Inverzija

Duxan uki
::::::::::::::::::::

Inverzija = O,r je preslikavae ravni (ili prostora) bez svoje unutraxe taqke
O u sebe, odreeno krugom k sa centrom O i polupreqnikom r, koje slika taqku A 6= O u
ravni u taqku A0 = (A) na polupravoj OA takvu da je OA OA0 = r2 . Nadae, osim ako
naglasimo drugaqije, X 0 e uvek oznaqavati sliku X pod razmatranom inverzijom.
Preslikavae je inverzno samom sebi i slika unutraxost kruga k u spoaxost
i obrnuto - zato se i zove inverzija. Svojstvo inverzije koje sledee uoqavamo je
da je 4P 0 OQ0 4QOP za sve taqke P, Q 6= O (jer je P 0 OQ0 = QOP i OP 0 /OQ0 =
2
(r2 /OP )/(r2 /OQ) = OQ/OP ), sa koeficijentom sliqnosti OPrOQ . Posledica toga je da je
OQ0 P 0 = OP Q

P 0 Q0 =

r2
P Q.
OP OQ

Suxtinski glavni parametar inverzije je en centar. Variraem polupreqnika ne

mea se oblik inverzne slike datog objekta, ve samo ena veliqina. Zaista, posmatrajmo
dve inverzije O,r1 i 0O,r2 . Ako inverzija slika taqku A u A0 , onda je inverzija 0
r2

2
slika u taqku A00 takvu da je OA00 = OA
= ( rr21 )2 OA0 . Dakle, taqka A00 je homotetiqna
0
slika taqke A sa centrom homotetije u O i konstantnim koeficijentom ( rr12 )2 . Ipak, bie
primera kada emo mnogo lakxe moi da vidimo xta se dogaa na slici pogodnim izborom
polupreqnika inverzije.
Slika date taqke, prave ili kruga u odnosu na dati krug moe se konstruisati
leirom i xestarom. Invertnu sliku taqke A 6= O u odnosu na krug k sa centrom O
konstuixemo kao jedinstvenu taqku A0 na polupravoj OA za koju je ON A0 = OAN , gde
je N proizvona taqka na krugu k van prave OA.
Inverzija quva pripadnost. Izmeu ostalog, to znaqi da ako se prava ili krug k i
taqka A na emu slikaju inverzijom u k 0 (xta god to bilo) i taqku A0 , onda A0 lei na
k 0 . Takoe, ako se krug k1 i krug (ili prava) k2 dodiruju u taqki A, onda se i ihove
slike k10 i k20 dodiruju u taqki A0 koja je slika taqke A.

T20

k10

O,ON :
A

O2

O10

T10

A0

T2

k1
O1
T1

O
B0

N N
B B0
A A0
aa

p p0
T1 T10
T2 T20
k1 k10
O1 O10

p0

Posebno vana osobina inverzije je qienica da ona slika prave i krugove u prave
i krugove. Oqigledno je da se prava kroz O slika u sebe. Xta ako je p prava koja ne
prolazi kroz O? Neka je P podnoje normale iz O na p i Q p proizvona taqka. Ugao
1

OP Q = OQ0 P 0 je uvek prav, pa se Q0 nalazi na krugu k nad preqnikom OP 0 . Dakle,

(p) = k i takoe, (k) = p.
Najzad, u xta se slika krug k koji ne prolazi kroz O? Tvrdimo da je egova slika
takoe krug, a da bismo to dokazali, dovono je da pokaemo da se qetiri koncikliqne
taqke A, B, C, D inverzijom slikaju u qetiri koncikliqne taqke A0 , B 0 , C 0 , D0 (svi posmatrani uglovi su orijentisani). Dokaimo da je A0 C 0 B 0 = A0 D0 B 0 . Imamo A0 C 0 B 0 =
OC 0 B 0 OC 0 A0 = OBC OAC i analogno A0 D0 B 0 = OBD OAD, odakle je
A0 D0 B 0 A0 C 0 B 0 = CBD CAD = 0, xto nam je i trebalo. Prema tome:
Prava kroz O se slika u sebe.
Krug kroz O se slika u pravu koja ne sadri O i obrnuto.
Krug koji ne sadri O se slika u krug koji ne sadri O (ne obavezno isti).
Inverzna slika prave ili kruga je prava ili krug jedinstveno odreen slikama tri
proizvone taqke polaznog objekta, te se tako i ona moe konstruisati leirom i xestarom.
Napomena. Iz svega navedenog nije texko videti da inverzija quva uglove izmeu
krivih, npr. krugova ili pravih. Ovakva preslikavaa ravni se nazivaju konformnim
preslikavaima.
Kao xto smo videli, inverzija slika krug k u neki krug (ili pravu) k 0 , ali (
iaa!)
bilo bi brzopleto i pogrexno zakuqiti da se centar kruga k slika u centar k 0 . Ispitajmo gde se slika centar kruga k(C, ) inverzijom O,r . Razlikujemo tri sluqaja.
(1) O je van kruga k. Neka su T1 i T2 dodirne taqke tangenti iz O na k. Tada su T10 i
T20 dodirne taqke tangenti iz O na k 0 . Osim toga, taqke C, T1 , T2 lee na krugu koji
sadri O, i zato se ihove inverzne slike C 0 , T10 , T20 nalaze na pravoj. Sledi da je
C 0 podnoje normale iz O na T10 T20 .
(2) O je unutar kruga k. Neka normala u O na OC seqe k u taqkama U1 i U2 . Krug
OCU1 dodiruje k, pa sledi da egova slika, prava C 0 U10 dodiruje k 0 . Takoe i C 0 U20
dodiruje k 0 , dakle C 0 se nalazi u preseku tangenti na k 0 u taqkama U10 , U20 .
(3) O lei na krugu k. Neka je D taqka kruga k dijametralno suprotna taqki O. Inverzija slika k u pravu k 0 i slika D u podnoje normale D0 iz O na k 0 . Iz OD = 2OC
sledi OC 0 = 2OD0 , dakle C 0 je taqka simetriqna taqki O u odnosu na k 0 .
Neka je dat trougao ABC. Inverzija u odnosu na opisani krug (O, R) trougla slika
temena trougla u sebe (ali stranice slika u krugove kroz O). Promenom polupreqnika slika se mea homotetiqno sa centrom homotetije u O. Xta se dexava ako centar
inverzije postavimo u neku drugu znaqajnu taqku trougla? Posmatrajmo inverziju sa
centrom u ortocentru H. Slika A0 B 0 C 0 datog trougla u ovakvoj inverziji zadovoava
HA0 B 0 = HBA = 90 A = HCA = HA0 C 0 ; analogno, HB 0 A0 = HB 0 C 0 , xto znaqi
da je u inverznoj slici H centar upisanog kruga trougla A0 B 0 C 0 ! Sliqno, inverzija
sa centrom u centru upisanog kruga S trougla ABC slika trougao u A0 B 0 C 0 kome je S
ortocentar.
Kada koristiti inverziju? Najboi odgovor na ovo pitae daje iskustvo i ne moe
se preneti na papir. Ukratko, od inverzije qesto oqekujemo da smai broj nepoenih
krugova i neprijatnih uglova na slici. Tako neke situacije pozivaju na inverziju:
Imamo vixe krugova i pravih kroz istu taqku A. Inverzija sa centrom A.
Imamo vixe uglova AXB sa fiksnim A, B. Inverzija kroz A (ili B).
Ne treba zaboraviti da inverzija ume i da stvara nepoene krugove i uglove. Ipak,
nisu svi krugovi nepoeni.
Teorema. Ako su dati krugovi k1 , k2 , postoji inverzija koja ih slika u (i) dve prave
(ako imaju zajedniqku taqku), ili u (ii) dva koncentriqna kruga (ako su disjunktni).
2

Dokaz. Ako k1 i k2 imaju zajedniqku taqku, dovono je uzeti inverziju sa centrom u toj
taqki; ako su koncentriqni, inverziju u zajedniqkom centru. Sada pretpostavimo da
nemaju zajedniqku taqku i nisu koncentriqni. Postavimo x-osu koordinatne ravni
du prave kroz centre k1 i k2 . Traiemo centar O eene inverzije na ovoj
osi; polupreqnik inverzije moemo uzeti da bude 1. Neka x-osa seqe k1 u taqkama
A1 i A2 s koordinatama a1 i a2 redom, i k2 u taqkama B1 i B2 s koordinatama b1 i
b2 . Ako je x koordinata traene taqke O, slike taqaka A1 , A2 , B1 , B2 e biti taqke
A01 , A02 , B10 , B20 s koordinatama x + a11x , x + a21x , x + b11x , x + b21x , redom. Moemo
uzeti bez smaea opxtosti da je b2 < a1 < a2 i nije a1 < b1 < a2 . Poxto su krugovi
1
, xto posle svoea na zajedniqki
k10 i k20 koncentriqni, vai a11x + a21x = b11x + x
imenilac i sreivaa daje kvadratnu jednaqinu po x:
(b1 + b2 a1 a2 )x2 2x(b1 b2 a1 a2 ) + (a1 + a2 )b1 b2 (b1 + b2 )a1 a2 = 0.
Diskriminanta ove jednaqine je 4(b1 b2 a1 a2 )2 4(b1 + b2 a1 a2 )((a1 + a2 )b1 b2 (b1 +
b2 )a1 a2 ) = 4(a1 b1 )(a1 b2 )(a2 b1 )(a2 b2 ) > 0, pa postoji realno rexee x koje
odgovara traenoj taqki O. Budui rexee kvadratne jednaqine, ova taqka O se
moe konstruisati leirom i xestarom.
Apolonijev problem
Ovaj klasiqni problem je postavio i rexio antiqki grqki matematiqar Apolonije iz
Pergama u 3. veku p.n.e. U emu se trai da se pomou leira i xestara konstruixe
krug koji dodiruje tri data kruga. Specijalni sluqajevi ukuquju konstruciju kruga
koji dodiruje tri data objekta, od kojih svaki moe biti taqka, prava ili krug (npr.
trivijalan sluqaj, krug koji prolazi kroz tri taqke). U opxtem sluqaju problem moe
da ima 8 rexea. Pokazaemo kako se ovaj zadatak, inaqe nimalo jednostavan, rexava
pomou inverzije.
Neka su dati krugovi k1 (O1 , r1 ), k2 (O2 , r2 ) i k3 (O3 , r3 ) u ravni; trai se krug k(O, r)
koji dodiruje sva tri kruga. Neka je r1 r2 r3 . Prvo xto moemo da uradimo jeste da

smaimo polupreqnike sva tri kruga za r3 . Krug k(O,

r r3 ) ili k(O,
r + r3 ) (u zavisnosti
od toga da li k3 dodiruje k spoa ili iznutra) e dodirivati krugove k4 (O1 , r1 r3 ),
k5 (O2 , r2 r3 ) i prolaziti kroz taqku O3 - ovako smo sveli problem na nalaee kruga
koji dodiruje dva data kruga k4 , k5 i prolazi kroz datu taqku O3 .
Proizvona inverzija sa centrom u O3 slikae traeni krug k u pravu koja dodiruje
slike k40 i k50 krugova k4 i k5 . Poxto se slika pri inverziji moe konstruisati leirom
i xestarom, ostaje nam jox samo da konstruixemo zajedniqku tangentu krugova k40 i k50 , a
to umemo da uradimo.

::::::::::::::::::::

Zadaci

1. Qetiri kruga se po dva dodiruju. Dokazati da su dodirne taqke kolinearne ili

koncikliqne.
Rexee. Neka se krugovi k1 i k2 , k2 i k3 , k3 i k4 , k4 i k1 dodiruju redom u A, B, C, D.
Inverzijom sa centrom u A krugovi k1 i k2 se slikaju u paralelne prave k10 i k20 , a
k3 i k4 u krugove k30 i k40 koji se dodiruju u C 0 i dodiruju prave k20 i k10 redom u B 0 i
D0 . Lako se pokazuje da su B 0 , C 0 , D0 kolinearne, odakle sledi da su B, C, D na krugu
sa A.
2. Dokazati da za taqke A, B, C, D vai AB CD + BC DA AC BD i da jednakost
vai ako i samo ako su A, B, C, D na krugu ili pravoj u tom redosledu. (Ptolomejeva
nejednakost)
Rexee. Primenimo inverziju sa centrom u A i polupreqnikom r. Imamo AB =
2
CD = AC 0rAD0 C 0 D0 , itd. Traena nejednakost se svodi na C 0 D0 + B 0 C 0 B 0 D0 .

r2
AB 0 ,

3. Razliqiti krugovi 1 , 2 , 3 , 4 su takvi da se 1 i 3 dodiruju spoa u P , i 2 i 4

se takoe dodiruju spoa u P . Neka se 1 i 2 , 2 i 3 , 3 i 4 , 4 i 1 seku redom
u taqkama A, B, C, D, razliqitim od P . Dokazati da je
P B2
AB BC
.
=
AD DC
P D2

(Predlog za MMO 2003.)

b
Rexee. Primenimo inverziju sa centrom P i polupreqnikom r; oznaqimo sa X
c
c
c
c
c
c
c
c
sliku X. Krugovi 1 , 2 , 3 , 4 se slikaju u prave 1 , 2 , 3 , 4 , gde je 1 k 3 i 2 k 4 ,
r2
bb
bB
bC
bD
b paralelogram. Sada imamo AB = r2 A
odakle je A
b B
b B, P B = P B
b itd. Traena
P AP
jednakost postaje
b2 A
b2
bB
bB
bC
b
PD
PD
=

,
bD
b D
bC
b
b2 A
b2
PB
PB
bB
b=C
bD
b iB
bC
b=D
b A.
b
xto vai jer je A

4. Neka je polukrug nad preqnikom P Q. Krug k dodiruje iznutra i du P Q u C.

Neka je AB tangenta kruga k normalna na P Q, sa A na i B na dui CQ. Dokazati
da AC polovi ugao P AB.
Rexee. Inverzija sa centrom u C. Polukrug se slika u polukrug 0 sa centrom na
P 0 Q0 , krug k u tangentu na 0 paralelnu P 0 Q0 , a prava AB takoe u krug sa centrom
na P 0 Q0 koji dodiruje k (podudaran sa krugom odreenim sa 0 ); pri tom ovaj krug
seqe 0 i P 0 Q0 u A0 i B 0 redom. Sada je P 0 A0 B 0 jednakokraki trougao sa P AC =
A0 P 0 C = A0 B 0 C = BAC.
5. Taqke A, B, C su date na pravoj, tim redom. Polukrugovi , 1 , 2 su redom konstruisani nad AC, AB, BC sa iste strane prave. Konstruiximo niz krugova (kn ) na
sledei naqin: k0 je krug odreen sa 2 i kn dodiruje , 1 , kn1 za n 1. Dokazati
da je rastojae centra kn od AB 2n puta vee od polupreqnika kn .
Rexee. Pri inverziji sa centrom A i kvadratom polupreqinka AB AC taqke B
i C meaju mesta, polukrugovi i 1 se slikaju u normale na BC u C i B, a niz
krugova (kn ) u niz krugova (kn0 ) upisanih u pojas izmeu ove dve normale. Jasno je
da je rastojae centra kruga kn0 od AB 2n puta vee od egovog polupreqnika. Kako
je krug kn homotetiqan krugu kn0 u odnosu na A, tvree odmah sledi.
6. Dat je trougao ABC. Krug sa centrom O prolazi kroz A i C i seqe AB u K i BC u
N . Krugovi opisani oko ABC i KBN seku se u B i M . Dokazati da je OM B = 90 .
(MMO 1985-5.)

Rexee. Inverzija sa centrom u B. Taqke A0 , C 0 , M 0 , kao i K 0 , N 0 , M 0 , su na pravoj, a

A0 , C 0 , N 0 , K 0 su na krugu. A u xta se slika centar O kruga ACN K? Inverzija ne quva
centre. Dakle, neka su B1 i B2 podnoja tangenti iz B na krug ACN K. ihove
slike B10 i B20 su podnoja tangenti iz B na krug A0 C 0 N 0 K 0 , a kako je taqka O na
krugu BB1 B2 , ena slika O0 je na pravoj B10 B20 - preciznije, to je sredixte dui
B10 B20 . Primetimo da se M 0 nalazi na polari taqke B u odnosu na krug A0 C 0 N 0 K 0 , a
to je upravo prava B1 B2 . Sledi da je OBM = BO0 M 0 = BO0 B10 = 90 .
7. Taqka M u trouglu ABC zadovoava AM C ABC = AM B ACB. Dokazati da
se simetrale uglova ABM i ACM i prava AM seku u jednoj taqki. (MMO 1996-2.)
Rexee. Inverzija sa centrom u A. Tada M 0 (slika taqke M ) zadovoava B 0 C 0 M 0 =
AC 0 M 0 AC 0 B 0 = AB 0 M 0 AB 0 C 0 = C 0 B 0 M 0 , odakle je 4M 0 B 0 C 0 jednakokraki
r2
r2
BM = B 0 M 0 = C 0 M 0 = ACAM
CM . Prema tome, AB/BM = AC/CM , odakle
i ABAM
odmah sledi tvree.
8. Neka je p poluobim trougla ABC. Taqke D i E na pravoj AB su takve da je CD =
CE = p. Dokazati da krug opisan oko CDE dodiruje krug pripisan trouglu ABC
kod strane AB.
Rexee. Pod inverzijom sa centrom C i polupreqnikom p, taqke D i E i pripisani
krug se slikaju u sebe, a krug opisan oko 4CDE se slika u pravu AB koja dodiruje
pripisani krug. Kako inverzija quva tangentnost, tvree zadatka sledi.
9. Dokazati da Ojlerov krug trougla ABC dodiruje upisani i sva tri pripisana kruga.
(Fojerbahova xeorema)
Rexee. Dokazaemo da Ojlerov krug dodiruje upisani krug k i pripisani krug
ka kod BC. Neka su A1 , B1 , C1 sredixta
stranica BC, CA, AB, A0 podnoje visine
iz A, i P i Q dodirne taqke krugova k i
C
ka sa BC, redom. Znamo da je A1 P = A1 Q,
xto znaqi da se pri inverziji sa cenQ
trom A1 i polupreqnikom A1 P krugovi k
i ka slikaju u sebe. Inverzija slika
B1
A1
Ojlerov krug u neku pravu l. Pokaimo
k
D
da se l poklapa sa pravom a0 simetriqnom
P
pravoj BC u odnosu na simetralu ugla
0
ka
BAC - poxto a dodiruje k i ka , tvree
A0
A
B
e odmah slediti. Pre svega, ako su E i
C1
O centri Ojlerovog i opisanog kruga 4ABC, l je normalno na A1 E, a A1 E k OA a0 ,
pa je l k a0 . Osim toga, prava a0 seqe BC u taqki D na simetrali BAC, pa je
dovono pokazati da slika A0 u D, tj. da je A1 D A1 A0 = A1 P 2 . Kako je A1 P = |bc|
2 ,
A1 A0 =

|b2 c2 |
2a

i A1 D =

a|bc|
2(b+c) ,

ovo se direktno proverava.

10. U trouglu ABC upisani krug dodiruje BC, CA i AB u M, N i P , redom. Dokazati da

su centri opisanog i upisanog kruga u ABC i ortocentar trougla M N P kolinearni.
Rexee. Centar upisanog kruga trougla ABC i ortocentar trougla M N P lee na
Ojlerovoj pravoj 4ABC. Inverzijom u odnosu na upisani krug trougla ABC taqke
A, B, C se slikaju u sredixta dui N P, P M, M N , pa se opisani krug ABC slika
u Ojlerov krug trougla M N P qiji je centar takoe na Ojlerovoj pravoj. Odavde
sledi da je i centar kruga ABC na Ojlerovoj pravoj trougla M N P .
11. Na pravoj su date taqke A, B, C, u tom rasporedu. Krugovi k i l redom su konstruisani nad AB i BC sa iste strane prave. Krug t dodiruje krug k, l u taqki T 6= C,
i normalu n na AB kroz C. Dokazati da je AT tangenta na l.
Rexee. Inverzijom sa centrom u T krugovi t i l se slikaju u paralelne prave t0 i
l0 , krug k i prava n u krugove u krugove k 0 i n0 koji dodiruju t0 i l0 (pri qemu T n0 ),
5

i prava AB u krug a0 koji je normalan na l0 (jer inverzija quva uglove) i sadri

B 0 , C 0 l0 ; prema tome, a0 je krug nad preqnikom B 0 C 0 . Krugovi k 0 i n0 su podudarni,
dodiruju l0 u B 0 i C 0 , i seku a0 redom u A0 i T . Sledi da su A0 i T simetriqne u
odnosu na simetralu dui B 0 C 0 , odakle je A0 T k l0 , tj. AT je tangenta na l.
12. Neka je I centar kruga upisanog u nejednakokraki trougao A1 A2 A3 . Neka je Ci , i =
1, 2, 3, mai krug kroz I koji dodiruje Ai Ai+1 i Ai Ai+2 (sabirae indeksa po modulu
3). Krugovi Ci+1 i Ci+2 se ponovo seku u Bi , i = 1, 2, 3. Dokazati da su centri
opisanih krugova trouglova A1 B1 I, A2 B2 I, A3 B3 I kolinearni. (Predlog za MMO 1997.)
Rexee. Kako su centri tri kruga kroz I koji se meusobno ne dodiruju kolinearni
ako i samo ako imaju i drugu zajedniqku taqku, dovono je pokazati da to vai
za krugove Ai Bi I. Primenimo inverziju sa centrom I. Neka X 0 oznaqava sliku X.
0
0
Krug Ci se slika u pravu Bi+1
Bi+2
, a prava Ai+1 Ai+2 se slika u krug IA0i+1 A0i+2 koji
0 0
0 0
dodiruje Bi Bi+2 i Bi Bi+2 . Ova tri kruga su podudarna, pa ihovi centri P1 , P2 , P3
qine trougao homotetiqan trouglu B10 B20 B30 . Sledi da su taqke A01 , A02 , A03 simetriqne
taqki I u odnosu na stranice trougla P1 P2 P3 takoe temena trougla homotetiqnog
B10 B20 B30 . Zakuqujemo da se A01 B10 , A02 B20 , A03 B30 seku u nekoj taqki J 0 , tj. krugovi Ai Bi I
svi sadre J.
13. Krugovi 1 , 2 , 3 , 4 , 5 , 6 iznutra dodiruju krug . Osim toga, 1 , 3 i 5 se meusobno dodiruju spoa, 2 spoa dodiruje 1 i 3 , 4 spoa dodiruje 3 i 5 , i 6
spoa dodiruje 5 i 1 . Dokazati da je xestougao odreen unutraxim zajedniqkim
tangentama na i i i+1 (i = 1, . . . , 6, 7 = 1 ) tangentan.
Rexee. Oznaqimo dodirnu taqku krugova i i i+1 sa Ai . Neka je 0 krug koji se
spoa dodiruje sa krugovima 1 , 3 , 5 .
Postoji inverzija koja krugove i
1

0 slika u dva koncikliqna kruga; pri

ovoj inverziji 1 , 3 , 5 , kao i 2 , 4 , 6 ,
2
slikaju se u meusobno podudarne kru6
gove, pa je jasno da se slike taqaka Ai
A1
A6
nalaze na krugu. Kako inverzija quva
krugove, i polazne taqke Ai su na nekom
C
A2
A5
krugu k.
Neka je C centar kruga k i neka je ti
3
5
unutraxa zajedniqka tangenta krugova
i , i+1 . Pokazaemo da je C jednako udaA3
A4
eno od svih pravih ti . Ako je Oi cen4
tar kruga i , imamo 4CAi Oi
= 4CAi1 Oi
(A0 = A6 ), pa je ugao izmeu CAi1 i ti1 jednak uglu izmeu CAi i ti , odakle sledi
da je C jednako udaeno od ti1 i ti za svako i, xto smo i eleli da pokaemo.
14. Ako sedam temena heksaedra lee na istoj sferi, dokazati da i osmo teme lei na
toj sferi.
Rexee. Neka su AY BZ, AZCX, AXDY, W CXD, W DY B, W BZC strane heksaedra, a A
ono teme za koje ne znamo da je na sferi. Primenimo inverziju u odnosu na W . Taqke
B 0 , C 0 , D0 , X 0 , Y 0 , Z 0 lee u nekoj ravni , i osim toga C 0 , X 0 , D0 ; D0 , Y 0 , B 0 ; i B 0 , Z 0 , C 0
su kolinearne u tom redosledu. Kako je A presek ravni Y BZ, ZCX, XDY , taqka A0
je drugi presek sfera W Y 0 B 0 Z 0 , W Z 0 C 0 X 0 , W X 0 D0 Y 0 . Kako se krugovi Y 0 B 0 Z 0 , Z 0 C 0 X 0 ,
X 0 D0 Y 0 seku u jednoj taqki u ravni , ta taqka se mora poklapati sa A0 : znaqi, A0
i tvree sledi.
15. Sfera sa centrom u ravni strane ABC tetraedra SABC prolazi kroz A, B i C
i ponovo seqe ivice SA, SB, SC redom u A1 , B1 , C1 . Tangentne ravni na sferu u
A1 , B1 , C1 se seku u taqki O. Dokazati da je O centar opisane sfere tetraedra
SA1 B1 C1 .

Rexee. Primenimo inverziju sa centrom S i kvadratom polupreqnika SA SA1 =

SB SB1 = SC SC1 . Taqke A i A1 , B i B1 , i C i C1 meaju mesta, sfera kroz
A, B, C, A1 , B1 , C1 ostaje tu gde je, a tangentne ravni u A1 , B1 , C1 se slikaju u sfere
kroz S i A, S i B, S i C koje dodiruju sferu ABCA1 B1 C1 . Ove tri sfere su normalne
na ravan ABC, pa im centri lee u ravni ABC, iz qega zakuqujemo da sve prolaze
kroz taqku S simetriqnu taqki S u odnosu na ABC. Dakle, S je slika taqke O. Iz
SA1 O = SSA = SSA = OSA1 dobijamo OS = OA1 i analogno OS = OB1 = OC1 .
16. Neka su KL i KN tangente iz taqke K na krug k. Taqka M je proizvona na produetku dui KN preko N , a P je druga preseqna taqka kruga k i kruga opisanog
oko trougla KLM . Taqka Q je podnoje normale iz N na M L. Dokazati da je
M P Q = 2KM L.
Rexee. Neka je X 0 slika X pri inverziji sa centrom M . Prava M N 0 je tangenta na
krug k 0 sa centrom O0 , a krug kroz M dodiruje k 0 u L0 i seqe M N 0 u K 0 ; prava K 0 L0 seqe
k 0 u P 0 , a N 0 O0 seqe M L0 u Q0 . Treba dokazati da je M Q0 P 0 = L0 Q0 P 0 = 2K 0 M L0 .
Neka zajedniqka tangenta u L0 seqe M N 0 u Y 0 . Kako su uglovi nad tetivama K 0 L0
i L0 P 0 jednaki (uglu K 0 L0 Y 0 ), imamo L0 O0 P 0 = 2L0 N 0 P 0 = 2K 0 M L0 . Ostaje da
se dokae da su taqke L0 , P 0 , O0 , Q0 na krugu. Ovo sledi iz jednakosti O0 Q0 L0 =
90 L0 M K 0 = 90 L0 N 0 P 0 = O0 P 0 L0 (uglovi su orijentisani).
17. Krug upisan u oxtrougli trougao ABC dodiruje BC u K. Neka je M sredixte
visine AD trougla ABC. Ako KM ponovo seqe u N , dokazati da se i opisani
krug trougla BCN dodiruju u N . (Predlog za MMO 2002.)
Rexee. Neka je k krug kroz B, C koji dodiruje u N 0 . elimo da pokaemo da
su K, M, N 0 kolinearne. Ovo tvree je trivijalno za AB = AC, pa nadae pretpostavamo da je AC > AB. Kao i obiqno, oznaqimo sa R, r, , , polupreqinke
opisanog i upisanog kruga i uglove 4ABC, redom.

Imamo tgBKM = DM/DK. Pravolinijski izraqunavamo DM = 21 AD = R sin sin

KCKB
= R sin( ) R(sin sin ) = 4R sin
i DK = DCDB
2
2
2 sin 2 sin 2 , odakle
dobijamo
cos 2 cos 2
sin sin
=
.
tgBKM =

4 sin
sin
2 sin 2 sin 2
2
A

Da bismo izraqunali ugao BKN 0 , priN

k
b
b
N

meujemo inverziju
sa centrom K i

k
polupreqnikom BK CK. Upisani krug

b paralelnu pravoj
se slika u pravu
C
b
bK
b
B
K
B
U
C
bC
b i na odstojau BKCK od e. Tako je
B
2r
c0 projekcija sredixta U
b dui B
bC
b na .
b Sledi da je tgBKN 0 = tgBK
b N
c0 =
taqka N
bN
c0

U
BKCK
b K = r(CKBK) . Lako se proverava da je KB KC = bc sin 2 i r = 4R sin 2 sin 2 sin 2 ,
U
xto daje
tgBKN 0 =

bc sin2 2
cos 2 cos 2
4R2 sin sin sin2 2
=
=
.
r(b c)
4R sin 2 sin 2 sin 2 2R(sin sin )
sin
2

Prema tome, BKM = BKN 0 , tj. taqke K, M, N 0 su kolinearne odakle je N 0 N .

18. Dat je trougao ABC. Neka su taqke D i E na pravoj AB takve da je DABE, AD =
AC i BE = BC. Simetrale unutraxih uglova kod temena A i B seku naspramne
stranice u taqkama P i Q redom, a opisani krug oko trougla ABC u taqkama M i
N redom. Prava koja spaja taqku A sa centrom kruga opisanog oko trougla BM E
i prava koja spaja taqku B sa centrom kruga opisanog oko trougla AN D seku se u
taqki X, X 6= C. Dokazati da je CX P Q. (SMO 2008.)
Rexee. Oznaqimo sa U centar opisanog kruga 4BM E. Primenimo inverziju sa
centrom A i kvadratom polupreqnika AB AC. Taqke B i C se slikaju u taqke
B 0 i C 0 simetriqne taqkama C i B u odnosu na AP , taqke P i M se slikaju jedna
7

u drugu, a E se slika u taqku E 0 simetriqnu Q u odnosu na AP . Prema

tome, prava AU se poklapa sa pravom
koja spaja A sa centrom kruga B 0 P E 0
(naravno, centri se ne slikaju jedan u
V
drugi!). Vidimo da je ta prava simetD
riqna pravoj AZ u odnosu na simetralu
ugla A, gde je Z centar kruga opisanog oko 4CP Q.

C
M
Q Z P

U
X
A

Analogno se dobija da je prava BZ simetriqna pravoj koja spaja B sa centrom V

kruga AN D u odnosu na simetralu ugla B. Po Qevinoj teoremi u trigonometrijskom
obliku (ili po tvreu o izogonalno spregnutim taqkama), prave simetriqne pravim
AU, BV, CX u odnosu na simetrale uglova A, B, C redom se takoe seku u jednoj taqki,
xto znaqi da je prava CZ simetriqna CX u odnosu na simetralu ugla C. Ali Z
je centar kruga CP Q, odakle sledi da prava CX sadri visinu trougla CP Q, a to
smo i eleli da dokaemo.

Beograd, 1999-2011