1.

Uporediti ISO/OSI model sa TCP/IP modelom, nacrtati te objasniti prednosti i

nedostatke jednog u odnosu na drugi
Oba se zasnivaju na konceptu nezavisnih protokola, a i funkcionalnost slojeva je prilino
slina. Za model OSI su kljuna 3 koncepta izmeu kojih je povuena jasna granica: usluge,
interfejsi, protokoli. Navedeni pristup se veoma dobro slae sa savremenim pristupom
objektno-orjentisanog programiranja. Slino sloju, objekat ima skup metoda (operacija) koje
mogu da pozovu spoljni procesi. Interni kod objekta pretstavlja njegov protokol koji se spolja
ne vidi i nema znaaja izvan objekta.
Model TCP/IP nije na poetku povukao jasnu crtu izmeu usluge, interfejsa i protokola. Zato
su protokoli OSI modela bolje skriveni nego u TCP/IP i mogu se lake zamijeniti napretkom
tehnologije to je jedan od osnovnih ciljeva arhitekture sa slojevima.
Model OSI je razvijen prije nastanka odgovarajuih protokola to ima lou stranu kasnijeg
dodavanja podslojeva nekim slojevima. S modelom TCP/IP se dogodilo upravo suprotno.
Najprije su se pojavili protokoli, pa model koji je bio opis postojeih protokola. Ti protokoli
su se uklapali savreno u model, ali se model nije mogao uklopiti ni u jedan drugi skup
protokola.
OSI ima 7 slojeva, a TCP/IP ima 4. Oba imaju meu(mreni) sloj, transportni sloj i sloj
aplikacija, ali se ostali slojevi razlikuju.
Kritika modela OSI i njegovih protokola:
1. Loa sinhronizacija: izbor pravog trenutka pojave standarda je apsolutno kljuan za
njegov uspjeh. Dijagram na slici prikazuje koliinu aktivnosti ispoljenu u vezi nekog
novog proizvoda:

Sutinski je vano da se standradi umetnu izmeu dva maksimuma na dijagramu. Ako

se objave prerano, novost nee u potpunosti biti shvaena, a rezultati su loi standardi.
Ako se objavi prekasno, standardi se ne potuju.
2. Loa tehnologija: model OSI je bio prepun nedostataka kao i njegovi protokoli. 7
slojeva je vie bilo zbog politike prirode negoli tehnike, a njegova dva sloja sesije i
prezentacije su skoro prazni. Osim to je nerazumljiv, neke funkcije za adresiranje i
upravljanje se ponavljaju u svakom sloju.

3. Loa realizacija: imajui u vidu sloenost modela i njegovih protokola, ne udi to su

prve njegove realizacije bile ogromne i spore. Brzo se pojam OSI izjednaio s ''niskim
kvalitetom''.
4. Loa politika: za OSI model se smatralo da je nastao od evropskih ministarstava za
telekomunikacije to mu je davalo negativan stav mase za razliku od modela TCP/IP
za kojeg su amerikanci smatrali da je dio UNIX-a koji je 80-tih godina bio centar
amerike akademske znanosti.
Kritika referentnog modela TCP/IP:
Kao prvo model ne razgraniava jasno koncepte usluga, interfejsa i protokola. Potrebno je
razlikovanje specifikacije i realizacije to je u TCP/IP modelu uraeno povrno, a u OSI
modelu temeljno. Zbog toga TCP/IP model nije od velike pomoi kod projektovanja novih
mrea s novim tehnologijama. Opisati npr. Bluetooth pomou TCP/IP modela sasvim je
nemogue jer model nije dovoljno uopten. Zatim, sloj za povezivanje raunara s mreom u
stvari nije sloj ve interfejs (izmeu mree i slojeva veze podataka). Zato se model OSI
pokazao izuzetno korisnim u razmatranju raunarskih mrea, ali njegovi protokoli nisu naili
na ire prihvatanje. Nasuprot tome, model TCP/IP praktino ne postoji, ali se njegovi
protokoli masovno koriste.

2.Objasniti referentni model TCP/IP

Zasnovan je na pretku svih mrea ARPANET-u, a kasnije Internet-u. Sastoji se od 4 sloja:

1. Sloj za povezivanje raunara s mreom je najnii sloj, i ovdje TCP/IP ne
objanjava detaljno ta se tu dogaa osim da se raunar mora povezati s
mreom pomou nekog protokola kako bi mogao da joj poalje IP pakete, a to
zavisi od raunara do raunara.
2. Meumreni sloj: izabrana je mrea s komutiranjem paketa, zasnovana na
meumrenom sloju bez direktnog uspostavljanja veze. Zadatak meumrenog
sloja je da pakete koje raunari ubacuju u bilo koju mreu upuuju nezavisno
na odredite. Paketi mogu stii na odredite drugaijim redoslijedom nego li su
poslani, pa je zadatak viih slojeva da ih vrate u prvobitan redoslijed.

Meumreni sloj postoji i na Internetu. On definie zvanini format paketa i IP

(Internet Protocol).
3. Trasportni sloj: nalazi se iznad meumrenog sloja, i namjenjen je konverzaciji
izmeu ravnopravnih procesa na izvornom i odredinom raunaru. Ovdje su
definisana 2 protokola koji spajaju 2 kraja: protokol za upravljanje
prijenosom(dijeli poetni tok bajtova na zasebne poruke, i brine se da ne doe
do zaguenja sporijeg primaoca poruka) i protokol za korisnike
datagrame(pretstavlja protokol bez uspostavljanja direktne veze namjenjen
aplikacijama koje same ureuju svoje pakete i upravljaju tokom podataka).
4. Sloj aplikacija: sadri sve protokole vieg nivoa kao to su protokol za
virtuelni terminal (TELNET-omoguava da se korisnik s jednog raunara
daljinski prijavi na drugi raunar i na njemu radi), za prijenos datoteka (FTPomoguava efikasno prenoenje podataka s jednog raunara na drugi), za
elektronsku potu (elektronska pota je u poetku liila na prijenos datoteka,
ali je kasnije za nju razvijen poseban protokol-SMTP), protokol za
preuzimanje stranica s World Wide Web-a (HTTP).

3. OSI referentni model

OSI ima sedam slojeva:
1. fiziki sloj: ima ulogu da dobijeni niz bitova prenese du komunikacionog
kanala
2. sloj veze podataka: podatke dijeli na okvire, te ih alje jedan za drugim. Ako je
prijenos uspio, primalac potvruje prijenos svakog okvira aljui poiljaocu
okvir za potvrdu
3. mreni sloj: upravlja radom podmree i vodi rauna o kvalitetu ponuene
usluge(zadrkama, vremenu prolaska, neravnomjernosti pristizanja paketa)
4. transportni sloj: prihvata podatke s vieg sloja, i po potrebi ih razvrstava u
manje grupe, te ih prosljeuje mrenom sloju, obezbjeujui da svi djelovi
ispravno stignu na odredite (''od take do take'')
5. sloj sesije: omoguava korisnicima na razliitim raunarima da meusobno
uspostave sesiju. Sesije nude razne usluge kao upravljanje dijalogom, rad s
etonima, sinhronizovanje
6. sloj prezentacije: bavi se sintaksom i semantikom prenesenih informacija,
odnosno dekodira apstraktne strukture podataka, te omoguava da se definiu i
razmjenjuju strukture podataka vieg nivoa (npr.bankarski podaci)
7. sloj aplikacije: sadri vie protokola potrebnih korisnicima, kao to je protokol
za prijenos hiperteksta (HTTP) koji ini osnovu Web-a

4. Objasniti klijentsko-serverski model

Serveri su veliki moni raunari na kojima su uskladiteni podaci kojima se pristupa. esto
mogu u istom trenutku opsluiti veliki broj drugih raunara (klijenata). Nalaze se pod
neprestanom kontrolom administratora. Klijenti su manji, privatni raunari povezani sa
serverom, na kojima se skidaju podaci sa servera. Komunikacija tee tako to klijentski proces
preko mree poalje poruku serverskom procesu. Klijentski proces zatim eka odgovor. Kada
serverski proces dobije zahtjev, on izvrava zahtjevani posao ili alje podatke nazad klijentu.
Ovakav sklop se naziva klijentsko-serverski model.

5.Objasniti hibridni model

Pretstavlja spoj klijentsko-serverske i P2P arhitekture, a dobar primjer ovakve aplikacije je
Napster koji je pretstavljao prvu aplikaciju za razmjenu MP3 muzike. On pripada P2P
arhitekturi zato to korisnici direktno razmjenjuju datoteke bez posredovanja nekog servera
koji bi cijelo vrijeme morao biti dostupan. Ali takoe predstavlja i klijentsko-serversku
arhitekturu zato to ravnopravni korisnici ispitivanjem servera dolaze do informacija o
pjesmama koje trae. Aplikacija koja takoe ima hibridnu arhitekturu jeste instantna razmjena
poruka gdje poruke ne prolaze kroz posredniki server koji je uvijek dostupan, ali se moraju
prijaviti na njega.

6. Objasniti nain rada FTP protokola

FTP (File Transfer Protocol) je standardni mreni protokol koji se koristi da se prebace
datoteke sa jednog hosta na drugi preko TCP mree. Najee se koristi za upload web
stranica i drugih dokumenata sa privatne maine na javni web server. FTP client stupa u vezu
sa FTP serverom na portu 21, odreujui TCP kao transportni protokol. Client postie
autorizaciju preko upravljake veze i pregledava udaljeni direktorij. Kada server primi
naredbu za prijenos datoteke, otvara TCP podatkovnu vezu prema clientu. Nakon prijenosa
jedne datoteke, server prekida TCP vezu. Primjeri osnovnih naredbi su:

USER - username

PASS - password
LIST - server vraa popis datoteka svojeg trenutnog direktorija
RETR filename - dobiva traenu datoteku
STOR filename - stavlja datoteku na udaljeni host

Ovaj protokol radi ve dvije decenije, a ini se da e jo dosta vremena nastaviti s radom.
Brojni FTP serveri irom svijeta omoguavaju svakome na internetu da se prijavi i preuzme
bilo koju datoteku koja se nalazi na FTP serveru. Protokol FTP je moniji od protokola
HTTP, jer npr. omoguava korisniku raunara A da prenese datoteku s raunara B na raunar
C.

7. Objasniti sljedee pojmove u tri do pet reenica

a) POP3 (Post Office Protocol) Potanski protokol verzije 3 koji korisnikim agentima za
prijenos poruka (osobni raunari) omoguava da stupe u vezu s davaocem Internet usluga i
odatle kopiraju pristigle e-mailove. POP3 se aktivira kada korisnik pokrene svoj ita pote.
ita pote poziva davaoca Internet usluga i uspostavlja TCP vezu na prikljuku 110. Po
uspostavljanju veze, protokol prolazi kroz sljedee faze:
1. ovlaivanje (korisnik mora da se prijavi)
2. transakcije (korisnik preuzima potu i po potrebi je oznaava za brisanje)
3. auriranje (briu se oznaene poruke)
Kada se preuzme sva pota, TCP veza se moe raskinuti, poto se sada poruke nalaze na hard
disku raunara, ali da bi se poslao odgovor i dalje je potrebno biti na vezi.
b) IMAP* (Internet Message Access Protocol) Protokol za pristupanje porukama na
Internetu. Za razliku od protokola POP3 gdje se pretpostavlja da e korisnik svaki put oistiti
svoje potansko sandue i pregledati poruke tek nakon to se iskljui s mree, kod protokola
IMAP se pretpostavlja da sva pota ostaje neogranieno dugo na serveru u razliitim
potanskim sanducima. IMAP obezbjeuje sloene mehanizme za itanje, sastavljanje i
brisanje poruka na Internetu. Za razliku od POP3 protokola IMAP podrava i spremanje
odlazne pote prije isporuke na odredite.
c) CDN* (Content Delivery Network) Mrea za isporuku sadraja je sistem raunala koji
sadri kopije podataka postavljenih na razliitim vorovima mree. CDN ubrzava pristup
podacima koje cachuje tako to poveava bandwitdh i smanjuje latenciju. Podaci koji su esto
spremljeni u CDN-u ukljuuju razne web objekte (tekst, grafika, skripte) i objekte za
download (audio, video, software) i razni live-streaming sadravaj.
d) RTT (Round Trip Time) Vrijeme koje proe od trenutka kada klijent zatrai osnovnu
datoteku pa do trenutka kada se prenese cijela traena datoteka na stranu klijenta je vrijeme
povratnog puta (Round Trip Time). To je vrijeme koje potrebno malom paketu da prijee put
od server do klijenta i potvrda nazad. RTT vrijeme obuhvata kanjena uslijed prostiranja
paketa, kao i kanjena usred obrade paketa. RTT je jo poznat kao i ping vrijeme.

e) API* (Application Programming Interface) Aplikacijski programski interfejs (API) je

izvorni kod temeljen na nekim specifikacijama, namijenjen da se koristi kao suelje za
softverske komponente da komuniciraju jedna s drugima, krae reeno, slui za posredovanje
izmeu aplikacije i mree. API moe sadravati specifikacije za rutine, strukture podataka,
objekt klase i varijable.

8. Definirati i objasniti selective repeat (SR)

SR (Selective Repeat) ili protokol sa selektivnim ponavljanjem. Kao to ime govori, protokoli
sa selektivnim ponavljanjem izbjegavaju nepotrebna dodatna slanja tako to poiljalac ponovo
alje samo one pakete za koje sumnja da su pogreno primljeni, tj. izgubljeni ili oteeni. Da
bi se omoguilo pojedinano ponovno slanje prema potrebi, primalac mora pojedinano da
potvruje ispravno primljene pakete. SR primalac e potvrditi ispravno primljeni paket bez
obzira na to da li je stigao u pravilnom redosledu. Paketi izvan redosleda se uvaju dok ne
stignu nedostajui paketi, tj. paketi sa niim rednim brojevima, a tada se gornjem sloju redom
isporuuje grupa paketa.

9. Objasniti nain rada DNS-a

DNS (Domain Name System) je sistem imenovanja domena uveden zbog lakeg pronalaenja
raunara na mrei, jer kako se je mrea sve vie irila, pronalaenje odreenog raunara je
postajalo sve tee. S DNS-om su se raunari svrstali u domene (hijerarhijske eme) i
omoguilo se prevoenje imena raunara u njihove IP-adrese. Na samom vrhu su opepoznati
osnovni domeni meu kojima su .com i .edu kao i oko 200 domena pojedinih drava. DNS se
realizuje kao sistem distribuiranih baza podataka sa serverima irom svijeta koji slui za
skladitenje brojnih informacija u vezi s imenovanjem. Komunikacija izmeu pojedinih
raunara u jednoj mrei zasniva se na principu IP adresa koje su potpuno graene ciframa kao
npr.: 156.210.11.78. Poto je teko zapamtiti te zadrati preglednost nad npr. 200 ovakvih
adresa, uveden je sistem koji vee adresu jednog raunara za jedno ime. Tako je mogue npr.
raunaru sa adresom 156.210.11.78 dodijeliti ime MOJRACUNAR i za sve administrativne
poslove koristiti samo to ime. Ukoliko naknadno prebacimo raunar u drugu mreu (subnet),
ne moramo pamtiti novu IP adresu dok njegovo ime ostaje isto. DNS je u stvari jedna baza
podataka u kojoj su upisane sva imena i odgovarajue IP adrese pojedinih raunara te skupina
funkcija koje omoguavaju prevoenje istih. Treba naglasiti da npr. cijeli internet, koji je
takoer jedna velika mrea, koristi DNS mehanizam.

10. Objasniti Go-Back-N algoritam*

Ili ''vrati se N'' jeste protokol za obradu greaka. On radi na sljedei nain. Kada raunar A
alje raunaru B pakete, on zahtjeva potvrdu (ACK) od raunara B, svaki put kada ovaj primi
novi paket. Ako potvrdu ne dobije u odreenom vremenskom intervalu, to znai da se je paket
vjerovatno izgubio ili je oteen stigao do raunara B. Ovdje stupa na snagu protokol vrati se
N, koji odbija da primi bilo koji novi paket na raunaru B, sve dok raunar A ponovo ne

poalje prethodno izgubljeni paket, a zatim i ostale. Opisani pristup ispravljanja greaka
prilino angauje propusni opseg ako je uestalost greaka visoka.

11. Definirati i objasniti TCP AIMD

TCP AIMD (Additive Increase / Multiplicative Decrease) predstavlja algoritam za kontrolu
zaguenja kod TCP mrea. TCP poiljalac aditivno uveava brzinu (Additive Increase) kada
uoi da na putanji od poetka do kraja nema zaguenja. A isto tako, multiplikativno smanjuje
brzinu (Multiplicative Decrease), kada uoi (po dogaaju gubitka) da je putanja zaguena. Iz
tog razloga, TCP kontrola zaguenja, esto se naziva i algoritmom AIMD.

12. Objasniti packet-switching i circuit-switching, te napraviti njihovo poreenje

Circuit-switching predstavlja komunikacijsku mreu u kojoj dva mrena vora uspostave
komunikacijski kanal, odnosno krug (circuit) i onda nastaje komunikacija izmeu dva kraja.
Ovaj kanal garantuje maksimalan (full) bandwitdh. Packet-switching je jedna od metoda
mrenih komunikacija koja grupira prenesene podatke (bez obizira na tip podataka, strukturu
ili sadraj) u blokove, tj. pakete. Packet-switching dijeli resurse i s drugim vezama. Circuitswitching radi tako da tokom trajanja jedne veze od jednog do drugog kraja samo ti korisnici
mogu da koriste resurse, bez obzira koliko se podataka alje. Ovo je dobro, jer e teko doi
do zaguenja, al je slabo isplativo, jer je potrebno unaprijed rezervisati odreeni prostor
koristili mi njega ili ne. Packet-switching dijeli resurse i s drugim vezama. Puno je isplativiji,
al ima manu, jer lake doe do zaguenja. Ovdje jednu vezu moe da koristi vei broj
korisnika i svaki plaa onoliko koliko zauzme resursa u toj vezi.

13. Objasniti nain rada PPP protokola

PPP je protokol od take do take (Point To Point). On je na internetu neophodan za mnoge
svrhe kao to je obavljanje saobraaja izmeu usmjerivaa, kao i izmeu korisnika i davaoca
internet usluga. PPP obrauje greke, podrava vie protokola, omoguava dogovaranje IP
adresa prilikom povezivanja i potvrivanje identiteta. Najee raunar eli da izvrava skup
protokola TCP/IP i zato trai da mu se dodijeli IP adresa. Tih adresa nema na pretek, pa zato

davalac internet usluga obino ima blok rezervisanih adresa iz kojeg povezanim korisnicima
dodjeljuje jednu adresu.
U naelu, protokol PPP obezbeuje sledee:
1. Metodu uokvirivanja podataka pomou koje se jasno razgraniava kraj jednog okvira
od poetka drugog. Format okvira omoguava i otkrivanje greaka.
2. Protokol za upravljanje vezom pomou koga se linije povezuju, proveravaju,
dogovaraju komunikacione opcije i linije na kraju ponovo razvezuju. Taj protokol se
zove protokol za upravljanje vezom (engl. Link Control Protocol, LCP). On podrava
sinhrona i asinhrona kola, te kodiranje bitova i bajtova.
3. Dogovaranje opcija mrenog sloja nezavisno od protokola koji se u tom sloju koristi.
Izabrana je metoda u kojoj se za svaki podrani mreni sloj koristi drugaiji protokol
za upravljanje mreom (engl. Network Control Protocol, NCP).
Format PPP okvira je izabran tako da bude to sliniji formatu HDLC okvira, a osnova im je
razlika to PPP radi sa znakovima, a HDLC s bitovima.

Nain rada
Korisnikov PC raunar najpre pomou modema poziva usmeriva davaoca Internet usluga.
Poto usmerivaev modem odgovori na poziv i uspostavi fiziku vezu, PC raunar alje
usmerivau niz LCP paketa u polju za korisnike podatke jednog ili vie PPP okvira. Ti
paketi i odgovori na njih dogovaraju PPP parametre koji e se koristiti.
Poto se dve strane sloe oko parametara, alje se niz NCP paketa za konfigurisanje
mrenog sloja. Najee PC raunar eli da izvrava skup protokola TCP/IP i zato trai da mu
se dodeli IP adresa. Takvih adresa nema na pretek, pa zato davalac Internet usluga obino ima
blok rezervisanih adresa iz koga povezanimkorisnicima tokom trajanja sesije dinamiki i
privremeno dodeljuje jednu adresu. Ako davalac Internet usluga ima n IP adresa, istovremeno
e moi da uslui n korisnika, ali broj njegovih korisnika moe biti mnogo vei jer se oni
samo povremeno ukljuuju. Protokol NCP prilagoen za IP dodeljuje IP adresu.
U ovom trenutku, poto je dobio IP adresu, PC raunar' postaje jedan od raunara na
Internetu i moe da alje i prima IP pakete, kao i raunari koji su stalno povezani na Internet.
Kada korisnik zavri rad, NCP prekida vezu u mrenom sloju i oslobaa korienu IP adresu.
Zatim LCP prekida vezu u sloju veze podataka. Na kraju, rau- nar nalae modemu da
prekine telefonsku vezu - vezu u fizikom sloju.

14. Objasniti multiplexing i demultiplexing

Multiplexing na strani poiljaoca vri sakupljanje komadia (chunks) podataka sa razliitih
socketa, pakovanje svakog chunka zajedno sa headerom (te informacije u headeru e kasnije
biti koritene za demultiplexing) za kreiranje transportnog segmenta te isporuivanje
segmenta mrenom sloju. Ureaj koji vri multipleksiranje naziva se multiplexer (MUX).

Demultiplexing je isporuivanje podataka iz segmenta transportnog sloja na tono odreeni

socket procesnog sloja. U tu svrhu svaki segment transportnog sloja ima nekoliko polja. Na
prijemnom kraju transportni sloj ispita ta polja da bi saznao koji je odredini socket i tada
usmjeri segment na taj socket. Ureaj koji obavlja demultipleksiranje naziva se demultiplexer
(DEMUX).

15. Nabrojati i objasniti 4 razloga za kanjenje paketa u packet-switched mrei

Packet-switching je jedna od metoda mrenih komunikacija koja grupira prenesene podatke
(bez obizira na tip podataka, strukturu ili sadraj) u blokove, tj. pakete. Packet-switching dijeli
resurse i s drugim vezama. Puno je isplativiji, ali ima manu, jer lake doe do zaguenja.
Ovdje jednu vezu moe da koristi vei broj korisnika i svaki plaa onoliko koliko zauzme
resursa u toj vezi. 4 razloga za kanjenje paketa u packet-switched mrei su:

Transmission delay
Processing delay
Queuing delay
Propagation delay

Transmission delay ili store-and-forward delay (spremi-i-naprijed kanjenje) je vrijeme

potrebno da se gurnu svi bitovi paketa u icu.
Processing delay je vrijeme koje je potrebno routeru da obradi, odnosno procesuje, zaglavlja
paketa. To je jedna od glavnih komponenti u mrenom kanjenju. Tokom procesiranja, routeri
provjeravaju dali paketi imaju greke i koje je sljedee odredite paketa.
Queuing delay je vrijeme koje neki posao eka u redu, prije nego se pone odraivati. To je
jedna od glavnih komponenti u mrenom kanjenju. Router moe procesirati samo jedan
paket u odreenom vremenu. Ako paketi stiu u router bre, nego ih on moe procesirati,
onda oni idu u red, koji se jo naziva i buffer.
Propagation delay je vrijeme koje je potrebno da se paket prebaci sa poetka mree do nekog
odredita. Ovo vrijeme zavisi od fizikih osobina mree (ice).

16. Fast Retransmit kod TCP protokola

Fast Retransmit je poboljanje na TCP (Transmission Control Protocol) to smanjuje vrijeme
koje poiljatelj eka prije nego ponovo pokua poslati izgubljen segment. TCP poiljatelj
koristi mjera vremena za prepoznavanje izgubljenih segmenata. Ako nije primio potvrdu
(ACK) za odreeni segment u nekom odreenom vremenu, poiljatelj pretpostavlja da je taj
segment izgubljen u mrei i ponovo ga alje. Kada poiljalac primi dupli ACK za neki
segment, ne zna se da li je segment izgubljen ili je dolo do promjene redosljeda. Tek kada se
desi viestruki ACK za neki segment, smatra se da je segment zaista izgubljen. Fast retransmit
doprinosi:

odravanju brzine razmjene paketa i

ouvanju sinhronizacije potvrivanja

17. Objasniti MIME*

Vienamjenska proirenja Internet pote (Multipurpose Internet Mail Extensions), koja
predstavljaju proirenja dokumenta RFC 822. Zaglavlja koja su opisana u osnovnom
dokumetnu RFC 822 su pogodna za slanje obinog ASCII teksta, ali nisu dovoljno bogata
multimedijalne poruke (sa slikama, audio i video materijalom), ili prijenos teksta koji nije u
ASCII kodu (znai koji se koriste u nekim jezicima). Za slanje sadraja koji se razlikuje od
ASCII teksta, korisniki agent poiljaoc mora u poruku ubaciti dodatna zaglavlja, ili MIME.
Dva kljuna MIME protokola za podravanje multimedijskog sadraja su Content-type
(omoguava primajuem korisnikom agentu da poduzme odgovarajuu akciju u vezi sa
porukom. Npr. naznaavanjem da se u tijelu poruke nalazi JPEG slika, korisniki agent
primaoca moe da uputi tijelo poruke ka funkciji za dekomprimovanje JPEG formata) i
Content-transfer Encoding (upozorava primajueg korisnikog agenta da je tijelo poruke
kodirano u ASCII format i navodi vrstu primjenjenog kodiranja).

18. Web caches (proxy server)*

Web cache je mehanizam za privremeno smjetanje (caching) web dokumenata, kao to su
HTML stranice i slike, da bi se smanjila potronja internet bandwidtha, optereenje servera i
laga izmeu servera i klijenta. Internet pretraivai spremaju web cache u memoriju i na disk.
Web proxy je posluitelj (raunalni sustav ili aplikacija) koji djeluje kao posrednik za
zahtjeve od klijenata koji trae sredstva iz drugih posluitelja. Ima veliki broj namjena: da bi
klijenti koji ga koriste ostali anonimni, da ubrza pristup raznim resursima koristei caching,
tako to cache-uje web stranice sa raznih web servera, da dozvoli pristup stranicama koje su
blokirane za klijentov ISP itd.

19. Objasniti sljedee pojmove u tri do pet reenica.

a) POP3 (Post Office Protocol) Potanski protokol verzije 3 koji korisnikim agentima za
prijenos poruka (osobni raunari) omoguava da stupe u vezu s davaocem Internet usluga i
odatle kopiraju pristigle e-mailove. POP3 se aktivira kada korisnik pokrene svoj ita pote.
ita pote poziva davaoca Internet usluga i uspostavlja TCP vezu na prikljuku 110. Po
uspostavljanju veze, protokol prolazi kroz sljedee faze:
1. ovlaivanje (korisnik mora da se prijavi)
2. transakcije (korisnik preuzima potu i po potrebi je oznaava za brisanje)
3. auriranje (briu se oznaene poruke)
Kada se preuzme sva pota, TCP veza se moe raskinuti, poto se sada poruke nalaze na hard
disku raunara, ali da bi se poslao odgovor i dalje je potrebno biti na vezi.
b) MSS (Maximum Segment Size) Maksimalna veliina segmenta je jedan parametar TCP
protokola koji odreuje najvei iznos podataka koji raunalo ili komunikacijski ureaj moe
primiti u jednom TCP segmentu. MSS se obino postavlja tako to se prvo odredi duina
najveeg okvira sloja veze koji moe da poalje lokalni raunar poiljalac, takozvani MTU
(Maximum Transmision Unit) najvea jedinica prijenosa i zatim postavljanjem vrijednosti

MMS tako da se osigura da TCP segment (kada se enkapsulira u IP datagram) moe da stane
u jedan okvir sloja veze.
c) ACK (Acknowledgement) Kod TCP poiljaoca postoje tri glavna dogaaja. Primanje
podataka od aplikacije iznad, istek vremena tajmera i stizanje ACK potvrde. Kod TCP mrea
ACK predstavlja potvrdu da je odreeni segment stigao do odredita.

20. ta sve spada u mreni hardver? Nabrojati i opisati svaki ureaj u par reenica
Moe se podjeliti na:
LAN (Local Area Network) Lokalne mree su privatne organizacione mree raspona do
5km. iroko se koriste za povezivanje linih raunara i radnih stanica u firmama, tampaa...
U lokalnim mreama prijenos podataka se moe ostvariti putem kabla na koji su svi raunari
prikljueni, a brzina se kree od 10 do 100 Mb/s, mada nove lokalne mree imaju brzinu i do
10Gb/s. Najee topologije povezivanja koje koriste su magistrala (s linearnim kablom), te je
u jednom trenutku najvie jedan raunar na ''vlasti'' i u mogunosti da emituje, dok svi ostali
moraju da se suzdre od slanja poruka. Prijenosni medijum je debeli koaksijalni kabal etar
dugaak do 2.5km sa repetitorima svakih 500m. Pomou primopredajnika ugraenih u kabal
na njega se moglo povezati 256 raunara. Dananje njegove brzine prijenosa iznose 100 i
1000 Mb/s.

MAN (Metropolitan Area Network) Gradska mrea koja pokriva gradsko podruje, a
najpoznatija takva mrea je mrea kablovske televizije. Isprva kad je nastala koristila se samo
za TV usluge, ali razvojem Interneta, malo je modifikovana, te su neiskoriteni djelovi
frekventnog podruja iskoriteni za dvostrane Internet usluge. I TV signali i Internet se
dovode do centralnog razvodnika odakle se dalje distribuiraju do kua korisnika.

WAN (Wide Area Network) Regionalne mree pokrivaju velika podruja, esto itavu
dravu. Ona sadri skup raunara (hostovi ) namjenjenih za izvravanje korisnikih programa
(aplikacija). Povezani su komunikacionom podmreom. Podmrea se sastoji od linija
prijenosa (proputaju bitove od jednog raunara ka drugom preko bakarne ice, optikog
vlakna ili radio veze) i Prekidakih elemenata (kada podaci stignu jednom linijom, odluuju
kojom linijom da ih dalje upute, a zovemo ih jo i ruteri-usmjerivai). Skup linija prijenosa i
usmjerivaa (bez umreenih raunara) ini podmreu.

Beine mree - Pod beinim povezivanjem sistema se podrazumijeva povezivanje

komponenata raunara radiotalasima kratkog dometa. Jedna od takvih mrea kratkog dometa
je Bluetooth, napravljena da bi se izbjeglo kablovsko povezivanje mia, tastature, tampaa s
raunarom. Sljedei korak beinog umreavanja su lokalne mree. To su sistemi u kojima
svaki raunar ima radio-modem i antenu preko koje komunicira s drugim sistemima. Najee
se na tavanu nalazi antena povezana kablovskom mreom s kojom raunari komuniciraju. Taj
sistem stoji pod oznakom IEEE 802.11, i mnogo se koristi jer je mnogo jednostavniji za
instalaciju od Etherneta. Trea vrsta beine mree se koristi u regionalnim mreama. Takva
je radiotalasna mrea koja se koristi za mobilnu telefoniju-mrea niske propusne moi. Ovi
sistemi koji najvie slue za prijenos govora, rade brzinama manjim od 1Mb/s ali se razdaljina
izmeu baze i raunara ili telefona mjeri kilometrima.

Kombinovane mree - Da bi se meusobno povezale nekompatibilne mree potrebni su

ureaji zvani mreni prolazi koji fiziki povezuju i istovremeno usaglaavaju razliite
hardverske i softverske komponente dvije mree. Skup meusobno poveznih mrea se zove
kombinovana mrea. est oblik meumree je WAN koji povezuje vie LAN-ova.

21. Objasniti sljedee pojmove

a) topologija prstena - Topologija u kojoj su raunari povezani provodnicima jedan za
drugim, i ine fiziki krug naziva se topologija prstena. Informacije putuju provodnicima u
jednom smijeru. Raunari na mrei reemituju pakete, odnosno primaju pakete, a zatim ih alju
sledeem raunaru u mrei. Ova topologija se smatra aktivnom zato to raunari u mrei alju
eton (token) du prstena. Token je posebna vrsta podataka. Ako neki raunar u mrei hoe
da poalje podatke, mora saekati da na njega doe red (da do njega doe token), i da ih onda
tek poalje. Na ovaj nain radi IBM-ova mrena arhitektura Token Ring. Otkrivanje kvarova
na ovoj mrei je oteano jer otkaz jednog raunara prekida protok podataka u cijeloj mrei.
Takoe, dodavanje ili uklanjanje jednog raunara prekida rad cijele mree. Ova topologija je
dosta skupa i moe se nai samo u velikim preduzeima.
b) domena - Domena je dakle adresa servera na internetu sa kojeg se vri posluivaje stranica
i ostalih dostupnih servisa. Budui da je svaka domena i svaka IP adresa jedinstvena, mogue
ju je registrirati samo jednom u cijelom svijetu. Domene se definiraju sa desna na lijevo.
Svaki logiki dio domene odvojen je takom.
c) ISP Internet Service Provider je kompanija koja daje uslugu pristupa (servis) internetu i
ostale odgovarajue usluge osobama i drugim kompanijama. Npr. usluge stavljanja stranice na
web-u (mrei). ISP ima opremu i telekomunikacijske linije koje omoguuju pristup korisnika
prema mrei na servisiranom zemljopisnom podruju. Vei ISP-ovi imaju vlastite vodove za
iznajmljivanje koji su velikih brzina prijenosa (high speed leased lines). Na taj nain su
neovisni od davalaca prijenosnih usluga (telecommunication providers) i mogu pruiti bolju
uslugu svojim korisnicima.
d) brwoser - Browser (Pretraiva) je korisniki agent za mreu. Prikazuje korisniku traenu
stranicu i kretanje (navigation) po mrei. Poto su pretraivai na korisnikoj strani HTTP-a,
koristi se i naziv korisnik (client). Popularni web pretraivai su Mozila Firefox, Microsoft
Internet Explorer i Google Chrome. Web server je domain za web objekte. Svaki objekt ima
svoj URL. (Universal Resource Locator).
e) socket - Socket su vrata procesa prema transportnom sloju (jedna ili vie) kroz koja podaci
idu iz mree prema procesu ili kroz koja podaci idu iz procesa na mrezi.

22. Opisati osnovne karakteristike protokola UDP i TCP. Na kojem nivou djeluju? Koje
su njihove prednosti, a koji nedostatci?
UDP (User Data Protocol) je protokol koji omogoava aplikaciji da alje kapsulirane IP
datagrame za koje ne moraju prethodno da uspostave vezu. To nije konekcijski orijentiran
protokol. On ne upravlja tokom, ne kontrolie greke i ne alje ponovo pogreno primljene
pakete. Ovaj protokol je koristan kod prenosa u realnom vremenu, zbog toga to on alje
pakete bez obzira na sve. Nema kontrole za zaguenje mree, ne intersira ga stanje paketa
koje je poslao. On, meutim predstavlja interfejs ka IP protokolu. Ovaj protokol se koristi
kada nam je vana brzina prenosa, al nam nije bitno da li e svi paketi stii, jer se
dozvoljavaju gubici paketa. Paket koji se izgubi nee biti ponovo poslan.
TCP (Transfer Contol Protocol) je konekcijski orijentiran protokol, to znai da e prije
slanja bilo kakvih podataka uspostaviti konekciju izmeu primaoca i poiljaoca. Vrlo je
pouzdan protkol, brine se dali su svi paketi koje je poslao stigli na odredite. Prije slanja
paketa ima 3 koraka za uspostavljanje konekcije. TCP ima dvosmijerni tok podataka na jednoj
vezi, znai nakon uspostavljanja veze izmeu klijenta i servera podaci mogu da se alju od
klijenta prema serveru, al i u suprotnom smjeru. Posjeduje flow control (kontrola brzine),
poiljatelj nee preplaviti primatelja slanjem prevelike koliine podataka prevelikom brzinom,
nego ce brzinu slanja prilagoditi brzini primatelja. U sluaju da u odreenom vremenu
nestigne potvrda da od primaoca da je odreeni paket stigao, bit e automatski poslan duplikat
tog paketa ponovo.
TCP vs. UDP - TCP, za razliku od UDP-a je pouzdan protokol za prijenos podataka. Ima
algoritme za kontrolu zaguenja i kontrolu brzine slanja podatka, to nedostaje UDP-u. UDP
nije konkcijski orijentiran protokol, dok je TCP konekcijsko orijentiran, to znai da TCP
prvo uspostavi vezu (u tri koraka), pa tek onda alje podatke, dok UDP odmah alje podatke
bez provjerene veze izmeu poiljaoca i primaoca. Prednost UDP-a jest to radi u realnom
vremenu, dok je TCP dosta sporiji. UDP ima konstantnu brzinu, dok TCP moe da mijenja
brzinu slanja podataka u ovisnosti od stanja mree.

23. Objasniti sljedee pojmove

a) ISP (Internet Service Provider) je kompanija koja daje uslugu pristupa (servis) internetu i
ostale odgovarajue usluge osobama i drugim kompanijama. Npr. usluge stavljanja stranice na
web-u (mrei). ISP ima opremu i telekomunikacijske linije koje omoguuju pristup korisnika
prema mrei na servisiranom zemljopisnom podruju. Vei ISP-ovi imaju vlastite vodove za
iznajmljivanje koji su velikih brzina prijenosa (high speed leased lines). Na taj nain su
neovisni od davalaca prijenosnih usluga (telecommunication providers) i mogu pruiti bolju
uslugu svojim korisnicima.
b) Tree-way handshake (Triple handshake) je mehanizam za uspostavljanje veze kod TCP
protokola.To je tzv. Trostruko rukovanje nakon ega TCP poinje da alje podatke. Ukratko
ta 3 koraka su:
1. Klijent alje na server stranu TCP-a specialni segment, SYN bit koji se postavlja na 1
2. Kad server TCP-u stigne SYN bit postavljen na 1, on odgovara klijentu da je primio SYN

bit i da se slae s uspostavljanjem te veze, te alje klijentu segment odobrenja, SYNACK

segment
3. Klijent alje serveru SYN bit koji ima vrijendost 0, kako bi server znao da je on primio
potvrdu o prijemu veze.
c) Web stranica (Web Page) je HTML dokument koji omoguava prezentaciju teksta i
poveznica, a dostupan je preko svoje URL (web) adrese. Na web stranici se osim teksta mogu
prikazati i multimedijski elementi (resursi) kao to su slike u digitalnom formatu (jpg, jpeg,
gif, png, bmp, ...), flash i shockwave animacije, zvuk i slino.
d) Router je poseban ureaj koji odreuje sljedeu mrenu adresu na koju se alje paket
podataka, za razliku od gateway ne moe se povezivati na razliite protokole. Laiki reeno
router je raskrsnica izmeu dvije mree za razmjenjivanje podataka, odnosno omoguava
informacijama da putuju izmeu raznih mrea. Zadatak routera je da povee vie ureaja
kojima e dodijeliti sopstvene Internet (IP) adrese. Router u osnovi odreuje kome se alje
neki podatak, a to naravno zavisi od zahtjeva gdje da se poalje.
e) SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) je internet protokol za prijenos elektronike pote.
Koristi TCP za pouzdan prijenos email poruka od clienta prema serveru, port 25. Koristi
neposredan prijenos: poiljateljski server prema serveru primatelju. Ima tri faze prijenosa:
handshaking (postupak uspjene uspostave veze izmeu ureaja)
prijenos poruka
zavretak prijenosa

24. Objasniti SMTP i na koji nain radi

E-pota se na Internetu isporuuje tako to izvorini raunar uspostavi TCP vezu s
prikljukom 25 odredinog raunara. Na tom prikljuku oslukuje sistemska potanska usluga
koja razume jednostavan protokol za prenos elektronske pote (engl. Simple Mail Transfer
Protocol, SMTP). Ona prihvata uspostavljanje veza i kopira poruke s njih u odgovarajue
potanske sanduie. Ako se poruka ne moe isporuiti, poiljaocu se vraa izvetaj o greci s
prvim delom neisporuene poruke. SMTP je jednostavan tekstualni protokol. Koristi
neposredan prijenos: poiljateljski server prema serveru primatelju. Ima tri faze prijenosa:
handshaking (postupak uspjene uspostave veze izmeu ureaja)
prijenos poruka
zavretak prijenosa

Poto uspostavi TCP vezu s prikljukom 25, poiljalac, radei kao klijent, eka da prvo
progovori primalac koji radi kao server. Server poinje tako to alje red teksta u kome se
predstavlja i saoptava da lije spreman da primi poruku. Ako nije spreman, klijent raskida
vezu i kasnije ponovo pokuava daje uspostavi.

Ako je server voljan da primi poruku, klijent saoptava od koga je poruka i kome je
namenjena. Ako takav primalac postoji na odreditu, server daje klijentu zeleno svetio da
poalje poruku. Zatim klijent alje poruku i server je potvruje. Nije potrebno izraunavanje
kontrolnih zbirova jer TCP obezbeuje pouzdan tok bajtova. Ako postoji jo poruka, i one se
alju tada. Kada se razmene sve poruke u oba smera, veza se raskida.

25. Objasniti sljedee pojmove

a) Cookies omoguuju koritenim site-ovima da prate korisnike koji su ih koristili. To su
datoteke u koje se biljee podaci o korisnicima. Cookiesi se nalaze na lokalnom disku
smjetenom na hostu usera i na diskovima kontaktiranih servera koji rade sa cookiesima.
emu cookies mogu posluiti:
authorization (autorizaciju za pristup u mreu)
kreditne kartice (provjera valjanosti)
preporuke (Web sitea na osnovu ranijih pretraivanja)
korisniko session (radno) stanje (npr. Web e-mail)

a.
b.
c.
d.

b) Ping je komanda IP protokola (preciznije PING je jedna od komandi ICMP paketa) koja
primaocu nalae da odgovori na nju i vrati poiljaocu sadraj koji je dobio u istom paketu.
Koristi se za mjerenje brzine protoka odziva internet veza.
c) ISP (Internet Service Provider) je kompanija koja daje uslugu pristupa (servis) internetu i
ostale odgovarajue usluge osobama i drugim kompanijama. Npr. usluge stavljanja stranice na
web-u (mrei). ISP ima opremu i telekomunikacijske linije koje omoguuju pristup korisnika
prema mrei na servisiranom zemljopisnom podruju. Vei ISP-ovi imaju vlastite vodove za
iznajmljivanje koji su velikih brzina prijenosa (high speed leased lines). Na taj nain su
neovisni od davalaca prijenosnih usluga (telecommunication providers) i mogu pruiti bolju
uslugu svojim korisnicima.
d) SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) je internet protokol za prijenos elektronike pote.
Koristi TCP za pouzdan prijenos email poruka od clienta prema serveru, port 25. Koristi
neposredan prijenos: poiljateljski server prema serveru primatelju. Ima tri faze prijenosa:
handshaking (postupak uspjene uspostave veze izmeu ureaja)
prijenos poruka
zavretak prijenosa
e) Server je namjenski raunar ili program koji alje ili prima podatke od jako velikog broja
klijenata. Serveri se klasificiraju po namjeni na sljedee:

web server
datoteni (file) server
e-mail server
server za pregledavanje virusa itd.

Razvoj servera omoguio je razvoj aplikacijskog okruenja i puta klijent-server. U ovom

okruenju aplikacija je podijeljena na klijent (obino na raunaru) koji prikazuje podatke i
djelimino ih obrauje, dok se server koristi kao glavna okosnica obrade i spremanja podataka
koje na zahtjev klijenata nudi. U oblasti informacionih tehnologija server je raunarski sistem
koji prua usluge drugim raunarskim sistemima klijentima. Komunikacija izmeu servera i
klijenta odvija se preko raunarske mree. Naziv server najee se odnosi na ceo raunarski
sistem, ali se ponekada koristi i samo za hardver ili softver takvog sistema. Klijent i server
zajedno obrazuju klijent-server mrenu arhitekturu.

25.Objasniti sljedee pojmove

a) HTTP je protokol koji se koristi za pristup podacima na World Wide Webu. Protokol
prenosi podatke u formi punog teksta, hypertext-a, audio, video... Ovaj protokol se naziva
hypertext transfer protokol jer radi u okruenju gdje postoje nagli i brzi prelazi (skokovi) sa
jednog dokumenta na drugi. Kao veina mrenih protokola HTTP koristi klient-server model:
HTTP klient otvara vezu i alje poruku upita HTTP serveru; server odgovara s porukom koja
obino sadri traeni resurs. Imamo dvije najee koristene verzije ovog protokola: HTTP
1.0 i 1.1.
b) WAP (Wirelles Application Protocol) se koristi se kod malih prenosivih ureaja ili PDA,
mobitela novije generacije ili prenosivih raunara. Osnova zamisao je bila da se iskoristi
postojea beina digitalna infrastruktura. WAP je skup protokola za pristupanje Webu,
optimizovan za veze malog propusnog opsega i beine ureaje sa sporim procesorima,
malom memorijom i ekranima. Njegov najnii sloj ukljuuje sve postojee sisteme mobilne
telefonije: GSM, CDMA, GPRS... Brzina prijenosa podataka protokolom WAP 1.0 iznosi
9600b/s. Iznad ovog sloja je protokol za beine datagrame, koji je u sutini protokol UDP.
WAP ureaji ne koriste HTML, i zato mogu otvarati samo one stranice koje su prevedene u
WML (jedna primjena jezika XML).
c) Spam je elektronska neeljena pota, koja je nastala nakon to su prikupljeni milioni e-mail
adresa korisnika i na CD-ovima prodani marketinkim kvazistrunjacima. Takve poruke
mogu sadravati viruse koji izazivaju haos na raunaru. Neki davaoci Internet usluga nude
filter koji pristigle poruke automatski razvrstava na vane i nepoeljne i smjeta ih u razliite
sanduie.
d) Internet je ogroman skup razliitih mrea u kojima se koriste neki zajedniki protokoli i
obezbjeuju neke zajednike usluge. Jedinstven je po tome to ga nitko nije planirao i nitko s
njime ne upravlja. Ovu mreu na okupu dri model TCP/IP i njegov skup protokola, to
omoguava davanje univerzalne usluge. Prema definiciji, raunar je na Internet-u ako izvrava
skup protokola TCP/IP, ima IP adresu i moe da alje i da prima pakete.
e) Modem je posebna kartica koja digitalne signale proizvedene u raunaru pretvara u
analogne koji se neometano mogu prenositi telefonom. Tako pretvoreni signali se dovode do
posluiteljeve prikljune take. Modem se smjeta izmeu digitalnog raunara i analognog
telefosnkog sistema.

26.Objasniti sljedee pojmove

a) NAP (Network Access points) su take pristupa mrei koje su uvedene kako bi jedna
regionalna mrea mogla komunicirati sa svakom drugom regionalnom mreom. S ovim je
svaki mreni operator koji je elio ponuditi svoje usluge povezivanja s okosnicom, morao biti
povezan s ostalim pristupnim takama.
b) POP (Point of presence) je taka gdje se signali izvlae iz telefonskog sistema i ubacuju u
posluiteljevu regionalnu mreu. Od ove take, sistem je potpuno digitalan i radi uz
komutiranje paketa.
c) Broadcasting pretstavlja neusmjereno (difuzno) emitovanje, gdje se pomou specijalnog
koda u adresnom polju paketa, paket koji je poslan u mreu prosljeuje svakom umreenom
raunaru na obradu.
d)Multicasting ili viesmjerno emitovanje gdje se jedan paket emituje na odreeni podskup
raunara. U adresnom polju se rezervie jedan bit za viesmjerno emitovanje.
e) Unicasting predstavlja jednosmjerno emitovanje poruka od take do take (point-to-point
networks). Ove mree sadre brojne veze izmeu pojedinih parova raunara. Da bi od
polazita stigao do odredita, paket najvjerovatnije mora da proe kroze jedan ili vie drugih
raunara. esto postoji vie putanja razliite duine, tako da je pronalaenje optimalne
putanje vana stavka u ovim mreama.
f) Propusni opseg (bandwidth) je opseg frekvencija koje se prenoce bez veeg slabljenja.
Propusni opseg je fiziko svojstvo transportnog medijuma i obino zavisi od konstrukcije,
debljine i duine medijuma.

27.Objasniti sljedee pojmove

a) URL je akronim za eng. Uniform Resource Locator, u prijevodu - ujednaeni ili usklaeni
lokator sadraja (resursa). URL je putanja do odreenog sadraja na Internetu te ga se naziva i
Web adresa. Sadraj na kojega upuuje URL moe biti HTML dokument (web stranica),
slika, ili bilo koja datoteka koja se nalazi na odreenom posluitelju.
b) P2P je razmena fajlova ili informacija direktno - korisnik sa korisnikom. P2P je mrea
koja za samu razmenu fajlova ne zahteva servere (posebni raunari, stalno prisutni na mrei),
ve se komunikacija odvija izmeu samih korisnika. Na razvitak P2P presudno je
uticala i mogunost da sa nekim drugim razmenite svaki fajl koji poelite a da to niko ne
kontrolie.
c) TELNET je mreni protokol za virtualni terminal koji omoguava korisniku da se sa svog
raunara daljinski prijavi na drugi raunar i da njime upravlja tj. namjena ovog protokola je
uspostava dvosmjernog 8-bitnog komunikacijskog kanala izmeu dva umreena raunala.

d) ELEKTRONICKA POSTA e-pota ili e-mail (eng. electronic mail) prijenos je

tekstualnih poruka (mogue je prilagati i dokumente koji nisu tekstualni) putem
komunikacijskih mrea, najee Interneta.

28.Objasniti IP
IP broj ili IP adresa je jedinstvena brojana oznaka raunala na internetu. Svako raunalo koje
je povezano na Internet mora imati jednoznano dodijeljenu IP adresu. Te adrese su nune da
bi se paketi upueni s izvorinog raunala mogli preusmjeriti do odredinog.
Kako je nuno da IP adrese budu jednoznano dodijeljene, postoje meunarodne organizacije
koje se brinu o raspodjeli IP adresnog prostora. Takva je organizacija The Internet Assigned
Numbers Authority (IANA).
IP adrese se dijele na one privatne i javne. Javne IP adrese su jedinstvene, globalne i
standardizirane. Razvojem Interneta poelo je nedostajati sve vie i vie slobodnih IP adresa.
Rjeenje tog problema su bile privatne IP adrese. Privatne adrese mogu biti duplicirane uz
uvjet da se ne nalaze u istoj lokalnoj mrei. Prilikom izlaska korisnika iz lokalne mree na
Internet, privatna adresa IP adresa se pretvara u javnu IP adresu pomou metoda NAT
(Network Address Translation) i PAT (Port Address Translation).

29. Nabrojati fizike medije i njihovu propusnost

1. Magneti mediji
Jedan od najeih naina za prenos podataka s jednog raunara na drugi sastoji se u tome da
se podaci upiu na magnetnu traku ili izmenjivi medijum (npr. na upisivi DVD), da se traka ili
diskovi fiziki dopreme do odredinog raunara i da se podaci s njih uitaju u taj raunar.
Magnetna traka moe da primi 200 gigabajta podataka.
2. Upredena parica
Jedan od najstarijih prenosnih medijuma jeste upredena parica (engl. twisted pair). Upredenu
paricu ine dve izolovane bakarne ice, najee prenika oko 1 mm. ice su meusobno
spiralno uvijene. ice se upredaju zato to dve paralelne ice predstavljaju odlinu antenu.
Kada se ice upredu, ponitavaju se talasi generisani u razliitim navojima, tako da ceo sklop
zrai mnogo manje. Upredena parica se najee koristi u telefonskom sistemu. Koristi se za
prijenos podataka do 100 Mb/s.
3. Koaksijalni kabl
Drugi esto korien prenosni medijum je koaksijalni kabl . Bolje je oklopljen od upredene
parice pa podatke moe da prenosi veom brzinom i na vee daljine. Ima jezgro od vrste
bakrene ice oko koje se nalazi izolator. Oko izolatora je cilindrini provodnik napravljen od

gusto upletene bakarne mreice. Savremeni koaksijalni kablovi imaju propusni opseg blizu 1
GHz.
4. Optiko vlakno
Brzina prenosa podataka optikim vlaknima uz dananju tehnologiju prevazilazi 50.000 Gb/s.
Optiki sistem za prijenos podataka sadri 3 glavne komponente: svijetlosni izvor, prijenosni
medijum i indikator.

30. Objasniti i nacrtati TDMA i FDMA

Je multipleksiranje u mreama s komutiranjem vodova. U okviru linka, vod se realizuje ili
frekventnim multipleksiranjem (Frequency division multiplexing access FDMA) ili
vremenskim multipleksiranjem (time division multiplexing access TDMA).
U FDMA tehnologiji, sve veze koje su uspostavljene du linka, djele njegov frekventni
spektar. Link dodjeljuje odreeni frekventni opseg svakoj vezi tokom itavog njenog trajanja.
U telefonskim mreama ovaj frekventni opseg ima irinu od 4KHz (4000 ciklusa u sekundi).
FDMA tehnologiju koriste i radio stanice kako bi zajedniki mogle da koriste raspoloivi
frekventni spektar izmeu 88 i 108MHz.

U TDMA (Time Division Multiplexing Acces) linkovima, vrijeme je podjeljeno na okvire

fiksne duine, a svaki od njih je podjeljen na fiksni broj vremenskih odsjeaka. Kada mrea
uspostavi vezu du odreenog linka, toj vezi se namjenjuje po jedan vremenski odsjeak u
svakom okviru. Ove odsjeke moe koristiti samo data veza, a svaki od njih moe da prenosi
podatke.

31. Objasniti sljedee pojmove

a) ADSL Asymmetric Digital Subscriber Line asimetrina digitalna pretplatnika linija radi
na taj nain da se ulazna linija spaja sa skretnicom koja nema filter i tako se stavlja na
raspolaganje itav propusni opseg lokalne linije. On sada nije vjetakih postignutih 3100Hz,
ve je odreen samo fizikim stanjem linije. Kapacitet lokalne linije zavisi od vie faktora:
duine, debljine ice, opteg kvaliteta.
b) Komutiranje poruka Ovdje se putanja izmeu poiljaoca i primaoca ne uspostavlja
unaprijed. Umjesto toga, kada poiljaoc ima spreman blok podataka za slanje, on ih skladiti u
prvoj telefonskoj centrali (usmjerivau), odakle se kasnije skokovito prosljeuju. Takva
mrea radi na principu ''uvaj i prosljedi'' (store and forward).
c) Komutiranje paketa Mree koje rade s komutiranjem paketa strogo ograniavaju veliinu
bloka i time omoguavaju da se paketi skladite u glavnoj memoriji usmjerivaa a ne na
disku. Sprjeavajui tako korisnike da zauzmu liniju tokom dueg vremena, mree s
komutiranjem paketa omoguavaju interaktivan saobraaj. Prednost komutiranja paketa nad
komutiranjem poruka se ogleda u tome da se jedan ve primljeni paket moe prosljediti dalje
na odredite dok se novi paket tek poinje spremati u memoriju usmjerivaa to ubrzava
saobraaj. Pri radu s komutiranjem paketa ne postoji unaprijed odreena putanja, pa razliiti
paketi mogu sljediti razliite putanje u zavisnosti od gustine saobraaja na mrei. Zbog toga
oni na odredite mogu stii bilo kojim redoslijedom.
d) GSM Ili Globalni sistem mobilnih komunikacija koristi cijeli svijet osim Amerike i Japana
koji koriste D-AMPS sistem. Oba sistema su zasnovana na elijama. U oba sistema se koristi
multipleksiranje podjelom frekvencija, a svaki mobilni telefon emituje na jednoj frekvenciji a
prima na drugoj, vioj frekvenciji. Meutim, GSM kanali su mnogo iri od kanala u sistemu
D-AMPS (200 kHz u odnosu na 30kHz) i srazmjerno su manje natrpani (8 u odnosu na 3
korisnika), tako da se u sistemu GSM ostvaruje mnogo vei protok podataka. Emitovanje i
prijem poruka se ne odvijaju unutar istog vremenskog intervala jer GSM radio ne moe
istovremeno da emituje i prima poruke, a treba proi vremena da se prebaci s jednog reima
na drugi.
e) NAT (Network Address Translation) je metoda pomou koje se iz podruja privatne IP
adrese preslikavaju u podruje jedinstvene mrene adrese.