E120 - AV - Drugi Kolokvij

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam
Zadatak 1:
Pozitivni tokasti naboj Q giba se pravocrtno izmeu obloga kondenzatora
brzinom v. Neka, prema slici, izmeu obloga kondenzatora vlada
homogeno elektrino polje jakosti E = 140,7 MV/m i homogeno magnetsko
polje magnetske indukcije B = 0,5 T. a) Izraunajte brzinu naboja v, b) to
e se dogoditi u sluaju kad je tokasti naboj Q negativan?
Rjeenje:
a) U kondenzatoru na naboj djeluju elektrina i magnetska sila. Da
bi bio zadovoljen uvjet pravocrtnog gibanja te dvije sile po
iznosu moraju biti jednake:
Fmag
B1
+Q
Fel = Fmag
Fel v1
Q E = Q B1 v1
E 140, 7 106
=
= 281, 4 106 m/s
v1 =
B1
0,5
2
b) U sluaju kad je naboj negativan i elektrina i magnetska

sila mijenjaju smjer djelovanja pa opet imamo
elektrinu i magnetsku silu ija je suma jednaka nuli,
tj. naboj se i u ovom sluaju giba pravocrtno.
Fel
B1
-Q
Fmag
v1
Zadatak 2:
Tri beskonano duga pravocrtna vodia nalaze se u zraku i njima teku
istosmjerne struje konstantnog iznosa. Izraunajte smjer i iznos magnetske
sile kojom vodii 1 i 2 djeluju na vodi 3.
Zadano je: a = 4 cm, b = 3cm, c = 5 cm, I1 = 100 A, I2 = 150 A, I3 = 75 A.
Rjeenje:
F1 = 0
I1 I3
100 75
= 4 107
= 37,5 103 N/m
2a
2 0, 04
F2 = 0
I 2 I3
150 75
= 4 107
= 75 103 N/m
2b
2 0, 03
Budui da su sile F1 i F2 pod kutem od 900, ukupna sila na vodi 3

iznosi:
Fuk = F12 + F22 =
( 37,5 )
+ 752 = 83,85 103 N/m

6
Zadatak 3:
Beskonano dugi pravocrtni vodi i kruti metalni okvir, protjecani
istosmjernom strujom, smjeteni su prema slici. Okvir ima teinu G.
Izraunajte iznos i smjer struje I1 kod kojeg e okvir zadrati zadani
poloaj. Zadano je: G = 0,5 N, I2 = 15 A, a = 1 cm, b = 10 cm, c = 50 cm.
Rjeenje:
Beskonani pravocrtni vodi protjecan strujom stvara magnetsko polje u
svojoj okolini. Za razliite smjerove struje I1 to magnetsko polje djeluje na
okvir silama F1 i F2:
Da bi okvir ostao u istom poloaju ukupan zbroj sila mora biti jednak 0:
r r r
F1 + F2 + G = 0
Budui da je F1 > F2, to se moe postii samo u sluaju kada struja I1
tee slijeva nadesno.
F1 = F2 + G
Izrazi za izraun F1 i F2 glase:
F1 = B1 (a) I 2 c = 0
F2 = B1 (a + b) I 2 c = 0
I1
I2 c
2a
I1
I2 c
2 (a + b)
Iz uvjeta ravnotee okvira F1 = F2+G, rauna se iznos struje I1:
I1 =
I1
I1
I2 c = 0
I 2 c+G
2a
2 (a + b)
G 2 a ( a + b ) 0,5 2 1 (1 + 10 )
=
= 3, 7 kA
I 2 0 c b
15 4 107 50 10
10
Zadatak 4:
Kroz vodie beskonano dugog koaksijalnog kabela tee istosmjerna struja
konstantnog iznosa.
a) Izvedite izraze za jakost magnetskog polja u ovisnosti o udaljenosti toke
promatranja od osi kabela,
b) Izraunajte jakost magnetskog polja u tokama A, B, C i D.
Zadano je: I = 25 A, r1 = 0,5 cm, r2 = 2,5 cm, r3 = 2,6 cm, rA= 0 cm,
rB= 0,5 cm, rC= 2,5 cm, rD= 2,6 cm.
11
Rjeenje:
a) Za koaksijalni kabel, uz uvaavanje osne simetrije, vrijedi da je:
H=
I ob
2r
Magnetsko polje se mijenja razliito u etiri sluaja:

Za r < r1, obuhvaen je samo dio unutarnjeg vodia:
Gustoa struje u svakoj toki je jednaka.
J=
I
I
= 2 ob
r r
2
1
Iob = r 2
I
r12
r2
I 2
Iob
r1
r
H=
=
= I
2r 2r
2 r12
12
Za r1 < r < r2, obuhvaen je vodi kroz koji tee struja I pa

magnetsko polje iznosi:
H=
I
2r
Za r2 < r < r3, obuhvaen je unutranji vodi i dio vanjskog

vodia:
H 2 r = I I ''
Budui da su smjerovi struja suprotni
njihovi doprinosi se oduzimaju.
J=
I
I ''
= 2
2
r r2 r r22
2
3
r 2 r22
I '' = I 2 2
r3 r2
13
I
r22
I
H=
r
1 + 2 2
2
2 r r3 r2 2 ( r3 r22 )
Za r > r3:
H2r = I I
H=0
14
b) Jakosti magnetskog polja u tokama A, B, C i D :
HA = I
rA
=0
2 r12
HB =
I
25
= 796 A/m
=
2 rB 2 0, 005
HC =
I
25
= 159 A/m
=
2 rC 2 0, 025
H D = 0 A/m
15
Zadatak 5:
Kroz vodi prikazan na slici tee struja jakosti I. Odredite smjer i jakost
magnetske indukcije u toki A koju stvara taj vodi. Neka je: I = 50 A,
a =1,5 m.
Napomena: doprinos magnetskoj indukciji

od ostatka strujnog kruga se ne razmatra.
16
Rjeenje:
Polje u toki stvaraju dva vodia jedan duljine 3 m, a drugi duljine 1,5 m.
Ukupna jakost magnetskog polja jednaka je vektorskom zbroju pojedinih
komponenti jakosti polja:
r
r
r
H A = H A1 + H A2
Budui da su polja istog smjera,
vrijedi da je:
H A = H A1 + H A2
Primjenom Biot-Savart-ovog zakona mogu se izraunati iznosi jakosti

magnetskog polja HA1 i HA2.
17
Polje HA1:
H A1 =
I
( sin 1 + sin 2 )
4a
1 = 2 = 45o
H A1 =
I
2
4 1,5
18
Polje HA2:
H A2 =
I
sin
4a
= 45o
H A2 =
I
2
4 1,5 2
19
Ukupna jakost polja HA:
HA =
I
I
2
2+
4 1,5
4 1,5 2
HA =
I
3 2
4 1,5 2
Slijedi da je magnetska indukcija u toki A:
BA = 0 H A = 4 107
50
3 2
4 1,5 2
BA = 5 2 T
20
Zadatak 6:
U homogenom magnetskom polju magnetske indukcije 0,5 T giba se vodi
duljine l = 50 cm brzinom v = 30 m/s u smjeru
a) okomitom na silnice magnetskog polja,
b) pod kutem od 45o u odnosu na silnice magnetskog polja.
Izraunajte iznos inducirane EMS u vodiu za oba sluaja.
Rjeenje:
a) Vodi okomit na silnice
Iznos inducirane EMS:
r r r
e = l vB
e = B l v sin = 0,5 0,5 30 sin 90o = 7,5 V

21
b) Vodi pod kutem od 45
Iznos inducirane EMS:
( )
r r r
e = l vB
e = B l v sin = 0,5 0,5 30 sin 45o = 5,3 V
22
Zadatak 7:
Kroz beskonano dugi pravocrtni vodi tee istosmjerna struja jakosti I = 1 A.
Izraunajte iznos i smjer inducirane EMS u petlji koja se giba okomito na
pravocrtni vodi brzinom v = 1 m/s i to u trenutku kada je b = 1 m.
Neka je a = 0,1 m.
23
Rjeenje:
e1 = B1 a v =
e 2 = B2 a v =
e1 > e2
o I a v
= 2 108 V
2b
o I a v
= 1,818 108 V
2 (b + a)
e = e1 e 2 = 1,82 109 V
24
Zadatak 8:
Zadan je magnetski krug s torusnom jezgrom od feromagnetskog materijala.
Ako kroz tu torusnu jezgru tee magnetski tok iznosa 0,7 mVs, koliko iznosi
struja kroz zavojnicu? Ako se napravi zrani raspor u torusnoj jezgri irine 1
mm, kolika struja treba tei zavojnicom da bi magnetski tok ostao isti?
Zadano je: N = 100 zavoja, l FE= 20 cm, SFE = 5 cm2, = 710-4 Vs, tablica
magnetiziranja
B [T]
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
H [A/m]
380
500
750 1200 1900
25
Rjeenje:
a) Bez zranog raspora
H FE l FE = I N
FE BFE tablica magnetiziranja H FE
BFE
FE 7 104
=
=
= 1, 4 T
SFE 5 104
BFE tablica magnetiziranja H FE = 1200 A/m

I=
H FE l FE 1200 0, 2
=
= 2, 4 A
N
100
26
b) Sa zranim rasporom
l FE l FE
I N = H FE l FE + H l
Tok koji tee jezgrom zatvara se preko zranog raspora pa je:
FE =
27
Uz zanemarenje rasipanja silnica u zranom, vrijedi da je:
SFE = S
pa je:
BFE = B
Dakle, vrijedi da je:
FE = = = 7 104 Vs
B = BFE
FE 7 104
=
=
=1,4 T
SFE 5 104
28
H FE = 1200 A/m
H =
B
1, 4
=
= 1,114 106 A/m
7
0 4 10
I N = H FE l FE + H l
H FE l FE + H l 1200 0, 2 + 1,1106 1 103

=
= 13,54 A
I=
N
100
Napomena: Uoava se da i relativno mali zrani raspor zahtijeva
znatno veu jakost struje, uz isti magnetski tok.
29
Zadatak 9:
Na jezgru (prema slici) koja se sastoji od dva razliita materijala namotano
je N = 2000 zavoja. Komad 2 ima zranu pukotinu iroku = 0,5 mm.
Zadano je S1 = 40 cm2, S2 = 30 cm2 , l1 = 0,3 m, l 2 = 0, 45 m.
U zranoj pukotini silnice se ire za x = 15 %. Tok kroz magnetski krug
iznosi = 3,84 mVs. Izraunajte MMS i struju magnetiziranja I.
Relativne permabilnosti su r1 = 55, r2 = 1415.
30
Rjeenje:
= B1 S1 = B2 S2 = Bo So
So = 1,15 S2
3,84 103
=
=
= 1,113 T
Bo =
So 1,15 S2 1,15 30 104
Ho =
Bo
1,113
5
=
=
8,857
10
A/m
o 4 107
31
3,84 103
= 0,96 T
B1 = =
4
S1
40 10
H1 =
B1
0,96
4
=
=
1,39
10
A/m
o r1 4 107 55
3,84 103
B2 =
=
= 1, 28 T
S2
30 104
H2 =
B2
1, 28
=
= 719,85 A/m
o r2 4 107 1415
32
MMS iznosi:
= N I = H1 l1 + H 2 l 2 + H o = 4936,78 A
Struja magnetiziranja I iznosi:
I=
4936,78
=
= 2, 468 A
N
2000
33
Zadatak 10:
Elektromagnet (prema slici) treba podii teret koji zajedno s kotvom
elektromagneta tei G = 7848 N. Jezgra i kotva elektromagneta su
izraene od transformatorskih limova (r = 76580), konstantnog poprenog
presjeka SFe = 63 cm2 . Srednja duljina magnetskih silnica u eljezu je
l s = l 's + l''s = 0, 6 m. Zrana pukotina uslijed hrapavosti povrine ima
ekvivalentnu irinu =0,2 mm. Ako je na jezgru namotano N=1000
zavoja, kolika minimalna struja I treba tei kroz zavojnicu? Zanemariti
proirenje silnica u zranom rasporu.
34
Rjeenje:
Bo2
1
F = Bo H o So =
So
2
2 o
Bo2
G = 2F =
So
o
So = SFe
Bo =
G o
=
So
7848 o
63 10
= 1, 251 T
BFe = Bo = 1, 251 T
35
Ho =
H Fe =
Bo
1, 251
=
= 9,955 105 A/m
7
o 4 10
BFe
1, 251
=
= 13 A/m
o r 4 107 76580
= N I = H Fe l s + 2 Ho = 406 A
I=
406
=
= 0, 406 A
N
1000
36
Ispitni zadatak 1:
Tri beskonano duga pravocrtna vodia meusobno su paralelna i lee u istoj
ravnini. Izraunajte iznos i smjer sile po jedinici duljine koja djeluje na vodi
2. Zadano je: I1 = I2 = I3 = 10 A, a = 0,5 m.
Rjeenje:
r
r
r
F = 105 2 i 3, 464 j N/m
37
Ispitni zadatak 2:
Magnetski tok = 4 Vs proizvodi istosmjerna struja koja tee kroz
N = 10000 zavoja omotanih oko cijevi savinute u obliku prstena. Promjer
cijevi je dc = 10 cm, a duljina osi cijevi l c = 1,2 m . Kolika je jakost
magnetskog polja H i jakost struje I koja proizvodi to polje?
Rjeenje:
I = 0,049 A
38
Ispitni zadatak 3:
Kroz dva beskonano duga pravocrtna vodia teku istosmjerne struje
jakosti I1 i I2 naznaenih smjerova. Vodii se nalaze na meusobnoj
udaljenosti d. Izraunajte magnetsku indukciju u tokama A i B.
Zadano je: I1 = 10 A, I2 = 10 A, d =0,2 m.
Rjeenje:
BA = 4 105 T, BB = 1,33 105 T

39
Ispitni zadatak 4:
Kroz beskonano dugi pravocrtni vodi poznatog poprenog presjeka tee
istosmjerna struja jakosti I. Gustoa struje je konstantna du poprenog
presjeka vodia. Odredite jakost magnetskog polja u tokama : r1 = r, r2 = R,
r3 = 2R. Zadano je: I = 1 A, R = 2 cm, r = 1 cm.
Rjeenje:
H1 = 0, H 2 = 795 A/m, H3 = 398 A/m.

40
Ispitni zadatak 5:
Kroz beskonano dugi pravocrtni vodi polumjera R = 0,5 cm tee istosmjerna
struja jakosti I. Izraunajte udaljenosti r1 i r2 od sredita vodia u kojima
jakost magnetskog polja iznosi H = 2Hmax/3, gdje Hmax jakost magnetskog
polja na povrini vodia.
Rjeenje:
r1 = 0,33 cm, r2 = 0,75 cm.
41
Ispitni zadatak 6:
Zadan je koaksijalni kabel kod kojeg kroz unutarnji vodi tee istosmjerna
struja jakosti I u jednom smjeru, a kroz vanjski vodi ta ista struja u suprotnom
smjeru. Izraunajte iznos magnetsku indukciju u tokama A, B, C i D. Neka su
vodii bakreni te neka je: I = 20 A, r1= 0,6 cm, r2=2,6 cm, r3=3 cm, rA= 0,3 cm,
rB=1,6 cm, rC= 2,8 cm, rD= 4,4 cm.
Rjeenje:
BA = 3,33 104 T
BB = 2,5 104 T
BC = 7, 4 105 T
BD = 0
42
Ispitni zadatak 7:
Kroz etiri beskonano duga meusobno paralelna vodia teku struje jakosti I
u naznaenim smjerovima. Izraunajte iznos magnetske indukcije B u toki
A. Zadano je: I = 5 A, d = 20 cm.
Rjeenje:
BA = 0
43
Ispitni zadatak 8:
Kroz vodi zadanog kutnog profila tee istosmjerna struja jakosti I. Izraunajte
iznos i smjer vektora magnetske indukcije B u toki D. Zadano je: I = 100 A,
d = 5 cm, = 30o.
Rjeenje:
BD = 104 T
44
Ispitni zadatak 9:
Na kratki ravni vodi duljine 30 cm, koji se nalazi u homogenom magnetskom
polju i okomit je na silnice polja, djeluje magnetska sila iznosa 60 N. Ako
struja kroz vodi iznosi 250 A, izraunajte iznos magnetske indukcije.
Rjeenje:
B = 0,8 T.
45
Ispitni zadatak 10:
Za zadane smjerove uzbudnih struja, izraunajte dva razliita iznosa MMS 2

kod kojih magnetski tok u krugu iznositi = 6 10-4 Vs. Zadano je: l FE = 20 cm,
= 0,04 cm, S = 5 cm 2 , 1 = 400 Az, r = 18190, x = 0 %.
Rjeenje:
Postoje dva razliita rjeenja:
2 = 793 A
2 = 7 A
46
Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Izmjenine struje
Zadatak 1:
Dva izvora izmjeninog sinusnog napona spojena su u seriju. Odredite ukupnu
EMS koju daju ovi izvori. Zadano je: f = 50 Hz, Emax1 = Emax2 = 100 V,
1 = 30, 2 = 60.
Rjeenje:
Vrijedi da je:
100 j30o
e
V
2
100 j60o
e
e 2 ( t ) = 100 sin ( t + 60 ) E 2 =
V
2
e1 ( t ) = 100 sin ( t + 30 ) E1 =
Fazor ukupne EMS jednak je sumi fazora elektromotornih sila:
E = E1 + E 2
1
E = E1 + E 2 =
100 j30o 100 j60o

e +
e
2
2
E = E1 + E 2 =
100
100
100
100
cos 30o + j
sin 30o +
cos 60o + j
sin 60o
2
2
2
2
E = E1 + E 2 =
100 3 1
100 1
3
+
+
j
2 2 2
2 2 2
E = 96,5 + j 96,5 = 136,5 e j45 V

o
Zadatak 2:
Odredite izraz za trenutnu vrijednost napona na kondenzatoru C1. Zadano je:
e1(t) = 15sin(314t - /2) V, i1(t) = 2sin(314t + /6) A, C2 = 200 F,
i2(t) = 3sin(314t - /3) A, R1 = 5 , R2 = 3 , C1 = 1 mF, L = 7 mH.
Rjeenje:
Fazor napona na kondenzatoru C1 opisan je izrazom:
U C1 = I ZC1
gdje je:
ZC1 = jX C1 = j
1
1
= j
= j 3, 2
C1
314 1 103
Prema slici vrijedi da je:
I = I1 + I 2
4
Iz zadanih izraza za struje u vremenskom podruju, slijede fazori struja:
i1 (t) = 2 sin(314 t + / 6)
I1 =
2 j30o
e
2
i 2 (t) = 3 sin(314 t / 3)
I2 =
3 j60o
e
2
Nakon uvrtenja prethodno definiranih fazora, slijedi da je fazor ukupne

struje:
I=
2 j30o
3 j60o
e +
e
2
2
I=
2
3
(cos 30o + j sin 30o ) +
(cos( 60o ) + j sin(60o ))
2
2
I = 2, 29 j 0, 77 = 2, 6 e j26 A
o
Fazor napona na kondenzatoru C1 iznosi:
U C1 = 2, 6 e j26 3, 2 e j90 = 8,3 e j116 V

o
Napona na kondenzatoru C1 u vremenskom podruju opisan je sljedeim

izrazom:
u C1 (t) = 8,3 2 sin(314 t 116o ) V
Zadatak 3:
Serijski spojeni otpor R i kondenzator C prikljueni su na izvor izmjenine
EMS e(t)=150sin(104t) V. Zadano je: R = 20 , C = 5 F.
Potrebno je izraunati:
a) Impedanciju u kompleksnom obliku,
b) Fazor struje i izraz za struju u vremenskom podruju,
c) Fazore napone na otporu i kondenzatoru.
Rjeenje:
a) Impedancija strujnog kruga
Z = R j XC = R j
Z = 20 j
1
C
1
= 20 j 20
104 5 106
Z = 20 2 e j45
o
b) Fazor struje i izraz za struju u vremenskom podruju

Fazor EMS izvora:
e(t) = 150 sin(104 t) E =
150 j0o
e V
2
8
Fazor struje se odreuje pomou Ohmovog zakona:
150 j0o
150
e
U
2
2 e j45o = 3, 75 e j45o A
I= =
o =
Z 20 2 e j45
20 2
U vremenskom podruju struja ima oblik:
i(t) = I 2 sin( t + i ) = 3, 75 2 sin(104 t + 45o ) A

c) Fazori napona na otporu i kondenzatoru:
U R = I ZR = I R = 3, 75 e j45 20 e j0 = 75 e j45 V
o
U C = I ZC = j X C I = 3, 75 e j45 20 e j90 = 75 e j45 V

o
Zadatak 4:
Za serijski RLC krug izraunajte R, L, C i cos ako je zadano: UL = 660 V,
E = 200 V, UC = 500 V, f = 50 Hz, I = 11 A.
10
Rjeenje:
Iz poznatih efektivnih vrijednosti napona slijedi da je:
UC = I XC =
I
I
11
C=
=
= 70,8 106 F
2 f C
2 f U C 2 50 500
UL = I XL = I 2 f L L =
UL
660
=
= 0,19 H
2 f I 2 50 11
Impedancija strujnog kruga iznosi:
Z=
E 200
=
= 18,18
I
11
11
Kompleksni izraz za impedanciju glasi:
Z = R + j (X L X C )
odakle slijedi da je:
Z2 = R 2 + (X L X C ) 2
Iz prethodnog izraza, slijedi da je radni otpor:
R = Z2 (X L X C ) 2 = Z2 (2 f L
1
) 2 = 14
2 f C
Faktor snage za UL > UC, odnosno za XL > XC je:
cos =
R
14
=
= 0, 77 ind.
Z 18,18
12
Zadatak 5:
Za zadanu mreu, izraunajte ukupnu impedanciju Z, faktor snage i jakost
struje izvora. Zadano je: E = 220 V, f = 50 Hz, R1 = R2 = 10 , R3= 10 ,
L1 = 25,46 mH, L2 = 38,2 mH, C1 = 455 F, C2 = 796 F.
13
Rjeenje:
= 2 f = 100 rad/s
o
Z1 = R1 + j L1 =10 + j8 = 12,806 e j38,66

1
j34,992o
Z2 = R 2 j
= 10 j7 = 12, 207 e
C1
1
j53,13o
Z3 = R 3 + j L 2
=
6
+
j8
=
10
C
2
Z1 Z2 12,806 e j38,66 12, 207 e j34,992

=
=
Z1 + Z2
10 + 10 + j(8 7)
o
Z12
14
Z12 =
156,322 e j3,668
20,025e
j2,862o
= 7,806 e
j0,806o
= 7,805 + j0,11
Zuk = Z12 + Z3 = 7,805 + j0,11 + 6 + j8 = 13,805 + j8,11

o
Zuk = 16,01 e j30,433
Neka je fazni kut EMS jednak nuli.

o
E
220 e j0
j30,433o
=
=
I=
13,741
e
A
Zuk 16,01 e j30,433o
Faktor snage: cos = cos +30, 433o = 0,86222 ind.

15
Zadatak 6:
Dva paralelno vezana troila se napajaju iz izvora sinusne izmjenine struje.
Jakost struje prvog troila I1 = 2,5 A, a njegov faktor snage cos 1 = 0,75 ind.
Ukupna jakost struje obaju troila je I = 4 A, uz faktor snage cos = 0,62 ind.
Izraunajte jakost struje drugog troila I2 i njegov faktor snage cos 2.
I
+
I2
I1
Z1
Z2
16
Rjeenje:
cos 1 = 0,75 ind.
1 = 41, 41o
cos = 0,62 ind.
= 51,684o
I1 = 2,5 e
j41,41o
= 1,875 j1,654 A
I = 4 e j51,684 = 2, 48 j3,138 A
o
I2 = I I1 = 2, 48 j3,138 1,875 + j1,654 A

I2 = 0,605 j1, 484 = 1,603 e j67,82 A
o
17
I2 = 1,603 A
2 = + 67,82o
cos 2 = cos +67,82o = 0,37751 ind.
18
Zadatak 7:
Izraunati impedanciju i faktor snage jednofaznog troila ako instrumenti
spojeni prema slici pokazuju: I = 10 A, U = 400 V, P = 3 kW.
W
Z
19
Rjeenje:
Radna snaga koju mjeri vatmetar jest radna snaga na impedanciji:
P = U I cos
Iz ovog izraza mogue je odrediti faktor snage:
cos =
P
3000
=
= 0, 75
U I 400 10
Iznos impedancije moe se izraunati iz poznatog napona i struje na

impedanciji:
Z=
U 400
=
= 40
I
10
Impedancija osim iznosa odreena je i faznim kutom, tj.
cos = 0, 75
Z = 40 e j41,41
= 41, 4o
20
Zadatak 8:
U strujnom krugu prema slici izraunajte sve struje, radnu snagu izvora te
snagu na otporima R1 i R2. Zadano je: R1 = 10 , R2 = 15 , XL = 20 ,
XC = 15 , E = 200 V.
21
Rjeenje:
Struja izvora jednaka je sumi struja u paralelnim granama:
I = I1 + I2
gdje je:
I1 =
I2 =
o
E
200
=
= 4 j8 = 8,94 e j63,4 A
R 1 + jX L 10 + j20
o
E
200
=
= 6, 67 + j6, 67 = 9, 43 e j45 A
R 2 jX C 15 j15
22
Slijedi da je:
I = I1 + I2 = 4 j8 + 6, 67 + j6, 67 = 10, 67 j1,33 = 10,8 e j7,1 A

o
Konjugirano kompleksna vrijednost struje je:
I * = 10,8 e + j7,1 A
o
Snaga izvora je:
P = Re {E I * } = Re 200 10,8 e + j7,1 = Re 2160 e + j7,1 = 2135 W

o
Snage na otporima R1 i R2 su:
P1 = I12 R1 = 8,942 10 = 800 W

P2 = I 22 R 2 = 9, 432 15 = 1335 W
23
Napomena:
Sva radna snaga koju daje izvor troi samo na radnim otporima R1 i R2:
P = P1 + P2 = 800 + 1335 = 2135 W
24
Zadatak 9:
Za strujni krug prema slici treba odrediti struju, jalovu, radnu i prividnu snagu
koju daje izvor te snagu gubitaka u vodiima RV. Zadano je: RV = 2 ,
C = 26,525 F, L = 26,525 mH, R = 20 , e(t) = 311sin(377 t) V.
25
Rjeenje:
Vrijedi da je:
E=
E max
311
=
= 220 V
2
2
E = 220 e j0 V
o
Z = R V + ( R + jX L ) ( jX C ) + R V
Iz zadanih podataka slijedi da su reaktancije:
XC =
1
1
=
= 100
C 377 26,525 10-6
X L = L = 377 26,525 10-3 = 10
26
Ukupna impedancija je:
Z = 22 +
( 20 + j 10 ) ( j 100 ) = 27,5 + j5,9 = 28 e j12

20 + j 10 j 100
pa je uz pretpostavku da je fazni kut EMS nula:
I=
220 e j0
28 e j12
= 7,9 e j12 A i(t) = 11 sin(377 t 12o ) A

o
Gubici u vodiima iznose:
PV = 2 I 2 R V = 2 7,92 2 = 250 W
Prividna snaga izvora je:
S = U I = 220 7,9 = 1738 VA
27
Radna snaga izvora je:
P = U I cos
= +12o P = 220 7,9 cos 12o = 1700 W
Jalova snaga izvora je:
Q = U I sin = 220 7,9 sin12o = 360 VAr

ili
Q = + S2 P 2 = 1738 2 1700 2 = 360 VAr
Radna snaga na otporu R je:
PR = P PV = 1700 250 = 1450 W

28
Zadatak 10:
Izraunajte prividnu, radnu i jalovu snagu koju daje izvor. Zadano je:
o
E = 220 e j0 V, Z = 100 e j30 .

Z1 = Z
Z2 = Z
+
E
Z4 = Z
Z3 =
Z
2
Z5 = Z
29
Rjeenje:
Z12 =
Z
2
Z123 = Z12 + Z3 = Z ; Z1234 = Z123 P Z4 =
Zuk = Z1234 + Z5 =
I=
Z
2
o
3
Z = 150 e j30
2
E
220
j30o
=
=
1,
467
e
A
Zuk 150 e j30o
o
S = E I * = 220 1, 467 e j30 = 322, 74 e j30 =

= 279,501 + j 161,37 = P + j Q
S = 322, 74 VA ; P = 279,501 W ; Q = 161,37 VAr

30
Zadatak 11:
Izraunajte induktivitet L za koji je radna snaga koju daje izvor tri puta
vea od jalove snage izvora (P = 3Q). Nakon toga izraunajte EMS izvora
E kod kojeg je prividna snaga izvora S = 100 VA. Zadano je: f = 50 Hz,
C = 1 F, R = 10 .
+
E
31
Rjeenje:
XC =
1
= 3183,1
C
R ( jX C )
10 3183,1 e- j90
31831 e- j90
=
=
=
o
R + ( jX C )
10 j3183,1
3183,12 e- j89,82
o
ZRC
ZRC = 10 e-j0,18 = 10 j 0,0314

o
Zuk = R + jL + ZRC = 20 + j (100 L 0, 0314 )

32
P = 3 Q
20 = 3 (100 L 0,0314 )
L = 0,02132 H
Zuk = 20 + j (100 0,02132 0,0314 ) = 21,082 e j18,434

o
E2
S = EI =
Z
E = S Z = 100 21,082 = 45,915 V
33
Zadatak 12:
U spoju prema slici potrebno je izraunati:
a) R0 za kojeg e krug biti u rezonanciji,
b) Struju izvora u sluaju rezonancije.
Zadano je: E = 100 V, R = 15 , XL = 5 , XC = 10 .
34
Rjeenje:
Z = ( jX C || R 0 ) + R + jX L =
R 0 ( jX C ) R 0 + jX C
+ R + jX L
R 0 jX C R 0 + jX C
R 02 ( jX C ) + R 0 X C2
+ R + jX L
Z=
R 02 + X C2
R 0 X C2
R 02 X C
Z=R+ 2
+ j XL 2
R 0 + X C2
R 0 + X 2C
Iz uvjeta za serijsku rezonanciju mogue je odrediti otpor R0:
Im ag (Z)= 0
35
R 20 X C
X 2C X L
102 5
= 0 R0 =
=
= 10
XL 2
R 0 + X C2
XC XL
10 5
Struja u sluaju rezonanciji je:
I=
U
=
Z
U
100
=
=5A
2
R 0 XC
10 102
15 + 2
R+ 2
10 + 102
R 0 + X C2
36
Zadatak 13:
Zadana je mrea prema slici koja je prikljuena na trofazni simetrini izvor
linijskog napona U l . Odredite pokazivanja instrumenata za sljedee sluajeve:
a) jednak teret u svim fazama uz ukljuenu sklopku u neutralnom vodiu,
b) prekid faze C uz ukljuenu sklopku u neutralnom vodiu,
c) prekid faze C uz iskljuenu sklopku u neutralnom vodiu,
Zadano je: U l = 173 V, R1 = R2 = R3 = 10 .
37
Rjeenje:
a) Jednak teret u svim fazama uz ukljuenu sklopku u neutralnom vodiu
Naponi izvora:
E1 = 100 e j0 V
o
E 2 = 100 e- j120 V
o
E 3 = 100 e j120 V
o
S obzirom da je rije o simetrinom

troilu s neutralnim vodiem:
U AB = 0
Naponi na troilima su:
U1 = E1 = 100 e j0 V
o
U 2 = E 2 = 100 e- j120 V
o
U3 = E 3 = 100 e j120 V
o
38
Iz poznatih napona na troilima mogue je odrediti struje:

o
U1 100 e j0
=
= 10 e j0 A
I1 =
R1
10
o
o
U 2 100 e- j120
=
= 10 e- j120 A
I2 =
R2
10
o
o
U 3 100 e j120
=
= 10 e j120 A
I3 =
R3
10
o
39
b) prekid faze C uz ukljuenu sklopku u u neutralnom vodu
Zbog postojeeg neutralnog

voda vrijedi:
U AB = 0
Napon na troilima:
U1 = E1 = 100 e j0 V
o
U 2 = E 2 = 100 e- j120 V
o
U3 = E 3 = 100 e j120 V
o
Struje su:
o
U1 100 e j0
I1 =
=
= 10 e j0 A
R1
10
o
o
U 2 100 e- j120
=
= 10 e- j120 A
I2 =
R2
10
o
I3 = 0 A
I0 = I 1 + I 2 = 10 e- j60 A
o
40
c) prekid faze C uz iskljuenu sklopku u u neutralnom vodu

Mrea nema neutralni vod pa vrijedi:
U AB 0
Napon na troilima nije jednak
naponu izvora:
U1 = E1 U AB
U 2 = E 2 U AB
U 3 = E 3 U AB
Da bi se odredili naponi na troilima potrebno je odrediti napon
izmeu zvjezdita trofaznog troila i izvora. Taj napon se odreuje
pomou Millman-ovog teorema :
41
U AB
E1 E 2 100 e j0o 100 e j120o

+
+
o
RA RB
10
10
=
=
= 50 e j60 V
1
1
1 1
+
+
RA RB
10 10
Naponi na troilima iznose:
U1 = E1 U AB = 100 e j0 50 e j60 = 86, 6 e j30 V

o
U 2 = E 2 U AB = 100 e j120 50 e j60 = 86, 6 e j150 V

o
U3 = E 3 U AB = 100 e j120 50 e j60 = 150 e j120 V

o
42
Struje u mrei su:
o
U1 86, 6 e j30
I1 =
=
= 8, 66 e j30 A
R1
10
o
o
U 2 86, 6 e j150
=
= 8, 66 e j150 A
I2 =
R2
10
o
I 3 = 0 e j0 A
o
43
Zadatak 14:
Trofazni elektrini bojler ima tri jednaka grijaa radnog otpora R = 30 i
induktiviteta L = 0,01 H. Bojler je spojen na krutu mreu (linijskog)
napona 380 V, frekvencije 50 Hz. Izraunajte prividnu, radnu i jalovu
snagu bojlera ako su grijai spojeni:
a) U zvijezdu,
b) U trokut.
Rjeenje:
U oba sluaja:
o
Z = 30 + j 100 0, 01 = 30 + j = 30,164 e j5,978
Z = 30,164
44
a) Spoj u zvijezdu
S = 3 U f If
U 2l
3802
=
=
= 4787,16 VA
Z
30,164
P = S cos = 4787,16 cos 5,978o = 4761,13 W

Q = S sin = 4787,16 sin 5,978o = 498,57 VAr
b) Spoj u trokut
S = 3 4787,16 = 14,361 kVA

P = 3 4761,13 = 14, 283 kW ;
Q = 3 498,57 = 1, 496 kVAr
45
Ispitni zadatak 1:
U nekom krugu nalazi se serijska kombinacija radnog otpora R = 30 ,
induktiviteta L = 0,4 H i kondenzatora kapaciteta C = 24 F. Ovaj krug
prikljuen je na EMS iznosa E = 220 V, frekvencije f = 60 Hz. Kolika je
jakost struje I ovog kruga i koliki je faktor snage ove RLC kombinacije?
I
+
R
L
C
Rjeenje:
Efektivna vrijednost struje: I =
E
220
=
= 4,381 A
Z 50, 218
Faktor snage: cos = cos +53,316o = 0,5974 ind.
46
Ispitni zadatak 2:
o
o
U spoju prema slici zadano je: E = 20 e j0 V, Z1 = 4 + j8 , Z2 = 10 e j37
Z3 = 3 j4 . Izraunajte: I1 , I 2 , I3 i radnu snagu izvora P.
Rjeenje:
I1 = 2 A, I 2 = 0,9 A, I3 = 1,8 A, P = 32 W.
47
Ispitni zadatak 3:
Izraunajte prividnu, radnu i jalovu snagu koju daje izvor. Zadano je: E = 220
V, f = 50 Hz, R = 10 , L = 0,1 H, C = 300 F.
2R
+
2L
C
2
Rjeenje:
S = 5241,5 VA, P = 2270,55 W, Q = 4724,18 VAr.

48
Ispitni zadatak 4:
Za spoj prema slici zadano je: R = 1 , L = 0,02 mH, C1 = 10 F, C2 = 5 F,
UC1 = 5 V, = 105 s-1. Izraunajte E, I2 i I3.
Rjeenje:
E = 25 V, I 2 = 11,2 A, I3 = 10 A.
49
Ispitni zadatak 5:
Izraunajte snagu koja se troi na radnom otporu R1. Zadano je: E = 220 V,
f = 50 Hz, R = 10 , L = 0,15 H, C = 100 F, R1 = 15 .
R1
E
C
Rjeenje:
P1 = 1583, 63 W
50
Ispitni zadatak 6:
Izraunajte snagu koju pokazuje vatmetar. Zadano je: R = 10 , f = 50 Hz,
o
o
E = 220 e j0 V, Z = 20 e j45 .
I
+
2 Z
2 Z
Rjeenje:
P = 2141,94 W
51
Ispitni zadatak 7:
Instrumenti ukljueni u mreu na slici pokazuju da je: U = 200 V, I = 37,9 A i
I1 = I2 = 20 A. Treba izraunati:
a) Radnu snagu na otporniku R
b) Otpore troila R i X.
Rjeenje:
a) P = 3200 W
b) R = 8 , X = 6 .
52
Ispitni zadatak 8:
Mrea prema slici zadana je sa: Z1 = 2 + j2 , Z2 = 2 j4 , I 2 = 5 A.
Izraunajte jakost struje I.
Rjeenje:
I = 7,9 A
53
Ispitni zadatak 9:
Za koju e vrijednost Xc u mrei nastupiti rezonancija, ako je zadano:
R1 = 10 , R2 = 15 , XL= 10 ?
Rjeenje:
X C = 20
54
Ispitni zadatak 10:

o
o
Za spoj prema slici zadano je: E1 = 220 e j0 V, E 2 = 220 e-j120 V,
E 3 = 220 e j120 V, Z1 = 10 e j30 , Z2 = 20 e-j45 , Z3 = 5 e j60 .

o
Millmanovom metodom izraunajte struje: I1, I2 i I3 .
Rjeenje:
I 1 = 18,58 e-j79,258 A, I 2 = 19, 06 e -j74,671 A,

o
I 3 = 39, 04 e j105,23 A.
o
55

E120 - AV - Drugi Kolokvij

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

E120 - AV - Drugi Kolokvij

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

b) U sluaju kad je naboj negativan i elektrina i magnetska

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Budui da su sile F1 i F2 pod kutem od 900, ukupna sila na vodi 3

Fuk = F12 + F22 =

+ 752 = 83,85 103 N/m

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Izrazi za izraun F1 i F2 glase:

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Iz uvjeta ravnotee okvira F1 = F2+G, rauna se iznos struje I1:

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Magnetsko polje se mijenja razliito u etiri sluaja:

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Za r1 < r < r2, obuhvaen je vodi kroz koji tee struja I pa

Za r2 < r < r3, obuhvaen je unutranji vodi i dio vanjskog

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

b) Jakosti magnetskog polja u tokama A, B, C i D :

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Napomena: doprinos magnetskoj indukciji

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Primjenom Biot-Savart-ovog zakona mogu se izraunati iznosi jakosti

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Ukupna jakost polja HA:

Slijedi da je magnetska indukcija u toki A:

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

e = B l v sin = 0,5 0,5 30 sin 90o = 7,5 V

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

b) Vodi pod kutem od 45

Iznos inducirane EMS:

e = B l v sin = 0,5 0,5 30 sin 45o = 5,3 V

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

750 1200 1900

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

BFE tablica magnetiziranja H FE = 1200 A/m

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Tok koji tee jezgrom zatvara se preko zranog raspora pa je:

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Uz zanemarenje rasipanja silnica u zranom, vrijedi da je:

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

H FE l FE + H l 1200 0, 2 + 1,1106 1 103

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam

BA = 4 105 T, BB = 1,33 105 T

Auditorne vjebe iz Elektrotehnike (120) Magnetizam