Mekanizatutako produktuen

ezaugarrien kontrola

Kalibraketa

LAGINKETA

LANBIDE
EKIMENA

L ANBIDE E KIMENA
LANBIDE EKIMENA

Proiektuaren bultzatzaileak

Laguntzaileak

LANBIDE HEZIKETAKO
ZUZENDARITZA

Hizkuntz koordinazioa

DIRECCION DE
FORMACION PROFESIONAL

Egilea(k): Eduardo Trevio

Zuzenketak: ELHUYAR Hizkuntz zerbitzuak
Maketa: Itziar Etxabe
Azalaren diseinua: Naiara Beasain

Aurkibidea
KALIBRAKETA .................................................................................................................................. 1

1.
1.1.

Helburuak ...................................................................................................................................... 1

1.2.

Edukiak .......................................................................................................................................... 1
!"Kontzeptuzkoak ........................................................................................................................ 1
!"Prozedurazkoak ........................................................................................................................ 1
!"Jarrerazkoak ............................................................................................................................. 1

1.3.

Sarrera. zergatik kalibratu eta egiaztatu behar dira neurtzeko eta egiaztatzeko tresnak? ........... 2

1.4.

Trazabilitatea eta patroien barreiadura ......................................................................................... 3

!"Trazabilitatea ............................................................................................................................ 4

1.5.

Neurri baten ziurgabetasuna ......................................................................................................... 6

1.6.

Ziurgabetasunaren kalkulua .......................................................................................................... 6

!"B erako ziurgabetasuna ............................................................................................................ 7
!"Ziurgabetasuna kalkulatzeko oinarri matematikoak ................................................................. 7
!"Batezbestekoa ................................................................................................................... 7
!"Mugen teorema zentrala .................................................................................................... 8
!"Bariantza ............................................................................................................................ 8
!"Bariantzen zabaltze-legea ................................................................................................. 8

1.7.

Neurgailuen ziurgabetasunaren kalkulua .................................................................................... 10

!"Neurgailuen ziurgabetasuna kalkulatzeko formulak ............................................................... 10
!"Chauvenet-en ukapen-irizpidea.............................................................................................. 14
!"Desbideratze tipikoaren kalkulua, neurri-kopurua 10 baino txikiagoa den kasuetan ............. 15
!"Kalibraketa-eragiketak ............................................................................................................ 15
!"Zuzeneko neurketak, zeharkakoak eta bere ziurgabetasuna ................................................ 19
!"Perdoiak eta ziurgabetasuna .................................................................................................. 22

1.8.

UNE-en-iso 9000 arauaren betebeharrak, ikuskapen, neurketa eta saiakuntzako lanabesentzat ... 23

1.9.

Kalibraketa-planaren aurrerakuntza eta mantentzea .................................................................. 24

!"Inbentarioa .............................................................................................................................. 24
!"Tresnaren fitxa ........................................................................................................................ 25
!"Galga-diagrama ...................................................................................................................... 29
!"Kalibraketa-prozedurak eta lan-jarraibideak ........................................................................... 29
!"Kalibraketa-prozeduren eta lan-jarraibideen edukiak ...................................................... 30

1.10.

Emaitzen erregistroa ................................................................................................................ 31

!"Kalibraketa-ziurtagiriak ........................................................................................................... 31

1.11.

Kalibraketa-etiketak ................................................................................................................. 32

1.12.

Kalibraketa-plan baten antolaketa ........................................................................................... 32

1.13.

Neurgailuak mantentzeko zenbait aholku ................................................................................ 33

1.14.

Euskal herrian ENAC-ek (entidad nacional de acreditacion) kreditaturiko laborategiak ......... 34

1.15.

Jarduerak ................................................................................................................................. 35
I

!"Galderak ................................................................................................................................. 35
!"Kalibrearen kalibraketa ........................................................................................................... 35
!"Kalibraketa-prozeduren diseinua ............................................................................................ 35
!"IIkastetxeko kalibraketa-plana prestatu ................................................................................... 36

II

MEKANIZAZIOA

1. KALIBRAKETA
1.1. Helburuak
!"Produktu baten eta produkzio-sistema baten kalitatea zuzen ebalua daitezen, bermatzea
ahalbidetuko duen kalibraketa-teknikak ezagutu eta aplikatzea.
!"Kalibraketa-prozedura betetzeko eta sortzeko gaitasuna edukitzea.
!"Neurketa-akatsak eta neurketa-ziurgabetasuna kontzeptuak ulertu, kalibraketaren eta
marragarritasunaren kontzeptua barne.
!"Metal-produkzioko enpresa batean, kalibraketa-plana ezartzeko gai izan.

1.2. Edukiak
Kontzeptuzkoak
!"Marragarritasun-kontzeptua.
!"Neurketa-akatsak eta neurketa-ziurgabetasunaren kontzeptua.
!"Kalibraketa-laborategiak.
!"Kalibraketa-planak, prozedurak eta erabili beharreko dokumentazioa.

Prozedurazkoak
!"Egiaztapen- eta neurketa-tresnen kalibraketa eta mantentzea ezarritako arauen eta
prozeduren arabera egitea.

Jarrerazkoak
!"Neurgailuen eta ekipoen erabilera baldintza egokietan mantentzeko ardura.
!"Kalitate-sisteman

definitzen

diren

prozedurak

eta

arauak

errespetatzea

eta

zuhurtasunez betetzea.
!"Proposaturiko jardueren garapenean eta burutzapenean arduraz jokatzea.
!"Lanak autonomiaz burutzea.

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

1.3. Sarrera. zergatik kalibratu behar dira neurtzeko eta egiaztatzeko tresnak?
!"Piezek perdoi batzuen barruan egon behar dute. Hori egiaztatzeko neurtzea
ezinbestekoa da, eta horretarako neurgailuak erabiltzen ditugu.
!"Baina nola dakigu erabiltzen ditugun neurgailuak ongi dauden edo ez? Kalibraketaren
bitartez.
!"Kalibratzean, gure lantegiko neurtzeko eta egiaztatzeko tresnak, munduko beste patroi
batzuekin konparatzen ditugu.
!"Neurgailuak kalibratzeak, produktuen trukagarritasuna ahalbidetuko du.
!"Kalibraketaren bitartez, gure produktuen kalitatea ziurtatu egiten dugu.

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZAZIOA

1.4. Trazabilitatea eta patroien barreiadura

Neurketa-unitatea birsortzeko egokituriko aldatu ezinezko magnitudea, PATROI izenekoa, fisikoki
eginda dagoenean, beste neurgailu batzuetara zabaldu behar da, beraiekin konparatuz.

LEHEN MAILAKO PATROIA

Kalitate metrologiko altuena duen patroia,

eta oinarrizko unitatea daukana.

BIGARREN MAILAKO
PATROIA

Bere balioa lehen mailako patroi batekin

konparatuz lortzen da, eta beste patroi eta
tresna batzuk kalibratzeko erabiltzen da.

Patroiak konparatzeko artekari bezala erabiltzen

TRANSFERENTZIA-PATROIA

den patroia.

Estatu, herrialde edo laborategi baten kalitate

metrologiko handieneko patroia (patroi
ERREFERENTZIA-PATROIA

nazionala), beste neurgailu batzuk kalibratzeko

erabiltzen dena.

Erreferentziazko patroi batekin kalibratzen da eta

LAN-PATROIA

neurgailuak kalibratzeko edo egindako neurriak

egiaztatzeko erabiltzen da.

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

Neurgailuak kalibratzeko balio duen

ERREFERENTZIAZKO MATERIALA

materiala, bere propietateren bat

ongi definituta daukalako.

Neurketak eta egiaztapenak egiteko balio

NEURGAILUAK

duen tresna. Lan patroi edo erreferentziazko

material batekin kalibratua dago.

Honek kontzeptu berri batera eramaten gaitu:

Trazabilitatea
Metrologian, neurri batek patroi egokien (gehienetan nazioko eta nazioarteko etengabeko
konparazioen bitartez) erreferentzia edukitzearen propietateari, trazabilitatea deritzo.
Goi-mailako patroietatik lantegietan erabiltzen diren ekipoetaraino, trazabilitatea honako eskema
honetan islatzen da:

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZAZIOA

LEHEN MAILAKO
NAZIOARTEKO
LABORATEGIAK

UNITATEEN DEFINIZIOA

ERREFERENTZIAZKO
LABORATEGI

PATROI NAZIONALAK

NAZIONALAK

KALIBRAZIO-LABORATEGIAK

BIGARREN MAILAKO PATROIAK

LANTEGIETAKO
LABORATEGIAK

LANTEGIAREN PATROIAK

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

1.5. Neurri baten ziurgabetasuna

Magnitude bat neurtzen dugunean lortzen den balioa ez da guztiz zuzena, ondoren aipatuko ditugun
arrazoiengatik:
!"Patroiek eduki ditzaketen akatsengatik.
!"Neurtzeko metodoarengatik.
!"Neurtzeko tresnaren akatsengatik.
!"Behatzekoan izandako desbideratzeengatik.
!"Kalkulu eta biribilketengatik.
!"Neurketa egiten den gelaren ingurugiroagatik.
!"Beste arrazoi batzuengatik.
Ondorioz, edozein neurketaren emaitza benetako neurrirako hurbilketa besterik ez da; horregatik,
edozein neurrik, ziurgabetasun-balioa eduki behar du.

1.6. Ziurgabetasunaren kalkulua

Oharra:
Ziurgabetasunaren kalkulua ulertzeko, nahiko maila handiko formula
matematikoak azaldu behar dira. Ez da beharrezkoa garapen
matematiko osoa ulertzea, baina banaketa normala eta bere formula
nagusiak ulertzea beharrezkoa da, batez ere batezbestekoa zer den,
eta bariantza edo desbideratze tipikoa zer den. Puntu honen
helburua ziurgabetasunaren kontzeptu logikoa ulertzea da.

5. puntuan ikusi dugunaren arabera, neurri baten balioa zenbait aldagairen araberakoa izango da.
Ziurgabetasunaren osagaiak bi talde nagusitan banatzen dira:
!"A erakoak: metodo estatistikoen bitartez kalkulatzen direnak.
!"B erakoak: beste metodo batzuen bitartez bilatzen direnak.
Dena den, bi talde hauek ez dira errazak mugatzen. Hurrengo adibideetan ikusiko dugunez,
ziurgabetasunaren osagai bat, zenbaitetan, A erakoa izan daiteke, eta beste batzuetan, ordea, B erakoa.

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZAZIOA

"Patroi bat erreferentziazko laborategi batera kalibratzera eramaten denean, laborategiak metodo
estatistikoen bitartez kalkulaturiko ziurtagiria jaulkitzen du, patroiaren ziurgabetasuna adieraziz. Kasu
honetan, ziurgabetasuna A erakoa izango da."
"Aurreko patroia lantegian, bertako aparatuak kalibratzeko erabiltzen denean, bere ziurgabetasuna
ez da kalkulatzen, datu bat baita; orduan, B motakoa izango da."
Horregatik, B erako ziurgabetasunetan bariantza kalkulatu, eta A erakoei batzen zaie, eta
magnitudearen ziurgabetasuna lortzen da.

B erako ziurgabetasuna
B erako ziurgabetasunak, neurketa egin aurretik dakizkigunak dira:
!"Patroiaren ziurgabetasuna.
!"Neurtze-prozesuagatik sorturikoak.
!"Ziurgabetasun ezaguneko erlazio enpirikoen erabilera.
!"Laborategiaren egoera.
B erako ziurgabetasunaren ebaluazioa, beste laborategi batzuekin elkar-konparaketak eginez,
gauzatzen da.
Praktikotasunaren aldetik, gehien erabiltzen den B erako osagaia patroiaren ziurgabetasuna da.

Ziurgabetasuna kalkulatzeko oinarri matematikoak

Ziurgabetasunaren kalkuluak egiteko banaketa normala erabiltzen da. Formula nagusiak honakoak
dira, eta 4. UDan (kontrol estatistikoa), hobeto azaltzen da.

Batezbestekoa

X =

X (i )
n

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

Bariantza

(X (i )
=

n 1

Mugen teorema zentrala

Populazio baten bariantza 2 bada, eta batezbestekoa , n neurri independienteen laginen

batezbestekoen banaketak, laginaren tamaina handitutakoan, batezbestekoa duen eta 2/n bariantza
duen banaketa normalerantz jotzen du.

SERIEA

BATEZBESTEKOA

BARIANTZA

X(1), X(2),...,X(3)

X1

S1

X(1), X(2),...,X(3)

X2

S2

..............

..

..

X(1), X(2),...,X(3)

Xk

Sk

Batezbestekoak X1,X2...,Xk

2/n

Teorema honetatik hau ondorioztatzen da:

!"Neurtzeko prozesu guztiek bariantza eta batezbesteko finitoak eduki behar dituzte.
!"Populazio bereko lagin ezberdinen bariantzek eta batezbestekoek alde handiak
badituzte, neurtzeko prozesua ez dago ongi ezarrita.
!"Neurketa-kopuru bat egiten bada, eta emaitza gisa batezbestekoa hartzen bada,
batezbestekoaren bariantza 1/n faktoreaz murrizten da.

Bariantzen zabaltze-legea

Orain arte, neurria aldagai baten mende bakarrik dagoela suposatu dugu, baina neurri bat zenbait
aldagairen mende egon daiteke: patroiaren ziurgabetasuna, tenperatura eta abar.
Oro har, Y neurria zenbait aldagairen mende dago Y1, Y2......Yq; hau da:
Y=f(Y1, Y2,...Yq)

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZAZIOA

Neurketa egiten den puntuan, y-ren bariantzak honako ekuazioari erantzuten dio:

f
2 =
2 (Y 1) + ..... +

Y
1

2 (Yq ) +

Yq

f f

Yi Yq (Y 1, Yq )

Non:
2 : y ren bariantza.
2 (Y1): Y1 ren bariantza
(Yi, Yq): Yi ren Yq rekiko kobariantza
Aldagaiak elkarrekiko independenteak diren kasuan, kobariantzak anulatu egiten dira, honako
emaitza hau emanez:

f
=
2 (Y 1) + ..... +
Y 1
2

2 (Yq )
Yq

Eta azkenik, aldagaiak independenteak badira, eta funtzioa mota honetakoa:

Y= Y1+Y2+...Yq
emaitza honelakoa izango da:

2 = 2 (Y 1) + 2 (Y 2) + ... + 2 (Yq )
Aldagai desberdinen akatsen bitartez, magnitudearen akatsa atera daiteke, akatsen hedapen-legearen bitartez.
Kasu honetan, neurketa-kopurua oso baxua ez dela suposatuz (adibidez n=10), onar daiteke, Sc
(kalibraketaren bariantza) eta K(=2) faktorea bidertuz gero, magnitudearen benetako balioa % 95eko
probabilitatearekin lortuko dela.
Emaitzaren ziurgabetasuna, desbideratze tipikoaren multiplo bezala azaltzen da:
I = K Sc

LANBIDE EKIMENA

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

1.7. Neurgailuen ziurgabetasunaren kalkulua

Aurrera jarraitu aurretik, ziurgabetasunaren kalkulua magnitude baten neurriarekin loturik doala
aipatu behar da. Neurgailuen neurketa egiten denean, ziurgabetasun-iturri bat besterik ez da.
Kalibraketa egitean, tresna bat ezaugarri ezaguneko patroi batekin konparatzen da, patroi eta
tresnaren arteko aldeak bilatzen dira, eta posible bada, alde horiek zuzendu egiten dira.
Neurgailuen eskalaren puntu bat kalibratzeko prozesua honako hau da:
!"Neurri eta ziurgabetasun ezaguneko patroi bat n bider neurtu.
!"X (batezbestekoa) eta S (bariantza) tresna estatistikoak kalkulatu.
!"Desbideratzeak zuzendu, ahal izanez gero.
!"Desbideratze horien ziurgabetasuna kalkulatu.

Neurgailuen ziurgabetasuna kalkulatzeko formulak

Kalibratu beharreko tresnaren ziurgabetasunaren, 3 eta 10 bitarteko ziurgabetasuna daukan patroi
bat daukagu, honako datu hauekin:
!"Patroiaren neurria: Xo.
!"Patroiaren ziurgabetasunaren bariantza: So.
Neurgailuarekin Nc bider neurtzen da patroia, eta honako emaitza hauek lortzen dira:
Xc(1), Xc(2), ....Xc(nc)
Emaitza hauekin, batezbestekoa eta desbideratze tipikoa kalkulatzen ditugu:

Batezbestekoa

Xc =

Xc (i )
Nc

LANBIDE EKIMENA

10

MEKANIZAZIOA

Kalibraketaren bariantza

Sc

(Xc (i )
=

Xc

Nc 1

Kalibraketaren ondoren egin beharreko zuzenketa hurrengo ekuazioan adierazten da:

Xc = Xo Xc

Batezbestekoa, gehienetan irten daitekeen balio bezala hartutakoan, limite zentralaren

teoremaren arabera, bere bariantza kalibraketaren neurri bakunak baino Nc bider txikiagoa
da; Xc zuzenketari bariantzen hedapen-legea aplikatuz, non Xc eta Xo independenteak
diren, kalibraketan lortutako bariantzaren emaitza hau da:

Uc 2 = So 2 + Sc 2 / Nc

(1)

Neurgailuak kalibratzeko hurrengo pausoak ematen dira:

!"n bider neurtzen da, neurtu beharreko magnitudea, normalean n=1 edo batzuetan, n=3.
!"Neurketen laginaren batezbestekoa kalkulatzen da, (X|).
!"Batezbestekoaren balioa kalibraketan lorturiko balioarekin zuzentzen da (Xc),
neurturiko magnitudearen balio zehatzenetarikoa lortuz (X).
Beraz:

X = X + Xc

Ohiko neurriak kalkulatzeko, kalibraketan lortutako bariantza dela erabili beharrekoa onesten
da. Aurreko adierazpenaren bariantza kalkulatuz (Bariantzaren hedapen-legea), tresnaren
erabileraren neurriaren bariantza lortzen da:

S = Sc 2 / n + Uc 2

(2)

LANBIDE EKIMENA

11

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

(1) ekuazioan Uc-k duen balioa, (2) ekuazioan ordezkatuz,

S 2 = Sc 2 / n + So 2 + Sc 2 / Nc

eta hortik:

S 2 = So 2 + (1 / n + 1 / n ) Sc 2
Neurri baten ziurgabetasuna (I), desbideratze tipikoa (S, hau da, bariantzaren erroketa
karratua), bider ziurgabetasun faktore bat (k) da.
Hau da:
I = k .S
Ondorioz, neurketa-tresna baten ziurgabetasuna, bere neurketak egitean, honako hau da:

I 2 = k 2 So 2 + (1 / n + 1 / Nc ) Sc 2

Non:
I: neurriaren ziurgabetasuna.
So2: patroiaren bariantza.
k: ziurgabetasun-faktorea (2<k<3)
n: neurketa egitean puntu bera zenbat bider begiratzen den.
Nc: kalibratzean patroia zenbat bider begiratzen den.
Praktikan, kalibraketaren zuzenketa (Xc), ez da egiten, eta ziurgabetasunaren beste osagai
bat bezala hartzen da.
Erabiltzen den ziurgabetasun-faktorea k=2 edo k=3 da; k=2 hartuz, aurreko ekuazioa horrela
geratuko litzateke:

1
X 2 c
1
Sc 2 +
I 2 = K 2 So 2 + +

4
n nc

LANBIDE EKIMENA

12

MEKANIZAZIOA

Erroketa eginez:

1
1
2
+ + X c
I = Io 2 + 4Sc 2
n
n
c

Bestalde, orain arte ikusi dugun ekuazioa baliagarria da kalibraketaren bariantza eta
neurtze-prozesuaren bariantza berdina den kasurako; aurkako kasuan prozesuaren
ziurgabetasuna kalkulatu beharko da, eta ekuazioa honela gelditzen da:

2
Sc 2
S
2
+ m + X c
I = Io 2 + 4
nc

Neurgailuak aldika kalibratzea eta bere ziurgabetasuna ezagutzea, batzuetan, ez da baldintza

nahikoa neurketa-sistemaren gaitasuna ziurtatzeko, batez ere automobilaren industrian.
Neurketa-sistemaren ziurgabetasun-iturri guztiak kontuan izateko bide bat neurketa-sistemaren
gaitasuna ikastean datza.

LANBIDE EKIMENA

13

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

Chauvenet-en ukapen-irizpidea
Neurketa bat askotan egiten denean, detektatzen zailak diren eta gutxitan egiten diren akats handiak
egin daitezke. Akats hauek kokatzeko, metrologian ukapeneko zenbait irizpide erabiltzen dira eta gehien
erabiltzen dena Chauvenet-ena da.
Chauvenet-en irizpidea
Neurketek normalaren legea betetzen dutela suposatuz, 1/2n (n eginiko neurketa-kopurua)
agertze-probabilitatea baino txikiago duten neurri guztiak ukatu egiten dira."
Praktikan, neurketa-kopuru batzuen batezbestekoa eta desbideratze tipikoa kalkulaturik, beheko
ekuazioa betetzen ez duten neurriak deuseztatu egiten dira.

Xi X > K (n ) S
X:

Xi-ren (eginiko neurketen) batezbestekoa.

K(n): egindako neurketen (n) araberako koefizientea, 2. taulan adierazten da.

S:

Xi neurrien desbideratze tipikoa.

CHAUVENET-EN IRIZPIDEA
n

K(n)

K(n)

1,38

14

2,10

1,54

15

2,13

1,65

16

2,15

1,73

17

2,18

1,80

18

2,20

1,86

19

2,22

1,92

20

2,24

10

1,96

25

2,33

11

2,00

30

2,40

12

2,04

50

2,57

13

2,07

100

2,81

Chauvenet-en irizpidea betetzen ez duten neurri guztiak kenduta, besteen batezbestekoa eta
desbideratze tipikoa kalkulatzen dira berriro, eta Chauvenet-en irizpidea berriro ere aplikatu egiten da.
Prozesua errepikatu egiten da, neurketa guztiek beheko formula bete arte.

Xi X > K (n ) S

LANBIDE EKIMENA

14

MEKANIZAZIOA

Desbideratze tipikoaren kalkulua, neurri-kopurua 10 baino txikiagoa den

kasuetan
NEURRI-KOPURUA

BIDERKETA-FAKTOREA

7,0

2,3

1,7

1,4

1,3

1,3

1,2

1,2

BALIOAK

Sc

-2

-1

-2

-1

1,89

-2

-1

-2

-1

2x1,2

2,04

-2

-1

-2

2,07x1,2

-2

-1

-2

-2

-1

-2

-2

-2

1,95x1,3
1,87x1,3
1,92x1,4

2,22x1,7
2,52x2,3
2,12x7

2,48
2,54
2,43
2,69
3,77
5,79
14,85

Kalibraketa-eragiketak
Adibidea
Honako ezaugarri hauek dituen kanpoaldeak neurtzeko, mikrometro bat kalibratu behar dugu
MARKA: TESA.

MODELOA: TESAMASTER.

ERREFERENTZIA-ZENBAKIA: 09/5210/0013/2.
ESKALA-ZATIKETA: 0,001 mm.
NEURKETA-EREMUA: 0-tik 25 mm-ra.
Tresnaren eskalan kalibratzera goazen puntuen aukeraketa.

LANBIDE EKIMENA

15

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

Neurgailuen puntu guztiak ezin dira normalean kalibratu; horregatik hurrengo irizpideei jarraituz
puntu batzuk aukeratuko dira:
!"Erakunderen baten kalibraketa-prozesuak.
!"Neurgailuaren erabilera arrunteko ingurua.
!"Tresnaren erabileran zehaztasun-maila.
!"Kalibratzailearen irizpideak.
Adibidea
Neurketa-eskalan bi puntu kalibratzen dira: 10 eta 20 mm.
Patroia aukeratzea.

Irizpidea
!"Patroiaren ziurgabetasunak neurgailuarena baino 3-10 bider txikiagoa izan behar du.

Gehienetan patroiaren ziurgabetasuna ezaguna da, baina ez bariantza. Kasu honetan bariantza
honako erlazio honen bitartez kalkulatzen da.
Io=k.So
non:
Io : Patroiaren ziurgabetasuna.
K:

Ziurgabetasun-faktorea (2<k<3); orokorrean, patroietan k=2.

So: Patroiaren desbideratze tipikoa.

Adibidea
"2 kalitateko patroi-bloke batzuekin kalibratzen da. Beraien ziurgabetasuna UNE arauen arabera
(0,5+0,01L) m-koa da, non L patroiaren luzera mm-tan den. Kalkulatu patroiaren bariantza."

Patroiaren bariantza kalkulatzeko:

So:Io/k

(k=2)

LANBIDE EKIMENA

16

MEKANIZAZIOA

Hemendik:
1 Blokea

Lo = 10mm.

Io = 0,6.

So = 0,3.

2 Blokea

Lo = 20mm.

Io = 0,7.

So = 0,35.

Neurgailuarekin 10 neurketa egin eta batezbestekoa eta desbideratze tipikoa kalkulatu.

Adibidea

10 mm

20 mm

NEURRIA
(mm)

DESBIDERATZEA
(m)

NEURRIA
(mm)

DESBIDERATZEA
(m)

9,998

+2

19,997

+3

9,999

+1

19,997

+3

3
4
5
6

9,999
9,999
9,998
9,999

+1
+1
+2
+1

19,998
19,998
19,998
19,999

+2
+2
+2
+1

9,999

+1

19,997

+3

9,999

+1

19,998

+2

9,999

+1

19,998

+2

10

9,999

+1

19,998

+2

+1,2

+2,2

Sc

0,42

0,63

Neurgailuaren bariantzaren eta ziurgabetasunaren kalkulua.

Neurgailuaren erabilera arruntean, tresnaren bariantza kalkulatzen da, pieza behin neurtzen den
kasuan, eta pieza hiru bider neurtzen denean.
Bariantzaren adierazpena:

S 2 = So 2 + (1 / n + 1 / Nc ) Sc 2
non:
So: patroiaren bariantza.
n: puntu bera zenbat bider neurtzen den.
Nc: tresnarekin kalibraketa-prozesuan zenbat bider neurtzen den.
Sc: kalibrazioaren bariantza.

LANBIDE EKIMENA

17

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

Ziurgabetasun-faktorea aukeratzeko honako irizpide hauek erabiltzen dira:

!"3 > k > 2
!"k = 3, doitasunezko neurrientzat eta lantegian erabili beharreko tresnentzat.
!"K = 2, doitasun gutxiago behar den kasuetan.
Adibidez:

10 mm-ko patroia

n= 1:

S 2 = 0,30 2 + (1 / 1 + 0,1) 0,42 2 = 0,09 + 0,19 = 0,28

k= 2:

I = 1m

n= 3:

S 2 = 0,30 2 + (1 / 3 + 0,1) 0,42 2 = 0,09 + 0,08 = 0,17

k= 2:

I = 0,8 m

20 mm-ko patroia

n= 1:

S 2 = 0,35 2 + (1 / 1 + 0,1) 0,63 2 = 0,56

k = 2:

I = 1,5 m

n= 3:

S 2 = 0,35 2 + (1 / 3 + 0,1) 0,63 2 = 0,30

I =1,1 m

k= 2:

Emaitzaren adierazpidea

Kalibraturiko puntuetan desbideratzeak aurkitu ditugunean, hurrengo kasuak izan daitezke:

!"Tresnan eraginda, desbideratzeak zuzendu daitezke eta ziurgabetasun baliotzat
kalkulatuetariko handiena ematen da.
Lehenago aipatu dugunez, praktikan erabiliena desbideratzeak ziurgabetasunaren zati bat bezala
kontatzea da.

LANBIDE EKIMENA

18

MEKANIZAZIOA

Adibidea

10 mm-ko patroia

n=1
k=2
2

1
1
1,2
S 2 = 0,30 2 + +
0,42 2 + = 1,2

1 10
2

S = 1,5

k=2

I=2,2

I = 3m
B erako ziurgabetasunak
Kalibraketako laborategiek prestaturik egon behar dute B erako ziurgabetasun-faktoreak
(ingurugiroa, pertsonala...) ohiko neurketetan kontuan ez edukitzeko.
Adibidea
Mikrometro arrunt baten kalibraketan ez dira kontuan hartzen B erako ziurgabetasunak.

Zuzeneko neurriak, zeharkakoak eta bere ziurgabetasuna

Zuzeneko neurria, neurgailuen eskalatik zuzenean hartzen denari deritzo. Honekin, neurtu nahi den
M magnitudearen A irakurketa lortzen da.
Kasu honetan, ziurgabetasunaren iturri bakarra neurgailua den kasuan, neurketaren emaitza honela
adieraziko litzateke:
M=A I
non I, A puntuaren inguruan kalkulaturiko neurgailuaren ziurgabetasuna den.
Adibidea
Lehen kalibraturiko mikrometroarekin egindako neurketa baten emaitza 11,254 da. Ondorioz,
neurriaren emaitza honela adierazi daiteke, 10 mm inguruko puntu bat dela kontuan izanik.

LANBIDE EKIMENA

19

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

a) Desbideratzeak zuzenduz:
M = (11,254-0,0012) 0,001
M = 11,253 0,001
non:
Desbideratzea = 0,0012
Ziurgabetasuna = 0,001
b) Desbideratzeak ziurgabetasunean sartuz:
M = 11,253 0,003

Zeharkako neurri baten ziurgabetasuna

Zeharkako neurri bat, beste magnitude batzuen neurketen eta erlazio edo funtzio matematikoen
bitartez lorturiko neurri bat da.
Y = f (Y1, Y2,....Yn)
Y-ren ziurgabetasuna ezagutzeko, neurrian parte hartzen duten Yi-ak ezagutzea beharrezkoa da.
Hau da, neurketa gauzatzeko derrigorrezkoa da, aurretik neurketan parte hartzen duten patroi eta
neurgailu guztiak kalibraturik izatea.
Bariantzen hedapen-legean, ikusi dugunaren arabera, y puntuan bariantzaren formula honako hau
litzateke:

2 =

f 2

(Y 1) +
Y 1

f f

Yi Yq (Y 1, YJ )

(2)

2: Y-ren bariantza.
2(Y1): Y1-en bariantza.
(Yi,Yj): Yi-ren kobariantza Yj-rekin.
Aldagaiak

elkarrekiko

independienteak

diren

kasuan,

kobariantzak

nuluak

dira,

eta

adierazpeneko bigarren batugaia ezabatu egiten da.

LANBIDE EKIMENA

20

(2)

MEKANIZAZIOA

(2)

adierazpenak

kuantitatiboki

adierazten

du

ziurgabetasunaren

gehikuntza,

adierazpen

matematikoak eta zeharkako neurriak erabiltzean.

Adibidea
Esfera-zati baten neurketa, esferometro baten bitartez.
Irudian ikusten den eran, esferometro batek euskarri biribil batez (lenteen euskarri-eginkizuna du)
eta biribilaren erdian gora eta behera mugitzen den zunda mikrometriko batez osatuta dago.

Neurketak egin aurretik, esferometroa kalibratu egin da, eta honako datu hauek lortu dira:
a) Biribilaren barne-diametroa, 3 koordenatu neurtzen dituen makina batean.
D = 50,000 mm
b) Kalibraketan lorturiko desbideratze tipikoa:
Sd = 1 m

c) Zundaren kalibraketan lorturiko emaitzak:

Sm = 0,7 m.

LANBIDE EKIMENA

21

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

Pieza neurgailuan ipini eta m-ren balioa irakurtzen da:

m = 5,456
Esfera-zatiaren erradioa hurrengo ekuaziotik ateratzen da:

R=

m d2
+
2
8m

(3)

R-ren bariantza, (2) formula aplikatuz lortzen da, d eta m independenteak direla suposatuz:
1
d2
Sr 2 =
2 8m 2

Sm 2 + d Sd 2

4m

Ordezkatuz eta eragiketak eginez, honako emaitza hauek izango ditugu:

Sr 7,4 m.

R = 60,004 mm.
Beraz, K=2 ziurgabetasun-faktorearentzat:
R = 60,004 mm
Adibideari iruzkina

Zundaren desbideratze tipikoa Sm = 2 m izan balitz, ziurgabetasunaren emaitza I = 40 m izango

zatekeen. Honek zeharkako neurketa baten ziurgabetasuna eta bariantza zenbat handitu daitezkeen
adierazten du.

Perdoiak eta ziurgabetasuna

Industrian, praktikan, egindako neurketa perdoien barruan baldin badago, ontzat ematen da, baina
erabakia hartzeko orduan, ziurgabetasuna ere kontuan eduki beharko genuke.
Ziurgabetasunaren tartea (2I), perdoiaren tartearen barruan dagoenean, edo tarte biek puntu
komunik ez dutenean, erabakia hartzea erraza da. Beste egoera batzuetan, ordea, azterketa sakonagoa
egin behar da.

Onargarritzat hartzen den erlazioa honako hau da:

T
10
2I

10etik gorako balioak kostu handiko neurgailua eskatzen du, eta 3 baino txikiagoak, balioak ongi
dauden elementu asko errefusatzea suposatuko luke.

LANBIDE EKIMENA

22

MEKANIZAZIOA

1.8. UNE-en-iso 9000 arauaren betebeharrak, ikuskapen, neurketa eta

saiakuntzako lanabesentzat
!"Hornitzaileak prozedura dokumentatuak ezarri eta eguneratuta iraunarazi behar ditu, berak
produktuaren zehaztutako betebeharrekiko adostasuna frogatzeko erabilitako ikuskapen-lanabesak, neurketa eta saiakuntzako (saiakuntzetan erabilitako euskarri logikoa barne)
lanabesen kontrola, kalibraketa eta mantentzea egiteko. Ikuskapen, neurketa eta
saiakuntzako lanabesen neurketa-ziurgabetasuna ezaguna izateaz gain, eskatutako
neurketa-gaitasunarekin bateragarria dela ziurtatzeko moduan erabili behar dira.
!"Produktuaren kalitatean eragina izan dezaketen ikuskapen, neurketa eta saiakuntzako
lanabes guztiak identifikatu, eta ezarritako tartearen arabera, edota erabili aurretik,
kalibratu eta doitu, estatuan edota nazioartean onarpena duten patroiekin zuzeneko
erlazioa eta baliozkoa duten lantalde ziurtatuekin kontrastatuta. Horrelako patroirik ez
dagoenean, kalibraketarako erabilitako oinarria dokumentatu egin behar da.
!"Ikuskapen, neurketa eta saiakuntzako lanabesak kalibratzeko erabilitako prozesua
definitu; bertan lanabes-mota, identifikazio bakarra, kokapena, egiaztapen-maiztasuna,
egiaztapen-metodoa, onarpen-irizpideak eta emaitzak asebetekoak ez direnean, egin
beharreko ekintzak barnean sartu.
!"Ikuskapen, neurketa eta saiakuntzako lanabesak marka egoki baten bidez identifikatu,
edota bere kalibraketa-egoera adieraziko duen onetsitako identifikazio-erregistroarekin.
!"Ikuskapen, neurketa eta saiakuntzako lanabesen kalibraketa-erregistroak gorde.
!"Aurretik lortutako ikuskapen eta saiakuntzen emaitza ebaluatu eta dokumentatu,
ikuskapen, neurketa eta saiakuntzako lanabesak ondo kalibratuta ez daudela
egiaztatzen dugunean.
!"Kalibraketak, ikuskatzeak, neurketak eta saiakuntzak giro-baldintza egokietan egin direla
ziurtatu.
!"Ikuskapen,

neurketa

eta

saiakuntzako

lanabesak

erabilpen,

kontserbazio

eta

gordetzean, beren doitasun eta erabiltzeko egokitasuna aldatzen ez duten modukoak

izatea ziurtatzea.
!"Ikuskapen, neurketa eta saiakuntzako instalazioak, saiakuntza-lanabesak eta euskarri
logikoak ere barne direla, egindako kalibraketa baliorik gabe utz lezaketen doikuntzetatik
babestea.

LANBIDE EKIMENA

23

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

1.9. Kalibraketa-planaren aurrerakuntza eta mantentzea

Tresnen marragarritasuna eta ziurgabetasuna ziurtatzen duen edozein plan baliagarria da. Baina
praktikan, hurrengo dokumentuetan oinarritutako antolakuntza ezartzen ari da:
!"INBENTARIOA
!"TRESNAREN FITXA
!"GALGA-DIAGRAMA
!"KALIBRAKETA-PROZEDURAK
!"KALIBRAKETA-ZIURTAGIRIAK
!"KALIBRAKETA-ETIKETAK

Inbentarioa
Lantegi edo laborategi bakoitzaren arabera, inbentarioaren datuak desberdinak izan daitezke,
bakoitzaren beharren arabera, baina gutxienez honako datu hauek eduki behar ditu:
!"KODEA
!"DESKRIBAPENA
!"MARKA
!"MODELOA
!"SERIE-ZENBAKIA

INBENTARIOA
Kodea

Deskribapena

Marka

Modeloa

Serie-zenbakia

Orrialdea

KANPO-KALIBRAKETA
Kalibra.
Errefer. DenboraLaborat.
-tartea

BARNE-KALIBRAKETA

Ziurgabe- Prozedura-zenbakia
tasuna

Kalibra.
Denbora-tartea.

LANBIDE EKIMENA

Ziurgabetasuna

24

MEKANIZAZIOA

Tresnaren fitxa
Honako datu hauek agertu behar dute, gutxienez:
!"Tresnaren kodea
!"Tresnaren deskribapena
!"Tresnaren egilea
!"Modeloa
!"Serie-zenbakia
!"Harrera eta zerbitzuan ipinitako data
!"Ohiko bere lekua
!"Erabilera- eta mantentze-jarraibideen erreferentzia
!"Barne- edo kanpo-kalibraketa
!"Kanpo-kalibraketarako erabilitako laborategia
!"Kalibraketaren azken data
!"Kalibraketaren denbora tartekatzea
!"Kalibraketa-ziurtagiriaren zenbakia
!"Kalibraketaren erregistroak

LANBIDE EKIMENA

25

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

TRESNAREN BIZITZAKO FITXA

Tresna:
Marka:

Modeloa:

Serie-zenbakia:

Saltzailea:

Harrera-data:

Zerbitzuan ipinitako data:

Harrera-egoera:

Ohiko bere lekua:

Neurtzen duen magnitudea:

Neurtzen duen tartea:

Doitasuna:

Gehigarriak:

Aurrez eginiko behaketak:

LANBIDE EKIMENA

26

MEKANIZAZIOA

Kalibraketa-prozedura:
Nork kalibratu du:
Denboran tartekatzea:

Erabilitako patroia:
Lehenengo kalibraketaren data:

AZKENEKO
ZIURGABETAKALIBRAKETAREN EGILEA
SUNA
DATA

TRESNAREN
EGOERA

HURRENGO
KALIBRAKETAREN
DATA

LANBIDE EKIMENA

27

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

KALIBRAKETA-ERREGISTROA
KALIBRAKETA-PUNTUAK
Izendatuak
(mm)

25

50

70

100

150

175

200

225

250

Irakurketak
(mm)

Xci
Sci

ci
Ii

LANBIDE EKIMENA

28

MEKANIZAZIOA

Galga-diagrama
Lantegi edo laborategi baten neurgailu, patroi eta gehigarriak kalibraketa-galgaz taldekaturik eta
ordenaturik agertzen diren grafikoa da.

ADIBIDEA: ESKOLAKO GALGA-DIAGRAMAREN ZATI BAT

KALA PATROI
LAUKIZUZENAK
00000
KANPO-

KANPO-

-MIKROMETROA

-MIKROMETROA

00001

00002

PASA/EZ PASA

PASA/EZ PASA

TXANTILOIA

TXANTILOIA

00005

00006

KALIBREA
00003

KALIBREA
00004

Galga-diagrama baten talde bat eraikitzeko irizpide nagusia, prozedura berdin edo antzekoekin eta
patroi berdinekin, elementu guztiak kalibratzea eta beraien ziurgabetasuna ekuazio berberekin
kalkulatzea da.
Maila edo galga bateko elementuak, goiko maila edo galgako elementuekin kalibratuak izango dira.
Erreferentzia-galga (R edo O galga) goi-mailako beste laborategi batek kalibratu behar dituen
patroien galgari deritzo.
Galga-diagramaren bidez, kalibraketaren trazabilitatea jakin daiteke.

Kalibraketa-prozedurak edo lan-jarraibideak

Kalibraketa-prozedura edo lan-jarraibideetan tresna bakoitzaren kalibraketa nola egin behar den
aipatzen da pausoz pauso, baita erabili beharreko patroiak, ziurgabetasuna nola kalkulatu, dokumentuak
eta abar ere.

LANBIDE EKIMENA

29

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

Kalibraketa-prozeduren eta lan-jarraibideen edukiak

Jarraibideek eduki beharreko datu orokorrak:

1. Izenburua.
2. Zenbakia.
3. Kalibraketaren denbora tartekatzea.
Denbora tartekatzea tresna bakoitzari indibidualki ezarriko zaio, honako baldintza hauek kontuan
hartuta:
!"Zehaztasun-maila. (Kalitatea)
!"Erabilera-egoera eta maiztasuna.
!"Kalibraketaren etekin ekonomikoa.
!"Denboran zeharreko egonkortasuna.
!"Kalibraketaren denbora tartekatzeko arauak.
Adibide gisa, SCIk gomendaturiko zenbait tresnaren kalibraketaren denbora tartekatzea adierazten
da hurrengo taulan:

DEITURA

Hilabete tartekatzea
T1

T2

Luzetarako bloke patroiak (1 eta 2 kalitatea)

18

Kalibrea

18

Kanpo-mikrometroa

12

Bi kontaktuko barne-mikrometroa

12

Konparagailu mekanikoak

12

Angelu garraiagailua

18

Zuzentasun-mahaia

36

18

Harien mikrometroaren patroiak

36

18

Harien mikrometroa

12

4. Azkeneko argitalpenaren data eta berrikuspena.

5. Materialaren prestaketa eta aurrebehaketa.
6. Erabili behar diren patroiak.
7. Eskalan kalibratu behar diren puntuak eta bertan egin beharreko neurketa-kopurua.
8. Kalkulatu behar diren datuak:

LANBIDE EKIMENA

30

MEKANIZAZIOA

!"Kalibraketaren zuzenketa eskalan zehar.

!"Desbideratze tipikoak eskalan zehar.
!"Eskalan zehar, neurgailuaren ziurgabetasuna.
9. Kalibraketa onartu edo arbuiatzeko irizpideak.
10. Kalibraketaren emaitzak.
11. Daudenean, araututako kalitateak.
12. Behaketak eta azkeneko erabakiak.
Unitate didaktikoaren amaieran, eta eranskin modura, SCIk argitaraturiko kalibre baten kalibrazio-prozedura dago.

1.10. Emaitzen erregistroa

Kalibraketaren datuak gorde egin behar dira, eta datu-kopurua handia den kasuetan prozesua
informatizatzea komeni da.

Kalibraketa-ziurtagiriak
Laborategi batek jaulkitako ziurtagiriak, honako datu hauek eduki behar ditu:
!"Ziurtagiri hitza.
!"Jaulki duen laborategiaren identifikazioa.
!"Ziurtagiri zenbakia.
!"Kalibraketa egin zeneko data.
!"Ziurtagiria eman zeneko data.
!"Ziurtagiriak zenbat orrialde dituen.
!"Eskatzailearen identifikazioa.
!"Kalibratutako tresnaren izendapena.
!"Erabilitako patroiak.
!"Erabilitako prozedura.
!"Giro-kondizioak.
!"Lortutako emaitzak (ziurgabetasuna eta ziurgabetasun-faktorea).
!"Trazabilitate-adierazpena.
!"Baimendutako pertsonaren sinadura.

Oharra:
Unitate didaktikoaren bukaeran, eta eranskin modura, Teknikerrek
jaulkitako benetako ziurtagiria azaltzen da.

LANBIDE EKIMENA

31

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

1.11. Kalibraketa-etiketak
Planeko tresna bakoitzean jarri behar dira, erabili behar duenak, tresna egoki kalibratua dagoen ala
ez jakin dezan, eta erabilgarria den ala ez jakin ahal izateko.
Dauzkan datuak hauek dira:
!"Kodea
!"Kalibratu zeneko data
!"Berriro kalibratu beharreko data
!"Arduraduna
Adibidez:

UI
KODEA: ...................................................................
KALIBRATZE-DATA: ...............................................
BIRKALIBRATZE-DATA: .........................................
ARDURADUNA: ......................................................

1.12. Kalibraketa-plan baten antolaketa

Kalibraketa plana zenbait dokumenturen bitartez antolatzen da:
!"Kalitateko eskuliburua
Jakina denez, enpresaren kalitate-politika ezartzen duen dokumentua da.
Honen baitan, beraz, enpresaren kalibraketa-politika aipatu beharko da.

Oharra:
Unitate didaktikoaren bukaeran, eranskin gisa adibide bat agertzen da.

!"Prozeduren eskuliburua
Enpresaren prozeduren bilduma da, hau da, ekintza bakoitza nola gauzatu behar den adierazten
duena. Kalibraketari dagokionez, honako dokumentu hauek egon daitezke:

LANBIDE EKIMENA

32

MEKANIZAZIOA

!"Kalibraketa-plana.
!"Tresna bakoitzaren kalibraketa-jarraibideak.
!"Kanpora kalibratzera bidaltzen diren tresnen kontrola nola egiten den, eta abar.

1.13. Neurgailuak mantentzeko zenbait aholku

!"Tresnek norbanakoaren babesa eduki behar dute: plastikozko fundak, kaxak eta abar.
!"Erabiltzen ez diren tresnak batez ere, herdoildu ez daitezen, babestu egin behar dira
baselina neutroarekin edota paper herdolgaitzarekin bilduz.
!"Lan bakoitzaren ostean, eta aldiro ere bai, tresnak garbitu eta olioztatu egin behar dira.
!"Lantegiko tresnak ez dira egongo lan-tresnekin kontaktuan.
!"Lantegiko tresnak ez dira makina gainean laga behar dardarek lurrera bota ez
ditzaten. Txirbila neurgailuen gainera ez jaustea komeni da.
!"Tresnak ez dira behartu behar.
!"Neurketan parte hartzen duten elementu guztiak 20 C inguruan egotea komeni da.
!"Mahaien gainazalak, bukaturiko gainazalak eta gidak baselina neutroarekin babestu
behar dira.
!"Laborategi eta lantegiak ahalik eta txukunen eta garbien mantendu behar dira.

LANBIDE EKIMENA

33

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

1.14. Euskal herrian ENAC-ek (entidad nacional de acreditacion) kreditaturiko

laborategiak
VIRLAB, S.A. URBAR INGENIARIEN SAILA ZATIKETA S.A.
Asteasu. Tel: 943/691500

Harremanetako pertsona: Juan Antonio Perez

Azelerazioa eta maiztasuna

TEKNIKER FUNDAZIOA
Eibar Tel: 943/206744

Harremanetako pertsona: Antonio Gutierrez

Dimentsioak

LABEIN, SAIAKUNTZA- ETA IKERKETA-LABORATEGI INDUSTRIALA

Harrem. pertsona: Luis Pedrosa

Zamudio Tel: 94/4411749

Bilbo Tel: 94/48924500
Burtzea-Barakaldo: Tel: 94/4892400

Telekomunikazioak
Harrem. pertsona: Andoni Larreategi
Masa eta indarra
Harrem. pertsona: Pedro Zarrabeitia
CC elektrizitatea eta behe maiztasuna

UMI, MAKINA ETA TRESNA INDUSTRIALEN LABORATEGIA, S.A.

Bilbo Tel: 94/4466250

Harrem. pertsona: Jose Ramon del Paso

Indarra

HOYTOM-EKO KALIBRAKETA-LABORATEGIA
Leioa Tel: 94/4639422

Harrem. pertsona: Jose Vicente

Indarra

LANBIDE EKIMENA

34

MEKANIZAZIOA

1.15. Jarduerak
Galderak
Galdera hauei erantzuteko, material didaktikoa erabil daiteke, baina erantzun guztiak ulertzea
komenigarria da, kalibrazioaren gaia menderatzeko.
1. Zergatik kalibratu behar dira neurgailuak?
2. Zer da trazabilitatea?
3. Nola lortzen da trazabilitatea kalibraketan?
4. Zer da lehen mailako patroia? Eta erreferentzia-patroia?
5. Lantegian tresnak kalibratzeko zer patroi erabiliko zenuke?
6. Zer da tresna baten ziurgabetasuna?
7. Zergatik dute tresna guztiek ziurgabetasuna?
8. Zer da zeharkako neurria? Zer arazo dituzte zeharkako neurriek kalibratzean?
9. Nola interpretatu behar da neurketa baten emaitza, ziurgabetasuna kontuan izanda?
10. Aipatu UNE-EN-ISO 9000 arauaren betebeharrak, ikuskapen, neurketa, eta saiakuntzako
lanabesentzako?
11. Zer dokumentu erabiltzen dira kalibraketa-planean?
12. Zer datu eduki behar ditu inbentario batek?
13. Non apuntatzen dira kalibraketan hartutako datuak?
14. Zertarako erabiltzen da galga-diagrama?
15. Zer datu eduki behar ditu kalibraketa-ziurtagiriak?
16. Non ipintzen dira kalibraketa-etiketak? Zertarako?
17. Nola zaindu behar dira neurgailuak?

Kalibrearen kalibraketa
Kalibreen kalibraketa-prozedurari jarraituz, bakoitzak bere kalibrea kalibratu behar du eta datuak
erregistratu.

Kalibraketa-prozeduren diseinua
!"Talde bakoitzak lantegiko neurgailu bat hartu, desberdina bada hobe, eta unitate
didaktikoaren adibideei jarraituz, bere kalibraketa-prozedura diseinatu.
!"Kalibraketa-prozedura beste taldeei azaldu arbelean. Horretarako azalpena antolatzea
komeni da. Gardentasunak prestatu, bakoitzak zati bat azaldu...
!"Taldeek prozedurak elkarrekin trukatu.

LANBIDE EKIMENA

35

MEKANIZATUTAKO PRODUKTUEN EZAUGARRIEN KONTROLA

Ikastetxeko kalibraketa-plana prestatu

Ikastetxeko kalibraketa-plana prestatu, horretarako lana taldeka banatzea komeni da.
1. Lana planifikatu. Zer dokumentu prestatu behar diren, zer formatu erabili, formatu bakoitzak
zer datu eduki behar dituen.
2. Lana banatu.
3. Lan bakoitza planifikatu.
4. Lan bakoitza egin.
5. Eginiko ekintza guztiak bildu eta itxura eman.

LANBIDE EKIMENA

36

LANBIDE
EKIMENA