Dokazni testovi

Prof. dr. sc. Jusuf Kumali

SADRAJ
1. Definicija i tipovi dokaznih postupaka
2. Dokazi revizora
3. Tehnike prikupljanja dokaza
4. Analitiki postupci
5. Pouzdanost i troak tehnika prikupljanja
dokaza
6. Dokazni postupci (Substantive Procedures)
7. Rezime

Definicija i tipovi dokaznih postupaka

Dio definicije revizije iz ranijih izlaganja
Revizija je sistematian proces objektivnog
dobijanja i procjene dokaza vezanih za izjave o
ekonomskim aktivnostima i dogadjajima
Proces prikupljanja dokaza poinje procjenom klijenta
i zavrava se dokaznim postupcima
Dokazni postupci su ispitivanja koja se obavljaju da bi
se dobili revizijski dokazi radi otkrivanja materijalno
znaanih pogrenih iskaza u finansijskim izvetajima

Dva osnovna tipa dokaznih postupaka:

Ispitivanje (testovi) detalja transakcija i salda
Analitiki postupci

Dokazi revizora
Dokumentacija i dokazi revizora
informacije koje revizor koristi da bi donio zakljuke na
kojima se zasniva miljenje revizora
sastoje se od izvornih dokumenata, raunovodstvenih
evidencija i informacija iz drugih izvora

Planirani rizik detekcije (PRD) ili planirani rizik

neotkrivanja materijalno znaajne greke
PRD = Prihvatljiv revizijski rizik/(Inherentni rizik x
Kontrolni rizik)
PRD odreduje koliinu dokaza koju revizor treba da
prikupi (nii rizik detekcije zahteva veu koliinu
dokaza)

Dokazi revizora (2)

Dokazi revizora

ISA 500
Revizor treba da dobije dovoljno adekvatnih
revizijskih dokaza, kako bi mogao izvesti razumne
zakljuke na kojima e zasnivati revizijsko miljenje

Dovoljnost mjerilo kvantiteta revizijskog

dokaza
Adekvatnost mjerilo kvaliteta revizijskog
dokaza, njegove pouzdanosti i relevantnosti za
odredjeni iskaz u finansijskom izvetaju
5

Dokazi revizora (3)

Revizijski dokaz dobija se kombinovanjem testova
kontrola i dokaznih postupaka (ako se ne moe
osloniti na kontrole, onda se dokazi u potpunosti
dobijaju izvodjenjem dokaznih postupaka)
U izvodjenju testova kontrola i dokaznih postupaka
revizor razmatra dovoljnost i adekvatnost dokaza
Dokazi prikupljeni na osnovu testova kontrola i
dokaznih postupaka treba da podre izjave date u
finansijskim izvetajima
Dovoljni adekvatni dokazi revizora
revizor ne ispituje sve raspoloive informacije, jer se zakljuci o
kontrolama, pojedinim bilansnim pozicijama ili transakcijama
mogu izvesti korienjem uzorka raspoloivih informacija
6

Dokazi revizora (4)

ta predstavlja dovoljan broj revizijskih dokaza
zavisi od
prethodnog iskustva sa klijentom
revizorove procjene inherentnog i kontrolnog
rizika
znaajnosti pozicije koja se ispituje
pouzdanosti raspoloivih informacija
eventualne sumnje u postojanje prevare ili greke
prethodno iskustvo sa klijentom ukazuje na broj dokaza koji je
ranije prikupljan i da li je taj broj bio dovoljan
to je vei inherentni i kontrolni rizik, to je znaajnija stavka u
finansijskom izvetaju, to je manje pouzdan izvor informacija,
potrebna je vea koliina dokaza
7

Dokazi revizora (5)

Pouzdanost revizorskog dokaza
zavisi od izvora i prirode
izvor moe biti interni ili eksterni
vani su nezavisnost i kvalifikacija osobe koja daje
dokaz
pouzdanost je vea ako je interna kontrola efikasnija
vea je pouzdanost ako dokaz potie iz eksternih
izvora
najpouzdaniji oblik revizorskog dokaza je vizuelni
(posmatranje transakcije od strane revizora)
pisani dokumenti su drugi najpouzdaniji oblik
revizorskog dokaza
najmanje pouzdani revizorski dokazi su usmene
izjave osoblja
8

Dokazi revizora (6)

Ubjedljivost revizorskog dokaza je mjera u kojoj je revizor uvjeren
da dokaz podrava miljenje revizora. Ubjedljivost objedinjuje:

dovoljnost
prikladnost (pouzdanost i relevantnost)
pravovremenost
Relevantnost dokaza je njegova prikladnost za cilj revizije koji se
ispituje

Primer:
Cilj revizije je da se ispita da li su knjienja na kraju
obraunskog perioda bila pravilna. Ispitivanje izlaznih faktura
tokom godine (sluajni uzorak) ne bi bilo relevantno, ali bi
ispitivanje uzorka takvih faktura neposredno prije i
neposredno poslije kraja godine bilo relevantno.
Pravovremenost je vremenski raspored revizijskih dokaza u
odnosu na period koji se revidira
9

Dokazi revizora (7)

Primer:
Inventarisanje zaliha na datum bilansa stanja se smatra
pravovremenim, pa stoga i ubjedljivijim od inventarisanja
dva mjeseca kasnije.
Dokazi vezani za raune bilansa stanja su ubjedljiviji kada
su dobijeni blizu datuma bilansa
Dokazi vezani za raune bilansa uspjeha su ubjedljiviji ako
su dobijeni na osnovu uzorka iz cjelog obraunskog perioda
(a ne samo jednog njegovog djela)
Revizor treba da vodi rauna o trokovima dobijanja
revizijskih dokaza i korisnosti dobijenih informacija
Tekoe u vezi sa dobijanjem dokaza i trokovi ne mogu biti
razlog za izostavljanje pojedinih postupaka
Ako revizor ne moe da dobije dovoljno odgovarajuih
revizijskih dokaza, on bi trebalo da izrazi miljenje sa
rezervom ili da se uzdri od davanja miljenja
10

Tehnika prikupljanja dokaza

Istraivanje putem postavljanja pitanja
Podrazumjeva traenje informacija od dobro obavjetenih
osoba unutar i izvan preduzea
Revizor moe da postavlja slubene, pisane upite licima izvan
preduzea, ali i neslubene, usmene upite licima u preduzeu
Najveu koliinu dokaza revizor obezbjedjuje postavljanjem
upita klijentu, ali se oni ne mogu smatrati konanim jer nisu
dobijeni iz nezavisnog izvora (mogu biti pristrasni)
Revizor mora da prikupi dodatne dokaze kako bi potvrdio
dokaze dobijene na osnovu upita
Dodatni dokazi se mogu dobiti:

posmatranjem,
inspekcijom,
izraunavanjem,
konfirmacijom i
analitikim postupcima
11

Tehnika prikupljanja dokaza (2)

Posmatranje
Odnosi se na procese i postupke koje izvode drugi
revizor posmatra inventarisanje (brojanje zaliha)
revizor posmatra obavljanje kontrolnih postupaka
Podrazumeva i obilazak objekata klijenta (razne vrste zapaanja)

Inspekcija (fiziki dokazi i ispitivanje/provjera

dokumenata)
Sastoji se u ispitivanju evidencija, dokumenata ili materijalnih
sredstava
Revizor vri uvid u dokumenta i evidencije klijenta radi provjere
informacija koje su, ili koje bi trebalo da budu, ukljuene u
finansijske izvetaje (provjera naloga za prodaju, prodajnih
faktura, otpremnica, izvoda iz banke, itd.)
12

Tehnika prikupljanja dokaza (3)

Tri osnovne kategorije dokumentarnih revizijskih dokaza:
dokazi koje kreiraju i posjeduju trea lica
dokazi koje kreiraju trea lica, a nalaze se u posjedu preduzea
dokazi koje kreira i posjeduje preduzee

Ispitivanje dokumentacije radi podupiranja evidentiranih

transakcija ili iznosa izvodi se odabiranjem uzorka stavki iz
odredjenog rauna i praenjem (unazad) radi pronalaenja izvorne
dokumentacije (na primjer, prodajne fakture)
Fiziko brojanje zaliha (inventarisanje)
ISA 501 Kada su zalihe znaajne (materijalne) za finansijske
izvetaje, revizor treba da dobije dovoljno odgovarajuih
revizijskih dokaza u pogledu njihovog postojanja i stanja u
kome se nalaze, tako to e biti prisutan prilikom inventarisanja
ako nije u mogunosti da prisustvuje inventarisanju, revizor bi
trebalo da naknadno obavi testiranje
13

Tehnika prikupljanja dokaza (4)

Izraunavanje (ponovno izvodjenje raunskih
operacija ili mehanika tanost)
Podrazumjeva proveru aritmetike tanosti izvornih
dokumenata i raunovodstvenih evidencija ili izvodjenje
nezavisnih raunskih operacija
Revizor ponovno rauna ve obraunate iznose iz
odabranog reprezentativnog uzorka

Konfirmacija (izjava treih lica)

Odgovor na upit kojim se potvrdjuje informacija
sadrana u raunovodstvenoj evidenciji
Ubjedljiv dokaz jer dolazi od treeg lica i u pisanoj formi
Moe dosta da kota i zahtjeva puno vremena
Najee se koristi za provjeru salda potraivanja
14

Analitiki postupci
Obuhvataju analizu znaajnih pokazatelja i trendova,
ukljuujui istraivanje fluktuacija i odnosa koji nisu
konzistentni sa drugim relevantnim informacijama ili
odstupaju od predvidivih iznosa
Poredjenje finansijskih izvetaja sa informacijama iz
prethodnog perioda
Poredjenje sa informacijama preduzea koja se bave istom
djelatnou

Podrazumjevaju korienje poredjenja i analizu

medjusobnih odnosa pojedinih kategorija da bi se
ocjenilo da li su salda rauna ili drugi podaci razumni
15

Analitiki postupci (2)

Stepen oslanjanja na analitike postupke
Primjena analitikih postupaka bazira se na oekivanjima
da odnosi izmedju podataka postoje na kontinualnoj osnovi,
osim u sluaju pojave nekog uzroka koji dovodi do promjene
tih odnosa
Prisustvo takvih odnosa prua revizijski dokaz u pogledu
kompletnosti, tanosti i valjanosti podataka koje proizvodi
raunovodstveni sistem
Stepen u kome se revizor oslanja na rezultate analitikih
postupaka zavisi od:

znaajnosti (materijalnosti) pozicija

drugih postupaka izvedenih od strane revizora
tanosti s kojom se oekivani rezultati mogu
predvidjeti
procjene inherentnog i kontrolnog rizika
16

Analitiki postupci (3)

Analiza pokazatelja i trendova
Postoji pet tipova analitikih postupaka

poredjenje pokazatelja klijenta sa pokazateljima

privredne djelatnosti
poredjenje pokazatelja klijenta sa pokazateljima iz
prethodnog perioda
poredjenje pokazatelja klijenta sa oekivanim
rezultatima utvrdjenim od strane klijenta
poredjenje pokazatelja klijenta sa oekivanim
rezultatima utvrdjenim od strane revizora
poredjenje pokazatelja klijenta sa oekivanim
rezultatima utvrdjenim na osnovu nefinansijskih
informacija (na primjer, prihod hotela se moe
procjeniti mnoenjem cijene sobe, broja soba i
prosjene zauzetosti)
17

Pouzdanost i trokovi tehnika prikupljanja

dokaza

Revizor bi trebalo da koristi najpouzdanije

tehnike za prikupljanje dokaza, ali i da vodi
rauna o njihovim trokovima
Tehnike prikupljanja dokaza od najpouzdanije
do najmanje pouzdane
1. Izraunavanje (ponovno raunanje)
2. Inspekcija (fiziki dokazi i provjera dokumenata)
3. Konfrimacija
4. Analitiki postupci
5. Posmatranje
6. Upiti-ankete
18

Pouzdanost i trokovi tehnika prikupljanja dokaza (2)

Redosljed tehnika prikupljanja dokaza prema

trokovima (najskuplje su konfirmacija i
inspekcija)
1. Konfirmacija
2. Inspekcija fizikih dokaza, a zatim provjera dokumenata
3. Analitiki postupci
4. Upit/istraivanje putem postavljanja pitanja
5. Izraunavanje (ponovno raunanje ili mehanika tanost)
6. Posmatranje

19

Dokazni postupci (Supstantive Procedures)

Dokazni postupci su testovi koji se obavljaju radi

dobijanja revizorskih dokaza, kako bi se otkrili
znaajno (materijalno) pogreni iskazi u
finansijskim izvetajima
Dvije vrste dokaznih postupaka
Testovi koji obuhvataju detalje pojedinih transakcija i salda
Testovi transakcija (izvode se kod rauna imovine,
obaveza i kapitala). Na primer: Traenje neevidentiranih
obaveza.
Testovi salda (provjeravaju se zakljuna salda glavne
knjige ili pozicije u finansijskim izvetajima
Analitiki postupci

20

Dokazni postupci (Supstantive Procedures) (2)

Dokazno ispitivanje salda

Testovi salda su dokazni testovi koji pruaju

razumno uvjeravanje o valjanosti salda u glavnoj

knjizi ili
identifikuju greku u raunu
Prilikom ispitivanja salda, revizor usmjerava panju na
postojanje precjenjenih ili potcjenjenih iznosa bilansnih pozicija
Testovi se koriste da bi se ispitali detalji pojedinih rauna koji
imaju visok obrt (gotovina, potraivanja, obaveze prema
dobavljaima, itd.)
Testovi salda su vani jer je konaan cilj revizora da izrazi
miljenje o finansijskim izvetajima koji su sastavljeni od salda
rauna
21

Dokazni postupci (Supstantive Procedures) (3)

Traenje neevidentiranih obaveza

Dokazni testovi obaveza podrazumjevaju traenje

neevidentiranih obaveza
Ovo testiranje prua dokaz o kompletnosti knjienja
Prilikom traenja neevidentiranih obaveza, revizor
provjerava novane isplate koje je izvrio klijent u
periodu nakon bilansa stanja (mogue je da klijent
plati obavezu koju prethodno nije evidentirao)

22

REZIME

Uspjeh revizije zavisi od

vjerodostojnosti dokaznog
postupka

23

Hvala na
panji!
24