Sveuilite u Splitu; Graevinsko-arhitektonski fakultet

EC 5 DIN 1052:2004-08
avli, vijci, trnovi, tijesno ugraeni vijci

V.pred. uro Nieti, dipl. ing.gra.

Ivana Uzelac, dipl.ing.gra.

LITERATURA:

[5] DIN 1052 : 2004-08

Design of timber structures
General rules and rules for buildings
[6] EN 1995-1-1: 2004
Eurocode 5: Design of timber structures:
General-Common rules and rules for buildings
[8] A. Bjelanovi, V. Raji
Drvene konstrukcije prema europskim normama
Hrvatska sveuilina naklada
Graevinski fakultet Sveuilita u Zagrebu
Zagreb 2007.

AVLANI SPOJEVI
Materijal izrade: elina ica vlane vrstoe min 600 N / mm2.

Odredbe DIN 1052:2004-08 vrijede za razliite vrste avala (glatkog ili

profiliranog tijela) sa ravnom ili uputenom glavom ako su proizvedeni
u skladu sa zahtjevima norme DIN EN 10230-1:2000-01. Doputa se
upotreba avala koji nisu proizvedeni po toj normi pod uvjetima da
povrina glave iznosi najmanje 2,5 d, a duina iljka izmeu 0,7 d i
2,5 d (d je promjer okruglog avla ili duljina stranice kvadratnog
avla).

Glatki i profilirani iani avli [8]

Upute i oznake
- Nosivi avlani spoj mora imati najmanje 2 avla.
- d je promjer okruglog avla ili duljina stranice kvadratnog avla
- t1 i t2 su oznake debljina drva i dubina zabijanja u zadnje drvo:

Vrh avla (shematski prikaz)

Jednorezni spoj

Oznake debljina drva i dubina zabijanja

Dvorezni spoj

- Prema [5] promjer prethodno buenih rupa u drvu za buene avle iznosi 0,9d (prema
EC5 promjer iznosi 0,8d).
- Predbuenje je obavezno za:
ugradnju avala iji je promjer d 8 mm
ugradnju u drvo ija je gustoa k 500 kg/m
- Promjer prethodno buenih rupa u elinim limovima kod spojeva drvo-elini lim moe
biti do 1 mm vei od promjera avla.
-Prema [6] avli se ugrauju u redove izmaknuto, okomito na liniju reda, za promjer d.
- Kod ovakve ugradnje veeg broja avala u jednom redu nosivost se ne smanjuje.

avao
Smjer pruanja vlakanaca

avli u redu paralelno sa vlakancima, izmaknuto rasporeeni okomito na liniju reda za promjer d

-Ukoliko su ugraeni u liniju reda, paralelno sa vlakancima i bez

izmicanja, njihova nosivost paralelno sa vlakancima rauna se preko
efektivnog broja spajala:
Fv, ef ,Rk = nef Fv, Rk
nef = n kef

(efektivna karakteristina nosivost)

(efektivni broj avala u redu)

pri emu je n broj avala u redu, a kef je dan u donjoj tablici

Vrijednosti koeficijenta kef
Razmak
Zabijani avli

Bueni avli

Za meurazmake moe se koristiti linearna interpolacija vrijednosti kef

Najmanje debljine drva

Najmanja debljina drva za ugradnju zabijanih avala iznosi [mm]:
t = max { 7 d ; (13 d - 30) k / 400 }
Kod vrsta osjetljivih na cijepanje (npr. jela, smreka i duglazija) vrijedi:
t = max { 14 d ; (13 d - 30) k / 200 }
Napomena: ostale osjetljive vrste mogu se uvesti kroz nacionalni
dokument.

Najmanje dubine zabijanja

Najmanje dubine zabijanja avala u zadnje drvo iznose:
Za optereenja okomito na os
(nosivost u reznoj ravnini)
Za glatke avle
Za profilirane avle

8d
6d

Za optereenja u smjeru osi

(nosivost na upanje)
12d
8d

Kod prorauna nosivosti na upanje profiliranih avala u proraun se

uvodi profilirana duljina oznaena sa lg.
Za spojeve kod kojih se avli ugrauju sa preklapanjem vrijede
posebna pravila.

Najmanji doputeni razmaci [5]

Najmanji doputeni razmaci (meusobni i od krajeva odnosno rubova
drvenih elemenata) dani su u donjoj tablici sa oznakama prema
priloenoj skici (ugradnja bez izmicanja i bez redukcije sa kef ).

Oznake doputenih razmaka

Najmanji doputeni razmaci avala

Zabijani

paralelno sa vlakancima
okomito na vlakanca

optereeni kraj

neoptereeni kraj

optereeni rub
neoptereeni rub

je kut izmeu pravca djelovanja sile i smjera pruanja vlakanaca

Bueni

Nosivost avala optereenih okomito na os (odrez)

Spojevi drvo-drvo

Izrazi za proraun karakteristine vrijednosti nosivosti spajala dani su

u predavanju 3. EC5-DIN 1052:2004 - 08 ; Spajala (DIN tab. G.2 i G.3
ili EC5 izrazi 8.6 i 8.7).
Karakteristina vrijednost tlane vrstoe drva po platu rupe
proraunava se na slijedei nain:
- za zabijane avle fh,k = 0,082 k d-0,3 [N/mm2]
- za buene avle fh,k = 0,082 (1-0,01 d) k [N/mm2]
Karakteristina vrijednost momenta poputanja proraunava se na
slijedei nain:
- za avle okruglog poprenog presjeka My,k = 180 d2,6 [Nmm]
- za avle kvadratnog poprenog presjeka My,k = 270 d2,6 [Nmm]

Spojevi drvo-ploe na bazi drva

Karakteristina vrijednost tlane vrstoe po platu rupe ploa na bazi
drva (pri emu je t debljina ploe u mm) proraunava se na slijedei
nain :
Za perploe prema DIN1052:2004-08 toka 7.7
- za zabijane avle fh,k = 0,11 k d-0,3 [N/mm2]
- za buene avle fh,k = 0,11 (1-0,01 d) k [N/mm2]
Za OSB ploe prema toki 7.8 i ploe iverice prema toki 7.9
DIN1052:2004-08
- za zabijane avle fh,k = 65 d-0,7 t0,1 [N/mm2]
- za buene avle fh,k = 50 d-0,6 t0,2 [N/mm2]
Za ploe vlaknatice klase HB.HLA2 (DIN EN 622-2:2003-10)
- fh,k = 30 d-0,3 t0,6 [N/mm2]]

Nosivost avala optereenih u smjeru osi (upanje)

-Nije doputeno koritenje glatkih avala u spojevima koji su
optereeni u smjeru osi stalnim ili dugotrajnim optereenjem.
-Kod profiliranih avala u proraun se uvodi samo profilirana duina.
- Karakteristina vrijednost nosivosti na upanje (Rax,k) kod ugradnje
avala okomito na vlakanca i kose ugradnje uzima se kao manja
vrijednost:

Spoj avlima okomito na smjer pruanja vlakanaca

Koso avlanje

Rax,k = min { f1,k d lef; f2,k dk }

pri emu je
f1,k
karakteristina vrijednost vrstoe na upanje avla
f2,k
karakteristina vrijednost vrstoe na izvlaenje (pull-through)
glave avla
d
promjer avla
dk
promjer glave avla
lef
dubina zabijanja (kod profiliranih avala profilirana duljina lg)
Gornje karakteristine vrijednosti dane su u slijedeoj tablici :
Karakteristine vrijednosti f1,k i f2,k u N/mm

Vrsta
Glatki avli
Posebi avli
klase nosivosti

Karakteristina gustoa k ali najvie 500 kg/m

Proraunska nosivost spajala na upanje rauna se na uobiajeni

nain kao:

Rax,d = kmod Rax,k /

(Koeficijent modifikacije kmod i parcijalni koeficijent sigurnosti

materijala M vidi u DIN1052:2004-08, tab F.1 i tab 1.)

Nosivost avala optereenih kombiniranim optereenjem

Dokaz nosivosti avala optereenih kombiniranim djelovanjem u
smjeru osi i okomito na smjer osi (upanje i odrez):

pri emu je:

Rax,d
Rla,d
m=1
m=2

proraunska nosivost spajala na upanje

proraunska nosivost spajala na odrez
za glatke avle i profilirane avle klase nosivosti 1
za profilirane avle klase nosivosti 2 i vie

VIJANI SPOJEVI
Materijal izrade: elik najmanje klase vrstoe 3.6 prema odredbama
DIN EN ISO 898-1:1991-11).
Karakteristine vrijednosti za vijke i tijesno ugraene vijke

Klasa vrstoe

Karakteristina vrijednost vlane

vrstoe

Karakteristina vrijednost
granice poputanja

Upute i oznake
- Vijci se ne smiju upotrebljavati za izvedbu konstrukcija kod kojih je vana krutost i
postojanost oblika.
- Nosivi vijani spoj mora imati najmanje 2 vijka.
- d je oznaka promjera vijka.
- dmax = 30 mm.
- U drvenim konstrukcijama koriste se vijci M6, M8, M10, M12, M16, M20, M24 i
M30 (prema DIN 976-1).
- Obavezna je ugradnja podlonih ploica ispod glave i matice vijka.
- Dimenzije podlonih ploica prema DIN 1052:2004-08 dane su u tablici G.13 a
mogu biti okrugle ili kvadratne (promjer ili duljina stranice min 3d) min debljine 0,3d.
- Promjer prethodno buenih rupa u drvu moe biti do 1 mm vei od promjera vijka.
- Promjer prethodno buenih rupa u elinim limovima kod spojeva drvo-elini lim
moe biti do 2 mm ili 0,1d (za vijke veeg promjera) vei od promjera vijka.
Komentar: DIN 1052:2004-08 detaljnije ne obrauje vijane spojeve (teite je na tijesno ugraenim vijcima:
Passbolzen kod kojih ne postoji odredba da se ne smiju upotrebljavati za izvedbu konstrukcija kod kojih je
vana krutost i postojanost oblika).

Najmanji doputeni razmaci

- Vijci se ugrauju u sjecita redova i nizova prema donjim skicama i tablici :

Oznake doputenih razmaka

Najmanji doputeni razmaci vijaka i elinih ipki sa navojem

paralelno sa vlakancima
okomito na vlakanca
optereeni kraj
neoptereeni kraj
optereeni rub
neoptereeni rub

je kut izmeu pravca djelovanja sile i smjera pruanja vlakanaca

(min 4d)
(min 80 mm)
(min 4d)

-Prema EC5 u sluaju ugradnje veeg broja vijaka u jednom redu

paralelno sa vlakancima, nosivost se smanjuje i rauna kao:
Fv, ef ,Rk = nef Fv, Rk
pri emu je nef

a1
d
n

razmak vijaka u smjeru vlakanaca

promjer vijka
broj vijaka u redu

Za optereenja okomito na vlakanca uzima se da je nef = n, a za

kuteve 00 < < 900 izmeu sile i smjera vlakanaca vrijedi linearna
interpolacija.

Nosivost vijaka optereenih okomito na os (odrez)

Spojevi drvo - drvo

Izrazi za proraun karakteristine vrijednosti nosivosti spajala dani su

u predavanju EC5-DIN 1052:2004 - 08; Spajala (DIN tab. G.2 i G.3 ili
EC5 izrazi 8.6 i 8.7).
Karakteristina vrijednost momenta poputanja proraunava se na
slijedei nain:
My,Rk = 0,3 fu,k d2,6
gdje je
My,Rk
fu,k
d

karakteristina vrijednost momenta poputanja u Nmm

karakteristina vlana vrstoa vijaka u N/mm2 [5] Tab. G11
promjer vijka u mm

Karakteristina vrijednosti tlane vrstoe drva po platu rupe, kod vijaka,

ovisi o kutu izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca i proraunava
se na slijedei nain :

gdje je
k90 =

1,35 + 0,015 d
1,30 + 0,015 d
0,90 + 0,015 d

za drva etinara
za LVL (furnirske ploe)
za drva liara

fh,0,k

karakteristina vrijednost tlane vrstoe po platu rupe paralelno

sa vlakancima, u N/mm2

karakteristina vrijednost gustoe drva u kg/m3

kut izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca
promjer vijka u mm

Spojevi drvo-ploe na bazi drva

perploe: karakteristina vrijednosti tlane vrstoe po platu rupe,
bez obzira na kut djelovanja sile, proraunava se na slijedei nain:
fh,k = 0,11 (1-0,01 d) k [N/mm2]
gdje je
k
d

karakteristina vrijednost gustoe ploe u kg/m3

promjer vijka u mm

Ploe iverice i OSB ploe: karakteristina vrijednosti tlane vrstoe

po platu rupe, bez obzira na kut djelovanja sile, proraunava se na
slijedei nain:

fh,k = 50 d-0,6 t0,2 [N/mm2]

gdje je
d
t

promjer vijka u mm
debljina ploe u mm

Spojevi drvo-elini lim

Vrijede pravila iz glave 8.2.3 EC5.

Nosivost vijaka optereenih u smjeru osi (upanje)

U proraun se uvodi manja vrijednost izmeu:

- vlane nosivosti vijka

- nosivosti podlone ploice ili eline ploe (kod spojeva drvo-elik)
Nosivost podlone ploice odreuje se iz karakteristine vrijednosti
kontaktne vrstoe 3,0fc,90,k na povrini kontakta.
Nosivost eline ploe po jednom vijku (kod spojeva drvo-elik)
odreuje se kao nosivost okrugle podlone ploice iji je promjer
(manja vrijednost):
- 12 t , gdje je t debljina eline ploe u mm
- 4 d , gdje je d promjer vijka u mm

SPOJEVI TRNOVIMA I TIJESNO UGRAENIM VIJCIMA

(Tijesno ugraeni vijci u nastavku: vijci*)

Materijal izrade trnova:

elik S 235, S275 i 355 prema DIN EN 10025:1994-03
Karakteristine vrijednosti vrstoe za trnove

Vrsta elika

Karakteristina vrijednost
vlane vrstoe

Materijal izrade tijesno ugraenih vijaka: elik najmanje klase vrstoe 3.6
prema DIN EN ISO 898-1:1991-11.
Karakteristine vrijednosti za vijke i tijesno ugraene vijke

Klasa vrstoe

Karakteristina vrijednost vlane

vrstoe

Karakteristina vrijednost
granice poputanja

Openito, za izvedbu ovakvih spojeva vrijede pravila navedena za

vijke, osim dijela koji se odnosi na najmanje doputene razmake.

Upute i oznake
- Nosivi spoj mora imati najmanje 2 trna ili vijka*.
- d je oznaka promjera trna ili vijka*
- dmin = 6 mm
- dmax = 30 mm
- dimenzije i oblik trnova prema tablici G.10 DIN 1052:2004-08
Oblik i dimenzije trnova

- Tolerancija promjera trna moe biti -0,0 / +0,1 mm.

- Prethodno buenje rupa u drvu na promjer trna ili vijka* ( d).
- Promjer prethodno buenih rupa u elinim limovima kod spojeva drvoelini lim moe biti do 1 mm vei od promjera trna ili vijka* ( d + 1
mm).
- Kod izvedbe spojeva drvo-elik, sa limovima kao bonim elementima,
spoj treba izvesti vijcima* a ne trnovima

Najmanji doputeni razmaci

- Trnovi i vijci* se ugrauju u sjecita redova i nizova prema donjoj
skici i tablici :

Oznake doputenih razmaka

Najmanji doputeni razmaci trnova i tijesno ugraenih vijaka

paralelno sa vlakancima
okomito na vlakanca
optereeni kraj

(min 80 mm)

neoptereeni kraj
optereeni rub
neoptereeni rub
je kut izmeu pravca djelovanja sile i smjera pruanja vlakanaca

(min 3d)

- Prema DIN 1052:2004-08 u sluaju ugradnje veeg broja trnova u

jednom redu paralelno sa vlakancima, nosivost se smanjuje i rauna
preko efektivnog broja trnova nef:

pri emu je

a1
n

razmak trnova u smjeru vlakanaca

broj trnova u redu
kut izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca

Za optereenja okomito na vlakanca uzima se da je nef = n.

Nosivost okomito na os (odrez)

Spojevi drvo-drvo
Izrazi za proraun karakteristine vrijednosti nosivosti spajala dani su
u predavanju 3. EC5-DIN 1052:2004 - 08 ; Spajala (DIN tab. G.2 i G.3
ili EC5 izrazi 8.6 i 8.7).

Karakteristina vrijednost momenta poputanja trnova okruglog

poprenog presjeka proraunava se na slijedei nain:
My,Rk = 0,3 fu,k d2,6
gdje je
My,Rk
fu,k
d

karakteristina vrijednost momenta poputanja u Nmm

karakteristina vlana vrstoa trna u N/mm2
promjer trna u mm

Karakteristina nosivost vijaka* Rk (koja se proraunava prema DIN

12.2) poveava se za udio Rk:
Rk = min { 0,25 Rk ; 0,25 Rax,k }
gdje je Rax,k karakteristina nosivost vijka* u smjeru osi.

Karakteristina vrijednosti tlane vrstoe drva po platu rupe kod

trnova i vijaka* ovisi o kutu izmeu smjera djelovanja sile i smjera
vlakanaca i proraunava se na slijedei nain:

gdje je
fh,0,k = 0,082 (1-0,01d) k
fh,0,k
karakteristina vrijednost tlane vrstoe po platu rupe
paralelno sa vlakancima, u N/mm2
k
karakteristina vrijednost gustoe drva u kg/m3

kut izmeu smjera djelovanja sile i smjera vlakanaca

d
promjer vijka u mm
k90 = 1,35 + 0,015 d
k90 = 0,90 + 0,015 d

za drva etinara
za drva liara

Za trnove promjera d 8 mm k90 = 1.

Spojevi drvo-ploe na bazi drva

perploe [5] glava 7.7: karakteristina vrijednosti tlane vrstoe po
platu rupe, bez obzira na kut djelovanja sile, proraunava se na
slijedei nain:
fh,k = 0,11 (1-0,01 d) k [N/mm2]
gdje je
k
d

karakteristina vrijednost gustoe ploe u kg/m3

promjer vijka u mm

Ploe iverice i OSB ploe [5] glave 7.9 i 7.8: karakteristina vrijednosti
tlane vrstoe po platu rupe, bez obzira na kut djelovanja sile,
proraunava se na slijedei nain:
fh,k = 50 d-0,6 t0,2 [N/mm2]
gdje je
d
t

promjer vijka u mm
debljina ploe u mm

SPOJEVI VIJCIMA ZA DRVO

Odredbe DIN 1052:2004-08 odnose se na vijke za drvo proizvedene

prema normi DIN 7998 nazivnog promjera d 4 mm.
Materijal izrade: elina ica vlane vrstoe min 400 N / mm2.

Upute i oznake
- d je nazivni promjer vijka (vanjski promjer navoja vijka).
- nosivi spoj vijcima za drvo mora imati najmanje 2 vijka.
-Ugradnja:
Vijci za drvo promjera d > 8 mm ugrauju se sa predbuenjem. Na
duini glatkog dijela vijka promjer otvora jednak je promjeru glatkog
dijela vijka a na duini navoja vijka promjer otvora predbuenja iznosi
0,7d.
Za vijke za drvo promjera d 8 mm doputena je ugradnja bez
predbuenja kod ugradnje u drvo gustoe k 500 kg/m.
Za vijke za drvo promjera d 8 mm kod ugradnje u drvo gustoe
k > 500 kg/m i drvo duglazije obavezno je predbuenje na itavoj
duini vijka sa promjerom otvora izmeu 0,6d i 0,8d.

Nosivost vijaka za drvo okomito na os (odrez)

Izrazi za proraun karakteristine vrijednosti nosivosti spajala dani su
u predavanju EC5 - DIN 1052:2004-08; SPAJALA (DIN tab. G.2 i G.3
ili EC5 izrazi 8.6 i 8.7).
Za dokaz vrijede odredbe iz glave 12.2 navedene DIN norme pri
emu za vijke promjera d 8 mm, ugraene sa ili bez predbuenja,
vrijede odredbe iz glave 12.5 (avlani spojevi) a za vijke promjera
d > 8 mm vrijede odredbe iz glave 12.3 (Spojevi trnovima i tijesno
ugraenim vijcima).

Puna nosivost u reznoj ravnini ostvaruje se ako su ispunjeni zahtjevi

iz toke 12.2.2(1) DIN norme koji trae minimalne debljine drva u
spoju odnosno dubinu ugradnje u zadnje drvo. Pojednostavljeno, za
drva etinara:
ti,req = 9 d

Jednorezni spoj

Oznake debljina drva i dubina zabijanja

Dvorezni spoj

Karakteristine vrijednosti tlane vrstoe drva po platu rupe raunaju

se na slijedei nain:
- za ugradnju bez predbuenja fh,k = 0,082 k d-0,3 [N/mm2]
- za ugradnju sa predbuenjem fh,k = 0,082 (1-0,01 d) k [N/mm2]
pri emu je:
d nazivni promjer vijka u mm
k karakteristina vrijednost gustoe drva u kg/m

Karakteristina vrijednost momenta poputanja u podruju navoja vijka

rauna se po izrazu:
My,k = 0,15 fu,k d2,6 [Nmm]
pri emu je:
d nazivni promjer vijka u mm
fu,k = 400 N/mm2

Kod jednoreznih spojeva vijcima za drvo karakteristina vrijednost

nosivosti moe se poveati za iznos Rk (rope efekt):
Rk = min { Rk ; 0,25 Rax,k }
Pri emu je Rax,k karakteristina vrijednost nosivosti u smjeru osi vijka
(nain prorauna dan je u nastavku) pri emu dubina ugradnje u zadnje
drvo mora biti najmanje 4d.

Nosivost vijaka za drvo u smjeru osi vijka (upanje)

Za potrebe prorauna nosivosti u smjeru osi, vijci za drvo svrstani su u

klase 1, 2 i 3 (izvlaenje iz zadnjeg drva) i klase A, B i C (provlaenje
glave vijka kroz drvo pull through).
Karakteristina vrijednost nosivosti u smjeru osi vijka za drvo za kuteve
45 90 ( je kut izmeu osi vijka i smjera vlakanaca) rauna se po
izrazu:

pri emu je:

f1,k
f2,k
d
dk
lef

karakteristina vrijednost vrstoe na izvlaenje vijka

karakteristina vrijednost vrstoe na provlaenje glave vijka
kroz drvo (pull-through)
nazivni promjer vijka
promjer glave vijka ili podlone ploice
duina navoja u zadnjem drvu (na strani vrha vijka)

Gornje karakteristine vrijednosti dane su u slijedeoj tablici :

Karakteristine vrijednosti f1,k i f2,k u N/mm za vijke za drvo

Karakteristina gustoa k ali najvie 500 kg/m

Karakteristina vrijednost vlane nosivosti samog vijka rauna se kao:

Rax,k = 75 ( 0,9 d )2 [N]
pri emu je d nazivni promjer vijka.
Proraunska vrijednost ove nosivosti rauna se kao:
Rax,d = kmod Rax,k /

kmod - prema DIN1052:2004-08, tab F.1

M = 1,25

Nosivost vijaka za drvo optereenih kombiniranim optereenjem

Dokaz nosivosti vijaka optereenih kombiniranim djelovanjem u smjeru
osi i okomito na smjer osi (upanje i odrez):

pri emu je :
Rax,d
Rla,d
m=2

proraunska nosivost spajala na upanje

proraunska nosivost spajala na odrez

Najmanji doputeni razmaci

Najmanji doputeni razmaci (meusobni i od krajeva odnosno rubova
drvenih elemenata) dani su u donjoj tablici sa oznakama prema priloenoj
skici.

Oznake doputenih razmaka

Najmanji doputeni razmaci avala

paralelno sa vlakancima
okomito na vlakanca

optereeni kraj

neoptereeni kraj

optereeni rub
neoptereeni rub

je kut izmeu pravca djelovanja sile i smjera pruanja vlakanaca

Najmanje debljine drva

Najmanja debljina drva zbog opasnosti od cijepanja iznosi:
t = max { 7 d ; (13 d - 30) k / 400 }

[mm]

Kod vrsta osjetljivih na cijepanje (npr. jela, smreka i duglazija) vrijedi:

t = max { 14 d ; (13 d - 30) k / 200 }

[mm]

Napomena: ostale osjetljive vrste mogu se uvesti kroz nacionalni

dokument.

Hvala na panji.
Sveuilite u Splitu, Graevinsko-arhitektonski fakultet

www.gradst.hr