KEKELUARGAAN

DALAM ISLAM

Tel: 082-677626
fax: 082-677300
e-mail:
anom@sarawak.uitm.edu.
my

Sharifah Anom Omar

Pusat Pemikiran dan Kefahaman
Islam
Universiti Teknologi MARA
Sarawak

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

P
E
N
D
A
H
U
L
U
A
N
Sharifah Anom Omar
CITU Sarawak

Pembentukan keluarga bermula dengan

perkahwinan (nikah). Tujuan perkahwinan adalah
murni sekali, iaitu untuk memenuhi fitrah
semulajadi manusia yang dijadikan oleh Allah swt,
lelaki dan wanita, selain untuk mengabdikan diri
kepada Allah swt. Masing-masing saling
memerlukan di antara satu sama lain. Melalui
perkahwinan, naluri cinta, kasih sayang dan seks
dapat disalurkan.
Keluarga adalah masyarakat kecil yang menjadi
asas bagi membentuk masyarakat yang lebih besar.
Apabila masyarakat kecil ini hidup aman bahagia
dengan berlunaskan prinsip-prinsip agama dan
nilai moral yang mulia, akan wujudlah masyarakat
yang bermoral dan berakhlak mulia juga.
2

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Bentukbentuk
Perkahwinan
Dalam
Sejarah
Manusia

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

1. POLIGAMI:
- Perkahwinan lelaki dengan ramai wanita
- Diamalkan hampir semua bangsa
- Satu agama di Negeri China boleh
berkahwin hingga 130 orang
- Syariat Yahudi boleh kahwin tanpa batas
- Islam membataskan kpd 4 orang sahaja

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Bentukbentuk
Perkahwinan
Dalam
Sejarah
Manusia

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

2. MONOGAMI:
Perkahwinan seorang lelaki dan seorang
perempuan sahaja.
Contoh : agama Kristian perceraian tidak
diiktiraf sama sekali.
Lelaki tidak dibenarkan berkahwin lain

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Bentukbentuk
Perkahwinan
Dalam
Sejarah
Manusia

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

3. POLIANDRI:
Perkahwinan seorang wanita dengan
ramai lelaki
Contoh: di Tibet, orang-orang bukit di
India dan orang Arab jahiliyyah.
Orang-orang Juansuwaris apabila
saudara lelaki berkahwin, isteri tersebut
dikongsi bersama dengan saudara
lelaki yang lain

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

ASAS
KEKELUARGAAN
ISLAM

1.AKIDAH, SYARIAH,
AKHLAK
2.CINTA DAN KASIH
SAYANG
3.PERSAMAAN
4.KEADILAN
5.JAMINAN SOSIAL

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

*Mustafa Haji Daud, Institusi Kekeluargaan6

ERTI PERKAHWINAN
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Erti pernikahan:

FALSAFAH
PERKAHWIN
-AN DALAM
ISLAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Menurut bahasa iaitu, bercampur

atau berkumpul.
Dari sudut istilah ialah menurut ahli
feqah iaitu ijab & qabul (aqad) yang
menghalalkan persetubuhan antara
lelaki dan perempuan yang
diucapkan dengan kata-kata yang
menunjukkan nikah.
7

Dalil tentang perkahwinan

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

FALSAFAH
PERKAHWIN
-AN DALAM
ISLAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

a) Dalil al Quran:, firman Allah swt: maksudnya:

Kahwinilah dengan perempuan-perempuan yang
kamu berkenan, dua, tiga atau empat tetapi jika
kamu takut tidak dapat berlaku adil maka
berkahwinlah dengan seorang sahaja.
Surah a Nisa: 3
b) Dalil As Sunnah, sabda Rasulullah saw:
maksudnya:
Wahai golongan pemuda, sesiapa sahaja daripada
kamu yang mempunyai perbelanjaan
(kemampuan) hendaklah berkahwin kerana
perkahwinan dapat menutup mata dan
mengawal kemaluan. Sesiapa yang tidak
mampu hendaklah berpuasa kerana puasa
dapat melemahkan runtunan nafsu.

1. Memilih isteri
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

PEMBENTUK
-AN
KELUARGA
DALAM
ISLAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Dalam memilih isteri Rasulullah saw

telah bersabda di dalam sepotong
hadis yang diriwayatkan oleh
Bukhari dan Muslim: maksudnya:
Wanita dikahwini kerana empat sebab,
iaitu kerana kekayaannya, kerana
darjat keturunannya, kerana
kecantikannya dan kerana
agamanya. Maka pilihlah yang
beragama) nescaya kamu akan
bahagia.
9

1. Memilih isteri
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

PEMBENTUK
-AN
KELUARGA
DALAM
ISLAM

Islam juga mengalakkan mencari

wanita dari keturunan yang
banyak anak. Hal ini dinyatakan
oleh Rasulullah saw,
maksudnya:
Berkahwinlah dengan wanita yang
penyayang dan dari keturunan
yang banyak anak, kerana aku
suka dengan jumlah umatku
yang banyak.
Riwayat Abu Daud dan an Nasai

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

10

2 . Memilih suami
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Antara kategorinya:
a)

PEMBENTUK
-AN
KELUARGA
DALAM
ISLAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

b)
c)
c)
d)

Beragama - berpegang teguh kepada

ajaran Islam, beriman, taqwa dan amal
soleh sekaligus membawa kepada
sifat-sifat mahmudah dan mengelakkan
sifat mazmumah
Bertanggungjawab
Tinggi akhlak
Penyayang
Pemurah
Islam tidak membataskan faktor
keturunan, warna kulit, faktor geografi
atau sebagainya
Sama dengan kategori pemilihan isteri 11

RUKUN NIKAH
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

a) PIHAK LELAKI
PEMBENTUK
-AN
KELUARGA
DALAM
ISLAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

b) PIHAK PEREMPUAN
c) WALI
d) SAKSI
e) IJAB DAN QABUL

12

MAHAR
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

PEMBENTUK
-AN
KELUARGA
DALAM
ISLAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Pemberian yang wajib diserahkan

oleh suami kepada isteri

Tidak kira samada dalam bentuk

wang, pakaian, perhiasan,
perkakas rumah atau apa sahaja
yang berharga

Sunat disebut dalam akad nikah

Mazhab Syafie tidak ada tolak

ansur dalam kewajipan membayar
mahar.
13

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

HUKUM PERKAHWINAN
DALAM ISLAM
1. HARUS

PEMBENTUK
-AN
KELUARGA
DALAM
ISLAM

2. SUNAT
3. WAJIB
4. MAKRUH
5. HARAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

14

WALIMATUL URUS
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

PEMBENTUK
-AN
KELUARGA
DALAM
ISLAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Jamuan yang diadakan semasa

perkahwinan

Hukumnya sunat

Tujuan pemberitahuan pernikahan suami

isteri tersebut

Ikut kemampuan asalkan tidak berlaku

pembaziran & unsur-unsur yang
bertentangan dengan akidah, syariah dan
akhlak

Rasulullah saw bersabda, maksudnya:

Buatlah jamuan walaupun dengan seekor
kambing
15

1. Merupakan kefardhuan daripada Allah

swt
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

2. Berkahwin adalah salah satu ibadat

yang mendapat ganjaran yang amat
besar daripada Allah swt.
3. Menjaga kemaslahatan umat

Tujuan
& Hikmah
Perkahwin
-an dalam
Islam

4. Mendapatkan keturunan dan zuriat

5. Memelihara keturunan dan
kehormatan diri
6. Menyelamatkan masyarakat dari
kerosakkan akhlak
7. Untuk menjalin kerjasama suami isteri
dalam membina keluarga dan
mendidik anak-anak
8. Perkahwinan mampu menghasilkan
ketenteraman jiwa

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

9. Mencari keberkatan dari doa anak

16

 Kewajipan Suami
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Kewajipan
&
Tanggung
jawab
dalam
r/tangga

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Suami wajib memberi mahar kepada isterinya

Suami adalah ketua keluarga, pelindung isteri
dan anak-anak
Dia wajib menyediakan rumah kediaman,
pakaian dan makan minum keluarga (nafkah).
Pentadbiran suami di dalam iumahtangga
hendaklah berdasarkan rahmah (kasihan
belas), berakhlak dan contoh yang baik
Suami hendaklah mengasuh isteri dan anakanak dengan baik, termasuk pendidikan
agama.
Suami wajib menjaga kehormatan isteri dan
keluarganya
17

 Kewajipan Isteri
UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Kewajipan
&
Tanggung
jawab
dalam
r/tangga

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Wajib mengiktiraf suami sebagai ketua

dalam rumahtangga
Isteri hendaklah taat kepada suami
Bergaul dengan suami secara baik
Mengendalikan kerja-kerja rumah
Berhias untuk suami
Mencurahkan kasih sayang kepada suami
dan anak-anak
Hendaklah sentiasa menjaga kehormatan
diri dan nama suami juga keluarga
18


UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Kewajipan
&
Tanggung
jawab
dalam
r/tangga

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Kewajipan Anak-anak

Bersikap baik kepada kedua ibubapa

Islam juga tetap mewajibkan seorang anak
yang memeluk Islam menghormati ibu
bapa yang belum Islam, selagi ia tidak
mensyirikkan sesuatu dengan Allah s.w.t.
Dilarang sama sekali bercakap dengan
bahasa yang kasar dan memaki ibubapa
Dilarang menderhaka kepada kedua
ibubapanya
Menjaga ibubapa terutama apabila mereka
telah tua
Berbakti kepada kedua ibubapa walaupun
mereka telah meninggal dunia
19

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Arah
pendidika
n anak
dalam
keluarga

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Keluarga adalah unit pertama dan institusi pertama

dalam masyarakat. Dalam keluarga sepasang suami
isteri memadu kasih suci yang diredhai Allah swt.
Dalam sistem kekeluargaan Islam, perkara yang
mula-mula diterapkan ialah ajaran agama dan
akhlak. Bapa sebagai pemimpin keluarga harus
memahami dan mengamalkan ajaran agamanya,
sebab dialah yang dapat dijadikan sebagai
pemimpin oleh isterinya dalam mengharungi
kebahagiaan di dunia seterusnya kebahagiaan di
akhirat.
Ibu pula berperanan sebagai pengendali keluarga
dan anak-anak. Maka langkah pertama yang paling
penting sekali ialah ibu bapa tersebut hendaklah
mengamalkan terlebih dahulu ajaran akhlak Islam.
Kalau ibu bapa tidak mengetahui dan
mengamalkannya, bagaimana mungkin mereka
dapat mendidik anak-anak mengikut landasan yang
terbaik menurut Al Quran dan As Sunnah.
20

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

Arah
pendidika
n anak
dalam
keluarga

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

Sentiasa berdoa kepada Allah agar anak

dilindungi dari gangguan syaitan
Jauhi akhlak mazmumah amalkan
membaca Al Quran
Ketika dilahirkan qamat/azankan
Beri nama yang baik
Cukur rambut, aqiqah pada hari ketujuh
jika mampu
Susukan hingga umur 2 tahun
Didik anak untuk beriman dan bertaqwa
Dedahkan amalan ibadah sejak kecil
Wujudkan suasana Islam
Beri nafkah pada anak dari sumber yang
halal
21

Kewujudan Masyarakat Islam

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

M
A
S
Y
A
R
A
K
A
T
ISLAM
Sharifah Anom Omar
CITU Sarawak

Kemunculan tamadun barat, ajaran Islam

diusahakan supaya lenyap sedikit demi sedikit
daripada kehidupan kaum muslimin
Walaupun pada umumnya masyarakat masih
menganggap perkahwinan itu suatu ikatan suci,
tetapi minat untuk mempertahankan kesucian
itu makin berkurangan dengan berkembangnya
maksiat dan lumrahnya perzinaan.
Masyarakat Islam hendaklah menyedari
bahawa institusi keluarga dan syariat
perkahwinan wajib dipertahankan
Tanpa didikan yang sempuma dan bimbingan
yang wajar, anak-anak ini akan menjadi
generasi yang pincang.
22

UNIVERSITI

Kesimpulan

TEKNOLOGI MARA

K
E
S
I
M
P
U
L
A
N
Sharifah Anom Omar
CITU Sarawak

Keluhuran institusi kekeluargaan dalam Islam

kerana ianya dicipta oleh Allah SWT
Ia mempunyai tunjang yang jelas iaitu keimanan
kepada Allah swt dan hari akhirat
Institusi kekeluargaan Islam amat mementingkan
keseimbangan unsur jasmani dan rohani kerana
dari keluargalah akan membentuk masyarakat yang
sejahtera akhirnya membina negara yang harmoni
yang tunduk kepada syariat Allah SWT
23

UNIVERSITI
TEKNOLOGI MARA

TERIMA KASIH
WASSALAM

Sharifah Anom Omar

CITU Sarawak

24