UVOD

ta je NDT? (Non-Destructive Testing)

Slika 1. Oblast primjene NDT metoda

NDT je ispitivanje bez razaranja.To je interdisciplinarna tehnika za provjeru da li proizvodi i
sistemi vre svoju funkciju na pouzdan i ekonomian nain.
Testiranja se vre s ciljem lociranja i karakterizacije stanja materijala i eventualnih greaka.
Ovi testovi se provode tako da ne promijene funkcionalnost objekta koji se ispituje. Drugim
rijeima: proizvodi i materijali se ispituju i mjere tako da pri tome ne budu oteeni. Time se
obezbjeuje balans izmeu kontrole kvaliteta i kontrole trokova.
Oblast ispitivanja bez razaranja je veoma iroka. To je interdisciplinarna oblast koja igra
odluujuu ulogu u obezbjeivanju da konstrukcione komponente i sistemi vre svoju
funkciju u pouzdanom i isplativom nainu.
NDT dozvoljava dijelovima i materijalima da budu kontrolisani (pregledani) i ocijenjeni bez
oteenja istih. Upravo zato, NDT osigurava odlian balans izmeu kontrole kvaliteta i
isplativosti.
Sve NDT metode nisu podjednako pogodne za otkrivanje svih vrsta greaka zato se, naroito
kod izrazito odgovornih konstrukcija, ispitivanje vri kombinovanjem dvije ili vie metoda da
bi se tek po zavrenom ispitivanju donio sud o kvalitetu konstrukcije.

1. METODA ULTRAZVUKA

1.1. Postupak ultrazvuka-ultrazvuna ispitivanja

Pod ultrazvukom podrazumijeva se mehaniko titranje s frekvencijom viom nego to je moe
uti ljusko uho. Zvuni talasi se ire pravolinjski i natrag (reflektuju se). Ultrazvuk je zvuk
ija je frekvencija iznad gornje granice ujnosti za normalno ljudsko uho, a iznosi 20 kHz
(20000 herca). Stepen refleksije uglavnom zavisi od fizikog stanja materijala na prelazu, a
manje od osobina materijala.

Slika 2. Shema prostiranja ultrazvunih talasa

Bitno je naglasiti da veina ultrazvunih ureaja radi na frekvencijama od 0,1 do 25 MHz.

Infrazvuk obuhvata podruje vrlo sporih, neujnih titraja. Ultrazvuk poinje na gornjoj granici
ujnog zvuka do 1010 Hz.

Slika 3. Frekvencijska podruja infrazvuka, zvuka i ultrazvuka

Slika 4. Princip refleksije talasa

1.2. Fizikalne osnove ultrazvuka

Unutar vrstih tijela talasi se mogu rasprostirati na etiri naina u ovisnosti o nainu titranja
estica. Ultrazvuk se moe rasprostirati kao longitudinalni talas, transverzalni talas, povrinski
talas i kod vrlo tankih metala kao tzv.ploasti talas.

Slika 5. Transverzalni talas nastaje ako estice koje prenose talas titraju okomito na smjer irenja talasa

Longitudinalni i transverzalni talasi se najee koriste pri ultrazvunom ispitivanju

materijala.

Slika 6. Longitudinalni talas nastaje ako estice titraju oko poloaja ravnotee na pravcu kojim se iri talas

Brzine irenja zvunih talasa se bitno razlikuju u razliitim materijalima. Brzina irenja vala
ovisi o svojstvima materijala i temperaturi.

1.3. Zakoni rasprostiranja ultrazvuka

1.3.1. Zakon refleksije - zbog razliitih akustikih impedanci sredstava dio energije se
reflektira na granici dva sredstva, a dio prenosi u drugi materijal. Kad snop
ultrazvunih talasa pada okomito na greku, ugao nagiba je 0 (refleksija ne mijenja
pravac snopa).
1.3.2. Zakon refrakcije - ultrazvuni talasi se lome pri prijelazu iz jednog sredstva u
drugo.

Slika7. Zakon refleksije (1= 2)

Slika 8. Zakon refrakcije (sin 1/V1 = sin 2 /V2)

1.3.3. Zakon transmisije - pri prelazu ultrazvuka iz jednog materijala u drugi dolazi do
djelimine refleksije ultrazvuka ako mediji nisu jednake impedance, a dio
ultrazvune energije se prenosi u drugi materijal.

Slika 9. Refleksija i transmisija upadnog talasa

1.3.4. Zakon apsorpcije - apsorpcija ultrazvuka je proces u kojem ultrazvuk slabi pri
prolasku kroz neko sredstvo. Prilikom apsorpcije vei se dio energije pretvara u
toplinu tj. zvuk se u nekom materijalu apsorbira tako da se pretvori u drugi oblik
energije i onda u toplinu. Kad ultrazvuni val udari u neku plohu postavljenu na

vrstu podlogu, jedan dio zvune energije se reflektira, a ostatak se apsorbira. Za

materijale se odreuje koeficijent apsorpcije (), koji je definiran kao odnos
apsorbirane i upadne zvune energije.

1.4. Metode ispitivanja

Ultrazvune metode ispitivanja baziraju se na tri osnovna principa:
metoda transmisije (prozvuavanja)
"puls-eho" metoda (metoda odijeka)
metoda rezonancije
1.4.1. Metoda transmisije
Metoda transmisije je zasnovana na principu apsorpcije ultrazvuka u unutranjim
nehomogenostima u materijalu. Pomou jedne ultrazune glave ultrazvuni talasi se
usmjeravaju u ispitivani uzorak i na drugoj strani uzorka, drugom ultrazvunom glavom se
mjeri energija talasa.
Kada je uzorak homogen, bez defekta, signal na prijemniku bit e jednak ulaznom signalu.
Ako se uzorak sastoji od dva razliita materijala, onda e dio zvune energije biti odbijen na
granici ovih materijala. Ovo je metoda koja moe otkriti samo krupne defekte, a naroito je
pogodna za otkrivanje slojevitih greaka u tankim uzorcima (do 50 mm debljine).

Slika 10. Ultrazvuna metoda ispitivanja transmisijom

1.4.2. "Puls-eho" metoda

Temelji se na principu odbijanja ultrazvuka od razliitih nehomogenosti u materijalu. Danas

kod ove metode kao generator i prijemnik slui jedna ultrazvuna glava. Umjesto proputenog
dijela ultrazvunog talasa, mjeri se reflektirani.

Slika 11. Odreivanje greaka "puls-eho metodom

Puls-eho metoda se koristi za lociranja greaka i za mjerenje debljine. Dubina greke se

odreuje vremenom od poetnog impulsa i eha od greke. Prijemnik prima reflektirane UZ
talase i pokazuje ih kao proporcionalni signal na ekranu UZ aparata. Nedostak ove metode je
"mrtva zona", tj. na mjestu ulaska ultrazvuka u materijal emitirani impulsi ne mogu biti tako
male duine da odmah otkriju defekte u blizini ultrazvune glave.

Slika 12. Detekcija stranog tijela unutar ambalae primjenom puls eho metode mjerenja

Da bi se mogla koristiti ova metoda mora se imati mjerni instrument koji istovremeno
pokazuje napon i vrijeme. Kod metode transmisije mjeri se samo slabljenje signala, a kod
puls-eho metode mjeri se i vrijeme prolaza i slabljenje signala.

1.4.3. Metoda rezonancije

Ova metoda temelji se na principu stojeih talasa. Ultrazvuni talasi se odbijaju od zadnje
stjenke i vraaju u prijemni vibrator pri emu se ti talasi interferiraju sa dolazeim. Ukoliko je
debljina materijala jednaka zbroju polovina talasne duine, nastaje stojei val, tj. postignuta je
rezonancija.

2. GAMA ZRAENJE
Ispitivanja materijala putem gama zraenja zasnivaju se na zakonima uzajamnog djelovanja
ove vrste zraenja i pojedinih supstanci. U cilju ostvarivanja mogunosti primjene date
metode, nezavinso od hemijskog sastava materijala koji se ispituje, najee se koriste gama
zraci sa energijom reda veliine 0,5-1,5 MeW. Ovaj uslov u najveoj mjeri zadovoljavaju
nukleidi cezijum137, kobalt60 i iridijum192, pa se stoga oni najee i koriste kod ove vrste
ispitivanja. irokoj primjeni navedenih nukleida doprinose jo potpuno prihvatljivi periodi
poluraspada, kao i srazmjerno niske cijene.
Gama zraci imaju veliku mo prodiranja kroz materijale, pri emu tokom prodiranja, zavisno
od karaktera supstance, njihov intenzitet u odreenom stepenu slabi. S obzirom na ovo,
mogue je definisati sljedeu principijelnu emu primjene gama zraenja u oblasti ispitivanja
materijala; izvor zraenja se postavlja tako da se njegovo zraenje I0 usmjerava kroz materijal,
pa se posebnim detektorom registruje intenzitet zraenja I dobijen nakon prolaza kroz
materijal.
Ispitivanje osobina materijala na bazi slabljenja gama zraenja ostvaruje se na dva osnovna
naina: primjenom geometrije irokog snopa i primjenom geometrije uskog snopa. U prvom
sluaju omogueno je iroko rasprostiranje gama zraenja, pa pod pretpostavkom da zraenje
prodire kroz materijal debljine d i zapreminske mase , vai relacija:
I =I o B emd

Slika 13: Principijelne eme primjene gama-zraenja za ispitivanje materijala

Io predstavlja intenzitet zraenja prije prolaska kroz materijal, I je intenzitet nakon prolaza
kroz materijal izmjeren pomou detektora,

je maseni koeficijent slabljenja, dok je B

parametar koji definie uticaj irokog zraenja intenziteta Ir koji detektor nije u stanju da
registruje.Ovaj parametar zavisi i od geometrijske veliine c.
U sluaju primjene geometrije uskog snopa koja je poznata i pod imenom metoda
prozraivanja, zraci koji dolaze od izvora zraenja smjetenog u zatitnom kontejneru od
olova usmjeravaju se tako da idu samo u pravcu jednog ueg podruja na povrini materijala
koji se ispituje. Ovakva linijska usmjerenost zraenja ostvaruje se konstrukcijom kontejnera
kao i primjenom odgovarajuih ekrana koji dio zraenja apsorbuju a dio orjentiu u eljenom
pravcu
Intenzitet zraenja u ovom sluaju definisan je izrazom:
md

I =I o e

koji se dobija iz izraza za iroko zraenje za vrijednost B=1.

Ispitivanja primjenom gama zraenja sprovode se koritenjem razliitih aparatura, zavisno od
materijala koji se ispituju. U svim sluajevima aparature su zatiene oblogom od olova, to
se u prvom redu odnosi na kontejnere sa izvorom i detektorom zraenja, tako da ne postoji
mogunost nekontrolisanog zraenja. eme ovih aparatura prikazane su na slici

Slika 14: eme aparatura koje rade na principu prozraivanja (a) i irokog zraenja (b)

Ovakve aparature mogu da rade na principu prozraivanja ili irokog zraenja. Kao to
pokazuju relacije koje definiu intenzitete zraenja I pri irokom zraenju i pri prozraivanju,
smanjenje intenziteta gama zraenja je funkcija pojedinih karakteristika materijala. Iz izraza
se vidi da intenziteti I zavise od zapreminske mase , ali kako pokazuju ispitivanja, oni
zavise i od niza drugih osobina materijala (poroznost, vrstoa, modul elastinosti). Na
osnovu izloenog moe se izvesti zakljuak da se primjenom gama zraenja mogu odreivati i
sve one osobine matrijala koje su na odreen nain u funkcionalnoj vezi sa zapreminskom
masom.
Gama zraci se vrlo mnogo koriste i u defektoskopiji materijala, kada se pomou njih utvruju
razliiti defekti strukture. Na ovaj nain moe se otkriti da li materijal u sebi sadri upljine,
pukotine, strane primjese i drugo. Nain utvrivanja defekata prikazan je na slici.

Slika 15: Primjena gama-zraka za odreivanje defekata u materijalima

Element koji se ispituje stavlja se na put gama zracima, dok se iza elementa postavlja film ili
fotografska ploa. Ako pretpostavimo da unutar mase materijala postoje upljine, ona e se
ispoljiti nejednako slabljenje zraenja; oni zraci koji su na svom putu proli kroz upljinu bit
e po izlasku iz materijala veeg intenziteta od onih koji su proli kroz kompaktan materijal.
Obzirom na ovo, film ili fotografska ploa biti e na pojedinim mjestima razliito ozraeni, pa
e se nakon njihovog razvijanja dobiti snimak sa nizom tamnih mjesta. Ovakva tamna mjesta
predstavljaju upljine u materijalu, kako po veliini tako i po poloaju.

3. METODA NEUTRONSKOG ZRAENJA

Neutronsko zraenjenje najee se primjenjuje za odreivanje vlanosti materijala. Ova
metoda se zasniva na zakonima usporavanja kretanja neutrona tokom njihovog prodiranja
kroz vlaan materijal. Naime, prilikom prodiranja tzv. brzih neutrona kroz masu materijala
dolazi do njihovog sudaranja sa jezgrima mnogih atoma, pri emu energija neutrona slabi, pa
se dobijaju tzv.spori neutroni. Kako pokazuju mjerenja, 95-97% sporih neutrona stvara se
na raun sudaranja brzih neutrona sa jezgrima atoma vodonika, dok je uticaj ostalih atoma u
odnosu na ovaj fenomen vrlo mali. Poto je kod veine graevinskih materijala prisustvo
materijala vodonika najtjenje povezano sa vodom, koja je sadrana u masi materijala, ovaj
metod se vrlo iroko primjenjuje za mjerenje vlanosti.
Osnovni sastavni dijelovi svakog ureaja koji radi na ovom principu bili bi izvor neutronskog
zraenja i detektor, odnosno broja sporih neutrona. Najvei broj aparatura za mjerenje
vlanosti na ovaj nain radi na principu irokog zraenja. Na slici su prikazane principijelne
eme ovog ureaja.

Slika 16: Principijelne eme ureaja koji rade na principu neutronskog zraenja.

4. METODA MJERENJA POVRINSKE VRSTOE

Metoda mjerenje povrinske tvrdoe ubrajaju se u nedestruktivne metode ispitivanja,stoga to
se pri njihovoj primjeni materijal zanemarivo malo oteuje,a podatak o tvrdoi omoguava
vrlo pouzdano ocjenjivanje drugih mehanikih osobina materijala, u prvom redu vrstoe pri
zatezanju odnosno pritisku.
Naelno se moe govoriti o dvije osnovne grupe metoda za definisanje tvrdoe,a preko
tvrdoe i vrstoe materijala:

Metode koje se zasnivaju na utiskivanju u materijale tvrih i za utiskivanje pogodnih

elemenata(eline kuglice, dijamantski iljci i dr.); ocjena o tvrdoi materijala u
ovakvim sluajevima izvodi se ili na bazi mjerenja nekih geometrijskih karakteristika
otiska dobijenog primjenom odreene sile utiskivanja,ili na bazi mjerenja veliine sile
koja je potrebna da se ostvari otisak odreenih geometrijskih karakteristika,npr.
dubine.

Metode koje se zasnivaju na mjerenju veliine odskoka izvjesne mase koja se puta da
sa odrenom udarnom energijom djeluje na povrinu posmatranog materijala.

Relacije koje povezuju tvrdou i vrstou u posmatranim sluajevima su sljedee:

Sluaj 1): Manji otisak-vea tvrdoa-vea vrstoa( i obratno) ili: vea sila utiskivanja-vea
tvrdoa-vea vrstoa(i obratno);
Sluaj 2): Vei odskok- vea tvrdoa-vea vrstoa( i obratno)

5. VIBRACIONE METODE
Vibracione metode ispitivanja materijala zasnivaju se na zavisnostima koje postoje izmeu
pojedinih osobina materijala i dinamikih karakteristika sistema realizovanih na bazi datih
materijala. Obzirom da se kod ovih ispitivanja kao rezultati dobijaju veliine koje odgovaraju
izvjesnom materijalnom sistemu, tj. da se ovi rezultati ne odnose samo na jedno usko
podruje(taku) ispitivanog materijala, ove metode se svrstavaju u tzv. integralne metode
ispitivanja.
Predmetna ispitivanja vre se najee na prizmatinim uzorcima koji se primjenom
odreenih postupaka pobuuju na oscilovanje. Najee se primjenjuju ispitivanja na bazi
transverzalnih, longitudinalnih i torzionih oscilacija.

Slika 17: Principijelne eme primjene vibracionih metoda

Direktna ispitivanja ove vrste baziraju se na stavu da svaki uzorak pod navedenim uslovima
predstavlja jedan dinamiki sistem i da u optem sluaju za svaki od ovih sistema postoji
teoretski izraz koji definie nain njegovog oscilovanja.
U okviru predmetne metode ispitivanja materijala primjenjuju se ureaji ije su osnovne
komponente pobuiva oscilacija, prijemnik oscilacija i mjerna aparatura za uitavanje
frekvencije oscilacija. Putem pobuivaa uzorak se izlae prinudnom oscilovanju, pri emu se
frekvencije ovih oscilacija mogu mijenjati po volji. Ovako proizvedene mehanike oscilacije
uzorka pretvaraju se u prijemniku oscilacija u elektrine oscilacije koje se zatim pojaavaju i
prenose do mjernog instrumenta.

Slika 18: Rezonantna kriva i aparatura ERUDIT za mjerenje rezonantne frekvencije

Na osnovu izmjerenih frekvencija moe se dati ocjena vrstoe, otpornosti na dejstvo mraza i
drugih karakteristika materijala. Naime, uvijek se moe prethodnim eksperimentalnim
postupkom ustanoviti zavisnost izmeu navedenih karakteristika odreenog materijala i
rezonantne frekvencije pa se nakon toga, pri uvijek istim uslovima ispitivanja, do traenih
karakteristika moe doi iz samo mjerenja frekvencije.

6. KOMPLEKSNE METODE
Ove metode podrazumijevaju odreivanje pojedinih osobina materijala primjenom nekoliko
razliitih postupaka. Na ovaj nain se najobjektivnije dolazi do brojnih vrijednosti pojedinih
karakteristika materijala. U sluaju primjene ovakvog postupka traena osobina se odreuje
na osnovu formule:
n

(S

m =1

S=

(S

m =1

Sm
m )2

Sm
m )2

Gdje su Sm -vrijednosti svojstava dobijene primjenom razliitih metoda ispitivanja

m-greke mjerenja pri primjeni svake pojedine metoda
n- broj primjenjenih metoda mjerenja bez razaranja.

7. IMPACT-ECHO TEST
Udar u objekat ekiem je jedan od najstarijih oblika ispitivanja bez razaranja na temelju
irenja udarnog vala. Ovisno o tome je li rezultat piskav "zvoni" zvuk ili niske frekvencije
"zveckanje" zvuk, integritet lana moe se procijeniti.Metoda je subjektivna, jer to ovisi o
iskustvu operatera, i to je ogranieno na otkrivanje blizine povrinske greke. Unato ovim
ogranienjima korisna je metoda za otkrivanje oteenja blizu povrine.

Slika 19.

Primjenjuje se udarni niskofrekvencijski val (proizveden elastinim udarcem eline kuglice)

koji se iri kroz beton i odbija na plohama unutarnjih oteenja(i vanjskim polohama
konstrukcije). U neposrednoj blizini nanoenja udarca postavlja se prijemnik koji biljei
pomake na povrini nastale odbijanjem valova.Dobiveni zapis pomaka u vremenskoj domeni
prevodi se u frekventnu domenu, a rezultat je dijagram amplituda-frekvencija (spektar).
Viestruka odbijanja valova izmeu plohe na koju se nanosi udar, nasuprotne plohe i plohe
oteenja rezultira rezonancijama koje se uoavaju u spektru. Utvruje se poloaj i veliina
oteenja poput pukotina, upljina, gnijezda). U prednapetom betonu mogue je utvrditi
nedostatke injektiranja.

Slika 20.

8. ELEKTRO MAGNETSKE METODE

Metoda ispitivanja magnetnim esticama je metoda ispitivanja bez razaranja koritena za

detekciju oteenja. MPI je brza i relativno jednostavna za primjenjivanje a stanje povrine za
ispitivanje nije kritino kao kod drugih metoda bez razaranja. Metoda magnetskog polja
sastoji se od: putanja stacionarnog magnetskog polja na element koji se ispituje i koritenja
senzora za itanje magnetskog polja. Kako bi se detektirale smetnje u magnetskom polju
uzrokovane propadanjem materijala ili pukotinama.
Kod nedestruktivnog ispitivanja armiranog betona koriste se tri razliita fenomena
magnetskog polja:
-

Pobuivanje vodljivih materijala izmjeninom strujom i njihovom magnetskom

indukcijom;
Pobuivanje istosmjernom strujom, , to rezultira curenjem magnetskog toka u

podruju oko defekata u feromagnetskim materijalima;

Nuklearna magnetska rezonancija;

8.1. Magnetska indukcija

Ova se tehnika moe koristiti samo za ispitivanje feromagnetskih materijala. Strujni krug
ispitne opreme nalikuje jednostavnom transformatoru u kojem se objekt koji se ispituje
ponaa kao jezgra.

Slika 21.

Primarna zavojnica je povezana s izvorom i ona isporuuje izmjeninu struju niske

frekvencije (10 50 Hz). Sekundarna zavojnica unosi tu izmjeninu struju u sklop pojaala.
Magnetska indukcija u sluaju nepostojanja objekta koji se ispituje, primarna zavojnica
inducira mali napon u sekundarnoj zavojnici, dok se u sluaju pribliavanja feromagnetika u
blizinu zavojnica inducira mnogo vii napon. Amplituda induciranog signala u sekundarnoj
zavojnici je funkcija:
-

Karakteristika magnetizacije
Lokacije
Geometrije ispitivanog objekta

Sekundarna zavojnica se smatra slikom primarne zavojnice. Napon induciran u primarnoj

zavojnici sadri dvije komponente nastale:
- zbog samoinduktivnosti zavojnice u prostoru
- zbog meudjelovanja zavojnice i objekta

Slika 22.

Zbog toga je inducirani napon zbroj dviju komponenti napona: konstantne i one koja je
funkcija udaljenosti izmeu zavojnice i objekta. Zbog postojanja navedenog fenomena
indukcija zavojnice se moe iskoristiti za odreivanje udaljenosti d izmeu zavojnice i
ploe, a sve uz uvjet da je poznat odnos izmeu meusobne indukcije zavojnice i ploe te
udaljenosti d ploe od zavojnice.

Sonda se sastoji od magnetske jezgre napravljene od materijala koje se jako magnetizira pod
djelovanjem magnetskog polja oblika slova U na koju su postavljene dvije zavojnice.
Izmjenina struja prolazi kroz jednu od dvije zavojnice, dok se struja koja se inducira na
drugoj zavojnici mjeri.
Inducirana struja ovisi o:
-

meusobnoj indukciji zavojnice i

postojanju elinih ipki armature

Za odreenu sondu, inducirana struja se moe kontrolirati promjenom udaljenosti izmeu

armature i sonde. Opisani odnos izmeu inducirane struje i udaljenosti izmeu sonde i
armature nije linearan zbog toga to jaina magnetskog toka opada s kvadratom udaljenosti.
Rezultat toga je da su kalibracijske krivulje na komercijalnoj opremi nelinearne. Vano je
napomenuti da e magnetska propusnost betona imati utjecaja na rezultate ispitivanja.Utjecaj
je malen, ali ga svakako treba uzeti u obzir. Princip indukcije iskoriten je za razvoj opreme
za odreivanje:
-

poloaja
veliine
dubine na kojoj se nalaze
ipke armature

Izraziti maksimum inducirane struje se opaa u trenutku kada su dua os sonde i ipka
armature poravnati i kada je sonda direktno iznad ipke. Koritenjem distancera poznate
debljine moe se odrediti profil ipke armature promjera izmeu 9 i 55 mm.
Tanost ureaja za odreivanje poloaja je u veini sluaja 2% ili 3 mm do dubine od 15 cm.
Tanost u odreivanju profila armature je 10% do dubine od 20 cm.
Ukoliko se debljina zatitnog sloja odreuje na vie mjesta na istoj povrini elementa.
Mogue je postavljanje mree i obradom rezultata mjerenja odrediti mjesta iste debljine
zatitnog sloja ime se jednostavno moe prikazati varijacija u debljini zatitnog sloja i mjesta
na kojima je on manji od zadovoljavajue vrijednosti. Tanost ureaja koji koriste princip
indukcije za ispitivanje smanjuju faktori koji utjeu na magnetsko polje instrumenta. Oni
ukljuuju postojanje: vie od jedne ipke armature na istom mjestu, paljene ice ili distancera
te koliina eljeza u agregatu. S poveanjem debljine zatitnog sloja postaje sve tee
raspoznati pojedine ipke u betonu.

Slika 23.

8.2. Teorija curenja magnetskog toka

Kad se feromagnetici magnetiziraju, magnetske silnice (magnetski tok) prolazi kroz materijal
i zatvara krug izmeu dva pola. Magnetski tok se poveava od nule na sredini uzorka do
odreene veliine na kraju uzorka i to u gustoi i snazi. Ukoliko je povrina prekinuta
pukotinom ili drugim defektom, njezina se magnetska propusnost naglo mijenja i tada e
magnetski tok procurivati iz diskontinuiteta. Mjerenjem intenziteta opisanog procurivanja
prua osnovu za nerazornu identifikaciju spomenutih diskontinuiteta. Unutarnji defekti u
debelim elementima nee se moi detektirati zbog toga to silnice magnetskog polja
jednostavno zaobilaze defekt i time proizvode vrlo malo curenje. Defekti orijentirani okomito
na povrinu elementa i okomito na silnice lake e se otkriti od onih poloenih pod odreenim
kutom na povrinu elementa ili silnice. Postupci koji se trenutno koriste za indikaciju
problema s armaturom u praksi ovise o: koroziji armature, pucanju i otpadanju zatitnog sloja
betona.

Slika 24. Magnetic field sensor

8.3. Nuklearna magnetska rezonanca

Ova tehnika ispitivanja bazira se na interakciji izmeu magnetskih dipolnih momenata i

magnetskog polja. Navedena interakcija se moe uzeti kao osnova za odreivanje koliine
vlage u materijalu i to detektiranjem signala jezgri vodika u molekulama vode. Pojam
rezonancije se uvodi zbog toga to se detektira: frekvencija precesije (promjena smjera osi)
magnetskih momenata u primijenjenom magnetskom polju.

9. OPREMA ZA ISPITIVANJE
Ureaji za ultrazvuna ispitivanja sastoje se od:

elektronski generator signala (daje kratke impulse za uzbuivanje predajnog vibratora

ultrazvune glave),

pojaalo signala,

sonda koja emituje snop UZ talasa,

kuplant za transfer energije (iz sonde i u sondu),

sonda za prihvatanje odbijenih UZ talasa,

displej,

elektronski referentni sat.

9.1. Sonde (izvori i detektori UZ)

Aktivni element, koji piezo ili fero elektrini materijal pretvara u elektrinu energiju, npr.
elektrini impuls, u mehaniko titranje.

Slika 25. Popreni presjeci ultrazvune sonde

Sonda je sloen akustiki sklop. Izbor sonde vri se prema vrsti primjene, potrebnoj
frekvenciji i drugim karakteristikama.

a)

b)

c)

Slika26. Vrste sondi ( a-ravna, b-dvostruka, c-ugaona)

Osnovna karaktristika sonde je osjetljivost. Osjetljivost normalne UZ sonde je vea to se vie

elektrine energije pretvori u zvunu energiju. Drugo bitno svojstvo sonde je selektivnost a
ocjenjuje se prema tome kolika je najmanja udaljenost izmeu dva defekta u materijalu a da
daju jasne uzastopne signale, npr na stepenastim prijelazima. Da bi se sprijeilo slobodno
vibriranje sonde koriste se priguivai. Oni imaju zadatak da u odreenoj mjeri prigue
slobodno vibriranje i potpuno prigue UZ talase koji putuju u blok a smiju se vraati u
vibrator.

Slika 27. Primjeri sondi za ispitivanje materijala

Slika 28. Neki proizvodi vodeih svjetskih proizvoaa opreme za ultrazvuno ispitivanje

10.

PRIMJERI PRIMJENE

10.1.
PRIMJENA METODA KOD ISPITIVANJA DRVENIH
KONSTRUKCIJA
Nedestruktivne metode mogu odrediti karakteristike i svojstva drveta na mjestu upotrebe bez
njegovog razaranja. Na ovaj nain je znaajno smanjen utroak drveta, a nauka i praksa
dobijaju reprezentativne podatke o njegovom kvalitetu.
Drvo je, kao ekoloki i obnovljiv izvor, jedno od najtraenijih prirodnih materijala. Velika
potranja i razvoj novih proizvoda su doveli do brze sjee i nedostatka kvalitetne drvne
sirovine pa se velika panja mora posvetiti njegovom racionalnom korienju. U prilog tome
potrebno je, kroz svaki tehnoloki proces, permanentno i precizno utvrditi njegov kvalitet koji
znaajno utie na njegovu dalju preradu i upotrebu. Znajui da je drvo materijal biolokog i
organskog porijekla i da su njegova svojstva uglavnom posljedica njegove grae, ali i uslova
u kojima se ono koristi i eksploatie, utvrivanje kvaliteta pomou klasinog laboratorijskog
eksperimenta znaajno usporava primjenu dobijenih rezultata. O ovome govore i injenice da
se predugo vrijeme utroi od pripreme uzoraka do konanih rezultata i to su uglavnom sve
standardne metode destruktivne, a samim tim i veoma skupe. Primjenom nedestruktivnih
metoda je znaajno smanjen utroak drveta, a nauka i praksa dobijaju reprezentativne podatke
o fizikim i mehanikih svojstvima ovakvog materijala.
Nedestruktivno ispitivanje drveta nije imalo brzi trend razvoja, prvenstveno kao posljedica
njegove anizotropnosti, sloenije grae i organskog porijekla.
Sve tehnike su zasnovane na upotrebi relativno
jeftinih i fleksibilnih instrumenata i na brzoj obradi
uzoraka. Najvei broj metoda odreuje svojstva
drveta na posredan nain tako da su njihovi ureaji
konstruisani da mjere odreene karakteristike
materijala kao to su npr. otpor pri buenju, brzina
prostiranja zvuka, apsorbcija zraenja i dr.
Kalibracijom se pomou statistikih paketa

Slika29. Primjena metode ubuivanja i

odreivanje otpora prodiranju metalnog svrdla
u drvo

izmjereni parametri dovode u vezu sa traenim

svojstvima drveta. Na kraju se provjerava tanost metode uspostavljanjem korelacione
zavisnosti izmeu svojstava odreenih pomou nedestruktivne metode i one izmjerene

laboratorijskim putem. Dobijeni statistiki parametri pokazuju tanost i uspjenost

primjenjene tehnike.
Mehanike metode su zasnovane na bazi otpora koje drvo prua na dejstvo nekih spoljanjih
uticaja. U ove metode spadaju maine za stress grading koje su napravljene na principu
odreivanja modula elastinosti pri savijanju na osnovu ije se vrijednosti i poznate
korelacione zavisnosti mogu odrediti vrstoa na savijanje i/ili ostala svojstva drveta. Zatim tu
su i ureaji koji rade na principu odreivanja otprora na izvlaenje vijaka ili otpora prodiranju
metalnog ubuivaa u drvo . Ove metode se koriste uglavnom za ispitivanje kvaliteta drveta
na onim mjestima koja su nepristupana za druge vrste ureaje i koja dozvoljavaju male
destrukcije, a koje nee znaajno uticati na vrstou (krovna konstrukcija, dijelovi stepenita,
podupirai). Na osnovu utvrenog otpora procenjuje se gustina i bioloko stanje drveta tj.
da li je u unutranjosti dolo do destrukcije koja bi mogla uticati na stabilnost same
konstrukcije.

Slika30. Odreivanje brzine zvuka putem udarnog ekia

Metod na bazi prostiranja zvuka se zasniva na proizvodnji istog udarom pri emu se mjeri
brzina prostiranja kroz stablo.
Brzina zvuka i njegova frekvencija zavise od gustine i heterogenosti materijala, prisustva
pukotina, kvrga i dr. Ova metoda je ve standardizovana u nekim zemljama, a njena prednost
se ogleda u izuzetno velikim koeficijentima korelacije izmeu dinamikog i statikog modula
elatinosti.

Slika31. Primjena akustine tomografije

Slika32. Odreivanje brzine zvuka

u cilju determinisanja zdravosti stabla i

radi utvrivanja elastinosti drveta

odreivanje brzine zvuka na stablu

u stablu

Tehnike zraenja su najbrojnije, ali su i s obzirom na vrstu i karakter ureaja koje koriste
najskuplje i najmodernije nedestruktivne tehnike ispitivanja drveta. Najvei broj
eksperimenata je izveden u posljednjih deset godina i to kroz primjenu tehnika refleksije i
transmisije "ic" (infracrvenog), "" (iks) i "" (gama) zraka. Znaajnu panja naune javnosti,
poslednjih godina, je privukla primjena infracrvene spektroskopije, odnosno infracrvenog
zraenja iz srednje i bliske oblasti. Uzimajui u obzir vezu izmeu bliskog infracrvenog
zraenja i hemijskih molekula u drvetu kao i fleksibilnost instrumenata, ova tehnika je
pokazala veliki potencijal kod istraivanja drveta kao organskog materijala. injenice zbog
ega je ova metoda interesantna i zbog ega se izdvaja u odnosu na druge tehnike, jeste
efikasnost i brzina mjerenja, kao i vrijednost utvrenog koeficijenta korelacije izmeu
svojstava drveta izmjerenih laboratorijskim putem i predvienih pomou ove metode. Pored
mogunosti da predvidi svojstva drveta, ova tehnika poseduje i sposobnost da determinie
vrste drveta ili neke interesantne pojave na drvetu kao to je lana srevina kod bukve ili
srevina kod bora. Dosadanji rezultati pokazuju da se pomou ove tehnike moe uspeno
proceniti i kvalitet proizvoda od drveta, a ono to je posebno interesantno prikazuju rezultati
koji su dobijeni u proceni svojstava kompozita na bazi drveta kao i peleta (toplotna mo,
vlanost). U SAD i nekim zemljama Evrope ova metoda je ve nala svoje mesto u
pilanskoj preradi drveta u odreivanju kvaliteta i sortiranju etinarske rezane grae. Kod
veine etinara nije utvren uticaj kvaliteta povrine na kvalitet snimljenih spektara to je jo
jedna prednost u smislu da se moe kroz vie faza prerade utvrditi kvalitet poluproizvoda.

Kod liara se, zbog svoje sloenije grae, ova metoda jo uvek istrauje i razvija, ali je ula u
standardne metode u veini zemalja.

Slika33. Korelaciona zavisnost izmeu laboratorijski izmerenog modula elastinosti drveta

bukve i odreenog pomou blisko-infracrvenog zraenja (koeficijent korelacije iznosi 0,89)

Rezultati iz savremenih laboratorija i proizvodnji, koje primenjuju moderne nedestruktivne

metode, pokazuju znaajno poboljanje iskorienja i kvaliteta drveta i pruaju mogunost
boljeg poslovanja u preduzeima umarstva i drvne industrije. Kod nas se primenjuju
uglavnom razarajue metode, a od nedestruktivnih je najzastupljenija tehnika procene drveta
vizuelnim putem (naroito trupaca) pri emu se donosi najee subjektivna ocjena o
njegovom kvalitetu. Primena nedestruktivnih metoda se jo uvek istrauje u laboratorijama, a
razlog za ozbiljnija istraivanja i primjenu jeste nedovoljno ulaganje tj. prevelika poetna
cijena ureaja bez obzira na to to se isplate za samo nekoliko godina.

10.2.PRIMJENA METODA KOD ISPITIVANJA MOSTOVSKIH

KONSTRUKCIJA

Prilikom ispitivanja mostovskih konstrukcija, vodei rauna o racionalnosti po pitanju izbora

odgovarajuih metoda i njihove cijene kotanja, izdvajaju su tri glavne faze ispitivanja:
ispitivanje stanja i kvaliteta ugraenih materijala mostovske konstrukcije, i
ispitivanje odgovora ispitivane konstrukcije na optereenje, i
uporeivanje rezultate prve dvije faze sa analitiki definisanim karakteristikama i
ponaanjem mosta.
Naravno, sve tri faze podrazumijevaju usaglaenost njihovog sprovoenja sa aktuelnim
standardima i propisima.Iako one imaju svoju nezavisnu metodologiju sprovoenja,
preporuljivo je, a najee i potrebno, da se sve faze koriste istovremeno, tj. uporedo. Pri
tome, jasno je da same metode za ocjenu stanja materijala u konstrukciji obuhvataju
laboratorijsku analizu i eksperimente, kako na uzorcima tako i na realnoj konstrukciji - in
situ.
Osnovni cilj ispitivanja mostovskih konstrukcija je da se dobiju praktina saznanja o stvarnoj
nosivosti, stabilnosti, nastajanju i veliinama deformacija i prslina, kao i ostalim parametrima
ponaanja nosee konstrukcije, ili njenih djelova. U tom smislu posebno je znaajno
ispitivanje vriti ako postoji nepoznanice u pogledu nosivosti ili krutosti odreene mostovske
konstrukcije.
Pored ovakvog utvrivanja stvarnog ponaanja mostovske konstrukcije, ispitivanjem je
mogue vriti i pronalaenje defekata kod starih i korienih konstrukcija. U tom cilju vri se
definisanje kako onih defekata koji su nastali jo prilikom graenja, tako i onih koji su
posljedica eksploatacije objekta. Ispitivanjem konstrukcija obino se provjeravaju i sanacione
mjere koje su primjenjene nakon otkrivanja defekata.

10.2.1. Ispitivanje ultrazvukom

Mjerenje impulsne brzine ultrazvunih talasa je jedna od najbolje teoretski i praktino

obrazloenih metoda iz ove kategorije ispitivanja mostovskih konstrukcija. Teoretski uzeto,
brzina prolaska ultrazvunih talasa u homogenoj sredini je jednostavna funkcija modula
elastinosti (E), Poasonovog koeficijenta (v) i gustine . U betonu i drugim heterogenim
materijama ova veza nije toliko jednostavna i konzistentna, ali ve sama distribucija i
rasipanje relativnih izmjerenih brzina obino reflektuje kvalitet i kontinuitet posmatranog
medijuma. Upotrebljavajui specifinu opremu, brzina se dobija mjerenjem vremena prolaska
talasa izmeu izvora emitovanja E i prijemnika zvuka (risivera) R. Ova dva ureaja, koja rade
u piezo-elektrinom reimu, se obino postavljaju na suprotnim, a poneka i na istoj povrini
ispitivanog elementa mostovske konstrukcije.
Duina podruja ispitivanja moe biti reda veliine 1 do 2 metra, sa korakom pomjeranja
sondi od po 10-20 cm. Vrijeme prostiranja talasa obino se mjeri automatski, korienjem
elektronskog mjeraa vremena, tanosti i do mikro sekunde. U homogenom kontinumu
dijagram vrijeme-duina je prava linija. Mjerenjem du nekoliko paralelnih linija, formira se
cijela mrea linija (data grid), koja daje mapu (sliku, emu) unutranjosti konstrukcije na
posmatranoj povrini. Iz tih razloga, metoda ultrazvuka se veoma efikasno upotrebljava u
ispitivanjima betonskih i zidanh konstrukcija mostova, i to prvenstveno za:
odreivanje mjesta diskontinuiteta i lokalnih defekata
ocjenu kvalitativne promjene materijala na povrini koristei eme koje smo dobili
mjerenjem razliitih nivoa ostvarene brzine ultrazvuka.

10.2.2. Udarna eho metoda

Ovo je jo jedan vid ispitivanja konstrukcija koji je, takoe, u sutini zasnovan na istom
fenomenu kao prethodno opisan postupak ispitivanja ultrazvukom. Elastini talasi, indukovani
mehanikim udarom, se prostiru unutar betonske konstrukcije, pri tome se odbijajui o
povrine sa unutranjim diskontinuitetima, kao i o spoljnje ivice samog ispitivanog elementa.
Pri tome prijemnik koji je postavljen blizu izvora talasa biljei viestruko odbijene vremenske
signale, koji se u njemu pretvaraju u zapise frekvencija. Analizirajui detektovane pikove
frekvencija na amplitudnom spektru, lociraju se i karakteriu postojei diskontinuiteti u
betonu mostovske konstrukcije. Metoda ima brojne aplikacije, ali se pokazala veoma

efikasnom i kod veoma specifinih ispitivanja - recimo za odreivanje greaka u kontinuitetu

injekcione smjee ugraene u zatitnim cijevima kablova za prethodno naprezanje, i tome
slino.

10.2.3. Seizmika tomografija

Ova metoda je zasnovana na tomografskom principu, koji je znaajnu primjenu, mnogo
ranije, naao i na polju medicine. Po svojoj prirodi je veoma slina prethodno opisanim
metodama. U primjeni koja je od interesa za oblast ispitivanja mostovskih konstrukcija,
seizmiki talasi se generiu u elementu konstrukcije i dalje prostiru od (grupe) izvora do
(grupe) fiksiranih prijemnika, koji su postavljeni na ispitivanoj povrini mosta, po unaprijed
definisanim kordinatama (lokacijama).

10.3. ISPITIVANJE NA KONSTRUKCIJAMA OD PRETHODNO

NAPREGNUTOG BETONA
10.4.
Kod ovakvih ispitivanja, uobiajeno je da se prouavanjem dostupnih crtea, tehnikih
specifikacija i dokumentacije, definiu lokacije najosetljivijih djelova konstrukcije - mjesta
gdje eventualni napad hlorida moe izazvati najtee posledice. Takva mjesta su obino kotve,
sa svojim razliitim pozicijama i konfiguracijama, mjesta izmeu pojedinih segmenata
kablova (kotve za nastavljanje), take na konstrukciji gdje je bilo propusta pri izvoenju,
najnie i/ili najvie take du profila zatitnih cijevi, take koje su suvie blizu gornje ploe
mosta i u kojima je mogue da budu u dodiru sa vodom, i tome slino. Za periodinu kontrolu
ovakvih mostova i bolju identifikaciju eventualnih problema uobiajene nedestruktivne
metode koje se primjenjuju su: radiografija, radioskopija, eventualno metoda magnetnog
fluksa i druge jednostavnije, ali i manje efikasne metode (kao to su, recimo, one prethodno
ve opisane - koje slue dominantno za otkrivanje nedostataka elika: metoda eho udara,
metoda penetrirajueg radara i sl.)
10.4.1. Radiografija i radioskopija
Osnovni princip radiografije ogleda se u sljedeem: ako snop ili x zraka pogaa jednu
stranu posmatranog betonskog elementa prethodno napregnute mostovske konstrukcije - pri
tome prolazei kroz njega, izlazna radiaciona energija e, na osjetljivoj (fotografskoj) ploi
postavljenoj sa suprotne strane ispitivanog elementa (sl. 14) pokazati razliite nivoe slabljenja
(zasjenenja), zavisno od prepreka na koje nailazi.elik, armatura i slino, gui su od betona,
pa e zbog toga ostavljati svjetlije tragove od samog betona vie e spreavati prodor zraka.
Pri tome treba voditi rauna da e se zasjenenja otiska javiti i usljed eventualnih upljina i
oteenja u ispitivanom elementu. Ova tehnika je ranije uglavnom primjenjivana u oblasti
elinih konstrukcija - prvenstveno za provjeru kvaliteta varova, ali se danas veoma uspjeno
primjenjuje i za prethodno napregnute mostovske konstrukcije. Gamaradiografija za potreba
prozraivanja koristi radioaktivne izotope, iridijum (192Ir) ili kobalt (60Co). Efikasno se
upotrebljava za prethodno napregnute betonske elemente debljine do 0.5m. Njenom
primjenom mogu se detektovati:
nepravilna pozicija kablova, cijevi i ipki meke armature,

 slomljene ili otputene ice ili uad,

upljine u cijevima nastale usljed slabog zapunjavanja injekcionom smjeom (to
vodi poveanju opasnosti od korozije kablova),
neispravne zatitne cijevi kablova,
kvalitet betonske veze sa kablovima,
razni diskontinuiteti u betonu, kao to su upljine, defektni konstrukcioni spojevi, ili ak i
promjena gustine ugraenog betona - kao indikator slabijih mehanikih karakteristika.
Najnoviji razvoj opreme za primjenu radiografije doputa nam i kontinualni pregled elementa
du itave duine kablova, sa promjenljivim uglovima u 3 pravca - za laku interpretaciju
rezultata, pa ak i real-time zapis slika na videorekorderima. S druge strane, radiografija ne
moe direktno detektovati koroziju elika - ali moe njene znaajnije posljedice: ozbiljnije
redukovanje povrine poprenog presjeka profila ili eventualne lomove kablova. Meutim,
ovaj metod isitivanja mostovskih konstrukcija ima i nekoliko ozbiljnih ogranienja: Upotreba
radioaktivnih izvora (izotopa) podrazumijeva upotrebu striktnih pravila zatite, ne samo za
osoblje koje radi sa njima, ve i za sve ljude prisutne u okolini. Tokom sprovoenja
ispitivanja, ulazak unutar zone od 20-100 metara u radijusu od izvora radijacije - zavisno od
tipa opreme i uslova upotrebe obino je strogo zabranjen,

Otean pristup obijema stranama elementa konstrukcije moe uticati na kvalitet rezultata,

Odreene konfiguracije i raspored kablova ponekad komplikuju interpretaciju

radiografa, posebno kod nagomilanih ili horizontalno paralelnih kablova.
Radiografija je relativno skupa.
Naprednija verzija radioskopije, upotrebljava X-zrake generisane linearnim akceleratorom
postavljenim na pokretnoj platformi. Visoka energija X-zraka dobijena iz linearnog
akceleratora omoguava ispitivanje debljih betonskih, prethodno napregnutih elemenata
mosta, i to sa veom sigurnou po uesnike u procesu ispitivanja. Njen glavne prednosti su
odsustvo kontaminacije ili radioaktivnog hazarda, krae vrijeme ekspozicije, prodiranje zraka
ak do 1.2 m debljine betonskog elementa i dobijanje slika obino veoma visokog kvaliteta.

Radiografija i radioskopija ostaju, za sada, najbolje nedestruktivne metode ispitivanja za

prethodno napregnute mostove, ali i konstrukcije uopte.

10.4.2. Metod difuznog magnetnog polja

Najnoviji znaajni napredak u oblasti analize signala omoguava nam kvalitetniju upotrebu
ove metode prvenstveno za detekciju pukotina na kablovima za prethodno naprezanje
mostovske konstrukcije. Postupak ispitivanja se sprovodi tako to je ispitivani, prethodno
napregnuti betonski element izloi magnetnom polju Ho - cijelom svojom duinom. Defekti,
kao to su eventualno pucanje kabla ili redukcija njegovog poprenog presjeka, lokalno
naruavaju distribuciju magnetnog fluksa i kreiraju korespodentno, difuzno magnetno polje
Hs. Ono se detektuje pokretnom sondom koja se kree na podunoj ini, paralelno
ispitivanom mostovskom elementu.
Detekcija defekata na kablovima je bazirana na poreenju oblika signala sa razliitim Ho
vrijednostima. Kroz kvantitativnu analizu, uzimajui u obzir razlike ovih signala dobijenih za
razliite vrijednosti Ho, uoava se da poveanje postojee pukotine na kablovima daje
poveanje magnetnog polja, to je i prikazano na slici 17. Pri sprovoenju analize ove vrste
treba eliminisati maskirajui efekat - koji moe biti posledica, recimo, postojanja profila meke
armature, koji se mogu nalaziti blizu povrine ispitivanog elementa.

10.5. Ispitivanje na konstrukcijama od elika

Na mostovima koji su dominantno napravljeni od elika, ispitivanja se uglavnom obavljaju
na uzorcima uzetim iz same konstrukcije. Laboratorijski testovi, koji se kasnije sprovode na
tako obezbijeenim uzorcima, su veoma korisni za odreivanje stanja materijala glavnih
konstruktivnih elemenata. Smatra se da je ovaj pristup ispitivanju, kad god su metalni mostovi
u pitanju, imperativan. Ispitivanje mehanikih karakteristika, posebno vrstoe materijala
posebno je znaajno na starim mostovskim konstrukcijama. S druge strane, dobro obraene i
od korozije zatiene povrine, kod in-situ ispitivanja ne omoguavaju ba jednostavno
odreivanje (pa ni procjenu), kako kvaliteta ugraenog metala tako ni stvarne debljine

noseeg elementa. Kao napomena, problem odreivanja debljine konstruktivnih elemenata

najjednostavnije se rjeava primjenom ultrazvunih metoda.

10.5.1. Prethodna provjera elinih elemenata i varenih spojeva

Za otkrivanje pukotina ili drugih diskontinuiteta u zavarenim spojevima mostovskih
konstrukcija, u principu upotrebljava se nekoliko popularnih tehnika. Takve su pregled
penetracionim bojama, ispitivanje magnetnim esticama, radiografija i ultrazvuna eho
metoda. Pregled penetracionim bojama je najednostavniji i nejefikasniji - posebno efikasan za
potrebe preliminarne analize. On se obavlja primjenom posebnog tenog premaza koji ima
mogunost prodora u eventualne diskontinuitete. Ovakvi premazi moraju imati veoma malu
vrstou na zatezanje i karakteristinu markirnu boju, tako da jasno i pregledno oznaavaju
mjesto eventualnih defekata na konstrukciji. Ispitivanje magnetnim esticama je metod veoma
slian prethodnom: magnetne estice se raspruju po povrini ispitivanog elementa i njihov
raspored u magnetnom polju odslikava materijalne diskontinuitete ispitivanog konstruktivnog
elementa mostovske konstrukcije. Upotreba radiografije i ultrazvune eho metode za
detekciju defekata su metode koje su sline sa ve opisanim postupcima vezanim za
ispitivanje betona, a u literaturi iz ove oblasti obije su detaljno dokumentovane, pa o njima
ovom prilikom nee biti vie rijei.

ZAKLJUAK
Testiranja ovim metodama se vre s ciljem lociranja i karakterizacije stanja materijala i
eventualnih greaka bez da se oteti bilo koji konstruktivni elemenat ili konstrukcija uopteno.
Drugim rijeima ovi testovi se provode tako da ne promijene funkcionalnost objekta koji se
ispituje. Ovim postupcima se obezbjeuje balans izmeu kontrole kvaliteta i kontrole
trokova.
NDT dozvoljava dijelovima i materijalima da budu kontrolisani (pregledani) i ocijenjeni bez
oteenja istih. Upravo zato, NDT osigurava odlian balans izmeu kontrole kvaliteta i
isplativosti. To je velika prednost upotrebe NDT u dananjem vremenu.
Treba primijetiti da su na naem podruju ove metode jako malo ili nikako zastupljene to
zbog navike rada sa razarajuim metodama to zbog trenutno velike cijene instrumenata.
Problem nastaje to poetna visoka cijena isntrumenata za nedestruktivna ispitivanja odbijaju
firme da ih nabave bez da razmisle o dugoronoj isplativosti istih.
Jo jedan od nedostataka NDT metode jeste taj da nisu podjednako pogodne za otkrivanje
svih vrsta greaka zato se, naroito kod izrazito odgovornih konstrukcija, ispitivanje vri
kombinovanjem dvije ili vie metoda da bi se tek po zavrenom ispitivanju donio sud o
kvalitetu konstrukcije.

LITERATURA

1. Graevinski materijali Mihailo Muravljov 1995, Beograd

2. http://www.gradjevinarstvo.rs/TekstDetaljiURL/Odre%C4%91ivanjekvaliteta-drveta-nedestruktivnim-metodama.aspx?
ban=820&tekstid=4125
3. http://www.academia.edu/5869159/DESTRUKTIVNE_I_NEDESTRUKTIV
NE_METODE_ISPITIVANJA_MATERIJALA_KOD_ZIDANIH_KONSTRUKCIJA
4. http://www.konstrukcija.me/data/OBJAVLJENI_RADOVI/PDF
%20Format/23.pdf
5. http://www.konstrukcija.me/data/OBJAVLJENI_RADOVI/PDF
%20Format/22.pdf
6. http://www.grad.unizg.hr/_download/repository/05_TK_II_OCJENJIVANJ
E_02_DODATNO_O_ISPITIVANJIMA.pdf
7. http://www.unze.ba/am/ip/1%20Uvod%20u%20NDT.pdf
8. http://info.grad.hr/!res/odbfiles/1901/6-2-p-nielektromagnetske_metode.pdf