COMPUTER

NETWORKS

Computer Networks, Fourth Edition

AndrewS.Tanenbaum

Modeli referues OSI

Modeli referues OSI sht modeli kryesor pr

komunikimet e rrjetave.
Shtat nivelet e modelit referues OSI jan:

Niveli
Niveli
Niveli
Niveli
Niveli
Niveli
Niveli

7: Niveli i aplikimit (Aplication layer)

6: Niveli i prezentimit (Presentation layer)
5: Niveli i sesionit (Session layer)
4: Niveli i transportit (Transport layer)
3: Niveli i rrjets (Network layer)
2: Niveli i lidhjes se shnimeve (Data link layer)
1: Niveli fizik (Physical layer)

Open System Interconnection (OSI)

Protokoli TCP/IP
Modeli TCP/IP ka katr nivele:
o nivelin e aplikimit,
o nivelin e transportit,
o nivelin e Internetit dhe
o nivelin e qasjes n rrjet.

Modeli TCP/IP
4

Grafi i protokolit TCP/IP

FTP - File Transfer Protocol

- HTTP - Hypertext Transfer Protocol
- SMTP - Simple Mail Transfer protocol
- DNS - Domain Name System
- TFTP - Trivial File Transfer Protocol
Niveli i transportit prfshin dy
protokole: protokolin pr kontroll
t transmisionit (transmission control
protocol (TCP)) dhe protokolin e
datagramit
t
prdoruesit
(user
datagram protocol (UDP)

Krahasimi i modelit OSI dhe modelit TCP/IP

Nse krahasojm modelin OSI dhe modelin TCP/IP, vrejm se ata
kan ngjashmri dhe dallime.

Ngjashmrit:
- Q te dy posedojn nivele
- Q t dy posedojn nivele t aplikimit ndonse ato kryejn
shrbime t ndryshme
- Q t dy posedojn nivele transporti dhe nivele t rrjets
Dallimet:
- TCP/IP kombinon nivelin e sesionit dhe t prezentimit n
nivelin e aplikimit
- TCP/IP duket m i thjesht sepse ka m pak nivele por n fakt
sht m i komplikuar.

Mediumet transmetuese
Operojn n nivelin e par dhe mund t jen:

Kabllovik dhe
Nprmjet valve elektromagnetike

Llojet e kabllove
UTP (Unshielded Twisted Pair)
STP (Shielded Twisted Pair),
kabllot koaksial dhe
kabllot me fije optike (fiber-optic).

Kablli STP (Shielded Twisted Pair)

sht kabll i prbr prej 8 telave t cilt

dallohen n mes veti pr nga ngjyra e
mbshtjellsit t vet.

10

Prej 8 telave sa gjinden brenda ktij kablli, jan t iftzuar n 4 grupe

nga 2 tela.
Specifik e ktij kablli sht se prbhet prej 4 telave me 4 ngjyra t
ndryshme, q jan pothuajse standarde e ato jan ngjyra :
e portokallt,
e gjelbrt,
e kaltrt dhe
kafe
prderisa telat t cilt iftzohen me kta 4 telat "primar",
mbshtjellsit e tyre i kan ngjyrat :
gjysm portokallt,
gjysm gjelbrt,
gjysm kaltrt dhe
gjysm kafe prkatsisht.
do ift i telave sht i mbshtjellur me foli metalike. T katr iftet e
telave jan prsri t mbshtjellur me nj folie metalike t prbashkt.
Kablli STP zvoglon zhurmn elektrike, interferencat elektromagnetike
dhe interferencat radiofonike
Gjatsia maksimale e transmetimit t paketave t shenimeve me ann e
ktij mediumi sht 100 metra, ndrsa gjersia e brezit t
transmetimit sht 10 - 100 Mbps
11

Kablli UTP (Unshielded Twisted Pair)

Kablli UTP sht i ngjashm me kabllin STP me disa dallime t vogla,

pasi q ky lloj mediumi sht m i leht pr t'u terminuar (instaluar)
pasi q ne kt kabll ekziston vetm nj mbules dhe at n pjesn e
jashtme t 4 ifteve t telave (shih fgurn).
Edhe ky kabll ka gjatsin e transmetimit deri ne 100 metra ndrsa
brezin e transmetimit 10-100Mbps.

12

Category 3 - 16MHz

Category 5 100MHz

13

Konektort

Konektori i cili duhet terminuar n t dy kto

mediume quhet konektori RJ-45.

Duhet pasur kujdes gjat terminimit sepse nse e

thejm kabllon nn knd m t madh se 90 shkall,
mund q t dmtohet.

14

Kablli koaksial

Pr dallim nga mediumet q u prmendn m lart, kablli

koaksial prbhet prej nj pruesi t bakrit n mes, i cili
sht n form t nj cilindri t holl dhe i cili pastaj
sht i mbuluar me nj izolues plastik, e m pas prbhet
prej mbshtjellsit t grshetuar t bakrit i cili prdoret
si pruesi i dyt brenda ktij mediumi.
T gjitha kto jan t izoluara me mbshtjellsin e
jashtm.

15

Pr ndrtim t rrjetave kompjuterike lokale, nuk

sht m i prdorshm se sa kablli UTP, pasi q
kartelat e rrjets me t cilat lidhet ky kabll nuk
kan shpejtsi t transmetimit t paketave m t
madhe se 10 Mbps.
prparsi e ktij mediumi sht se gjatsia e ktij
kablli mund t shkoj deri n 500 metra, gj q e bn
t prdorshm kur kemi t bjm me lidhje t nyjeve
q jan n distana m t mdha.
Ka rezistenc 50-ohm n transmetimet digjitale;
Ka rezistenc 75-ohm n transmetimet analoge dhe
TV transmetimet;
Bandwidth 1GHz
Konektori i cili duhet terminuar n kt medium quhet
konektori BNC

16

Kablli me fije optike

Mediumi m i prsosur sht pa dyshim kablli fiber-optik.

Karakteristik e tij sht se n vend t pruesve t bakrit,

prbhet prej pruesve t qelqit t cilin e bn shum m
efikas si n shpejtsi t transmetimit t paketave ashtu edhe
n mundsin e transmetimit t paketave n distana shum
m t mdha se sa mediumet tjera.
Bandwidth 50 000GB(50TB);
Shpejtsia e transmetimit t sinjalit sht 10 Gbps

17

Gjatsia e transmetimit shkon deri n 2000 metra tek

kabllot e tipit multimode dhe deri n 3000 metra tek
kabllot e tipit single mode.

sht i preferueshm q t prdoret kur kemi t bjm

lidhjen e nyjeve n distana t mdha, ndrsa bn q t
prdoret edhe pr lidhje t nyjeve n distana t vogla
megjithse cmimin e ka shum m t shtrenjt se sa
mediumet tjera. Gjat terminimit t ktij kablli duhet pasur
kujdes sepse sht shum i ndieshm dhe se nj thyerje e
ktij kablli nn nj knd m t madh se sa duhet, mund ta
bj jofunksional.

18

Valet elektromagnetike
Sinjalet
radiofonike
elektromagnetike.

(wireless

Signals)

jan

val

Edhe valet elektromagnetike konsiderohen nj lloj mediumi i cili

bn t mundur transmetimin e t dhnave nprmjet vakuumit t
hapsirs s jashtme dhe ajrit.
Meq, pr kt lloj mediumi nuk nevojitet mediumi fzik, at e
bn shum t prshtatshm dhe t gjithanshm n komunikim n
distanca t mdha.
Shpejtsia e transmetimit n kto lloj mediume krahasohet me
shpejtsin e drits, prderisa
gjersia e brezit t transmetimit t t dhnave mund t jet m
e madhe se sa te mediumet tjera.
Ekzistojn lloje t ndryshme t valve t tilla t cilat dallohen
n mes veti n baz t frekuencs q posedojn.
valet me frekuenc m t ulta, kan gjatsi m t madhe t
transmetimit, valt me frekuenc m t lart, kan gjatsi m t
vogl t transmetimit.
19

Specifikimi i kabllit dhe terminimet

Organizata Ndrkombtare pr Standardizim (ISO) ka caktuar disa standarde,
Standardet pr mediume t rrjetave jan zhvilluar dhe prcaktuar nga disa grupe, t
cilat jan:

IEEE - Institute of Electrical and Electronics Engineers

UL - Underwriters Laboratories
EIA - Electronic Industries Alliance
TIA - Telecommunications Industry Association

20

Dy organizatat e fundit m von kan caktuar listn e

standardeve t cilat njihen si standardet TIA/EIA.
Instituti IEEE ka caktuar krkesat pr kabllim n
specifikacionet 802.3 dhe 802.5 pr sistemet Ethernet dhe
Token Ring.
Standardet pr sistemin FDDI jan caktuar nga ANSI dhe
ISO/IEC.
Organizatat e lartprmendura gjithashtu kan caktuar
specifikacionet e kabllimit t cilat kan t bjn kryesisht me
standardet e siguris, si dhe kan parapar se mediumet STP
dhe UTP munden me qen shum t prshtatshme pr ndrtimin
e rrjetave lokale kompjuterike.
Nga t gjitha organizatat e prmendura m lart, TIA/EIA ka
pasur ndikimin m t madh n prcaktimin e standardeve pr
mediumet e rrjetave.
Standardet TIA/EIA-568-A dhe TIA/EIA-569-A, kan qen
dhe jan m t prshtatshmet pr krijimin e nj hapesire t
madhe pr prodhime t ndryshme nga prodhues t ndryshm
Standardet TIA/EIA ndahen n 5 kategori dhe at CAT 1, CAT
2, CAT 3, CAT 4 dhe CAT 5, ndr t cilat kategoria e peste
(CAT 5) prdoret m se shumti.
21

Terminimi (lidhja) hap pas hapi t nj kablli UTP

sipas kategoris CAT 5, sipas standardeve t
prcaktuara nga TIA/EIA.
Rradhitja e ngjyrave sipas Cat B, sht si m posht
(duke i prdorur disa shkurtesa pr ngjyrat)
Rradhitja e ngjyrave sipas Cat B ose T568B

1
2
3
4
5
6
7
8
GjP P GjG K GjK G GjKf Kf
P - Portokall
GjP - Gjysmportokall
K - Kaltrt
GjK - Gjysmkaltrt
G - Gjelbrt
GjG - Gjysmgjelbrt
Kf - Kaft
GjKf - Gjysmkafe

22

Numrat q figurojn mbi shkurtesa t ngjyrave vetm

se tregojn se cila ngjyr duhet t radhitet nga ana e
majt duke shkuar nga ana e djatht.

Pas organizimit (vendosjes se telave) t till, q t

gjith vendosen n konektorin RJ-45, ashtu q
kmbza e konektorit vendoset n pozit t posht.

Ne t njjtn mnyr veprohet edhe n ann tjetr

t kabllit dhe vetm ather mund t themi se kemi
terminuar (instaluar) nj kabllo UTP sipas Cat B.
Sa i prket kabllit crossover, terminimi i tij kryhet n
at mnyr q n njrn an t kabllit, radhitjen e
telave e bjm sipas kategoris B, ndrsa n ann
tjetr sipas kategoris A.

23

Ndr teknologjit m t prhapura t LAN-it jan: Ethernet, Token

Ring dhe FDDI, prderisa ne do t prqdrohemi n teknologjin
Ethernet 10 BASE-T.
Teknologjia Ethernet 10BASE-T kryesisht bazohet n kornizat e
mediumeve t telave t iftzuar t dredhur. Pr teknologjin e till
fokusohemi n komponentet pasive si jan kabllot, konektort, prizat,
modulet dhe koleksionet e moduleve (patch panels), dhe n komponentet
active si jan repitert (prsritsit), hub-t dhe transmetuesit
(transceivers) apo koduesit e sinjaleve.

24

25