ANELKO ZELENIKA

NEKOLIKO SLUAJNIH PRONALAZAKA ARHEOLOKIH

SPOMENIKA KULTURE U HERCEGOVINI
Formiranjem ire mree zaviajnih muzeja i
organizovanom zatitom na ouvanju kulturnoumjetnikog nasljea uinjen je jedan korak na
prijed ne samo na polju arheologije ve i cjelokune istorijske batine kod nas.
Pored mnogobrojnih sistematskih arheolokih
iskopavanja koja su izvrena posljednjih godina
na teritoriji Hercegovine, organi zatite spomenika
k u l t u r e i zaviajni muzeji evidentirali su i zati
tili nekoliko sluajnih arheolokih nalaza.
Od kolikog je znaaja brza intervencija pred
stavnika tih ustanova i njihovih povjerenika na
terenu, vidjeemo iz nekoliko primjera koje je
Uprava za zatitu spomenika kulture u Mostaru
imala u zadnje vrijeme u svojoj praksi.
Maja mjeseca 1957 godine struna ekipa, sa
stavljena od predstavnika Zemaljskog zavoda za
zatitu spomenika kulture iz Sarajeva, Uprave
za zatitu spomenika iz Mostara i Zaviajnog mu
zeja iz Trebinja, rekognoscirala je teren u dolini
rijeke Trebinjice, koji se po planu nove hidro
elektrane treba da potopi Tom prilikom prona
eno je u selu P a n i k u nekoliko ulomaka jedne
rimske graevine, od kojih i dva manja natpisa.
Na osnovu ovog nalaza dr. I. remonik, arheolog
Zemaljskog muzeja iz Sarajeva, izvrila je na
ovom lokalitetu probno iskopavanje i dola do
otkria tragova veeg rimskog naselja sa znaaj
nim ostacima graevina. itav kompleks stavljen
je pod zatitu i na njemu e se prije potapanja
izvriti sistematsko otkopavanje. Pronaeni pred
meti sa tog nalazita sada se nalaze u arheolo
koj zbirci Zaviajnog muzeja u Trebinju.
J u n a mjeseca 1956 godine, kopajui ljunak u
Bijelom Polju, radnici su u blizini Osmogodinje
kole naili na veu nekropolu. U jednom dijelu
poruenih grobova pronaena su dva eljezna rim
ska koplja koja je upravnik kole sauvao i pre
dao Zaviajnom muzeju u Mostaru. Na temelju
ovih pronalazaka, predstavnik Zemaljskog muzeja
N. Mileti izvrila je sistematsko iskopavanje u
junu 1959 godine bez veih rezultata.

Intervencijom arheologa Uprave za zatitu i

odravanje spomenika kulture u Mostaru jula
mjeseca 1958 godine izvrena je zatita sluajno
pronaenog rimskog groba u selu Pjeevcu kod
Stoca. Tom prilikom izvedeno je i zatitno isko
pavanje manje nekropole. Od nalaza, tada prona
enih, vrlo su interesantni i vrijedni panje krstolika mala staklena vaza i srebrna krstata fibula
na kojoj su sauvani manji tragovi pozlate.
U selu Hodbini, nedaleko od Bune, marta 1959
godine dolo je takoe do jednog sluajnog arheo
lokog nalaza. Na lokalitetu zv. Alibegovina Gozder Mujo, kopajui zemljite za sadnju vinove
loze, izvadio je sa radnicima za nekoliko dana
oko 10 m 3 kamena. Po iskopanom materijalu kao
i po podacima dobijenim od oevidaca moe se
zakljuiti da se radi o ostacima jedne vee grae
vine rimskog doba. Od mnogobrojnih ostataka, po-

Sl. 1 Ostaci iskopani iz temeljnih zidova rimske

graevine u Hodbini m a r t a mj. 1959 godine

181

red pritesanih blokova kamena, lomljene cigle i

maltera, ouvana su dva dijela polomljenog stuba
(veliine 80 X 30 i 50 X 25 cm), nekolike vee
kamene ploe, i b a k r e n i novac sa predstavom,
moda, Klaudija II Gotika (oko 214 ili 215 n. e.).
Radnici su izvadili materijal samo iz jednog dijela
temelja, dok se oni nastavljaju i na drugi dio,
koga vlasnik namjerava sljedee godine takoe
prekopati i zasaditi vinovom lozom. Uprava za
zatitu i odravanje spomenika upozorila je vla
snika da ne smije vriti dalja kopanja na spome
nutom mjestu, bez dozvole Uprave i prisustva
strunjaka. J e d n i m sistematskim arheolokim is
kopavanjem vie bi se dobilo uvida u vrijednost
ovoga sluajnog otkria i rimskog naselja na ovo
me mjestu. O ovom otkriu prvi je saznao blagajski rimokatoliki upnik koji je obavijestio Ze
maljski zavod u Sarajevu.
Jula mjeseca 1959 godine Uprava u Mostaru
je obavijetena o arheolokom nalazu u selu Mo
k r o m kod Litice. Njen predstavnik je odmah iza
ao na lice mjesta, izvrio uvid i zatitio nalaze.
250 m juno od Matijevia crkvine, gdje je Ze
maljski muzej pod vodstvom D. Sergejevskog i
M. Vege 1958 godine vrio iskopavanje kasnoan
tike bazilike, dolo je do ovog sluajnog nalaza.
Iko Matijevi je kopajui njivu naiao na jednu
manju zemljanu vazu i staklenu boicu koje su
tom prilikom razbijene. Meu polomljenim dije
lovima pronaao je jedan napukli srebrni prsten.
Na njegovoj ispupenoj krunoj s t r a n i urezana je
dosta rustino predstava ptice. Ovaj motiv koji
esto sreemo na plastikim ukrasima naih srednjevjekovnih steaka, vrlo je rijedak na sitnim
ukrasima
Od ostalih nalaza vrednija je jedna dekora
tivna k r u n a rimska fibula od bronze (pre. 4,
cm). Druge dvije fibule raene su primitivnije, od
bronzane ice bez ikakvih ukrasa (pre. 4,3 cm).
Kotana ukosnica (duina 13 cm, debljina 4
mm) po svom dekorativnom u k r a s u vrlo je inte
resantna. Na jednom kraju je kruna, na drugom
etvrtasta. etvrtasti dio, koji postepeno prelazi
u otricu, ukraen je udubljenim takicama kao
dekorativnim elementom. Pored ovih predmeta,
jo je sauvano jedno eljezno rimsko koplje n a
grieno rom (duina 26 cm, irina 5 cm i deblji
na 2 mm).
Po prianju mjetana, u blizini ovog nalaza
pronaao je fra ime Anii dvije zemljane vaze

182

Sl. 2 Dio stuba iz Hodbine

1906 godine i prenio u muzejsku zbirku irokobrijekog samostana, koja je u toku prolog rata
potpuno unitena.
Ovim sluajnim arheolokim nalazima treba
pribrojati bogato nalazite ilirskog materijala u
selu Viru kod Posuja, koje je intervencijom Ze
maljskog muzeja na licu mjesta spaseno kao dra
gocjen arheoloki materijal.
U vezi s ovakvim i slinim arheolokim pronalascima, od kojih se neki zagube ili nestanu, Upra
va za zatitu i odravanje spomenika kulture u
Mostaru upozorila je sekretarijate za prosvjetu i
k u l t u r u svih optina u Hercegovini kao i svoje
povjerenike na t e r e n u da o sluajnim nalazima
preko svojih predstavnika i prosvjetnih radnika
odmah obavijeste organe zatite spomenika kul
t u r e ili najblie muzeje, k a k o bi ovi mogli blago
vremeno intervenisati.

EINIGE ARCHAOLOGISCHE ZUFALLSEN T-DECKUNGEN IN DER HERZEGOWINA

Neben zahlreichen, bis heute ausgefhrten archologischen Ausgrabungen in der Herzegowina, evidentierten die Organe der Denkmalsflege und der Museen
auch einige archologische Zufallsfunde, die unter
staatlichen Schutz gestellt wurden.

Es handelt sich hauptschlieh um Funde aus der

sptrmischen Periode, die den Lokalitten von Panik
bei Trebinje, Bijelo Polje und Hodbina bei Mostar,
Pjesevac bei Stolac und Mokro bei Listica angehren.

SEVERAL ACCIDENTAL ARCHEOLOGICAL

Many archeological discoveries are carried out in

Herzegovina. Members of the Institute for the P r o tection of Cultural Monuments and those from various
museums also m a d e several accidental discoveries
which are put under the state protection. They balong

DISCOVERIES IN HERZEGOVINA

to the late Romanic period and they are scattered at

Panik in the vicinity of Trebinje, at Bijelo Polje and
Hodbina near Mostar, Pjesevac by Stolac and Mokro
in the vicinity of Listica.