POJAM TEORIJE MEDIJA

cilj predavanja
Odrediti pojam teorije
Odrediti pojam kulture
Odrediti pojam studija kulture i medija

Teorija
od antike rei theoria (-gledanje,
posmatranje)-uopteno iskustvo, isto saznanje,
obino se suprotstavlja pomu prakse. U uem
smislu: sistematsko izlaganje neke nauke,
izvoenje jedne pojave iz zakona na kojima se
ona zasniva; uenje stvoreno od zakona i
pretpostavki; nauka.
u izavanju drutva, kulture, umetnosti, medija
razlikuju se: a) klasina upotreba pojma, b)
moderna upotreba (monodisciplinatni pristupi) i
c) savremena, postmoderna (interdisciplinarni
ristupi)

Klasini pojam teorije (antikarenesansa)

paideia
Septem artes liberales
trivium: gramatika, retorika, logika
quadrivium: aritmetika, geometrija, astronomija,
muzika
renesansa: Studia humanitatis; uommo
universalis
mimezis: u antici (Platon), u renesansnoj
umetnosti
zakljuak: nema podvojenosti izmeu umetnosti
i nauke.

Moderni pojam teorije

pojam moderne: a) politiko, b) ekonomsko, c) filozofsko
i d) estetiko odreenje moderne
rascep Paideia-e na: a) nauku, b) umetnost, c) moral
istorija umetnosti: osniva Johan Joakim Vinkelmannauka koja se bavi stilovima, atribuiranjem, datiranjem,
autentifikacijom, raritetma, rekonstrukcijom, otkrivanjem
krivotvorina, ponovnim otkrivanjem zaboravljenih
umetnika, te znaenjima umetnikih dela
estetika: osniva Aleksander Gotlib Baumgarten, kasnije
znaajan Imanuel Kant. Bavi se izuavanjem pojma
lepog, bezinteresni sud ukusa.

Pojam kulture
Modernistiko odreenje kulture: razvijanje, obrazovanje,
usavravanje, oplemenjivanje, bogaenje duha. Pojam
kulture se izvodi samo kroz opoziciju izmeu visoke,
elitne i masove kulture
Postmodernistiko odreenje kulture: kultura je opti
proces proizvodnje znaenja u istorijski datom drutvu.
Diskurs: govor socijalne grupacije, institucije ili drutva;
viak znaenja; praksa konstituisanja znaenja
Pojam postmodernizma: a) politiko, b) ekonomsko, c)
filozofsko i d) estetiko odreenje
zakljuak: studije kulture i medija se vezuju za pojavu
postmodernizma 60ih godina-briu se granice izmeu
visoke i masove umetnosti i popularna kultura poinje da
biva predmet drutvenih nauka.

Teorija medija frankfurste kole

nastaje 30ih godina XX veka
predstavnici: Teodor Adorno, Maks Horkhajmer, Ernst
Bloh, Herbert Markuze
-pojam industrije kulture (1. kapital kroz komericjalizaciju
kulture stvara pasivne potroae; 2. masa je rtva a ne
uzrok modernog zla)
-kako masa pristaje na manipulaciju? 1. autoritarna
linost (totalitarizam), 2. stvarne potrebe i elje
zamenjene iracionalnim i nametnutim (kulturna industrija,
potroako drutvo)
-kulturni proizvodi kao roba (1. lana iluzija izbora, 2.
lana opsesija novim, 3. mehaniko ponavljanje
stereotipa)-umrtvljivanje individualnosti

Britanske studije kulture

nastaju 50ih i 60ih godina XX veka. Kljuni momenat jeste osnivanje Centra
za izuavanje kulture u Birmingemu
glavni predstavnici: Stjuart Hol, Riard Hogart, Dik Hebdid, Pol Vilis, idr.
osnovno polazite-antielitizam i brisanje jaza izmeu visoke i popularne
kulture
teoretska nekonvencionalnost: zapoeli sa teorijom knjievnosti, proirenje
na sociologiju, antropologiju, filozofiju, drutvenu i politiku teoriju
objekti izuavanja: televizija, pop muzika, potkulture mladih, neposlunost u
kolama, uline pljake, obrazovanje, devojaki asopisi, isl.
ove teme objedinjava: 1. proireni koncept kulture, 2. bavljenje pop kulturom
i marginalnim grupama (radnici, ene seksualne i etnike manjine), 3. sukob
sa dominantnom, vladajuom kulturom, 4. ovaj sukob nije samo klasni ve
kulturni
dominantna kultura vs. marginalna kultura (recipijenti nisu pasivni primaoci
ve aktivnu uesnici u proizvodnji znaenja)

Teorija medija Marala Mekluana

medij je poruka
tri nivoa komunikativnog ina:
nivo informacije (tehniki nivo),
nivo simbolikog znaenja
(semantiki nivo) i drutveni
nivo pod kojim se
podrazumeva uticaj medija na
formiranje drutvenih i
socijalnih odnosa
razlika izmeu vruih
(zahtevaju izvesnu dozu
imaginacije od recipijenta) i
hladnih medija daju punu,
zasienu infromaciju,
bombardujui ula recipijenta
ali zato ne zahtevaju
korisnikovu imaginaciju

Strukturalizam i poststrukturalizam
Strukturalizam
Ferdinanadn de Sosir-tvorac strukturalne lingvistike i
strukturalistike semiotike; pojam znaka kod Ssira
(oznaitelj, oznaeno); nije koristio pojam strukture
Roman Jakobson i Jurij Tinjanov, potom i praka kolaformalistiko prouavanje jezika, razradili pojam strukture
Luj Hjemeslev-nauni jezik je autonomni entitet koji
poiva na koherentnosti svojih unutranjih elemenata, tj.
jezik je struktura
Klod Levi Stros-tvorac strukturalne antropologije-pojam
strukture primenjuje na izuavanje meuljudskih odnosa;
struktura se ne odnosi na empirijsku stvarnost ve na
modele koji su po njoj konstruisani

Poststrukturalizam
nastaje u Francuskoj 50ih i 60ih godina
teorija koja je osnova filozofskog postmodernizma
vie teorijskih i filozofskih kola koji su nastali evolucijom i kritikom
strukturalizma 60ih: semiologija, dekonstrukcija, teorijska
psihoanaliza, teorija teksta, teorija rizoma, teorija simulacija
etape razvoja: 1. francuski poststrukturalizam 60ih i 70ih (asopisi
Tel Quel, Critique i Peinture-Cahier theorique), 2. poststrukturalizam
kao internacionalna pojava 70ih i 80ih i 3. poststrukturalizam kao
teorija postmoderne od kraja 70ih
prvi predstavnici: Rolan Bart, ak Lakan, Miel Fuko, ak Derida,
Julija Kristeva, Cvetan Todorov, Filip Solers

Materijalistiko-marksistika teorija
medija i kulture

klasini marksizam (Marks, Engels i

nastavljai): 1. kritika idealzma i
ideologije, 2. kapitalizam kao sistem
proet drutvenim antagonizmima, 3.
marksistiki istoricizam (feudalizam,
manufaktura, kapitalizam, socijalizam)
strukturalni marksizam (teorija
ideologije Luja Altisera): 1.
antihumanizam: pojedinci su stvoreni u
specifinim drutvenim odnosima,
kontekstu: subjekti istorije su ljudska
drutva a ne pojedinci; drutveni
odnosi prethode i stvaraju subjekte; 2.
interpelacija: subjekt ne odluuje gde
e biti pozicioniran, niti svesno bira
ideologiju, on je efekt ideoloke
strukture
teorija ideologije Slavoja ieka: spoj
psihoanalize i kritike ideologije

Psihoanalitike teorije medija

Psihoanaliza: nauka o nesvesnom.

Terapeutska disciplina ali se koristi i za
tumaenje umetnikih i medijskih
sadraja
Sigmund Frojd: 1. istraivanje
seksualnosti i nesvesnog; 2. metod
slobodnih asocijacija kroz koje se
otkriva rad nesvesnog (izuavanje
snova, omaki)
umetnost se analizira kao oblik
omake, govor ili san (analogija
izmeu umetnikih dela i duevnih
procesa)
psihoanaliza Adolfa Adlera i Karla
Gustava Junga
psihoanaliza aka Lakana: uvodi
teoriju jezika-nesvesno je
konstituisano kao jezik
Primena psihoanalize na tumaenje
filma, muzike, umetnosti, slikarstva,
medija...

Teorije spektakla

Gi Debor i situacionizam: 1.
spektakl kao drutveni odnos
posredovan slikama; 2. razlika
izmeu rasprenog i
koncentrisanog spektakla; 3.
pojam robnog fetiizma
an Bodrijar: 1. pojam
simulakruma; 2. pojam
hiperrealnosti; 3. kraj
emancipatorskih projekata
moderne-pasivnost masa u
savremenom medijski
generisanom drutvu; 4.
Bodrijarovi medijski primeri:
Diznilend, Zalivski rat,
televizija, digitalne
tehnologije...

Feministike i orijentalistike teorije

medija i kulture
Bave se pitanjem identiteta
Feministike teorije: Dudit Batler, Lis Irigaraj,
Julija Kristeva, Elen Siksus, idr.
politiki aspekt feminizma: emancipacija ena u
patrijarhalnim drutvima
teoretski aspekt feminizma: razlika izmeu pola i
roda
Studije orijentalizma: Edvard Said, Gajatari
akravorti Spivak, Marija Todorova, Vesna
Goldsvorti, idr.

Mediji i umetnost
Mediji i vizuelne (likovne) umetnosti:
tradicionalni pojam umetnosti: slikarstvo, grafika,
skulptura vs. mediji
istorijske avangarde: nastaju 20ih godina. Razliiti
umetniki pravci koji neguju interdisciplinarnost i
proirenje pojma umetnosti, spajaju umetnost i estetiku
masovnih medija. Nadrealizam, kubizam, dada,
konstruktivizam, suprematizam, ekspresionizam,
futurizam...
neoavangarda: nastaje 50ih i 60ih godina (pop art,
neokonstruktivizam, konceptualna umetnost...)
postavangarda (umetnost naeg vremena): umetnost
instalacija, novih medija, video, performans, body art...

 Teorija fotografije
Teorija filma
Televizija, radio, novi mediji...