Nauka je vrsta ljudske djelatnosti usmjerena na objektivno sagledavanje stvarnosti.

Objekt naucnog promisljanja, analiziranja, osmisljavanja i izrazavanja je organska i neorganska

priroda, covjek i socijum. Naucni funkcionalni stil se nalazi u sluzbi triju globalnih naucnih
podsistema- prirodnih, drustvenih i tehnickih. Na prirodu NFS utice karakter naucnog
ispitivanja: apstraktnost i konkretnost. Kategorijalni aparat nauke cine pojmovi kao sto su:
sistem, struktura, element, funkcija, model, teorija, ucenje i sl.
Raznovrsnost
NFS se odlikuje raznovrsnoscu podstilova i zanrova. Prema stepenu naucnosti izdvajaju se tri
podstila: strogo naucni, naucno-udzbenicki i naucno-popularni. Tipicni predstavnik NFS je
strogo naucni podstil. Namijenjen je ogranicenom broju recipijenata- profesionalcima za dato
podrucje. Dobar uzorak strogo naucnog stila predstavlja Ajnstajnova teorija relativiteta
sastavljena od dva glavna dijela: specijalne teorije relativnosti i opce teorije relativnosti.
Naucno-udzbenicki se orjentise na one koji su ukljuceni u srednjoskolski i visokoskolski sistem
obrazovanja. Osnovni princip ovog stila je nepoznato objasnjavati kroz poznato.
Naucno-popularni stil ima najsiri krug potencijalnih korisnika. Odlikuje se pojacanom
upotrebom ekspresivnih sredstava, koja se daju u cilju slikovitog predstavljanja.
Osnovna funkcija NFS je saopstavanje, NFS je gotovo u potpunosti lisen emocionalnosti, cesto
je suhoparan i neizrazajan. Naucni izraz se odlikuje logicnoscu, apstraktnoscu, objektivnoscu,
preciznoscu, normativnoscu, hermeticnoscu, terminologicnoscu, strogim izborom leksickog
materijala i monoloskim kazivanjem. U izradi niza naucnih tekstova primjenjuju se standardi.
Njima se utvrdjuju osnovne tehnicke velicine, naziv i upotreba mjernih jedinica, a takodjer i
skracenica i sl.
Naucna podrucja i mediji
Na karakter NFS bitno uticu naucna podrucja i naucni mediji. Postoje dva globalna podrucjanaucno istrazivacko i naucno-tehnicko.
Naucno- istrazivacko podrucje pokriva strogo naucni, naucno-udzbenicki i naucno-popularni
podstil. Tehnicki zanrovi razvijaju dva podstila: tehnicko- informativni i tehnicko- poslovni.

U mediju dolazi do komunikacije izmedju naucnika i naucnika, naucnika i buduceg naucnika i

naucnika i nenaucnika. Ta se interakcija razlikuje u pismenim i usmenim medijima. Pismeni
medij predstavlja osnovni oblik NFS i sastavljen je od 4 dijela: monografskog, periodicnog,
edukativnog i informativnog.
Monografski cine posebna naucna izdanja: monografije, knjige, udzbenici, skripte itd.
Periodicni medij je prostor gdje se povremeno prezentiraju naucna dostignuca (list, casopis,
zbornik, bilten).
Edukativni medij obuhvata sve pismene oblike naucnog rada u skoli, na fakultetu- referat,
maturski rad, seminarski rad, doktorski rad.
Informativni medij cine naucni izvjestaji, zabiljeske, pisma, dnevnici, biografije.
Pismeni medij otvara prostor za razlicitu organizaciju tekstova, njihovu unifikaciju i
standardizaciju. Sustina unifikacije u monografskom mediju svodi se na to da svaka njegova
vrsta ima ustaljenu formu i strukturu. Monografija sadrzi sljedece cjeline:
1. Pristupni
2. Introduktivni
3. Analiticki
4. Finalni
5. Bibliografski
6. Registarski
7. Aneksni
8. Sumirajuci
9. Abrevijativni
10. Pregledni
Monografija ima dvije linije izlaganja: osnovnu i popratnu. Osnovna linija prezentira glavni
sadrzaj, a popratna manje vazne, usputne informacije. Osnovna je podijeljena na glave, poglavlja
i pasuse, a popratna dolazi u formi izdvojenih dijelova. Veliki dio popratne informacije realizuje
se u fusnotama i napomenama. Glavna osobina u tim izlaganjima je citatnost- ukljucivanje tudjeg
misljenja u sopsteveno. Citiranje moze dolaziti u obliku upravnog i neupravnog govora. Kada je
rijec o neupravnom govoru onda se tudji stav daje selektivno preformulisano, koriste se
prijedlosko- imenski spojevi (po misljenju..), glagoli (istice, konstatuje), glagolsko-imenski
spojevi (iznosi misljenje).

Razlicite sociokluturne sredine izgradile su razlicite bibliografske standarde (angloamericke,

njemacke, francuske, ruske), medjutim, standardi se ne bi trebali mijesati.
Za izradu spiska literature utvrdjuje se odgovarajuci redoslijed segmenta, recimo:
1. Reprezentativni dio- dio koji u analizi zamjenjuje, odnosno predstavlja kompletnu
2.
3.
4.
5.

bibliografsku jedinicu i koji najcesce sadrzi prezime autora i godinu

Personalni dio- podaci o autoru
Nominacioni dio (puni naziv monografije)
Izdravcki dio (mjesto i izdavac)
Kvantitativni dio (broj strana)

Periodicni mediji sadrze tekstove razlicitih autora sto pravi sustinsku razliku na inidividualnomonografske. Izdanja sto se periodicno pojavljuju odlikuje vece stilsko sarenilo.
Obrazovni mediji imaju svoju unifikaciju i standardizaciju. Da bi se edukantu olaksala izrada
naucnog rada, eliminisalo nepotrebno lutanje i eksperimentisanje, edukator ili ustanova utvrdjuju
kvantitativne i kvalitativne okvire.
Tekstovi koji nastaju u informativnim medijima dolaze kao samostalna izdanja ili u okviru
drugih medija.
Usmeni medij se dijeli na tri grupe:
1. Manifestacioni
2. Edukativni
3. Radio-televizijski
Manifestacioni medij prestavlja formu okupljanja naucnika u cilju prenosenja i razmjene
inforamcije. U takvoj funkciji nalazi se kongres, konferencija, simpozijum Na njima se daje
uvodna rijec, podnosi referat, saopstenje, ili pak vodi diskusija. Vazan element prezentacije je
materijal pripemljen na filijama, pismeni prilog u obliku hendanta, a u posljednje vrijeme sve
vise dobija na znacenju kompjuterska podrska. Hendant sluzi za ociglednije, racionalnije
predstavljanje gradje. Njegov tipicni uzorak sadrzi 5 dijelova: legitimicioni, lokacioni,
nominacioni, ilustrativni i bibliografski.
Edukativni medij sluzi za obrazovanje novog naucnog kadra i dolazi u formi nastavnog casa.

Radio-televizijski otvara prostor za naucnika da da izjavu, interviju, komentar, da ucestvuje u

debati, diskusiji, polemici.
Stil naucnika
Naucni tekst je tvorevina pojedinca, grupe, kolektiva, pa se u njemu ispoljava talenat,
obrazovanje, erudicija, nacin razmisljanja, zakljucivanje. Postoji vise vrsta naucnika:
Edukator je strucno osposobljeno lice koje je u stanju da samostalno istrazuje i da prenosi
naucno

znanje

drugima.

Postoje

tri

profesionalne

funkcije

edukatora:

istrazivacka,

nastavna/nastavnicka i mentorska. Kao potvrda osposobljenosti dobija se odgovarajuce zvanje,

ali je uspjesan naucni rad moguc i bez njega. Zvanje moze biti naucno, nastavno istrazivacko i
akademijsko. Naucno zvanje se dobija zavrsetkom postdiplomskog studija (magistar) i odbranom
doktorske disertacije (doktor nauka). Nastavna zvanja se sticu na visokoskolskim ustanovama i
imaju hijerarhiziranu strukturu (asistent, predavac, docent, vanredni profesor, redovni profesor).
Akademijsko zvanje dodjeljuje akademija: dopisni, redovni i pocasni clan. Edukant je osoba koja
se priprema, obrazuje za naucni rad. To moze biti: ucenik, student, postdiplomac, doktorant.
Edukant uz savjete, podrsku i kontrolu edukatora pise naucni tekst. Edukantni stil se nalazi u
procesu oblikovanja, izgradjivanja i usavrsavanja. Kreator je naucnik koji se odlikuje osobenim
naucnim metodom i rezultatom. On moze biti konstruktor (onaj koji stvara novu teoriju, nalazi
zakonitost i predlaze novi naucni model), rekonstruktor (onaj koji modificira postojecu teoriju,
ucenje, model), destruktor (onaj koji negira, ponekad razara drugi model), deskriptor (onaj koji
opisuje objekt istrazivanja), proskriptor (onaj koji propisuje). U nasoj nauci nema mnogo
konstruktora. To su, recimo, Nikola Tesla, Mihailo Pupin, u lingvistici Aleksandar Belic.
Rekonstruktora ima vise. Jedan od njih je Mihailo Stevanovic koji je modifikovao Balicevu
teoriju o sintaksickom indikativu i relative. Destruktor oznacava i pozitivan i negativan kriticki
stav prema nekom naucnom modelu, teoriji zakonitosti. Korelator je naucnik cija je osnovna
orijentacija dovodjenje u vezu pojmova i kategorija, posmatranje naucnog objekta iz vise uglova
i izdvajanje dominanti. Na ovom planu postoje: monarhisti, bipolarci, triholorci, padobranci,
vanzemaljci.
Ritmizator je naucnik koji ima specificnu dinamiku rada. Na ovome planu izdvajaju se
sprinteri i maratonci.

Fokusator tezi sagledavanju stvari na mikro ili makro planu. Po nacinu izlaganja imamo cehovce
i tolstojevce. Cehovci se izrazavaju kratko, kompaktno, a tolstojevci idu u epske sirine. Jos jedan
tip naucnika nastaje fokusiranjem: smjeli i malodusni. Prvi nalaze hrabrosti da udju u opasne
vode dok malodusni tip nema snage da nesto zapocne ili pak zavrsi. Reflektor je naucnik ciji
rezultati predodredjuju, oplodjuju druge ili sami postaju predodredjeni. Promotor je naucnik koji
nalazi, stvara nesto novo.
Prihvaceno je misljenje da naucnika treba dijeliti na romanticare i klasicare. Prvi su generator
ideja, nadahnuti stvaraoci, a drugi su sakupljaci i uopstavaci cinjenica, tvorci fundamentalnih
djela.
Ako se naucni rad razmatra sa aspekta modela koji se primjenjuje moze se izdvojiti konstrukcija,
rekonstrukcija, destrukcija, proskripcija i deskripcija. Prvim se nastoji stvoriti nesto novo,
drugim se vrsi modifikacija postojeceg, treci predtavlja negiranje starih rjesenja i predlaganje
novih, cetvrti tezi da propise, dok peti ima za cilj da opise.
Leksicka struktura
Za NFS je karakteristicna stroga selekcija jezicke gradje, najveci dio ekspresivno-emocionalne
leksike nikad se ne upotrijebi. U naucnim tekstovima su potpuno iskljuceni glagoli koji
istovremeno izrazavaju akta govorenja i njegovu karakteristiku. Polisemija u NFS nema sirinu
kao u KFS buduci da osnovni leksicki fonda nauke cine termini, poznati po svojoj
monosemicnosti.
Sinonimiju NFS predodredjuju sljedeci faktori:
1.
2.
3.
4.

Mala vjerovatnoca pojave rijeci razlicitih stilskih vrijednosti

Neminovnost ponavljanja
Ogranicena mogucnost polisemantizacije
Dominantna uloga termina i njihova slaba sinonimnost

Nucna sinonimija se odlikuje jednoobraznoscu. Antonimija dolazi u funkciji suprostavljanja

pojmova.
Morfoloska struktura

U naucnim tekstovima autor nastoji da se objektivno postavi naspram objekta istrazivanja.

Pozicija autora izrazava se pomocu 1. lica jednine i mnozine. Autorskim mi potencira se
skromnost kazivanja. Ono sto NFS posebno odlikuje jeste izrazit imenski karakter: odnos
imenica i glagola je 43%- 14%. U umjetnickim tekstovima preovladava dinamika, u naucnom
statika, jedan odise subjektivizmom, drugi objektivizmom. U kategoriji roda zapaza se pojacana
upotreba srednjeg roda zbog toga sto je apstraktniji od muskog i zenskog. Cesti su imenski
prijedlozi i veznici tipa: u vezi sa, u odnosu na, u skladu sa U naucnim tekstovima dolazi do
desemantizacije glagola koji se pretvaraju u obicne vezivne karike, bez posebnog znacenja.
Glagola sadasnjeg vremena je tri puta veci procenat od glagola proslog vremena. Upotreba
imperativa ne prelazi 1% sto je gotovo zanemarljivo. Postoji jedna specificnost- upotreba
inkluzivnog imperativa, koji se podudara sa oblicima 1. lica mnozine sadasnjeg i buduceg
vremena, I on ima dvije funkcije:
1. Podsticanje uopstenog sagovornika na zajednicko vrsenje radnje u zeljenom pravcu
2. Izrazavanje spremnosti autora za vrsenje radnje zajedno sa citaocima
Ove sintaksicke konstrukcije predstavljaju nacin zblizavanja autora sa citaocima.
Stilisticka struktura
Strogo naucni stil nastaje na bazi slozenog i komplikovanog misljenja, pa je i recenica
kompleksna i viseclana. Stoga su za ovakav nacin izrazavanja tipicne slozene recenice. Na nivou
teksta NFS odlikuje cjelovitost, povezanost, logicnost, preciznost.

Univerzitet u Bihacu
Pedagoski faklutet
Odsjek za bosanski jezik i knjizevnost

Naucni funkcionalni stil

Esej

Korda Dusica
Literatura
Tosovic, Branko, Funkcionalni stilovi, Institut za Slavistiku, Graz 2002