Professional Documents
Culture Documents
Bazat e Sistemit Gjyqësor Permbledhje AShaqiri J
Bazat e Sistemit Gjyqësor Permbledhje AShaqiri J
WVV
[
`
CZ^
[
+&%!#
+"'"-!*"+"
!"#$%$&'
!
"#$#%!&!'('%&)(%!*+,-.'/0'
()*+,-./01.'
'
2*34536'70483*3'
!
'
'
'
'
'
'
'
("9:$&"2#';<'(=:>$;$?'<'2"@A#$@'?=B'
'
'
'
Universiteti i Prishtins
Fakulteti Juridik
Dega n Gjilan
Hyrje
Ky punim, t cilin e keni n dor, sht nj prmbledhje shnimesh, i cili do tu mundsoj
q t pajiseni me njohuri baz rreth mnyrs s organizimit dhe funksionimit t sistemit t
gjyqsis. Materiali i futur n kt punim sht marrur kryesisht nga faqe t ndryshme n
internet. Radhitja sht br duke u bazuar nga ligjrata e mbajtura n lndn Bazat e Sistemit
Gjyqsor, ligjruar nga Ma. Ass Flamur Hyseni.
Duke e ditur q un nuk kisha fare njohuri nga fusha e drejtsis, e posarisht nga
gjyqsia, dhe n ann tjetr, duke qene vazhdimisht i inspiruar nga ligjratat q mbante
profesori yn dhe po ashtu duke qen i motivuar q t kem nj sukses t lakmueshm n
studime, ia caktova vetes nj detyr paksa t vshtir q t bj nj prmbledhje t ktij
materiali q ta bj kt punim.
Natyrisht, kt punim ia dedikoj edhe kolegve t mi, t cilve mendoj q do tu ndihmoj
sado pak, n pajisjen me njohuri rreth sistemit t gjyqsis.
Punim sht i ndar n pes kapituj kryesor. N secilin prej tyre kemi futur material sa
m thelbsor dhe t nevojshm , n mnyr q lexuesi t marr njohuri baz dhe te
nevojshme.
Jam ,thellsisht, i vetdijshm q ky material ka mangsi t shumta, por koha e shkurtr
dhe pamundsia pr t gjetur edhe burime tjera, nuk m ka lejuar q t thellohem edhe m
shum n drejtim t arritjes s nj prsosmrie m t madhe t ktij punimi.
Kapitulli i par bn fjal rreth hapave se si funksionon sistemi gjyqsor. Lexuesi, ktu
nuk duhet t habitet, pasi q sht marr procedura e Republiks s Shqipris, por edhe n
vendin ton pak a shum sht e njjt, vese emrtimet e institucioneve gjyqsore jan paksa
m ndryshe.
N kapitullin e dyt dhe t tret kemi futur informata rreth sistemit t gjyqsis n
Kosov , prkatsisht atij n Shqipri, me gjith strukturn, formn dhe mnyrn se si
funksionon. Nuk kemi ln anash edhe t dhnat rreth historikut t shumics s ktyre
institucioneve, natyrisht, t atyre pr t cilat kemi gjetur informata.
Kapitulli i katrt ka pr baz institucionet e gjyqsis ndrkombtare, organizimin,
funksionimin dhe juridiksionin e tyre. N kt kapitull kemi futur edhe ca njohuri rreth
sistemeve gjyqsore te SHBA-s dhe Mbretris s Bashkuar. Dhe kemi ln anash sistemet
gjyqsore t Francs, Gjermanis, Italis, Rusis, dhe Turqis, t cilat shpresojm q ti
plotsojm m von.
Dhe n kapitullin e fundit kemi br nj fjalor t vogl, kryesisht me shpjegime rreth
termeve juridike q jan prdorur n kt punim.
Studenti,
Arianit Shaqiri
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
Janar 2011
Gjyqsori dhe, n fund t fundit, vetm gjyqsori mund t prcaktoj prfundimisht kush del
fitimtar n konfliktin e pashmangshm ndrmjet individve; ndrmjet qeveris dhe t qeverisurve, duke
prfshir edhe ata q akuzohen nga shteti se kan shkelur ligjin; ndrmjet individve dhe shoqrive dhe
ndrmjet organizatave, si publike ashtu edhe private.
Atmosfera q rrethon gjykatat dhe ngjarjet n gjykata sht formale dhe e pazakont pr shkak se
gjykatat jan unike. Ato zgjidhin konflikte duke zbatuar ligjin mbi faktet e shtjeve t veanta, n
mnyr t pavarur dhe t paanshme.
Kur ligji zbatohet mbi faktet q sillen n gjykat, do pal ka t drejtn absolute pr t pasur nj
arbitr q sht i pavarur nga palt e asaj shtjeje dhe avokatt e tyre.
Proceset gjyqsore duhet t reflektojn qllimet e gjykats, si jan drejtsia individuale n shtje
gjyqsore individuale, dukshmria e drejtsis individuale n shtjet gjyqsore individuale, sigurimi i nj
vendi gjykimi pr zgjidhjen e mosmarrveshjeve, mbrojtja e individve ndaj prdorimit arbitrar t
pushtetit qeveriss si dhe regjistrimi i statusit ligjor. shtjeve gjyqsore individuale duhet t'u jepet
vmendje individuale.
Ligji duhet t zbatohet drejt pr do shtje. Pavarsisht nga statusi ekonomik, pr t gjith duhet
t ekzistoj qasje e barabart n gjykat.
dokush q vjen n gjykat dhe para saj duhet t trajtohet me respekt, drejtsi dhe n mnyr t
barabart. Proceset gjyqsore dhe zbatimi i ligjit mbi faktet n shtjet individuale duhet t jen t
qndrueshme dhe t parashikueshme.
Gjykatat si institucione
Kur ato jan t paanshme dhe t pavarura, gjykatat meritojn besimin dhe sigurin e publikut
ndrsa peshojn nevojat pr nj rend shoqror dhe nj liri individuale n "administrimin e zakonshm t
s drejts penale dhe civile" (Federalisti 17).
Drejtsia krkon nga gjykatat, t cilat n veprimtarin e tyre t prditshme reflektojn trashgimin
e Deklarats se Pavarsis, Kushtetuts s Shteteve t Bashkuara t Ameriks, respektin e publikut, nj
zbatim vullnetar t ligjit dhe vendimeve gjyqsore n shtjet gjyqsore individuale. Gjykatat jan t
ndara nga ekzekutivi dhe legjislativi.
Por, n fund t fundit, baza kushtetuese dhe ligjore e autoritetit t tyre u dikton ndrvarsi dhe
pavarsi, jo autonomi. Menaxhert e gjykatave/kancelart (kryetart) q jan t aft kuptojn bazat
historike t pavarsis s gjyqsorit, autoritetit t gjyqsorit, konceptet e juridiksionit dhe t vendit t
zhvillimit t gjyqit si dhe t fuqis s brendshme t gjykatave.
Gjykatat n mnyr t vetndrgjegjshme mbrojn proceset e tyre t vendimmarrjes dhe ruajn
dallueshm kufijt e vet administrativ dhe politik, qoft duke ushtruar menaxhimin dhe aktivizimin e
frenuar, qoft nprmjet marr-dhnieve kundrshtuese me pushtetet e tjera.
Pr shkak se standardet e efektivitetit t gjykats artikulojn bindshm dhe hollsishm se far
duhet t prmbushin gjykatat me burimet q gjenden n to, drejtues t aft gjykatash e din se pr far
bjn fjal kto standarde dhe i marrin seriozisht ato.
Janar 2011
diktojn se qllimi i administrimit gjyqsor nuk sht as autonomia dhe as pavarsia gjyqsore, por liria,
rendi shoqror, sundimi i ligjit, mbrojtja e barabart dhe procesi i rregullt.
Prgjegjshmria
Qllimet dhe prgjegjsit e gjykatave krkojn drejtpeshim ndrmjet pavarsis dhe
prgjegjshmris se brendshme dhe t jashtme. Gjykatat nuk mund t'u shrbejn qllimeve t tyre t
qndrueshme ose prgjegjsive t tyre t vazhdueshme, nse struktura, qeverisja, veprimet, programet,
proceset dhe efektiviteti i tyre nuk t ojn n nj perceptim t merituar se gjyqsori sht i
prgjegjshm. Shfajsimi pr kontrollin mbi gjykata n lidhje me ritmin e procesit gjyqsor, shnimin dhe
raportimin e kohs s dispozitivit, zbatimin e vendimeve gjyqsore nuk sht thjesht efikasitet.
Pr me tepr, sht prgjegjsia e gjykatave pr nj prdorim t duhur t fondeve publike pr t
siguruar sundimin e ligjit, mbrojtjen e barabart dhe procesin e rregullt, drejtsin individuale n shtje
individuale dhe dukshmrin e drejtsis individuale n shtje individuale.
Menaxhert e gjykatave/kancelart (apo kryetar) themelojn, shpjegojn dhe mirmbajn
prdorimin q gjykata u bn burimeve publike. Ata u raportojn mbi veprimtarin e gjykats, gjyqsorit,
publikut dhe homologve politik t gjyqsorit. Gjyqtart dhe stafi i gjykats kuptojn dhe i shrbejn s
drejts s publikut pr nj gjyqsor t prgjegjshm, i cili me t drejt do t gzonte besimin e publikut.
Janar 2011
Pas kalimit t ksaj faze, gjyqtari bn prpjekje pr zgjidhjen e shtjes me pajtim. Kjo do t
thot q ai i fton palt t bisedojn pr t arritur nj marrveshje e cila do t zgjidhte shtjen, duke
knaqur t dyja palt dhe duke shmangur procedurat e mtejshme gjyqsore. N rast se kjo gj arrihet,
marrveshja e pajtimit pasqyrohet n procesverbalin e seancs, i cili nnshkruhet nga palt dhe nga
gjyqtari. Mbas ksaj gjyqtari jep vendim pr miratimin e pajtimit.
N rast se shtja nuk arrihet t zgjidhet me pajtim, ather gjykata i fton palt t paraqesin
pretendimet e tyre rreth shtjes n gjykim. N seanc gjyqsore mbahet procesverbal n t cilin
pasqyrohen shpjegimet e palve, provat q merren si dhe vendimet dhe urdhrat q shpall Gjykata.
Kryetari i seancs gjyqsore drejton hetimin gjyqsor dhe bisedimet e palve n prputhje me rregullat e
prcaktuara n Kodin e Procedurs Civile. Kur ndonj nga palt bn vrejtje ndaj veprimeve t kryetarit
ose t ndonjrit nga antart e trupit gjykues, duke pretenduar se u kufizohen ose u shkelen t drejtat e
tyre kto duhet t pasqyrohen n procesverbal.
Gjat zhvillimit t procesit gjyqsor civil Gjykata me vendim lejon palt t provojn faktet mbi t
cilat i bazojn krkimet dhe pretendimet e tyre, duke paraqitur n Gjykat vetm ato prova q jan t
domosdoshme dhe q kan lidhje me shtjen n gjykim. N Kodin e Procedurs Civile njihen kto lloje
provash: dshmitart, shkresat, filmat fotografike kinematografike dhe regjistrime t tjera, pohimet e
palve, kqyrja e personave, sendeve dhe kqyrja n vend, eksperimenti. N rast se nj prov rrezikon t
zhduket gjykata merr vendim pr sigurimin e saj. N shtje pr t cilat krkohen njohuri t posame n
fushn e shkencs tekniks e n fusha t tjera, gjykata vet ose me krkesn e palve cakton ekspert.
Gjykata pasi dgjon palt dhe provat e paraqitura nga ato si dhe pasi shqyrton shtjen n trsi merr
vendim me t cilin e pranon trsisht apo pjesrisht padin si t bazuar n prova e n ligj ose vendos
rrzimin e saj si t pabazuar n prova ose n ligj.
Ndaj vendimit t Gjykats palt kan t drejt t bjn ankim n Gjykatn e Apelit. Gjykata e
Apelit gjat shqyrtimit t shtjes mban parasysh, pr aq sa jan t zbatueshme, dispozitat mbi
procedurn e gjykimit n shkall t par t parashikuara n Kodin e Procedurs civile. Me krkesn e
palve ose edhe kryesisht Gjykata e Apelit mund t prsrit trsisht apo pjesrisht hetimin gjyqsor. N
shqyrtimin gjyqsor mund t lexohen aktet e gjykimit t shkalls s par. Gjykata e Apelit ka t drejt t
marr edhe prova t reja.
Gjykata e Apelit pasi shqyrton shtjen vendos:
1. Lnien n fuqi t vendimit t gjykats s shkalls s par
2. Ndryshimin e vendimit
3. Prishjen e vendimit dhe pushimin e shtjes
4. Prishjen e vendimit dhe drgimin e shtjes pr rigjykim n Gjykatn e rrethit n rastet e
parashikuara n kt kod.
Janar 2011
Hetimi gjyqsor fillon me marrjen e provave t krkuara nga prokurori ose i dmtuari akuzues dhe
vazhdon me marrjen e atyre q krkohen nga i pandehuri mbrojtsi dhe palt e tjera. Pas marrjes s
provave, prokurori mbrojtsi i t pandehurit dhe prfaqsuesit e palve t tjera formulojn dhe
parashtrojn konkluzionet prkatse. Prokurori, mbrojtsit dhe prfaqsuesit e palve mund t bjn
replik. Diskutimi prfundimtar nuk mund t ndrpritet pr t marr prova t reja prvese kur Gjykata e
mon t domosdoshme . Pas diskutimit prfundimtar Gjykata trhiqet pr marrjen e vendimit i cili mund
t jet vendim pr pushimin e shtjes, vendim pafajsie, vendim dnimi pr t pandehurin.
Kundr vendimit t Gjykats s shkalls s par palt mund t bjn ankim n Gjykatn e Apelit.
Gjykata e Apelit e shqyrton shtjen n trsi dhe nuk kufizohet vetm me shkaqet e paraqitura n
ankim. Kryetari i kolegjit t Gjykats s Apelit urdhron thirrjen e t pandehurit, paditsit civil dhe t
paditurit civil si dhe t mbrojtsve e t prfaqsuesve t tyre. Afati i paraqitjes s tyre nuk mund t jet
m i vogl s dhjet dit. Gjykata e Apelit mund t vendos marrjen e provave t reja ose prsritjen
trsisht apo pjesrisht t shqyrtimit gjyqsor ajo vendos prsritjen e shqyrtimit gjyqsor kur vrtetohet
se i pandehuri nuk ka marr pjes n shkall t par sepse nuk ka marr dijeni ose nuk ka mundur t
paraqitet pr shkaqe ligjore.
Gjykata e Apelit pasi shqyrton shtjen vendos:
1. Lnien n fuqi t vendimit
2. Ndryshimin e vendimit
3. Prishjen e vendimit dhe pushimin e shtjes
4. Prishjen e vendimit dhe kthimin e akteve Gjykats s shkalls s par
Kundr vendimit t Gjykats s Apelit palt kan t drejt t bjn ankim n Gjykatn e Lart. Gjykata e
Lart e shqyrton shtjen brenda kufijve t shkaqeve t ngritura por pr shtje ligjore q duhet t shihen
kryesisht nga Gjykata n do gjendje e shkall t procesit t cilat nuk jan par, Gjykata e Lart ka t
drejt t vendos. Gjat gjykimit t shtjes n Gjykat t Lart zbatohen t gjitha normat q lidhen me
publicitetin rregullin e seancs dhe me drejtimin e diskutimit si n Gjykatn e shkalls s par pr aq sa
jan t zbatueshme.
Pas shqyrtimit t shtjes Gjykata e Lart vendos:
1. Lnien n fuqi t vendimit ndaj t cilit sht br rekurs
2. Ndryshimin e vendimit pr cilsimin ligjor t veprs pr llojin dhe masn e dnimit pr pasojat
civile t veprs penale
3. Prishjen e vendimit dhe zgjidhjen e shtjes pa e kthyer pr rishqyrtim
4. Prishjen e vendimit dhe kthimin e akteve pr rishqyrtim
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
Janar 2011
Po ashtu, secila nga palt ka t drejt t'i krkoj Gjykats t marr masa pr sigurimin e nj prove
e cila rrezikon t zhduket ose marrja e s cils n t ardhmen mund t bhet e pamundur ose e vshtir.
Kjo n rastet kur prova ka rndsi themelore pr zgjidhjen e shtjes.
Palt n gjykimin civil kan t drejt t paraqesin provat t cilat provojn pretendimet prkatse.
Ktu prfshihet: thirrja e dshmitarve, paraqitja e provave shkresore etj.
Personat q nuk din gjuhn shqipe kan t drejt t prdorin n gjykim gjuhn e tyre dhe t
njihen me provat dhe me gjith zhvillimin e gjykimit nprmjet prkthyesit.
do qytetar ka t drejt t marr pjes n nj proces gjyqsor civil, me prjashtim t rasteve kur
Gjykata vendos q gjykimi t bhet me dyer t mbyllura pr shkak t ruajtjes s nj sekreti shtetror dhe
rendit publik; prmendjes s rrethanave t jets intime t pjesmarrsve n gjykim apo t ruajtjes s
sekretit tregtar apo shpikjeve.
Nj e drejt tjetr themelore e pjesmarrsve n gjykim sht e drejta pr t'u ankuar ndaj
vendimeve dhe urdhrave t Gjykats.
Ankimi kundr nj vendimi civil - N fushn, civile kundr vendimeve t Gjykatave jan
parashikuar disa mjete ligjore mbrojtjeje. Ato jan:
Afati i rishikimit n Gjykatn e Apelit kundr vendimeve prfundimtare t Gjykats s Rrethit sht 15
dit, kurse afati pr t br rekurs n Gjykatn e Lart kundr vendimeve t Gjykats s Apelit sht 30
dit. Kto afate jan t prera dhe fillojn nga dita e nesrme e shpalljes s vendimit prfundimtar. Kur
shtja sht gjykuar dhe nga Gjykata e Rrethit dhe nga Gjykata e Apelit n munges t njrs pal, ky
akt fillon nga dita e njoftimit t vendimit.
Krkesa pr rishikim mund t paraqitet brenda 30 ditve nga dita q pala ka marr dijeni pr shkakun e
rishikimit, por n do rast jo m von se nj vit nga data q ka lindur shkaku i rishikimit. N nenin 496 t
Kodit t Procedurs Civile parashikohet q afati prej 30 ditsh t krkess pr rishikim, n disa raste fillon
nga dita q vendimi ka marr form t prer. Kto raste jan:
Kur vrtetohet se thniet e dshmitarve apo mendimet e ekspertve mbi t cilat sht bazuar
vendimi, kan qen t rreme;
Kur palt ose prfaqsuesit e tyre, apo ndonj antar i trupit gjykues ka marr pjes n gjykimin
e shtjes, kan kryer vepra t dnueshme penalisht, t cilt kan ndikuar n dhnien e vendimit;
Kur vrtetohet se vendimi i dhn sht bazuar n dokumente t falsifikuar.
Megjithat, ankimi n Gjykatn e Apelit, rekursi n Gjykatn e Lart dhe krkesa pr rishikimin, nuk
mund t bhen pasi ka kaluar nj vit nga shpallja e vendimit. Kjo dispozit (neni 445 i Kodit t Procedurs
Civile "Prekluziviteti i ankimimit) nuk zbatohet kur pala n munges vrteton se nuk ka qen n dijeni t
procesit gjyqsor pr shkak t pavlefshmris s njoftimeve".
Ankimi kundr nj vendimi penal - N shtjet penale mjetet e ankimimit jan: apeli, rekursi
n Gjykatn e Lart dhe krkesa pr rishikim.
Afati pr t br ankim n Gjykatn e Apelit sht 10 dit duke filluar nga e nesrmja e shpalljes s
vendimit ose njoftimit t vendimit. Ankim mund t bj prokurori, i dmtuari akuzues, i pandehuri si dhe
paditsi civil dhe i padituri civil.
Ankimi paraqitet n sekretarin e Gjykats q ka dhn vendimin e ankimuar, ose mund t paraqitet
edhe n Gjykatn kur ka vendbanimin pala e interesuar. N kto raste, akti drgohet menjher n
sekretarin e Gjykats q ka dhn vendimin. Gjithashtu ankimi mund t drgohet edhe me post
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
Janar 2011
Janar 2011
Gjykatn e Lart) dosjet do t ndahen midis gjyqtarve me short. Mbasi dosja studiohet nga gjyqtari
prkats, caktohet data e gjykimit.
Njoftimi pr datn dhe orn e gjykimit bhet nga Gjykata e Apelit duke e afishuar kt njoftim tek
stendat e lajmrimeve q jan n hyrje t Gjykats s Apelit. Kjo shpallje bhet edhe n stendat e
lajmrimeve t Gjykatave prkatse t rrethit (para asaj Gjykate rrethi q ka dhn vendimin). Ky njoftim
duhet t bhet jo m von se 10 dit prpara shqyrtimit t shtjes.
Kur Gjykata e Apelit shqyrton shtje q jan n gjykim, ose e ka mbajtur shtjen pr ta gjykuar
vet si Gjykat Fakti, ose kur lind nevoja q shtja t gjykohet para afatit 10 ditor, t prmendur m
lart, njoftimi n kto raste nuk bhet me shpallje tek stendat e lajmrimeve, por njoftimi pr datn e orn
e gjykimit u bhet drejtprdrejt palve, prfaqsuesve ose mbrojtsve t tyre.
Mosparaqitja e palve pr t cilat njoftimi sht br me shpallje nuk pengon shqyrtimin e shtjes,
me prjashtim t rastit kur pala e interesuar ka njoftuar shkaqe t arsyeshme pr mungesn. Gjithashtu
Gjykata e Apelit nuk mund t shqyrtoj shtjen n munges t palve kur dgjimi i tyre sht nj nga
detyrat q i sht vn nga Gjykata e Lart gjat rigjykimit n Gjykatn e Apelit. Po ashtu shtja nuk
mund t gjykohet n munges t palve, kur njoftimet pr thirrjen e tyre nuk kan qen t rregullta.
N Gjykatn e Apelit shtjet shqyrtohen n mnyr kolegjiale. Kjo Gjykat gjykon me trup gjykues t
prbr nga tre gjyqtar. Pasi shqyrtohen shtjet (kur ato jan shtje civile), Gjykata e Apelit mund t
vendos:
1. Lnien n fuqi t vendimit t Gjykats s shkalls s par,
2. Ndryshimin e vendimit,
3. Prishjen e vendimit dhe pushimin e shtjes
4. Prishjen e vendimit dhe drgimin e shtjes pr rigjykim n Gjykatn e Rrethit, n rastet e
parashikuara nga neni 467 i Kodit t Procedurs Civile, ka do t thot ndrmjet t tjerash se:
Gjykata e shkalls s par ka shkelur dispozitat mbi juridiksionin dhe kompetencn,
Nuk ka qen n rregull prbrja e trupit gjykues, apo vendimi nuk sht nnshkruar nga
gjyqtart,
shtja sht gjykuar n munges pa patur dijeni palt pr datn e gjykimit,
Kur mungojn ose jan t pavlefshme padia, procesverbali gjyqsor, ankimi si dhe do dokument
tjetr q ka ndikuar n dhnien e vendimit,
Nuk sht formuar drejt ndrgjyqsia.
Ankimi i shtjeve Penale - M lart kemi folur pr ankimin n Gjykatn e Apelit t shtjeve
civile. Ligji parashikon rregulla precize pr formn e ankimit, kush mund t bj ankim, vendin e
paraqitjes dhe afatin e ankimit, kujt i komunikohet ankimi etj. edhe n procesin penal. Gjykata e Apelit
mbasi shqyrton ankimin n nj shtje penale mund t vendos:
1. Lnien n fuqi t vendimit
2. Ndryshimin e vendimit
3. Prishjen e vendimit dhe pushimin e shtjes kur jan raste qe nuk lejojn fillimin ose vazhdimin e
procedimit ose kur nuk vrtetohet fajsia e t pandehurit.
4. Prishjen e vendimit dhe kthimin e akteve Gjykats s shkalls s par kur nuk jan respektuar
dispozitat q lidhen me kushtet pr t qen gjyqtar n shtjen konkrete, me ushtrimin e ndjekjes
penale nga prokurori dhe pjesmarrjen e tij n procedim me pjesmarrjen e prfaqsuesit t t
dmtuarit akuzues dhe t mbrojtsit t t pandehurit, si dhe n do rast kur n dispozita t
veanta sht parashikuar pavlefshmria e vendimit.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
Janar 2011
Konteksti ligjor
Kosova e ka t njjtn tradit juridike si ajo e ish-RSFJ-s, prfshir ktu edhe ndikimin e fuqishm
t cilin e ka ln prapa Perandoria e Austro-Hungaris. Si Krahin autonome n RSFJ, Kosova ka ndar
kodet e procedurs penale dhe civile me krahinat tjera t RSFJ-s, por e ka pasur kodin e vet penal (t
prmirsuar me disa dispozita federative).
Si ishte e zakonshme n sistemet tjera socialiste, ndikimi n gjyqsi i degs s ekzekutivit dhe
partis ishte i zakonshm.
Me rrnimin e sistemit kosovar t drejtsis, praktikisht t gjith gjyqtart dhe prokurort shqiptar
ishin shkarkuar nga detyra. Pas ksaj, derisa nj pjes e tyre kishin filluar t punojn si avokat privat
pran gjykatave t instrumentalizuara, shum t tjer ishin detyruar ta braktisin trsisht profesionin, pa
2
10
Janar 2011
shrbyer fare gjat nj dekade t tre. Kshtu, t gjith ktyre profesionistve t judikaturs q i kishte
Kosova e paslufts u mungonte prvoja m e re gjyqsore. Pr m tepr, prvoja nga sistemi i
mparshm socialist shrbente si nj prgatitje e dobt pr punn n sistemin e ri demokratik. Pak prej
tyre kishin njohuri t drejtprdrejt mbi standardet ligjore moderne, demokratike dhe ndrkombtare pr
t drejtat e njeriut.
Kur bashksia ndrkombtare, n muajt e par pas vendosjes s prezencs s vet n Kosov, mori
hapat pr ngritjen e sistemit t drejtsis, gjendja ishte pothuajse e pashpres: pa objekte e
infrastruktur, pa inventar, me munges edhe t letrs, pa njerz. N Kosovn e dal nga nj gjendje e
rnd represioni, dhune sistematike dhe plagve t lufts, gjasat pr riparimin e besimit t komunitetit n
drejtsi, pothuajse nuk dukeshin fare n horizont. Alternativa sikur nuk kishte: u ngrit sistemi i
mparshm i drejtsis prkundr rrethanave t ndryshuara shoqrore, ekonomike e politike.
Prandaj, sistemi i natyrs krejt socialiste, i cili i kishte shrbyer drejtsis s kufizuar kosovare deri
n vitet 1989, shum shpejt edhe n praktik u tregua joadekuat pr rrethanat plotsisht t ndryshuara,
n t cilat, n mnyr t panatyrshme, po rikthehej. E tr kjo krijoi gjendjen kur Kosovs me tepr se
do gj tjetr po i mungonte drejtsia.
Pas nj situate t brisht, prparimin e prekshm sikur e shnoi aprovimi i dy ligjeve bazike pr
fushn e drejtsis penale: Kodit e prkohshm t Procedurs Penale dhe Kodit e prkohshm Penal.
Duhet pranuar q n situatn e zhvillimeve t paslufts kjo paraqet zhvillim me rndsi pr
legjislacionin kosovar. Pothuajse t gjith vrojtuesit objektiv pajtohen se legjislacioni i ri penal paraqet nj
prmbledhje t mir t standardeve ndrkombtare pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive e njeriut.
Shum analiza krahasuese tregojn nj aplikim tejet t gjer t ktyre standardeve,madje m t gjer se
n shum prej vendeve me sisteme te zhvilluara juridike.
Prkundr ktyre, sigurisht se kjo struktur e ligjeve nuk ishte e prsosur dhe pa zbrazsi.
Pas shpalljes s pavarsis s Kosovs legjislacioni i tanishm u plotsua dhe u shtua me ligjet nga
Pakoja e Ahtisarit t aprovuara me procedur t prshpejtuar. N kt drejtim edhe kodi i prkohshm i
procedurs penale dhe kodi i prkohshm penal i Kosovs u ndryshuan n disa nene me ligje t veanta
t aprovuara nga Kuvendi i Kosovs dhe tani quhen Kodi i Procedurs Penale i Kosovs dhe Kodi Penal i
Kosovs
Struktura e tanishme organizative e sistemit t drejtsis penale n Kosov sht transformuar dhe
sht n pajtim me krkesat nevojat dhe problemet e kohs dhe njherit sht n prputhje me
legjislaturn e BE-s.
Se drejtsia n Kosov sht n rrug t mir, na bn q t jemi t bindur edhe nga fakti i
miratimit t ligjit pr funksionimi e Gjykatave n Kosov si dhe ligjit pr funksionimin e Prokuroris n
Kosov, i cilt hyjn n fuqi q nga 1 janar t vitit 2013.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
11
Janar 2011
Presidenti
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
12
Janar 2011
Merr vendime dhe nxjerr akte juridike ose rregullore, t nevojshme pr zbatimin e ligjeve;
Kompetencat tjera:
Kryeministri
Neni 94 [Kompetencat e Kryeministrit] (Kushtetuta e Republiks s Kosovs )
Kryeministri
ka kto kompetenca:
Siguron zbatimin e ligjeve dhe t politikave t prcaktuara t Qeveris;
Prfaqson dhe udhheq Qeverin;
Siguron q t gjitha Ministrit t veprojn n pajtim me politikat qeveritare;
Ndrron antart e Qeveris, pa plqimin e Kuvendit;
Kryeson Kshillin e Siguris t Kosovs;
Emron Drejtorin e Prgjithshm t Policis s Kosovs;
Kshillohet me Presidentin e Republiks s Kosovs mbi shtjet e inteligjencs;
S bashku me Presidentin, emron Drejtorin, Zvendsdrejtorin dhe Inspektorin e
Prgjithshm t Agjencis s Kosovs pr Inteligjenc;
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
13
Janar 2011
Ministria e drejtsis
Misioni
Shrbimi Korrektues i Kosovs, n bashkpunim me t gjith partnert e Drejtsis
dhe n
far bn SHKK
SHKK-ja sht prgjegjs pr administrimin e t burgosurve, paraburgosurve, dnuarve, miturve n
baz t ligjeve t aplikueshme t Kosovs, si dhe konventave Evropiane dhe rregulloreve te tjera te
lshuara n institucionet prkatse. SHKK-ja sht prgjegjs pr menaxhimin e institucioneve t niveleve
t ndryshme t siguris dhe mbikqyrjen e personave nn kujdesin e SHKK-s
14
Janar 2011
Fillimisht me ndihmn e donatorve si dhe m punn e tr stafit n t gjitha nivelet u krijuan disa
kushte m elementare, dhe deri n vitin 2001, viti I cili shnoi fillimin e funksionimit t mirfillt, tani
Shrbimi vepron dhe ka nn administrim institucionet si:
Burgun e Dubravs;
Qendrn Korrektuese Lipjan;
Qendrn e Paraburgimit Prizren;
Qendrn e Paraburgimit Prishtin;
Qendrn e Paraburgimit Gjilan;
Qendrn e Paraburgimit Pej
Qendrn e Paraburgimit Mitrovic;
Duke pas parasysh mundsit dhe punt t cilat jan duke i zhvilluar me intensitet t lart besojm
s shum shpejt do t vejm n funksione dhe institucione t tjera shtes n funksion t cilat I takojn
dhe do t shrbenin pr perfeksionin e shrbimit dhe arritjen e synimeve si n t mir t atyre qe ne i
kemi nn kujdes po ashtu edhe t stafit.
15
Janar 2011
Divizioni pr Bashkpunim
Juridik Ndrkombtar (m tutje DBJN), duke iu prshtatur rrethanave t reja juridike dhe politike pas
shpalljes s Pavarsis s Republiks t Kosovs me dat 17 shkurt 2008, ka kshilluar dhe i ka
rekomanduar Kabinetit t Ministres s Ministris se Drejtsie marrjen e kompetencave sa i prket fushs
s bashkpunimit juridik ndrkombtar n shtjet penale dhe civile nga DBJN.
Me kt rast DBJN ka
hartuar Udhzimin Administrativ mbi ofrimin e Ndihms Juridike Ndrkombtare n fushn e shtjeve
penale dhe civile, me t cilin udhzim n prputhje me rrethanat e reja t krijuara dhe ligjin e
aplikueshm penal n Kosov, Ministria e Drejtsis s Republiks s Kosovs ka marr t gjitha obligimet
dhe prgjegjsit sa i prket ndihms juridike ndrkombtare nga Departamenti i Drejtsis s UNMIK-ut,
pr t gjitha shtetet q kan njohur shtetin e Kosovs. I njjti Udhzim Administrativ sht miratuar nga
Ministrja e Drejtsis me dat 20 mars 2009.
Menjher pas nnshkrimit dhe miratimit t ktij Udhzimi, DBJN me date 20 mars 2009, ka
hartuar mbi 45 shkresa n emr t Ministres s Drejtsis t drejtuara Ministrive t Drejtsis
homologe, t shteteve q kan njohur shtetin e Kosovs, m qllim t informimit t tyre, se nga kjo dat
t gjitha krkesat pr ndihm juridike ndrkombtare n fushn penale dhe civile duhet drejtuar tek DBJN
s MD-s t Republiks se Kosovs.
Pr m tepr, gjat shtatorit t vitit 2009, DBJN ka plotsuar Udhzimin Administrativ t dats 20
mars 2009, dhe ka shtrir kompetencat e saja sa i prket bashkpunimit juridik ndrkombtar edhe pr t
gjitha shtetet tjera t cilat nuk e kan njohur shtetin e Kosovs. I njjti Udhzim sht miratuar nga
Ministrja e Drejtsis me dat 30 shtator 2009.
16
Janar 2011
17
Janar 2011
realizoj t gjitha obligimet q dalin nga Raporti i Progresit t Komisionit Evropian. DBJN sht njri ndr
divizionet e vetme q ka arritur me sukses t plot t i prmbush t gjitha obligimet q dalin nga ky
raport t parapara pr vitin 2009 dhe vitin 2010. N prputhje me obligimet q dalin pr DBJN nga
Raporti i Progresit, DBJN ashtu si sht krkuar ka marr n fillim me 20 mars 2009, t gjitha
kompetencat pr ndihm juridike ndrkombtare pr shtetet q kan njohur shtetin e Kosovs. Ndrsa
me dat 30 shtator, po ashtu n prputhje t plot m obligimet q dalin nga Raporti i Progresit, ka marr
t gjitha kompetencat dhe prgjegjsit pr ndihm juridike ndrkombtare edhe pr shtetet qe nuk kan
njohur shtetin e Kosovs.
N prputhje t plot me obligimet q dalin nga Raporti i Progresit, DBJN ka propozuar mbi 30
Propozim Marrveshje pr Transferimin e Personave t Dnuar tek shtetet e ndryshme t rajonit,
Bashkimit Evropian dhe shtetet e tjera me t cilat Kosova ka bashkpunim dhe interes reciprok. N
harmoni me kt jan mbajtur nj sr takimesh n nivel t ekspertve n mes t MD-s Kosovs dhe
prfaqsuesve t MD-s s shteteve t ndryshme pr t diskutuar dhe negociuar lidhur me kto
marrveshje.
BJN ka thelluar bashkpunimin me shtetet e rajonit dhe shtete t ndryshme t Bashkimit Evropian
dhe shtetet m t cilat ka interes t prbashkt lidhur me bashkpunimin juridik n fushn penale dhe
civile, me qllim t luftimit t krimit t organizuar. Kjo m s miri mund t ilustrohet prmes nj numri t
madh t procedimit t rasteve pr Transferim t Procedurave Penale, marrjes n pyetje t dshmitarve,
Ekstradimit dhe deprtimit t personave t krkuar si n Kosov ashtu edhe jasht Kosov pr dyshimin
se
kan
kryer
vepra
penale
apo
t
dnuar.
DBJN ka arritur q t vendos standarde m t larta t procedimit t krkesave pr ndihm juridike
ndrkombtare, t cilat jan n vije dhe prputhje t plot me praktikat me t mira evropiane dhe
ndrkombtare. Kjo m s miri mund t vrtetohet m nj numr mjaft t madh t letr falnderimeve
dhe mirnjohjeve q kan ardhur qoft nga prfaqsit diplomatike ne Kosov qoft nga Ministrit
Drejtsis s rajonit.
DBJN edhe prkundr pengesave politike q paraqet bashkpunimi juridik n fushn penale dhe
civile me Serbin, fal prkushtimit dhe ndjekjes s politikave t afrimit, kemi arritur q t kemi nj
bashkpunim korrekt me Serbin, edhe prkundr faktit q shteti serb ende heziton pr nj bashkpunim
gjithprfshirs. Kjo m s miri konstatohet m procedimin e m se 1500 krkesave dhe prgjigjeve t
natyrave t ndryshme q jan proceduar nga DBJN pr apo nga Serbia.
DBJN ka marr pjes aktive n Grupin Puns t MD-s pr ndryshimin dhe plotsimin e Kodit t
Procedurs Penal, veanrisht n Kapitullin mbi ofrimin e ndihms juridike ndrkombtare n shtjet
penale.
DBJN n prputhje t plot me obligimet q dalin nga raporti i progresit si dhe n bashkrendim me
rekomandimet e Drejtoratit t Prgjithshm pr t Drejtat e Njeriut dhe shtjet Ligjore te Kshillit
Evropian ka parapar n Strategjin Legjislative t MD-se pr vitin 2010 hartimin e Projekt-ligjeve t m
poshtme q ndikojn drejtprdrejte n prmbushjen e obligimeve dhe prgjegjsive te shtetit t Kosovs
karshi BE-se dhe faktorit ndrkombtar sa i prket fushs s bashkpunimit juridik n fushn penale dhe
civile:
1. PL pr Ekstradim;
2. PL Pr Transferim t Personave t Dnuar;
3. PL pr Bashkpunim Juridik Ndrkombtar;dhe
4. PL kundr Rrmbimit Ndrkombtar t Fmijve.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
18
Janar 2011
krkesave dhe prgjigjeve nga DBJN sht shkurtuar pr afr tre muaj, komunikimi mes zyrtarve t
DBJN dhe gjykatave dhe prokurorive sht i nj niveli t lart.
Bashkpunimi me Interpol
DBJN ka mbajtur takime t rregullta m Zyrn Ndrlidhse t INTERPOL-it n Prishtin, me qllim
t intensifikimit t lufts kundr krimit t organizuar, kapjes se personave t krkuar apo marrjes dhe
dhnies s informatave lidhur me rastet e hapura n DBJN. Fal bashkpunimit dhe bashkrendimit n
mes te DBJN dhe INTERPOL-it, gjat vitit 2009, jan arrestuar apo ekstraduar mbi dhjet persona t
krkuar qoft n Kosov apo n shtete te huaja.
Kuvendi i Kosovs
Neni 65 [Kompetencat e Kuvendit] (Kushtetuta e Republiks s Kosovs )
Kuvendi i Republiks s Kosovs:
Zgjedh antart e kshillit gjyqsor t Kosovs dhe t kshillit prokurorial t Kosovs, n pajtim
me kt kushtetut;
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
19
Janar 2011
N raste t caktuara propozon, propozim ligj , amendament n ligj apo n aktin t cilin e
miraton Kuvendi i Kosovs;
Shqyrton deklarata politike, rezoluta dhe akte t tjera nnligjore n miratim nga Kuvendi i
Kosovs nga aspekti i kushtetutshmris s tyre;
Jep propozime pr ndryshime Kushtetuese;
I krkon qeveris amendamentimin e ligjeve me qllim t harmonizimit me legjislacionin tjetr
e n raste t veanta edhe vet amandamenton ligjet pr kt qllim;
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
20
Janar 2011
KFOR4
KFOR sht nj trup e armatosur ndrkombtare e formuar nga bashksia ndrkombtare pas
lufts n Kosov me qllim t sigurimit t armatosur t Kosovs.
Formimi i ksaj trupe nn komandn e NATO-s sht thirrur nga OKB-ja m 10 qershor 1999 n rezolutn
1244 me qllim t krijimit t nj hapsire sigurie pr kthimin e refugjatve t lufts. Qendra komanduese
e trups gjendet n kryeqytetin e Kosovs.
N fillim (1999) trupa prbhej nga kontingjentet e 40 kombeve me nj fuqi ushtarake prej 50,000
ushtarakve. N gusht t 2006 n prbrjen e ksaj trupe ishin diku 16,000 ushtarak nga 37 kombe
antare t OKB-s.
Trupa e KFOR-it komandohet nga komanda e prgjithshme n krye me nj Gjeneral t shkals s tret
(me tre yje) i cili vije nga radht e kombeve prijse t misionit dhe q kan komandn n njrn nga pes
batalionet e stacionuara n Kosov. Edhe pse kjo nuk sht e kushtzuar deri n fund vitin 2006 ka qen
kshtu.
EULEX5
European Union Rule of Law Mission in Kosovo, EULEX Kosovo sht nj Misioni Evropian pr
Sundimin e Ligjit. EULEX sht misioni m i madh civil deri m tani i Politiks Evropiane pr Siguri dhe
Mbrojtje (ESDP).
Synimi kryesor i tij sht ti ndihmoj dhe mbshtes autoritetet kosovare n fushn e sundimit t
ligjit, posarisht n fushn e policis, gjyqsis dhe doganave. Qllimi i misionit nuk sht t sundoj apo
t administroj n Kosov. Ky sht nj mision teknik i cili do t monitoroj, udhzoj dhe kshilloj
prderisa do t mbaj nj numr t kufizuar t kompetencave ekzekutive. EULEX vepron n nj kuadr t
prgjithshm t Rezoluts 1244 t Kombeve t Bashkuara dhe ka nj zinxhir t njsuar komandues n
Bruksel.
ICO6
Zyra e ICO/EUSR ofron mbshtetje ndrkombtare pr t ardhmen evropiane t Kosovs.
Qllimi i prezencs s ICO-s
Garantimi i zbatimit t plot t propozimit pr zgjidhjen e statusit t Kosovs.
Mbshtetja e integrimit t Kosovs n Evrop.
Ne e bjm kt duke kshilluar qeverin e Kosovs dhe udhheqsit e komuniteteve. Ne punojm
ngusht me homologt tan t BE-s, Zyrs s Komisionit Evropian dhe misionit pr sundimin e ligjit,
EULEX.
Mandati
Zyra Civile Ndrkombtare (ICO) ndihmon Prfaqsuesin Civil Ndrkombtar (ICR) n prmbushjen
e mandatit t tij.
Deklarata e pavarsis s Kosovs e dats 17 shkurt 2008, shprehimisht bn ftes pr nj prani
civile ndrkombtare, ashtu si parashihet n Propozimin Gjithprfshirs pr Statusin e Kosovs t
hartuar nga i drguari i posam i Sekretarit t Prgjithshm t OKB-s pr Kosovn.
ICR-ja sht emruar nga Grupi Drejtues Ndrkombtar (ISG) m 28 shkurt 2008.
Grupi Drejtues Ndrkombtar prbhet nga shtetet t cilat prkrahin zbatimin e plot t Propozimit
Gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit t Kosovs.
ISG-ja ka ngarkuar ICR-n, dhe prmes tij edhe ICO-n, me detyrn specifike q t garantoj se
Qeveria e Kosovs zbaton Propozimin Gjithprfshirs t Zgjidhjes s Statusit.
http://sq.wikipedia.org/wiki/KFOR
http://sq.wikipedia.org/wiki/EULEX
6
http://www.ico-kos.org
5
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
21
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
22
Janar 2011
1. Mandati fillestar pr gjyqtart sht trevjear. N raste t riemrimit, mandati sht i prhershm deri
n moshn e pensionimit, sikurse sht prcaktuar m ligj, prve nse shkarkohet n pajtim me ligjin.
2. Kriteret dhe procedurat pr riemrimin e nj gjyqtari, prcaktohen nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs dhe
ato mund t dallojn n shkall nga kriteret e prdorura pr shkarkimin e gjyqtarve.
T paktn dy (2) nga katr (4) antart duhet t jen gjyqtar, dhe nj (1) do t jet
antar i Ods s Avokatve t Kosovs;
Katr (4) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt i mbajn vendet e fituara gjat
ndarjes s prgjithshme t vendeve.
23
Janar 2011
Dy (2) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt i mbajn vendet e rezervuara ose
t garantuara pr prfaqsuesit e komunitetit Serb n Kosov, dhe t paktn njri prej
ktyre t dyve, duhet t jet gjyqtar;
Dy (2) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vendet e rezervuara ose
t garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve t tjera, dhe t paktn njri prej ktyre
t dyve, duhet t jet gjyqtar;
Antart e KGJK-s
Enver Peci
Valdete Daka
Lirije Osmani
Sevdije Gashi Morina
Bilgaip Maznikar
!ivojin Gojko Jokanovi"
Gabriela alentich
Harri Katara
Historiku i KGJK-s
Kshilli Gjyqsor i Kosovs (KGJK) sht organi m i lart i sistemit gjyqsor n Kosov. Risia q
sjell krijimi i KGJK-s sht se ky Kshill sht prgjegjs pr administrimin e sistemit gjyqsor si t tr.
KGJK sht themeluar n pajtim me Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2005/52 t dats 20 dhjetor 2005
Mbi Themelimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs. KGJK sht nj organ profesional nn autoritetin suprem
t Prfaqsuesit Special t Sekretarit t Prgjithshm dhe ka pavarsi t plot n kryerjen e funksioneve
t tij.
KGJK vepron pr t ruajtur nj sistem gjyqsor i cili sht profesional, i pavarur, i paanshm, i
integruar, i drejt dhe efikas. KGJK sht kompetent dhe prgjegjs pr emrimin e gjyqtarve,
prokurorve dhe gjyqtarve porot, pr masat disiplinore ndaj gjyqtarve, prokurorve dhe gjyqtarve
porot n raste t sjelljes s pahijshme, pr zhvillimin profesional t tyre.
N pajtim me Rregulloren e UNMIK-ut Nr. 2005/52 t dats 20 dhjetor 2005, deri n shpalljen e
rregullores prkatse me t ciln do t themelohet subjekti prgjegjs pr kshillimin e PSSP-s lidhur me
shtjet e emrimit, t sanksionimit dhe shkarkimit t prokurorve, kt funksion do ta luaj KGJK.
E gjith puna dhe funksionimi i KGJK-s mbshtetet nga Sekretaria. Sipas Nenit 3 t Rregullores s
UNMIK-ut Nr. 2005/52 Mbi Themelimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs, Sekretaria e KGJK-s e udhhequr
nga Drejtori q zgjidhet nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs, i ndihmon KGJK-s n punn e tij. Sekretaria e
kshillon dhe e ndihmon KGJK-n n kryerjen e prgjegjsive t tij, n menaxhimin e gjyqsorit dhe t
gjykatave dhe sht prgjegjse pr zbatimin e vendimeve t Kshillit, si dhe sht prgjegjse pr t
gjitha funksionet administrative dhe t hulumtimit q ndrlidhen me prkrahjen e Kshillit, n pajtim me
rregulloren e puns s Kshillit
KGJK prbhet nga njmbdhjet (11) antar, prej t cilve shtat (7) jan gjyqtar ose prokuror
dhe katr (4) jan jo gjyqtar.
N kuadr t KGJK-s funksionojn 8 Komisione.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
24
Janar 2011
ZPD sht themeluar me Urdhresn administrative nr. 2001/4 si shrbim prgjegjs pr inspektim,
revizion dhe hetime disiplinore n kuadr t sistemit gjyqsor t Kosovs.
Tani kjo njsi sht transformuar n Zyr t Prokurorit Disiplinor (ZPD) sipas Urdhress
Administrative t UNMIK-ut Nr. 2008/7 dat 14 qershor 2008.
ZPD prfshin hetimin e parashtresave kundr gjyqtarve, gjyqtarve porot dhe prokurorve dhe paraqet
rekomandim pr shqiptimin e masave disiplinore nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs (KGJK).
Procedura n ZPD fillon me pranimin e parashtress t paraqitur drejtprdrejt, n form t shkruar
apo gojore, prmes mjeteve elektronike apo hapja e rastit sipas detyrs zyrtare.
Hetuesi disponon autorizime t plota pr hetim disiplinor, t drejt pr t marr n pyetje cilindo
individ q mund t jap informata relevante dhe t ket qasje n fardo dokumenti dhe procedur
gjyqsore.
Hetimi disiplinor prfshin mbledhjen e t gjitha fakteve relevante pr vrtetimin e sjelljes s
pahijshme duke prshir edhe intervistn me gjyqtarin/prokurorin kundr t cilit sht hapur rasti.
Raporti final i ZPD-s prmban kronologjin e rastit duke filluar nga parashtresa dhe procedura e
hetimit, faktet e grumbulluara, analiza e rastit me konkluz dhe rekomandim pr sanksion disiplinor.
N urdhresn administrative 2006/8 pr zbatimin e Rregullores s UNMIK-ut nr.2005/52 pr
themelimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs sjellja e pahijshme sht definuar si:
kryerja e veprs penale,
mosprfillja e funksionit gjyqsor/prokurorial,
veprimi q sht i papajtueshm me detyrn e nj gjyqtari pr t qen i pavarur dhe i paanshm,
fardo shkelje t Kodit t etiks dhe sjelljes,
mosveprimi n pajtim me vendimet dhe urdhrat e nxjerr nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs n
pajtim me Rregulloren e UNMIK-ut nr.2005/52 mbi Themelimin e Kshillit Gjyqsor t Kosovs,ose
dhnia e informative t rrejshme apo jo t plota pr fardo shtje nga kompetenca e Kshillit
Gjyqsor t Kosovs, duke prfshir edhe dhnien e ktyre t dhnave n krkes pr emrim si
gjyqtar apo prokuror gjat kohs s krkimit t avancimit n pozit apo n kontekst t shtjes
disiplinore.
Komisioni disiplinor, bazuar n raportin e ZPD, sht i autorizuar pr shqiptimin e sanksioneve
disiplinore si n vijim:
Qortimi
Qortimi dhe vrejtja
Suspendimi nga puna pa pages pr periudhn deri m gjasht muaj,dhe
Rekomandimi pr largim nga posti.
ZPD respekton pavarsin e gjyqsorit. ZPD nuk shqyrton parashtresat q kan t bjn me
paknaqsit kundr vendimeve gjyqsore. ZPD nuk sht gjykat e apelit. Mirpo, pavarsia nuk
nnkupton lirin pr t neglizhuar detyrat apo lirin pr t qen i njanshm pr njrn apo paln tjetr.
Deri m ditt e sotme ZPD - i ka dorzuar 77 raste pr shqyrtim dhe vendosje n Kshillin Gjyqsor
t Kosovs.
Kushtetuta e republiks s Kosovs pr Kshillin Gjyqsor
3.
4.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
25
Janar 2011
5.
6.
Katr (4) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt i mbajn vendet e fituara gjat
ndarjes s prgjithshme t vendeve. T paktn dy (2) nga katr (4) antart duhet t
jen gjyqtar, dhe nj (1) do t jet antar i Ods s Avokatve t Kosovs;
Dy (2) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt i mbajn vendet e rezervuara ose
t garantuara pr prfaqsuesit e komunitetit Serb n Kosov, dhe t paktn njri prej
ktyre t dyve, duhet t jet gjyqtar;
Dy (2) antar i zgjedhin deputett e Kuvendit, t cilt mbajn vendet e rezervuara ose t
garantuara pr prfaqsuesit e komuniteteve t tjera, dhe t paktn njri prej ktyre t
dyve, duhet t jet gjyqtar;
Gjykata supreme
Selia
Prishtin
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
26
Janar 2011
Administrata e Gjykats
Neni 54 (ligji mbi gjykatat e rregullta i KSAK-s i viti 1978)
Punt e administrats gjyqsore prfshijn sigurimin e kushteve pr punn dhe veprimtarin e rregullt t
gjykats, e sidomos:
Punt e tjera t cilat jan t caktuara me ligj dhe me rregullat mbi veprimtarin e brendshme t
gjykatave.
27
Janar 2011
Mbi ankesn kundr vendimit t shkalls s dyt t kolegjit t Gjykats Supreme t Kosovs me t
cilin sht vrtetuar ose sht shqiptuar dnimi me vdekje, vendos kolegji i veant i t njjts gjykat,
po q se pr vendosje nuk sht kompetente Gjykata federative.
Kolegji nga alineja 2 e ktij neni prbhet prej pes gjyqtarve.
Organizimi, funksionimi dhe juridiksioni i Gjykats Supreme dhe i gjykatave t tjera, rregullohen
me ligj.
Gjykata Supreme e Kosovs sht autoriteti m i lart gjyqsor.
T paktn pesmbdhjet pr qind (15%) e gjyqtarve t Gjykats Supreme, por jo m pak se tre
(3) gjyqtar, do t jen nga radht e komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov.
Kryetarin e Gjykats Supreme t Kosovs e emron dhe shkarkon Presidenti i Kosovs, nga radht
e gjyqtarve te Gjykats Supreme, pr mandat shtatvjear, pa mundsi t riemrimit, pas
propozimit t Kshillit Gjyqsor t Kosovs pr emrimin ose shkarkimin e saj/tij.
Gjykata Ekonomike
Selia
Prishtin
28
Janar 2011
2.
3.
modeleve dhe vulave metalike, t drejtn pr prdorimin e firms si dhe konfliktet nga
konkurrenca jo lojale dhe e drejta e autorit;
) Vendos mbi konfliktet administrativo llogaritare
Zbatimi i procedurave t falimentimit t dhunshm dhe likuidimit t rregullt, si dhe t gjitha konfliktet
q lindin me rasti ne zbatimit t ktyre procedurave, pa marr parasysh cilsin e personave
ndrgjyqsor;
Vendosja dhe zbatimi i ekzekutimit t vendimeve t marra nga gjykata n shkalln e par;
Administrata n gjykat
Administrata n Gjykats Ekonomike ndr t tjera, kryen edhe kto shrbime: menaxhimin e
lndve, shrbimet gjyqsore t natyrs administrative, shrbimet pr komunikim me publikun, arkiva,
shrbimet financiare/arka.
N Zyrn Qendrore t gjykats pranohen parashtresat, dokumentet dhe aktet procedurale. Zyra
Qendrore mban edhe regjistrat ku regjistrohen lndt n lmine prkatse. Zyra Qendrore po ashtu
shprndan shkresat e lndve. Dhe n fund, pas prfundimit t gjykimit merr n dorzim shkresat e
lnds dhe bn arkivimin e tyre.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
29
Janar 2011
Gjykats e Qarkut
pr veprat penale pr t cilat me ligj sht parashikuar dnimi me burgim mbi 5 vjet ose burgim
afatgjat;
Kontestet mbi ekzistimin apo mosekzistimin e martess, mbi anulimin e martess ose mbi
shkurorzimin;
Kontestet mbi alimentacionin ligjor, mbi t besuarit e fmijve pr ruajtje dhe edukim,
Administrata n gjykat
Administrata n Gjykatn e Qarkut ndr t tjera, kryen edhe kto shrbime: menaxhimin e lndve,
shrbimet gjyqsore t natyrs administrative, shrbimet pr komunikim me publikun, arkiva, shrbime
financiare/arka.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
30
Janar 2011
Gjykata Komunale
Selia
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
31
Janar 2011
7. t gjykojn kontestet rreth mbajtjes ligjore kur nuk zgjidhen bashk me kontestet rreth qenies
ose mosqenies, apo rreth vrtetimit ose kundrshtimit t atsis dhe t amsis;
8. T gjykojn n kontestet mbi ruajtjen dhe mbi edukimin e fmijve q paraqiten pasi vendimit
merr formn e prer me t ciln sht zgjidhur martesa, anuluar ose sht shpallur e paqen;
gjykojn mbi servitutet reale dhe vetjake;
gjykojn kontestet pr shkak t pengimit t posedimit;
gjykojn kontestet mbi ushqimin e prjetshm;
gjykojn kontestet mbi denoncimin e kontrats s huaprdorjes ose mbi kontratn e qiras
s sendeve, apo t lokaleve afariste, si dhe kontestet nga marrdhniet banesore; po qe se
jan n kompetenc t gjykatave t rregullta;
13. t vendosin mbi procedurn e trashgimis, n procedurn e ekzekutimit, n procedurn e
regjistrimit t t drejtave dhe mbi sendet t paluajtshme, n lndt e pjestimeve fizike,
rregullimit t mesjave, legalizimit t kopjeve, t dorshkrimeve t nnshkrimeve, si dhe n
shtjet e tjera t jashtkontestimore q me ligj jan n kompetencn gjyqsore;
14. q t arktoj gjobat e shqiptuara n baz t dispozitave t ligjit t procedurs penale; si dhe
t zbatoj ekzekutimin aktgjykimeve lidhur me shpenzimet e procedurs penale dhe me
krkesat pasurore-juridike;
15. t kryej punt e ndihms juridike.
9. t
10. t
11. t
12. t
Administrata n gjykat
Administrata n Gjykatn Komunale n Gjilan ndr t tjera, kryen edhe kto shrbime: menaxhimin
e lndve, shrbime gjyqsore t natyrs administrative, shrbime pr komunikim me publikun, arkiva,
shrbime financiare/arka.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
32
Janar 2011
Gjykata
Supreme e
Kosovs
Gjykata e
Lart pr
Kundrvajtje
Gjykata
Ekonomike
Gjykata e
Qarkut
Gjykata
Komunale
pr
Kundrvajtje
Gjykata
Komunale
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
33
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
34
Janar 2011
Gjykatat n Republikn e Kosovs q nga 1 janari i vitit 2013 do t ken nj struktur tjetr t
organizimit, bazuar n Ligjin pr Gjykatat 2010/03-L-199.
Ligji sht miratuar n Kuvend me 22.07.2010, kurse sht shpallur me Dekretin e Presidentit t
Republiks s Kosovs nr. DL-047-2010, Dat 09.08.2010.
Sistemi i gjykatave i Republiks s Kosovs prbhet nga: Gjykatat Themelore, Gjykata e Apelit
dhe Gjykata Supreme.
Degt themelohen brenda territorit t nj Gjykate Themelore.
Me qllim t veprimeve m efikase t gjykats prkatse, brenda Gjykats s Apelit dhe
Gjykatave Themelore mund t themelohen Departamente dhe Divizione.
Gjykatat Themelore
1.
2.
Prve selis kryesore, secila Gjykat Themelore ka degt e veta t themeluara me kt ligj.
Gjykata Themelore e Prishtins ka kto deg:
a) Dega n Podujev pr komunn e Podujevs;
b) Dega n Graanic pr komunn e Gracanics;
c) Dega n Lipjan pr komunn e Lipjanit;
d) Dega n Gllogoc pr komunn e Gllogovcit.
3.
4.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
35
Janar 2011
5.
6.
7.
8.
9.
N qoft se n territorin e nj komune nuk ekziston ndonj deg, ather lndt nga kjo komun
do t bien nn juridiksionin e selis kryesore t Gjykats Themelore.
10. Nse n territorin e nj komun nuk ekziston nj deg e Gjykats Themelore, ather kjo komun
mundet q, me vendim t Kuvendit Komunal, t krkoj nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs q t
themeloj nj deg brenda territorit t saj ose q kjo t prfshihet n juridiksionin e Gjykats
Themelore apo t degs s gjykats m t afrt gjeografikisht.
11. Kshilli Gjyqsor i Kosovs prpilon dhe shpall rregulloret pr arritjen e prputhshmris s ktij
nenin 1.3 t Aneksit IV t Propozimit gjithprfshirs pr Zgjidhjen e Statusit.
Gjykatat Themelore jan kompetente pr t gjykuar n shkall t par gjitha shtjet, prpos
nse me ligj parashihet ndryshe.
Gjykatat themelore jan kompetente pr t dhn ndihm juridike ndrkombtare dhe pr t
vendosur pr pranimin e vendimeve t gjykatave t huaja.
shtjet administrative dhe ekonomike jan kompetenc ekskluzive t Gjykats Themelore t
Prishtins.
2.
Secila Gjykat Themelore ka Kryetarin e Gjykats, i cili sht prgjegjs pr menaxhimin dhe punn e
Gjykats Themelore. Secila deg e Gjykatave Themelore ka nj (1) Gjyqtar Mbikqyrs q i prgjigjet
Kryetarit t Gjykats Themelore prkatse pr punn e degs.
Kryetari i Gjykats Themelore cakton t gjith gjyqtart, prfshir edhe Gjyqtarin Mbikqyrs, pr
pun n degt e Gjykats Themelore prkatse. Me rastin e caktimit t gjyqtarve n degt, brenda
mundsive, Kryetari i Gjykats Themelore do t ket n konsiderim prbrjen etnike t juridiksionit
3.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
36
Janar 2011
4.
5.
territorial t asaj dege. Gjat caktimit t Gjyqtarve Mbikqyrs, Kryetari i Gjykats do t kshillohet
me Kshillin Gjyqsor t Kosovs.
Kryetari i Gjykats Themelore i cakton gjyqtart n departamente pr t siguruar gjykimin efikas t
lndve dhe prkohsisht mund t ri-caktoj gjyqtart ndrmjet degve dhe departamenteve sipas
nevojs, q t adresohen konfliktet, t zgjidhen lndt e prapambetura apo t siguroj shqyrtimin me
koh t shtjeve.
Caktimi i lndve n departamente prkatse, brenda gjykats, bhet n prputhje me rregulloren e
Kshillit Gjyqsor t Kosovs, sipas kompetencs s departamenteve.
2.
Departamenti pr Krime t Rnda i Gjykats Themelore i gjykon veprat penale n vijim, t parapara
me Kodin penal t Kosovs:
1.1. Angazhimi n aktet terroriste duke e mos e prjashtuar edhe prfshirjen n n ndihmesn,
mundsimin, organizimin apo mbshtetjen ndaj terrorizmit apo grupeve terroriste;
1.2. Veprat penale kundr s drejts ndrkombtare q prfshin por nuk kufizohet n gjenocid, krimet
kundr njerzimit dhe krimeve t lufts;
1.3. Rrezikimi i siguris s aviacionit civil.;
1.4. Themelimi i skllavris, kushteve skllavrore dhe puns s detyruar;
1.5. Trafikimi i emigrantve;
1.6. Trafikimi i njerzve;
1.7. Rrezikimi i personave t mbrojtur ndrkombtarisht;
1.8. Pengmarrja;
1.9. Pronsimi i paligjshm, prdorimi, transferimi apo posedimi i materialit nuklear;
1.10.
Krcnimi pr prdorimin apo kryerjen e plakitjes s materialit nuklear;
1.11.
Vrasje e rnd;
1.12.
Rrmbimi;
1.13.
Tortura;
1.14.
Mashtrimi zgjedhor dhe shkatrrimi i dokumenteve t votimit;
1.15.
Dhunimi;
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
37
Janar 2011
2.
1.16.
Prodhimi, shprndarja apo prpunimi i paautorizuar i drogave narkotike t rrezikshme dhe
substancave hipnotike;
1.17.
Falsifikimi i parave;
1.18.
Krimi i organizuar, prfshir kanosjen gjat procedurave penale pr krim t organizuar;
1.19.
Veprat penale kundr detyrs zyrtare duke mos e prjashtuar, keqprdorimin e detyrs apo
autoritetit zyrtar, shprdorimi n zyr, mashtrimi, pranimi i mitove si dhe shkmbimi i ndikimit
apo nj sjellje t nj ngjashme;
1.20.
fardo krimi q nuk gjendet i listuar n kt nen i cili bie nn kompetencn ekskluzive apo
vartse t Zyrs s Prokuroris Speciale t Kosovs si prcaktohet n Ligjit mbi Zyrn e
Prokuroris Speciale t Republiks s Kosovs Nr. 03/L-52 (13 Mars 2008).
1.21.
fardo krimi tjetr i dnueshm me dhjet (10) ose me shume vite si parashihet me ligj.
T gjitha shtjet n Departamentin pr Krime t Renda t Gjykats Themelore gjykohen nga trupi
gjykues prej tre (3) gjyqtarve profesionist, nga t cilt njri duhet t jet kryesues i trupit gjykues.
Departamenti i Prgjithshm i Gjykats Themelore gjykon n shkall t par gjitha shtjet, prve
nse kjo sht n kompetenc e nj Departamenti tjetr t Gjykats Themelore.
T gjitha lndt e paraqitura pran Departamentit t Prgjithshm t Gjykats Themelore do t
gjykohen nga nj (1) gjyqtar profesional, prve nse me ligj nuk parashihet ndryshe.
Gjykata e apelit
1.
2.
3.
Gjykata e Apelit shqyrton dhe gjykon lndt n kolegj prej tre (3) gjyqtarve profesionist, prve
nse me ligj parashihet ndryshe.
Vendimet e Gjykats s Apelit jan dokumente publike. Kshilli Gjyqsor i Kosovs siguron publikimin
e vendimeve t Gjykats s Apelit. Vendimet, t paktn duhet t publikohen n faqen e internetit t
Kshillit Gjyqsor t Kosovs, apo n prputhje me Rregulloren e Kshillit Gjyqsor t Kosovs.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
38
Janar 2011
2.
3.
Gjykata Supreme
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Gjykata Supreme e Kosovs sht instanca m e lart gjyqsore n Kosov dhe ka juridiksion n
gjith territorin e Republiks s Kosovs.
Gjykata Supreme prfshin kolegjin e apelit t Agjensionit Kosovar t Prons si dhe Dhomn e Posame
t Gjykats Supreme, gjyqtart e s cils jan pjes e Gjykats Supreme.
Prbrja e Gjykats Supreme pasqyron prbrjen etnike t popullats s Kosovs. S paku
pesmbdhjet (15%) t Gjyqtarve t Gjykats Supreme, por asnjher m pak se tre (3) gjyqtar
vijn nga radht e komunitetit q nuk sht shumic n Kosov.
Selia e Gjykats Supreme sht n Prishtin.
Gjykata Supreme ka Kryetarin si parashihet n nenin 103 t Kushtetuts s Republiks s Kosovs.
Kryetari po ashtu mund t kryej edhe detyra t tjera t parapara me ligj.
Gjykata Supreme shqyrton dhe gjykon lndt n kolegj me nga tre (3) gjyqtar profesionist, m
prjashtim kur me ligj parashihet nj numr m i madh i gjyqtarve.
Bazuar n rregulloret e prcaktuara nga Kshilli Gjyqsor i Kosovs, Kryetari:
7.1. sht prgjegjs pr menaxhimin dhe punt e Gjykats Supreme;
7.2. Sipas nevojs, cakton gjyqtart pr t siguruar gjykimin efikas t lndve;
7.3. Sigurohet q secila lnd e paraqitur n Gjykatn Supreme caktohet tek nj kolegj adekuat i
gjyqtarve dhe cakton gjyqtarin kryesues t atij kolegji.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
39
Janar 2011
Kolegji i apelit i
Agjensionit
Kosovar t
Prons
Dhoma e posame
pr shqyrtimin e
lndve t
Agjensionit kosovar
t Privatizimit
Gjykata
supreme
Departamenti
I krimeve
t rnda
Departamenti
pr shtje
ekomomike
Departamenti
pr shtje
administrative
Selia n
Prishtin
Kompetent
pr gjith
territorin e
Kosovs
Departamenti
pr shtje
ekomomike
Gjykata e
apelit
Departamenti
pr t mitur
Departamenti
I prgjitshm
Departamenti
i krimeve
t rnda
Gjykata
themelore
Departamenti
pr shtje
administrative
Departamenti
i prgjitshm
Departamenti
pr t mitur
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
40
Janar 2011
Seli pran do
gjykate
themelore
Kompetenca pr
territorine e
gjykats
themelore
Selia pran do
gjykate
themelore dhe
pran do dege
t saj
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
41
Janar 2011
IGJK-ja sht themeluar si nj organ i pavarur n vitin 2000. Fillimet e saj lidhen me OSBE-n.
N vitet q pasuan pas vitit 2000, IGJK-ja u zhvillua edhe m tej, duke ofruar dhe duke mundsuar
s bashku me t tjert shum lloje t trajnimeve dhe duke vazhduar arsimimin n aspektin ligjor t
gjyqtarve, te prokurorve dhe t profesionistve t tjer n Kosov.
M 24 prill 2006, Prfaqsuesi Special i Sekretarit t Prgjithshm t Kombeve t Bashkuara (OKB),
prmes Rregullores nr. 2006/ 23, shpalli ligjin mbi Themelimin e Institutit Gjyqsor t Kosovs (IGJK).
Ky Ligj u miratua nga Kuvendi i Kosovs m datn 23 shkurt 2006 (Ligji nr. 02/ L-25).
Si institucioni kryesor pr trajnim n kuadr t sistemit gjyqsor t Kosovs, (Ligji nr. 02/ L-25,
neni 1.7), Instituti Gjyqsor i Kosovs ka kto prgjegjsi:
Trajnimi pr profesionistt e tjer, t identifikuar nga IGJK-ja, t cilt jan t lidhur me sistemin
e drejtsis
8
9
42
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
43
Janar 2011
Funksionet
Kuvendi i Kosovs, Presidenti i Republiks s Kosovs, Qeveria dhe Avokati i Popullit jan t
autorizuar t ngren rastet n vijim:
a. shtjen e prputhshmris s ligjeve, t dekreteve t Presidentit e t Kryeministrit dhe t
rregulloreve t Qeveris, me Kushtetutn;
b. Prputhshmria e Statutit t Komuns me Kushtetutn.
II. Kuvendi i Kosovs, Presidenti i Republiks s Kosovs dhe Qeveria jan t autorizuar t ngren
shtjet n vijim:
a. konflikti n mes t kompetencave kushtetuese t Kuvendit t Kosovs, Presidentit t
Republiks s Kosovs dhe Qeveris s Kosovs;
b. prputhshmria e referendumit t propozuar me Kushtetutn;
c. prputhshmria e shpalljes s Gjendjes s Jashtzakonshme dhe veprimeve t ndrmarra
gjat Gjendjes s Jashtzakonshme me Kushtetutn;
d. prputhshmria e nj amendamenti t propozuar kushtetues me marrveshjet e
detyrueshme ndrkombtare, t ratifikuara sipas ksaj Kushtetute dhe rishikimi i
kushtetutshmris s procedurs s ndjekur;
e. nse sht shkelur Kushtetuta gjat zgjedhjes s Kuvendit.
III. Komuna
Komuna sht e autorizuar t kontestoj kushtetutshmrin e ligjeve ose t akteve t Qeveris, t
cilat cenojn prgjegjsit komunale ose zvoglojn t hyrat e komuns, n rast se komuna prkatse
sht prekur nga ai ligj ose akt.
IV. Deputetet
a. Dhjet (10) a m shum deputet t Kuvendit t Kosovs, brenda nj afati prej tet (8)
ditsh nga dita e miratimit, kan t drejt t kontestojn kushtetutshmrin e fardo ligji
ose vendimi t miratuar nga Kuvendi, si pr prmbajtjen, ashtu edhe pr procedurn e
ndjekur.
b. Tridhjet (30) a m shum deputet t Kuvendit t Kosovs, jan t autorizuar t ngren
shtjen nse Presidenti i Republiks s Kosovs ka kryer shkelje serioze t Kushtetuts.
V. Individt
Individt jan t autorizuar t ngren shkeljet nga autoritetet publike t t drejtave dhe lirive t
tyre individuale, t garantuara me Kushtetut, mirpo vetm pasi t ken shteruar t gjitha mjetet
juridike t prcaktuara me ligj.
VI. Gjykatat
Gjykatat kan t drejt ti referojn Gjykats Kushtetuese shtje prkitazi me prputhshmrin
kushtetuese t nj ligji, nse ajo prputhshmri sht ngritur gjat procedurs gjyqsore dhe
gjykata referuese nuk sht e sigurt pr prputhshmrin e ligjit t kontestuar me Kushtetutn dhe
nse vendimi I gjykats referuese pr rastin e caktuar, varet nga prputhshmria e ligjit n fjal.
VII. Kryetari I Kuvendit
Kryetari i Kuvendit t Kosovs duhet t referoj amendamentet kushtetuese t propozuara para
miratimit n Kuvend, me qllim q t konstatohet nse amendamenti i propozuar i zvoglon t
drejtat dhe lirit e garantuara me kapitullin II t Kushtetuts.
44
Janar 2011
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Sekretari i Prgjithshm
Departamenti i Prkrahjes Profesionale
Departamentit i Administrats dhe Burimeve Njerzore
Departamenti pr Regjistrimin e Lndve, Statistik dhe Arkiv
Departamenti i Buxhetit dhe Financave
Njsia e Prokurimit
Personeli Mbshtets
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
45
Janar 2011
Prokurori i Shtetit sht institucion i pavarur me autoritet dhe prgjegjsi pr ndjekjen penale t
personave t akuzuar pr ndonj vepr penale ose pr ndonj vepr tjetr, sikurse sht rregulluar me
ligj.
Prokurori i Shtetit sht institucion i paanshm, dhe vepron n baz t Kushtetuts dhe t ligjit.
Organizimi, kompetencat dhe detyrat e Prokurorit t Shtetit rregullohen me ligj. Prokurori i Shtetit
pasqyron prbrjen shumetnike t Republiks s Kosovs dhe respekton parimet e barazis gjinore.
Mandati fillestar pr prokuror sht trevjear. N rast t riemrimit, mandati sht i prhershm
deri n moshn e pensionimit, sikurse sht prcaktuar me ligj, prve nse shkarkohet n pajtim me
ligjin.
Kryeprokurori i Shtetit emrohet dhe shkarkohet nga Presidenti i Republiks s Kosovs, n baz t
propozimit t Kshillit Prokurorial t Kosovs. Mandati i Kryeprokurorit t Shtetit sht shtatvjear, pa
mundsi riemrimi.
Prokurort jan t organizuar n nj Prokurori Publike t Kosovs, pes Prokurori Publike t
Qarkut, dhe shtat Prokurori Publike Komunale.
Neni 11
Kryeprokurori i Shtetit
1. Kryeprokurori i Shtetit ka juridiksion n tr territorin e Republiks s Kosovs.
2. Kryeprokurori i Shtetit ka juridiksion ekskluziv mbi lndt n shkall t tret pran Gjykats Supreme.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
46
Janar 2011
Neni 15
Prokuroria Themelore
1. Prokuroria Themelore ka juridiksion mbi t gjitha lndt e shkalls s par, prve nse sht parapar
ndryshe m ligj.
1.1. Prokuroria Themelore themelohet me an t ktij ligji me juridiksionin territorial t cekur si n vijim:
1.2. Prokuroria Themelore n Prishtin, pr territorin e Gjykats Themelore t Prishtins si ceket n Ligjin
mbi Gjykatat;
1.3. Prokuroria Themelore n Ferizaj, pr territorin e Gjykats Themelore t Ferizajt si ceket n Ligjin
mbi Gjykatat;
1.4. Prokuroria Themelore n Gjakov, pr territorin e Gjykats Themelore t Gjakovs si ceket n Ligjin
mbi Gjykatat;
1.5. Prokuroria Themelore n Gjilan, pr territorin e Gjykats Themelore t Gjilanit si ceket n Ligjin mbi
Gjykatat;
1.6. Prokuroria Themelore n Mitrovic, pr territorin e Gjykats Themelore t Mitrovics si ceket n
Ligjin mbi Gjykatat;
1.7. Prokuroria Themelore n Pej, pr territorin e Gjykats Themelore t Pejs si ceket n Ligjin mbi
Gjykatat;
1.8. Prokuroria Themelore n Prizren, pr territorin e Gjykats Themelore t Prizrenit si ceket n Ligjin
mbi Gjykatat;
Neni 16
Prokuroria e Apelit
1. Prokuroria e Apelit themelohet pr t vepruar para Gjykats s Apelit.
2. Prokuroria e Apelit udhhiqet nga Kryeprokurori i Prokuroris i emruar sipas Ligjit mbi Kshillin
Prokurorial t Kosovs.
3. Prokuroria e Apelit ka juridiksion n tr territorin e Republiks s Kosovs.
4. Selia e Prokuroris s Apelit sht n Prishtin.
5. Prokurort e emruar n Prokurorin e Apelit do t specializohen n prfaqsimin e ndjekjes penale
para Gjykats s Apelit. Kur nj lnd e prokuroris prezantohet para Gjykats s Apelit, prokurori i cili ka
iniciuar apo zhvilluar ndjekjen penale, me miratimin e Kryeprokurorit t Shtetit, mund t shoqroj dhe
ndihmoj Prokurorin e Shtetit t Prokuroris s Apelit n paraqitjen e ankess apo mbrojtjen kundr
ankess.
Prokuroria speciale
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
47
Janar 2011
Neni 3
Prbrja dhe kompetencat e PSRK-s
Neni 4
Kryeprokurori i PSRK-s
Neni 16
Dispozitat kalimtare
Prve asaj q sht parapar n dispozitn e paragrafit 1 t nenit 3 t ktij ligji, PSRK-ja do t
prbhet edhe nga pes prokuror t EULEX-it gjat kohzgjatjes s EULEX KOSOV n Kosov.
Prokurort e EULEX-it do t caktohen n PSRK sipas procedurave t prcaktuara nga EULEX
KOSOV. Pr aq koh sa procedura pr caktimin e prokurorve t EULEX-it nuk sht prcaktuar,
prokurort e EULEX-it n PSRK do t caktohen nga Kryeprokurori i EULEX-it.
Numri i prokurorve t EULEX-it t caktuar n PSRK i parapar sipas paragrafit 1 t ktij neni
mund t ndryshohet sipas vendimit t organeve kompetente brenda EULEX KOSOV.
Gjat kohzgjatjes s EULEX KOSOV n Kosov, Kryeprokuror i PSRK-s do t jet nj prokuror i
EULEX-it, prderisa nj vendim tjetr nuk merret nga organet kompetente brenda EULEX
KOSOV. Organet kompetente brenda EULEX KOSOV do t prcaktojn procedurat pr emrimin
e Kryeprokurorit t PSRK-s q do t jet nga prokurort e EULEX-it. Pr aq koh sa procedura
pr emrimin e Kryeprokurorit t PSRK-s sht prcaktuar, Kryeprokurori i EULEX-it do ta
caktoj Kryeprokurorin e PSRK-s.
Pr aq koh sa Kryeprokurori i PSRK-s sht nj prokuror i EULEX-it, Zvends kryeprokuror i
PSRK-s do t przgjidhet njri nga prokurort publik. Pr aq koh sa Kryeprokuror i PSRK-s t
jet nj prokuror i EULEX-it, Kryeprokurori i PSRK-s do t jet nn mbikqyrjen e prgjithshme
t Kryeprokurorit t EULEX-it, m prjashtim t dispozits s paragrafit 2 t nenit 4 t ktij ligji.
Pr aq koh sa Kryeprokurori i PSRK-s do t jet nj prokuror i EULEX-it, Kryeprokurori i EULEXit do t jet prgjegjs q t prcaktoj afatet e prmendura n paragrafin 9 t nenit 3,
paragraft 2,3,5 dhe 8 t nenit 6, paragraft 4,6 dhe 8 t nenit 9, paragrafin 6 t nenit 10,
paragraft 2,3,5 dhe 6 t nenit 11 dhe paragraft 4 dhe 5 t nenit 14 t ktij ligji.
Neni 5
Kompetenca e veant e PSRK-s
PSRK-ja do t ket kompetenc t veant q t hetoj dhe ndjek penalisht krimet,
edhe t atyre n form t tentimit, dhe format e ndryshme t bashkpunimit n krim si
vijon:
a) kryerjen e akteve t terrorizmit (neni 110, KPPK),
b) moslajmrimi i prgatitjes s veprave penale (neni 303, KPPK), moslajmrimi i veprave penale
apo moslajmrimi i kryersit t saj (neni 304, KPPK) dhe dhnia e ndihms kryersve (neni 305,
KPPK) kur kto vepra kryhen n lidhje me terrorizmin (ndihma n kryerjen e veprave terroriste neni 111, KPPK);
c) lehtsimi i kryerjes s terrorizimit (neni 112, KPPK), organizimi, prkrahja dhe pjesmarrja n
grupet terroriste (neni 113, KPPK)
d) gjenocidi (neni 116, KPPK);
e) krimet kundr njerzimit (neni 117, KPPK);
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
48
Janar 2011
f)
g)
h)
i)
j)
k)
l)
m)
n)
o)
krimet e lufts n kundrshtim t rnd me konventat e Gjenevs (neni 118, KPPK), krimet e
lufts si shkelje e rnd e ligjeve dhe zakoneve q zbatohen n konfliktin e armatosur
ndrkombtar (neni 119, KPPK), krimet e lufts pr shkelje t rnd t nenit 3 t prbashkt me
konventat e Gjenevs (neni 120, KPPK), krimet e lufts t cilat paraqesin shkelje t rnd t
ligjeve dhe zakoneve q zbatohen n konfliktet e armatosura q nuk jan n karakterit
ndrkombtar (neni 121, KPPK);
sulmet n konfliktet e armatosura t nj karakteri jo ndrkombtar kundr instalimeve q
prmbajn forca t rrezikshme (neni 122, KPPK);
rekrutimi dhe regjistrimi i personave midis moshs pesmbdhjet dhe tetmbdhjet vjet n
konfliktin e armatosur (neni 123, KPPK);
prdorimi i mjeteve ose i metodave t ndaluara t luftimit (neni 124, KPPK);
organizimi i grupeve pr kryerjen e gjenocidit, krimeve kundr njerzimit dhe krimeve t lufts
(neni 128, KPPK);
rrezikimi i personave n mbrojtje ndrkombtare (neni 141, KPPK);
prvetsimi i paligjshm, shfrytzimi, transferi dhe vendosja e materialeve nukleare (neni 144,
KPPK);
krcnimi pr prdorimin ose kryerjen e vjedhjes a t plakitjes s materialit nuklear (neni 145,
KPPK);
krimi i organizuar (neni 274, KPPK), krcnimi gjat procedurave penale pr krim t organizuar
(neni 310, KPPK);
veprat penale t paraqitura n nenin 10 t Rregullores s ndryshuar t UNMIK-ut nr. 2004/2 mbi
Pengimin e larjes s parave dhe veprave t ngjashme penale
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
49
Janar 2011
10
Historia e avokaturs
Avokati i par ishte regjistruar n vitin 1974.
Mirpo, fillet e para te avokaturs dhe ndihms juridike n Kosov i hasim pak para fillimit t lufts
s II Botrore. At her me shrbimet e avokaturs sht marr edhe tani i ndjeri Hivzi Sylejmani. Gjat
Lufts II, n pjesn e territorit t Kosovs e cila ishte nn qeverisjen shqiptare t instaluar nga Italia, e n
t ciln bnte pjes edhe Prishtina,ishte e mbuluar me sistemin e gjykatave,t vendosura nga po ajo
qeveri. Gjat ksaj kohe avokaturn e ushtronin disa avokat nga Shqipria e tashme dhe nj avokat
tjetr nga Tetova, i cili ka punuar n Ferizaj (Tasjani i athershm) dhe ka pasur pr praktikant t vetin
profesorin Sokol Dobroshi.
Avokati i pare shqiptar i regjistruar pas Lufts II ishte Zeq Arni,nj doajen i avokatis kosovare. Ai
sht regjistruar n O.A. Jugosllavis, pasi Kosova, nuk kishte organizat t veten t avokatve. M pas,
pas tij, regjistrohen edhe fillojn ushtrimin e profesionit t avokatit t licencuar edhe t tjer, si Hasan
Kryeziu, Mehmet Dushku, Bajram Kelmendi,Latif Krasniqi, t gjith nga Prishtina, Adem Bajri, Mikel Marku
dhe Mustaf Radoniqi, nga Peja etj.
Pas vendosjes s administrats ndrkombtare t UNMIK-ut n qershor 1999, institucionet
gjyqsore ishin rithemeluar n Kosov (n pajtim me Rregulloren 1999/24 Mbi Ligjin n Fuqi n Kosov).
Organizatat ndrkombtare q kan qen duke punuar n Kosov (OSBE, ABA/CEELI, AER dhe Kshilli i
Europs) rithemeluan OAK-n pas lufts dhe kuvendi i par i saj ishte mbajtur menjher n vitin 1999.
N mnyr q nj person t ushtroj profesionin e avokatit ai/ajo duhet t jet antar i OAK-s.
Ky ligj rregullon veprimtarin dhe organizimin e avokatis. Avokatia sht profesion i lir dhe i
pavarur.
Avokatia u ofron shrbime dhe ndihm profesionale juridike personave fizik dhe juridik pr
mbrojtjen dhe realizimin e t drejtave dhe t interesave t tyre n pajtim me rendin juridik n shoqri
Pavarsia e avokaturs realizohet prmes:
3.1. ushtrimit t pavarur t profesionit t avokatit si profesion i lir;
3.2. ofrimit t ndihms juridike n mnyr t pavarur;
3.3. organizimit t avokatve prmes Ods s Avokatve t Kosovs, si organizat e pavarur publike;
3.4. autorizimit t Ods s Avokatve pr nxjerrjen e akteve normative me qllim rregullimin dhe
organizimin e avokaturs.
Neni 2
Ndihma juridike
1.
10
50
Janar 2011
Neni 4
Regjistrimi i Avokaturs
Neni 14
Pjesmarrja e avokatve n shrbimet juridike publike
1.
2.
3.
4.
T gjith avokatt jan t detyruar t marrin pjes n sistemin e ndihms juridike falas, i cili
financohet me mjete publike. Procedurat prkatse prcaktohen me ligj ose rregullore t veant.
N rastin e prfaqsimit ose mbrojtjes s klientit, i cili kualifikohet pr ndihm juridike falas, avokati
nuk ka t drejt t krkoj kompensim nga klienti n fjal.
Avokatt kan t drejt t ofrojn, pavarsisht nga sistemi, ndihm juridike pa kompensim pr klient
t varfr.
N rastet e lartprmendura, avokatt kan t drejt t krkojn reduktime tatimore pr angazhimin e
tyre social. Mbi krkesn e tyre vendos autoriteti kompetent fiskal n Kosov, n baz t krkess s
avokatit.
Neni 30
Zyra e Avokatit
1. Avokati mund t ket vetm nj zyr n territorin e Kosovs.
2. Pr do ndryshim t selis, duhet t njoftohet Oda e Avokatve.
3. Avokati mund t punsoj n zyrn e tij edhe avokat t tjer
Neni 31
Zyrat e prbashkta t Avokatis
1.
2.
3.
Dy ose m tepr avokat mund t themelojn nj zyr t prbashkt. Zyra e prbashkt themelohet
me Statut,n t cilin prcaktohen detyrimet reciproke t avokatve t zyrs s prbashkt. Statuti i
zyrs duhet ti drgohet Ods s Avokatve pr regjistrim. Zyra mund t ket vetm nj seli dhe
vepron vetm pas regjistrimit n regjistrin e Ods s Avokatve.
Avokatt e zyrs duhet t jen t regjistruar n regjistrin e Avokatve t Ods s Avokatve.
Avokatt e zyrs s prbashkt mund t zvendsohen reciprokisht n prfaqsimin e klientve, me
plqimin e klientve.
Neni 35
Regjistrimi si praktikant i avokatis
1.
2.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
51
Janar 2011
11
Oda e Avokatve
Organizimi i OAK:
Statuti i OAK-se[aprovuar me 27 tetor 2001]qe sht akti m i lart normativ, siguron nj
vetorganizim t plot t brendshm pr Odn. Sipas Statutit Oda sht organizat e pavarur e avokatve
e themeluar me ligj. Oda prfaqson avokaturn e Kosovs.
OAK sht e prbr nga organet dhe zyrtart si: Kuvendi i cili sht i prber nga t gjith
avokatt e regjistruar dhe t licencuar; Kryetari, me nj mandat njvjear; Bordi Ekzekutiv, i cili prbhet
nga 11 antar qe shrbejn pr mandat trevjear; Bordi Mbikqyrs; Komiteti pr ankesa i Kuvendit t
OAK-s. Statuti ndrton nj sistem trsisht te mvetsishm te disiplinimit pr avokatet, i cili prbhet
nga organet qe vlersojn prgjegjsin pr shkeljet e rregullave t etiks.
Kuvendin e prbjn t gjith avokatt e regjistruar n regjistrin e avokatve t OAK. Mbledhja e
rregullt e Kuvendit t Ods mbahet nj here n vit dhe e thrret Kshilli Ekzekutiv. Mbledhjen e
jashtzakonshme t Kuvendit e thrret KE me nismn e vet, n baz t krkess s1/3 t antarve t tij
ose krkess s paku tri Tubimeve regjionale t avokatve. Kuvendi i Ods, prve tjerash,miraton
Statutin e Ods dhe Kodin e etiks profesionale t avokatve, zgjedh dhe shkarkon Kryetarin e
nnkryetaret si dhe antart e Kshillit ekzekutiv; shqyrton t gjitha shtjet q kan t bjn me
kryerjen e veprimtaris s avokaturs dhe pozitn e avokaturs; aprovon tarifn pr shprblimet dhe
kompensimin e shpenzimeve pr punn e avokatve,debaton,merr qndrime dhe vendime lidhur me
prparimin e puns s Ods, bashkpunimin dhe antarsin me institucione dhe asociacione tjera
vendore dhe ndrkombtare Kryetari i Ods nnshkruan vendimet dhe aktet e tjera t cilat i miraton
Kuvendi.
Oda ka dy nnkryetar mandati i t cilve zgjat tri vjet. Kshilli Ekzekutiv i Ods prbhet nga
Kryetari i Ods, kryetari i m parm dhe 7 antar-prfaqsues t Tubimeve regjionale. Kshilli
ekzekutiv:zbaton vendimet e Kuvendit,vendos lidhur me regjistrimin n regjistrin e avokatve t
Ods,vendos mbi regjistrimin e avokatve praktikant dhe shlyerjen e tyre nga regjistri, vendos dhe jep
rekomandime dhe propozime t interesit t prgjithshm pr ushtrimin e avokaturs,udhheq afarizmin
financiar t Ods kujdeset pr prparimin e bashkpunimit t Ods n vendet e tjera dhe me asociacione
t tjera profesionale;publikon buletinin e Ods K.E .e udhheq Kryetari i Ods i cili thrret mbledhjet e tij.
K.E. vendos me shumicn e votave t antarve.
Kryetari i Ods:prfaqson dhe prezanton Odn,thrret dhe i udhheq mbledhjet e Kuvendit dhe t
kshillit Ekzekutiv. Pr punn e vet prgjigjet para Kuvendit. Mandati i Kryetarit t Ods zgjat nj
vjet,me t drejt t rizgjedhjes edhe pr nj mandat.
Neni 20
Oda e Avokatve
1.
2.
3.
4.
5.
Avokatt q veprojn n Kosov jan t obliguar antarsohen n Odn e Avokatve t Kosovs. Oda
e Avokatve sht organizat e obliguar profesionale me cilsi t personit juridik.
Selia e Ods s Avokatve t Kosovs sht n Prishtin.
Detyra kryesore e Ods s Avokatve sht rregullimi dhe kontrollimi i profesionit t Avokatit n
Kosov.
Organizimi i brendshm i Ods s Avokatve rregullohet me Statut.
Oda e Avokatve i ka degt n Prishtin, Pej, Gjakov, Prizren, Gjilan, Ferizaj dhe Mitrovic.
Neni 21
Organet e Ods s Avokatve
1.
11
52
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
53
Janar 2011
12
Avokati i Popullit mbikqyr dhe mbron t drejtat dhe lirit e individve nga veprimet ose mosveprimet
e paligjshme dhe t parregullta t autoriteteve publike.
Avokati i Popullit sht i pavarur n ushtrimin e detyrs dhe nuk pranon udhzime e ndrhyrje nga
organet, institucionet ose autoritetet e tjera, t cilat ushtrojn pushtetin n Republikn e Kosovs.
do organ, institucion ose autoritet tjetr, q ushtron pushtet legjitim n Republikn e Kosovs, sht
i detyruar tu prgjigjet krkesave t Avokatit t Popullit dhe ti paraqes atij/asaj t gjitha
dokumentet dhe informacionet e krkuara n pajtim me ligj.
Zyra e Avokatit t Popullit sht e pavarur, dhe propozon e administron buxhetin e vet, n pajtim me
ligj.
Avokati i Popullit ka nj (1) ose m shum zvends. Numri, mnyra e przgjedhjes dhe mandati i
tyre, rregullohen me ligjin pr Avokatin e Popullit. T paktn nj (1) nga zvendsit e Avokatit t
Popullit sht pjestar i komuniteteve q nuk jan shumic n Kosov.
Avokatin e Popullit e zgjedh Kuvendi i Kosovs, me shumicn e votave t t gjith deputetve t tij,
pr nj mandat pes (5) vjear, pa t drejt rizgjedhjeje.
Avokat i Popullit ka t drejt t zgjidhet do shtetas i Republiks s Kosovs, me arsim t lart, me
karakter e moral t lart, i ndershm, me eksperienc dhe njohuri t dalluara n fushn e t drejtave
t njeriut.
Avokati i Popullit dhe zvendsit e saj/tij nuk mund t jen antar t asnj partie politike, as t
ushtrojn veprimtari politike, shtetrore a private profesionale dhe as t marrin pjes n organizmat
drejtues t organizatave civile, ekonomike dhe tregtare.
Avokati i Popullit gzon imunitetin nga ndjekja penale, padit civile ose shkarkimi pr veprimet ose
vendimet q jan brenda fushs s prgjegjsive t Avokatit t Popullit.
Avokati i Popullit mund t shkarkohet vetm me krkesn e m shum se nj t trets (1/3) s t
gjith deputetve, dhe n kt rast Kuvendi vendos me shumicn e dy t tretave (2/3) t t gjith
deputetve t tij.
12
54
Janar 2011
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Avokati i Popullit ka kompetenca pr ti hetuar ankesat e pranuara nga do person fizik a juridik lidhur
me pohimet pr shkeljen e t drejtave t njeriut t parapara me kushtetut, ligje dhe akte tjera, si
dhe me standarde ndrkombtare t t drejtave t njeriut dhe konventave ndrkombtare,
veanrisht me konventn evropiane pr t drejtat e njeriut, duke prfshir veprimet apo
mosveprimet q paraqesin keqprdorim t autoritetit.
Kompetencat e Avokatit t Popullit shtrihen n mbar territorin e Republiks s Kosovs. N ushtrimin
e funksioneve t tij lidhur me rastet q paraqiten brenda territorit t Republiks s Kosovs, Avokati i
Popullit mund tu ofroj shrbime t mira edhe qytetarve t Republiks s Kosovs q prkohsisht
ndodhen jasht territorit t Republiks s Kosovs.
Avokati i Popullit ka kompetenc t bj hetime qoft pr tiu prgjigjur ankess s parashtruar apo
me iniciativn e vet (ex officio), nse nga konstatimet, dshmit dhe faktet e paraqitura me
parashtres ose nga njohurit e fituara n mnyr tjetr, ka baz t rezultoj se nga ana e
institucioneve t Republiks s Kosovs jan shkelur t drejtat dhe lirit e njeriut.
Nse Avokati i Popullit fillon procedur me iniciativ t vet ose ndonj person tjetr n emr t t
dmtuarit i drejtohet me parashtres Avokatit t Popullit pr ngritjen e procedurs, sht i nevojshm
plqimi nga personi, t cilit i jan shkelur t drejtat dhe lirit e njeriut.
Kur Avokati i Popullit fillon procedur me iniciativ t vet lidhur me shkeljen e t drejtave dhe lirive
t nj numri m t madh t qytetarve, t fmijve apo personave me aftsi t humbura veprimi, nuk
sht i nevojshm plqimi nga paragrafi 4. i ktij neni.
Avokati i Popullit nuk do t ndrhyj n rastet dhe n procedura tjera ligjore q jan duke u zhvilluar
para gjykatave, prve n raste t zvarritjeve t paarsyeshme apo keqprdorimit t dukshm t
pushtetit.
Avokati i Popullit mund t inicioj shtje n Gjykatn Kushtetuese n pajtim me kushtetutn dhe
ligjin pr Gjykat Kushtetuese;
Avokati i Popullit i ushtron kompetencat e veta edhe m an t ndrmjetsimit dhe pajtimit.
Shrbimet e ofruara nga Institucioni i Avokatit t Popullit jan falas.
Neni 16
Prgjegjsit
1.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
55
Janar 2011
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
56
Janar 2011
Neni 18
Forma e paraqitjes s ankess
1.
do ankes q i parashtrohet Avokatit t Popullit duhet t jet e nnshkruar dhe ti ket shnimet
personale t paraqitsit t ankess si dhe t prmbaj t gjitha rrethanat, faktet dhe dshmit n t
cilat kjo ankes bazohet. Paraqitsi i ankess mund t deklaroj nse mjetet juridike jan ushtruar
apo jo, dhe nse po cilat prej ktyre mjeteve jan zbatuar.
2. do ankes pr fillimin e procedurs, si rregull paraqitet me shkrim. Krkesa pr fillimin e procedurs
mund t paraqitet edhe gojarisht, n rast se nuk mund t bhet me shkrim.
Neni 19
Procedura pas pranimit t ankess
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Pas pranimit t ankess, Avokati i Popullit n afat prej tridhjet (30) ditsh vendos pr
pranueshmrin e shtjes si n vijim: 1.1. t shqyrtoj n procedur t prshpejtuar rastin;
t filloj hetimin e plot;
t hedh posht ankesn pr shkak se:
3.1. nuk sht n kompetencn e Avokatit t Popullit sipas ktij ligji;
3.2. ankesa sht parashtruar pas afatit t parapar me kt ligj;
3.3. ankesa sht anonime;
3.4. ankesa paraqet keqprdorim t s drejts pr paraqitjen e ankess;
3.5. ankuesi ka dshtuar t siguroj informatat e krkuara nga Avokati i Popullit.
t refuzoj ankesn si t pabazuar.
t ndrpret hetimet kur konstaton se rasti sht zgjidhur n ndonj mnyr tjetr n pajtim me
krkesn e ankuesit.
N t gjitha rastet e msiprme, Avokati i Popullit e njofton me shkrim paln brenda tridhjet (30)
ditsh nga dita e pranimit t ankess.
Vendimi i Avokatit t Popullit pr t hedhur posht apo pr t refuzuar ankesn sht i forms s
prer.
Neni 20
Rastet e refuzimit t shqyrtimit t ankess
1.
Neni 21
Rastet e parashkrimit dhe prjashtimit
1.
2.
Avokati i Popullit nuk inicion procedur pr t hetuar shkeljen e t drejtave t njeriut nse prej dats
q pala e ka marr vendimin e forms s prer ose sht njoftuar lidhur me t dhe deri n dorzimin
e ankess n Institucionin e Avokatit t Popullit kan kaluar m shum se gjasht (6) muaj.
Prjashtimisht nga paragrafi 1 i ktij neni, Avokati i Popullit mund t inicioj procedur edhe pas
kalimit t afatit prej gjasht (6) muaj n rast se vlerson se paraqitsi i ankess ka qen i penguar
apo n rast se vlerson se shtja sht e rndsis s veant.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
57
Janar 2011
Neni 22
Procedura pas fillimit t hetimit
1.
2.
3.
4.
5.
Kur Avokati i Popullit vendos ti filloj hetimet n pajtim me nenin 19 t ktij ligji, vendimin e vet do
tua komunikoj paraqitsit t ankess dhe organit kundr t cilit sht paraqitur ankesa. Avokati i
Popullit mund t krkoj informata shtes lidhur me rastin.
Avokati i Popullit cakton afatin brenda t cilit organi duhet tia dorzoj t gjitha informatat e krkuara
n pajtim m paragrafin 1. t ktij neni. Afati nuk mund t jet m i shkurtr se tet (8) dit dhe as
m i gjat se tridhjet (30) dit. Kur organi nuk arrin ti dorzoj n afatin e parapar informatat e
krkuara nga Avokati i Popullit, ai pa vones duhet ti paraqes me shkrim arsyet e voness n ofrimin
e informats s krkuar.
N rast se Avokati i Popullit i vlerson t pamjaftueshme prgjigjet ose masat e ndrmarra nga
organi, ai ka t drejt ta procedoj shtjen tek organi m i lart kompetent, ose ti paraqes raport
t veant Kuvendit, duke i propozuar edhe masa konkrete pr vnien n vend t s drejts s
shkelur.
Refuzimi apo dshtimi pr tiu prgjigjur krkesave t Avokatit t Popullit konsiderohet pengim i puns
se Avokatit t Popullit. Kjo nuk e pengon Avokatin e Popullit pr t nxjerr konkludimet dhe
rekomandimet e tij.
Avokati i Popullit mund t raportoj veprimet e parapara n paragrafin 4. t ktij neni n raportet e
tij.
Neni 23
Detyrimi i bashkpunimit dhe pasojat e refuzimit
1.
2.
T gjitha organet e pushtetit shtetror kan pr obligim ta ndihmojn Avokatin e Popullit n zhvillimin
e hetimeve, si dhe ti ofrojn ndihm adekuate sipas krkess s tij.
Refuzimi pr t bashkpunuar me Avokatin e Popullit nga npunsi civil, funksionari ose nga autoriteti
publik prbn shkak q Avokati i Popullit t krkoj nga organi kompetent fillimin e procedurs
administrative duke prfshir marrjen e masave disiplinore, deri n largimin nga puna ose nga
shrbimi civil.
Neni 24
Thirrja e dshmitarve dhe ekspertve
Avokati i Popullit mund ti drgoj thirrje do dshmitari ose eksperti pr ta intervistuar lidhur me
rastin q e shqyrton. Personi i thirrur e q punon n institucionet publike sht i obliguar ti prgjigjet
thirrjes.
Neni 25
Marrja e vendimit
Pas prfundimit t hetimit, Avokati i Popullit n pajtim me kompetencat dhe prgjegjsit e tij, nxjerr
vendim n t cilin paraqiten konstatimet dhe rekomandimet e tij. Vendimi i tij i drgohet parashtruesit t
ankess dhe autoriteteve publike prgjegjse.
Neni 26
Prgjigjja n krkesat e Avokatit t Popullit
Organet, t cilave Avokati i Popullit u ka drejtuar rekomandim, krkes ose propozim pr masa disiplinore,
duhet t prgjigjen brenda afatit tridhjet (30) ditor. Prgjigjja duhet t prmbaj arsyet me shkrim pr
veprimet e ndrmarra lidhur me shtjen n fjal.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
58
Janar 2011
Kshilli pr Mbrojtjen e t Drejtave e t Lirive t Njeriut me seli n Prishtin sht organizata e par
joqeveritare e themeluar n Kosov m 14 dhjetor 1989. KMDLNJ sht organizat joqeveritare, jopolitike
dhe jofitimprurse. Rrjeti organizativ i KMDLNJ-s prbhet nga Zyra Qendrore n Prishtin, 6 Qendra
Rajonale (Prishtin, Prizren, Pej, Mitrovic, Gjilan dhe Ferizaj) dhe Nnkshillat (NKMDLNJ) n komunat e
tjera t Kosovs.
Q nga themelimi e deri pas prfundimit t lufts n Kosov, KMDLNJ ka vepruar n kushte shum
t vshtira. N kt periudh ka br grumbullimin e t dhnave (informata, deklarata, fotografi dhe
dshmi t tjera) pr shkeljen e t drejtave dhe t lirive t njeriut, prkatsisht me prgatitjen dhe
publikimin e informatave ditore dhe raporteve periodike (javore, mujore, tremujore, gjashtmujore dhe
vjetore). Nprmjet ktyre raporteve sht br pasqyrimi i gjendjes s t drejtave e t lirive t njeriut n
Kosov.
Kt veprimtari KMDLNJ e ka kryer me sukses dhe gjithmon ka qen burim i sigurt i informatave pr t
gjitha organizatat e vendit dhe t huaja, si dhe gazetart, prfaqsit diplomatike dhe delegacionet e
shumta q e kan vizituar Kshillin. Me nj fjal, KMDLNJ ka qen vendburimi i par prej ku jan
shprndar informatat dhe raportet m t sakta, t cilat shquheshin pr paanshmri dhe saktsi.
Edhe para lufts, KMDLNJ ka realizuar projekte organizata joqeveritare ndrkombtare, si me
HIVOS, NED, FKSHH (Soros) etj. Pas prfundimit t lufts n Kosov, KMDLNJ sht br partner
implementues i UNHCR-s, s pari n projektin e monitorimit t kthimit t refugjatve, e pastaj n
aktivitetet me minoritete dhe me personat e zhvendosur (kthimi dhe riintegrimi i tyre) si dhe dialogu
ndretnik.
Gjithashtu, e financuar nga ABBA/CEELI (American Bar Associaton & Central and East European La
Initiative), ka grumbulluar t dhnat ante mortum pr t zhdukurit dhe dshmi t tjera pr krime lufte.
N kuadr t KMDLNJ-s ka funksionuar edhe Shrbimi Juridik, ku ekipi i avokatve dhe juristve
ka offruar ndihm juridike falas pr shtjet civile juridike. Projekti sht financuar nga Agjencia
Evropiane pr Rindrtim (AER).
Po ashtu, KMDLNJ ka bashkpunuar me Tribunalin e Hags pr grumbullimin e dshmive pr krimet
e lufts n Kosov dhe ka dorzuar disa kallzime penale.
Nga viti 2000 KMDLNJ organizon Festivalin Ndrkombtar t Filmit Dokumentar pr t Drejtat e Njeriut NJ BOT (ONE ORLD).
KMDLNJ ka br monitorimin e zgjedhjeve komunale (2000 e 2002) dhe t zgjedhjeve t
prgjithshme (2001 e 2004). Njherit, sht angazhuar edhe n monitorimin e puns s Kuvendit t
Kosovs dhe t Asambleve Komunale.
N fund, vlen t theksohet se kryetari i Kshillit, z. Adem Demai m 12 dhjetor 1991 u nderua nga
Parlamenti Evropian me mimin Saharov kurse me 24 tetor 1993 Klubi i Rektorve t Universiteteve
Evropiane i ndau nj mirnjohje e po ashtu sht barts i Mirnjohjes s Universitetit t Osllos q iu dha
n dhjetor t vitit 1995.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
59
Janar 2011
Periudha 1912-1920
Shpallja e pavarsis, shnoi hapat e para n krijimin e institucioneve t shtetit t ri shqiptar, ku
Kuvendi i Vlors dhe Qeveria e kryesuar nga Ismail Qemali, krahas iniciativave t rndsishme pr
krijimin e organeve kryesore t pushtetit legjislativ e ekzekutiv, u fokusuan dhe mbi riorganizimin e
pushtetit gjyqsor.
Kshtu, n 10 Maj 1913 u miratua Kanuni i Zhuris, akti i par dhe guri i themelit pr organizimin
dhe funksionimin e gjykatave n sistemin gjyqsor shqiptar. N Kanunin e Zhuris u parashikua krijimi i
Gjykats s Diktimit, Gjykatave t shkalls s par t nnprefekturave, t cilat ishin kompetente pr
gjykimin e shtjeve civile dhe kundrvajtjeve e delikteve, si dhe Gjyqi Popullor me zhuri, i cili do t
gjykonte shtjet penale me prfaqsues t popullit.
Ky sistem, pr t cilin kemi informacion se u zbatua t paktn n nj shtje n Elbasan, nuk dha
rezultatet e duhura dhe u shfuqizua me dekretin dat 4 qershor 1914, ku u vu n zbatim ligji pr gjykatat
e drejtsis n Shqipri, sipas t cilit u krijuan Gjyqi Fillor i Apelit dhe Diktimit.
Periudha 1920-1939
N vitet 1920-1939 problemet kryesore n fushn e s drejts, q paraqisnin rndsi t madhe pr
shtetin ton, ishin reforma ligjore, riorganizimi i organeve gjyqsore dhe aftsimi i kuadrove t tyre. Gjat
ksaj periudhe filloi t kristalizohej m mir organizimi dhe funksionimi i sistemit gjyqsor.
Miratimi i Statutit Themeltar t Republiks s Shqipris, i vitit 1925, parashikoi n nenin 102 t tij
se do gjyqtar e prokuror do t emrohej n detyr nga kryetari i Republiks, mbi propozim t Ministrit
t Drejtsis. Gjat ksaj periudhe sistemi gjyqsor ishte i organizuar n:
Gjykata Fetare , t secilit prej tre besimeve. Vendimet e ktyre gjykatave ekzekutoheshin nga
zyrat e prmbarimit pran gjykatave t nnprefekturave
Gjykata Ushtarake e Posame , e krijuar pr her t par n Shkodr, prbhej nga tre oficer,
dy antar civil dhe nj prokuror civil. Kjo gjykat hetonte e gjykonte t gjitha shtjet pr krime t cilt
kishin shaktue prishjen e qetsis s brendshme, dnonte t pandehurit pavarsisht nga grada ose
cilsia e tyre, dnonte jo vetm oficert q kishin luftuar kundr forcave zogiste, por edhe t gjith
shtetasit q i ishin kundrvn npunsve t qeveris.
Gjykata e Posame Politike , kryesohej nga nj oficer dhe prbhej nga dy gjyqtar dhe dy
oficer t zgjedhur nga Ministria e Drejtsis dhe Ministria e Punve t Brendshme. Vendimet e ksaj
gjykate ishin t forms s prer dhe miratoheshin nga Ministri i Punve t Brendshme, ndrsa n rastin e
dnimit me vdekje krkohej miratimi i Kryetarit t Parlamentit.
Gjykata e Lart e Shtetit , prbhej nga pes senator dhe nga kryetart e degve t Gjykats s
Diktimit. Krijohej si gjykat ad hoc pr t shqyrtuar dhe zgjidhur shtjet q kishin t bnin me krime t
tradhtis s lart, krime t tjera politike ose krime n ushtrimin e detyrs t kryera nga ministrat ose
funksionar m t lart t shtetit.
Ndryshimet e rndsishme q ndodhn n vitin 1928, ku Shqipria kaloi nga sistemi parlamentar i
qeverisjes, n sistemin monarkik t qeverisjes, u pasqyruan edhe n mnyrn e funksionimit t pushtetit
gjyqsor, veanrisht miratimi m 1 Prill 1929 i ligjit Mbi organizimin e drejtsis, sanksionoi ndarjen e
gjykatave n:
Gjykatat e Paqit , vepronin n qendrat e do prefekture dhe nnprefekture, dhe sipas rndsis
ndaheshin n tre klasa.
Gjykatat e Shkalls s Par , vepronin n do qendr prefekture, dhe si gjykat kolegjiale e
shtrinin veprimtarin n t gjith juridiksionin administrativ t prefekturs. Kto gjykata ndaheshin n
Gjykatat Fillore dhe Gjykatat Kolegjiale:
Gjykata Fillore , gjykonin n shkall t par t gjitha shtjet penale t kompetencs s Gjykats
s Paqit, por me kusht q ato vepra t kishin ndodhur brenda kufijve t prefekturs.
Gjykata Kolegjiale , prbhej nga nj kryetar dhe dy antar dhe kishte n kompetenc gjykimin
e t gjitha shtjeve penale pr krime (delikte), t cilat dnoheshin me burg mbi tre vjet.
Gjykata e Diktimit (sot Gjykata e Lart), ndahej n dy deg: Dega e shtjeve Civile, Dega e
shtjeve Penale. do deg e saj prbhej prej nj Kryetar, katr Antar, nj Ndihms-Antar, nj
Kryesekretar dhe numri i nevojshm i sekretarve, ftuesve dhe shrbtoreve. Pran Gjykats s Diktimit
ndodhej nj Kryeprokuror, nj Nnkryeprokuror, nj sekretar, nj protokollist-arshivist dhe nj shrbtor.
14
60
Janar 2011
Periudha 1944-1990
Me ligjin pr organizimin gjyqsor, viti 1951, Gjykata e Lart ndahej n kto
kolegje gjyqsore:Kolegji penal
Kolegji civil
Kolegji ushtarak
Kolegji disiplinor
Secili prej Kolegjeve shqyrtonte shtjet e veta t kompetencs lndore me trup gjykues t prbr
nga Kryetari, nj Antar i Gjykats s Lart, dhe dy ndihms.
Interesant sht fakti se kolegji disiplinor shqyrtonte shkeljet disiplinore t gjyqtarve popullor, t
kryetarve dhe antarve t gjykatave ushtarake dhe t antarve t Gjykats s Lart, me nj trup
gjykues t prbr nga Kryetari ose zvendsi i tij dhe dy antar t Gjykats s Lart, t caktuar nga
Kryetari.
Gjykata e Lart gjykonte gjithashtu n Plenumin e saj, i cili prbhej nga Kryetari, nn-kryetart dhe
gjith antart e Gjykats s Lart.
Udhzimet e Plenumit t Gjykats s Lart, ashtu si mendimi juridik n trsi, ishin t udhhequra
nga politika dhe ideologjia e regjimit komunist.
Prgjithsimet e praktiks gjyqsore, t bra nga Gjykata e Lart, kan shrbyer pr ti orientuar
gjykatat e shkallve me t ulta pr gjykimin e shtjeve sipas krkesave politike, ideologjis dhe
legjislacionit t kohs.
Periudha 1990-2008
Prmbysja e sistemit totalitar komunist u shoqrua me nevojn e ndryshimeve t mdha n t
gjitha fushat e jets dhe prshtatje me sistemet demokratike bashkkohore. N fushn e drejtsis u ndje
nevoja e ndryshimeve rrnjsore pr t vendosur nj sistem gjyqsor t pavarur, n mnyr q drejtsia
ti prmbahej parimeve t ligjshmris dhe barazis s personave para ligjit, mbi bazn e respektimit t s
drejts.
Me Ligjin nr.7491, dat 29.04.1991 Pr Dispozitat Kryesore Kushtetuese, Kuvendi Popullor
vendosi q sistemi gjyqsor n Shqipri t prbhej nga Gjykata e Kasacionit, Gjykata e Apelit, gjykatat e
shkalls s par dhe gjykatat ushtarake.
Me ket ligj Kryetari dhe zv.kryetart e Gjykats s Kasacionit zgjidheshin nga Kuvendi Popullor me
propozim t Presidentit t Republiks. Gjyqtart zgjidheshin nga Kuvendi Popullor. Ata zgjidheshin n
detyr nj her n 7 vjet m t drejt rizgjedhjeje. Gjykata e Kasacionit nuk mund t shqyrtonte asnj
shtje n shkall t par, kurse n shkall t dyt gjykonte vetm shtjet e parashikuara me ligj.
Miratimi i Kushtetuts s Republiks s Shqipris, sanksionoi nj sistem prej tre shkall gjykimi,
duke parashikuar se Pushteti gjyqsor ushtrohet nga Gjykata e Lart, si dhe nga gjykatat e apelit e
gjykatat e shkalls s par, t cilat krijohen me ligj.... Gjykata e Lart, prbhet prej 17 antarsh, t
emruar n detyr me Dekret t Presidentit t Republiks, me plqimin e Kuvendit, me nj mandate 9
vjear pa t drejt riemrimi.
Gjykata e Lart, n baz t Kushtetuts, ka juridiksion fillestar dhe rishikues. Kshtu, ajo gjykon si
shkall e par akuzat penale kundr Presidentit t Republiks, Kryetarit dhe antarve t Kshillit t
Ministrave, deputetve, gjyqtarve t Gjykats Kushtetuese. Ndrsa, shqyrton n juridiksion rishikues t
gjitha rekurset e paraqitura kundr vendimeve t gjykatave m t ulta. Gjithashtu, pr njesimin ose
ndryshimin e praktiks gjyqsore, Gjykata e Lart ka t dreje t trheq pr shqyrtim n Kolegjet e
Bashkuara /shtje t caktuara gjyqsore.
Pr t prcaktuar m qart mnyrn e organizimit dhe funksionimit t ktij institucioni t pavarur
kushtetues, m dat 15.03.2008 u miratua ligji organik i tij, nr. 8588, dt.15.03.2000 Pr organizimin dhe
funksionimin e Gjykats s Lart t Republiks s Shqipris. Ky ligj parashikon se Gjykata e Lart
gjykon shtjet n dy Kolegje Civile dhe nj Kolegj Penal, si dhe n Kolegjet t Bashkuara pr unifikimin
ose ndryshimin e praktiks gjyqsore.
Kryetari i Gjykats s Lart emrohet n detyr me Dekret t Presidentit t Republiks, me plqimin
e Kuvendit, nga rradht e antarve ekzistues, dhe e ushtron kt detyr brenda mandati t antarit t
gjykats. Ky i fundit, krahas funksioneve gjyqsore, ka n kompetenc prfaqsimin e institucionit,
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
61
Janar 2011
emrimin dhe shkarkimin e ndihmsve ligjor e personelit ndihms, si dhe administrimin e fondeve
buxhetore t vna n dispozicion.
15
http://www.gjykatatirana.gov.al
N diagramin e msiprme jan dhn aktort kryesor t sistemit shqiptar t drejtsis. Varsit
ndrmjet tyre tregojn se si Presidenti, Parlamenti, Konferenca gjyqsore dhe Ministria e Drejtsis
bashkveprojn ndaj gjykatave.
Gjykata Kushtetuese e Republiks s Shqipris nuk bn pjes n sistemin gjyqsor t zakonshm
por ajo prbn nj juridiksion t veant, e ngarkuar t kontrolloj kushtetutshmrin e ligjeve dhe t
akteve t tjer normative.
Me Kushtetutn e Republiks s Shqipris, q ka hyr n fuqi m 28 nntor 1998, Gjykata
Kushtetuese fiton nj pozit t rndsishme institucionale. Nenet 124 deri 134 t Kushtetuts i kushtohen
Gjykats Kushtetuese si juridiksion kushtetues i pavarur. Gjykata Kushtetuese i nnshtrohet vetm
Kushtetuts (neni 124 i Kushtetuts).
Kto dispozita prcaktojn edhe prbrjen, emrimin dhe statusin e gjyqtarve e t Kryetarit t saj,
tipin dhe shtrirjen e kompetencave t kontrollit kushtetues, subjektet q mund ta ven n lvizje at,
forcn detyruese dhe zbatimin e vendimeve t saj.
15
http://www.gjykatatirana.gov.al/
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
62
Janar 2011
Presidenti
16
1. Presidenti i Republiks shpall ligjin e miratuar brenda 20 ditve nga paraqitja e tij.
2. Ligji quhet i shpallur, n qoft se Presidenti i Republiks nuk ushtron t drejtat e parashikuara n
paragrafin 1 t ktij neni dhe n paragrafin 1 t nenit 85.
3. Ligji hyn n fuqi me kalimin e jo m pak se 15 ditve nga botimi i tij n Fletoren Zyrtare.
4. N rastet e masave t jashtzakonshme, si dhe n rast nevoje e urgjence, kur Kuvendi vendos me
shumicn e t gjith antarve dhe Presidenti i Republiks jep plqimin, ligji hyn n fuqi menjher,
vetm pasi t jet njoftuar publikisht. Ligji duhet t botohet n numrin m t par t Fletores Zyrtare.
16
63
Janar 2011
2.
3.
4.
5.
6.
Drejtsis, 3 antar t zgjedhur nga Kuvendi, si dhe 9 gjyqtar t t gjitha niveleve, t cilt zgjidhen
nga Konferenca Gjyqsore Kombtare. Antart e zgjedhur qndrojn n detyr pr 5 vjet pa t drejt
rizgjedhjeje t menjhershme.
Presidenti i Republiks sht Kryetar i Kshillit t Lart t Drejtsis.
Kshilli i Lart i Drejtsis, me propozim t Presidentit, zgjedh nga radht e tij nj zvendskryetar.
Zvendskryetari organizon veprimtarin e Kshillit t Lart t Drejtsis, si dhe kryeson mbledhjet e
tij n munges t Presidentit t Republiks.
Kshilli i Lart i Drejtsis vendos pr transferimin e gjyqtarve, si dhe pr prgjegjsin e tyre
disiplinore sipas ligjit.
Transferimi i gjyqtarve nuk mund t bhet pa plqimin e tyre, prvese kur kt e diktojn nevojat e
riorganizimit t sistemit gjyqsor.
Gjyqtari mund t shkarkohet nga Kshilli i Lart i Drejtsis pr kryerjen e nj krimi, pr paaftsi
mendore a fizike, pr akte sjellje q diskreditojn rnd pozitn dhe figurn e gjyqtarit ose pr
pamjaftueshmri profesionale. Kundr ktij vendimi gjyqtari ka t drejt t ankohet n Gjykatn e
Lart, e cila n kt rast, vendos me kolegje t bashkuara.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
64
Janar 2011
2. Ligji i miratuar n referendum shpallet nga Presidenti i Republiks dhe hyn n fuqi n datn e
parashikuar n kt ligj.
Kshilli i Avokaturs s Shtetit (Kshilli) prbhet nga Avokati i Prgjithshm, Kshilltari Ligjor i
Presidentit, Kshilltari Ligjor i Kryeministrit, prfaqsuesi i Prokurorit t Prgjithshm, tre jurist
t kualifikuar e me vjetrsi nga Kshilli i Ministrave, Ministria e Financave, Ministria e Drejtsis,
nj jurist i zgjedhur nga Shoqata e Kryetarve t Bashkive dhe nj jurist nga Shoqata e
Kryetarve t Komunave, si dhe pes avokat t shtetit, t zgjedhur nga Mbledhja e Prgjithshme
e Avokatve t Shtetit dhe sipas procedurs s parashikuar n Rregulloren e Avokaturs s
Shtetit.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
65
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
66
Janar 2011
Kshilli i Ministrave
Ministria e drejtsis17
Historia
Ministria e par e Drejtsis e shtetit t pavarur shqiptar, u krijua me miratimin nga qeveria e
Vlors, e aktit Kanuni i prshtatshm i administrats civile shqiptare. N krye t ksaj ministrie u
vendon juristi, Petro Poga, ministr i par i Drejtsis s shtetit t pavarur shqiptar.
Kushtetuta e par e Shqipris , "Statuti Organik i Shqipris" u hartua nga Komisioni
Ndrkombtar i Kontrollit n Vlor m 10 prill 1914, n mbshtetje t aktit t 29 korrikut 1913 t Fuqive
t Mdha.
Me shum autoritet, Ministris s Drejtsis iu njoh me Kongresin e Lushnjs . Ministria u mor
kryesisht me hartimin dhe prpilimin e statusit t Lushnjs , si dhe bri t mundur unifikimin e
veprimtaris dhe organizimit gjyqsor.
Me qeverin e Fan Nolit (vitit 1024). Ministria e Drejtsis luajti nj rol vendimtar pr afrimin e
legjislacionit shqiptar me at perndimor, si dhe aplikoi nj sr reformash n organizimin gjyqsor..
Me shpalljen e Shqipris Republik Parlamentare, dhe rikthimin e Ahmet Zogut n pushtet,
ministria e Drejtsis me ministr Milto Tutulanin, shpalli statusin themeltar n 1925.
Shqipria me 1 shtator t vitit 1928 , u shpall Mbretri Demokratike, Parlamentare dhe e
Trashgueshme. Ky fakt oi n ndryshimin e statusit t mparshm dhe miratimin e Statusit Themeltar
t Monarkis.
Ksaj periudhe i prkasin miratimi i 3 kodeve t rndsishme t s drejts shqiptare, sipas
modeleve t Evrops Perndimore dhe pikrisht :
Kodi Penal 1928
Kodi Civil 1029
Kodi Tregtar 1932
N vitet 1930-1944 n kohn e pushtimit nazifashist ,Ministria e Drejtsis ishte pjes e kabinetit t
qeveris kuislinge. Konferenca e Pezs me krijimin e frontit antifashist-nacional- lirimtar shnoi nj etap
tjetr ndryshimesh n historin e shtetit shqiptar.
Me lirimin e Shqipris, partia Komuniste filloi t impononte sistemin gjyqsor ideologjin, me
dekretin e 15 marsit t vitit 1946 . Ministri i Drejtsis jo vetm drejtonte punn e gjyqsorit, por ai
diktonte vendimet e gjyqtarve.
N vitin 1966 , me suprimimin e nenit 80, t Kushtetuts , u shkri Ministria e Drejtsis.
Vendosja e sistemit demokratik n Shqipri pas vitit 1992, krkonte nga Ministria e Drejtsis ringritjen
institucionale t saj . Q nga ajo koh Ministria e Drejtsis ka marr dhe po luan nj rol t rndsishm
n t gjitha fushat e veprimtaris s saj, si n reformimin e sistemit t drejtsis, hartimin e legjislacionit
t ri shqiptar si dhe integrimin e vendit n Bashkimin Evropian.
Ministria e Drejtsis, n prputhje me Kushtetutn dhe ligjet, ushtron funksione dhe ka n
kompetenc hartimin dhe ndjekjen e politikave, prgatitjen e akteve ligjore dhe nnligjore, si dhe
ushtrimin e shrbimeve t nevojshme lidhur me sistemin gjyqsor, sistemin e ekzekutimit t vendimeve
penale a civile, sistemin e shrbimeve t lira juridiko-profesionale, bashkpunimin ndrkombtar n
fushn civile dhe penale, fushat e tjera t drejtsis dhe t kompetencs s saj sipas ligjit, si dhe pr
bashkrendimin, harmonizimin dhe reformimin e legjislacionit shqiptar n trsi.
N ushtrimin e veprimtaris s saj, Ministria e Drejtsis ka pr qllim t krkoj respektimin e
Kushtetuts, t ligjeve, realizimin dhe mbrojtjen e dinjitetit, t t drejtave t njeriut dhe lirive themelore,
si dhe t kontribuoj n parandalimin e shkeljeve t ligjit, n prputhje dhe n funksion t krkesave t
zhvillimit demokratik dhe t integrimit evropian t Republiks s Shqipris.
Ministria e Drejtsis, n prputhje me ligjin, mbshtet, bashkpunon dhe bashkrendon
veprimtarin e saj me organet e pushtetit gjyqsor dhe me prokurorin, duke respektuar parimin e
ndarjes s pushteteve dhe t pavarsis s pushtetit gjyqsor dhe t prokuroris.
Ministria e Drejtsis, n prputhje me drejtimet kryesore t politiks s prgjithshme shtetrore dhe me
programin e Qeveris, ushtron veprimtarin e saj n fushat si vijon:
17
67
Janar 2011
Jep mendim t specializuar pr projektet e akteve ligjore dhe t akteve nnligjore normative t
Kshillit t Ministrave, t ministrave dhe t drejtuesve t institucioneve t tjera qendrore, si dhe
pr realizimin e reformimit t legjislacionit n prgjithsi.
Jep mendim t specializuar pr prmbajtjen e projekteve t marrveshjeve ndrkombtare, q
lidhen n emr t Republiks s Shqipris ose t Kshillit t Ministrave.
Prgatit dhe ndjek zbatimin e metodologjis s unifikuar shqiptare pr procesin ligjvns, hartimin
e akteve normative dhe terminologjin juridike.
Ndjek dhe bashkrendon punt me institucionet e tjera dhe prgjigjet pr procesin e realizimit
t strategjis s prafrimit t legjislacionit shqiptar me at t Bashkimit Evropian.
Kujdeset pr funksionimin dhe organizimin e pushtetit gjyqsor.
Drejton dhe kontrollon administratn gjyqsore.
Kryen inspektime dhe bn procedimin disiplinor t gjyqtarve t gjykatave t shkalls s par dhe
t apelit sipas ligjit.
Kontrollon sipas ligjit organin e prokuroris dhe raporton te Presidenti i Republiks dhe n Kuvend.
Mbshtet dhe merr pjes, sipas ligjit, n realizimin e funksioneve t Kshillit t Lart t Drejtsis.
Drejton sistemin e paraburgimit dhe t ekzekutimit t vendimeve penale.
Drejton sistemin e ekzekutimit t vendimeve civile dhe t titujve ekzekutiv.
Drejton veprimtarin e Qendrs s Publikimeve Zyrtare.
Drejton shrbimin e unifikuar statistikor n fushn e Drejtsis.
Mban regjistrin e gjendjes gjyqsore dhe lshon certifikatat n baz t atij regjistrimi.
Realizon shrbimet juridikoadministrative, q sipas ligjit jan n kompetenc t Ministrit
t Drejtsis.
Kujdeset pr funksionimin dhe organizimin e avokatis, noteris, arbitrazhit, ndrmjetsimit,
ndihms juridike n fushn e drejtsis dhe, n prgjithsi, pr profesionet e lira juridikoprofesionale.
Mbshtet dhe merr pjes n bashkrendimin e veprimtarive me organet shtetrore, gjykatat dhe
prokurorin, lidhur me njohjen, studimin dhe masat pr parandalimin dhe luftn kundr
kriminalitetit dhe shkeljeve t ligjit.
Kujdeset dhe bashkrendon veprimtarit pr mbrojtjen e t drejtave dhe t interesave t ligjshme
t t miturve n fushn e drejtsis, si dhe pr edukimin ligjor dhe parandalimin e shkeljeve
t ligjit nga t miturit.
Drejton shrbimet e ekspertimit ligjor.
Kryen drejtimin metodik t shrbimeve t gjendjes civile.
Kryen drejtimin metodik t shrbimeve dhe t regjistrimit t pasurive t paluajtshme.
Kryen drejtimin metodik t zyrave juridike t ministrive dhe t institucioneve t tjera qendrore.
Kujdeset dhe mbshtet veprimtarit pr prgatitjen profesionale, aftsimin dhe specializimin e
gjyqtarve, prokurorve, avokatve, noterve dhe juristve t administrats publike.
Kujdeset dhe mbshtet veprimtarit shkencore n fushn e drejtsis dhe prhapjen e edukats
juridike.
Kujdeset pr ndjekjen dhe bashkrendimin e marrdhnieve me shoqrin civile pr fushn e
drejtsis.
Ndjek bashkpunimin ndrkombtar n fushn penale dhe civile dhe, n prputhje me
marrveshjet ndrkombtare, ku shteti shqiptar sht pal, realizimin e marrdhnieve
juridiksionale me autoritetet kompetente t shteteve t tjera, si dhe me organizma
ndrkombtar.
Kryen funksione t tjera n prputhje me marrveshjet ndrkombtare ku shteti shqiptar sht
pal.
Kryen funksione dhe veprimtari t tjera n prputhje me ligjin
Institucionet ne varsi
Agjencia e Pronave
Avokatura e Shtetit
Drejtoria e Burgjeve
Drejtoria e Prmbarimit
Regjistrimi i Pronave
Mjeksia Ligjore
Shrbimi i Provs
Komiteti i Birsimeve
Publikimet Zyrtare
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
68
Janar 2011
18
Drejtsis,
me
propozim
Presidentit,
zgjedh
nga
radht
tij
nj
Organizimi
Struktura e Kshillit t Lart t Drejtsis
Struktura e KLD-s garanton nj mbikqyrje t pavarur t sistemit gjyqsor, pavarsisht se kjo
mbikqyrje e pavarur duhet t garantohet edhe n veprimtarin e prditshme t Kshillit t Lart t
Drejtsis, duke qndruar larg influencave dhe dualiteteve ligjore apo nnligjore me institucione q
prfaqsojn pushtetin ekzekutiv.
Dispozitat Kushtetuese
Kushtetuta prcakton se KLD-ja prbhet nga pesmbdhjet antar: Presidenti i Republiks,
Kryetari i Gjykats s Lart, Ministri i Drejtsis, tre antar t zgjedhur nga Kuvendi dhe nnt gjyqtar
t t gjitha niveleve, t zgjedhur nga Konferenca Gjyqsore Kombtare. Afati i qndrimit n detyr sht
pes vjet dhe antart e zgjedhur nuk kan t drejt t krkojn rizgjedhje t menjhershme.
Kryetari i KLD-s sht Presidenti i Republiks dhe antart e KLD-s zgjedhin, me propozim t
Presidentit, nj Zvendskryetar prej radhve t veta, pr t organizuar veprimtarin dhe pr t kryesuar
n munges t Presidentit.
Neni 147 prshkruan m tej disa nga detyrat kryesore t Kshillit t Lart t Drejtsis, veanrisht
transferimin dhe disiplinimin e gjyqtarve dhe, pr shkelje t caktuara, shkarkimin e tyre nga postet q
mbajn. Neni 147 jep arsyet n baz t t cilave Kshilli i Lart i Drejtsis mund ti shkarkoj gjyqtart:
18
69
Janar 2011
kryerja e nj krimi, paaftsia mendore a fizike, akte apo sjellje q diskreditojn rnd pozitn dhe figurn
e gjyqtarit, ose pamjaftueshmri profesionale. Nj shkarkim mund t apelohet n Gjykatn e Lart.
Neni 137 i jep Kshillit t Lart t Drejtsis kompetenca t mtejshme n disiplinimin gjyqsor,
pasi procedimi penal pr do gjyqtar t Gjykatave t Rretheve Gjyqsore dhe Gjykatave t Apelit, krkon
miratimin e Kshillit t Lart t Drejtsis dhe, nse ky Kshill nuk jep plqimin pr procedim penal
brenda 24 orve q nga njoftimi i akuzs, organi i procedimit penal duhet ta liroj gjyqtarin.
N mbshtetje t nenit 136, Kshilli i Lart i Drejtsis luan nj rol ky n emrimin e gjyqtarve.
Pr funksionin e gjyqtarit n Gjykatat e Rrethit Gjyqsor dhe Gjykatat e Apelit, Kshilli i Lart i Drejtsis i
propozon kandidatura pr emrim Presidentit, me kushtet dhe procedurat pr nj przgjedhje t till, t
prcaktuara me ligj.
Gjithashtu, n prputhje me nenin 154, Kshilli i Lart i Drejtsis zgjedh tre antar q shrbejn
n Komisionin Qendror t Zgjedhjeve.
Veprimtaria
Kreu 3 prcakton veprimtarin e zakonshme t KLD-s, duke caktuar nj takim t caktuar nga
Kryetari, t paktn do dy muaj, ose me krkes me shkrim t t paktn pes antarve,
Zvendskryetarit ose Ministrit t Drejtsis. Nj njoftim bashk me rendin e dits dhe materialet
prkatse t bashkngjitura, duhet tu drgohen t gjith antarve jo m von se 48 or prpara nj
mbledhjeje, prve se kur sht nj mbledhje q prcakton nse nj gjyqtar i akuzuar pr nj krim, duhet
t ndiqet penalisht, dhe KLD-ja ka vetm 24 or pr t vendosur. Neni 22 prcakton se do antar duhet
t jet n dijeni t rendit t dits t vendosur nga Kryetari dhe se shtjet e reja mund t shtohen n
takim, me dy t tretat e votave t t gjith antarve. Kuorumi prbhet nga tet prej pesmbdhjet
antarve dhe antart nuk mund t abstenojn gjat votimit prve se kur ndalohen pr shkak konflikti
interesash t parashikuar nga neni 37 i Kodit t Procedurave Administrative.
Kshilli i Lart i Drejtsis i merr vendimet me nj sistem votimi t hapur, prve rasteve kur
shtja n fjal lidhet me nj ndr antart e vet. N kt rast, Kshilli mund t prdor votimin e
fsheht, nse shumica e antarve vendos pr nj mnyr t till. Sipas nenit 25, antart e prjashtuar
ligjrisht nga votimi, gjithashtu prjashtohen nga debati mbi shtjen. Qoft me votim t hapur apo t
fsheht, n prputhje me nenin 26 t Ligjit pr Kshillin e Lart t Drejtsis, KLD-ja merr vendime me
shumic votash t antarve t pranishm, me vota t ndara n mnyr t barabart, pr ti dhn
pafajsin gjyqtarit q procedohet disiplinarisht dhe pr t pranuar propozime pr emrim. Procedimet e
Kshillit t Lart t Drejtsis ruhen plotsisht n procesverbalin e mbajtur nga Zvendskryetari dhe t
verifikuar nga antart.
Administrimi i Gjykatave
KLD-ja gjithashtu ka kompetenca t tjera, por q nuk prfshihen n Ligjin pr KLD-n, si
jan konsultimi me Presidentin dhe Ministrin e Drejtsis pr krijimin e rretheve gjyqsore
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
70
Janar 2011
territoriale pr gjykatat e shkalls s par dhe gjykatat e apelit, si dhe kshillimi pr numrin e
gjyqtarve q duhen vendosur n do rreth. KLD-ja e merr kt pushtet prkatsisht nga nenet
6 dhe 8 t Ligjit pr Pushtetin Gjyqsor.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
71
Janar 2011
Gjykatat
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
72
Janar 2011
Gjykata e Lart
19
Gjykata e Lart, me seli n Tiran, sht shkalla m e lart e pushtetit gjyqsor n Republikn e
Shqipris. Misioni i saj kryesor sht rishikimi, me krkesn e palve, i vendimeve t gjykatave t
shkallve m t ulta.
Nprmjet ktij procesi, ajo merr n shqyrtim shtjet e zbatimit t ligjit pa gjykuar faktet duke
garantuar me an t jurisprudencs s saj zbatimin uniform t ligjeve.
Pr t siguruar nj proces sa m transparent dhe nj qasje t gjer t publikut, Gjykata e Lart
vendos n shrbimin tuaj kt faqe zyrtare ku cilido mund t informohet n mnyr t vazhdueshme mbi
veprimtarin e saj gjyqsore dhe administrative.
Gjykata e Lart prbhet nga 17 gjyqtar.
Gjykata e Lart e ka selin n Tiran.
Gjyqtart e Gjykats s Lart emrohen nga radht e gjyqtarve me vjetrsi jo m pak se 10 vjet
ose nga radht e juristve t shquar, q e kan ushtruar kt profesion jo m pak se 15 vjet.
Gjyqtari i Gjykats s Lart emrohet nga Presidenti i Republiks, pasi sht marr m par plqimi
i Kuvendit.
19
73
Janar 2011
Kolegjet
Trupi gjykues
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
74
Janar 2011
Gjykatat e Apelit
Republika e Shqipris ka 6 Gjykata Apeli dhe 1 Gjykat Apeli ushtarake, kjo e fundit me
juridiksion t plot n t gjith territorin e Republiks s Shqipris. Gjykatat e Apelit prbhen nga 47
gjyqtar dhe 97 antar t stafit administrativ.
Juridiksioni territorial i Gjykatave t Apelit caktohet me dekret t Presidentit t Republiks mbi nj
propozim t Ministrit t Drejtsis dhe pasi t jet marr paraprakisht mendimi i Kshillit t Lart t
Drejtsis.
Gjykatat e Apelit kan si kompetenc t shqyrtojn dhe t vendosin n lidhje me pretendimet
kundr vendimeve t Gjykatave t shkalls s par. Ato i marrin vendimet n trup gjykues t prbr nga
3 (tre) gjyqtar.
Gjykata Ushtarake e Apelit e cila, si u tha m lart, sht nj e vetme pr t gjith territorin e
Republiks, gjykon n shkall t dyt shtjet penale t gjykuara nga kolegjet penale ushtarake t
shkalls s par. Gjykata Ushtarake e Apelit gjykon gjithnj me trup gjykues t prbr nga 3 antar.
75
Janar 2011
Gjykatat penale kan n juridiksion t gjitha veprat penale, me prjashtim t rasteve q jan n
juridiksionin e Gjykatave ushtarake. Pr sa i prket kompetencave toksore t Gjykats penale t shkalls
s par, ajo prcaktohet duke u nisur nga vendi ku sht kryer vepra penale ose ku ka ardhur pasoja e
saj. N rastin e veant kur vepra penale sht kryer jasht territorit t Republiks s Shqipris, vendimi
se cila Gjykat do ta shqyrtoj shtjen merret duke u nisur nga vendi i qndrimit, i banimit, i arrestimit
ose i dorzimit t personit q dyshohet pr kryerjen e veprs penale.
shtjet Civile n shkalln e par (ktu prfshihen edhe shtjet administrative dhe ato tregtare),
shqyrtohen nga nj gjyqtar i vetm ose nga nj panel prej tre gjyqtarsh. Kjo varet nga vlera e objektit t
padis dhe nga lloji i shtjes n shqyrtim. Konkretisht, sipas nenit 35 t Kodit t Procedurs Civile
gjykohen nga nj trup gjykues prej tre gjyqtarsh shtjet e mposhtme:
Padit pr njohjen e s drejts s pronsis dhe t drejtave reale mbi sendet e paluajtshme;
Padit pr krkimin e sendeve t paluajtshme dhe pjestimin e tyre;
Padit pr njohjen krkimin dhe pjestimin e trashgimis kur vlera e padis sht mbi 5 milion
Lek;
Padit q rrjedhin nga mosmarrveshjet tregtare t parashikuara nga neni 334 i Kodit t
Procedurs Civile;
Padit q rrjedhin nga mosekzekutimi ose nga ekzekutimi n mnyr jo t plot t detyrimeve pr
shprblimin e dmit, pr begatimin pa shkak dhe pr pagimin e padetyruar ku vlera e padis sht
mbi pesmilion Lek;
Padit pr kundrshtimin e akteve administrative me prjashtim t atyre q rregullojn
marrdhniet e puns ose q prmbajn detyrime n t holla deri n pes milion Lek;
Padit pr shpalljen e zhdukjes ose t vdekjes s personit;
Padit pr heqjen ose kufizimin e zotsis pr t vepruar t personave.
T gjitha konfliktet e tjera civile q jan n juridiksionin e Gjykatave t shkalls s par gjykohen nga nj
gjyqtar i vetm.
N prbrje t Gjykatave t rretheve gjyqsore krijohen seksione t veanta pr gjykimin e
mosmarrveshjeve administrative, tregtare dhe familjare. N baz t nj dekreti t Presidentit t
Republiks t vitit 1996 jan krijuar dhe funksionojn pran Gjykatave t rretheve gjyqsore 17 seksione
t tilla. Pjes t veanta t shtjeve administrative, tregtare apo familjare, mbulohen nga Gjykata e
shkalls s par.
Mosmarrveshjet administrative jan n thelb nj konflikt midis nj personi fizik dhe organeve
shtetrore t t gjitha niveleve. Q konflikti t quhet administrativ, sht e domosdoshme q njra nga
palt t jet organ administrativ. Personi fizik q ngre padi n gjykat kundr organeve shtetrore duhet
patjetr t provoj se nj akt, veprim ose mosveprim i organit shtetror e ka dmtuar at personalisht n
nj nga t drejtat apo interesat e tij/saj t ligjshme. Prjashtimisht nj ose disa persona mund t ankohen
n gjykat edhe pr ato akte, veprime ose mosveprime t shtetit q dmtojn t drejtat dhe interesat
kolektive t tilla si ambienti, trashgimia kulturore etj. M konkretisht, Kodi i Procedurs Civile mundson
personat fizik q, n kuadrin e nj mosmarrveshje administrative, t krkojn nga gjykata sa m
posht:
Shfuqizimin ose ndryshimin e nj akti administrativ;
Kundrshtimin e refuzimit (nga ana e organit administrativ) pr t nxjerr nj akt administrativ;
Kundrshtimin e voness (nga ana e organit administrativ) n shqyrtimin dhe nxjerrjen e nj akti
administrativ.
Mosmarrveshjet tregtare jan n thelb konflikte midis palve kur t paktn njra nga palt sht
subjekt tregtar. Konkretisht, seksionet tregtare pran Gjykatave t rretheve gjyqsore gjykojn shtje t
tilla si konfliktet midis shoqrive tregtare, konfliktet midis ortakve t nj shoqrie tregtare, shtje q
kan t bjn me falimentimin, konkurrencn e pandershme si dhe shtje kontraktore ku njra nga palt
sht shoqri tregtare.
Mosmarrveshjet familjare jan n thelb konflikte q prfshijn antart e familjes. M konkretisht n
kompetencn e seksioneve familjare pran Gjykatave t rretheve gjyqsore bien shtje t tilla si zgjidhja
e martess, pavlefshmria e martess, kujdestaria mbi t miturit, birsimet, ndarja e pasuris
bashkshortore, detyrimi ushqimor si dhe krkesat pr heqjen dhe kthimin e pushtetit prindror.
shtjet ushtarake jan objekt i gjykimit t Gjykatave ushtarake t shkalls s par. Megjithse ligji
siguron krijimin e tyre, kto Gjykata funksionojn si "Kolegje" t veanta brenda sistemit t Gjykatave t
faktit. Ekzistojn 5 Gjykata ushtarake t cilat kan juridiksion territorial t prcaktuara nga nj dekret i
veant i Presidentit t Republiks. Kto Gjykata trajtojn vepra penale ushtarake, pengjet e lufts dhe
specifika t tjera t prcaktuara me ligj. Gjykatat ushtarake funksionojn n panele t prbra nga 3
gjyqtar pr shtjet penale dhe nga 1 gjyqtar pr shtjet e kundrvajtjeve ligjore.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
76
Janar 2011
Prokuroria
20
77
Janar 2011
10. N Kushtetutn e vitit 1976 "Prokuroria" trajtohet n nj kapitull t veant, pas Gjykats dhe
Hetuesis dhe nuk bhet prcaktimi i raporteve t saj me pushtetin gjyqsor apo pushtetin ekzekutiv.
N nenin 106 t Kushtetuts s vitit 1976 si funksion kryesor i prokuroris parashikohet: "Kontrolli i
zbatimit t prpikt dhe t njllojt t ligjeve nga gjykatat, organet e hetimit, ndrmarrjet, dhe
institucionet." Me Kushtetutn e vitit 1976 prokuroris iu hoq funksioni i ndjekjes penale, i cili iu
ngarkua organit t hetuesis.
11. Reformat e thella ligjore dhe strukturore q pasuan pmbysjen e regjimit komunist dhe kthesn
demokratike n vitet 90 prfshin edhe prokurorin, duke i kthyer asaj fizionomin dhe portretin
institucional n prputhje me shtetin e s drejts si dhe duke e prfshir prokurorin n pushtetin
gjyqsor. Me ligjet Nr. 7561, dat 29. 04. 1992, "Pr Dispozitat Kryesore Kushtetuese" dhe Nr. 7574,
dat 24. 06. 1992 "Pr organizimin e drejtsis." u sanksionua: "Prokuroria sht autoriteti q ushtron
ndjekje penale n hetim dhe n gjyq. Prokuroria organizohet dhe funksionon brenda pushtetit
gjyqsor si organ unik dhe i centralizuar dhe e ushtron veprimtarin e saj nprmjet prokurorive t
caktuara pran do hallke gjyqsore. N ushtrimin e kompetencave t tyre prokurort u nnshtrohen
ligjit, urdhrave t prokurorve epror dhe vendimeve t autoriteteve prkatse. Prokurort kan
imunitet." Gjithashtu theksohet se, prokuroria nuk varet dhe nuk mund t kontrollohet nga Ministria e
Drejtsis, se sht e organizuar n mnyr autonome dhe prokurori gzon statusin e gjyqtarit. Edhe
emrimi, lvizja, shkarkimi, procedimi disiplinor ndaj prokurorve mund t bhej vetm me vendim t
Kshillit t Lart t Drejtsis, antar i t cilit ishte dhe Prokurori i Prgjithshm.
12. Aktualisht si n Kushtetut dhe n ligjin Nr. 8737, dat 12. 02. 2001, "Pr organizimin dhe
funksionimin e Prokuroris" prokuroria sht konceptuar si organ i nj lloji t veant, "sui generis", e
vetmja n llojin e vet, dhe ndonse nuk prfshihet as n pushtetin gjyqsor e as n pushtetin
ekzekutiv ka karakteristika t prbashkta t ktyre dy pushteteve.
N nenet 148 e 149 t Kushtetuts, pa prmendur se n cilin pushtet bn pjes prokuroria, vendosen
piketat n lidhje me objektin e veprimtaris, organizimin, funksionimin dhe rregullat baz t emrimit
dhe t shkarkimit t prokurorve duke prcaktuar: "Prokuroria ushtron ndjekje penale, prfaqson
akuzn n gjyq n emr t shtetit si dhe kryen edhe detyra t tjera t caktuara me ligj. Prokurort
jan t organizuar dhe funksionojn pran sistemit gjyqsor si organ i centralizuar. N ushtrimin e
kompetencave t tyre, prokurort u nnshtrohen Kushtetuts dhe ligjeve. Prokurort emrohen dhe
shkarkohen nga Presidenti i Republiks me plqimin e Prokurorit t Prgjithshm".
Lidhur me pozicionin aktual t Prokuroris sht e rndsishme t theksohet se kuadri ligjor - ndr t
tjera Kushtetuta, Ligji i Procedurs Penale dhe ligji "Pr organizimin dhe funksionimin e Prokuroris" u siguron prokurorve mbrojtjen dhe pavarsin e nevojshme pr ushtrimin e funksioneve t tyre, si
dhe garantojn mosndrhyrjen dhe mos ndikimin e pushteteve t tjera n ushtrimin e funksioneve t
ndjekjes penale prej tyre.
Bazat kushtetuese
Bazat kushtetuese pr funksionimin e Prokuroris n Republikn e Shqipris vendosen nga pjesa
10 e Kushtetuts s Republiks s Shqipris. Sipas Kushtetuts Prokuroria ushtron ndjekjen penale, si
dhe prfaqson akuzn n gjyq n emr t shtetit. Prokurort jan t organizuar dhe funksionojn pran
sistemit gjyqsor si nj organ i centralizuar.
Prokurori i Prgjithshm emrohet nga Presidenti i Republiks me plqimin e Kuvendit.
Prokurori i Prgjithshm mund t shkarkohet nga Presidenti i Republiks, me propozim t Kuvendit,
pr shkelje t Kushtetuts ose pr shkelje t rnda t ligjit gjat ushtrimit t funksioneve t tij, pr
paaftsi mendore a fizike, pr akte e sjellje q diskreditojn rnd pozitn dhe figurn e Prokurorit.
Prokurort e tjer emrohen dhe shkarkohen nga Presidenti i Republiks me propozim t Prokurorit t
Prgjithshm.
Por n mnyr m t detajuar organizimi dhe funksionimi i Prokuroris rregullohet nga Ligji
Nr.8737, dat 12.2.2001 "Pr Organizimin dhe Funksionimin e Prokuroris n Republikn e Shqipris".
Sipas ktij ligji, Prokuroria organizohet dhe funksionon nn drejtimin e Prokurorit t Prgjithshm si
struktur e centralizuar, ku prfshihen Zyra e Prokurorit t Prgjithshm, Kshilli i Prokuroris dhe
Prokurorit pran sistemit gjyqsor. Prokurort n ushtrimin e detyrs u nnshtrohen Kushtetuts dhe
Ligjeve si dhe i ushtrojn kompetencat e tyre duke respektuar parimet e procedimit t drejt, t barabart
e t rregullt ligjor dhe mbrojtjes t s drejtave, interesave dhe t lirive t ligjshme t njeriut.
Prve funksionit t saj parsor n ushtrimin e ndjekjes penale dhe prfaqsimit t akuzs
Prokuroria organizon dhe bashkpunon me institucione shtetrore, si dhe me subjekte t tjera publike e
private n veprimtari pr edukimin e shoqris, me synim njohjen e ligjit dhe parandalimin e
kriminalitetit.
Edhe n rastin e veprimtaris s Prokuroris, informimi i publikut mbetet nj nga parimet parsore
t ksaj veprimtarie. Megjithat, prokurorve nuk i lejohet t japin t dhna q dmtojn procesin e
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
78
Janar 2011
hetimeve, q cenojn dinjitetin dhe jetn private t personave, q cenoje t drejtat e t miturve dhe
moralin publik.
Kshilli i Prokuroris
Kshilli i Prokuroris sht nj organ kshillimor i cili prbhet nga shtat antar. N Kshillin e
Prokuroris bjn pjes nj prfaqsues i Presidentit, nj prfaqsues i Ministrit t Drejtsis dhe pes
prokuror t cilt zgjidhen nga mbledhja e prgjithshme e prokurorve.
Kshilli i Prokuroris organizon konkursin pr emrimin e prokurorve, shqyrton vlersimin e puns dhe
shkeljet disiplinore t kryera nga prokurort dhe jep mendim pr projektet e Prokurorit t Prgjithshm, si
dhe pr praktikn hetimore.
Policia Gjyqsore
Hetimet paraprake prbjn bazn e procedimit penal. Gjat ksaj faze zgjidhen nj varg
problemesh t rndsishme si: merren provat q nuk mund t prsriten, caktohen masat e sigurimit,
bhet njoftimi i akuzs, grumbullohen t dhnat e nevojshme pr prcaktimin e veprs penale dhe
individualizimin e autorit t kryerjes s saj, etj. Krahas Prokurorit, e ngarkuar me kryerjen e hetimeve
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
79
Janar 2011
paraprake sht dhe Policia Gjyqsore. N kt kapitull do t trajtohen disa momente t rndsishme q
lidhen me riorganizimin dhe veprimtarin e Policis Gjyqsore.
Policia Gjyqsore sht nj nga subjektet e rndsishme t procedimit penal. N kndvshtrimin
historik, n vitin 1995, me hyrjen n fuqi t K. Pr. Penale u suprimua struktura organizative e Hetuesis
s Prokuroris dhe Policis Hetimore t Ministris s Brendshme dhe n zbatim t ligjit Nr.8007 dat
5.10.1995 "Pr miratimin e dekretit nr.1188 dat 10.08.1995 "Pr Policin Gjyqsore", u krijua struktura
organizative dhe filloi rishtazi funksionimi i Policis Gjyqsore. Me ligjin Nr.8677 dat 2.11.2000 " Pr
organizimin dhe funksionimin e Policis Gjyqsore" u shfuqizua dekret-ligji i lartprmendur, me synim
riorganizimin dhe ngritjen n nj nivel m t lart cilsor t puns s saj.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
80
Janar 2011
Ligji kushtetues nr. 7561 dat 29 prill 1992 "Mbi nj shtes n ligjin nr. 7491 dat 29.04.1991 "
Pr Dispozitat Kryesore Kushtetuese" (shfuqizuar);
Ligji nr. 8373 date 15 korrik 1998 "Mbi Organizimin dhe Funksionimin e Gjykats Kushtetuese t
Republiks s Shqipris." (shfuqizuar);
Ligji nr. 8577 dat 10 shkurt 2000 " Mbi Organizimin dhe Funksionimin e Gjykats Kushtetuese t
Republiks s Shqipris";
Kushtetuta e Republiks s Shqipris q hyri n fuqi m 28.11.1998.
Prbrja
Gjykata Kushtetuese sht autoriteti m i lart i ngarkuar t mbroj e t garantoj respektimin e
Kushtetuts dhe t bj interpretimin prfundimtar t saj. N ushtrimin e funksioneve t saj, ajo sht e
pavarur dhe i nnshtrohet vetm Kushtetuts (neni 124 i Kushtetuts) Ajo prbhet nga nnt antar t
emruar nga Presidenti i Republiks pasi sht marr plqimi i Kuvendit t Republiks. Gjyqtart
emrohen pr nj mandat prej nnt vjetsh. Nj e treta e prbrjes s Gjykats prtrihet do tre vjet.
Gjyqtart przgjidhen nga radht e juristve t diplomuar n drejtsi me kualifikim t lart e me prvoj
pune jo m pak se pesmbdhjet vjet. Kryetari i Gjykats Kushtetuese emrohet nga radht e antarve
nga Presidenti i Republiks, pasi ai ka marr plqimin e Kuvendit, pr nj periudh prej tre vjetsh (neni
125 i Kushtetuts).
Funksioni i gjyqtarit sht i papajtueshm me do funksion tjetr publik ose veprimtari private (neni
130 i Kushtetuts). Gjyqtari kushtetues nuk mund t ndiqet penalisht pa autorizim paraprak t Gjykats
Kushtetuese. Ai mund t ndalohet ose t arrestohet vetm nse kapet n kryerje e sipr t nj krimi ose
menjher sapo e ka kryer at. Por, kur Gjykata Kushtetuese nuk jep plqimin brenda 24 orve pr
drgimin n gjykat t gjyqtarit t arrestuar, organi kompetent sht i detyruar ta liroj at (neni 126 i
Kushtetuts).
Gjyqtari kushtetues pushon s ushtruari funksionet e tij kur:
1. Dnohet me vendim t forms s prer pr kryerjen e nj krimi;
2. Nuk paraqitet pa arsye n detyr pr m shum se gjasht muaj;
3. Mbush moshn 70 vje;
4. Jep dorheqjen;
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
81
Janar 2011
Kompetencat kryesore
Neni 131 i Kushtetuts rendit atributet e Gjykats Kushtetuese n fush t kontrollit kushtetues si m
posht:
1. Pajtueshmrin e ligjeve me Kushtetutn ose me marrveshjet ndrkombtare, ashtu si
parashikohet n nenin 122;
2. Pajtueshmrin e marrveshjeve ndrkombtare me Kushtetutn para ratifikimit t tyre;
3. Pajtueshmrin e akteve normative t organeve qendrore dhe vendore me Kushtetutn dhe me
marrveshjet ndrkombtare;
4. Mosmarrveshjet e kompetencs ndrmjet pushteteve si dhe ndrmjet pushtetit qendror dhe
qeverisjes vendore;
5. Kushtetutshmrin e partive dhe organizatave t tjera politike, si dhe t veprimtaris s tyre n
baz t nenit 9 t Kushtetuts;
6. Shkarkimin nga detyra t Presidentit t Republiks dhe vrtetimin e pamundsis s ushtrimit t
funksioneve;
7. shtjet q lidhen me zgjedhshmrin dhe pajtueshmrin n ushtrimin e funksioneve t
Presidentit t Republiks dhe deputetve, si dhe me verifikimin e zgjedhjes s tyre;
8. Kushtetutshmrin e referendumit dhe verifikimin e zgjedhjes s tyre;
9. Gjykimin prfundimtar t ankesave t individve pr shkeljen e t drejtave t tyre kushtetuese
pr nj proces t rregullt ligjor, pasi t jen shteruar t gjitha mjetet juridike pr mbrojtjen e
ktyre t drejtave.
Presidentit t Republiks;
Kryeministrit;
Nj t pests s deputetve
Kryetarit t Kontrollit t Lart t Shtetit
do gjykat sipas nenit 145, pika 2, t Kushtetuts;
Avokatit t Popullit;
Organeve t qeverisjes vendore;
Organeve t bashksive fetare;
Partive politike dhe organizatave t tjera;
Individve.
Subjektet e parashikuara n nnparagraft f,g,h,i dhe j mund t bjn krkes vetm pr shtje q
lidhen me interesat e tyre.
82
Janar 2011
83
Janar 2011
Pranimi n Shrbimin e Prmbarimit Gjyqsor bhet me konkurs, i cili organizohet nga Kshilli i
Prmbarimit. N kt Kshill bjn pjes: Sekretari i Prgjithshm i Ministris s Drejtsis, Drejtori i
Prgjithshm i Shrbimit t Prmbarimit Gjyqsor, Drejtori i Drejtoris s Personelit, Organizimit dhe
Shrbimeve n Ministri, Kryetari i Zyrs Prmbarimore t Tirans dhe nj kshilltar i Ministrit t
Drejtsis. Kandidati pr prmbarues duhet t plotsoj kto kushte:
Ka zotsi t plot pr t vepruar.
Ka kryer arsimin e lart juridik.
Gzon figur t pastr morale.
Nuk sht dnuar pr kryerjen e nj vepre penale me vendim gjyqsor t forms s prer.
Nuk sht larguar nga administrata publike pr shkelje disiplinore brenda nj afati prej 3 vjetsh
nga data e depozitimit t krkess; kur shkelja disiplinore sht kryer gjat ushtrimit t funksionit
si gjyqtar, prokuror, oficer i policis gjyqsore, noter ose avokat afati sht 5 vjet.
Bazuar n rezultatin e konkursit Kshilli i Prmbarimit bn vlersimin e kandidatve dhe mendimin e
vet ia paraqet Ministrit t Drejtsis brenda 15 ditsh. Konkurruesi fitues emrohet prkohsisht
prmbarues gjyqsor nga Ministri i Drejtsis, pr nj periudh 3-mujore. Gjat periudhs s provs
prmbaruesi gjyqsor sht nn kujdesin e nj prmbaruesi t vjetr n detyr dhe vlersohet nga eprori
i tij. Veprimtarit e trajnimit jan t detyrueshme pr prmbaruesin gjyqsor n periudhn e provs. N
fund t periudhs s provs, Ministri i Drejtsis, me propozim t Drejtorit t Prgjithshm vendos
emrimin prfundimtar t tij ose largimin.
Nj nga detyrat e tjera t Kshillit t Prmbarimit sht brja e vlersimit t aftsive profesionale t
prmbaruesve gjyqsor, bazuar n kriteret e cilsis, t vllimit t puns, t shpejtsis dhe t figurs s
tyre morale si m posht:
Shum mir
Mir
Pranueshm
I paaft
Ky Kshill sht prgjegjs gjithashtu edhe pr masat disiplinore ndaj prmbaruesve. Kshilli i
Prmbarimit ka funksion kshillimor dhe ia paraqet n do rast mendimin e vet si pr vlersimet ashtu
dhe pr masat disiplinore Ministrit t Drejtsis i cili duhet t shprehet brenda 30 ditve nga kjo paraqitje.
Prmbaruesit gjyqsor nuk mund t ushtrojn asnj detyr ose veprimtari tjetr publike, me prjashtim
t atyre edukative dhe atyre t msimdhnies. Ai nuk duhet t jet n marrdhnie pune ose t kryej
veprimtari t tjera, t cilat paraqesin konflikt interesash me detyrn q ka ose pengojn prmbushjen e
saj. Prmbaruesit gjyqsor nuk duhet t jen antar i organeve qendrore ose ekzekutive t partive
politike.
Prmbaruesi gjyqsor sht i detyruar t heq dor nga ekzekutimi i shtjes kur ai ose nj i afrm
i tij ka interes n shtje ose n nj mosmarrveshje tjetr q ka lidhje me kt ekzekutim ose kur sipas
rrethanave konkrete ka arsye serioze njanshmrie. Krkesa pr heqjen dor i paraqitet pr vendim
Kryetarit t zyrs prkatse. N rastin se dorheqja ka t bj me Kryetarin e Zyrs Prmbarimore
krkesa i paraqitet pr vendim Drejtorit t Prgjithshm t Shrbimit t Prmbarimit.
Zyra e Prmbarimit sht fizikisht e atashuar pran Gjykatave t Shkalls s Par. Si rrjedhoj,
perceptohet gabimisht si pjes e gjyqsorit. Gjithsesi, ligji e shpreh qart se Zyra e Prmbarimit sht
struktur e Ministris s Drejtsis. Shrbimi i Prmbarimit Gjyqsor ka buxhetin e vet, si pjes t
veant brenda buxhetit t Ministris s Drejtsis.
Ekzekutimi i vendimeve gjyqsore dhe titujve t tjer ekzekutiv nga Zyra e Prmbarimit realizohet
duke paguar tarifat e prcaktuara nga nj akt normativ t Ministris s Drejtsis. Administrimi i t
ardhurave t vjela nga ky shrbim sht prcaktuar nga nj rregullore e prbashkt e Ministris s
Drejtsis dhe e Ministris s Financave.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
84
Janar 2011
KSHH i quajtur fillimisht "Forumi pr Mbrojtjen e t Drejtave dhe Lirive Themelore t Njeriut", u
themelua n 19 dhjetor 1990 nga nj grup intelektualsh shqiptar me objektivin kryesor mbrojtjen e t
drejtave t njeriut. Q n hapat e par t tij, ky Komitet ndihmoi n procesin e ndryshimeve
demokratike q po ndodhnin n Shqipri dhe kontribuoi n sensibilizimin e opinionit publik pr lirimin e
qindra t burgosurve politik.
N 22 mars t vitit 1992 KSHH u pranua si antar i Federats Ndrkombtare t Helsinkit pr t
Drejtat e Njeriut, me qendr n Vjen. Kjo Federat prbhet nga OJQ q punojn n fushn e t
drejtave t njeriut n 39 vende t OSBE-s.
KSHH me qendr n Tiran ushtron veprimtarin e tij n t gjith Shqiprin. Gjithashtu, n Kuks,
Gjirokastr, Fier, Vlor, Kor, Elbasan, Shkodr tashm funksionon nj rrjet korrespondentsh q ka
qllim vzhgimin dhe respektimin e t drejtave t njeriut n fusha t ndryshme n rrethet prkatse.
Vizioni i KSHH
Strategjia e KShH-s
1.
2.
3.
Drejtimet kryesore
1.
2.
3.
Respektimi
Respektimi
Respektimi
Respektimi
Respektimi
i
i
i
i
i
KShH-ja vepron n gjith territorin e Republiks s Shqipris dhe n rajon s bashku me organizatat
aktive n fushn e t drejtave t njeriut.
Misioni i KSHH -s
Komiteti Shqiptar i Helsinkit, organizata e par joqeveritare pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive t
njeriut n Shqipri, sht themeluar si Forumi pr Mbrojtjen e Lirive dhe t Drejtave Themelore t Njeriut,
regjistruar me vendimin nr. 17/1 t Ministris s Drejtsis. M 22 mars 1992, organizata u antarsua
pran Federats Ndrkombtare t Helsinkit pr t Drejtat e Njeriut me emrtimin Komiteti Shqiptar i
Helsinkit. Pas miratimit t ligjit Pr organizatat jofitimprurse, KShH-ja u regjistrua pran gjykats s
rrethit gjyqsor t Tirans n prputhje me krkesat e ktij ligji.
Misioni kryesor i KShH-s sht vzhgimi i respektimit t t drejtave dhe lirive t njeriut, rivendosja e t
drejtave t shkelura, ndrgjegjsimi i shtetasve pr mbrojtjen e t drejtave dhe lirive t tyre dhe
prmirsimi i legjislacionit dhe i praktiks pr zbatimin e ligjit nprmjet oponencave dhe rekomandimeve.
Pjes e ktij misioni sht, gjithashtu, edhe rritja e prgjegjshmris s administrats publike n zbatimin
me korrektsi t ligjit nprmjet rritjes s kapaciteteve t ksaj administrate.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
85
Janar 2011
Avokatit t Popullit
Institucioni i Avokatit t Popullit sht parashikuar pr her t par n Kushtetutn
Shqiptare t miratuar n Nntor 1998, kurse ligji Pr Avokatin e Popullit sht miratuar nga
Parlamenti Shqiptar n shkurt t vitit 1999. Ky ligj sht hartuar duke patur parasysh dhe legjislacionin e
vendeve t tjera t Evrops, t cilat e kan krijuar
m par nj Institucion t
till.
Drejtimi
i
Institucionit
t
Avokatit
t
Popullit sht monokratik. Avokati
i
Popullit zgjidhet nga tre t pestat e gjith antarve t Kuvendit pr nj periudh 5 vjeare me t
drejt rizgjedhjeje.
M 16 Shkurt 2000, Parlamenti Shqiptar me mbi dy t tretat e votave (104 nga 155
deputet) zgjodhi n krye t ktij Institucioni, Doktorin e Shkencave Juridike,
Z. Ermir DOBJANI.
M 17 Shkurt 2005, Parlamenti Shqiptar me mbi 70% te votave (99 pro, 14 kundr dhe 8
abstenime nga 140 deputet gjithsej), rizgjodhi pr t dytn her radhazi n postin e Avokatit t Popullit,
Profesorin e Asociuar, Doktorin e Shkencave Juridike, Z. Ermir DOBJANI.
Me propozimin e Avokatit t Popullit, Parlamenti Shqiptar, m 30 mars 2000 zgjodhi si
Komisionar t Avokatit t Popullit zotrinjt: Dr. Jorgo DHRAMI e Agron AUSHI si dhe zj. Florina NUNI.
N datn 29 Mars 2003 komisionarve t msiprm ju mbarua mandati 3 vjear.
Me propozim t Avokatit t Popullit, Parlamenti Shqiptar m 22 Janar 2004
zgjodhi si Komisionar t Avokatit t Popullit zotrinjt: Dr. Jorgo DHRAMI, z. Gzim LLESHI dhe z. Riza
PODA. N datn 21 Janar 2007 komisionarve t msiprm ju mbarua mandati 3 vjear.
Me propozim t Avokatit t Popullit, Parlamenti Shqiptar m 5 Nntor 2007
zgjodhi si Komisioner t Avokatit t Popullit zotrinjt: Zj. Florina NUNI, z. Riza PODA dhe z.
Skender HALUCI.
M dat 17 Shkurt 2010 Avokatit t Popullit z. Ermir Dobjani i prfundoi mandati dhe pas ksaj
date detyrn e Avokatit t Popullit e ka kryer Komisionari m i vjetr n detyr, z. Riza PODA.
M dat 5 Nntor 2010 u prfundoi mandati tre Komisionarve, prfshir edhe ushtruesin e
funksionit t Avokatit t Popullit, z. Riza Poda.
Me propozim t Avokatit t Popullit n detyr, Parlamenti Shqiptar m 5 Nntor 2010
zgjodhi si Komisionar t Avokatit t Popullit zotrinjt: zj. Florina NUNI, z. Arben SHKMBI dhe zj.
Anila NEPRAVISHTA.
Q nga data 7 Nntor 2010, detyrn e Avokatit t Popullit e kryen Komisionari m i vjetr n
detyr, zj. Florina NUNI.
Sipas strukturs organizative t miratuar, Zyra e Avokatit t Popullit prbhet nga tre seksione t
specializuara, n krye t t cilave qndrojn komisionart.
Institucioni
i
Avokatit
t
Popullit mbron t drejtat, lirit dhe interesat e ligjshme
t individit nga veprimet ose mosveprimet e paligjshme e t parregullta t organeve t administrats
publike, si dhe t tretve q veprojn pr llogari t saj. Ai ka si mision t tij
parandalimin
e
konflikteve
t
mundshme
midis
administrats
publike
dhe
individit.
Avokati i Popullit vepron n baz t ankess apo krkess s paraqitur pran tij. Ai vepron edhe me
nismn e vet, pr raste t veanta, t bra publike, por gjithmon duhet t marr m von plqimin e t
interesuarit ose t dmtuarit.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
86
Janar 2011
Gjykata evropiane e t Drejtave t Njeriut sht nj institucion ndrkombtar q, sipas disa kushteve,
mund t pranoj krkesat e personave t cilt ankohen pr shkelje t t drejtave t garantuara nga
Konventa evropiane e t Drejtave t Njeriut. Kjo Konvent sht nj traktat nprmjet t cilit shum
shtete t Evrops jan angazhuar t respektojn disa t drejta themelore t individve. Kto t drejta
jan formuluar n vet Konventn, si edhe n katr protokolle, Protokolli shtojc dhe Protokollet Nr
4, 6, e 7, t cilat nj pjes e shteteve i kan nnshkruar. Ju rekomandohet t njiheni me kto tekste
dhe me rezervn q i shoqron.
Nse ju vlersoni q nj prej Shteteve, lista e t cilve sht m posht, ka shkelur n dmin tuaj nj
nga kto t drejta themelore, ju mund t ankoheni pr kt n Gjykat. Kjo mund t trajtoj vetm
ankesat n lidhje me shkeljen e t drejtave t formuluara n Konvent dhe n Protokollet duke
prjashtuar t gjitha t tjerat. Ajo nuk sht nj gjykat apeli ndaj gjykatave kombtare dhe nuk
mund as t anuloj dhe as t ndryshoj gjykimet e tyre. Po ashtu, ajo as nuk mund t ndrhyj n
favorin tuaj drejtprsdrejti pran autoritetit pr t cilin ju ankoheni.
Gjykata mund t pranoj krkesa vetm nse ato drejtohen kundr njrit prej Shteteve, lista e t
cilve sht m posht, dhe nse ato kan t bjn me ngjarje m t vona se nj dat e caktuar. Kjo
dat ndryshon sipas Shtetit t paditur dhe sipas faktit nse krkesa konservon nj t drejt t
formuluar n vet Konventn, apo n nj nga Protokollet.
Ju mund t ankoheni n Gjykat vetm pr aktet e nj autoriteti publik (Parlament, administrat,
gjykata etj.) t njrit prej ktyre Shteteve. Gjykata evropiane e t Drejtave t Njeriut nuk mund t
merret me ankesat e drejtuara kundr personave t veant, ose institucioneve private.
Prpara se t'i drejtoheni Gjykats, ju duhet t keni ndjekur, n Shtetin e paditur, t gjitha rekurset q
do t kishin mundur t sillnin ndreqjen e situats pr t ciln ju ankoheni. Ju duhet, pr shembull, t'i
jeni drejtuar juridiksionit m t lart kompetent (por nse ankoheni pr nj gjykim, konkretisht pr
nj dnim, nuk sht e nevojshme q pasi t keni ndjekur rekurset e zakonshme gjyqsore t bni
prpjekje pr t siguruar rishikimin e procesit). Gjat ndjekjes s ktyre rekurseve ju duhet t keni
respektuar rregullat e procedurs, pikrisht afatet q ato parashkruajn. Nse, pr shembull, rekursi
juaj sht hedhur posht si i vonuar, apo pr mosrespektim t nj rregulli t kompetencs ose t
procedurs, ka t ngjar q Gjykata t mos e shqyrtoj shtjen tuaj.
Pasi autoriteti m i lart kombtar kompetent ka dhn vendimin e tij, ju dispononi nj afat prej
gjasht muajsh pr t'ju drejtuar Gjykats. Nse ankimi juaj ka t bj me nj dnim, afati fillon duke
u nisur nga vendimi prfundimtar sipas rendit normal t rekurseve dhe jo duke u nisur nga refuzimi i
mvonshm i nj krkese t mundshme pr rishikim. Gjykata nuk do t mund t shqyrtoj ankesn
tuaj nse, prpara skadimit t ktij afati prej gjasht muajsh, ju nuk i keni paraqitur asaj qart arsyet
e ankimit tuaj, t paktn n nj form t shkurtuar.
Nse vlersoni q arsyet e ankimit tuaj kan t bjn me shkeljen e nj nga t drejtave t garantuara
nga Konventa, ose nga njri prej Protokolleve dhe se kushtet e prshkruara ktu m sipr plotsohen,
drgoni m par tek Sekretari i Gjykats nj letr q prmban t dhnat e radhitura n pikn e
mposhtme.
Kjo letr duhet t'i drejtohet Le Greffier de la Cour europenne des Droits de l'Homme Conseil de
l'Europe F-67075 STRASBOURG CEDEX8.
Letra juaj duhet t prmbaj:
o nj prmbledhje t shkurtr t arsyeve t ankimit tuaj;
o citimin e s drejts ose t t drejtave t garantuara nga Konventa dhe q i vlersoni se jan
shkelur;
o rekurset q keni ndjekur;
o listn e vendimeve t dhna pr shtjen tuaj nga nj autoritet publik, duke saktsuar pr do
vendim: datn, prmbajtjen e tij t prmbledhur dhe autoritetin q e ka dhn. Bashkngjitini
letrs tuaj nj kopje t ktyre vendimeve. (Kto dokumente nuk do t'iu kthehen. Si rrjedhim,
sht n interesin tuaj t drgoni vetm kopje dhe jo origjinale).
Sekretari i Gjykats do t'ju prgjigjet. Do t'ju krkohen ndoshta dokumente, t dhna ose shpjegime
plotsuese lidhur me ankimin tuaj. Mund t'ju informojn mbi mnyrn se si sht interpretuar tashm
Konventa n raste t ngjashme dhe n rastin kur pranimi i ankesave tuaja ndeshet n nj penges
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
87
Janar 2011
evidente, do t'iu trhiqet vmendja mbi kt pik. N t kundrt, Sekretari nuk mund t'ju informoj
mbi dispozitat ligjore n fuqi n Shtetin pr t cilin ju ankoheni.
Nse nga korrespondenca juaj me Sekretarin del q ankesa juaj mund t regjistrohet si nj krkes
n Gjykat dhe nse ju dshironi q ajo t jet e till, Sekretari do t'ju drgoj formulart q prdoren
pr t paraqitur formalisht krkesn tuaj. Pasi t'i keni plotsuar dhe drejtuar ato Sekretarit, krkesa
juaj do t'i paraqitet Gjykats.
Ju do t viheni n dijeni t ecuris s procedurs nga Sekretari. Kjo procedur, t paktn n fillim,
zhvillohet me shkrim. Kshtu q, ju nuk keni pse t paraqiteni n selin e Gjykats.
Nse sht e mundur, ngarkoni nj avokat t paraqes krkesn tuaj. M von, gjat procedurs,
nse duhet, ju mund t merrni ndihm gjyqsore, n qoft se nuk dispononi mjetet pr t shprblyer
nj avokat. Por kjo ndihm nuk mund t jepet q n momentin e paraqitjes s krkess.
Prbrja
Gjykata Evropiane e Drejtsis prbhet nga 27 gjyqtar dhe 8 avokat t prgjithshm t cilt
kan pr detyr t japin mendimet e tyre pr shtjet q shtrohen pr zgjidhje prpara
gjykats.Mendimet e tyre jepen publikisht dhe duhet t jen t paanshme. Me themelimin e Kontrats s
Nics sht parapar se Gjykata Evropiane e Drejtsis t prbhet nga nj gjykats nga secili shtet
antar.Kjo do t thot me antarsimin e shteteve n BE-n do t rritet edhe numri i gjykatsve Mandati
i gjyqtarve dhe i avokatve sht 6 vjeare, i cili mund t riprtrihet me nj ose dy periudha t
mtejme 3 vjeare.
Kompetencat
Gjykata e Lart Evropiane e Drejtsis sht kompetente q t kontrolloj dhe siguroj respektimin
e s drejts n interpretimin dhe zbatimin e normave t prcaktuara n kontratn themeluese nga ana e
institucioneve legjislative dhe ekzekutive t Bashksis Evropiane. Qshtjet kryesore q shtrohen pr
zgjidhje prpara gjykats jan:
-Krkesa pr gjykim paraprak
-Procedimi pr shkelje t detyrimeve q rrjedhin nga traktatet
-Procedimi pr anulim t nj vendimi
-Procedimi pr mosveprim
Pr ta ndihmuar Gjykatn Evropiane t Drejtsis pr ti zgjidhur numrin e madh t shtjeve q
shtrohen prpara saj si dhe pr ta siguruar nj mbrojtje m t mir ligjore qytetarve t Bashkimit
Evropian n vitin 1989 u krijua Gjykata e Shkalls s Par. Kjo gjykat sht prgjegjse pr zgjidhjen e
nj numri t caktuar shtjesh n mnyr t veant t atyre q paraqiten nga individt dhe shtjet q
kan t bjn me rastet e konkurrencs s pandershme midis ndrmarrjeve. Gjykata Evropiane e
Drejtsis dhe Gjykata e Shkalls s Par kan nga nj president t zgjedhur ndrmjet gjyqtarve pr nj
mandat tre vjear.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
88
Janar 2011
Gjykata Ndrkombtare e Drejtsis q njihet ndryshe dhe si gjykata botrore, sht nj gjykat e
prhershme e OKB-s me seli n Hag.
Ajo e ka filluar punn n vitin 1946, kur zvendsoi Gjykatn e Prhershme Ndrkombtare t
Drejtsis q kishte funksionuar q nga viti 1922.
GJND-ja ka dy funksione: Merr vendime n raste mosmarrveshjesh, kur nj shtet e krkon nj gj
t till.
Jep opinione kur i krkohet nga organizma apo agjenci t OKB-s- si sht pr shembull krkesa e
Asambles s prgjithshme e vitit 2003 pr ligjshmrin e barriers q Izraeli ka ndrtuar n Bregun
Perndimor.
Apo mendimi Kshilldhns n lidhje me shpalljen e pavarsis s Kosovs
Gjykata prbhet nga 15 gjykats, t kombsive t ndryshme, q zgjidhen pr nj mandat 9 vjear
nga Asambleja e Prgjithshme dhe Kshilli i Sigurimit.
Antart e GJND-s nuk prfaqsojn qeverit e vendeve nga vijn, por jan gjykats t pavarur.
Vetm shtetet e njohura ndrkombtarisht mund t aplikojn dhe t paraqiten para Gjykats,
prkatsisht vendet antare t OKB-s.
Gjykata mund t dgjoj nj shtje para saj vetm n rast se shtetet e prfshira n t, e kan
pranuar juridiksionin e saj.
Nj shtje nis me paraqitjen dhe shkmbimin me me shkrim t argumenteve nga palt, e pasuar
nga disa seanca dgjimore.
Pas seancave dgjimore, antart e gjykats e shqyrtojn shtjen dhe pastaj gjykata shpall
vendimin publikisht.
Vendimi sht i forms s prer dhe nuk apelohet.
Nse nj nga shtetet e prfshir nuk e zbaton at, ather pala tjetr mund ta oj shtjen n KS
t OKB-s.
Kjo, n nj far mnyre, do t thot se nj mosmarrveshje e caktuar mund t mbetet e pazgjidhur
nse nj nga pes antart e prhershm t KS q kan t drejtn e vetos, vendos q t bllokoj marrjen
e masave t mtejshme.
Q nga viti 1946, gjykata ka dhn t paktn 93 vendime n raste mosmarrveshjesh q variojn
nga mosmarrveshjet kufitare dhe sovraniteti territorial, deri tek mosprdorimi i forcs, mosndrhyrja n
shtjet e brendshme t shteteve, raste pengmarrjesh, t t drejts s azilit politik e kombsis.
Kshillat e gjykats kan karakter konsultativ, nuk jan t detyrueshme pr palt e prfshira.
Q nga formimi Gjykata ka dhn t paktn 25 kshilla t tilla, n shtje si antarsia n OKB dhe
reparacionet pr lndimet e marra nga personat q punojn pr OKB-n, deri tek statusi i raportuesve t
OKB-s pr t drejtat e njeriut apo ligjshmrin e krcnimit apo prdorimit t armve brthamore.
GJND-ja , pavarsisht nga vendimet e marra, nuk ka arritur q t bhet organizmi q donin t
ngrinin themeluesit e tij n ditt e mbushura me optimizm t pas Lufts s Dyt Botrore, q ajo t
shrbente si nj forum pr zgjidhjen e mosmarrveshjeje me natyr ndrkombtare.
Kjo ka ndodhur kryesisht ngaq qeverit nuk ia kan ln n dor asaj vendimmarrjen n rastet e
mosmarrveshjeve q kan lidhje me to.
N vitin 1984, Shtetet e Bashkuara braktisn nj shtje t shtruar para gjykats nga qeveria
sandiniste e Nikaraguas. Sandinistt ishin ankuar pr aktivitetet e rebelve Kontra q mbshteteshin nga
SHBA, por administrata e Reganit u indinjua nga kmbngulja e gjykats se kishte juridiksion n kt rast
dhe refuzoi t merrte pjes n procedimet e mtejshme t gjykats.
GJND-ja sht gjykat q vlerson dhe merr vendime n mosmarrveshjet mes shteteve, por jo
individve.
GJND-ja nuk duhet ngatrruar me Gjykatn Ndrkombtare Penale, e cila po ashtu sht me seli n
Hag, e cila sht formuar pr t ndjekur penalisht dhe pr t nxjerr para drejtsis ata q jan
prgjegjs pr krimet m t rnda: krime kundr njerzimit e krime lufte q mund t jen kryer n bot.
Gjykatat Ndrkombtare pr Krime n ish-Jugosllavi dhe n Ruand, gjykojn rastet e individve pr
krime kundr njerzimit, por vetm ato t kryera n kto territore pr nj periudh t caktuar kohe.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
89
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
90
Janar 2011
Mbase m e rndsishmja nga kto gjykata sht Gjykata e Rivendikimeve, e themeluar m 1855,
pr t zbatuar drejtsin n rivendikimet monetare kundr Shteteve t Bashkuara. N gjykatat speciale
prfshihet edhe Gjykata Doganore, e cila ka juridiksion ekskluziv mbi aktet civile q kan t bjn me
taksat apo kuotat mbi mallrat e importuara, si dhe Gjykata e Doganave dhe e Apeleve pr Patentat, e cila
gjykon mocione apelimi lidhur me vendimet e Gjykats Doganore dhe t Zyrs s Patentave t SHBA-s
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
91
Janar 2011
A
Administrator m. Sh.
1. Npuns i ngarkuar pr t ndjekur detyrat e administrats n nj ndrmarrje, n nj institucion etj.; punonjs me
prgjegjsi i administrats. Administratori i ndrmarrjes (i institutit...). Zyra e administratorit.
2. Npuns me prgjegjsi n vendet ku sundon prona private, i ngarkuar t administroj nj siprmarrje a nj pasuri
dhe t kujdeset pr t, q t'i siguroj fitimet pronarit. Administrator i pronave (i pasurive). Administrator i nj banke (i
nj shoqrie, i minierave...).
Ankes Shpreh me shkrim ame goj paknaqsin me nj vendim gjyqsor, dhe kt e bna pran nj gjykate m
t lart.
AKTAKUZ f. sh.
1. drejt. Dokument q prmban t dhnat e akuzs s prokuroris kundr nj t pandehuri n gjyq. Aktakuza e
prokurorit.
Lexohet aktakuza. Pranon (kundrshton) aktakuzn.
2. fig. Vepr e shkruar a veprim, q nxjerr n pah ant e dobta e t errta t nj rendi shoqror, t nj organizate etj.
dhe
q i godet kto ashpr. Aktakuz e rnd (e fuqishme, e pamshirshme). I bn nj aktakuz imperializmit.
AKTGJYKIM m. sh. drejt.
Dokument zyrtar, q prmban vendimin e dhn nga gjyqi, akt gjykimi.
AKTPADI f. sh.
1. drejt. Krkes me shkrim q hartohet nga pala e interesuar dhe q prmban padin e ngritur kundr dikujt.
2. fig. shih. AKTAKUZ/,~A. Aktpadi e rnd (e ashpr).
AKT m. sh.
1. libr. Veprim i njhershm i njeriut, q bhet pr nj qllim t caktuar; vepr, pun. Akt heroik (i guximshm). Akt i
kundrligjshm (kriminal, barbar, i shmtuar). Akt miqsor (armiqsor). Akt agresioni (sulmi). Akti i t folurit. Kryen
(bn)
nj akt.
2. zyrt. Vendim nnligjor me vler shtetrore ose shoqrore; shkres zyrtare, dokument q pasqyron nj vendim t
organeve t drejtsis, t gjendjes civile etj. dhe q vrteton se nj veprim i caktuar sht kryer zyrtarisht. Akt zyrtar.
Akti i
lindjes (i martess, i vdekjes). Akt kontrolli. Akt marrveshjeje. Akt kapitullimi. Mbajtse aktesh. Prpiloj (nnshkruaj)
nj
akt.
3. teatr. Pjes e nj vepre dramatike ose e nj shfaqjeje teatrale, q prbhet nga disa skena dhe q prfshin nj
veprim
t plot. Akti i par (i fundit). Pjes me nj akt (me shum akte).
Akte nnligjore - Vendime, rregullore, udhzime t nxjerra nga organet ekzekutive ose organet lokale n baz dhe
pr
zbatim
t
ligjit.
Kto
akte
kan
karakter
normativ-jan
t
detyrueshme
pr
t
gjith.
Akte normative - Kuptimi i gjer: Akte t nxjerra nga organet ligjvns, ekzekutive ose lokale q jan t detyrueshme
pr t gjith. Kuptimi i ngusht: Aktet normative t Kshillit t Ministrave, institucioneve t tjera qendrore ose
organeve lokale - Akte t miratuara nga Kshilli i Ministrave, institucionet e tjera qendrore ose organet lokale, n rast
nevoje dhe urgjence, t cilat e humbasin fuqin q nga fillimi n rast se nuk ratifikohen nga Kuvendi brenda nj afati t
caktuar
kohor.
AKUZ f. sh.
1. drejt. Veprimtari e organeve ose e njerzve t caktuar me ligj, q ka pr qllim t vrtetoj para gjyqit fajsin e
dikujt pr
fajet q i ngarkohen; akti q prmban kto faje dhe q lexohet n gjyq. Ngre nj akuz. Hedh posht (pranoj) akuzn.
2. drejt. Pala q ngre padin n nj proces gjyqsor. Dshmitar i akuzs.
3. Faj q i ngarkohet dikujt. Akuz e padrejt (e rnd). Bn akuza
AKUZOJ kal.
1. drejt. I ngarkoj fajet nj t pandehuri n gjyq, ngre akuza kundr dikujt, e padit. E akuzuan pr shprdorime.
2. I hedh fajin dikujt, e quaj fajtor pr dika, fajsoj. Akuzojm imperialistt.
ARREST m. sh.
Paraburgim, mbajtje e prkohshme nn roj, ndalim; ndshkim disiplinor pr ushtarakt, duke i mbajtur t mbyllur n
nj
vend pr nj koh t caktuar. Arrest disiplinor. Arrest shtpie (kazerme). Mban (v) n arrest.
Amnisti - Nj akt faljeje nxjerr nga Presidenti i Republiks pr t gjith personat (ose kategori t caktuara personash)
q jan dnuar pr vepra penale me vendim gjyqsor t forms s prer, ose q jan n procedim. Amnistia mund t
prfshij dhe mos procedim n t ardhmen t veprave penale t kryera gjat nj periudhe t caktuar. N dallim nga
falja,
amnistia
shpallet
pr
kategori
t
dnuarish
dhe
jo
pr
t
dnuar
t
veant.
AVOKAT m. sh.
1. drejt. Jurist q jep ndihm e kshilla pr shtje t drejtsis, q ndjek nj shtje gjat gjykimit si mbrojts a si
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
92
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
93
Janar 2011
94
Janar 2011
L
Ligj - Akt me karakter normativ (i detyrueshm pr t gjith) nxjerr nga organi ligjvns (Kuvendi) sipas nj
procedure
t
caktuar.
Liria e shprehjes - E drejta e donjrit, e garantuar me Kushtetut, pr t shprehur me an t fjals mendime e
pikpamje
t
pakontrolluara
nga
censura
ose
do
form
tjetr
e
ndrhyrjes
s
ekzekutivit.
Liria e shtypit - E drejta e donjrit, q n mnyr t pacensuruar nga ekzekutivi, t shtyp, publikoj dhe shprndaj
mendime dhe pikpamje, si sht garantuar me Kushtetut. Kjo e drejt prfshin lirin nga ndalimi paraprak i botimit.
M
Mandat - Legjitimim i prfaqsuesve t zgjedhur n organet prfaqsuese. Kta prfaqsues jan mbajts t nj
mandati politik dhe jo imperativ. Kjo do t thot se ata nuk marrin urdhra nga elektorati pr t mbajtur qndrime t
caktuara politike dhe as nuk mund t shkarkohen prej tij. Nga ana tjetr, mandati prfaqsues nnkupton q t
zgjedhurit nuk jan prfaqsues t individve apo grupeve t veanta, por t t gjith kombit. N kuptimin e ngusht,
mandati nnkupton periudhn kohore gjat s cils t zgjedhurit ushtrojn funksionet e tyre.
Mocion mosbesimi - Shprehje e mosbesimit t nj grupi deputetsh pr vijn politike t ndjekur nga qeveria. Miratimi
i mocionit nga ana e Kuvendit sjell dorheqjen e detyrueshme t qeveris.
J
JURIST m. sh.
Specialist me arsim t lart n fushn e drejtsis.
JURISPRUDENC f. libr.
Shkenca e drejtsis; drejtsia si specialitet a si profesion
JURIDIKSION m. sh.
1. E drejt e nj organi pr t br nj gjyq, pr t zgjidhur nj shtje, pr t ushtruar nj veprimtari t caktuar etj.
n
prputhje me ligjin. Juridiksion ndrkombtar. Juridiksion gjyqsor (administrativ, ushtarak, civil). Ushtron (shtrin)
juridiksionin.
2. Sfer brenda s cils ushtrohet nj e drejt a nj veprimtari, vendi a rrethi brenda t cilit nj organ vepron dhe ka t
drejta t plota t ushtroj detyrn e tij.
K
KALLZOJ kal.
I njoftoj dikujt far kam par ose far di pr dik a pr dika (zakonisht me qllim t keq); i jap njoftime pr dik a
pr
dika; padit. Mos i kallzo! E kallzoi tek e ma.
Na kallzoi spiuni.
KRKESPADI f. sh. drejt.
Krkesa q dikush i bn gjykats pr t krkuar nj t drejt q i sht mohuar; krkesa q dikush i drejton gjykats
pr t
thirrur at q ka shkelur t drejtat e tij ose pr t krkuar dika q i lejohet sipas ligjit; krkesa pr nj padi;
dokumenti zyrtar
q prmban kt krkes.
KRIM m. sh.
1. drejt. Veprim q kryhet n kundrshtim me ligjet n fuqi, q ka pasoja t dmshme e t rrezikshme pr shtetin, pr
shoqrin a pr ndonjrin nga pjestart e saj dhe q dnohet n baz t kodit penal. Krim i rnd (i shmtuar). Krim
ndaj
popullit. Krime kundr shtetit. Ndjekja (zbulimi) i krimeve.
2. kryes. sh. Vrasje, djegie, shkatrrime e veprime t tjera njerzore, q bhen nga regjimet antipopullore e
reaksionare,
nga ushtrit pushtuese etj. Krime barbare. Krimet e fashistve (e nazistve, e pushtuesve amerikan).
3. bised. Veprim i keq e i dnueshm q dmton rnd dik a dika dhe q sht n kundrshtim me arsyen e
shndosh e
me qndrimin e nj njeriu t ndershm e t drejt.
P
PADI - Krkesa q i bn dikush gjykats kundr nj tjetri pr t mbrojtur nj t drejt ose pr t krkuar zgjidhjen e
nj shtjeje; akti q prmban kt krkes
PANDEHUR - Ai q nxirret prpara gjyqit pr faje e veprime t kundrligjshme.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
95
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
96
Janar 2011
SH
Shpronsim
Kalim
nj
pasurie
private
pronsi
shtetit
pr
qllime
rndsishme
publike.
Shtet demokratik - Konsiderohen demokratike ato shtete q garantojn zgjedhje t prgjithshme periodike, t lira
dhe
t
fshehta,
pluralizm
politik
dhe
pluralitet
t
mjeteve
t
informacionit.
Shtet i s drejts - Karakteristikat dalluese t shtetit t s drejts jan:
Supremacia e ligjit si shprehje e sovranitetit popullor nprmjet parimit t prfaqsimit.
Nj sistem hierarkik normash juridike, n krye t t cilit qndron Kushtetuta.
Ndarja e pushteteve publike, secili me nj sfer t caktuar kompetencash, si garanci e demokracis.
Sistem garantues i lirive t parashikuara n Kushtetut.
Parimi i ligjshmris (prputhja me kushtetutn dhe ligjet) s veprimeve t administrats dhe nj sistem ankimimi
kundr veprimeve administrative t paligjshme. Gjithashtu, shteti i s drejts krkon edhe garanci n drejtim t
abuzimeve
t
mundshme
t
legjislativit
me
an
t
kontrollit
t
kushtetutshmris
s
ligjeve.
Shtet unitar - Shtet-komb n t cilin sovraniteti nuk ndahet vertikalisht me njsi t tjera si p.sh. shtete ose provinca;
shtet
jo-federal.
Shumic absolute - Jo m pak se gjysma e t gjith antarve t Kuvendit plus nj, pavarsisht nga numri i t
pranishmve.
Shumic votash - Numri i nevojshm i votave pr marrjen e nj vendimi te caktuar.
T
Taks - Pagesa q personat fizik dhe juridik i paguajn shtetit n kmbim t nj shrbimi t ofruar prej ktij t
fundit.
Tatim - Pagesa t detyrueshme q i cakton shteti n ngarkim t kontribuuesve t ndryshm pr tu prdorur n
mbulimin e shpenzimeve publike me karakter t prgjithshm n mnyr q t bhet e mundur prmbushja e
funksioneve t shtetit. N dallim nga taksat, te tatimet mungon kushti i kthimit dhe kompensimit t drejtprdrejt.
Tortur - Veprim i kryer me qllim, me urdhr apo plqim t nj zyrtari publik, apo personi q vepron me kapacitetin e
nj personi t till, dhe q shkakton dhembje apo vuajtje t rnda, fizike ose mendore mbi nj person pr ta detyruar
at t jap t dhna, pr ta dnuar, friksuar apo shtrnguar, ose pr do qllim t bazuar mbi diskriminimin.
V
Vendim gjyqsor i forms s prer - Vendim prfundimtar dhe i paapelueshm n nj shkall m t lart gjyqsore.
Vepr penale - Veprim ose mosveprim q parashikohet si krim ose kundrvajtje penale nga Kodi Penal ose ligje t
tjera
penale.
Votim i fsheht - Fshehtsia sht nj nga parimet themelore t procesit t votimit q ka pr qllim tu siguroj t
gjith zgjedhsve mundsin t votojn plotsisht t lir, pa iu nnshtruar asnj kontrolli dhe asnj lloj kushti nga ana
e t tjerve. Pr nj fshehtsi efektive t vots, vendosja e shenjs n fletn e votimit kryhet jasht shikimit t t
tjerve, n ndarje t veanta pr kt qllim dhe fleta hidhet e palosur n kutin e votimit.
Z
Zgjedhje t lira - Votim i kryer n kushte t tilla q sigurojn shprehjen e pavarur t vullnetit t individit n lidhje me
zgjedhjen e subjektit elektoral apo t kandidatit, fshehtsin e vots, proces t drejt, t paanshm dhe transparent t
numrimit t votave dhe t shpalljes s rezultateve t votimit.
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
97
Janar 2011
Burimet
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
98
Janar 2011
Prmbajtja
99
Janar 2011
Prmbledhje - bazuar nga ligjratat e mbajtura nga Ass. Ma. Flamur Hyseni
100
Janar 2011