t l thnh phn
nh nht ca phn t cn duy tr c c tnh ca phn
t . Mu nguyn t theo Borh bao gm: nhn cha cc
ht mang in tch dng c gi l proton v cc ht
mang in tch m l electron chuyn ng trn cc qu o
bao quanh nhn. Vi cc nguyn t khc loi s lng
electron v proton trn mi nguyn t c gi tr khc nhau,
xem hnh H8.1.
Cc nguyn t c sp xp th t trn bng phn
loi tun hon tng ng vi nguyn t s (atomic
number). Nguyn t s c xc nh theo s lng proton
cha trong nhn. Trong iu kin bnh thng cc nguyn
t trng thi trung ha, mi nguyn t c s lng electron
v proton bng nhau.
HNH H 8.1
Ne 2n2
(8.1)
258
K THUT IN IN T CHNG 8
HNH H 8.3
8.1.2.1.CHT DN IN (CONDUCTOR)
Cht cch in l vt liu khng cho dng in i qua trong iu kin bnh thng ca mi
trng. Hu ht cht cch in l hp cht khng thuc dng vt liu n nguyn t. Cc in t
ha tr lin kt cht vi phn li ca nguyn t. Trong cht cch in rt him cc in t t do.
8.1.2.3.CHT BN IN (SEMICONDUCTOR)
Cht cch in l vt liu trung gian gia cht dn in v cht cch in. Cht bn dn
thun khng phi l cht dn in tt cng khng phi l cht cch in tt. Cht bn dn n
nguyn t thng thng bao gm: Si (Silicon) ; Ge (germanium); C (Carbon). Hp cht bn dn
nh l: Gallinium Asernide. Vi cc cht bn dn n nguyn t ta c c 4 in t ha tr
trn shell ha tr .
8.1.3.DY NNG LNG (ENERGY BANDS):
Vi shell ha tr ca
nguyn t biu din mc ca
dy nng lng dng km gi
cc in t ha tr trn shell
ha tr. Mc nng lng ny
c gi l dy ha tr (valence
band).
Khi cc in t hp thu
c nng lng that
khi shell ha tr tr thnh in
t t do v tip tc duy tr trng
thi ny trong dy nng lng
khc c gi l dy dn
(conduction band) xem hnh
H8.4. Khong chnh lch nng
HNH H 8.4
lng gia dy ha tr v dy
dn c gi l khe nng lng
(energy gap). Khi in t hp thu nng lng bng mc khe nng lng n dy dn,
in t di chuyn t do trong vt liu v khng lin kt vi bt k nguyn t no khc.
K THUT IN IN T CHNG 8
259
Trong hnh H8.4 trnh by gin phn b nng lng ca vt liu cho thy kt qu sau:
Vi cht cch in: khe nng lng rt rng, cc in t ha tr khng th nhy n dy
dn tr khi c thm cc iu kin ph hy trng thi nh trng hp t in p c gi tr rt cao
(cao p) ngang qua lp vt liu.
Vi cht bn dn khe nng lng hp hn so vi trng hp cht cch in. Khi khe
nng lng hp li vi in t ha tr c th nhy sang dy dn tr thnh cc in t t do.
Vi cht dn in cc dy ha tr v dy dn ph chng ln nhau, nh vy trong vt dn
c rt nhiu in t t do.
8.1.4.SO SNH CU TRC NGUYN T CA CHT DN IN V CHT BN DN:
Trong hnh H8.5
trnh by nguyn t
ca ng l cht
dn in v nguyn
t Silicon ca cht
bn dn.
Phn li ca
nguyn t Silicon c
in tch tng l +4
(14 ptotons v 10
electrons).
Phn li ca
nguyn t ng c
in tch tng l +1
(29 protons v 28
electrons).
HNH H 8.5
4 in t ha tr trn
lp shell ngoi cng
Phn li l vt
th loi tr cc
in t ha tr.
in t ha tr
trong nguyn t ng
cm nhn lc hp
dn do in tch +1
ca phn li nguyn
t, trong khi in t
ha tr trong nguyn
t Silicon cm nhn
lc hp dn do in
tch +4 t phn li
nguyn t. Ta ni lc
hp dn ln in t
HNH H 8.6
ha tr trong nguyn
t Silicon gp 4 ln
lc hp dn ln in t ha tr trong nguyn t ng. Hn na in t ha tr ca ng trn lp
shell th 4 v in t ha tr ca Silicon trn lp shell th 3, in t ha tr ca ng xa nhn hn
so vi in t ha tr ca Silicon nn nng lng ca in t ha tr ca nguyn t ng cao hn
so vi nng lng ca in t ha tr ca nguyn t silicon.T cc nhn xt trn cho thy in t
ha tr ca ng d dng hp thu nng lng nhy n dy dn thnh in t t do khi so
snh vi in t ha tr ca nguyn t Silicon.
Thc t ti iu kin nhit mi trng bnh thng bntrong ng c cha rt nhiu
in t t do.
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
260
K THUT IN IN T CHNG 8
nguyn t Silicon.
Mt nguyn t Silicon s chia x cc in
t ha tr vi 4 nguyn t Silicon khc ln cn
hnh thnh 4 ni cng ha tr.
Sau cng trn tng ngoi cng ca cc
nguyn t c 8 in t, t trng thi cn bng
ha hc. S chia x cc in t ha tr to thnh 4
ni cng ha tr c tnh cht lin kt cc nguyn t
vi nhau, tinh th thun nht (intrinsic crystal)
khng tp cht (no impurities) ca silicon to bi
ni cng ha tr trnh by trong hnh H.8.8. Tinh
th Germanium cng c kt cu tng t v c 4
in t ha tr trn lp shell ngoi cng.
HNH H8.8
K THUT IN IN T CHNG 8
261
HNH H8.10
262
K THUT IN IN T CHNG 8
S chuyn ng ca cc
in t t do trong tinh th bn
dn hnh thnh mt loi dng
in qua cht bn dn c gi
l dng in to bi cc in t
(electron current).
Mt loi dng in khc
xut hin trong dy ha tr khi l
trng c sinh ra . Cc in t
HNH H8.12
cn li trong dy ha tr vn cn
lin kt vi cc nguyn t ca
chng v khng th di chuyn t do mt cch ngu nhin trong cu trc tinh th nh cc in t
t do. Tuy nhin, in t ha tr c th di chuyn n cc l trng ln cn vi s thay i rt t
nng lng ca n v to thnh l trng khc khi in t ha tr ny di chuyn. Nh vy l trng
xem nh di chuyn mt cch thc s t v tr ny sang v tr khc trong tinh th cht bn dn. S
di chuyn ca cc l trng hnh thnh dng in l trng ( holes current), xem hnh H..8.13.
in t ha tr di
chuyn n l
trng th 4 v
to l trng th 5
in t ha tr di
chuyn n l trng th
5 v to l trng th 6
in t ha tr di chuyn
n l trng th 2 v to
l trng th 3
in t ha tr di
chuyn n l trng th
3 v to l trng th 4
in t t
do ri l
trng trong
shell ha tr
in t ha tr di
chuyn n l
trng th 1 v
to l trng th 2
Khi in t ha tr di chuyn t tri sang phi lp y l trng v to ra l trng khc, th l trng xem nh di
chuyn ngc li t phi sang tri. Mi tn mu xm ch hng chuyn ng thc s ca cc l trng.
HNH H8.13
K THUT IN IN T CHNG 8
263
8.1.9.1.BN DN LOI N:
HNH H8.15
264
K THUT IN IN T CHNG 8
8.2.DIODE:
8.2.1.NH NGHA V CU TO:
Bn dn p
Tip gip pn
Bn dn n
L trng
in t t do
HNH H8.16
in th ro cn (Barrier Voltage)
HNH H8.17
HNH H8.18
K THUT IN IN T CHNG 8
265
Khi hnh thnh mi ni pn, vng n mt i in t khi khuch tn sang mi ni. S kin ny
sinh ra lp in tch dng gn mi ni.
Khi in t di chuyn sang mi ni, vng p s mt i cc l trng do s ti hp. S kin
ny sinh ra lp in tch m gn mi ni.
Hai lp in tch dng v m to thnh vng ngho (depletion region), xem hnh H8.17.
Danh t ngho c s dng cho vnbg gn tip gip pn do s thit ht cc ht ti ty thuc
vo qu trnh khuch tn ti mi ni. Cn nh rng, vng ngho hnh thnh rt nhanh v c dy
rt mng so vi dy ca cc lp bn dn p v n.
Qu trnh khuch tn chm dt khi vng ngho to thnh ro cn ngn cn cc in t i
qua mi ni.
8.2.3.IN TH RO CN (BARRIER POTENTIAL):
Ti bt k lc no c in tch dng v in tch m t gn nhau th c lc tng tc
gia cc in tch theo lut Coulomb. Trong vng ngho c nhiu in tch dng v in tch m
xp i din nhau ti tip gip pn. Lc tng tc gia cc in tch tri du hnh thnh in
trng, xem hnh H8.18 .
in trng ny c khuynh hng ngn cn cc in t t do trong vng n vt qua tip
gip pn v mc nng lng phi c dng n di chuyn in t qua khi vng ngho. Nh
vy cn cp nng lng ngoi in t di chuyn ngang qua vng c in trng ro cn trong
vng ngho.
in th chnh lch to bi in trng ngang qua vng ngho l lng in p cn thit
di chuyn in t t do qua kh in trng ro cn. in th chnh lch ny gi l in th
ro cn c tnh bng Volt. Ni mt cch khc,cn mt lng in p no bng in th ro
cn vc cc tnh tng ng c t ngang qua tip gip pn trc khi cc in t t do hnh
thnh dng ngang qua mi ni. Qu trnh ny c gi l phn cc.
in th ro cn ph thuc vo mt s cc h s bao gm loi vt liu bn dn, hm lng
tp cht v nhit . Vi Silicon in th ro cn c gi tr khong 0,7 V v vi Germanium in
th ro cn c gi tr khong 0,3 V ti nhit mi trng 25oC.
8.2.4.GIN NNG LNG TI MI NI PN V VNG NGHO
2
Ht ti thiu
Ht ti a
Dy dn
Dy dn
Dy
ho tr
Dy
ho tr
Ht ti a
Ht ti thiu
Vng ngho
HNH H8.19
266
K THUT IN IN T CHNG 8
HNH H8.20
HNH H8.21
K THUT IN IN T CHNG 8
267
268
K THUT IN IN T CHNG 8
HNH H8.25
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
K THUT IN IN T CHNG 8
269
IF
IF
VF
a./ c tuyn Volt Ampere lc
phn cc thun diode.
VF
Khi m rng (hay khuch i) c tuyn Volt Ampere ca diode lc phn cc thun nh
trong hnh H8.26 b, in tr ng ca diode c nh ngha nh sau:
r 'd
VF
IF
(8.2)
270
K THUT IN IN T CHNG 8
Khi cp in p ngoi phn cc nghch ngang qua hai u diode, ta ch nhn c dng
in ngc IR c gi tr rt nh i ngang qua mi ni pn. Vi in p ngang qua diode l 0V s
khng to thnh dng in ngc IR 0 A .
Gia tng dn in p phn cc nghch, ta nhn
c dng in ngc rt b v in p ngc VR
t ngang qua hai u diode.
Khi in p phn cc nghch gia tng n mc
cao hn, p ngc VR t trn hai u diode t n
mc bng p ph v phn cc nghch VBR dng in
ngc gia tng rt nhanh.
Nu tip tc gia tng in p phn cc ngc,
dng in tip tc gia tng rt nhanh, nhng p ngc
trn diode ch hi gia tng so vi gi tr VBR . Trng thi
HNH H8.27: c tuyn Volt Ampere
phn cc nghch ca diode
c tuyn volt Ampere ca diode lc phn cc nghch trnh by trong hnh H8.27
8.2.6.4. C TUYN VOLT AMPERE CA DIODE:
trc. Ngc li tg ng vi gi
tr dng phn cc thun IF chn
trc p phn cc thun VF gim.
K THUT IN IN T CHNG 8
271
v.VD
iD Io . e T 1
(8.3)
Trong :
VT
kT
[V] , vi hng s Boltzmann k = 1,38.10-23 [J/oK] v T [oK] l nhit tuyt i
q
ti mi ni pn ca diode .
iD [A] : dng tc thi qua diode.
vD [V] : in p tc thi t ngang qua hai u diode.
q [C] : in tch ca electron (m in t); q = 1,6.10-19 C.
T o K 273 o C
(8.4)
Nn:
T = 273 + 27 = 300oK
Suy ra:
VT
kT 1,38.10 23.300
258,75.10 4 V
q
1,6.10 19
Nh vy:
VT = 25,875 mV
Vi diode loi Si ta suy ra quan h sau
vD
.VT
vD
2.0,025875
19,3237.vD
Phng trnh c tuyn Volt Ampere ca diode Si ti nhit 27oC c vit li nh sau:
iD Io . e19,3237.vD 1
(8.5)
iD Io . e19,3237.vD
(8.6)
iD Io .e
vD
.VT
(8.7)
r 'D
dvD
diD
(8.8)
272
K THUT IN IN T CHNG 8
i
vD .VT .Ln. D
Io
Suy ra:
r 'D
(8.9)
dvD .VT
diD
iD
(8.10)
r 'D
.0,0258
iD
(8.11)
r 'D Ge
0,026
iD
(8.12)
r 'D Si
0,052
iD
(8.13)
A
HNH H8.29: Hnh dng ca mt s mu diode thc.
Vng n ca
mi
ni
pn
c gi l
cathod, k hiu
l K v vng n
c gi l
anod, k hiu l
A
K THUT IN IN T CHNG 8
273
Diode l tng
HNH H8.30
Trong hnh H8.30 trnh by c tuyn Volt Ampere ca diode l tng. Khi b qua in
th ro cn v in tr ng ca diode khi phn cc thun diode in p t ngang qua 2 u
diode l VF 0 V . Dng in phn cc thun c xc nh theo nh lut Ohm nh sau:
IF
VBIAS
(8.14)
RLIMIT
HNH H8.31
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
K THUT IN IN T CHNG 8
274
Dng phn cc thun xc nh theo inh lut K2 nh sau, xem hnh H8.31 a:
IF
VBIAS VF
(8.15)
RLIMIT
dc ph
thuc vo
gi tr in
tr thun
Dng in ngc
nh ty thuc vo
in tr ngc c
gi tr ln
HNH H8.32
r 'R c gi tr ln.
Khi diode phn cc thun, n tc ng nh kha in ng kn mch. Trong trng
thi ny mch tng ng bao gm kha in ni tip vi ngun p ro cn 0,7 V v ni tip vi
in tr ng r 'd .
Khi diode phn cc nghch, n tc ng nh kha in h mch, u song song vi
in tr ni phn cc nghch r 'R . in th ro cn khng nh hng trng thi phn cc nghch.
c tuyn Volt Ampere ca diode hon chnh trnh by trong hnh H8.32c.
in p xut hin ngang qua hai u diode lc phn cc thun xc nh theo quan h sau:
(8.16)
IF
VBIAS 0,7 V
RLIMIT r 'd
(8.17)
IR
VBIAS
RLIMIT r 'R
(8.18)
K THUT IN IN T CHNG 8
275
TH D 8.2:
a./ Xc nh in p v dng
phn cc thun qua diode trong
hnh H8.33a. Suy ra p t
ngang qua hai u in tr hn
dng RLIMIT. Gi s in tr
ng ca diode r 'd 10 ti
dng phn cc thun ca diode
cn tm.
HNH H8.33
b./ Tm p v dng phn cc ngc ca diode trong hnh H8.33b theo tng dqng mu ca diode.
Suy ra in p t ngang qua hai u in tr RLIMIT . Gi s dng phn cc ngc IR 1 A
GII:
a./ Vi mu diode l tng:
VF 0 V
IF
VR
LIMIT
VBIAS
RLIMIT
10 V
10 mA
1k
IF RLIMIT 10 mA 1k 10 V
VF 0,7 V
IF
VR
LIMIT
VBIAS VR
RLIMIT
10 V 0,7 V
9,3mA
1k
IF
VBIAS 0,7
RLIMIT r 'd
10 V 0,7 V
9,3 V
0,00921 A 9,21mA
1k 10 1010
9,21mA 1k 9,21V
LIMIT
IF RLIMIT
IR 0 A
VR VBIAS 5 V
VR
0V
VR VBIAS 5 V
VR
0V
LIMIT
IR 0 A
LIMIT
IR 1A
VR
LIMIT
IR RLIMIT 1A 1k 1mV
VR VBIAS VR
LIMIT
5 V 1mV 4,999 V
276
K THUT IN IN T CHNG 8
in p ca chnh lu bn k
Chnh Lu
RECTIFIER
MCH CHNH LU BN K
Chnh Lu
RECTIFIER
in p chnh lu c lc phng
B lc
FILTER
in p c n p
Mch n p
REGULATOR
K THUT IN IN T CHNG 8
277
8.4.2.MCH CHNH LU BN K:
Trong hnh H8.35, trnh
by mch in bao gm: ngun
p xoay chiu hnh sin, 1 diode v
1 in tr ti RL to thnh mch
chnh lu bn k.
a./ Trong sut bn k dng ca p vo xoay chiu, p ng ra c dng
ging nh p xoay chiu cp vo. Dng i qua dioode v quay v ngun
Cn ch trong mch ti
cc v tr v theo k hiu ni t l
cc nt chun ng th vi nhau,
ti cc v tr ny c in th l 0V.
p ngun Vin cp n
ng vo mch chnh lu c dng
sin, khi Vin 0 V (tng ng bn
t 0
khi 0 t
khi t 2
(8.19)
VAVG
1 T
v t .dt
T 0
(8.20)
278
K THUT IN IN T CHNG 8
VAVG
0
Vm
1
cos t
V
sin
t
.d
t
2 0 m
2
Thu gn, ta c:
VAVG
Vm
Vp
(8.21)
VAVG
VRMS 2
0,45.VRMS
(8.22)
TH D 8.3:
Cho mch chnh lu bn k vi in tr ti RL 24 v p tc thi ng vo l:
IAVG
VAVG
RL
5,4
0,225 A 225 mA
24
K THUT IN IN T CHNG 8
279
GII
Khi p dng m hnh thc nghim ca
diode, p dng nh lut K2 ta c phng trnh
cn bng p nh sau:
vin t VF 0,7V vL t
Trong 0,7V l in th ro cn v
HNH H8.37
vL t vin t VF 0,7 V
p trn ng ra
mch chnh lu
p vo mch
chnh lu
280
K THUT IN IN T CHNG 8
PIV Vm
(8.23)
V1
V2
HNH H8.39
HNH H8.40
GII
Theo gi thit ta c t s bin p l : Kba
E1
E2
Bin p ng vo bin p :
V1m 156 V
Bin p ng ra th cp:
V2m
V1m
Kba
V1dm
V2dm
2
2
1
156
78 V
2
K THUT IN IN T CHNG 8
281
V2m
78
24,83 V
24,83 V
24,83mA
1K
VAVG
IAVG
PIV V2m 78 V
VAVG
RL
CHNH LU
TON K
HNH H8.41
Vi p xoay chiu vin (t) Vmax sin t V sin cp vo mch chnh lu ton k cho p tc
thi trn in tr ti c xc nh theo quan h sau, xem hnh H8.41:
0 t
vi chu k T 2
(8.24)
VAVG
0
Vm
2V
1
cos t m
V
sin
t
.d
t
0 m
Hay:
VAVG
2Vm
(8.25)
VAVG
2 2.VRMS
0,9.VRMS
(8.26)
282
K THUT IN IN T CHNG 8
v an t
a
n
vbn t
-n
vL t
HNH H8.42
v an t vnb t
v2 t
2
sin t
2
2m
(8.27)
Suy ra:
V
vbn t vnb t 2m sin t
2
(8.28)
NGUYN L HOT NG
Ti bn k
dng ca p cp vo
s cp bin p , vi
cc tnh ca cc b
dy s v th cp theo
hnh H8.43, p th cp
a
n
v ab t cng xy ra bn
b
n
th ny ln lt t ln
cc u A v K ca cc
diode D1 v D2. Ta rt
ra nhn xt sau:
a
n
v a vn D1 dan
b
n
HNH H8.43
k dng . Ni khc
hn in th ti cc
im a, n v b c gi tr
tng ng nh sau:
vb vn v a . Cc in
vn vb D2 ngng dan
Nh vy dng in t a
qua D1 n ti RL v
theo n v th cp.
K THUT IN IN T CHNG 8
283
Ti bn k m ca p cp vo s cp bin p , p th cp v ab t cng xy ra bn k m.
Ni khc hn in th ti cc im a, n v b c gi tr tng ng ti lc ny l: vb vn v a . Ta
rt ra nhn xt sau:
D2 n ti RL v theo n v th cp.
t din ra bn k m th p v t ang
bn
din ra bn k dng.
Vi qu trnh hot ng va trrnh by, ta c th thy mch chnh lu ton ky dng 2
diode xem tng ng hai mch chnh lu bn k vn hnh lch pha nhau 180o theo thi gian.
Mi na b dy th cp ch hot ng trong mi bn k ca p cp vo s cp bin p.
Nguyn l hot ng ca mch chnh lu ton k va trnh by gi thit cc diode
l l tng. Trng hp p dng m hnh thc nghim ca diode; cc diode ch bt u dn
Trong hnh H8.43 lc diode D2 ngng dn, ta c phng trnh cn bng p sau:
vnb t vL t vR t
(8.29)
D2
vna t vL t vR t
(8.30)
D1
PIV
D1
PIV
D2
V
2. 2m V2m
2
(8.31)
D1
PIV
D2
V
2. 2m 0,7 V V2m 0,7 V
2
(8.32)
TH D 8.5:
Cho mch chnh lu ton k dng 2 diode v bin p c im gia pha th cp, vi in
p xoay chiu cp vo s cp v t s bin p nh trong hnh H8.44. Xc nh:
a./ p v dng trung bnh trn ti, cng sut DC tiu th trn ti khi xem cc diode l l tng.
b./ p ngc nh tc ng ln cc diode lc phn cc nghch.
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
K THUT IN IN T CHNG 8
284
GII
Bin p s cp: V1m 100 V
p hiu dng s cp:
V1
V1m
2
100
2
50 2 V
T s bin p : Kba
HNH H8.44
V2
V1
Kba
VAVG
IAVG
E1
E2
V1
V2
50 2
25 2 35,36 V
2
V2 . 2
2
2.VL max
25 2 . 2
25 V
2
2 25
15,915 V
V
15,916 V
AVG
1,59 mA
RL
10 k
PIV V2m V2 2 25 2 2 50 V
Nu p dng m hnh thc nghim, p ngc nh xc nh theo quan h sau:
a
n
l: v1 t V1m .sin t V v p
tc thi pha th cp bin p l:
v 2 t v ab t V2m .sin t V .
b
a./ Trong bn k dng, diode D1 v D2 dn, diode D3 v D4 ngng dn
a
c
n
b
b./ Trong bn k m, diode D1 v D2 ngng dn, diode D3 v D4 dn
Ti bn k dng ca p
th cp , ta c in th ti cc nt
a v b l: Va Vc Vn Vb suy ra
diode D1 v D2 phn cc thun, hay
cc diode D1 v D2 dn v cc
diodeD3 v D4 ngng dn.
Dng in t nt a th cp
qua diode D1 n c qua ti n n
qua diode D2 n nt b quay v th
cp, xem hnh H8.45. Ta c phng
trnh cn bng lc ny l:
HNH H8.45
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
K THUT IN IN T CHNG 8
285
v 2 t v ac vL t vnb VF
Trong , vL t
D1
vL t VF
(8.33)
D2
D1
v VF
D2
l cc in p t
vL t v 2 t
(8.34)
vL t v2 t 2 0,7 V v 2 t 1,4 V
(8.35)
Ti bn k m ca p th cp , ta c in th ti cc nt a v b l: Va Vc Vn Vb suy ra
diode D1 v D2 phn cc nghch v cc diode D3 v D4 dn.
Dng in t nt b th cp qua diode D4 n c qua ti n n qua diode D3 n nt a quay
v th cp, xem hnh H8.45. Ti lc ny dng qua ti khng i hng khi so vi trng hp
phn tch trn.
v 2 t vbc vL t vna VF
Trong , vL t
D4
vL t VF
(8.36)
D3
D3
v VF
D4
l cc in p t
vL t v 2 t
(8.37)
vL t v2 t 2 0,7 V v 2 t 1,4 V
(8.38)
din ra bn k
dng ln bn k m.
P NGC NH TC DNG LN MI DIODE LC DIODE NGNG DN:
Ti bn k dng ca p th cp , ta c in th ti cc nt a v b l: Va Vc Vn Vb .
Lc cc diodeD3 v D4 ngng dn ta c phng trnh cn bng p nh sau:
(8.39)
(8.40)
v an VR
D3
VF
D1
vL t
vCB VR
D4
VF
D2
vL t
V:
VR
D3
VR
D4
vL t
max
v2 t
max
V2m
(8.41)
286
K THUT IN IN T CHNG 8
VR
D3
VR
D4
vL t
max
0,7V
(8.42)
(8.43)
PIV VR
D3
VR
D4
v2 t
max
Tng t ti bn k m ca p th cp, in th ti cc nt a v b l: Va Vc Vn Vb .
Lc cc diode D1 v D2 phn cc nghch ta c cc phng trnh cn bng p nh sau:
(8.44)
(8.45)
vca VR
D1
VF
D3
vL t
vbn VR
D2
VF
D4
vL t
V:
VR
D3
VR
D4
vL t
max
v2 t
max
V2m
(8.46)
VR
D3
VR
D4
vL t
max
0,7V
(8.47)
PIV VR
D3
VR
D4
v2 t
max
TH D 8.6:
Cho mch chnh lu ton k
dng mch cu vi m hnh
diode l tng; bit p hiu dng
th cp bin p l V2 12 V .
V2
Xc nh :
VL
HNH H8.46
GII
Bin p th cp: V2m 12 2 V 16,97 V
Khi xem diode l tng , p trung bnh trn ti: VAVG 0,9 V2 0,9 12 10,8 V
Dng trung bnh qua ti:
Cng sut DC tiu th trn ti:
IAVG
VAVG
RL
10,8 V
1,08 mA
10 k
K THUT IN IN T CHNG 8
287
VAVG
p trn ti
vL t
p tc thi
v2 t
ti th
cp bin p
HNH H8.47: p tc thi trn ti v ti th cp bin p khi p dng m hnh thc nghim ca diode.
cp vo mch
chnh lu, diode phn cc thun cho php t lc np in trong phm vi 0,7V vin t Vin max .
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
288
K THUT IN IN T CHNG 8
u t C l vC t ; khi p vo t
n gi tr nh vin t Vm p
HNH H8.48
Ti bn k dng ca p vo v1 t gi s t
cha np in tch ban u, cc diode D1 v D2
dn cp dng np in tch cho t v ng thi cp
dng qua ti R1. Trong khong thi gian ny p
trn hai u ti cng l p trn hai u t C1 ; in
K THUT IN IN T CHNG 8
289
vC t
c
a
T np in
T phng in
v1 t
HNH H8.50
vC t R1.ip t
(8.49)
ip t C1
dvC t
(8.50)
dt
Suy ra:
vC t R1C1.
dvC t
dt
(8.51)
vC
K.e
t
R1C1
(8.52)
K V1m 1,4V
(8.53)
K THUT IN IN T CHNG 8
290
T (8.52) v (8.53), suy ra p tc thi trong khong thi gian t phng in, giai on t a
n b l:
vC t (V1m 1,4).e
t
R1C1
(8.54)
nhp nh (Ripple)
nhp nh (Ripple)
Vrpp
VP
VAVG
(8.55)
K THUT IN IN T CHNG 8
291
vL t vC t Vin max .e
t
RL .C
Vrpp
VP Vin max
VL min
Trong , UDCVrpp : khong chnh lch p trn ti gia mc cao nht n thp nht.
Qu trnh tnh ton c trnh by nh sau:
in tch Qnp trn t trong cc qu trnh diode chnh lu dn.
Qnap Vrpp.C
(8.56)
(8.57)
p dng nh lut bo ton in tch, in lng np v phng bng nhau; suy ra:
(8.58)
K THUT IN IN T CHNG 8
292
VL min tin ti gi tr Vin max . Khi in p trn ti c lc phng, vi h s nhp nh trn ti thp
hn 10% v Tnp<< Tphng ta c tdis T . Quan h (8.58) c vit li nh sau:
Vrpp.C Iph .T
(8.59)
Khi tn hiu lc phng, dng Iph l dng phng in ca t qua ti cng chnh l dng trung
bnh qua ti, do :
Iph
VAVG
(8.60)
RL
Vrpp
VAVG
T
RL .C
(8.61)
Mun xc nh mt cch n gin gi tr hiu dng ca cc thnh phn xoay chiu cha
chng ta xem gn ng vL t
c dng p rng ca . Di
trc ta sao cho trc honh trng vi mc p trung bnh VAVG . Gi tr hiu dng ca thnh phn
xoay chiu vL t l gi tr hiu dng ca p hin c sau khi thc hin php di trc. Trong hnh
H8.54 , p vLAC
vLAC t
Vrpp
Vrpp
Vrpp
T1
T
HNH H8.54: p vL t
AVG
V
T
vLAC t rpp . t 1
T
2
1
Vrpp
V
t T1 rpp
vLAC t
TT
2
1
(0 t T1)
(8.62)
(T1 t T)
V
LAC
2
2
T1
1 T
1 Vrpp T1
vLAC t .dt
t .dt Vrpp
T 0
T T1 0
2
1 t T
1
T1 2 T T .dt
1
K THUT IN IN T CHNG 8
Hay:
LAC
293
1
J J2
T 1
Trong :
1 V
J1 rpp
T T1
V:
J2
rpp
T1
(8.63)
2
T
t 1 .dt
2
(8.64)
1 t T
T1 2 T T1 .dt
1
(8.65)
LAC
Suy ra:
VLAC
1T
1 . Vrpp
T 12
V
2
rpp
Vrpp
T T1
12
12
Vrpp
(8.66)
2 3
Tm li:
VLAC
VAVG
1 Vrpp
2 3 VAVG
(8.67)
VLAC
VAVG
1 T
2 3 RL .C
(8.68)
Chnh lu bn k r
(8.69)
4 3.f.RL .C
VLAC
VAVG
1
2 3.f.RL .C
(8.70)
Vrpp
2
(8.71)
1 T.VAVG
2 RL .C
(8.72)
K THUT IN IN T CHNG 8
294
Suy ra:
T
VAVG. 1
Vin max
2.R
.C
L
Hay:
(8.73)
VAVG
Vin max
1 r 3
(8.74)
TH D 8.7:
Cho mch chnh lu ton k
nh trong hnh H8.54, ti RL 20 .
V2
V1 110 V / 50Hz
HNH H8.54
GII
u tin xc nh cc s liu cho trong th d:
p hiu dng pha s cp bin p : V1 110 V .
Khi b qua thay i p th cp khi mang ti, p hiu dng pha th cp l:
V2
V1
Kba
110
11V
10
1
4 3.50.20.0,035
1
4 3.f.RL .C
F hay
ryc
hay
1
4 3.f.RL .ryc
C 4123,93 F
1
4 3.50.20.4700.106
0,0307
in p DC trn ti:
VAVG
Vin max
1 r 3
V2 max
1 r 3
11. 2
1 0,0307 3
14,77 V
K THUT IN IN T CHNG 8
295
8.7.DIODE ZENER:
8.7.1.TNG QUAN:
p dng chnh ca diode Zener dng n nh in p to thnh ngun
p tham chiu n nh dng trong b ngun, volt k hay cc thit b o lng.
Diode Zener c kh nng duy tr c in p DC gn nh khng i trong cc
iu kin hot ng ring. Tuy nhin vic p dng diode zener c gii hn v cn
tha cc iu kin ring. K hiu ca diode Zener trnh by trong hnh H8.55.
HNH H8.55
Vng phn
cc thun
Vng phn
cc nghch
Vng phn
cc nghch
HNH H8.56: c tuyn Volt Ampere tng qut ca diode thng v diode Zener.
PH V PHN CC NGHCH ZENER:
C hai loi ph v phn cc nghch trong diode Zener l: hin tng thc v zener.
Qu trnh thc (avalanche breakdown) c trnh by trong mc 8.2.5.2 xy ra trong
cc loi diode chnh lu cng nh diode zener khi cp p ngoi phn cc nghch c gi tr ln.
Hin tng ph hy phn cc nghch Zener xy ra trong diode Zener lc phn cc nghch
vi in p phn cc nghch c gi tr thp. Diode Zener c ch to vi mc p ph v trng
thi phn cc nghch c gi tr thp, vng ngho trong diode zener rt hp ch l mt lp mng.
Gi tr in p ph v phn cc nghch mc thp gi l in p Zener, k hiu l VZ .
Tm li vi cc diode Zener c mc p ph v phn cc nghch t 5V tr xung, in p ny
c gi l VZ p Zener; vi cc diode Zener c in p ph v phn cc nghch cao hn 5V (c
th ln n 200V) c gi l p ph v pphn cc nghch VBR .
Sai s ca cc p: VZ v VBR t 1% n 2 %.
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
296
K THUT IN IN T CHNG 8
Dng Zener ti
im khuu
Dng Zener
th nghim
Dng Zener
cc i
a./ L tng
HNH H8.58:
K THUT IN IN T CHNG 8
297
ZZ
VZ
IZ
(8.75)
Thng thng gi tr ZZ c xc
nh ti im c gi tr dng zener bng
dng th nghim IZT v gi l ZZT : tng tr
ni th nghim. Trong hu ht cc trng
hp gi tr ZZT l hng s trong dy gi tr
lm vic ca dng in zener v c th
xem ZZT l in tr thun.
HNH H8.59
TH D 8.8:
Cho diode Zener 1N4736 c ZZT 3,5 . Cc s liu cho trong ti liu k thut l:
VZT 6,8 V ; IZT 37 mA v dng IZK 1mA . Xc nh in p ngang qua hai u diode Zener khi
c dng qua diode ln lt l: 25 mA v 50 mA
GII
Thng s k thut ca diode
cho trong ti liu k thut gm:
VZT 6,8 V ; IZT 37 mA ; ZZT 3,5 .
VZT 6,8 V
VZ
IZK 1mA
IZT
IZT 37mA
tr
ny tng cao hn
37 mA mt khong l:
dng
IZ IZ IZT 50 37 13mA
IZ 50 mA
VZ VZT VZ
IZ
298
K THUT IN IN T CHNG 8
VZ VZ TC T
(8.76)
mV
VZ TC T
(8.77)
TH D 8.9:
Cho diode Zener c p zener l VZ 8,2 V ti nhit mi trng l 25oC, bit h s nhit
GII
VZ 8,2
0,05
60 25 0,1435 V
100
p zener ti 60 C l:
VZ
60o C
VZ
25o C
Cng sut tiu tn cc i l cng sut tiu th ti a cho php khi diode zener hot
ng. Gi PD max l cng sut tiu tn ti a cho php v PD l cng sut tiu tn trn diode zener
ti im lm vic bt k. Ta c quan h sau:
PD VZ IZ
(8.78)
mV
Coefficient) cc i; n v ca h s ny l KDP
. Ta c quan h sau:
oC
PD
PD KDP T
(8.79)
K THUT IN IN T CHNG 8
299
TH D 8.10:
Cho diode Zener c PD max 400 mW ti 50oC, bit h s KDP 3,2 mV o . Tm cng
PD
90o C
PD
50o C
B NGUN DC
Dng I tng
Z
i t l vi in p ng vo trong phm vi xc
nh trc.
Tng ng vi phm vi thay i in p
vo nu trn, dng qua diode zener thay i
trong phm vi t: IZK (dng cc tiu qua diode
zener) n IZM (dng cc i qua diode zener).
Dng I gim
Z
in tr R ni trn ng vo, c gi l
in tr gii hn. m t r rng hn tnh iu
ha in p ca diode zener chng ta kho st
th d 8.11 sau y :
TH D 8.10:
HNH H8.60
IZM
HNH H8.61
PD max
VZ
1W
0,1A 100 mA
10 V
300
K THUT IN IN T CHNG 8
Tng ng vi dng ln nht qua diode zener, in p t ngang qua hai u in tr gii
hn R 200 l :
PD max 1W
v ZZ 7 . Xc nh gi tr
min v max ca p ng vo Vin diode
HNH H8.62
GII
Gi s gi tr tng tr ni ca diode
zener c gi tr khng i trong phm vi
dng in qua zener c kho st, mch
in tng ng ca didode zener c
v li trong hnh H8.63.
Ti lc dng in qua diode zener c
gi tr nh nht IZK 1 mA , in p ra VOUT
o trn hai u diode zener c xc nh
theo quan h sau:
HNH H8.63
IZM
PD max
VZ
1
0,196 A
5,1
K THUT IN IN T CHNG 8
301
VZ 12 V ; IZK 1 mA ; IZM 50 mA . Gi s
tng tr ni ca diode zener ZZ 0 v VZ
duy tr khng i gi tr 12 V trong khong gi tr
dng qua zener nu trn .
HNH H8.65
GII
IZ(max)
Vin VZ
R
24 12
0,02553 A 25,53mA
470
VZ
IL(min)
12 V
0,48919 k 489,2
24,53mA
302
K THUT IN IN T CHNG 8
TH D 8.13:
Cho mch in hnh H8.66, trong diode zener
1N4744 c cc thng s k thut nh sau: VZ 15 V ti
dng
IZT 17 mA ;
IZK 0,25 mA ;
ZZ 14 ;
PD(max) 1W . Xc nh:
a./ p VOUT ti dng IZK v IZM .
b./ Gi tr in tr gii hn R .
c./ Gi tr cc tiu ca in tr ti RL .
HNH H8.66
GII
a./ p VOUT vi dng in cc tiu qua diode, ta c:
IZM
PD(max)
VZT
1
0,06667 A 66,67 mA
15
24 15,695
124,57
0,06667
IT
VIN VOUT(min)
R
24 14,76
0,071 mA
130
RL min
VOUT min
IL
14,76
208,62 209
0,07075
K THUT IN IN T CHNG 8
303
HNH H8.67
Khi u o cc ca zener, ta c
mch gii hn p theo hnh H8.68, mch
gii hn nh p xoay chiu trong bn k
m theo tc ng ca zener v trong bn
k dng ca p VIN in p trn diode
zener c gii hn to mc + 0,7V.
Trng hp th ba ca mch gii
HNH H8.68
HNH H8.69
tr nh trong hnh v.
TH D 8.14:
Cho mch gii hn in p xoay chiu nh
trong hnh H8.70 , xc nh dng p trn ng ra.
GII
Tng ng vi bn k dng ca p xoay
chiu trn ng vo VIN , diode zener pha trn phn cc
HNH H8.70
K THUT IN IN T CHNG 8
304
BI TP CHNG 8
BI TP 8.1
Cho mch chnh lu ton k vi mch lc dng t cung cp in p DC 26 V cho ti in
tr 3,3 k . Gi thit diode l l tng, xc nh :
a./ Gi tr cc tiu cho t lc bit in p tc thi trn ti c gi tr nhp nh trong phm vi 0,5 V.
Chn gi tr in dung gn dy gi tr thc t (10 ; 22 ; 33 ; 47 ; 100 ; 220 ; 330 ; 470 . . .) .
Tnh li h s nhp nh vi gi tr t lc c chn.
b./ p hiu dng cp vo mch chnh lu
P S:
BI TP 8.2
Cho mch chnh lu ton k khng mch lc lp th cp bin p cch ly, bit p hiu
dng ng vo bin p l 110 V 50Hz v p ng ra ca mch chnh lu c gi tr nh l 15 V .
in tr ti RL 700 . Khi lp thm mch lc t in p DC trn ng ra l 14 V. Khi xem cc
diode chnh lu l tng, xc nh h s nhp nh trn ti suy ra in dung ca t lc.
P S:
D1
r = 4,12% ; C = 100 F
D3
RL
BI TP 8.3
Thit k mch chnh lu ton k c mch lc
dng t, dng bin p cch ly th cp c im gia.
p hiu dng th cp bin p l 18 V 0 18 V.
in tr ti RL 680 . Bit rng cc diode chnh
lu l tng, tn s ngun in cp vo bin p l
50 Hz v h s nhp nh trn ti khng vt qu 5%.
Vab 12 V
P S:
Vbc 12 V
C
D4
HNH H8.72
D2
RL
BI TP 8.4
Tm hiu v gii thch nguyn l hot ng
ca mch chnh lu trong hnh H8.72. Kho st mch
theo cc trng hp :
a./ TH 1 : Khng dng cc t lc C.
b./ TH2 : C dng t lc C.
BI TP 8.5
HNH H8.73
V dng sng ca in p ra VOUT ca cc mch (a) ; (b); (c) trong hnh H8.73. Xt cc
trng hp diode l l tng v diode c dng thc nghim.
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
K THUT IN IN T CHNG 8
305
BI TP 8.6
HNH H8.74
V dng sng ca in p ra VOUT trn in tr ti RL ca cc mch (a) ; (b); (c) trong hnh
H8.74. Xt cc trng hp diode l l tng v diode c dng thc nghim.
BI TP 8.7
HNH H8.75
HNH H8.76
V dng sng ca in p ra VOUT ca cc mch (a) ; (b) ; (c) v (d) trong hnh H8.76.
Xt cc trng hp diode l l tng v diode c dng thc nghim.
i hc Bch Khoa Tp H Ch Minh Khoa in in T Phng Th Nghim My in v Thc Tp in- 2009
306
K THUT IN IN T CHNG 8