M PHNG NHIM KHNG KH V XC NH H S KHUCH

TN RI NGANG
MODELING AIR POLLUTION AND DEFINITING HORIZONTAL
TURBULENT COEFFICIENT
L Th Qunh H, Bi T Long
Vin C hc ng dng - Vin Khoa hc v Cng ngh Vit Nam
Email: quynhhale@hcm.vnn.vn, buita@hcmc.netnam.vn
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------TM TT
Trong bi bo trnh by phng php tip cn ca cc tc gi trong bi ton m phng lan truyn
cht nhim trong mi trng khng kh. Cc h s ny c s dng tnh ton nhim khng kh
do cc ng khi gy ra. Cc tc gi tin hnh tnh ton cc h s ny cho mt s tnh thnh Vit
Nam: TP H Ch Minh, Ninh Thun v Vng Kinh t trng im Min Trung. Cc kt qu tnh ton
nhim khng kh do cc ng khi vi cc h s nhn c cho kt qu ph hp vi thc t,
ABSTRACT
The methods for calculating the turbulent coefficients are presented in this paper. Those
coefficients are used for the air pollution modelling by the stacks. This method is realized for some
provinces in Vietnam : Hochiminh city, Ninh Thuan province, The Central-Vietnam Key Economic
Region. The use of those coefficient for modeling air pollution give the results appropriate to observed
data.

nhm m t qu trnh khuych tn tp

cht cng nh tnh ton vi s tr gip
ca my vi tnh tnh ton nng tp
cht, chn mt s im o c, kho st
kim tra tin cy ca m hnh, sau
p dng m hnh, sau p dng m
hnh nh gi cho cc vng khc c
iu kin tng t.

M u
S pht trin mnh m ca khoa hc k thut
ngy nay dn n s pht trinnhanh chng ca
sn xut hng ho v qu trnh th ho trn
ton th gii. Qu trnh pht trin kinh t x hi
mt mt khng ngng ci thin cht lng sng
ca con ngi, mt mt to ra mt lot cc vn
suy thoi mi trng trn ton cu, c bit
l nhng nc ang pht trin. V vy vic gi
gn v bo v mi trng tr nn vn bc
xc. Trong , vn bo v mi trng khng
kh chim mt v tr c bit.

Theo ti liu ca WMO, UNEP hin nay trn th

gii c khong 20 m hnh chia thnh 3 hng
chnh sau y:

Hin nay nh gi mc nhim mi

trng khng kh gy ra ti mt vng trn th
gii cng nh Vit Nam thng tn ti hai
phng php sau:

Phng php thc nghim: o c

kho st ti nhiu im trn hin trng
ca mt vng, bng phng php thng
k, nh gi hin trng nhim khng
kh vng .
Phng php thng k na thc
nghim: Dng cc m hnh ton hc

Hng 1: M hnh thng k kinh

nghim da trn c s l thuyt Gauss.
Cc nh khoa hc c cng pht trin
hng m hnh ny l Taylor, Sutton,
Tunner... v hin nay ang c cc nh
khoa hc trn th gii hon thin thm.
Hng 2: M hnh thng k thu ng
lc hc s dng l thuyt khuych tn
ri trong iu kin kh quyn c phn
tng nhit, m hnh ny c Berliand
hon thin v p dng thnh cng Nga
(nn cn c gi l m hnh Berliand).

n, m - Cc ch s c trng cho s bin i

ca tc gi v h s khuch tn ri trong
kh quyn theo chiu cao

Hng 3: M hnh s tr phi gii mt

h t 7-9 phng trnh nhit ng lc
hc, cn bng m v cn bng tp cht.
Hng nghin cu ny ang giai on
th nghim cha thu c kt qu my
[6].

Vi cc iu kin bin v ban u Berliand

gii phng trnh (2)bng phng php phn ly
bin s, kt qu c nghim ca bi ton lan
truyn cht nhim ti mt t (z = 1-2 m) ng
vi ngun im lin tc nh sau:

M hnh lan truyn cht nhim

trong mi trng khng kh ca
BERLIAND.

C ( x, y, 0) =

(5)

C
C
C
C
C
+ Vx
+ Vy
+ Vz
=
+
Kx
t
x
y
z x
x

C max =

(1)

X max

K1
K 0U 1

2 U 1 H 1+ n
=
3 K 1 (1 + n )2

(7)
Trong cc cng thc (5), (6), (7) ta c:
M- Lng thi (Cng sut ngun thi)
(mg/s).
K1- H s khuch tn ri mc 1m (m/s).
n- S m ca hm bin thin tc gi
K0- Kch thc khuch tn ri ngang (m)
c trng cho s bin i ca hnh chiu
phu khi trn mt phng XOY, n c
lin h vi h s khuch tn ri ngang Ky v
tc gi trung bnh U theo cng thc:

(2)

gii bi ton lan truyn cht nhim

Berliand s dng cc profile thng ng ca
tc gi v h s khuch tn ri c dng lu
tha nh sau:

z
U z = U 1
z1

0,116(1 + n) 2 M
U 1 H 1,5(1+ n )

(6)

Berliand gi thit qu trnh khuch tn ri l

dng, trc Ox hng theo chiu gi c vn tc
trung bnh l u, b qua cc lc xm nhp v bin
i ho hc, gi thit mt s iu kin gn ng.
Khi phng trnh vi phn (1) c vit di
dng sau:
C
C

C
C
+ Vz
=
Ky
+
Kz

x
z
y
y z
z

Phn b cht nhim trn mt t c tr s nng

trung bnh cc i Cmax im c to Xmax
trn trc Ox (theo hng gi) c xc nh t
cng thc (2) tho mn iu kin cc tr. Gii
iu kin ny ta tm c nng trung bnh
cc i cht nhim ti khong cch cc i
tng ng:

Xut pht t phng trnh vi phn tng qut

Vx

2(1 + n) K1 K 0 x3

U1 H n +1
y2
exp

2
(1 + n) K1 x 4 K 0 x

Berliand tin hnh nghin cu v s khuch

tn cht nhim trong mi trng khng kh
theo phng php thu ng lc hc thng k.
Trn c s ng tm c cng thc xc
nh nng trung bnh cht nhim ti im
c ta x, y trn mt phng gn mt t (z = 12 mt) i vi ngun im.

C
C
+ Ky
+ C C
+ Kz
y
y z
z

K0 = Ky/ U
U1- Tc gi ti cao Z=1m.
H - cao hiu dng ca ng khi (m). i
lng ny c tnh theo cng thc:
H = h + H

cao
thc ca ng khi (m)
h
H- nng ban u ca lung kh thi (m)
c tnh theo cng thc:

(3)
m

z
K z = K 1
z1
Uz- Tc gi ti cao z (m/s)
Kz- H s khuch tn ri ti cao z (m/s)


1
ln 2 (8)

z0
0.14u1 T
1
K1 =
1 u12
z2,0
ln
ln
z0
z0,5

1,5.W0 .R0
3,3.g .R0 .T
2,5 +

U 10
Tk .U 102

U10- Tc gi ti cao 10 m (m/s)

T = Tr - Tk- Hiu nhit gia kh thi ra
khi ming ng khi (Tr) v nhit mi
trng khng kh xung quanh (Tk). (Tk, Tr
tnh bng Kelvin)
W0- Tc pht ca lung kh thi (m/s)
R0 - Bn knh ming ng khi (m)
g - Gia tc trng trng (m/s2)
H =

(10)
Nhng nm gn y ngi ta cn s dng cc
kt qu quan trc cn bng nhit ca b mt
m.

K1 = 0.8

Nh vy chng ta thy, tnh ton s nhim

ca khng kh do ng khi gy ra ta cn phi
bit gi tr ca cc h s khuch tn.

(11)
Trong B cn bng bc x, P l dng nhit
vo t, t v e l chnh lch nhit v
m khng kh cc mc 0.5 m v 2 m

Xc nh cc h s khuch tn ri

Theo [3], mt s cc nh khoa hc Nga xc nh

K1 bng cng thc thc nghim sau:

H s khuch tn ri ng
nghin cu s phn tn ca cht nhim
trong khng kh cn thit phi bit gi tr ca h
s khuch tn ri trong lp kh quyn gn mt
t. Cc cng thc thc nghim gi nh profile
thng ng h s khuch tn ri biu th theo
qui lut lu tha c dng

z
K z = K1
z1

BP
T + 1.56e

T
K1 = 0,104.U 1 + 1,38

( U )

(12)
U = U2 - U0,5 - hiu tc gi mc 2 v
0,5 mt

T = T0,5 - T2 - hiu nhit khng kh ti mc

0,5 v 2 mt.

(9)

H s khuch tn ri ngang

trong K1 - h s khuch tn ri cao 1

mt.

Do chuyn ng ri m cc phn t (cc cht

gy nhim, cc vi sinh vt, ...) s lan truyn rt
nhanh trong khng kh. c trng cho khuch
tn ri chnh l cc h s khuch tn ri theo 3
trc Ox, Oy, Oz (Kx, Ky, Kz) chng lin h vi
qung ng dch chuyn Prant trong l thuyt
ri thng k hin i. V vy thit lp quy
lut bin i ca Ky theo khong thi gian, ta
xut pht t c s l thuyt ri thng k hin i
theo nh trong cng trnh.Theo nh trong cng
trnh [2, 4] cc tc gi ch ra mi quan h
gia Kx v Ru c xc nh nh sau:

nghin cu s phn tn ca cht nhim

trong khng kh cn thit phi bit gi tr ca h
s khuch tn ri trong lp kh quyn gn mt
t. Hu nh tt c cc phng php xc nh h
s khuch tn ri ng hin nay u s dng
gradient nhit v m khng kh v vn tc
g i .
Mt trong nhng phng ph ph bin nht l
phng php Buduko. u im ca phng
php ny l n gin, nhanh chng v thun tin
ca cc tham s s dng (s khc bit ca nhit
hai cao v vn tc gi mt cao)

K x (t ) = u

R ( )d
u

(13)
trong Ru() l hm tng quan ca thnh
phn tc theo trc x.

Tch phn ca h s tng quan Ru ( ) trong

tin n v cng, v khuch tn ri ngang c s

pht trin nht. i vi tng bin kh quyn cc
gi tr ny l hp l.

cng thc (13) c th nguyn thi gian v c

trng cho khong thi gian trong cn tn ti
mi lin h tng quan gia cc chuyn ng
ca cc ht trong dng chuyn ng

1
0.9
0.8

Tu = Ru ( )d
0

0.7

-0.0857x

y=e
2
R = 0.9177

0.6

(14)

0.5

i lng Tu c gi l kch thc ri

Lagrange.

0.4
0.3

Trong trng hp chung th s ph thuc ca h

s khuch tn vo thi gian c th tm uc nu
nh chng ta bit dng ca hm Ru(t). i
vi nhng dng dng ri khc nhau th hm s
ny xc nh da trn c s cc d liu kinh
nghim hoc vi s tr gip ca cc suy lun l
thuyt. [2, 5, 1]

0.2
0.1
0
0

10

20

30

40

Hnh 1. Xp x hm s autocorrelation chun ho

tnh cho thng 12/2000

Mt cch tng t nh vy, cc tnh ton

c tin hnh i vi cc s liu quan trc
chun ca vn tc gi ti TP H Ch Minh trong
khong thi gian 1997 2000. C nhng thng
cc tch phn ny c gi tr bng khng - iu
xy ra v hm s t tng quan khng th xp x
- gi tr ca hm ny nhanh chng tr nn nh
hn khng, hoc khng thy c quy lut r
rng Thng nhng trng hp ny xy ra
khi hng gi thay i theo thi gian khng c
quy lut r rng. Cc gi tr ln ca tch phn
nhn c vi nhng hm s tng quan thay
i chm. rng theo l thuyt th Kx v Ky
l bng nhau, sau khi s dng cng thc (13)
chng ta s nhn c cc gi tr thch hp bng
cch so snh vi cc s liu quan trc thc t.
Kt qu cho thy cc gi tr nh hn t ra thch
hp hn (Bng 1)

Mt s kt qu ban u
Trong phn ny chng ti dn ra mt s v d
kt qu tnh ton h s khuch tn ri cho mt
s a phng khc nhau theo nhng s liu kh
tng m chng ti c c: TP H Ch Minh,
Ninh Thun v Vng Kinh t Trng im Min
T ru n g .
Kt qu tnh ton h s khuch tn ri ngang
cho iu kin TP HCM
Chui s liu u vo l cc gi tr quan trc
chun v vn tc gi ca i Kh tng Thu
vn pha Nam trong cc nm 1991-2000 (mi
ngy 4 obs quan trc vo lc 1h, 7h, 13h v
1 9 h ).

Bng 1. Cc gi tr kch thc ri ngang tnh ton

cho TP HCM giai on 1991-2000

Sau khi lc sai s v tin hnh nhng tnh ton

cn thit, chng ta nhn c hm s t tng
quan ca phng ngang trong thng 12/2000 c
th xp x kh tt bi hm s
R() = exp( 0.0857 ) nh ch ra trn Hnh
1.

Thng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11

Vi xp x hm s t tng quan nh trn,

chng ta thy rng khi thi gian tng ln th h
s khuch tn ri ngang cng tng ln, song s
tng ny tr nn chm dn khi tng thi gian, v
s tin ti gi tr khong 11.67 m/s khi m

1991
5.64
5.22
5.00
6.15
8.99
21.65
9.88
9.91
4.52
11.60
4.63

1992
0.00
0.00
12.36
17.39
26.32
59.88
8.36
9.25
19.61
25.32
9.73

1993
5.48
4.18
6.22
0.00
16.81
9.35
22.17
10.27
5.02
25.25
10.21

1994
12.00
9.31
3.49
12.42
9.39
8.00
0.00
4.22
3.93
11.03
0.00

1995
11.24
6.83
0.00
0.00
72.99
5.36
7.46
10.03
24.27
9.85
5.73

12

11.21

3.43

5.52

13.87

0.00

Thng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

1996
0.00
7.67
9.12
10.01
13.50
5.66
74.07
26.81
49.75
9.08
6.92
9.89

1997
8.58
10.93
4.46
0.00
75.19
0.00
9.64
0.00
13.25
6.38
9.60
10.01

1998
23.53
5.69
8.40
4.87
33.11
0.00
0.00
29.94
24.57
21.88
13.53
14.04

1999
14.16
8.78
6.33
34.25
23.75
12.52
0.00
71.94
40.00
9.96
13.99
13.72

2000
5.25
14.86
24.04
8.02
0.00
31.75
22.57
31.55
67.57
31.85
17.42
11.67

vn khng c c cc s liu quan trc kh

tng ca i Kh tng Qung Nam, v vy
cc tnh ton ch c th c tin hnh cho 3
tnh thnh Hu, Qung Ngi v Nng. Chui
s liu u vo l cc gi tr quan trc chun v
vn tc gi ca i Kh tng Nng v
Qung Ngi trong cc nm 2001-2003; v cc s
liu tng t ca Tha Thin Hu trong cc
nm 2002-2004 (mi ngy c 4 obs quan trc
vo lc 1h, 7h, 13h v 19h).
Chng ta c th thy rng nhn chung khu vc
Vng Kinh t trng im min Trung th vn tc
gi trung bnh cc thng l khng cao r t cc
thng c gi tr tuyt i trung bnh thng ca
cc thnh phn vn tc gi ln hn 1. Phng
sai ca cc thnh phn tc gi l khng ln,
cc thng c gi tr ny ln th cng ch xp x 1.
R rng nguyn nhn ca iu ny l do cc ln
quan trc thy lng gi ca khu vc ny l rt
ln. Ti Trm Kh tng Hu v Qung Ngi s
ln lng gi quan trc c trong thi gian 3
nm l rt ln, 75% cc thng c tn sut lng
gi quan trc c vt qu 50%. Ti trm kh
tng Nng th s ln lng gi c t hn,
nhng vn cn ng k.

Kt qu tnh ton h s khuch tn ri ngang

cho iu kin tnh Ninh Thun
Chui s liu u vo ca cc tnh ton ny l
cc gi tr quan trc chun v vn tc gi ca
Trm kh tng Phan Rang trong cc nm 19992003 (mi ngy c 4 obs quan trc vo lc 1h,
7h, 13h v 19h). T cc s liu chng ta c
c cc h s K0 cho iu kin Phan Rang
(Bng 2)

Bng 3. S trng hp lng gi mi thng ti

VKTTMT

Bng 2. Cc gi tr kch thc ri ngang tnh ton

cho Phan Rang
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

1999
10.69
22.00
8.80
8.80
8.80
8.80
8.80
12.20
8.80
10.32
32.82
17.45

2000
14.11
26.86
50.69
96.10
25.61
25.61
25.61
108.31
25.61
3.04
25.61
8.21

2001
59.34
40.74
233.00
40.86
40.74
40.74
6.79
20.09
40.74
40.74
85.29
43.46

2002
28.10
7.26
7.26
7.26
7.26
7.26
7.26
7.26
7.26
7.26
20.39
38.60

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

2003
19.58
75.00
13.73
13.73
34.89
13.73
21.20
13.73
13.73
13.73
14.09
13.73

2002
68
65
64
63
70
65
79
75
68
76
66
55

HU
2003
65
60
57
70
79
68
70
74
69
69
73
71

2004
65
63
67
68
67
65
72
73
74
73
67
79

QUNG NGI
2001 2002 2003
51
47
42
43
50
48
59
57
47
63
56
65
69
62
49
77
66
37
68
85
64
62
59
64
66
67
66
48
47
47
37
40
50
46
60
37

C nhng thng cc tch phn ny c gi tr

bng khng - iu xy ra v hm s t tng
quan khng th xp x - gi tr ca hm ny
nhanh chng tr nn nh hn khng, hoc
khng thy c quy lut r rng. Thng nhng
trng hp ny xy ra khi hng gi thay i
theo thi gian khng c quy lut r rng, v c
l cn nhng o c thng xuyn hn. Cc gi
tr ln ca tch phn nhn c vi nhng hm

Kt qu tnh ton h s khuch tn

ri ngang cho iu kin Vng KTT Min
Trung
Trong qu trnh thc hin bi bo ny cc tc
gi nhn c s gip rt nhit tnh ca
cc cn b ca cc i Kh tng Trung Trung
b. Tuy nhin mc d rt c gng nhng tc gi

s tng quan thay i chm. Theo l thuyt th

Kx v Ky l bng nhau. Sau khi s dng cng
thc (13) chng ta s nhn c cc gi tr thch
hp bng cch so snh vi cc s liu quan trc
thc t. Kt qu cho thy cc gi tr nh hn t
ra thch hp hn v chng ta c cc gi tr K0
nh ch ra trong Bng 4

6
7
8
9
10
11
12

Bng 4. Kt qu tnh ton h s K0 cho khu vc

Vng Kinh t trng im min Trung giai on
2001 - 2004

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

2001
21.91
8.79
8.74
13.27
260.90
0.00
0.00
24.25
10.72
7.18
21.07
12.07

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

2002
36.09
24.82
19.78
11.45
0.00
0.00
0.00
30.14
21.36
16.29
5.94
3.13

1
2
3
4
5

2001
6.38
7.16
6.04
3.75
3.83

QUNG NGI
2002
9.57
16.13
42.89
19.10
4.97
0.00
0.00
5.39
0.00
42.99
27.26
16.51
HU
2003
101.99
29.38
28.50
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
0.00
9.17
20.98
NNG
2002
6.27
3.14
5.44
4.01
4.75

3.09
2.72
0.00
0.00
5.56
13.36
4.70

0.00
0.00
0.00
4.20
0.00
3.06
4.22

0.00
0.00
2.64
0.00
9.26
3.82
6.06

S dng kt qu tnh ton h s

khuch tn ri ngang tnh ton s
phn b nng cht nhim trong
mi trng khng kh.

2003
69.46
81.10
71.76
0.00
0.00
14.52
10.58
0.00
0.00
24.00
46.40
11.52

nh gi tin cy ca cc tham s K0 c
tnh ton theo phng php trnh by trn,
chng ta xem xt kt qu ng dng cc kt qu
ny vo tnh ton thc t cho cc a phng ni
trn.
Kt qu tnh ton bc u cho Nh
my in Hip Phc - a bn TP H Ch
Minh
Nh my in Hip Phc c xy dng nhm
cung ng b sung ngun in cho khu ch xut
Tn Thun, th trn mi dc ng 17 km v
khu cng nghip c bn ti pha nam. Nh my
nm ti p ng, x Hip Phc, Huyn Nh
B, TP H Ch Minh, a im ny nm ti im
hp lu ca sng Nh B v knh ng in.
Trong nhng nm 1999 2000 Vin Mi
Trng v Ti Nguyn tin hnh gim st
mi trng khng kh ca nh my, nhng s
liu ny v s liu quan trc ca i Kh tng
Thu vn Nam b l c s cho nhng tnh
ton so snh

2004
12.50
18.81
16.81
0.00
0.00
0.00
0.00
35.54
0.00
15.83
8.88
6.05

Trong Chng trnh gim st cht lng mi

trng khng kh nh my in Hip Phc"
ca Trung tm Cng ngh Mi trng Vin
Mi trng v Ti nguyn c dn ra cc v tr
ca cc im o, ch lm vic ca cc t my
v gi tr nng cht nhim ti im o. T
cc s liu ny v "Bo co nh gi tc ng
mi trng Nh my in Hip Phc", cc tc
gi nhn c cc s liu cn thit tnh
ton nng cht nhim ti cc im o. Cc
tham s kh tng c ly t s liu quan trc.
V nhng l do v s liu, chng ti chn cht
nhim tnh ton l SO2. M hnh pht tn cht
nhim c dng l m hnh Berliand.

2003
5.88
12.15
10.02
2.49
3.08

Kt qu tnh ton cho thy, nng tnh ton

theo m hnh Berliand vi cc gi tr ca h s
K0 nhn c cho kt qu tng i gn vi s
liu o c. Khi cng sut ca nh my tng ln
th nng cht nhim cng tng ln. lch
gia tnh ton v thc o c th c gii thch
bi nhiu nguyn nhn: do sai s cc h s ca
m hnh, do sai s ca qu trnh quan trc. Tuy
nhin nhng kt qu ny cng cho thy nhng
m hnh dng Berliand c kh nng m t kh
tt bc tranh pht tn cht nhim ca ng khi
cng nh s cn thit phi c nhng cng trnh
nghin cu nhm Vit Nam ha cc h s ca
m hnh, m bi bo ny l mt trong nhng c
gng .

Thng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
TCVN

SO2
0.469
0.484
0.340
0.240
0.238
0.479
0.518
0.511
0.345
0.348
0.524
0.478
0.5

CO
0.185
0.198
0.117
0.079
0.074
0.198
0.021
0.199
0.118
0.119
0.182
0.176
40

Bi
0.199
0.021
0.013
0.010
0.008
0.022
0.022
0.022
0.013
0.013
0.021
0.020
0.3

NOx
0.032
0.034
0.023
0.013
0.012
0.021
0.025
0.023
0.021
0.023
0.038
0.035
0.4

VOC
0.061
0.065
0.038
0.026
0.024
0.065
0.068
0.065
0.039
0.039
0.060
0.058
-

Cc kt qu tnh ton cho thy trong hu ht cc

trng hp th nng cc cht nhim u
thp hn nng cho php ca tiu chun Vit
Nam TCVN 5937 1995. Tht vy, nng CO
cc i t c vo thng 2, thng 6, thng 8
nm 2002 trong cc kch bn ny l gn 0.199
mg/m, nh hn 200 ln so vi nng cho
php (40 mg/m). Nng bi l lng t gi tr
cc i gn 0.2 mg/m vo thng 1/2002 gi tr
ny ch bng na nng cho php. Tng t,
vo thng 11/2002 nng NOx t gi tr cc
i l 0.038 mg/m, nh hn nng cho php
l 11 ln. Nng VOC (cht hu c d bay
hi) cng ch t gi tr cc i l 0.058 mg/m.
Ch c nng SO2 l cng bc vi TCVN
5937 1995, v vo thng 7, 8 v thng 11 nm
2002 th c tn ti vng c nng SO2 ln
hn nng cho php, tuy nhin vng ny c
din tch rt nh (trn Hnh 3 ch c th thy
vng c nng ln hn 0.1 mg/m, nhng din
tch ca vng ny cng khng ln lm).

Kt qu tnh ton bc u cho khu cng

nghip Ho Khnh

Hnh 2. Cc ng khi khu cng nghip Ho

Khnh

Cc thng s k thut ca ng khi ca khu

cng nghip Ho Khnh (Hnh 2): chiu cao,
ng knh, nhit kh thi, tc pht kh,
ti lng kh thi ... t c quan trc hn.
Trong qu trnh lm cng trnh tc gi ch c
c mt s s liu nh vy cho nm 2002. V
th, cc tnh ton cho khu cng nghip Ho
Khnh cng thc hin cho nm 2002 vi cc
iu kin kh tng c trng sau y: iu kin
gi trung bnh mi thng, iu kin lng gi,
iu kin gi ln. ng vi mi hng gi chng
ta xy dng cc li tnh ring ph ln khu vc
khu cng nghip Ho Khnh. Cc kt qu tnh
ton nng cc i (mg/m) ca cc cht
nhim cho iu kin tc gi trung bnh c
dn ra trong Bng 5.

Hnh 3 Phn b nng SO2 trong thng 11/2002

Bng 5. Kt qu tnh ton nng cc i

(mg/m) cho cc thng nm 2002

Nh vy, c th thy l i vi nhng iu kin

trung bnh th hot ng ca cc ng khi khu

hng gi c tn sut ln nht trong thng v

vn tc trung bnh i vi hng gi ny). Qua
cc bng trn chng ta c c hng gi chnh
mi thng v vn tc trung bnh nm 2003 nh
sau (Bng 6)

cng nghip Ho Khnh cha lm cho khng

kh xung quanh khng tho mn TCVN loi A.
Kt qu tnh ton bc u cho tnh
Ninh Thun
m phng nh hng n mi trng khng
kh tnh Ninh Thun chng ta cn phi c c
cc s liu quan trc kh tng. Ti Trm Kh
tng Phan Rang, cc quan trc kh tng c
tin hnh u n vi 4 obs quan trc mt ngy.
Vi s h tr nhit tnh ca cc cn b Trm
Kh tng Phan Rang,cc tc gi c th s
dng s liu kh tng ca cc nm 1999
2003. Cc s liu quan trc vn tc v hng
gi c s dng tnh ton cc h s
khuch tn ri ngang cho khu vc Ninh Thun
theo phng php trnh by cc phn trc.

Bng 6. Cc hng gi chnh nm 2003

Ngoi ra m phng s nhim khng kh do cc

ng khi cn cn c cc s liu v cc ng khi
v ti lng ca chng hot ng trong a bn
tnh Ninh Thun v cc tnh ln cn nh Bnh
Thun, Khnh Ho, Lm ng. Tuy nhin
iu kin s liu cng nh thi gian thc hin
ti tng i hn ch. Mc d c s h tr
nhit tnh ca cc cn b ca S Khoa hc Cng
ngh v S Ti nguyn Mi trng tnh Ninh
Thun, nhm cn b thc hin ti cng ch c
c mt s s liu nh vy ca mt s nh
my, c s sn xut th x Phan Rang Thp
Chm (Hnh 4). Tuy nhin cc s liu ny mang
tnh cht nh tnh nhiu hn nh lng, v
khng cho thy c s thay i theo thi gian
ca hot ng cc nh my.

Thng

Tn sut
ln nht
(%)

Hng gi
c tn sut
ln nht

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12

49.2
58.0
41.9
16.7
21.8
45.8
21.8
49.2
32.5
30.6
43.3
75.8

NE
NE
NE
SE
SW
SW
SW
SW
SW
NE
NE
NE

Vn tc
trung bnh
ca hng
(m/s)
5.08
4.51
4.42
3.40
3.67
3.24
4.00
3.79
2.87
3.45
4.08
4.45

Cc kt qu tnh ton nng cc i (mg/m)

ca cc cht nhim cho cc iu kin tc
gi trung bnh c dn ra trong Bng 7.
Bng 7. Kt qu tnh ton nng cc i
(mg/m) cho cc thng nm 2002

Thng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
TCVN

Hnh 4. Mt s ng khi khu vc th x Phan

Rang Thp Chm

CO
1.81
1.51
2.35
2.52
1.42
2.97
1.83
2.42
3.60
2.86
2.52
2.34
40

SO2
2.60
1.64
3.50
4.52
2.89
5.03
3.34
4.34
5.99
4.42
3.74
3.49
0.5

Bi
1.10
0.71
1.44
1.87
1.00
1.76
1.18
1.53
1.90
1.70
1.52
1.42
0.3

NO2
6.00
3.79
8.07
10.43
6.39
11.24
7.38
9.66
13.55
10.20
8.62
8.05
0.4

Cc kt qu tnh ton cho thy trong tt c cc

trng hp c gi th nng cc i ca CO
u thp hn nng cho php ca tiu chun
Vit Nam TCVN 5937 1995. Tht vy, nng
CO cc i t c vo ngy 15/12/2003

V th, cc tnh ton cho khu vc Phan Rang

c nhm tc gi thc hin cho nm 2003 vi
cc iu kin kh tng c trng sau y: iu
kin cc hng gi chnh mi thng (chn

10

trong cc kch bn ny l gn 4.66 mg/m, nh

hn gn 10 ln so vi nng cho php (40
mg/m). i vi cc cht cn li th trong tt c
cc trng hp c gi nng cc i ca
chng u cao hn nng cho php ca tiu
chun Vit Nam TCVN 5937 1995. Nng
bi l lng t gi tr cc i gn 2,68 mg/m
vo thng 12/2003, cn gi tr cc tiu bng
0,71 mg/m ti thng 2/2003; gi tr ny ln
hn nng cho php loi A (0,3 mg/m).
Tng t, vo thng 12/2003 nng NO2 t
gi tr cc i l 18,6 mg/m v cc tiu l 3,79
mg/m, c hai gi tr ny u ln hn nng
cho php loi A (0,4 mg/m). Nng SO2 c
gi tr cc i l 8,06 mg/m v cc tiu l 1,64
mg/m, c hai gi tr ny u ln hn nng
cho php loi A (0,5 mg/m).

cc i ca cc cht u vt qu nng
cho php. Tuy nhin cc vng c nng cht
nhim ln hn gi tr cho php c din tch
khng ln lm xung quanh chn cc ng khi, v
vy nhng khu vc gn chn cc ng khi c
nng cht nhim cao.

Tuy nhin nhng iu ni trn ch ng i vi

nng cc i ca cc cht nhim. V mc
ton th bc tranh nhim th cc vng c nng
cht nhim ln hn gi tr cho php c din
tch khng ln lm (Hnh 5).

Hnh 6. Phn b SO2 trong trng hp lng gi

Nhn chung, c th thy rng cc nng cao

ca cc cht nhim u tp trung gn cc
ng khi ca cc nh my ng, nh my gch
v nh my xi mng do ti lng gi nh ca
cc ng khi ny l ln hn so vi cc ng khi
khc. i vi cc kch bn vi gi c tn sut
cao nht mi thng th nhn chung nng NO2
lun c gi tr cao nht, ri ti nng SO2, cn
nng bi l lng c gi tr thp nht, y
cng ch yu do ng gp ca cc ng khi
trn. Tuy nhin nhn chung s hot ng ca cc
ng khi trn cha lm nh hng xu lm n
khng kh xung quanh tnh Ninh Thun. Trn
Hnh 6 chng ti dn ra v d kt qu tnh ton
nng CO do cc ng khi trn gy ra. Trn
hnh ny c th thy rng cc ng ng mc
vi cc nng ln chim din tch khng ng
k.

Hnh 5. Phn b nng NO2 trong thng 12/2003

Chng ta xem xt trng hp lan truyn cht

nhim trong iu kin lng gi. Trong trng
hp ny cht nhim lan truyn theo cc hng
nh nhau, s khng ng hng ca trng
nng cht nhim l do s phn b cc ng
khi khng ng nht. Chng ta c th thy l
cc ng ng mc trong trng hp ny lan
rng hn trng hp c gi, v ton b cc nng

Kt lun
Nh vy, trong bi bo ny da trn c s l
thuyt cc tc gi ra mt phng php xc
nh h s khuch tn ri ngang ng dng

11

trong cc tnh ton phn b nng cht

nhim trong mi trng khng kh. Cc h s
ny nhn c bng cch x l cc s liu quan
trc vn tc gi. Kt qu tnh ton cho thy, m
hnh Berliand vi cc gi tr ca h s K0 nhn
c cho kt qu tng i gn vi s liu o
c. Trong tng lai chng ti s tip tc pht
trin hon thin cc nghin cu ny.

TI LIU THAM KHO

1. Batchelor G.K. The application of the
similarity theory of turbulence to
atmospheric diffusion.Quart. J. Roy. Met.
Soc., 1950, vol. 76, N 328, p. 133146.
2. Ozmidov R.V. Phn tn hn hp trong i
dng. - Leningrad, 1986. - 280 .
3. Phm Ngc H, Hong Xun C. C s
kh tng hc, tp III. NXB Khoa hc v k
thut H Ni, 1991
4. Phm Ngc H. Phng php xc nh h
s khuch tn ri trong lp bin kh quyn.
Thng bo khoa hc cc trng i hc. N2,
1993
5. Taylor G.I. Diffusion by continuous
movements.Proc. Lond. Math. Soc., 1921,
ser. A, vol. 20, p. 196-211.
6. Phm Ngc ng. Mi trng khng kh.
Nh xut bn Khoa hc v K thut, H
Ni., 2001. 436 tr.

12