POLMER MALZEMELER

Polimer (ok mer )in , kelime anlam ok

paraldr.
Bir polimer malzeme , kimyasal olarak birbirine
bal bir ok para veya birimi ieren bir kat
olarak veya baka bir deyile birbirine
balanarak bir kat meydana getiren paralar
veya birimler olarak dnlebilir.

POLMER MALZEMELER

Polimerler , en basit tanmyla ok sayda ayn veya farkl atomik

gruplarn kimyasal balarla az veya ok dzenli bir biimde
balanarak oluturduu uzun zincirli yksek molekl arlkl
bileiklerdir.
Polimer, birden fazla merin (molekln) s ve basn altnda
birleerek uzun zincirlerin meydana gelmesiyle oluur.
Plastik malzeme olarak da bilinen suni polimerler ,son 40-50 yl
iinde byk gelime gstererek gnmzde hacim olarak
metallerle hemen hemen eit oranda kullanlmaya balanmtr.
Bunun balca nedenleri; bu malzemelerin nispeten ucuz, kolay
ilenebilir, hafif, yksek kimyasal ve korozyon direncine sahip
olmalardr.
Ayrca yksek sl ve elektriksel zelliklere ve yeterli mekanik
zelliklere sahiptirler.

POLMER MALZEMELER
Cam, karbon vb. gibi liflerle kuvvetlendirilen
plastik malzemeler, daha yksek mekanik ve
fiziksel zelliklere sahip olurlar. Takviyeli
plastikler zellikle iten yanmal motorlarn ve
uaklarn yapmnda kullanlr.
Dier bir rnek de; plastik-beton karmndan
elde edilen rijit ve ok iyi snmleme kabiliyetine
sahip olan kompozit malzemeler, tezgah ve
dier ar makine gvdelerinin yapmnda
kullanlr.

POLMER MALZEMELER

Son yzyl zellikle sentetik polimerlerle ilgili bilim ve teknolojisinin

ok hzl geliimine tank olmutur.
Gelimi ve gelimekte olan lkelerde polimer teknolojisi byme
hz %10dan fazladr.
nmzdeki yllarda dnyada yllk polimer retiminin 300-400
milyon ton olmas ve polimerik malzemelerin birok uygulamalarda
dier malzemelerin yerine alternatif malzemeler olarak kullanlmas
beklenmektedir.

Halen byk kapasitelerde retilen ve gnlk hayatta

kullanm yzlerce tonu bulan PE, PP, PS, PVC gibi
klasik polimerlerin yan sra mhendislik polimerleri de
spesifik ve stn zellikleri nedeniyle uygulamalarda
nemli yer tutmaktadrlar.

POLMER MALZEMELER
Epoksi reineleri: Kapalamalarda, kompozit
yapmnda, yapkan yapm
Poliester: Gazl iecekler ve su ieleri, ya,
ampuan ve deterjan kaplamalar
ABS polimer: Bavul, anta yapm, kanalizasyon
ve atk su ve havalandrma borular, telefon,
elektrik sprgesi paralar, direksiyon klf,
bilgisayar kabini, otomobil far yuvas
Polikarbonat: ieler, hayvan kafesleri, biberon,
ila iesi, koruma amal gzlkler, drbn,
mikroskop para yapm

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Deiik snflandrmalar yaplmaktadr.

1-ELDE EDLLERNE GRE

Polimerler elde edililerine gre doal, sentetik ve yar sentetik

olmak zere e ayrlr.

Doal polimerler : rn.odundaki ligninin ayrlmasyla elde edilen

selloz - bilindii gibi selloz kat in ham maddesidir-.
Doal polimerlerin bazlar ise farkl yapda deiik birimlerin bir
araya gelmesiyle olumutur. Biyopolimer olarak isimlendirilen ve
yaamla ilgili bir ok nemli faaliyetin yrtlmesinde rol alan
proteinler, nkleik asitler (DNA, RNA) ve enzimler doal polimerlere
rnek olarak verilebilir. Bu karmak yapdaki yksek molekl
arlkl bileikler ou zaman daha uygun bir szck olan "
Makromolekller " olarak da isimlendirilirler.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Sentetik polimerler
Genellikle ok sayda tekrarlanana ' mer ' veya '
monomer ' denilen basit birimlerden oluur.
' Poli ' latince bir szck olup ok sayda anlamna gelir ki
' mer ' szc ile birletirilerek , bu yksek molekl
arlkl molekllerin adlandrlmasnda kullanlr.
En basit sentetik polimer olan polietilen rnek verilebilir.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Burada n ' polimerizasyon derecesi olup bir
polimer zincirindeki monomer saysn ifade
eder.
Polimerizasyon derecesi n= 10.000 hatta daha
byk deerlerde olabilir.
PE iin polimerizasyon derecesi (DP), 10000 ila
700000 g/mol arasnda deien ortalama
molekl arlna bal olarak 3500-25000
arasnda deiir.
Molekl arl 500-600 g/mol. civarnda olan
poilmerlere oligomer ad verilir.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Bir polimerin yeterli fiziksel zelliklere sahip olabilmesi
iin molekl arlnn 10 4 g/mol. den fazla olmas
gerekir.
10 6 g/mol. ve daha byk molekl arlkl polimerler iin
bazen yksek polimer szc de kullanlabilir.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Yar sentetik polimerler
Doal polimerlerin modifikasyonu ile elde edilirler. rn.
doal sellozdan elde edilen rejenere selloz ve dier
selloz trevleridir, rn. selloz asetat ( bu madde
malzemeleri i yaplarnn metalografik incelemesinde
replika ynteminde kullanlr).

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Berlin ve Parini polimerleri;
polimerlerin doal yada sentetik olup
olmadna bakmakszn polimerleri
kimyasal bileimlerine gre
snflandrmlardr

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Organik polimerler
Yaplarnda bata karbon atomu olmak zere hidrojen,
oksijen,azot ve halojen ( F,Cl,Br,I gibi) atomlar ierir.
Eer polimer zinciri zerinde dizili atomlarn hepsi ayn
trden ise bu polimerlere ' homo zincir ', farkl atomlar ise
' heterozincir' polimer olarak adlandrlr. Bir atomun
polimer ana zinciri zerinde yer alabilmesi iin en az 2
deerlikli olmas gerekir. Bu nedenle rn.hidrojen ve
halojenler ana zincir zerinde yer almazlar. Organik
polimerler,
dier
organik
maddelerin
aldklar
isimlere
gre snflandrlabilirler. rn.
alifatik, aromatik gibi.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
norganik polimerler
Organik polimerler kadar yaygn
kullanlmazlar.
Polimer ana zincirinde karbon atomu yerine
periyodik cetvelde yer alan 4. ve 6. grup
elementleri bulunur. rn. Si, B, Ge.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Almina silikat, doal ve sentetik zeolitler
tipik inorganik polimerlerdir. Zeolit suyun
artlmasnda kullanlr.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
2-YAPILARINA GRE
Homopolimer : Tek bir monomer biriminin tekrarlanmas ile oluan
polimerlerdir.rn.etilen grubunun tekrarland polietilen ( PE )
Kopolimer : ki monomer karmndan oluan polimerdir. Kendi iinde
snflanabilir,
a- Ardk (alternatif) polimer.rn.Stiren-maleikanhidrit
A-B-A-B-A-B-A-Bb- Blok (dzenli) polimer.rn.Stiren-izopren
-A-B-B-B-A-B-B-B-A
c- Geliigzel polimer . rn.Stiren-metilmetakrilat
-A-A-B-A-B-B-A
d-Graft ( al ) polimer : Ana zincire baka bir monomerin tekrarland yan
gruplar taklm polimerdir. rn.Stiren -metilmetakrilat
-A-A-A-A-A-A-AB
B
B
B

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
3-BA YAPILARINA GRE

Dorusal (lineer ) polimer : rn.yksek

younluklu polietilen (YYPE veya HDPE)
-A-A-A-A-A-A-A-A Dallanm polimer : rn. alak younluklu
polietilen (AYPE veya LDPE)
-A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-AA
A
A

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
apraz bal polimer : rn.vulkanize
kauuk
-A-A-A-A-A-A-A-A-A-AB
B
-A-A-A-A-A-A-A-A-A-A-

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
4-SENTEZ YNTEMLERNE GRE

Kondenzasyon polimerleri : ki tane

monomerin reaksiyona girerek su aa
kmas ile oluan polimer.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Zincir ( katlma ) polimerleri : Sentez
reaksiyonu bir ift ban almas ve
monomerlerin birbirine zincirin halkalar
gibi katlmas ile oluan polimerlerdir.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
5-SON KULLANI YERLERNE GRE
Plastikler, kauuklar, fiberler, kaplamalar,
yaptrclar
6-LEME
EKLLER
ve/veya
ZCLERE
KARI
GSTERDKLER DAVRANIA GRE
Yaplarndaki kimyasal baa bal olarak
plastikler, termoplastik ve termoset olmak
zere ikiye ayrlr.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Termoplastikler ( Isl plastikler- Isl yoruk plastikler
TP)
Bu plastikler zelliklerinde nemli deiiklikler olmadan
defalarca stlarak yeniden ekillendirilebilirler . Bu
plastiklerin ou birbirine kovalent bal (ortaklam ba)
ok uzun karbon atomlar zincirlerine sahiptir. Bazen
azot, oksijen yada kkrt atomlar da ana molekl
zincirlerine kovalent ba ile balanrlar
Is ve basn altnda yumuayarak akarlar ve bylece
eitli formlarda ekillenebilirler. Dorusal yapdadrlar.
Ayrca uygun zclerde znebilir ve ' zc dkm
' ad verilen yntemlerle eitli ekillere
dntrlebilirler. rn.PE, Nylon, PVC

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Termoset plastikler ( Isl sertleen plastikler- Isl
dengeli plastikler- TS )
Bu plastikller kalc bir biimde ekillendirilip kimyasal bir
tepkimeyle olgunlatktan veya sertletikten sonra
stlarak yeniden yumuatlamaz veya dier (baka) bir
ekle sokulamazlar.
Ancak ok yksek scaklklara stlnca bozunurlar.
Dolaysyla termoset plastikler yeniden retim evrimine
girmezler yani dier bir deyile geri dnmleri yoktur.
Isl sert denmesinin nedeni , plastiin kalc olarak
ekillendirilebilmesi iin sya ihtiya olmas ve
sertletikten sonra s ile sertliini kaybetmemesidir.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Baz aratrmaclar i yaplarna gre plastik
malzemeleri snflandrmtr.

Termoplastik Polimerler
Termoset Plastikler
Elastomerler
Tabii ve sentetik lastiklerdir. Termoplastik malzemelerin bir grubudur. ok
dk ykler altnda yksek deformasyon veren dk elastiklik modlne
sahiptirler.Yk kaldrldktan sonra orjinal boyutlarna dnerler.
Lineer polimer yapma ve ok az miktarda molekller aras apraz ba
yapsna sahiptirler. Bir ok durumda hezoni yaylar gibi davranrlar. Ykn
kaldrlmasndan sonra eski boyutlarna dnmelerinin nedeni apraz
balardr.
Fluidplastlar
Macunsu uzayarak akan, yapkanms olan zclerde kolay znen
plastiklerdir.rn. Poliester, poliretean, silikon, epoksi gibi termoset
malzemeler

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
6- Fiziksel Durumlarna Gre
Molekl zincirlerinin birbirlerine gre
tertiplenme ekilleri plastiklerin fiziksel
yapsn meydana getirir. Bu bakmdan
amorf ve kristalin olmak zere iki esas
yap vardr,

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Amorf polimerler : Molekl zincirleri birbirlerine
gre geliigzel ekilde birbiri iine girmi yn
yumaklar eklindedir.
Molekller kendi aralarnda rasgele balanm
olup, kristalleme yada apraz balar yoktur.
Bunu en gzel spagettiye benzetebiliriz. Bu tip
polimerler cama benzer ve saydamdrlar.rn.
metilmetakrilat.
Amorf yapya sahip plastiklerin ounda ekme
zorlamalar etkisi altnda, molekl zincirleri
ekme ynnde bir ynlenme gstermektedir.
Bu nedenle ekme mukavemetleri yksektir.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Kristalin polimerler : Polimer zincirlerinin tamam belli
bir dzene girmi veya kristallemitir. Dier bir deyile,
Molekl zincirleri birbirlerine gre boyutlu bir dzeni
andran dzenli bir yapdadr.
Kristalin yap , genellikle polimer eriin veya zeltisinin
soutulmasyla elde edilir.
Kristalin yapnn olumas, molekl zincirlerinin ekline
(lineer, dallanm ve apraz bal) ve molekller
arasndaki kuvvetlere baldr.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI

Kristalin polimerler;
soutma yoluyla eriyik durumundan kati duruma
geildiinde lineer zincirler birbirlerine daha ok
yaklaabilirler ve dolaysyla kristalin bir dzen
oluturabilirler.
Bu nedenle lineer molekl zincirlerine sahip plastikler
olduka byk kristalleme kabiliyeti gsterirler.
Dallanm zincirler birbirine ok yaklaamadndan
kolay bir ekilde kristalleme gsteremezler. Bunlar
genelde amorf yap olutururlar.
Ayn ekilde apraz bal molekl zincirleri amorf yap
meydana getirirler. Baz plastiklerde ise ekme etkisi
altnda kristalin yap oluabilir .

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI

Kristalin yapnn zellikleri;

Amorf yapnn zelliklerinden farkllklar gsterebilir.
Kristalin yap daha rijit olmakla birlikte, daha yksek ve
daha belirgin ergime scaklna, daha byk ekme,
srnme ve s mukavemetine ve de daha yksek
younlua sahiptir.
Yksek ergime scakl ve yksek ergime viskozitesi
nedeniyle teknolojisi zordur.
Ayrca kalplama da byk bir ekil deitirme gsterir.
Cam lifleri veya baka katk maddeleri ilave edildiinde
kristalin yapnn zellikleri nemli oranda deiir.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Yar kristalin ( ksmi kristalin ) polimerler
Polimerik yapnn baz blmleri kristalin baz blmleri
amorf yapdadr.
Ayn kimyasal bileime sahip fakat lineer ve dallanm
molekl zincirleri olan polimerlerdir. rn. PE , amorf ve
kristalin yani yar kristalin yap gsterirler.
Bu plastiklerin zellikleri yapda mevcut olan kristalin faz
yzdesine baldr.
Bu yzden Kv (kristalinite derecesi) denilen bir faktr ile
ifade edilir.

Yar kristalin polimerler

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Polimerlerde Kristalinite ( Kristallik Oran )
v - a
Kv = --------------- x 100
k - a
v = kristalinite derecesi tayin edilen polimer
younluu
a = tamamen amorf polimer younluu
k = tam kristalin polimer younluu

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Plastiklerde Kv ykseldike malzeme
kristalin yap, azaldka amorf yap
zelliklerini kazanr.
Kristalinite derecesi (Kv),
kopolimerizasyon ve souma hz ile
kontrol edilir.

POLMERLERN
SINIFLANDIRILMASI
Kopolimerizasyon; genellikle
polimerizasyon zincirinin simetrisini
bozarak kristalleme kabiliyetini
artrmaktadr. Bu ekilde daha esnek bir
malzeme meydana gelmektedir.
Soutma hz; hzl soutma da
kristalleme nemli oranda azalr ve
kristalleme hz dk olan baz plastikler
tamamen amorf hale gelebilir.

Molekler Arlk ve Kristalinite

Molekler arlk ve kristallilik
Molecular weight, Mw: Mass of a mole of chains.

Tensile strength (TS):

--often increases with Mw.
--Why? Longer chains are entangled (anchored) better.

% Crystallinity: % of material that is crystalline.

--TS and E often increase
with % crystallinity.
--Annealing causes
crystalline regions
to grow, i.e., % crystallinity
increases.

crystalline
region
amorphous
region

Molekl Arl
rn: Vinil asetat (PVA) polimerinin, CH2 = CHCOO.CH3 atom arlklar C:12, H:1 ve O:16 ve ortalama
polimerizasyon derecesi 550 olduuna gre ortalama
molekl arl nedir?
Cevap: Vinil asetatn molekl arl:
(12 x 4) + (1 x 6) + (16 x 2) = 86
550 polimerizasyon (n = 550 veya DP = 550) ortalama
deeri iin ortalama molekl arl:
86 x 550 = 47300 g

Molekl Arl-TG
Genellikle tm amorf polimerlerde Tg molekl arlyla
artar. Daha sonra 12.000-40.000 yada daha byk
molekl arlnda sabit kalr. Tg polimerin yapsna
bal olup polimer zincirinin esneklii ve molekller
arasndaki etkileim enerjisi veya ekim kuvveti Tg'yi
nemli oranda deitirir.
Ayrca Tg'yi etkileyen baka bir faktr de
plastikletiricidir. Plastikletiricilerin girmesiyle nemli
lde drlebilir.
Tg'nin yeterince altnda malzeme kat ve gerilimi
tayacak durumdayken stndeyse lastiksi hal alr.

Molekl Arl-TG

Kristalinite-TG
Polimerler kat haldeyken % 100 kristalin yap
yerine amorf ve kristalin yap karm gsterirler.
Kristal blgeler katl olutururken, amorf
blgeler tokluu artrr.
Kristal polimerlerin zellikleri Tg'den ok kristallik
derecesiyle ilgilidir. Kristallik, yapya sertlik, s
ve mekanik zellikler salar.
Buna karn polimerin znrl, geirgenlii,
boyanabilirlii, plastikletiriciyi kabul etme gibi
zellii kristallik derecesiyle ters orantldr.

Kristalinite-Mekanik zellikler
% 5-10 kristallikte malzeme esnektir. % 20-60 kristallikte
ise malzeme toktur. %60-80 kristallikte ise yap sert ve
dayankldr. Bu kristal polimerler belli bir ergime
scaklna sahiptirler. Tg stnde stldklarnda
dahi kristalleme kaybolmaz ve yksek scaklklarda
lastiksi hale gelmezler. Bu polimerin kristalleme
kabiliyeti polimerlerin dizenine baldr.
apraz bal polimerlerde zincirler arasnda vandervals
balar yerine kovalent balar vardr. Malzemenin
zelliklerini belirleyen apraz ba says kontrol edilerek
viskoz svdan rijit katlara kadar deiik malzemeler elde
edilir. apraz ba artarsa polimerlere daha fazla sertlik,
daha byk scaklk aralnda kullanlabilirlik zellii
verir.

Molekl Arl-Mekanik zellikler

MOLEKLER AIRLIK ( MW )
Btn termoplastikler,makromolekler
malzemelerdir. rn.POM (-(CH2O)monomerlerinden meydana gelir.Delrin 500 de
monomer says n=1500=DP,Monomer says
arttka molekl arl artar.
Bir polimerin molekl arl ve dalm,
polimerik malzemenin zellikleri ynnden
byk nem kazanmaktadr.

Molekl Arl-Mekanik zellikler

Polimerlerin molekl arl, kk molekllerinkinden
ok farkldr.
Bir polimerik yap, farkl uzunluktaki polimer
zincirlerinden oluur. Baka ifadeyle bunlar "polidispers
sistemlerdir". Buna karlk biyopolimerler ise
"monodispers " sistemlerdir. Monodispers polimerlerin
sentetik olarak eldesi ok zordur.
Molekl arlnn yansra polimerlerin bu heterojen
yaps da polimer sonu rnnn btn zelliklerini
nemli oranda deitirmektedir.
zetlenirse; MW arttka mekanik deerler artar,
akkanlk azalr, viskozite azalr.

Molekl Arl-Mekanik zellikler

Genellikle molekl arlnn artmasyla , yapda griftlik ve

molekller aras ekim kuvveti artar ve buna bal olarak polimerik
yapnn mekanik ve sl zellikleri bata olmak zere
ilenebilirlii,elektriksel, optik ve kimyasal zellikleri nemli oranda
deiir.
Molekl arlnn artmasyla polimerik yapnn zellikle de- ekme
gerilmesi, arpma direnci, erime ve yumuama scaklklar, sl
diren nce hzl artar sonra deimez,sabit kalr. Buna karn
polimerik yapnn erime viskozitesi nce yava sonra hzl bir art
gsterir.Dier bir deyile,yksek molekl arlkl polimer yapnn
mekanik zellikleri iyileirken,ilenebilirlikleri zorlamaktadr.
Hem ilenebilir hem de yeterli mekanik zelliklere sahip ticari
polimerik rnlerde molekl arlnn 10 4-10 6 molekl arasnda
olmas istenir.
Sentetik polimerlerde molekl arl 10 milyona kadar olan rnler
hazrlanabilir. Doal polimerlerin ve bio- polimerlerin molekl
arlklar ise bu deerlerin ok zerindedir.

Molekl Arl-Mekanik zellikler

Ortalama Molekl arl

ORTALAMA MOLEKL AIRLII

Polimerlerde ortalama molekl arlndan sz
edilir.
Polimerlerin molekl arln lmek iin eitli
fiziksel yntemler gelitirilmitir.
Her yntem ayn molekl arl ortalama
deerini vermez.
eitli ortalama molekl arl tanmlar ve
yntemleri vardr.
Bunlarda en yaygn yntemler unlardr
1. Sayca Ortalama Molekl Arl (Mn)

Ortalama Molekl Arlk

Bunlarda en yaygn yntemler unlardr
1. Sayca Ortalama Molekl Arl
(Mn)

M deerinin bulunabilmesi iin; u grup analizi ve kolligatif

zelliklerin deiiminin (rn. ozmotik basn, kaynama noktas
ykselmesi, donma noktas alalmas, buhar basnc dmesi gibi)
llmesi esasna dayal yntemler kullanlr

Ortalama Molekl Arl

2. Arlka Ortalama Molekl Arl
(Mw).

Ortalama Molekl Arl

3. Ortalama Molekl Arl (Mz)
Yaygn olarak kullanlmayan bu molekl
arl tayini iin ultrasantrifigrasyon
yntemi kullanlr.

Ortalama Molekl Arl

4. Viskozite Ortalama Molekl Arl
(M)
Polimerlerin uygun bir zcdeki
zeltisinde viskozite says ile molekl
arl arasndaki iliki aadaki eitlikle
verilebilir.

Ortalama Molekl Arl

Hesaplama
U Grup Analizi : Uygulanabilmesi iin polimer
molekllerinde tayin edilecek karboksil, hidroksil,
amino, ester gibi u gruplarn bulunmas gerekir.
Bu yntemde polimerlerdeki u grup saysnn
kesin bilinmesi gerekir.
Dorusal polimerlerde bu say bilinir ancak
dallanm polimerde ise dallanma noktas says
hesaplanabilirse molekl arl hesaplanabilir.

Ortalama Molekl Arl

Hesaplama
Ik Salmas Yntemi :Bir ortam effaf
veya bulank olabilir.
Bulank ortamda olan partikllerin
samasndan kaynaklanr.
In salma iddetinden yararlanarak
molekl arl bulunur.

Molekl Arl Dalm

Molekl arl dalm Heterojenlik ndeksi ile ifade
edilir.
Heterojenlik ndeksi = H.I. = Mw / Mn

H.I = 1 ise; monodispers polimerik yaplar (doal

polimer). Monodispers polimerik yaplara sentetik olarak
ulalamaz.
H.I 1 dar bir dalm,
H.I = 3-10 geni bir dalm gsterir.
H.I. = 2-5 Dar bir molekl arlna sahip polimerlerde
H.I. = 5-100 geni bir molekl arlna sahip
polimerlerde

Molekl Arl Dalm

Polimerlerin zellikleri sadece ortalama molekl
arlnn deerine bal olmayp, polimeri oluturan
zincirlerin molekl arlklarnn dalmna da baldr.
Dar dalmlar polimer malzemenin zelliklerini
iyiletirmektedir.

Molekl Arl Dalm

Molekl arl dalmnn bulunabilmesi iin;

ktrme
Santrifjleme
Ultrafiltrasyon
Ekstraksiyon
zc buharlatrma
Byklke ayrma kramatografisi
kullanlr.

Molekl arl ve dalmnn bulunmasnda kullanlan

yntemler;

Kolligatif zelliklerin llmesine dayanan yntemler

Ozmotik basn
U grup analizi
Ik salmas yntemi
Viskozite yntemi
Byklke ayrma kramatografisi

Plastik Malzeme eitleri

Elastomerlerin (kauuklar) mhendislikte kullanmlarnda aadaki gibi

snflandrmalar yaplabilir:
Titreimin nlenmesi ve yaltm
(a) ok emiciler
(b) Titreimi nleyici makine balantlar
(c) Ses yaltm
ekil deiimine urayan sistemler
(a) Esnek kaplinler gibi elemanlar ile eksenel kaymalarn dorultulmas
(b) Kaylar, esnek hortumlar, kaplanm tekerler, lastik vb. elemanlarn ekillerinin
deitirilmesi
(c) Maskeler ve tm contalar
(d) Kauuk hidrolikleri
Koruyucu sistemler
(a) Anmaya kar koruma
(b) Korozyona kar koruma
(c) Elektrik yaltm.

Plastik Malzeme eitleri

Termoplastikler
Amorf Termoplastikler
PVC
PS
SAN
PMMA
PC
PVK : Poli Vinil Karbozol
PVAC
: Poli Vinil Asetat
PPE : Polifenilen Oksit
PSU : Polislfon
PEI : Polieter Imid
PES : Polieter Slfon
PA 6-3-T

Plastik Malzeme eitleri

Ksmen Kristalli Termoplastikler

PE
PB
: Poli buten
PVDF : Polivinil di florr
PP
PA
POM : Poli oksi metilen
PA 11
PVDC : Poli vinil di klorr
PCTFE: Poliklor Triflor Etilen
PA 6
PA 6, 10: PA6/PA10 kopolimeri
PA 6,6
PET
: Poli Etilen Tereftalat
E/TFE : Etilen / Teraflor Etilen Kopolimer
PVF
: Polivinil Florr
PEEK : Poliaril eter keton
* PUR Lineer: Lineer poliretan
Polimer Karmlar
Farkl TP karmlardr. Poliblend ad da verilir. Aanma dayanmlar yksektir.
Amorf yapllar:
PVC + PE_C
: PVC + klorlu PE
PVC + ABS
PVC + MBS
: PVC + Metil akrilat_Butadien_Stiren
PC + ABS

Plastik Malzeme eitleri

Ksmen Kristal Yapllar:

PA66 + PE
PA6 + PE
PP + EPM : PP + Etilen Propilen
kopolimeri
PC + PBT : PC + Polibtilen Tereftalat
* Unsaturated Polyester : Doymam
Polyester

Plastik Malzeme eitleri

MF : Melamin formaldehit
VE : Vinil ester
SI : Silikon
Elastomerler
SIR : Silikon kauuu
BR : CiS-1-4 Polibutadien kauuu
IR = NR: CiS 1-4 poliizopen kauuu
EPM (EPDM): Etilen-Propilen kopolimeri
CR : Kloropren kauuu
PUR
: Poliretan
SBR
: Stiren Butadien kauuu
NBR
: Nitril kauuu (Nitril butadien kauuu)

Plastik Malzeme eitleri

Termoset Plastikler
UP: Doymam poliester
EP: Epoksit reinesi
PF : Fenol formaldehit

Plastik Malzemelerin Ticari simleri

Plastik Malzemelerin zellikleri

Plastiklerin Grn
Plastiklerin ou renksizdir. Bu yzden istenilen rengi
elde etmek iin renk verici maddeler kullanlr.
Pigmentlerle opak grn elde edildii gibi znr
organik boyalarla,
effaf bir grn de elde edilebilir.
Polimetilmetakrilat gibi baz polimerler ok berraktrlar.
Bu zelliinin yan sra polimetilmetakrilat hafif de olduu
iin, hem optik camn yerine hem de uak gibi aralarda
kullanlr.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Plastiklerin Yzey Sertlii
Plastik malzemelerin bir dezavantaj, yzeylerinin
yumuakl ve izilmeye kar direncinin az olma-sdr.
Plastikler cam, seramik ve metallere gre daha az
serttirler.
Opak, renklendirilmi plastikler, yzeyi boya ile
kaplanm plastiklerden daha serttir.
Termoplastiklerin sertlii scaklk ve katlan plastifiyan
miktarnn artmasyla azalr.
Termosetler dolgu maddeleri ilave edildikten sonra sert
bir hal alrlar; bunlarda scaklk artrlrsa sertliin
azalmas yok denecek kadar azdr.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Plastiklerin Younluu
Plastik malzemeler, odun hari dier tm
malzemelere gre arlk bakmndan
stndrler.
Plastiklerin younluu 0.92.5 g/cm 3
arasndadr. Bundan dolay arln
nemli olduu yerlerde plastikler
kullanlmaktadr..

Plastik Malzemelerin zellikleri

Issal zellikler
Plastiklerin ssal zellii en nemli
zelliklerinden biridir.
Her ne kadar baz plastikler 100180C
aralnda uzun sreli kullanm iin tavsiye
edilebilir ve rnein PTFE ve polifenilen slfid
gibi, baka plastikler, 250C a kadar servis
mrne sahip iseler de, ou plastikler geni bir
scaklk aralnda yumuama gsterirler.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Yksek scaklklarda plastiklerin kullanabilmelerini tayin
eden yntem yumuama ve eilme scakldr. Bu
amala kullanlan standart test, ASTM D648 veya BS
2782 Ksm 121dir.
Ancak bu scaklklarn malzemenin maksimum kullanma
scaklklar olmadn hatrlatmakta fayda vardr.
Bununla beraber dk zorlamalarda veya uzun aralkl
yklemelerde, plastikler bu veya daha yksek
scaklklarda dayanabilirler.
Yumuama scakl esasen sadece malzemenin n
seiminde bir bilgi vermektedir.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Isl letkenlik
Plastiklerin nemli bir ssal zellii s iletkenliidir.
Genellikle plastiklerin s iletkenlii ktdr. Metallerin sl
iletkenlikleri 20010000 cal/cm.san.C x 10 4 arasnda
iken, plastiklerin sl iletken-likleri 2,08,0 cal/cm. san." C
x 10 4 arasndadr.
Plastiklerin sl iletkenliklerinin dk olmasndan dolay,
srtnme veya tekrarlanan gerilmelerin sebep olduu
scaklk bymesi, malzeme ierisinde s birikmesine
neden olur. Bu olay sl yorulmaya yol aar.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Isl yorulmay azaltmak iin, plastik malzemelere
katk maddeleri ilave edilir.
Bu amala en ok kullanlan katk maddeleri
metal tozlar (alminyum, bakr, vb.) veya eitli
elyaflar (karbon elyaf, cam elyaf vb.).
Katkl plastiklerin sl iletkenlikleri en az 10 kat
daha yksektir, rn. 430 deerinde olan
epoksilerin sl iletkenleri katk mad-deleri ile
takviye edildiklerinde 8002500 deerlerine
kadar kabilmektedir

Plastik Malzemelerin zellikleri

Plastiklerin sl iletkenlikleri molekl arlnn
yan sra, kristalinite derecesi ve ynlenme gibi
yapsal faktrlere baldr.
Kristalinite derecesi ve ynlenme artarsa, sl
iletkenlii de artar.
Baka bir ssal zellik sl genlemedir. Plastik
malzemelerin ilenmesinde nemli bir problem
olan sl genleme katsays, metallere gre ok
daha byktr ve deer olarak 220 x 10 5
(cm/cmC) arasnda deiir.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Takviye malzemelerinin ilavesi rn.fiberler (elyaflar) ,
plastiklerin sl genlemelerini nemli derecede
azaltmaktadr, rnein polistirene % 60 orannda cam
elyaf ilavesiyle sl genleme katsays yarya
indirilmektedir.
Isl iletkenlik gibi sl genlemede molekl arl ve
yapsal faktrlerle deiir.
Polimerin kristalinite derecesinin ve apraz ba
younlunun artmasyla sl genleme katsays azalr.
Ynlenme ynnde katsay azalrken, dik ynde artar.
Bunlarn yan sra sl genleme deerleri plastiklerin
(Tg) cams duruma gei scaklnn ve Tm ergime
scaklnn zerinde veya altnda farkldr.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Plastiklerin sya kar dayankll ok nemli bir
faktrdr. Genellikle termoplastikler yk uygulanmad
zaman (kendi arlklar altnda) 65120Cda, baz
eitleri ise 260C gibi yksek scaklklarda bozulurlar.
Bu yzden yksek scaklklarda dk bir yk altnda
kullanlmaldrlar.
Termosetler daha sert ve sya daha dayankldrlar.
Scaklk artarsa belirli bir scakla kadar sert kalrlar
fakat yksek scaklklarda kmrleir, bozulurlar.
Genellikle termosetler 150C -230C arasndaki
scakla devaml maruz kalabilirler; baz zel termoset
eitleri 260C ye kadar dayanabilir. Asbest ve cam
dolgu gibi dolgu malzemeleri plastiklerin sl direnlerini
artrr

Plastik Malzemelerin zellikleri

Kimyasal zellikler
Plastikler, metal malzemelere gre kimyasal ajanlara
daha dayankldrlar.
Genellikle termoplastikler zayf asit, alkali ve tuzlarn sulu
zeltilerinden etkilenmezler, rnein polietilen ve
polipropilen asit depolama kab imalinde
kullanlmaktadr.
Politetrafluoretilen gibi fluor ieren plastikler kimyasal
olarak son derece inert malzemelerdir.
Dier taraftan, termo plastiklerin ou organik
zclerin etkisi altnda znme veya ime gsterirler
ve kuvvetli asit veya alkalilerden kimyasal olarak etkilenir

Plastik Malzemelerin zellikleri

Kimyasal evre ile birlikte gerilmenin etkisi, plastik
malzemenin yzeyinde gerilmenin youn olduu zayf
blgeler oluturur. rnein eilme ve benzeri gerilmeler
malzeme yzeyinde atlaklar olu-turabilir. Kimyasal
madde bir atlak iine szar ve kimyasal etki yaparak
bozunmay balatr.
Termosetler, termoplastiklere gre kimyasal evreye
daha az duyarldrlar.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Polimerlerin kimyasal direnleri reaktif maddenin cinsine
ve younluuna, polimerik yapya, scakla, uygulanan
gerilmeye, yzey przlne ve morfolojisine baldr.
Ksa sreli polimer-kimyasal evre etkilemeleri ekme
deneyleriyle, uzun srekli etkilemeler ise srnme
deneyleriyle belirlenirler.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Alevlenme (Yanma) zellikleri
Plastikler aleve kar ok hassastrlar. Genellikle
termoplastiklerin ou alevle veya ar s ile temas
ettikten sonra kullanlmaz hale gelirler.
Yanan plastiklerin yanma hz, aditif (yanmadan koruyan
madde) kullanarak yavalatlabilir. Bununla beraber,
birok plastik, alev uzaklatrldktan sonra yanmaya
devam etmez.
Bir plastik malzemenin alevlenme kabiliyeti llebilir,
fakat genellikle bu zellik yanmann zel artlan ile ilgili
birok faktre baldr, rnein plastikletirici ihtiva
etmeyen kat PVC, alev uzaklatrldnda kendi kendini
sndrr; hlbuki plastikletiricisiz kpk PVC havada
yanmaya devam eder.

Plastik Malzemelerin zellikleri

ok sayda deney metodlar ortaya kmasna ramen,
son yllarda kabul edileni Kritik Oksijen ndeksi (COI)
kavramna dayanan yntemdir.
ASTM 2863Tte standartlatrlan bu deney, plastiklerin
yanma zelliklerinin mukayesesinde en ok kullanlan
yntemdir. Bu deneyde bir tp ierisinde yukarya doru
akan oksijen-azot karmnda bir erit plastik tututurulur
ve aaya doru yanan, kararl, mum gibi bir alev tayin
edilir. Alev snene kadar gaz karmnn oksijen-azot
oran yava yava azaltlr .

Plastik Malzemelerin zellikleri

Sabit yanmay devam ettirebilen minimum oksijen
miktarna Kritik Oksijen ndeksi denir.
Bu sebepten, COI daha dk olursa, malzeme daha
kolay alevlenebilir. Hava %21 O2 ihtiva ettiine gre
COI deeri 0.21den daha byk olan polimerler kendi
kendini sndrrler.
Malzeme geometrisi de dikkate alnrsa yukardaki
deerin yalnz fikir verici olduu anlalmaktadr. Deney
artlarndan farkl koullarda, COInin daha yksek
deeri (0.27 civarnda) balang noktas olarak kabul
edilir.
COI deneyinin kolaylkla yaplabilmesi, polimerlerin
alevlenme zelliklerinin karlatrlmasnda ska
kullanlmasna neden olmutur

Plastik Malzemelerin zellikleri

Plastik Malzemelerin zellikleri

Plastik Malzemelerin zellikleri

Hava Etkisiyle Bozulma
Polimerlerin gamanla ypranmasna malzemenin
kimyasal bozulmas neden olmaktadr. Bu olay bir veya
birok faktrn etkisi altnda meydana gelmektedir.
Bunlarn arasnda en nemli olanlar termik, mekanik,
fotokimyasal, radyasyon, biyolojik ve kimyasal
faktrlerdir. ou defa artlar, farkl ekilde oluan
ypranmalarn ayn anda meydana gelmesini salar.
rnein akta bulunan bir polimer, UV radyasyonu,
oksijen ve atmosfer yaymlarnn etkisine maruz
kalmaktadr.
Ayn ekilde, polimer i-lenme esasnda ypranma
balatabilen s, mekanik kuvvetler ve oksi-jenin etkisi
altnda bulunmaktadr.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Hava etkisiyle plastiklerin ypranmas; radyasyon, uan

parack-larn meydana getirdii anma, yamur veya dolu
erozyonu ve hava kirliliinin kimyasal etkisinin bir neticesidir. Bu
faktrlere kar termoplastiklerin dayankll ok iyiden (rnein
akrilik ve PVC) zayfa kadar (rnein polistiren ve selloz asetat)
deiir. Su absorbsiyonu, plastikletirici etkisinden dolay,
termoplastiklerin dayanklln zayflatr.
Ancak en nemli faktr UV radyasyonunun etkisidir. Her iki durumda
da, plastik malzeme gevrekleir; ayrca ultraviyole etkisiyle renk
kayb meydana gelir. UV nlarna en dayankl plastikler
akriliklerdir.
Dier plastikler ayn dayankll gstermezler, fakat bunlarn
zellikleri karbon siyah gibi uygun katk maddeleriyle iyiletirilebilir.
Havann etkisi en ok, uzun sre gne na maruz kalan
borularda rastlanr.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Genelde iklim artlan plastiin grnn deitirir,
zellikle renginin solmasna veya bozulmasna neden
olur.
Plastik malzemelerin gerek hava gerekse iklim etkilerine
kar dayanmn artrmak iin antioksidant ve stabilizatr
gibi katk maddeleri ilave edilir

Plastik Malzemelerin zellikleri

Elektriksel zellikler
Elektriksel zellik bakmndan en nemli faktr elektriksel
iletkenliktir.
Genelde plastiklerin elektrik iletkenlikleri zayftr.
Polimerlerin elektrik iletmesi iin yapda serbest elektronlar veya
serbest iyonlarn bulunmas ve bunlarn yap iinde hareket etmesi
gereklidir.
Polimerin yapsnda zincirlerin sert ve bklmez olmas, zincirlerin
birbirini kuvvetli etkilemesi, yksek kristalinite ve ynlenme olaylar
elektronlarn serbest hareketlerini engellemekte ve plastiklerin dk
elektrik iletkenliine neden olmaktadr.
Elektrik iletkenliini ifade etmek iin bunun tersi olan elektrik diren
terimi de kullanlmaktadr.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Plastiklerin hacim elektrik direnleri 10 7 ohm. mden
10 18 ohm.mye kadar deiir. Herhangi bir plastik iin
hacim elektrik diren deeri zamanla artar fakat scaklk
ve nem miktar ile azalr.
Scakln artmasyla elektriksel iletkenlik stel bir
ekilde artar. Polietilen ve PTFE gibi baz plastiklerin
dielektrik kayp faktrleri ok dktr ve bu nedenle
bunlar yksek frekansl elektronik tertibatlarda
kullanlrlar.
PVC gibi yksek dielektrik kayp faktrne sahip
plastikler kablo kaplamas gibi dk frekansl
uygulamalarda yaltkan olarak kullanlmaktadrlar.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Mkemmel yaltkanlk zelliinin bir neticesi olarak
polimerler ou defa elektrostatik olarak yklenirler ve
elektrostatik ykleri uzun sre muhafaza ederler.
Elektrostatik yklenme baz uygulamalarda yangn
kmasna neden olabilir.
Ayrca elektrostatik yklenme baz durumlarda tozu
ekebilir plastie el koyana elektrik oku verebilir,
havada kvlcm karabilir.
Yzeylerin ilenmesi ile malzemeye, elektrostatik ykn
yere akmasn salayan dk bir iletkenlik verilebilir.

Plastik Malzemelerin zellikleri

Ancak bu kaplamalar zamanla yava yava bozulur ve aralklarla

yenilenmesi gerekir.
Elektrik direncinin drlmesi iin kullanlan bir baka yntem,
yapya iletken dolgu maddelerinin ilave edilmesidir. % 15 veya daha
fazla karbon lifleri ile kuvvetlendirilmi plastikler yzey direnlerinin
neden olduu statik yk etkili bir ekilde datlabilirler. rnein
otomobil motorlarnda kaplama maddesi olarak kullanlan silikon
kauuun elektriksel direnci 10 14 ohm.cmdir. Bu malzemeye arlk
olarak % 15 karbon siyah ilave edilirse, malzemenin direnci 10 4
ohm.cm , % 60 ilave edilirse 10 ohm.cm olur.
Karbon siyah yerine gm kapl metal tozlar dolgu maddesi olarak
kullanlrsa, malzemenin elektrik direnci 10 -4 ohm.cm deerlerine
kadar drlebilir