Aksijalno pritisnuti tapovi

k t t
konstantnog
viedelnog
i d l
preseka
k

Metalne konstrukcije 1

P6-1

Osobenosti viedelnih tapova

Popreni presek se sastoji od vie samostalnih
elemenata koji su mestimino povezani;
Razmicanjem samostalnih elemenata poveavaju se
geometrijske
g
j
karakteristike poprenog
p p
g preseka;
p
Racionalnost u pogledu utroenog materijala;
Vie rada za izradu viedelnog tapa;
Jedna od glavnih osa inercije je nematerijalna!
Drugaije ponaanje u odnosu na jednodelne tapove;
Metalne konstrukcije 1

P6-2

Definicije glavnih osa

Materijalna osa je glavna osa inercije poprenog preseka
koja
j preseca
p
bar jedan
j
samostalni element;;
Nematerijalna osa je glavna osa inercije koja ne preseca ni
jedan samostalni element;
Viedelni tap uvek ima bar jednu nematerijalnu osu inercije;

Metalne konstrukcije 1

P6-3

Tipovi viedelnih tapova

Samostalni elementi su meusobno povezani veznim
elementima na odreenom ekvidistantnom rastojanju (a=const);
U zavisnosti od oblika i vrste veznih elemenata razlikuju se dva
tipa viedelnih tapova: ramovski i reetkasti;
Kod ramovkog tipa vezni elementi su preke, a kod reetkastih
dijagonale i vertikale.
Preke
P k se obavezno
b
postavljaju
t lj j na krajevima
k j i elementa
l
t i bar
b u
treinama duine!
Ramovski tip

Reetkasti tip
Metalne konstrukcije 1

P6-4

Razliiti tipovi poprenih preseka viedelnih tapova

Metalne konstrukcije 1

P6-5

Usaglaen sistem reetkaste ispune

U sluaju
neusaglaene
isp ne treba
ispune
uteti u obzir
torziju!

Proraunski model za izvijanje viedelnog tapa

Metalne konstrukcije 1

P6-7

Kritina sila izvijanja

j j oko nematerijalne
j
ose
Ne ppostoji
j element poprenog
p p
g preseka
p
(rebro)
(
) koji
j
prihvata dominantan deo smiuih napona;
Uticajj smiuih sila na deformaciju
j tapa ne moe
se zanemariti;
U diferencijalnu jednainu izvijanja treba uvrstiti i
deo deformacije usled smiuih napona;

v v M vV
vM

ugib
ib usled
l d momenta
t savijanja,
ij j

vV

ugib
g usled transvirzalne ((smiue)) sile,,
Metalne konstrukcije 1

P6-8

Diferencijalna jednaina izvijanja oko

nematerijalne ose
v

2 Nc

L Ncr 1 N
c
V
2

2 Nc
L2 Ncr

1 Ncr

V sin x
0
L
1 Nc
V

Poetna
P
t imperfekcija
i
f k ij u obliku
blik sinusne
i
funkcije;
f k ij
Ncr kritina Ojlerova sila za jednodelan tap,
0
strela poetne geometrijske imperfekcije,
L
duina tapa,
V
smiua sila,

klizanje
j poprenog
p p
g preseka
p
=/G.
Metalne konstrukcije 1

P6-9

Reenje
j diferencijalne
j
jjednaine
Pretpostavljen
e pos v je oblik
ob reenja
ee j
v ( x ) 0 sin

Iz uslova da strela tei beskonanosti dobija se kritina sila!

Ncr ,V

Ncr,V
Ncr

Ncr
1 Ncr

1
1

Ncr V

kkritina
iti sila
il za izvijanje
i ij j oko
k nematerijalne
t ij l ose,
kritina Ojlerova sila.
Metalne konstrukcije 1

P6-10

Kritina sila izvijanja viedelnog tapa Ncr,VV

SV V /

Ncr ,V

LV2

k
krutost
veznih
ih elemenata
l
na smicanje
i j

1
1/ Ncr 1/ SV

Ncr

L 1
SV

Ncr ,V 2

EI

N
L2 1 cr
SV

EI
L2V

modifikovana duina tapa

Kod jednodelnih tapova SV tei beskonanosti, pa prethodni izrazi

dobijaju poznati oblik za jednodelne tapove!
Metalne konstrukcije 1

P6-11

Proraun pritisnutih tapova konstantnog

viedelnog preseka prema EC3
U optem

sluaju
l j treba
b sprovestii sledee
l d kontrole
k
l ULS:
ULS
Kontrola nosivosti na izvijanje oko materijalne ose
(ako postoji);
Kontrola nosivosti nosivosti na izvijanje
j j oko
nematrijalne ose;
Kontrola nosivosti samostalnog elementa (najee
merodavna kontrola za dimenzionisanje!);
Kontrola nosivosti veznih elemenata;

Metalne konstrukcije 1

P6-12

Proraun nosivosti na izvijanje oko

materijalne
t ij l ose
Sprovodi se uvek ako postoji materijalna osa;
Proraun se sprovodi u svemu kao i kod elemenata konstantnog
jjednosdelnogg poprenog
p p
g preseka;
p
;
Za viedelne elemente od dva unakrsno postavljena L profila, sa
veznim limovima u dve ortogonalne ravni, proraun nosivosti na
izvijanje moe da se sprovede kao za jednodelne preseke, ako je
rastojanje veznih elemenata manje od 70imin gde je imin
minimalni
i i l i poluprenik
l
ik inercije
i
ij samostalnog
t l
elementa;
l
t
Za viedelne elemente od dva blisko postavljena L ili U profila
proraun nosivosti na izvijanje moe da se sprovede kao za
jednodelne preseke, ako je rastojanje veznih elemenata manje od
15imin
Metalne konstrukcije 1

P6-13

Proraun stabilnosti na izvijanje oko

nematerijalne
t ij l ose
Proraun se sastoji iz nekoliko koraka:
j SV;
1. Proraun krutosti na smicanje
2. Proraun kritine sile Ncr,V;
3 Proraun ekvivalentne relativne vitkosti;
3.
4. Sa ovako sraunatom relativnom vitkou
proraun
nosivosti
i ti na izvijanje
i ij j se sprovodi
di isto
it
kao i kod elemenata konstantnog jednodelnog
preseka!
k !

Metalne konstrukcije 1

P6-14

Metalne konstrukcije 1

P6-15

Proraun kritine sile izvijanja Ncr,V

Ncr ,V

SV
Ncr

Ncr
1

1/ Ncr 1/ SV 1 Ncr / SV

krutost veznih limova na smicanje;

Ojlerova kritina sila za jednodelan tap sa efektivnim
momentom inercije Ieff;
Ncr 2

EIeff
L2
Metalne konstrukcije 1

P6-16

Efektivni moment inercije

j viedelnog
g tapa
p - Ieff

Metalne konstrukcije 1

P6-17

Ekvivalentna relativna vitkost viedelnog tapa

z ,eq NRk / Ncr ,V
NRk A f y

za klase 1, 2 i 3

NRk Aeff f y

za klasu
kl
4

NRk
Ncr,V

kkarakteristina
k i i nosivost
i
poprenog

preseka,
k
kritina sila izvijanja oko nematerijalne ose.

Metalne konstrukcije 1

P6-18

Nosivost samostalnog
g elementa (pojasa)
(p j )
Nosivost samostalnogg elementa jje najee
j
najstroije
j
j
granino stanje nosivosti (ULS) kod viedelnih
tapova;
p
Mora da se kontrolie i kod tapova ramovskog i kod
tapova reetkastog tipa;
Kod tapova reetkastog tipa neophodna je kontrola
samostalnog elementa (pojasa) u sredini raspona;
Kod tapova ramovskog tipa neophodna je kontrola
samostalnog
t l
elementa
l
t (pojasa)
( j ) u sredini
di i raspona gde
d
je maksimalan moment i na krajevima gde je
maksimalna
k i l smiua
i sila;
il
Metalne konstrukcije 1

P6-19

Izvijeni oblik viedelnog tapa ramovskog tipa

Metalne konstrukcije 1

P6-20

Proraun pojasa u sredini

Sila u pojasu dvodelnog tapa
Nc,
c Ed

Nc ,Ed tot
h0

Nc ,Ed tot

Nch ,Ed

h0

Nc,
c Ed

Nc,
c Ed

Nc ,Ed
2

Moment savijanja u sredini polja

M Ed NEd tot

tot

h0

Nc ,Ed

Nc ,Ed

h0

NEd 0

N
1 Ed
Ncr ,V

0 e0 L / 500
Nc ,Ed

Nc ,Ed tot

M Ed h0

Ach
2I eff

2
Nc ,Ed tot

h0

Metalne konstrukcije 1

P6-21

Izvijanje pojaseva viedelnog tapa

Ncch ,Edd
1,
10
Nb ,Rd

Ul
Uslov

N b ,Rd f (chh , )

ch Lch / i min ch

ch vitkost samostalnog elementa;

p
ramovskog
g tipa
p moe
Kod tapova
se usvojiti da je: Lch=a;

P6-22

Naprezanje pojasa viedelnog tapa

g tipa
p u krajnjem
j j
p
polju
j
ramovskog
M Ed ( x )

VEd ( x )

Nc ,Ed 0
1 - Nc,Ed / Ncr ,V

dM Edd ( x )
dx

VEd ( x ) Nc ,Ed tot

VEd M Ed

M ch,
ch Ed

sin

cos

maksimalna sila smicanja

j

VEd a

n 2

M cch ,Edd
Metalne konstrukcije 1

VEd a
4

za n=2
P6-23

Kontrola nosivosti p
pojasa
j
u krajnjem
j j
p
polju
j
Pojas viedelnog tapa ramovskog tipa je optereen sledeim
uticajima:
Nch ,Ed

Nc ,Ed

M ch ,Ed

VEd a
4

Vch ,Ed

M Ed
2L

aksijalna sila pritiska

moment savijanja
smiua sila

Kontrola nosivosti pojasa se sprovodi prema pravilima za

ekscentrino pritisnute elemente u zavisnosti od klase
poprenog preseka.
Metalne konstrukcije 1
P6-24

Proraun veznih limova

Proraun se razlikuje za tapove ramovskog i reetkastog
tipa;
Kod reetkastog tipa vezni limovi su aksijalno optereeni,
a kod ramovskog tipa su optereeni na savijanje
Vezni limovi se uvek postavljaju na krajevima tapa;
Postavljaju se uvek na istom rastojanju;
Vezni limovi se postavljaju minimum u treinama raspona;
Kod viedelnih tapova kod kojih je razmak samostalnih
elemenata jednak debljini vornog (veznog) lima
ppostavljaju
j j se vezice;; Kod ovakvih tapova
p
proverava
p
se
samo da li veza moe da prenese odgovarajuu silu
smicanja;
Metalne konstrukcije 1

P6-25

Kontrola nosivosti tapova ispune kod

reetkastih viedelnih tapova
Nd ,Ed

VEd d

n h0

maksimalna sila u
dijagonali ispune

n broj paralelih ravni u kojima se nalazi reetkasa ispuna,

d duina dijagonale,
h0 rastojanje izmeu teita pojasnih tapova;
Kontrola nosivosti ispune se vri kao kod pritisnutih tapova
konstantnog jednodelnog preseka,
preseka prema izrazu:
Nd ,Ed
N b ,Rd

1,0

gde je Nb,Rd nosivost dijagonale na izvijanje (duina izvijanja je

j d k dduini
jednaka
i i dij
dijagonale).
l )
Metalne konstrukcije 1

P6-26

Kontrola nosivosti preki kod tapova

ramovskog tipa
Preke su optereene na savijanje jer
se viedelni tap ponaa kao Virendel
nosa;
Maksimalni
k i l i uticaji
i ji javljaju
j lj j se u
krajnjim poljima gde je najvea
smiua sila;
Kod dvodelnog tapa preke su
optereene sledeim uticajima:
Vb ,Ed VEd

VEd M Ed

a
h0

M b ,Ed

VEd a
2

Veze preki sa pojasevima treba

takoe
oe daprenesu
d p e esu ove sile!
s e!
Metalne konstrukcije 1

P6-27

Specifinosti dvodelnih tapova od ugaonika

leima okrenuti
The image cannot be display ed. Your computer may not hav e enough memory to open the image, or the image may hav e been corrupted. Restart y our computer, and then open the file again. If the red x still appears, y ou may hav e to delete the image and then insert it again.

unakrsno postavljeni

Kod raznokrakih ugaonika izvijanje oko y-y ose moe da se proveri sa:
gde je i0 minimalni poluprenik inercije.

Metalne konstrukcije 1

i y i 0 / 1,15

P6-28