E

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Qarqet/ rrjetet elektrike

Qarku elektrik I thjesht
Elementet themelore t qarkut elektrik
Lidhjet e linjave

Linja lidhse

Pika lidhse

Kryqzimi I linjave lidhse pa lidhje eletrike galvanike

1

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Elementet e qarkut elektrik duht lidhur galvanikisht,

ashtu q rryma elektrike t mundt t rrjedh n
mnyr kontinuale.
Pr lidhje sherbejn telat nga materialet pruese
( kryesisht nga bakri) t ashq. linjat lidhse.
Linjat lidhse n skema paraqiten me vija t plota;
vendet e lidhjs munden t shenohn me rrethe t
plota ose t zbrazta(0 ).

Linjat lidhse do ti konsiderojm ideale - nuk kan

fare rezistenc elektrike .
2

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Burimi elektrik

Paraqitja skematike
e burimit elektrik

Burimi elektrik sht shndrrues I (ndo)nj energjie

t llojit tjetr (kimike, mekanike, t drits) n energji
elektrike.
Brenda burimit elektrik ngarkesat elektrike nga pika
me potencial m t ult kalojn n pikat me
potencial m t lart.
3

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Tensioni I brendshm I burimit (ndryshimi I

potencialit) njiht si forc elektrolvizore (fel) e
burimit.

Kahu I forc elektrolvizore sht nga potenciali m I

ult kah ai m I lart.
N qarkun elektrik me vetm nj burim t f e l kahu
I forcs elektrolvizore prputht me kahun e rryms
n qark ku sht burimi.
4

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Shpenzuesi

Pamja skematike
e shpenzuesit

Shpenzuesi sht shndrruesi I energjis elektrike

n ndonj energji t llojit tjetr.
N shqyrtimet tona shpenzuesi sht shndruesi I
energjis elektrike n at termike q dtth trajtoht si
rezistenc.
Pajisja e cila si veti themelore ka rezistencn elektrike
quht rezistor dhe zakonisht n skem shnoht me R.
5

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Ekuacioni I tensionit t qarkut elektrik

U
I=
R
U = IR

U= E

+
E

Qarku I thjesht elektrik

E = IR
Ekuacioni I tensionit t
qarkut elektrik
6

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Qarku I thjesht elektrik burimi elektrik I lidhur

me shpenzues prmes linjave lidhse.

N shpenzues paraqitet rnja e tensionit n skajet

- n shpenzues mkmbt rryma elektrike.
Rryma rrjedh n menyr kontinuale npr qarkun elektrik
Intenziteti I rryms elektrike - sipas ligjit t Ohmit:

I=

U
R

Forca elektrolvizore e burimit dhe tensioni n shpenzues

jan n baraspesh derisa npr qark rrjedh rryma elektrike
7

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Forca elektrorezistuese/ kundrtensioni

Nse npr rezistencen elektrike rrjedh rryma, n te
ekziston tensioni n prputhje me ligjin e Ohmit:

U=RI

Ky tension quht kundrtension/ forc elektrorezistuese.

Kundrtensioni ekziston vetm nse npr rezistenc
ka rrym. Ky sht nj nocion kryekput tjetr n
raport me forcn elektrolvizore t burimit.
Forca elektrolvizore e burimit ekziston edhe nse
n qarkun elektrik nuk rrjedh rrym
8

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Lidhja serike e rezistencave

U1

U2

R2

R1

Lidhja serike e rezistorve

U = U1 + U 2

I1 = I 2 = I

U U1 + U 2 U1 U 2
R= =
=
+
=
I
I
I
I
= R1 + R2
R1
R2

9
9

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Npr lidhjen serike t rezistorve rrjedh rryma e

njejt. Pr n rezistor t lidhur n seri vlen:
n

R = Ri
i=1

Tensioni n rezistor: proporcional me vlern e rezistencs

Pr lidhjen serike t rezistorve vlen:

U1:U 2:U 3: L :U i : L :U n =
= R1:R2:R3: L :Ri : L :Rn
10

10

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Burimi real I tensionit

Burimi real I tensionit

nuk ka rezistenc
elektrike fare

+
E

Burimi ideal I tensionit

Burimi ideal I tensionit

Burimi real ka
gjithnj rezistenc elek.

Rezistenca e burimit
real

R0

E
Tensioni I burimit

Skema ekuivalente e burimit real t tensionit

11

11

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Qarku elektrik me burimin real t tensionit

U= E
Qarku elektrik me burimin
ideal t tensionit

+
R0

U = E - IR0
Qarku eletrik me burimin
real t tensionit
12

12

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK
ngarkesa

U
E

Pika e puns

QARQET ELEKTRIKE

-+

U = RI
Puna boshe

Lidhja e shkurtr

E I
Ik =
R0

R0

I = 0A

U = E - RI

I +

R>0

U=E
R0

R=0

+
+
+

Ik

U=0
R0

+
+

Diagrami rrym- tension I qarkut me burim real

13

13

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Paraqitja grafike
e tensionit n burim dhe n
shpenzues na jep nj pasqyr t kjart pr gjendjen
n qark me burimin real.

Piken e puns e cakton prerja e drejtimeve q

paraqet tensionin n bornat e burimit dhe tensionin
n shpenzues.

Kur rezistenca e shpenzuesit sht zero n qark do

t rrjedh rryma e lidhjs s shkurtr Ilsh.
Nse qarku sht I hapur, n borna do t paraqitet
tensioni I puns s kot/ boshe E.
14

14

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Teorema e fuqis maksimale

fuqia n shpenzues

2
E
R
2
P=I R =
2
( R0 + R )

Pmax

E 2 I0 E
=
Pmax =
4R0
4
R = R0

Fuqia n shpenzues n varsi nga rezistenca e shpenzuesit

15
15

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Fuqia maksimale n shpenzues do t fitoht ather

kur rezistenca e shpenzuesit R sht e barabart me
rezistencen e brendshme t burimit R0.

Deri te ky prfundim do t viht duke e caktuar

vlern maksimale t fuqis me derivimin e funkcionit
t fuqis dhe duke zbatuar kushtin q dP/dR=0.

Nse sht knaqur kushti q R=R0 thuht se

qarku sht duke punuar n kushtet e prshtatjs
pr vler maksimale t fuqis.
N kushtet e tilla fuqi e njejt do t shpenzoht n
shpenzues dhe n rezistencn e brendshme t
burimit.
16
16

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Fuqia e dobishme (e puns): P=

Fuqia e humbjeve:

Ph =

Wh
t

Shkalla e veprimit t pajisjes h hersi I fuqis s

Fuqia e daljs
dobishme dhe fuqis s tr:

P
P
=
=
P + Pi
Pi

fuqia e hyrjs
17

17

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Ligjet e Kirchhoffit
Ligji I par I Kirchhoffit

Ligji I par I Kirchhoffit shuma algjebrike e rrymave

n nyje t rrjetit elektrik sht e barabart me zero:
n

I1
I3

I5
I4
I2

=0

k =1

I1 - I 2 + I 3 + I 4 - I 5 = 0
I1 + I 3 + I 4 = I 2 + I 5

Nyja me disa rryma

18

18

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

- + --

R4

E1

I4

+ E
- 4

I1 + R1

E2

+
I

kahu
2
i rrotullimit
n lakun ele.

E3

Rruga e mbyllur (laku) n rrjetin

e prbr elektrik

Kundrtensioni
njejt me
kahun e lakut

Kahet e zgjedhur
t rrymave

R2

- + +

+ R - I3
3

Tensioni I burimit
I kundrt
me kahun e lakut

QARQET ELEKTRIKE

Ligji I dyt i Kichhoffit:

m

E - R I
k

k =1
Kundrtensioni n
kahun e kundrt
me kahun e lakut

=0

k =1
Tensioni I burimit n
kahun e lakut

- E1 - I1R1 + E2 + I2 R2 - E3 + I3 R3 + E4 - I 4 R4 = 0
19

19

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Lidhja paralele e rezistencave

I
+

I1

I2

Ik

R1

R2 L

Rk

Lidhja paralele e rezistencave

In
Rn

Rezistenca
n ekuivalente

I = I1 + I 2 + I 3 + L + I k L + I n = I k
k =1

U
Ik =
= UGk
Rk

Rryma npr rezistencn e k-t

prqueshmria
20

20

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

I = U Gk = UG
k =1

G = Gk
k =1

n
1
1
=
R k =1 Rk

N lidhjen paralele t rezistencave mbledhen vlerat

reciproke t rezistencave t veqanta, prkatsisht
prqueshmrit e veqanta.
21

21

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Lidhja serike e burimeve

R01

R03

R02

+ -

- +

+ -

E1

E3

E2

Paraqitja skematike e tre burimeve reale t lidhur n seri/rend

R0

E
E = Eab = E1 + E2 - E3

Skema e burimit ekuivalent

t burimeve elektrike n seri

R0 = R01 + R02 + R03

n

n burime n seri t burimeve reale

E = Ek
k =1

R0 = R0k
k =1
22

22

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Lidhja paralele e burimeve reale

+ - R01
a

E1

I0

+ E2

R02

E1 - E2
I0 =
R01 + R02

Lidhja paralele e dy burimeve

reale t tensionit

Lidhja paralele e dy burimeve edhe n punn pa ngarkes

paraqet lakun elektrik t mbyllur .

Nse E1 dhe E2 nuk jan plotsisht t njejt, punn pa ngarkes

(n punn boshe) do t rrjedh rryma e barazimit I0.

Rezistencat e brendshme duht t jen sa m t vogla rrymat e barazimit mund t jen t konsiderueshme.

23

23

T
O

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

+ - R01

+ E1 I
0
+ R02

E2

I = I1 + I 2

I1

I2

QARQET ELEKTRIKE

E1 - E2 + I 2 R02 - I1 R01 = 0

E1 - IR - I1 R01 = 0
R
Lidhja paralele e dy burimeve reale me shpenzuesin me rezistenc R
24

24

UNIVERSIETI I PRISHTINS
FIEK

QARQET ELEKTRIKE

Nse forcat elektrolvizore t burimeve jan t njejta,

gjat ngarkimit rrymat npr burimet e veqanta jan
disproporcionale me rezistencat e brendshme:

I1 R02
=
I 2 R01
Nse forcat elektrolvizore t burimeve sjan t
njejta, gjat ngarkimit rrjeti (qarku)duht zgjidhur
me zbatimin e ligjeve t Kirchhoffit.

N shmbll n fig. jan t panjohura tre rrymat e

ndryshme - nevojiten tre ekuacione.
Mund t ndodh q n nj deg nuk do t rrjedh
rryma fare .

25

25