EUKLIDSKA GEOMETRIJA

 februar 2010. godine

1. Ako su p i q dve mimoilazne prave, dokazati da postoji jedinstvena ravan koja sadri
pravu p i paralelna je sa pravom q .

reenje: U prostoru E3 prava q je paralelna sa ravni ako ako je q ili q = .

Ako su

dve mimoilazne prave, onda one nemaju zajednikih taaka.

Dokaz: Neka je p q = {X}. Svaka prava sadri bar dve take, tako da postoje take
A p i B q razliite od take X. Postoji jedinstvena ravan koja sadri take A, B, X.
Iz A, X i B, X sledi p, q , a ovo je u suprotnosti sa deni ijom mimoilaznih
pravih.

Za svaku taku

i pravu

postoji jedinstvena prava

takva da je

Q q, p k q.

Dokaz : Ako je Q p, tada je q p. Ako Q 6 p, tada, na osnovu Plejferove aksiome, u

ravni odreenoj njima postoji jedinstvena prava q takva da Q q i p q = , tj. p k q.

Ako se prave

seku u jednoj taki, tada postoji jedinstvena ravan

koja ih

sadri.

Dokaz : Neka je p q = {X}. Na osnovu aksioma in iden ije, imamo svaka prava sadri
bar dve take i da postoji jedinstvena prava koja sadri dve razne take. Neka su A p
i B Q, A, B 6= X. Ako bi take A, B, X bile kolinearne, zbog jedinstvenosti prave kroz
take A i X, sledilo bi da je B p, to je kontradik ija jer je X 6= B jedina zajednika
taka pravih p i q . Dakle, take su nekolinearne, pa se iz aksioma in iden ije lako dobija
da postoji jedinstvena ravan A, B, X. Poto take A i X pripadaju ravni , sve take

prave p pripadaju ravni . Slino, q .

Slino se pokazuje i tvrenje da postoji jedinstvena ravan koja sadri dve paralelne prave.
Neka je P taka takva da P p. Prema prethodnom, P 6 q i postoji jedinstvena prava
p : P p , p k q. Prave p i p se seku u taki P, pa postoji jedinstvena ravan koja ih
sadri. Treba pokazati q k , odnosno q = .
Iz q k p sledi da postoji ravan koja sadri prave p i q. Ako bi q = {X}, tada bi
X , odnosno X , a to je prava p . Ovo je nemogue jer se prave p i q ne seku.
2. U trouglu ABC vai BC = 21 (AB + AC). Neka su take M i N sredita ivi a AB i AC ,
a opisani krug trougla AM N . Dokazati da sredite upisanog kruga trougla ABC
pripada krugu .

reenje:
Lema 1: Bisektrisa unutranjeg ugla trougla see naspramnu strani u u odnosu susednih
strani a.

Lema 2: Bisektrisa unutranjeg ugla trougla, medijatrisa naspramne strani e i krug opisan
oko trougla seku se u jednoj taki.

E
N
S

Neka je E presek bisektrise unutranjeg ugla kod temena A i prave BC. Na osnovu leme
1, vai B(B, E, C) i BE : CE = AB : AC. Odavde imamo:
BE

AB
CE
AC

BC

BE + EC =

BC

1
(AB + AC)
2

AB + AC
AB
CE + CE =
CE
AC
AC

Iz prethodnog sledi da je AC = 2CE. Slino se pokazuje da je AB = 2BE.

Taka M je sredite dui AB, pa je BM = 12 AB = BE. Dakle, BM
= BE, tj. BEM je
jednakokraki, pa je bisektrisa M BE ujedno i medijatrisa dui EM. Analogno se pokazuje
da je bisektrisa ECN medijatrisa dui EN.
Neka je sa S oznaen entar kruga upisanog u ABC, tj. S je presek bisektrisa uglova
ABC
= M BE i BCA
= ECN. Uoimo M EN : medijatrise strani a EN EM se
seku u jednoj taki, te je S entar opisanog kruga oko M EN.
Krug je opisan oko AM N. Iz leme 2 sledi da se bisektrisa N AM i medijatrisa strani e
M N seku na krugu . Iz prethodnog sledi da taka S pripada medijatrisi strani e M N i
bisektrisi CAB
= N AM, pa je upravo S traena taka.
3. Dokazati da je etvorougao ABCD neke ravni E 2 tetivan ako i samo ako je

= E.

G
G
AB
BC
CD
DA

reenje:
i osne reeksije SP P te ravni, a poto
Klizajua reeksija je kompozi ija transla ije T
PP

= SP P T = T SP P .
one imaju zajedniku osu P P vai: G
PP
PP
PP

Rota ija oko take O za ugao nazivamo transforma iju RO, odreenu rela ijom RO, =
Sq Sp , gde je O = p q, = 2(p, q).
E

q AC

G
G
AB
BC
CD
DA

=
=

SAB

SCD SBC T

T
SDA T
AB
BC
CD
DA
SCD SBC T SAB
SDA T
CA
AC

RC,2BCD T SAB
SDA T
CA
AC

Sp SAC T SAB
SDA T
AC
CA

SDA SsAC Sq Sp SAC Sq SsAC SAB

SDA SsAC Sq Sp Sq SAC SsAC SAB

|
{z
}
Sq

sAC AC

SDA SsAC Sq SsAC SAC SAB

{z
}
|
Sq

SDA Sq SAC SAB

gde smo sAC oznaili simetralu dui AC, a sa p i q prave takve da vai
C p,

BCD = (AC, p),

C q,

q AC.

(p), to prava
Poto je, prema teoremi o transmuta iji, q = SsAC (q ) = SsAC Sq (p) = T
CA
q sadri taku A i paralelna je sa pravom p.

Odavde sledi:
E = SDA Sq SAC SAB = RA, RA, = RA,+ ,

za uglove
=
=

2(q , DA) = 2((q , AC) DAC) = 2((p, AC) DAC) = 2( BCD DAC)
2BAC = 2(BAD CAD) = 2( DAB + DAC) = 2(DAC DAB)

Jednakost E = RA,+ je ispunjena akko je

0 = + = 2( BCD DAC + DAC DAB) = 2 2(BCD + DAB),

odnosno = BCD + DAB.

Dakle, etvorougao ABCD je tetivan akko su naspramni uglovi suplementni, to je upravo
dobijeni uslov.

4. Neka je P Q zajednika normala mimoilaznih pravih p i q , P p, Q q . Ako prava c see

prave p i q redom u takama A i B takvim da je AP
= BQ, dokazati da je P AB
= QBA.

reenje:
A
P

q
Q
B

AP Q = P QB = 2
AP
= BQ
PQ
= PQ
AQ
= BP
AP
= BQ
AB
= AB

= AP Q
= P QB = AQ
= BP
= AQB
= P BA = QBA
= P AB

5. Konstruisati krug koji sadri date take A i B i ortogonalan je na dati krug .

reenje:

1
ANALIZA:

Oznaimo sa traeni krug.

Neka je 1 krug sa entrom u taki A poluprenika AB. Posmatramo inverziju 1 u odnosu

na krug 1 .
Taka B pripada krugu inverzije, pa je invarijantna pri inverziji 1 .
Krug slika u krug koji ne sadri entar inverzije A.
Krug sadri entar inverzije, pa se slika u pravu koja ne sadri taku A. Inverzija
je preslikavanje koje uva uglove i in iden iju, pa vai:
B

= B = 1 (B) 1 () =
= = 1 () 1 () =

Dakle, je prava koja sadri taku B i ortogonalna je na krug (to znai da sadri
entar X kruga ).
KONSTRUKCIJA:

1 : krug sa entrom u taki A poluprenika AB

: krug - slika kruga pri inverziji 1
: prava koja sadri entar X kruga i taku B
: krug - slika prave pri inverziji 1

Pomone konstruk ije :

a) Konstruk ija slike kruga , A 6 pri inverziji 1 .
Neka je p prava koja sadri taku A i entar O kruga . Oznaimo sa P i Q take
preseka prave p i kruga . Ako su P i Q redom slike taaka P i Q pri inverziji 1 ,

tada je traeni krug krug nad prenikom P Q .

t1

T1

P
A

P
O

T2

t1

t2

T1

1
O
A

P Q

T2
t2

b) Konstruk ija slike prave , A 6 pri inverziji 1 .

Prava koja ne sadri entar inverzije slika se u krug koji sadri entar inverzije. Neka
je P podnoje normale iz entra inverzije A na pravu i P njena slika pri inverziji
1 . Traeni krug je krug nad prenikom AP.

1
P
P
A

DOKAZ: Prema konstruk iji taka A je entar inverzije, a B pripada krugu inverzije, pa
je 1 (B) = B. Krug sa entrom u taki X je slika kruga pri inverziji.

Prema konstruk iji krug je slika prave : A 6 , B, X . Na osnovu osobina

inverzije vai:
A 6
B
X
DISKUSIJA:

= A
= B
=

Ako su entar kruga i take A i B kolinearne, je prava AB. Ako A, B ,

reenje ne postoji.