Professional Documents
Culture Documents
Zygmunt Bauman - Akışkan Aşk
Zygmunt Bauman - Akışkan Aşk
Zygmunt Bauman - Akışkan Aşk
akkan
ak
in s a n ilikilerinin k rlg an l n a d a ir
VERSUS KTAP
Her hakk mahfuzdur.
eviri: Ik Ergden
Yayna Hazrlayan: Akn Terzi
Grafik Tasarm: Cem ile z
1. Bask, Temmuz 2 0 0 9
2. Bask, Ocak 2 0 1 2
ISBN: 9 7 8 -6 0 5 -5 6 9 1 -1 0 -3
Bask
Sertifika No: 2 2 7 4 9
Ayhan Matbaas: 0 2 1 2 4 4 5 32 38
VERSUS KTAP
Sertifika No: 2 2 8 0 6
Albay Faik Szdener Sk.
B enso n M erkezi No:21/2
Kadky / stan b u l 3 4 7 1 0
Tel: 0 2 1 6 4 1 8 2 7 0 2 (p b x ) Faks: 0 2 1 6 4 1 4 3 4 42
w w w .versuskitap.com
versu skitap @ v ersu skitap .co m
AKIKAN AK
nsan likilerinin Krlganlna Dair
Zygmunt Bauman
versus/
NDEKLER
nsz ............................................................................................... 7
Aka Dmek, Aktan Dmek ................................................ 15
Sosyalliin Alet Edevat Kutusunun inde ve Dnda ....63
Komunu Sevmenin Gl zerine ..................................111
Paralanm Birlik ........................................................................164
nsz
yani
basz
insai), zellikle
de Ulrichin
ve
cesaret
yoksa
ak
da
yoktur.
Funen
cemaat
kilisesinde
sessiz
sakin
bir
ya da bir olayn saylarla ifade edildii ve baka trl anlalamad (bir best-sellerin kalitesinin sat saysna gre, kamu
yu ilgilendiren bir olayn ya da performansn seyirci saysna
gre, tannm bir kiinin niteliinin cenazesini izleyen kii
saysna gre ya da entelektellerin meziyetinin alnt yapl
ma saysna gre kavrand) bir dnyada, baz sorunlarm
bu stunlarda eitli biimlerde her hafta yeniden ortaya k
sklndaki art, baarl bir yaam bakmndan tadklar
nem iin gerekli tek kanttr ve dolaysyla bu sorunu ele al
maya ynelik becerilerin nemini gsterir.
Dolaysyla, sadk bir okur likilerin Ruhu kesinin
prizmasndan baktnda, olaylarn ve ele alm yntemlerinin
nemine dair ne renebilir?
Allmn tesinde miktarda mstakbel partnerlerin bu
lunaca yerlere ve bir kez bulunduunda, bu kiilerin partner
rol stlenmeye ikna yoluyla ya da pohpohlayarak ynelme
ansnn daha fazla olduu durumlara dair yararl eyler re
nebilir. Bu kii ilikiye girmenin bir sorun olduunu; eer
mcadele etmek ve yenmek istiyorsa, bunun belli bir bilgi ve
beceri gerektiren, mulaklk ve naho bir gerilim douran bir
glk sunduunu bilir. Guardian W eekendin nerdii tarzda
ki iliki ruhu her hafta takip edilerek btn bunlar kolay
lkla renilebilir.
Yine de sadk bir okurun edindii bak as ve yaam poli
tikas iinde kk salma ve ortaya kma ihtimali tayan temel
ders bu deildir. Bir ilikiyi paralam a ve zarar grmeden, olsa
olsa kabuk balamas ok uzun sren ve (gcenmi arkada
lar ya da kiinin artk ho karlanmad ya da bulunmak is
temedii arkada ortamlar gibi) yan etkileri snrlandrmak
iin oka zen gerektiren az sayda yarayla ilikiden kma
sanat, iliki kurm a sanatn -tym enin dpedz sklylahi zorlanmakszm geride brakr.
Atlgan priten peygamber Richard Baxter, bizim akkan
modern amza uyarlanm bir yaam stratejisi peygamberi
olsayd, mallarn edinilmesi ve bakm hakknda syledikleri
ni ilikiler hakknda da sylerdi: likiler her an ekilip at
labilecek hafif bir palto gibi omza atlmaldr ve her eyden
nemlisi, bu ilikilerin iraded ve kaamak bir ekilde elik
bir mahfuza dnebilecei konusunda dikkatli olunmal
dr... Servetinizi mezara gtrecek deilsiniz, diye uyaryor
tebasm aziz peygamber Baxter, ve mrlerini lmden son
raki yaamn hizmetkr gibi srdren halkn saduyusunu
tekrarlyor. likilerinizi bir sonraki blme tayacak deil
siniz! Uzman danman Baxterin mterilerine uyars bu
olurdu; yaamlar gelecek blmlerin hizmetkr olarak yaa
nan sahnelere blnm ve i iten getikten sonra uyanm
insanlarn kesinlik halini alm nsezileriyle uyumlu olarak!
Sizin ilikiniz blm sona ermeden ok nce tamamlanacak
tr byk ihtimalle. ayet byle olmazsa, yeni bir blmn
olmas pek de mmkn deildir. Hele ki zevk alnacak bir b
lm n...
Televizyon dizisi EastEnders'in akna eviren reyting baa
rs farkl bir mesaj tayor olabilir...
Bu dizinin yar-bylenmi yar-kle izleyicisi srekli by
yor, tpk senaristlerin, yapmc ve oyuncularn kendilerine
gveni gibi. Bu pembe dizi rakiplerinin ihmal ettii ya da
bouna erimeye alp daima skaladklar bir hedefe isabet
ettirmitir. Nedir srr?
EastErderstek i kiilerin girdii ilikilerin ou, televizyon
seyircilerinin ilk elden ya da baka kiilerin yaad hsran-
olaslna
artan
inanszln
birinci
sonucu
edecek
tarz alt-blm
de
tamamlandktan
sonra
viour, 4 ( 1 9 8 9 ) , s. 3 3 2 - 3 5 9 .
zerinde szlen ve bedensel birlemeye, kendi alametifarikalar olan, gerekstc esrarn ve inan ile kaygnn, sevin
ile ekinmenin yce karmn bulatran, sonsuzluun ve te
dnyann bu ulaklar onlar terk etti.
Gnmzde tp ile cin sellik rem enin sorumluluu iin
rekabet halindeler.
Tplar, piyesin temel mellifi rol iin homini sexuayle re
kabet halindeler. Bu rekabetin sonucu kanlmazdr: tp sa
yesinde; ama ayn zamanda tketici yaam ticaret okulunun
renci ve kdemlilerinin tptan bekledikleri ve arzuladkla
r sayesinde. Bu durumda, (yine Siguschtan alnt yaparsak)
ada tketicilerin mail gndererek ya da moda dergileri
yoluyla sipari vermeye alkn olmalar gibi, cazip donr ka
talogundan bir ocuk sem ek ve seim annda kendi setii
ocua sahip olmak giderek byleyici bir hal alyor. Bu b
yye kaplmay arzulamamak tecrbeli bir tketicinin doas
na aykr olur.
Bir zamanlar (ev/atlye, aile iftlikleri dneminde) ocuklar
reticiydi.
O dnemde ailede iblm ve rol paylam akyordu.
ocuk, atlyenin ya da iftliin igcn artrmak iin aile
oikosuna [hane] katlmalyd -bylece, servetin emekten kay
nakland o dnemde, bir ocuun doumunun ailenin refa
hn artrd kabul ediliyordu. ocuklara kimi zaman kaba
davranlyordu, ama bu btn emekilere gsterilen tavrd.
almann nee getirdii ve alana zevk verdii dnl
myordu - mesleki tatmin fikri henz icat edilmemiti.
Bununla birlikte ocuklar herkesin gznde iyi bir yatrm
oluturuyordu, bylece daha fazla kabul gryorlard. Ne
kadar ok ocuk varsa o kadar iyiydi. Ayrca, akl sermayeyi
sorunlar
duygularla
badamamaktadr.
Per
Homo Sexualisin gnmzdeki kayglar Homo Consmensinkilerdir. Bunlar birlikte domutur. Eer bir gn ekip
gideceklerse, birlikte yola kacaklardr.
C insel kapasite Homo F aberin insan ilikilerinin inas ve
bakm iin kulland aletti.
nsan ilikileri antiyesinde kullanlan cinsel ihtiya/arzu
Bu sonuca ulamak iin, (hem z-erotik hem de nesne-erotik) cinsel igdlerin doal mecras bastrlr -ya tamamen
ortadan kaldrlm ya da ksmen engellenmitir. Sonra, atl
ve kullanlmam cinsel itki, toplumsal olarak ina edilmi
yollarla, toplumsal olarak ina edilmi hedeflere doru yn
lendirilir. Nitekim kltrel faaliyetler iin kullanlabilecek
gler, sapkn olarak adlandrlan bu cinsel uyar elerinin
bastrlmasyla elde edilir byk lde.
Derridadan sonra, bu sonuncu nermede kanlmaz bir
dngsellik olduundan kuku duymamz balanabilir. Baz
cinsel uyar elerine sapkn denmesinin sebebi, ortadan
kaldrlmaya direnmeleri ve kltrel (yani vgye deer) faali
yet olarak tanmlanan eyde kullanlamaz olmalardr. Yine de
modern akkan ortamn iine dahil olan Homo Sexualis iin
daha da nemli olan ey, cinsel igdlerin salkl ve sap
kn tezahrlerini ayran snrn gayet flu olmasdr. Cinsel
faaliyetin btn biimleri msamaha grmekle kalmaz, ou
zaman herhangi bir psikolojik rahatszlk karsnda saalt
c terapi olarak da nerilir; keza bireysel mutluluk araynda
meru yol olarak kabul giderek artmaktadr ve herkes bunla
r alenen sergilemeye tevik edilmektedir. (Herkesin hemfikir
olduu zere, pedofili ve ocuk pornografisi belki de gn
mzde hl sapkn olarak tanmlanan tek cinsel itki tezahr
dr. Gelgelelim bu konuda, Sigusch ac ama doru bir yorum
getirmektedir: Bu kadar olaand bir fikir birliinin srr bel
ki de ocuk pornografisine kar koymann vaktiyle idde
tin arklarn yalayarak bunca etkinlikle ilemesini salam
olan hmanizmanm yan harcamamz gerektirmesidir.
Bununla birlikte, gerekten de ocuklarn yaamn kurtara
cak tasarlardan yana kiilerin says son derece azdr, zira bu
i, konforu azaltp paraya mal olmasnn yan sra, farkl bir
yaam tarzn benimsemeyi de gerektirir.)
Satlk communitas
Nitelik olmadnda selameti nicelikte ararz. Sre yoksa,
sizi kurtaracak olan ey deiimin hzdr.
Kendinizi bu dnyann akkanl iinde rahatsz hissediyor
sanz ve tekerlekler zerinde gidiyor gzken eliik yol ia
retlerinin bolluu arasnda kaybolmusanz, hizmetlerine hi
bu kadar bavurulmam olan ve sayca hi bu kadar artmam
olan u uzman danmanlardan birini ziyaret edin.
Gemiin khin ve astrologlar, mterilerine, yapabile
ceklerinden ve engelleyebileceklerinden bamsz olarak, n
ceden belirlenmi, amaz kaderlerini okuyorlard; akkan
modern amzn uzmanlar ise bu sorumluluu akn ve
app kalm mterilerine ykyorlar hi kukusuz.
Bu mteriler kendi kayglarn yapp ettiklerinde bulacak
lardr ve hatalar da tutumlarnda aranacaktr (ve phesiz ki
bulunur da): Kendini yeterince ortaya koyamama, kendine
bakmaya ya da kendini didiklemeye yeterince zen gsterme
me, ama byk ihtimalle de yetersiz bir esneklik, eski al
kanlklara, yerlere ve kiilere ok gl bir ballk, deiim
karsnda coku yokluu ve deiim kanlmaz olduunda
deimeyi reddetmek. Danmanlar, kendini daha fazla de
erlendirmeyi, benlik kaygsn daha fazla dert etmeyi, m
terilerin zevke ve tatmine ynelik isel kapasitelerine daha
fazla dikkati nerirler -dolaysyla, bakalar karsnda daha
az bamllk ve onlarn dikkat ve zen taleplerine daha az
dikkat; gereki yitim ihtimalleri ile aklc kazanm umutlar
arasnda denge kurulmasnda daha fazla mesafe ve istikrar.
Bu dersleri abucak renecek ve bu tlere titizlikle uyacak
mteriler genellikle ne kazanacam? sorusunu sorarlar,
partnerlerine ve bakalarna hi yer vermemeyi, yani uzak
darda ya da uzakta olmazsnz. Her zaman oradasmzdr ama asla tek bir yere kapal deilsinizdir. ar ve mesajlar
ann barnda gayet korunakl bir halde, yara almazsnz.
balang
dneminin
Der Mann
ohne
Bir
yandan,
pazar
karsnda
bamsz
olan
ahlak
benim sevgimi hak eder. (...) Buna karlk, eer benim iin
mehulse, hibir kiisel niteliiyle beni cezbetmiyorsa ve be
nim duygusal yaammda henz hibir rol oynamamsa, ona
kar sevgi duymam g. Genel olarak, sevme iddiasnda bu
lunduum bu yabancnn beni sevdiine ya da bana kar en
ufak bir ilgi... gsterdiine dair pek bir kant bulamadmda
talep iyice skc ve uygunsuz olur. ine geldiinde beni ala
ya almaktan, bana hakaret etmekten, iftira atmaktan hi utan
duymaz, bana kar sahip olduu gten bbrlenmek iin
bile olsa bunu yapar.
Bu durumda unu sorar Freud: Akl banda birinin kim
seye tavsiye edemeyecei bir buyruun bunca gsterili bir e
kilde dile getirilmesi neye yarar? Cevap vermeye alrken,
saduyuya ramen, ister istemez u sonuca varlr: Komunu
seveceksin! buyruunu dorulayan husus, bu en temel insan
doasna baka hibir eyin bu denli ters dmemesidir. Bir
norma uyulma ans ne kadar azsa, ayak direme de o kadar
fazla olur. Btn normlar ierisinde, Komunu seveceksin!
buyruu belki de uyulma ans en az olandr. Din deitirme
ye aday biri, Talmud bilgesi Haham Hillelin tek ayak zerinde
dengede durduu sre ierisinde Tanrnm retisini akla
yp aklayamayacana dair bahse girdiinde, haham ona,
Tanrnn btn buyruklarnn zn temsil eden eksiksiz ce
vap olarak komunu kendin gibi sev der. Bunu kabul etmek
zt bir inanc benimsemek demektir; bir insann doal itki,
arzu ve tercihlerin kabuundan kurtulduu belirleyici edim
dir, bylelikle insan doadan uzak ve doaya aykr bir konum
edinir ve hayvanlardan (ve Aristotelesin belirttii gibi, melek
lerden) farkl olarak, doal olmayan varla dnr.
Komunu seveceksin buyruunun kabul insanln do
umudur. nsann ortak-yaammn btn dier rutinleri, tp
Kendini
sevebilmek
iin
sevilmek
gerekir.
Wajdanm
en
insani
filmlerinden
biri
olan
Thresholds 1 6 ( 1 9 9 8 ) , s. 1 0 -1 9 .
1 6 ) M . C astells, T he Inform ational City (B la ck w ell, 1 9 8 9 ), s. 2 2 8 .
w e stand:
a decad e o f w orld citv re sea rch ", W orld Cities in a World System iin d e , haz.
P L. K n o x ve P. J . T aylor (C a m b rid g e U n iv ersity P ress, 1 9 9 5 ); D avid Harvey,
F ro m sp ace to p la ce and b a c k again: reflectio n s o n the co n d itio n o f postm o d e rn ity , M apping the Futures iin d e, haz. J . Bird vd., (R o u tled g e, 1 9 9 3 ).
Culture [ 1 9 9 6 ] , s. 3 0 3 -3 2 8 .
Paralanm Birlik*
j 177
i
stisna, ierilemeyecek olandr; her trl genel formlasyonun dna kar, ama ayn zamanda hukuksal ve biimsel
olan zgl bir e ortaya koyar: Mutlak surette saf olan karar.
(...) Bir kaosa uygulanabilecek kural yoktur. Hukuksal d
zenin bir anlam olmas iin dzenin yerleik olmas gerekir.
Normal bir durumun yaratlm olmas gerekir ve bu normal
durumun gerekten etkili olup olmadna karar veren, h
kmrandr. (...) stisna, kural dorulamakla kalmaz, bizatihi
kural da ancak istisna sayesinde yaar.13
Giorgio Agambenin yorumu yle: Kural artk istisna
ya uygulanarak deil, istisnadan geri ekilerek uygulanr.
Nitekim istisnai durum, dzenden nce gelen kaos deildir,
dzenin ertelenmesinden kaynakl durumdur. Bu anlamda,
istisna, etimolojisine uygun olarak, yalnzca dlanan deil,
dpedz dar alnandr (e x c a p ere). 16
u saptamada bulunmama izin verirseniz, bu, zellikle
yasa koyucu egemenlerin, kendi eylemlerini merulatrmak
ve baaryla yrtmek iin, nlemek zorunda olduklar koul
dur. Dzen tesisine, genel olarak, kaosa kar mcadele adna
giriilir. Oysa, en bata dzen niyeti olmasayd ve teviki ger
ekten de balayabilsin diye dzen durumu nceden tasar
lanm olmasayd, kaos diye bir ey zaten olmazd. Kaos, olmayan-deer olarak doar. Dzenin kemekei onun doum
yeridir -baka m eru akrabas ya da aile oca yoktur.
Egemen g ncelikle toprakla ba kurmu olmasayd, m uaf
tutma gc egemenliin bir iareti olmazd.
O rdnung un paradoksal mantn dirayetle ve igryle irde
1 5 ) C arl S c h m itt, P olitische T heologie. Vier kapitel sur L ehre von der
Souvernitt (D u n c k e r and H u m b o ld t, 1 9 2 2 ), s. 1 9 -2 1 . Bkz. A gam b en deki
tartm a: H om o S acer, s. 15 vd.
1 6 ) A gam b en , H om o Sacer, s. 18.
Garreaunun
% i-ehirlerine,
Michel
Milletler
Mlteciler
Yksek
Komisyonuna
2002.
dolaanlarn
ve
mltecilerin
ortak
sfat yer-
Bkz.
L o c W a cq u a n t,
27) Age.
W acquantm
analizlerinde
kulland
ifadelere
nin topluluk gettosu ile Ford-Keynes sonras an lipergettolarmn ayrt edici zelliklerini kartrp katlatrd
sylenebilir. Topluluk gettolar nispeten zerk ve kendi
kendine oalan toplumsal ksmi btnlklerse ve topluluk
halinde yaamann btn ihtiya envanterine hizmet etme
ye ynelik olan, daha geni lekteki toplumun katmanlar,
kurum lan ve ilevsel blnmelerinin minyatr kopyalarnn
hepsine sahipse, eer, hiper-gettolar zerk topluluklar de
ildir kesinlikle. Gdk, yapay ve aka eksik kii kmeleri
nin bir araya gelmesidirler; kmedirler, ama kesinlikle toplu
luk deildirler; kendi balarna hayatta kalmay beceremeyen
topografik younlamalardrlar. Sekinler gettodan kamay
bir kez baardklarnda ve getto nfusunun geimini (geici
de olsa) salayan ekonomik giriimler an beslemeye son
verdiklerinde, devletin ynettii bakm ve denetim aktrleri
(genelde sk skya bal iki ilevdir bunlar) onlarn yerini
alr. Bir hiper-getto, hudutlarnn ok tesine uzanan ve ge
nellikle denetiminde olmayan balara asl durur.
Michel Agier, mlteci kamplarnda, topluluk gettolarnm
zellikleriyle hiper-getto zelliklerinin, sk bir karlkl ba
mllk a iinde i ie getiini belirtir.29 Bu tr bileimlerin,
kamp sakinlerini kampa balayan ba daha da skt varsaylabilir. Topluluk gettosu sakinlerini bir arada tutan ekim gc
ile dlananlar bir hiper-getto iinde toplayarak birletiren
itme gc, bal bana etkili glerdir ve st ste binip birbi
rini glendirir. D evrenin iin iin kaynayan dmanlyla
beraber, neredeyse kar konulmaz, mthi bir merkezcil g
yaratrlar; yle ki Auschwitz ve Gulag ynetici ve gzetmen
lerinin gelitirdii kapatma ve tecrit teknikleri gereksiz kalr.
Btn dier yapay toplumsal mikro-kozmoslara kyasla, mlte
2 9 ) Bk z. M ich e l Agier, E n tre guerre et v ille ", E thnography 3 ( 2 0 0 2 ) . s. 3 1 7 42.
tartmak
sz
konusu
olduunda,
Jrgen
I
i
de,
Kantm
szn
ettii
insann
evrensel
AKIKAN AK
Bu eserin bakahraman insan ilikisidir. Bakiiler
erkekler ve kadnlardr. Beyinlerinden ve kolayca
kullanlp atlabilir duygularndan baka bir eye g
venmekten umutlarn kesmi, ihtiya durumunda
gvenebilecei yardmsever bir ele zlem duyan biz
ada insanlar... Yine de, "ilikide olma" durumu,
zellikle de "srekli" ilikide olma durumu onlar te
reddde dryor. Bunun onlara ykmllk da
yatmasndan ve bask uygulamasndan ekiniyorlar,
byle bir eye ne dayanabiliyorlar ne de hazr his
sediyorlar kendilerini. Dahas, iliki kurmak iin ihti
ya duyduklar zgrl ciddi biimde snrlandrabileceini dnyorlar... Bu kitap akkan modern
dnyamzda birlikte ve ayr ayr yaamann risk ve
kayglarna adanmtr.
nsanlar arasndaki balarn krlganlna, gven
sizlik duygusuna, modern an kkrtt atan
arzulara ve akn kkten deien doasna dair g
nmzn en zgn dnrlerinden Bauman'dan
etkili bir deneme.