BI 1 :

NHNG VN CHUNG TRONG THNG K

NI DUNG 1: KHI QUT V THNG K

Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Gii thiu c s hnh thnh v pht trin ca khoa hc thng k.
Din gii c cc khi nim v thng k.
Phn bit c mt lng v mt cht ca hin tng.
Gii thch c quy lut s ln v quy lut thng k.
Bi hc
1. S hnh thnh v pht trin ca khoa hc thng k
a. Nguyn nhn hnh thnh
o T thi c i, do nhu cu ca x hi, xut hin vic thu thp
v ghi chp s liu t tnh hnh thc t, v d nh s gia sc, s
ngi ca mt b tc, t ai, ti sn.
o Di ch phong kin, nhiu quc gia t chc tin hnh cc
cuc k khai, thu thp s liu trn phm vi rng ln nhm phc v
cho vic cai tr ca b my nh nc phong kin, v d nh ng
k nhn khu, k khai rung t nh thu, bt lnh.
o Cng vi s pht trin ca t chc nh nc v s m rng quan
h x hi, kinh t, k thut thng k cng ngy mt nng cao hn
v tr thnh mt khoa hc.
b. S pht trin ca khoa hc thng k
o Nh khoa hc ngi c G. Conbring (1606 1681), nghin
cu hin tng x hi da vo cc s liu iu tra c th
o Nh kinh t hc ngi Anh Wiliam Petty (1623 1687), c
xem l ngi t nn tng cho khoa hc thng k, t tc phm
S hc chnh tr.
o S pht trin tip theo ca thng k c vun p bi nhiu nh
khoa hc l thuyt v thc nghim ca nhiu quc gia. Khoa hc
thng k khng phc v cho ch b my nh nc m tr thnh
mt cng c quan trng trong mi lnh vc x hi, v c ng
dng trong c khoa hc t nhin v k thut (y c th xem l
mt b phn khc v khng c cp trong ni dung)
2. Khi nim, i tng v quy lut nghin cu thng k
a. Cc khi nim v thng k
o Khi nim thng k
T thng k c th hiu l nhng con s c ghi chp phn nh cc hin tng
kinh t, x hi, t nhin v k thut.

 Thng k cn c hiu l cng vic thu thp, tch ly, x l v phn tch cc d liu
s t cc hin tng, s vic, tnh hnh xy ra trong thc t nhm tm hiu bn cht
v quy lut ca cc hin tng ny.
o Khi nim thng k hc: l khoa hc nghin cu mt lng ca
nhng hin tng s ln nhm tm hiu mt cht ca cc hin
tng ny trong iu kin thi gian, a im c th.
Mt lng l nhng biu hin c th hin, m t bng nhng con s c th nh
khi lng, quy m, s lng, kt cu, tc pht trin, . . .
Mt cht biu hin l bn cht, c trng, c im, tnh quy lut pht trin ca
hin tng nghin cu.
b. i tng nghin cu ca thng k kinh t-x hi
Theo khi nim: i tng nghin cu ca thng k l mt lng trong mi quan h mt thit vi
mt cht ca cc hin tng v qu trnh kinh t x hi pht sinh trong nhng iu kin thi gian v
a im c th.
Cc hin tng v qu trnh kinh t x hi m thng k hc nghin cu c th l:
o Cc hin tng v dn s, lao ng nh: tng dn s, kt cu dn
s, lao ng, phn b dn s, lao ng, bin ng lao ng, bin
ng dn s, . . .
o Cc hin tng v qu trnh ti sn xut ca ci vt cht ca x
hi, pht trin nn kinh t qua cc khu nh: sn xut phn phi
trao i tiu dng
o Cc hin tng v i sng vt cht, vn ho ngh thut, gio dc,
y t, mc sng, trnh vn ho, trnh nghip v, bo him y
t, bo him x hi, . . .
o Cc hin tng v sinh hot chnh tr, x hi
c. Quy lut thng k
o Quy lut s ln:
L mt quy lut ca l thuyt xc sut vi ngha nh sau: tng hp s quan st cc
s kin c bit ngu nhin, vi mt s lng ln y , th tnh tt nhin ca hin
tng s bc l r rt, th hin bn cht ca hin tng.
o Tnh quy lut thng k
Da trn quy lut s ln lng ho bn cht v quy lut ca hin tng kinh t
x hi.
Tnh quy lut thng k, cng nh cc quy lut ni chung, phn nh nhng mi lin
h gia cc hin tng, ch yu l mi lin h nhn qu, nhng im khc bit ca
thng k l theo iu kin, a im, thi gian c th.
LUYN TP
Luyn tp 1 : Sp xp cc pht biu vo ct mt lng hoc mt cht.
1. S liu thng k v bnh nhi st xut huyt phn bit theo la tui.
2. Kh nng bng pht dch bnh st xut huyt.
3. nh gi tnh hnh xut khu go ca Vit Nam trong 6 thng u nm 2008.
4. Tnh hnh kinh doanh ti cc siu th trong 6 thng cui nm 2007.
5. Nhn nh v kh nng nhim bnh st xut huyt theo la tui.
6. 35% bnh nhi nhp vin trn c nc trong thng 8/2007 c nguyn nhn t st xut huyt.

7. Trong nm 2007, 50% vn FDI mi vo lnh vc bt ng sn.

8. S liu thng k v doanh s bn l ti cc siu th trong 6 thng cui nm 2007.
9. Nhn nh xu hng bin ng ca tnh hnh xut khu go trn th gii.
10. Thng k s n cng nhn ti cc doanh nghip trn a bn thnh ph H Ch Minh nm
2007.
11. Cc s liu v xut khu go ca th gii trong nm 2006, 2007, 2008.
12. S liu v xut khu go ca Vit Nam trong 6 thng u nm 2008.
13. Nhn nh v lnh vc thu ht u t nc ngoi trong nm 2007.
14. Tnh hnh s dng lao ng n ti cc doanh nghip TP.HCM nm 2007.
(Cc s liu mang tnh gi nh)

MT LNG

MT CHT

Luyn tp 2 : Ghp hp mt lng v mt cht ph hp.

Luyn tp 3 : in khuyt vi cc t thch hp (bn cht v quy lut, s liu thng k, s ln,
qun l x hi, ng k nhn khu, nhn t ngu nhin, c th, tng qut, bn cht).
1. S ra i ca thng k l do nhu cu
2. qun l c dn thuc lnh th quc gia, b my cai tr t chc vic
3. Nhng con s c ghi chp phn nh cc hin tng kinh t, x hi, t nhin v k
thut thng c gi l
4. Qua vic thu thp, tch ly, x l v phn tch cc d liu s t cc hin tng, s vic, tnh
hnh xy ra trong thc t, con ngi c th hiu . ca cc hin tng ny.
5. S khc bit gia khoa hc thng k v ton hc l cc quy lut thng k khng mang tnh
.m mang tnh ..
6. Cc hin tng m thng k hc nghin cu phi l hin tng
7. Mt hin tng c bit chu tc ng ca nhn t .v c ngu nhin.
8. Vic nghin cu mt s ln hin tng nhm b tr v trit tiu tc ng ca cc .
NI DUNG 2: MT S KHI NIM CN BN TRONG THNG K
Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th

 Trnh by c cc khi nim: tng th thng k, tiu thc thng k, ch tiu thng k.
Lit k c cc c im ca tng th ng cht v khng ng cht, tim n v bc l,
tng th chung v b phn.
Phn bit c tiu thc thuc tnh v tiu thc s lng.
Nhn bit c phn ni dung v tr s ca ch tiu thng k.
Bi hc
1. TONG THE THONG KE

a. Tng th v n v tng th
o Tng th thng k
Khi nim: l tp hp nhng n v, phn t c bit trn c s mt c im chung.
V d: cc trng Cao ng Vit Nam nm 2007.
ngha: tng th thng k c ngha quan trng trong nghin cu thng k, khi xc
nh tng th khng chnh xc (ngha l gm c nhng n v khng thuc tng th)
s dn n cc kt lun sai lm v khng t c mc tiu nghin cu.
Vic xc nh tng th thng k phi bao gm :
Gii hn v thc th, v d: cc trng Cao ng (khng phi i hc hoc trung cp).
Gii hn v khng gian, v d: Vit Nam (khng phi ti cc nc khc).
Gii hn v thi gian, v d: nm 2007 (trng Cao ng Cng Ngh Th c thnh
lp nm 2008, s khng c trong tng th ny).
o n v tng th
Khi nim: l cc phn t c bit cu thnh tng th thng k cng c mt hoc
nhiu c im chung. Trong mt tng th thng k c th, cc n v tng th
khng th chia nh c na.
V d: Trong tng th thng k l cc trng Cao ng Vit Nam nm 2008, n v tng th l
mi trng Cao ng Vit Nam,
ngha: n v tng th l cn c quan trng xc nh phng php iu tra,
tng hp v p dng cc cng thc tnh ton khi phn tch thng k.
b. Phn loi tng th thng k
o Tng th ng cht v tng th khng ng cht
Tng th ng cht bao gm cc n v ging nhau v cc c im ch yu c lin
quan n mc ch nghin cu.
Tng th khng ng cht bao gm cc n v ch ging nhau c im c bn l
c trng ca tng th.
o Tng th chung v tng th b phn
Tng th chung bao gm tt c cc n v ca tng th.
Tng th b phn ch bao gm mt phn ca tng th chung.
o Tng th bc l v tng th tim n
Tng th bc l gm cc n v c th trc tip quan st hoc nhn bit c.
V d: tng th cc trng i hc Vit Nam giai on 2000-2005.
Tng th tim n gm cc n v khng trc tip quan st hoc nhn bit c v
phi xc nh qua cc phng php trung gian.
V d: tng th nhng ngi a thch ngh thut ci lng vo thp nin 70.
2. Tiu thc thng k

o Tiu thc thng k l khi nim ch c im ca n v tng th.

Nh vy, mi n v tng th c nhiu tiu thc khc nhau. Ty
thuc vo mc ch nghin cu, mt s tiu thc nht nh s
c chn lm ni dung iu tra, tng hp v phn tch thng
k.
o Phn loi tiu thc:
Tiu thc s lng: l nhng tiu thc c biu hin trc tip bng con s.
V d: tiu thc tui (15, 18 ,)
Tiu thc thuc tnh: l nhng tiu thc phn nh thuc tnh bn trong ca s vt,
khng th biu hin trc tip bng cc con s c.
V d: tiu thc gii tnh (nam, n), tiu thc hnh thc s hu vn: t nhn, trch nhim hu hn,
c phn.
3. Ch tiu thng k
a. Khi nim
o Ch tiu thng k l khi nim biu hin mt cch tng hp c
im v mt lng trong s thng nht vi mt cht ca tng th
thng k.
V d: Tng kim ngch xut khu ca Vit Nam nm 2005 t 32, 447 t la M.
o Ch tiu thng k bao gm 2 phn l ni dung v tr s.
Phn ni dung l tn gi ca ch tiu nghin cu
Phn tr s ca ch tiu l nhng con s c th ca hin tng nghin cu.
b. Phn loi
o Cn c vo ni dung: gm 2 loi l ch tiu khi lng v ch tiu
cht lng
Ch tiu khi lng l ch tiu biu hin quy m, s lng, khi lng ca hin
tng nghin cu. V d nh s lao ng, khi lng sn xut, tng qu lng,
doanh thu, chi ph, li nhun, ...
Ch tiu cht lng l ch tiu biu hin c trng, c im, mt cht ca hin
tng nghin cu . V d nh gi thnh bnh qun n v sn phm, tin lng bnh
qun, doanh thu bnh qun, li nhun bnh qun, nng sut bnh qun,...
o Cn c vo hnh thc biu hin: gm 2 loi l ch tiu hin vt v
ch tiu gi tr.
Ch tiu hin vt: biu hin bng n v t nhin nh ci, con hay n v o lng
nh mt, lt..
Ch tiu gi tr: biu hin bng n v tin t.
LUYN TP
Luyn tp 1 : da trn mc ch nghin cu, xc nh tng th v n v tng th
MC CH NGHIN CU
1. Mu o thng c cc gio vin nam cc
trng Cao ng ti TP.HCM la chn ln
lp trong 5 nm qua.
2. La tui trung bnh ca cc khch hng n
s dng m phm Shishedo nm 2007.
3. Thu nhp trung bnh ca h gia nh ti
TP.HCM nm 2007
4. Chiu cao trung bnh ca sinh vin trng

TNG TH THNG K

N V TNG TH

Cao ng Cng ngh Th c

5. c im ca nhng ngi a thch ngh
thut ci lng.
Luyn tp 2 : Nhn nh cc tng th thng k c xc nh sau: y (), thiu gii hn
thc th (C), khng gian (K), hay thi gian (T)
1. Tp hp cc trng Cao ng Vit Nam.
2. Tp hp cc ban nhc c yu thch nht thp k 70.
3. Tp hp xut khu go th gii giai on 2000-2005
4. Tp hp cc siu th.
5. Tp hp cc doanh nghip nh vo va nm 2008.
Luyn tp 3 : Ghp hp loi tng th v m t thch hp.
LOI TNG TH

M T

1. Tng th ng cht

a. gm cc n v c th trc tip quan st hoc nhn bit c.

2. Tng th khng ng b. gm cc n v khng trc tip quan st hoc nhn bit c v

cht
phi xc nh qua cc phng php trung gian.
3. Tng th khng ng c. bao gm cc n v ging nhau v cc c im ch yu c lin
quan n mc ch nghin cu.
cht
4. Tng th b phn

d. bao gm cc n v ch ging nhau c im c bn l c

trng ca tng th.

5. Tng th bc l

e. bao gm tt c cc n v ca tng th.

6. Tng th tim n

f. bao gm mt phn ca tng th chung.

Luyn tp 4 : Nhn nh cc tiu thc sau l thuc tnh (TT) hay s lng (SL).
1. Gii tnh.
2. Tn gio.
3. Thu nhp hng thng.
4. im s.
5. S ngi trong gia nh.
6. S tui.
7. Thnh phn gia nh.
8. Tnh trng gia nh.
9. Trnh hc vn.
10. Qu qun.
Luyn tp 5 : Phn bit phn ni dung v tr s ca cc ch tiu thng k sau.
Ch tiu thng k
1. Tng s c s sn xut kinh doanh trong
nc hin ang hot ng tnh n 7/1/2002 l
2.719.933 c s

Phn ni dung

Phn tr s

2. Tin lng bnh qun ca mt cng nhn

may trn a bn TP.HCM l 1.500.000/thng.
(s liu gi nh)
3. Tng s lao ng khu vc sn xut kinh
doanh trong nc tnh n 7/1/2002 l
10.793.376 ngi
4.S d n u t trc tip ca nc ngoi
c cp giy php t 1988 n 2007 l 9.810
d n.
5. S vn ng k d n u t trc tip ca
nc ngoi vo ngnh Gio dc o to c
cp giy php t 1988 n 2007 l 146,8 triu
la M
6. Gi xut khu bnh qun 1 tn go ca Vit
Nam hin nay l 380 USD.
7. Gi thnh sn xut mt kg c Basa hin nay
l 18.600/kg.
8. Tng s c s hnh chnh, s nghip, ng,
on th trong nc tnh n 7/1/2002 l
160.071c s
Ngun: Tng cc Thng k.
Luyn tp 6 : Phn bit cc ch tiu trn thuc ch tiu cht lng (CL) hay khi lng (KL).
NI DUNG 3: CC LOI THANG O
Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Trnh by c cc c im ca mi loi thang o.
La chn c thang o ph hp vi tiu thc.
Phn bit c cc loi thang o.
Bi hc
1. Cc loi thang o
a. Thang o nh danh
o c im: l loi thang o nh tnh, c dng o lng cc tiu
thc thuc tnh m cc biu hin tiu thc l cc loi khc nhau.
V d: Gii tnh, khu vc a l, ngh nghip, tn gio...
o Cch xy dng:
Xc lp mi quan h bng nhau hoc khng bng nhau gia cc biu hin tiu thc
phn chia chng thnh cc lp khng ct nhau m khng cn theo mt trt t xc
nh.
V d: tiu thc gii tnh ch c hai loi nam v n, khng c trt t no gia hai loi ny.
Gn cho cc biu hin cng loi ca tiu thc nghin cu mt con s ging nhau.

V d: tiu thc gii tnh, nu l nam nh s 1, n nh s 2 (hoc c th ngc li).

o ngha: Thang o ny c mc o lng yu nht v:
Cc con s ca thang o khng th hin quan h hn km, cao thp.
Khng th thc hin cc php tnh trn cc s ca thang o.
Cc con s ny ch c s dng m tn s (s ln xut hin) ca biu hin tiu
thc ngha l khi chuyn t s ny sang s khc th du hiu o c s thay i v
cht.
b. Thang o th bc:
o c im:
L thang o nh danh nhng gia cc biu hin tiu thc c quan h hn km, cao
thp.
S dng trong cc nghin cu x hi, o cc tiu thc m cc biu hin c quan
h th t.
V d: thi , quan im i vi mt hin tng x hi,cht lng sn phm, hun chng, bc
th, kt qu...
o Cch xy dng:
Xc lp cc mi quan h hn km, cao thp gia cc biu hiu tiu thc phn
chia chng thnh cc lp khng ct nhau v theo mt trt t xc nh.
V d: tiu thc mc hi lng vi quy nh bt buc i m bo him khi i xe my.
C th phn thnh 3 cp theo trnh t: hi lng, khng kin, khng hi lng.
Lp dy s theo trnh t thp n cao hoc ngc li.
V d (theo v d trn): 3 cp tng ng vi 3 s l 1, 2, 3 c mc hi lng t thp n cao.
Gn cho cc biu hin tiu thc cng cp mt s, tng ng vi cp theo trnh
t quy nh.
V d (theo v d trn): 1: khng hi lng, 2: khng kin, 3: hi lng.
o ngha:
Cc con s ca thang o th hin quan h hn km, cao thp nhng cha th xc
nh khong cch c th hay mc hn km gia cc nhm do khng c n v o
Khng th thc hin cc php tnh trn cc s ca thang o.
Trong v d trn, nu xt v mc hi lng i vi quy nh mi ny, th nhm (1) thp hn nhm
(2), nhm (2) thp hn nhm (3). Nhng khng th xc nh c mc cao thp gia cc nhm.
c. Thang o khong
o c im:
L thang o th bc nhng c cc khong cch u nhau, hiu s gia hai im
ng lin nhau c gi l tiu chun o (hay n v o).
Thang o ny c gi l thang o nh lng v th hin quan h hn km, cao
thp v nh lng c mc hn km gia cc nhm.
V d: tiu thc im s hc tp, s dng thang im t 0 10 im, lm trn s hng n v.
Thang o ny c tiu chun o l 1 im.
o ngha:
Trn cc s ca thang o c th thc hin c cc php tnh cng, tr, tnh c
cc tham s c trng nh trung bnh, phng sai, t l.
Tuy nhin, thang o khong cha c gi tr 0 tuyt i, m ch l s 0 quy c dn
n vic so snh t l gia cc tr s o khng c ngha.
V d: A c im s l 5, B c im s l 1, khng th so snh A hc gii gp 5 ln B.
d. Thang o t l

o c im: L thang o khong vi mt im 0 tuyt i (im

gc) trn thang o. Thang o t l c s dng rt rng ri o
lng cc hin tng kinh t - x hi, nh: thu nhp, chi tiu, thi
gian lao ng, tui, s con ... Cc n v o lng vt l thng
thng (kg, mt, lt ..) cng l cc thang o loi ny.
V d: tiu thc thu nhp bnh qun mi thng
o ngha:
Trn cc s ca thang o c th thc hin c mi cng c ton - thng k phn
tch d liu, so snh c t l gia cc tr s o.
V d: thu nhp bnh qun mi thng ca A l 2 triu ng, ca B l 1 triu ng, c th ni thu nhp
ca A gp i B.
2. La chn thang o
o C s la chn thang o: da trn c im ca hin tng v tiu
thc.
Tiu thc thuc tnh: nn la chn thang o nh tnh (thang o nh danh, thang o
th bc), v loi thang ny th hin s thay i v cht.
Tiu thc s lng: la chn thang o nh lng (thang o khong, thang o t l),
cc im trn loi thang ny th hin s thay i v lng nhng cha chc c s
thay i v cht.
o Mc o lng ca cc loi thang o
Mc o lng ca mi loi thang c nh gi qua kh nng p dng cc cng
c phn tch thng k (php tnh) i vi loi thang . Loi thang p dng c
cng nhiu cc cng c phn tch, mc o lng cng cao.
Nh vy, mc o lng tng dn t loi thang nh danh n loi thang t l.
Tuy nhin vic la chn loi thang o phi ph hp theo tng trng hp nghin
cu, khng nht thit phi chn thang o c mc o lng cao.
LUYEN TAP

Luyn tp 1 : La chn cc ni dung sp xp theo thch hp trn bng.

Thang
danh

nh Thang o th bc

Thang o khong

Thang o t l

c im
Mc o lng
1. Thang o nh lng, th hin s thay i v lng qua n v o, nhng cc tr s khng
mang tnh so snh vi nhau.
2. Trn cc s ca thang o c th thc hin c cc php tnh cng, tr, tnh c cc tham
s c trng nh trung bnh, phng sai, t l, nhng vic so snh t l gia cc tr s o
khng c ngha.
3. Thang o nh lng, th hin s thay i v lng qua n v o, cc tr s mang tnh so
snh vi nhau.
4. Trn cc s ca thang o c th thc hin c mi cng c ton - thng k phn tch d
liu, so snh c t l gia cc tr s o.
5. Thang o nh tnh, th hin s thay i v cht nhng khng theo mt trt t nht nh ca
cc biu hin tiu thc.

6. Cc con s ca thang o khng th hin quan h hn km, cao thp v khng th thc hin
cc php tnh.
7. Thang o nh tnh, th hin s thay i v cht v theo mt trt t nht nh ca cc biu
hin tiu thc.
8. Cc con s ca thang o th hin quan h hn km, cao thp nhng khng th thc hin cc
php tnh trn cc s ca thang o.
Luyn tp 2 : in tn cc thang o thch hp vo cc trn s .
(1)

(2)

(3)

(4)

Mc o lng tng
Luyn tp 3 : in khuyt (nh danh, t l, khong, tiu chun o, th bc, im 0 tuyt i)
1. Thang o khong + . = thang o
2. Thang o th bc + = thang o .
3. Thang o + th t cc biu hin tiu thc = thang o ..
Luyn tp 4 : La chn cc thang o ph hp cc tiu thc sau.
1. Tn gio.
2. S ng h.
3. Nhit .
4. Gii tnh.
5. Thu nhp hng thng.
6. Chi tiu thng.
7. Ngh nghip
8. Thi gian lao ng.
9. Khu vc a l.
10. S tui.
11. S con.
12. Mc hi lng.
Luyn tp 5 : Lp thang o.
1. S dng thang o thch hp cho tiu thc LOI HNH DOANH NGHIP.
2. S dng thang o thch hp cho cu hi: Bn nhn xt v nh v sinh ca trng th no?
3. S dng thang o thch hp xp loi hc tp?
4. S dng thang o thch hp cho tiu thc: trnh ting Anh.

BI TP V NH
Phn tch Phiu iu tra sau, nhn nh v tng th, tiu thc, v thang o s dng cho cc tiu thc
I

BAN CH O TNG IU TRA DN S V NH TRUNG NG

PHIU IU TRA DN S V NH
THI IM 0 GI NGY I/I2/2007

(IU TRA TON B)

THNG TIN GHI TRN PHIU IU TRA C GI KN
NH DANH

TNH/THNH PH:____________________________________

H S:.....................................................

HUYN/QUN/TH X/TP THUC TNH:__________________

H V TN CH H:__________________________

X/PHNG/TH TRN:_________________________

5
7
8
A CH CA H_____________________________

4
9

A BN IU TRA S:...............................................................

S NGI TRONG H:..................................

TN A BN IU TRA:_______________________________________

S NAM:...........

THNH TH/NNG THN (THNH TH = I; NNG THN = 2):.....................

Y L TP PHIU S

S N:.........
TRONG

TP PHIU
X

PHN I: THNG TIN V DN S

S TH T
CU HI/CU KIM TRA

I.

Xin ng/b cho bit h v tn ca tng ngi thng

xuyn n ng ti h, bt u t ch h?
Ngoi s ngi ng/b va khai, h ta c cn ai ang
hc tp, cng tc hay lao ng c thi hn nc
ngoi khng?

2. [TN] c quan h th no vi ch h?

S TH T..................

S TH T..................

___________________________

___________________________

___________________________

___________________________

CH H.................................I
V/CHNG...........................2

V/CHNG...........................2

CON .................................3

CON .................................3

CHU NI/NGOI.................4

CHU NI/NGOI.................4

B/M .............................5

B/M .............................5

QUAN H G KHC.............6

QUAN H G KHC.............6

KHNG QUAN H G..........7

KHNG QUAN H G..........7

NAM.......................................I

NAM.......................................I

N.........................................2

N.........................................2

THNG.............................

THNG.............................

NM.....................

NM.....................

TUI TRN.........................

TUI TRN.........................

___________________

___________________

(TN DN TC)

(TN DN TC)

NU C: l tn gio/o g?

C.............................I

C.............................I

I = PHT GIO
3 = TIN LNH
5 = CAO I

______________________

______________________

(TN TN GIO)

(TN TN GIO)

2 = CNG GIO
4 = HI GIO
6 = HO HO

KHNG.....................2

3. [TN] l nam hay n?

4. [TN] sinh vo thng, nm dng lch no?

5. Hin nay, [TN] bao nhiu tui trn?

TRN 95 TUI, GHI 95

6. [TN] thuc dn tc no?

7a. [TN] c theo tn gio/o no khng?

CII

KHNG.....................2

TN V S TH T
CU HI/CU KIM TRA

___________________

___________________

C..........................................I

C..........................................I

KHNG..................................2

KHNG..................................2

7b. NU THEO CC TN GIO SAU, HI THM:

I. PHT GIO: Quy y tam bo cha?/ c cp S ip cha?
2. CNG GIO: Chu php ra ti cha?
3. TIN LNH: Chu php bp tm cha?
4. HI GIO: lm l Xu-nt (nam)/l xung tc (n) cha?
5. CAO I: c cp S cu o cha?
6. HA HO: c Th hi vincha? /C th Thn iu khng?

CII

II. NHNG NGI T 5 TUI TR LN

I7. Hin nay [TN] ang i hc, thi hc hay cha bao
gi i hc ph thng?

I8. Lp v h ph thng cao nht m [TN] hc xong

l g?
DNG BNG CHUYN I TRNH VN HO CHUYN V GHI
LP PH THNG VO 2 M DNH SN

I 9.

KIM TRA CU I8: NU LP PH THNG <= 5

ANG HC PH THNG ....I

THI HC PT..................2

THI HC PT..................2

CHA I HC PT.................3
C20

CHA I HC PT.................3
C20

LP/H

LP/H

_____/_____________

_____/_____________

(LP PH THNG)

CU 20, CN LI

20. Hin nay, [TN] c bit c v bit vit mt cu n

gin (bng mt ngn ng bt k) khng?
2I.

ANG HC PH THNG ....I

(LP PH THNG)

CU 2I

C .........................................I

C .........................................I

KHNG..................................2

KHNG..................................2

KHNG C CMKT..............I

KHNG C CMKT..............I

CMKT KHNG BNG.........2

CMKT KHNG BNG.........2

NHNG NGI T I3 TUI TR LN

22. Trnh chuyn mn k thut cao nht m [TN]

t c l g?
NU KHNG: [TN]

c hon thnh mt cng vic i

hi chuyn mn t 5 nm tr ln hoc i hi tay ngh
k thut t bc 3 tr ln khng? (NU C, GCH CHO M
2).

C47

C47

H.NGH NGN HN..........3

H.NGH NGN HN..........3

H.NGH DI HN...............4

H.NGH DI HN...............4

THCN...................................5

THCN...................................5

HC NGH NGN HN: O TO DI I NM

CAO NG.........................6

CAO NG.........................6

HC NGH DI HN: O TO I-3 NM

I HC.............................7

I HC.............................7

THC S.............................8

THC S.............................8

TIN S..............................9

TIN S..............................9

23.[TN] c o to v ngnh, ngh g?

PHN 3: THNG TIN V NH

47. Loi nh
ang ?

48. H ng/b c chung nh vi h

khc khng?
NU C : GHI TN CA CH H V H S CA H I DIN?

49. Ngi nh 5I. Tng din tch

ny c
sn ca ngi
bao
nh/cn h l
nhiu
bao nhiu m2?
tng?

KHNG C NH ............I
NH DANH

KHNG.......I

NH RING L...................3

....................
....................
H)

NH LU NG................4

C...............2

NH CHUNG C................2

(S TH T
S TNG

(TN CH H I DIN)

m2
KT THC
PHNG VN

DIN TCH SN

BI 2 :

QU TRNH NGHIN CU THNG K

NI DUNG 1: KHI QUT V QU TRNH NGHIN CU THNG K

Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Din gii c trnh t chung ca qu trnh nghin cu thng k.
Gii thch c mi lin h gia cc ni dung ca qu trnh nghin cu.
Hnh dung c qu trnh nghin cu thng k.
Bi hc
1. S chung v qu trnh nghin cu thng k
a. c im v yu cu ca qu trnh nghin cu thng k
o c im:
i tng nghin cu thng k thng l cc hin tng phc tp, v vy vic
nghin cu cn phi c mt quy trnh cht ch, khoa hc.
Mc ch ca vic nghin cu thng k mang tnh cht ng dng thc tin, v vy
cc kt qu nhn c phi mang ngha l lun cng nh thc t.
o Yu cu
Phn nh c i tng nghin cu, c s kinh t-x hi ca vn cn nghin
cu.
Kt hp c nhiu phng php.
C tnh kh thi.
b. S nghin cu chung
XC NH MC CH NGHIN CU
PHN TCH I TNG
XC NH NI DUNG VN NGHIN CU

XY DNG H THNG CC KHI NIM, CH TIU

THNG K-NH HNG CNG TC IU TRA
IU TRA THNG K

X L S LIU BAN U
- TRNH BY S LIU
- PHN TCH THNG K S B
CHN PHNG
PHP THNG K

CHN CHNG
TRNH X L

PHN TCH, TNG HP

GII THCH KT QU

BO CO TRUYN T
KT QU NGHIN CU

2. Lin h gia cc ni dung qu trnh nghin cu

a. Mc ch, i tng v ni dung nghin cu l nn tng ca qu trnh nghin cu
o Mc ch nghin cu: qu trnh nghin cu thng k thng tn
km thi gian v ch ph, v vy mc ch nghin cu cn c
xc nh c th v nh gi li ch thc t.
o Phn tch i tng nghin cu theo cc mt sau:
c trng ca hin tng nghin cu.
Gii hn v khng gian v thi gian.
Mc tiu nghin cu c th v hin tng.
o Xc nh ni dung nghin cu bao gm cc phn phi gii quyt,
cc kt qu bo co..
b. Cc khi nim v ch tiu thng k gip c th ha mc ch v ni dung nghin cu, ng thi
nh hng iu tra.
o Hin tng nghin cu c xc nh, nh hnh bng cc khi
nim.
o Cc khi nim c phn tch ra cc khi nim thnh phn v c
th ha dn tr thnh cc ch tiu n gin.
o H thng cc ch tiu thng k c xy dng s nh hng cho
cng tc iu tra.
c. iu tra thng k cung cp cc ti liu c s cho vic tng hp v phn tch thng k
o iu tra thng k thu thp cc d liu, s liu v hin tng
nghin cu c nh hng t h thng cc ch tiu thng k.
o Cc d liu thu thp t iu tra l cc d liu th v s qua qu
trnh x l cho cc kt qu thng k.
d. X l d liu thng k cho kt qu thng k
o D liu, s liu thu thp t cuc iu tra thng qua qu trnh x
l s b trc khi tng hp v phn tch cho ra cc kt qu thng
k.
o Kt qu x l d liu, s liu thng k ph thuc vo cc chng
trnh x l v cc phng php thng k p dng.
o Mt s cng c thng c p dng trong tng hp,phn tch v
trnh by kt qu thng k nh:
Phn t thng k.
Bng thng k.
th thng k.
o Qua qu trnh nghin cu thng k, mc , s bin ng v mi
lin h ca cc hin tng kinh t x hi c lng ha bng cc
cng c, trong
Cng c lng ha mc ca hin tng nh:
Cc ch s tuyt i, tng i.

 Cc tham s o xu hng hi t nh trung bnh cng, trung bnh nhn, trung v, mt

Cc tham s o phn tn nh khong bin thin, lch trung bnh, phn tn
Cc tham s biu th hnh dng ca phn phi
Cng c lng ha s bin ng ca hin tng nh:
Dy s thi gian.
Cc ch s
S lin h gia cc hin tng c nghin cu thng qua cc phng php ton
hc nh:
Hi quy, tng quan .
LUYN TP
Luyn tp 1 : Sp xp cc ni dung sau theo trnh t thch hp.
1. iu tra thng k
2. X l s liu
3. Xc nh vn nghin cu,mc ch, ni dung , i tng nghin cu
4. Bo co v truyn t kt qu nghin cu
5. Xy dng h thng cc khi nim, ch tiu thng k
6. Phn tch v gii thch kt qu - D on xu hng pht trin
Luyn tp 2 : in ni dung thch hp trn s m t tin trnh c th ha cc hin tng thng
qua cc khi nim c bn.
(1)
(2)

Luyn tp 3 : Nhn nh ng, sai.

1. Nghin cu thng k ch lng ha c mc ca cc hin tng kinh t x hi khi
mang bn cht s lng.
2. S bin ng ca cc hin tng c th o lng bng dy s thi gian.
3. Trong qu trnh nghin cu thng k, cc hin tng c xem xt mt cch ring l, c
lp tch ri vi cc hin tng khc.
4. Cc khi nim l bc trung gian quan trng hnh thnh ca ch tiu thng k i vi
hin tng nghin cu.
5. Cc d liu, s liu thu thp t iu tra c th bc l ngay bn cht ca hin tng.
6. Qua tng hp v phn tch cc d liu thu thp t iu tra, mi c th cho cc kt qu thng
k.
7. Vic lng ha cc mc , s bin ng v mi lin h gia cc hin tng s gip pht
hin bn cht ca hin tng v cc quy lut ca chng.
NI DUNG 2: IU TRA THNG K
Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Trnh by c khi nim, ngha v yu cu ca iu tra thng k.

 Phn bit c cc loi iu tra thng k.

Din gii c cc ni dung iu tra.
Nhn bit c cc c im ca phng php trc tip v gin tip.
Gii thch c mt s nguyn nhn gy ra sai s v bin php khc phc.
Bi hc
1. Khi nim v phn loi
a. Khi nim, ngha v yu cu
o Khi nim: iu tra thng k l t chc mt cch khoa hc v theo
mt k hoch thng nht vic thu thp ti liu v cc hin tng
v qu trnh kinh t - x hi. .
V d: iu tra thng k tnh hnh dn s c nc nm 2007.
o ngha:
Ti liu do iu tra thng k cung cp l c s tng hp v phn tch thng k, t
a ra cc quyt nh cp vi m hoc v m.
Ti liu iu tra thng k ng n, kt qu iu tra chnh xc l cn c ng tin
cy cho vic nh gi tnh hnh thc t ra nhng quyt nh thch hp t cc cp
lnh o.
o Yu cu: Kt qu ca iu tra thng k s nh hng trc tip n
cht lng ca qu trnh tng hp v phn tch thng k, do
iu tra thng k phi m bo lm tt 3 yu cu sau.
Chnh xc: cc s liu iu tra phi trung thc, khch quan, st vi tnh hnh thc
t.
Kp thi: iu tra thng k phi nhy bn vi tnh hnh, thu thp v phn nh ng
lc cc ti liu cn nghin cu.
y : ti liu iu tra phi c thu thp y ni dng iu tra qui nh,
khng b st mt mc no hoc n v no m k hoch vch ra.
b. Phn loi iu tra thng k
o Cn c theo tnh cht lin tc ca vic ghi chp ti liu, c hai
loi:
iu tra thng xuyn: ghi chp ti liu mt cch lin tc gn lin vi qu trnh pht
sinh, pht trin ca hin tng.
V d: iu tra qu trnh sn xut ca mt x nghip, phi theo di mt cch lin tc s cng lao
ng, s sn phm sn xut hng ngy.
iu tra thng k khng thng xuyn: ti liu iu tra ch phn nh trng thi ca
hin tng mt thi im nht nh.
V d: iu tra dn s.
o Cn c theo phm vi i tng c iu tra thc t, c hai loi:
iu tra ton b: tin hnh thu thp ti liu trn ton th cc n v thuc i tng
iu tra.
iu tra khng ton b: l tin hnh thu thp ti liu trn mt s n v c chn
ra trong i tng iu tra. Trong thc tin thng k, thng p dng cc loi iu
tra khng ton b sau:
iu tra chn mu (in hnh): chn ra mt s n v nht nh thuc tng th nghin
cu tin hnh iu tra thc t, sau dng cc kt qu thu thp c tnh ton v
suy rng thnh cc c im ca ton b tng th.

 iu tra trng im: loi iu tra ch tin hnh b phn ch yu nht trong ton b
tng th nghin cu thng l nhng b phn chim t trng ln trong tng th.
iu tra chuyn (iu tra n v c bit): ch tin hnh trn mt s rt t n v c
bit thuc tng th nghin cu, nhng i su nghin cu chi tit nhiu kha cnh khc
nhau ca n v .
2. Ni dung v phng php iu tra thng k
a. Ni dung iu tra thng k
o Xc nh mc ch nhim v ca cng tc iu tra thng k:
o Xc nh i tng iu tra, n v iu tra, bao gm:
Xc nh tng th v phm vi cn iu tra.
Xc nh nhng n v c th cn phi c iu tra trong tng th.
o Chn cc tiu thc iu tra.
o Xc nh thi gian v a im iu tra:
Thi gian iu tra l khong thi gian t khi bt u ng k thu thp s liu cho
n khi kt thc iu tra.
a im iu tra: thng l ni din ra hin tng cn nghin cu.
o Lp biu iu tra hng dn cch ghi.
o Tin hnh iu tra
b. Cc phng php thu thp thng tin
o Phng php trc tip
iu tra vin phi trc tip quan st, tip xc vi i tng thc hin cc cng
vic iu tra, ghi chp kt qu iu tra hoc trc tip gim st, theo di kim tra
nhng ngi thc hin
Hnh thc thc hin ch yu l phng vn trc tip.
Nhn nh:
u im: kp thi pht hin sai st, sa cha v b sung
Khuyt im: mt nhiu thi gian, cng sc, tn km nhiu chi ph.
o Phng php gin tip
iu tra vin khng trc tip tip xc vi i tng iu tra, khng trc tip lm cc
cng vic iu tra.
Hnh thc thc hin ch yu:
K khai theo yu cu trong phiu iu tra hoc biu mu gi theo bu in.
iu tra qua h thng chng t, s sch, biu mu bo co, ...
Nhn nh:
u im: c th gim c chi ph.
Khuyt im: kt qu thu thp chm, khng y , tnh chnh xc khng cao, kh pht
hin sai st, kh sa cha b sung.
c. Sai s trong iu tra thng k
o Khi nim: L chnh lch gia cc tr s ca tiu thc iu tra m
thng k thu thp c so vi tr s thc t ca hin tng nghin
cu.
o nh hng: Cc sai s ny s lm gim cht lng iu tra, nh
hng n cht lng ca tng hp v phn tch thng k

o Cc loi sai s
Sai s ng k: pht sinh do vic ghi chp ti liu ban u khng chnh xc,do nhn
vin iu tra v tnh hay c ghi chp sai s thc.
Sai s do tnh cht i biu: ch xy ra trong mt s cuc iu tra khng ton b, do
vic la chn s n v iu tra khng tnh cht i biu.
o Khc phc: hn ch nhng sai s trn c th p dng mt s
bin php sau:
Lm tt cng tc chun b iu tra nh b tc thm nghip v cho nhn vin iu tra,
lp k hoch iu tra.
Sot xt tnh logic, tnh ton i vi ton b cuc iu tra.
LUYN TP
Luyn tp 1 : in khuyt (chnh xc, thu thp ti liu, y , kp thi,ti liu iu tra thng k)
1. Bn cht ca iu tra thng k l vic v cc hin tng v qu trnh kinh t - x
hi mt cch khoa hc v c k hoch.
2. C s tng hp v phn tch thng k l .
3. Theo yu cu. cc s liu iu tra phi trung thc, khch quan, st vi tnh hnh
thc t.
4. Nhy bn vi tnh hnh, thu thp v phn nh ng lc cc ti liu cn nghin cu, l
yu cu
5. m bo ni dng iu tra qui nh, khng b st mt mc no hoc n v no m k
hoch vch ra, l yu cu
Luyn tp 2 : Ghp hp loi iu tra v m t thch hp.
LOI IU TRA

M T

1. iu tra thng
xuyn

a. loi iu tra ch tin hnh b phn ch yu nht trong ton b

tng th nghin cu thng l nhng b phn chim t trng ln
trong tng th.

2. iu tra thng k
khng thng xuyn

b. chn ra mt s n v nht nh thuc tng th nghin cu

tin hnh iu tra thc t, sau dng cc kt qu thu thp c
tnh ton v suy rng thnh cc c im ca ton b tng th.

3. iu tra ton b

c. ch tin hnh trn mt s rt t n v c bit thuc tng th

nghin cu, nhng i su nghin cu chi tit nhiu kha cnh
khc nhau ca n v .

4. iu tra chn mu
(in hnh)

d. ghi chp ti liu mt cch lin tc gn lin vi qu trnh pht

sinh, pht trin ca hin tng.

5. iu tra trng im

e. ti liu iu tra ch phn nh trng thi ca hin tng mt

thi im nht nh.

6. iu tra chuyn
(iu tra n v c bit)

f. tin hnh thu thp ti liu trn ton th cc n v thuc i

tng iu tra.

Luyn tp 3 : in vo cc trn s tn loi iu tra thch hp.

Luyn tp 4 : Nhn nh v cc loi iu tra.

1. Thng xuyn (TX) hay khng thng xuyn (KTX)
a. iu tra v tnh hnh lm vic ca cng nhn ti mt DN trong nm.
b. iu tra dn s Vit nam theo chu k 10 nm.
2. Ton b hay khng ton b
a. iu tra tnh trng nhim melamin ca sa trn a bn TP.HCM thi gian qua.
b. iu tra trnh tin hc ca gio vin trong cc trng Cao ng ti TP.HCM.
Luyn tp 5 : Nhn nh cc v d sau thuc ni dung no trong cc ni dung iu tra thng k.
NI DUNG IU TRA

V D

1. Mc ch nhim v ca cuc a. Ngy 1/5/2000 n 30/8/2000

iu tra thng k
2. Tng th v phm vi cn iu b. loi hnh, s lao ng, vn, ti sn, chi ph nm, doanh thu
tra
nm
3. Cc tiu thc iu tra

c. Cc doanh nghip thng nghip, khch sn, nh hng, du

lch v dch v

4. Thi gian iu tra

d.Phn phi trn 64 tnh thnh.

5. a im iu tra

e. Phn nh v thc trng, xu hng pht trin ca cc thnh

phn thng nghip, khch sn, nh hng, du lch v dch v

Luyn tp 6 : Chn cu tr li ng nht.

1. Phng php trc tip yu cu iu tra vin
a.
b.
c.
d.

phi trc tip quan st, tip xc vi i tng c iu tra.

phi trc tip ghi chp kt qu t i tng c iu tra.
phi trc tip nhn kt qu phng vn t ngi thc hin.
phi trao i qua in thoi vi i tng c iu tra.

2. Khi vo siu th hoc trn ng ph, bn thng gp nhng nhn vin ngh bn tr li
mt vi cu hi v ghi chp li cu tr li, y l mt dng
a. Thu thp thng tin trc tip.
b. Thu thp thng tin gin tip.

c. Thu thp thng tin qua ti liu.

d. Thu thp thng tin ngu nhin.
3. Bn nhn c email ngh in theo mt phiu tr li, y l mt dng thu thp thng
tin
a.
b.
c.
d.

Mt cch trc tip.

Mt cch gin tip.
Phng php trc tuyn.
Phng php phng vn.

4. Sai s trong iu tra thng k chnh l chnh lch gia

a. cc tr s ca tiu thc iu tra m thng k thu thp c so vi tr s thc t ca hin
tng nghin cu.
b. cc tr s do s dng thang o nh danh so vi cc tr s nhn c trong tnh ton
thc t
c. cc tr s ca tiu thc iu tra ca hin tng nghin cu c so vi tr s thc t
thng k thu thp.
d. cc tr s ca hin tng nghin cu m thng k thu thp c so vi tr s thc t ca
tiu thc iu tra.
5. Sai s pht sinh do vic ghi chp ti liu ban u khng chnh xc, c gi l
a.
b.
c.
d.

Sai s tnh ton.

Sai s ng k.
Sai s tnh cht.
Sai s h thng

6. Sai s do tnh cht i biu xy ra trong mt s cuc iu tra

a.
b.
c.
d.

khng ton b.
ton b.
Thng xuyn.
Khng thng xuyn.

7. Thc cht sai s do tnh cht i biu l nhng sai st

a.
b.
c.
d.

T cng tc chn mu iu tra.

Cng tc chn nhn vin iu tra.
khu thit k phiu iu tra.
nh hng bi tnh ngu nhin

Luyn tp 7 : Tr chi nhm.

Chia lp lm nhiu nhm, mi nhm chn mt ch iu tra c th. V d: S thch n sng ca
cc bn trong lp. Thit k cu hi cho ch la chn, iu tra trong lp v thng k cc cu tr
li.

BI 3 :

TRNH BY CC S LIU THNG K

NI DUNG 1: PHN T THNG K

Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Trnh by c khi nim, ngha ca phn t thng k.
Lit k c cc loi phn t theo s lng tiu thc v tnh cht tiu thc.

 Din gii c quy trnh phn t cho phn t n, phn t kt hp v phn t lin h.
Phn bit c cc trng hp phn t n theo tiu thc s lng.
Thc hin c vic phn t c khong cch t u vi s t n nh sn.
Bi hc
1. Khi qut v phn t thng k
a. Khi nim v ngha
o Khi nim: Phn t thng k l mt nghip v thng k c dng
phn chia tng th phc tp thnh nhiu tng th b phn hoc
nhiu t (>=2) khc nhau trn tng tiu thc nht nh, trong tng
biu hin thi gian v khng gian xc nh.
o ngha
Phn t gip chnh l, sp xp, phn loi v h thng cc ti liu thng k thu thp.
Phn t l cng c ca phn tch, c s dng nhm pht hin c s khc bit
gia cc b phn khc nhau trong tng th nghin cu v vai tr ca tng b phn.
Phn t thng k l phng php c bn tng hp ti liu iu tra thng k.
b. Phn loi
o Da theo s lng tiu thc c dng lm c s phn t, c 2
loi:
Phn t n: Phn t, nhm trn tng tiu thc nghin cu.
Phn t kt hp: Phn t, nhm trn c s kt hp nhiu tiu thc nghin cu vi
nhau.
o Da theo tnh cht ca tiu thc nghin cu, c 2 loi:
Phn t phn loi: Tin hnh phn t i vi tiu thc thuc tnh.
Phn t kt cu: Tin hnh phn t i vi tiu thc s lng.
2. Quy trnh phn t:
a. Xc nh tiu thc phn t:
o Tiu thc phn t l tiu thc thc th phn nh bn cht ca hin
tng phi ph hp vi mc ch yu cu qun l v phn tch
trong tng iu kin thi gian v khng gian xc nh.
b. Xc nh s t v ln ca mi t trong mt tng th phc tp.
o Trng hp phn t n:
i vi tiu thc thuc tnh: S t c chia ph thuc vo tnh cht ca loi hnh
v mc ch nghin cu.
Trng hp s loi hnh khng nhiu v i hi qun l cht ch th mi loi hnh xp
vo mt t.
V d: Thng k s lng cng nhn ti mt nh my, nam : 120 ngi, n: 60 ngi.
GII TNH
S CNG NHN
NAM
120
N
60
Trng hp s loi hnh nhiu, phc tp, kh qun l th tin hnh ghp mt s loi
hnh c tnh cht ging nhau hoc gn ging nhau vo mt t.
i vi tiu thc s lng: S t c chia ph thuc vo tnh cht ca dy s lng
bin v trnh qun l.
o Trng hp phn t kt hp:

 C s tin hnh phn t kt hp l phng thc phn t n.

Khi kt hp nhiu tiu thc phn t vi nhau th m bo nguyn tc:Tiu thc
no xy ra trc tin hnh phn t trc v ngc li.
V d: Thng k bc th theo gii tnh ti mt nh my: bc 1, nam : 30 ngi, n: 20 ngi, bc 2,
nam : 25 ngi, n: 23 ngi ..Thc hin phn t kt hp theo hai tiu thc bc th v gii tnh.
S CNG NHN
Bc 1
- NAM 30
- N
20
Bc 2
- NAM 25
- N
23
3. Cc trng hp phn t n theo tiu thc s lng
a. Trng hp phn t gin n:
o Phm vi p dng: i vi dy s lng bin ri rc v s bin
thin gia cc lng bin t i hi phi qun l cht ch trn tng
lng bin
o Nguyn tc phn t: mi lng bin xp vo mt t. Sau khi xc
nh c s t cn chia th phi sp xp s n v tng th vo
cc t tng ng, tc l xc nh s ln xut hin ca tng lng
bin hoc ca tng t trong tng tiu thc phn t.
V d: Trong mt Cng ty Dt c s liu thng k v bc th nm 2007 nh sau:
Bc 1: 30 ngi, bc 2: 45 ngi, bc 3: 60 ngi, bc 4: 80 ngi, bc 5: 70 ngi, bc 6: 40 ngi,
bc 7: 25 ngi. Hy tin hnh phn t theo tiu thc bc th.
Thc hin:
Nhn nh: dy s lng bin (bc th) l 7 bc, l dy s lng bin khng lin tc v s bin thin
gia cc lng bin t i hi phi qun l cht ch trn tng lng bin. p dng trng hp phn
t gin n.
Vic phn t c tin hnh nh sau:
Mi lng bin l mt t, c 7 t.
Lp bng phn t : (hc sinh t in s liu theo bi)
BC TH
S CNG NHN
1

b. Trng hp phn t phc tp

o Phm vi p dng: i vi dy s lng bin ri rc hoc i vi
dy s lng bin lin tc v s bin thin v mt lng gia cc
lng bin kh ln v kh qun l.
o Nguyn tc: ghp mt s lng bin c mt cht ging nhau vo
mt t theo nguyn tc lng tch lu n mt mc no th
cht thay i, khi cht thay i th lng bin i theo hnh
thnh t mi. V vy, c gi l phn t c khong cch t.
o c im:

 Mi t c 2 gii hn
Gii hn trn: l lng bin ln nht.
Gii hn di: l lng bin nh nht.
T c y 2 gii hn c gi l t khp kn hay t ng, t khng 2 gii hn
c gi l t m.
Khong cch t: l tr s chnh lch gia gii hn trn v gii hn di trong mt t.
o Cc phng php phn t c khong cch t khp kn
Phn t c khong cch t khng u:
Phm vi p dng: Phn t khng u c p dng i vi tng th phc tp khng
ng cht.
c im: khong cch t khng u nhau.
S t v cc gii hn trn v di ca mi t c lp theo mc ch nghin cu, ph
thuc vo loi hnh v mt cht ca tiu thc thuc tnh c lin quan.
V d minh ha: Kho st nhn khu nhm phc v cho vic lp k hoch pht trin gio dc v cc
chnh sch lao ng, x hi.
S t
tui
S nhn khu
1
12
15.250
2

35

10.254

6 - 10

20.265

11 - 14

19.000

15 17

18.900

Nhn xt: Cch phn t da theo tui ca cc cp hc, nn khong cch t khng u.
Phn t c khong cch t u vi lng bin l dy s lin tc.
Phm vi p dng: Phn t u c p dng i vi tng th ng cht v s bin thin
v mt lng gia cc lng bin tng i u n.
c im: Khong cch t u, gii hn trn v gii hn di ca 2 t lin nhau ghi
ging nhau c th sp xp c tt c cc lng bin c gi tr lin tc, v ch thch
r trng hp lng bin trng vi gi tr ca gii hn trn v gii hn di ca hai t
lin nhau, s c xp vo t no.
S t: do n nh sn hoc tnh ton da trn tng th. Trong bi hc ny ch kho st
trng hp n nh sn.
Khong cch t : c xc nh theo cng thc
h

Trong :

X max X min
n

h: tr s ca khong cch t u.
Xmax Lng bin ln nht ca tiu thc phn t.
Xmin Lng bin nh nht ca tiu thc phn t.
n
S t c n nh sn.
Xc nh gii hn di v gii hn trn ca mt t theo mt trt t nht nh t nh
n ln hoc t ln n nh.
Gii hn di (Xd ) ca t nh nht l Xmin, gii hn trn (Xt ) c tnh nh sau:
Xt = X d + h
V d: Cng ty thc phm gia sc Con Cng thng k doanh s ca 24 i l trong nm 2007 nh
sau:
n v: triu ng
i
Doanh s
i l
Doanh s
i l
Doanh s
i l
Doanh s
l
1
123,8
7
789,5
13
234,6
19
478,9

2
345,6
8
247,8
14
690,7
20
923,5
3
256,7
9
807
15
356,8
21
678,7
4
450,2
10
765,9
16
643,2
22
701
5
890
11
488,3
17
210
23
490,5
6
456,9
12
789,5
18
349,7
24
266,8
Cng ty d kin n nh 5 mc thng, hy thc hin phn t c khong cch t u.
Bi gii (hc sinh thc hin theo trnh t)
Tnh cht ca dy s :lin tc.
S t: ..
Xc nh: Xmin ..
Xmax .
Tnh h :
Gii hn di ca t nh nht:
Lp bng phn t:
T
Mc doanh s
S i l
1

Ch thch: nu n v c lng bin trng vi gii hn ca 2 t th xp vo t trn

Phn t c khong cch t u vi lng bin l dy s khng lin tc (ch nhn gi

tr nguyn).
c im: Khong cch t u, gii hn trn v gii hn di ca 2 t lin nhau ghi
cch nhau mt n v.
S t: do n nh sn hoc tnh ton da trn tng th. Trong bi hc ny ch kho st
trng hp n nh sn.
Khong cch t : c xc nh theo cng thc
h

( X max X min ) (n 1)
n

Trong :

h: tr s ca khong cch t u.
Xmax Lng bin ln nht ca tiu thc phn t.
Xmin Lng bin nh nht ca tiu thc phn t.
n
S t c n nh sn.
Gii hn di (Xd ) ca t nh nht l Xmin, gii hn trn (Xt ) c tnh nh sau:
Xt = X d + h
1
V d : Ti liu v s lao ng ca 16 doanh nghip ngnh thng mi H Ni nh sau
n v: triu ng
Doanh S lao ng Doanh S lao ng Doanh
S lao
Doanh
S lao
nghip
nghip
nghip
ng
nghip
ng
1
300
5
675
9
760
13
1103
2
300
6
670
10
500
14
800
3
500
7
636
11
575
15
910
4
500
8
765
12
790
16
900
Da trn s lao ng, hy thc hin phn t c khong cch t u, s t l 4
Bi gii (hc sinh thc hin theo trnh t)
Tnh cht ca dy s : khng lin tc.
S t: ..
1

NGUYN HONG OANH- NGUYN VN THCH, Gio trnh L thuyt Thng k, Nh Xut bn H Ni 2005, trang 22.

Xc nh: Xmin ..
Xmax .
Tnh h :
Gii hn di ca t nh nht:
Lp bng phn t:
T
S lao ng
S doanh nghip
1

o Cc trng hp phn t c khong cch t m

Trng hp t u tin khng c gii hn di
V d: nh gi cht lng hc tp qua kho st im trung bnh cc mn ca 300 sinh vin khoa k
ton trng Cao ng Cng ngh Th c.
Cht lng hc tp

im trung bnh
S sinh
cc mn
vin
Km
Di 4
20
Yu
4- 5
30
Trung bnh
57
90
Kh
7-8
150
Gii
8 - 10
30
Ch thch: nu n v c lng bin trng vi gii hn ca 2 t th xp vo t trn
Trng hp t cui cng khng c gii hn trn
V d: Kho st v tui ca cc gio vin trng Cao ng Cng ngh Th c nm 2007
T
tui
S gio vin
1
22 - 30
40
2
31 - 40
30
3
41 50
23
4
50 tr ln
7
Trng hp t u tin khng c gii hn di, t cui cng khng c gii hn trn
V d: Kho st v kinh nghim ging dy ca cc gio vin trng Cao ng Cng ngh Th c
nm 2007.
T
Kinh nghim ging dy S gio vin
1
T 1 nm tr xung
5
2
1- 3
20
3
35
50
4
5 - 10
15
5
T 10 nm tr ln
10
Ch thch: nu n v c lng bin trng vi gii hn ca 2 t th xp vo t trn.
LUYN TP
Luyn tp 1 : in khuyt (tiu thc, phn tch, phn loi v h thng, nghip v, phn chia, tng
hp)
1. Phn t thng k l mt thng k.
2. Mc ch ca phn t thng k l tng th thng k thnh cc t.
3. C s ca vic phn t l s khc bit trn tng ca cc n v tng th.

4. Phn t thng k l phng php c bn trong .v cng l cng c ca

thng k.
5. Phn t thng k h tr cho vic chnh l, ..cc ti liu thng k thu thp.
Luyn tp 2 : in tn cc loi phn t thch hp vo s .
PHN LOI

THEO S LNG TIU

THC PHN T

THEO TNH CHT TIU

THC PHN T
(4)

(1)

(5)

(2)

(3)

Luyn tp 3 : Ghp hp cc loi phn t v ni dung ph hp

LOI PHN T

NI DUNG

1. Phn t n

a. Tin hnh phn t i vi tiu thc s lng.

2. Phn t kt hp

b. Tin hnh phn t i vi tiu thc thuc tnh.

3. Phn t phn loi

c. Phn t, nhm trn c s kt hp nhiu tiu thc nghin

cu vi nhau.

4. Phn t kt cu

d. Phn t, nhm trn tng tiu thc nghin cu.

Luyn tp 4 : in cc ni dung thch hp vo s ca quy trnh phn t sau

(1)
(2)
(2b)

(2a)
(a1)

(b.1)
(b.2)

(a2)

(a11)

(a21)

(a12)

(a22)
(2.1)

(2.2)
(2.11)

(2.21)

(2.12)

(2.22)

(2.13)
1. Tiu thc thuc tnh.
2. Tiu thc s lng
3. Phn t n
4. Phn t kt hp
5. Xc nh tiu thc phn t.
6. Xc nh s t v ln ca mi t.
7. t loi hnh: mi loi hnh xp vo mt t.
8. Nhiu loi hnh nhiu: ghp mt s loi hnh vo 1 t.
9. Phn t theo tiu thc 1.
10. Phn t theo tiu thc 2.
11. Phn t gin n.
12. Phn t phc tp.
13. Phn t khong cch t u.
14. Phn t khong cch t khng u.
15. T u tin khng c gii hn di
16. T cui khng c gii hn trn
17. T u tin khng c gii hn di, t cui khng c gii hn trn.
18. Phn t khong cch t ng.
19. Phn t khong cch t m.
Luyn tp 5 : Thc hnh phn t theo tiu thc thuc tnh t loi hnh

 bi: theo s liu thng k khch du lch nm 2005, khch du lch t Chu l 3663 ngi trong
2455 l khch nam, Chu u l 2669 ngi trong 1041 l khch n, Chu Phi l 4 ngi gm
2 nam v 2 n, Chu M l 1133 gm 732 nam v 401 n, v Chu i Dng l 670 ngi trong
c 380 khch nam v 290 n.
Yu cu: Lp bng phn t theo tiu thc gii tnh.
Ngun: Tng Cc Thng k
Bi lm
BNG PHN T THEO TIU THC GII TNH
T

Gii tnh

S khch du lch

Luyn tp 6 : Thc hnh phn t theo tiu thc thuc tnh nhiu loi hnh
bi: s liu thng k khch du lch nm 2005 theo quc gia i nh sau:2
Ba Lan
Nga
o
B
Anh
I-xra-en
Trung Quc
Hng Kng
n
Nht Bn
Hn Quc
Xri Lan-ca

9
16
23
71
465
34
1470
26
30
771
338
10

Lo
Ma-lai-xi-a
Phi-lp-pin
Xin-ga-po
Ai-len
I-ta-li-a
H Lan
Na Uy
Ty Ban Nha
Thy in
-xtry-li-a
Niu Di-ln

114
112
26
161
25
120
163
30
190
42
520
150

an Mch
Phn Lan
Php
c
Ai-x-len
Thy S
Cc nc khc
Ai Cp
M
Ca-na-a
M-hi-c
Bra-xin

86
19
1030
267
12
75
20
4
888
216
17
10

Yu cu: Lp bng phn t theo tiu thc ni i.

Gi : v qu nhiu loi hnh, nn phn t theo chu lc.
Bi lm
BNG PHN T THEO TIU THC NI I
T

Chu lc i

S khch du lch

Luyn tp 7 : Thc hnh phn t c khong cch t u.

bi: Kho st 30 x ca tnh Long An trong nm 2006 3, c cc s liu thng k nng sut la bnh
qun nh sau:

X
2
3

Nng sut X

Nng sut X

S liu c hiu chnh cho ph hp vi mc tiu ca bi luyn tp.

S liu gi nh

Nng sut X

Nng sut

(t/ha)

(t/ha)

(t/ha)

(t/ha)

40.5

52

17

50.2

25

38.2

39.6

10

44

18

39.4

26

39.7

38

11

50.3

19

41.5

27

45.5

47.8

12

39

20

48.2

28

42.5

42

13

38.6

21

44.6

29

41

45

14

44.8

22

42.4

30

43

51.8

15

50.8

23

43.1

50

16

51.3

24

47.8

Yu cu: phn t c khong cch t u vi s t l 7.

Luyn tp 8 : Thc hnh phn t c khong cch t u.
bi: Thng k s lt ngi n xem trin lm mt phng tranh trong 50 ngy nh sau:
35
30
46
36
40

41
35
42
47
44

32
35
41
42
48

44
43
51
41
42

33
48
36
37
46

41
46
42
47
52

38
48
44
49
43

44
49
34
38
41

43
39
46
41
54

42
49
34
39
43

Yu cu: Lp bng phn t c khong cch t u, vi s t n nh l 5

NI DUNG 2: BNG V TH THNG K
Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Trnh by c khi nim, ngha ca bng v th thng k.
Phn bit c cc phn ca bng thng k.
Din gii c cc nguyn tc lp bng thng k.
Thit lp c cc bng thng k theo s liu cho.
S dng c dng th thch hp minh ha cc s liu thng k.
Bi hc
1. Bng thng k
a. Khi nim v ngha
o Khi nim: Bng thng k l mt hnh thc trnh by cc ti liu
thng k mt cch c
h thng, hp l v r rng nhm th hin cc c trng v lng ca hin tng nghin cu.
o ngha:
Bng thng k gip hnh thnh nhng nhn nh chung v hin tng nghin cu.

 Bng thng k h tr qu trnh tng hp v phn tch thng k.

b. Cu to chung ca bng thng k
o V hnh thc gm c cc phn sau:
Ct dc v hng ngang hay cn gi l dng:
Ct v hng to thnh cc
S lng ct v dng phn nh quy m ca bng thng k, s lng ct v dng cng
nhiu, quy m bng thng k cng ln.
Cc tiu :
Tiu chung: l tn gi ca bng, phn nh ni dung ca bng.
Tiu dng v tiu ct: tn gi ca hng v ct, phn nh ni dung ca hng v
ct.
S liu : l kt qu ca tng hp thng k, c ghi vo cc ca bng.
o V ni dung: gm hai phn l phn ch v phn gii thch.
Phn ch :
Th hin i tng nghin cu theo tng th v phn thnh cc b phn.
Thng t bn tri ca bng, to thnh ni dung ca cc hng.
Phn gii thch:
Gm cc ch tiu gii thch cc c im ca i tng nghin cu
Thng t bn pha trn ca bng, to thnh ni dung ca cc ct.
Cc ghi ch: (khng bt buc).
V ngun s liu. V d: ngun: Nin gim Thng k 2006, trang 23.
V phng php tnh.
Hoc cc lu quan trng khc.
c. Cc loi bng thng k
o Bng n gin: L bng trong phn ch khng phn t, ch
lit k cc n v, b phn ca tng th.
V d: s liu thng k v quyt ton thu ngn sch nh nc
BNG QUYT TON THU NGN SCH 2003- 2005
2003
2004
TNG THU
Thu t doanh nghip Nh nc
Thu t doanh nghip c vn u t nc ngoi
Thu t khu vc cng, thng nghip, dch v ngoi
quc doanh
Thu s dng t nng nghip
Thu thu nhp i vi ngi c thu nhp cao
L ph trc b
Thu x s kin thit
Thu ph xng du
Thu ph, l ph
Cc khon thu v nh t
Cc khon thu khc
Thu t du th

2005

152274
28748
9942

190928
32177
15109

228287
39079
19081

10361
151
2951
1817
3657
3204
3279
10546
4031
36773

13261
130
3521
2607
4570
3583
4182
17463
7973
48562

16938
132
4234
2797
5304
3943
4192
17757
6369
66558

Thu xut. nhp khu. thu tiu th c bit hng

nhp khu; Thu chnh lch gi hng nhp khu
Thu gi tr gia tng hng nhp khu
Thu vin tr khng hon li

21507
21654
23660
12338
13259
14454
2969
2877
3789
Ngun: http://www.gso.gov.vn

o Bng phn t: l loi bng trong i tng nghin cu ghi

trong phn ch c chia thnh cc t theo mt tiu thc no
.
V d: s liu thng k v quyt ton thu ngn sch nh nc ca v d trn c phn t theo ngun
thu (trong nc, t du th, t hi quan, t vin tr)
2003
2004
2005
TNG THU
Thu trong nc (Khng k thu t du
th)
Thu t du th
Thu t hi quan
Thu vin tr khng hon li

152274

190928

228287

78687
36773
33845
2969

104576
48562
34913
2877

119826
66558
38114
3789

o Bng kt hp: l loi bng trong i tng nghin cu ghi

phn ch c phn t theo hai ba tiu thc kt hp vi nhau.
V d: Thng k Doanh thu trung bnh ca h sn xut kinh doanh phi nng, lm, ng nghip.
NHM THU NHP V KHU DOANH THU TRUNG
VC
BNH CA 1 H
Nhm 1
7449.9
Thnh th
10292.1
Nng thn
4472.9
Nhm 2
11625.0
Thnh th
18248.8
Nng thn
6698.5
Nhm 3
15439.1
Thnh th
27712.1
Nng thn
9224.7
Nhm 4
22746.1
Thnh th
41440.1
Nng thn
15140.6
Nhm 5
88673.4
Thnh th
148127.9
Nng thn
68781.6
d. Cc nguyn tc xy dng bng thng k
o V trnh by bng
Quy m bng khng nn qu ln (nhiu ct, nhiu hng, phn t kt hp nhiu tiu
thc v qu nhiu ch tiu), nu trng hp cn thit nn xy dng thnh nhiu
bng nh.
Cc tiu cn c ghi chnh xc, ngn gn, d hiu.
Cc hng v ct nn k hiu bng ch hoc bng s thun li cho vic trnh by
hoc gii thch ni dung.

 Cc ch tiu cn c sp xp mt cch hp l, cc ch tiu lin quan nn b tr gn

nhau.
Vic ghi ch n v tnh:
n v tnh thng nht cho bng c ghi gc bn phi bng.
n v tnh thng nht cho dng, nn xy dng mt ct n v tnh (lin ct tiu ).
n v tnh thng nht cho ct, c ghi trong ngoc n ngay di tiu ct.
o V cch ghi cc s liu
Cc s liu trong cng mt ch tiu phi c:
n v tnh thng nht theo n v o lng quy nh.
Cng mt phng php tnh trn (s ch s thp phn phi bng nhau)
Cc s cng v tng cng:
Ghi u dng, u ct khi mc ch nghin cu ch yu l cc c trng chung ca
hin tng.
Ghi cui dng, cui ct khi mc ch nghin cu ch yu l phn tch tng b phn.
Cc qui c ghi s liu:
Khng c s liu: trong ghi (-)
S liu cn thiu: ba chm (...)
Hin tng khng lin quan: (x)
2. th thng k:
a. Khi nim v ngha
o Khi nim: th thng k l phng php dng cc hnh v hoc
ng nt hnh hc vi cc mu sc thch hp trnh by c
trng v cc mt lng ca hin tng kinh t x hi.
o ngha:
Khc vi bng thng k ch lit k s liu, th kt hp s liu vi hnh v, ng
nt v mu sc thch hp m t c trng v mt lng ca hin tng, nn d
hiu, li cun v sinh ng hn.
th thng k km tnh chi tit hn bng thng k, nhng qua li lm ni bt
cc c trng ch yu. V vy, th thng c s dng cho mc ch trnh by
mt cch khi qut cc c im v xu hng ca hin tng nghin cu.
b. Cc loi th
o th hnh thanh:
Cng dng: mang tnh so snh.
Phn nh bin ng v quy m v kt cu ca hin tng nghin cu qua thi gian.
So snh mc thc t v k hoch ca mt ch tiu trong cng mt thi gian hay nhiu
giai on.
Dng th


o th ng (vch):
Cng dng:
Th hin xu hng bin ng ca hin tng nghin cu theo thi gian.
Hoc phn nh mi lin h gia hai ch tiu.
Dng th

o th din tch: thng l dng dng hnh trn.

Cng dng: biu hin kt cu ca hin tng nghin cu
Dng th:

LUYN TP
Luyn tp 1 : Xy dng bng thng k xut khu go trong 6 thng u nm 2008, vi s liu nh
sau
Phi-lip-pin
Ma-lai-xi-a
I-rc
In--n-xi-a
Nga
Xin-ga-po
i Loan
Nht Bn
Li-tu-a-ni-a (Lt-va)
Ba Lan
-rp Thng nht
U-crai-na
H Lan
Php
Xl-ven-ni-a
Nam Phi
KHC Hng Kng
I-ta-li-a
B
-xtry-li-a
n
M
Phn Lan
Th Nh K
Anh
Ca-na-a
Ty Ban Nha
-rp X-t
Trung Quc

1370506 tn
257970
134000
54622
40258
24442
16872
11047
6041
6446
6467
5650
3856
3368
2784
3239
1994
1994
2379
1386
1752
796
599
700
512
701
416
300
540

882902 (1.000 USD)

166814
69345
25779
23023
13271
8492
4289
4221
4080
3833
3320
2224
2182
1428
1410
1271
1269
1174
1071
821
547
469
465
462
444
242
239
215

Luyn tp 2 : Da trn s liu luyn tp 1, lp bng phn t theo s liu luyn tp 1, phn t c
khong cch u theo tiu thc gi tr vi s t n nh l 4.
Luyn tp 3 : Thng k kt qu hc tp ca kha 04, 05, 06 trng Trung cp X nh sau:
o Kha 04 c 450 hc sinh, trong loi gii l 80 HS (60 nam v
20 n), loi kh l 150 HS (80 nam v 70 n), loi trung bnh l
170 HS (100 nam v 70 n), loi yu l 50 HS (30 nam v 20 n).
o Kha 05 c 600 hc sinh, trong loi gii l 120 HS (60 nam v
60 n), loi kh l 200 HS (80 nam v 120 n), loi trung bnh l
210 HS (100 nam v 110 n), loi yu l 70 HS (30 nam v 40
n).
o Kha 06 c 870 hc sinh, trong loi gii l 170 HS (70 nam v
100 n), loi kh l 280 HS (100 nam v 180 n), loi trung bnh
l 320 HS (150 nam v 170 n), loi yu l 100 HS (45 nam v 55
n).
Yu cu lp bng kt hp phn t theo hai tiu thc Xp loi v gii tnh.
Luyn tp 4 : S dng th dng ct so snh kt qu hc tp ca cc kha theo s liu ca luyn
tp 3.
Luyn tp 5 : S dng th din tch minh ha c cu thu ngn sch nm 2003 theo cc s
liu sau
2003
TNG THU
Thu trong nc (Khng k thu t du th)
Thu t du th
Thu t hi quan
Thu vin tr khng hon li

152274
78687
36773
33845
2969

Luyn tp 6 : S dng th vch minh ha s bin ng ca tng thu ngn sch qua cc thi
k.

2000
TNG THU

BI 4 :

2002

2003

2004

2005

T ng
2006

90749 123860 152274 190928 228287 279472

LNG HA HIN TNG KINH T X HI

NI DUNG 1: CH TIU TUYT I

Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Trnh by c ngha v c im ca ch tiu tuyt i.
Phn bit c ch tiu tuyt i thi im v thi k.
Nhn bit c cc loi n v tnh dng cho ch tiu tuyt i.
Gii thch c mi lin h gia hai phng php tnh ch tiu tuyt i.

Bi hc
1. Khi qut v ch tiu tuyt i
a. Khi nim, ngha v c im
o Khi nim: Trong thng k, cc ch tiu phn nh qui m, s
lng, kt qu hot ng ca i tng nghin cu, biu hin mt
lng bng cc s tuyt i. Cc ch tiu ny c gi l ch tiu
tuyt i.
o ngha:
Ch tiu tuyt i c s dng trong cc bo bo co thng k v kt qu hot
ng, tnh hnh bin ng vn u t.
Ch tiu tuyt i th hin mt cch c th v quy m, s lng, kt qu t c
ca hin tng, khng dng ch tiu tuyt i nh gi mt cht ca hin tng
v so snh gia cc hin tng vi nhau.
Ch tiu tuyt i l c s tin hnh phn tch thng k v tnh ton cc ch tiu
thng k khc nh s tng i, bnh qun, trung v

o c im:
S tuyt i s dng n v tnh l n v hin vt t nhin, n v hin vt quy i
v n v gi tr.
Mi s tuyt i phi c xc nh ti tng thi im hoc tng thi k c th
phn nh qui m, khi lng kt qu hot ng.
Trong mt h thng qun l, cc s tuyt i c mi quan h mt thit vi nhau, ph
thuc tc ng nh hng vi nhau.
S tuyt i l nhng s liu gc, dng lm c s xc nh cc ch tiu cht lng
khc, v vy, phi c lu tr bo qun cn thn.

b. Phn loi ch tiu tuyt i

Theo thi gian biu hin, ch tiu tuyt i c chia lm 2 loi
o Ch tiu tuyt i thi im:
ngha: phn nh qui m, s lng, thc trng ca hin tng ti mt thi im
xc nh trong k nghin cu.
V d: Cc ch tiu trong bng cn i k ton.
BNG CN I K TON
Ti ngy 31 thng 12 nm 2007
n v tnh: ng
S cui nm
S
u nm
TI SN
1

4
a
ti
sn
ngn
hn 1,560,000,00
(100=110+120+130+140+150)
0
I. Tin v cc khon tng ng tin
180,000,000
1.Tin
150,000,000
2. Cc khon tng ng tin
30,000,000
II. Cc khon u t ti chnh ngn hn
68,000,000
1. u t ngn hn
80,000,000
2. D phng gim gi u t ngn hn (*) (2)
-12,000,000
III. Cc khon phi thu ngn hn
720,000,000
1. Phi thu khch hng
560,000,000
......................
................

5
1,890,000,0
00
159,000,000
135,000,000
24,000,000
57,000,000
65,000,000
-8,000,000
800,000,000
780,000,000
.....................


c im:
Mt lng ca ch tiu l s tuyt i thi im, v vy trc v sau thi im ny mt
lng c th thay i.
Trong tng ch tiu tuyt i thi im cc s tuyt i khc thi im ca k nghin
cu khng th trc tip cng li c vi nhau, ch c th cng cc s tuyt i khi
cng mt thi im.
V d: cc ch tiu tin (1) v cc khon tng ng tin (2) cng thi im (cui nm hoc u
nm) c cng cho kt qu ch tiu (I) trn bng cn i k ton. Khng th cng s u nm
v cui nm.
o Ch tiu tuyt i thi k
ngha: Phn nh qui m, s lng, kt qu hot ng ca i tng qun l trong
tng thi k nht nh.
V d: cc ch tiu ca Bo co Kt qu Hot ng kinh doanh.
BO CO KT QU HOT NG KINH DOANH
Nm 2007
n v tnh: 1.000
CH TIU
6 thng u 6 thng u
C nm
nm
nm
1
2
3
4
1. Doanh thu bn hng v cung cp dch
890000
1245000
2135000
v
2. Cc khon gim tr doanh thu
23400
53000
76400
3. Doanh thu thun v bn hng v cung
866600
1192000
2058600
cp dch v (10 = 01 - 02)
4. Gi vn hng bn
519960
715200
1235160
5. Li nhun gp v bn hng v cung cp
346640
476800
823440
dch v (20 = 10 - 11)
............................
................

c im:
Mt lng ca ch tiu tuyt i thi k l s tuyt i thi k, v vy gi tr ny phn
nh qu trnh tch ly ca hin tng trong tng thi k nghin cu.
Cc s tuyt i cng n v tnh ca tng ch tiu nghin cu qua tng thi k c th
cng trc tip c vi nhau cho s liu ca thi k tng.
V d: cc ch tiu 6 thng u nm c cng vi 6 thng cui nm cho s liu c nm.
2. Phng php tnh ch tiu tuyt i
a. n v tnh ca ch tiu tuyt i
o n v hin vt :
Khi nim: l n v o lng s lng n v tng th.
Cc loi n v hin vt:
n v hin vt t nhin:
V d: ngi, ci, chic, con
n v hin vt qui c:
V d: kg,t,tn, lt, km, pht, thng,
n v hin vt quy i: Chn mt sn phm lm gc ri quy i cc sn phm khc ra
sn phm theo mt h s quy i.

V d: Qui i cc sn lng lng thc cc loi ra thc. H s qui i c nh nc qui nh l:

1kg thc = 1kg bp ht = 3kg khoai ti.
o n v gi tr
Khi nim: L n v tin t ca tng quc gia nh ng Vit Nam, nhn dn t,
ng Mc c, ng rp Nga, ng Yn Nht, ng Bng Anh, ng la M
...dng tng hp cc n v tng th khng ng cht hoc cc loi sn phm phi
tri qua nhiu qui trnh cng ngh khc nhau, tnh cht sn xut khc nhau.
o n v thi gian lao ng:
n v o thi gian lao ng hao ph nh: gi cng, ngy cng, giy, pht, ngy,
thng, qu, nm..
b. Cc phng php tnh ch tiu tuyt i
o Phng php kim k:
M t thc hin: trc tip cn ong, o m tnh ton v khi lng, trng lng,
kt qu hot ng ca tng n v tng th bng trc quan.
c im:
Thng c p dng i vi cc n v tng th bc l ca mt tng th hu hn.
C th xc nh mt cch chnh xc y , ton din tng th, nu m bo tnh trung
thc khch quan trong qun l.
o Phng php cn i:
M t thc hin: Dng phng trnh hoc hm kinh t xc nh mt ch tiu tuyt
i.
V d: doanh thu = gi bn x s lng bn
Hai phng php ny xc nh ch tiu tuyt i theo hai hng khc nhau, tuy nhin, cc kt qu
nhn c t 2 phng php phi bng nhau, nu c khc bit phi xc nh r nguyn nhn gy ra
nhng sai lch ny.
LUYN TP
Luyn tp 1 : Nhn nh cc ch tiu sau, ch tiu no l ch tiu tuyt i (nh du cho cu la
chn).
1. Chi ph qun l doanh nghip nm 2007 l 45.000.000 .
2. Ti sn lu ng vo ngy 31/12/2007 l 5.680.000.000 .
3. Ch ph bn hng nm 2007 tng 25% so vi nm 2006.
4. Gi tr ti sn c nh tnh vo ngy 31/12/2007 chim 60% so vi gi tr tng ti sn cng
thi im.
5. Tng qu lng nm 2007 ca doanh nghip l 1.678.900.000.
6. Nm 2007, thu nhp bnh qun cho mt lao ng ti doanh nghip gia tng 35%.
7. Tin chi tr li vay nm 2007 l 23.000.000.
Luyn tp 2 : Phn bit cc ch tiu tuyt i trn, ch tiu no c ngha thi im (T), ch tiu
no c ngha thi k (TK).
Luyn tp 3 : Phn bit cc ch tiu tuyt i sau, ch tiu no c ngha thi im (T), ch tiu
no c ngha thi k (TK).
1. S c s gio dc o to trn c nc tnh n ngy 7/01/2002 l 59.955 c s.
2. Lng thp nhp khu t Trung Quc thng k s b trong 6 thng u nm 2008 l
2.469.544 tn.

3. Dn s Vit Nam tnh n ngy 01/04/2004 l 76 triu ngi.

4. S lao ng hin lm vic ti doanh nghip theo hnh thc hp ng di hn l 234 ngi.
5. u t trc tip nc ngoi c cp giy php ti Vit Nam tnh t 1988 n 2007 l
9.810 d n.
6. S d n u t trc tip nc ngoi vo lnh vc gio dc v o to c cp giy php
ti Vit Nam tnh t 1988 n 2007 l 101 d n.
Luyn tp 4 : S dng phng php cn i kim tra kt qu t phng php kim k.
Mt doanh nghip c s liu v hng tn kho trong k nh sau:
Vi kat xanh, kh 1m6 tn u k 4.000 m, nhp trong k 8.000m, xut trong k
10.000m.
Vi kat trng, kh 1m6 tn u k 3.000 m, nhp trong k 6.000m, xut trong k
7.000m.
Vi kat xanh, kh 1m2 tn u k 2.000 m, nhp trong k 10.000m, xut trong k
8.000m.
Vi kat vng, kh 1m6 tn u k 5.000 m, nhp trong k 8.000m, xut trong k
9.000m.
Kt qu kim k cui k nh sau:
Vi kat xanh, kh 1m6 tn cui k 3.000 m.
Vi kat trng, kh 1m6 tn cui k 2.000 m
Vi kat xanh, kh 1m2 tn cui k 3.000 m
Vi kat vng, kh 1m6 tn cui k 4.000 m
Yu cu: S dng phng php cn i kim tra kt qu t phng php kim k. Hy c gng gii
thch s khc bit (nu c) gia hai kt qu.
NI DUNG 2: CH TIU TNG I
Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Trnh by c ngha v c im ca ch tiu tng i.
Phn bit c ba loi ch tiu tng i: ng thi, k hoch, kt cu.
Tnh ton c ch tiu tng i ng thi lin hon v nh gc, nhim v k hoch v
hon thnh k hoch, kt cu.
Din gii c kt qu tnh ton.
Bi hc
1. Khi qut v ch tiu tng i
a. Khi nim, ngha v c im
o Khi nim: Trong thng k, cc ch tiu dng lng ho mi
quan h so snh gia cc hin tng qua thi gian hoc khng
gian khc nhau thng biu hin mt lng bng cc s tng
i. Cc ch tiu ny c gi l ch tiu tng i.
o ngha
Ch tiu tng i khng phi l kt qu so snh gia hai con s ton hc thun tu
m l gia hai mc ca hin tng nghin cu, n cha ng ni dung kinh t
x hi.
S tng i c ngha quan trng hn s tuyt i.
S tuyt i th hin quy m, s lng, khi lng ca hin tng nghin cu.

 S tng i nghin cu c im, c trng ca hin tng nghin cu mt cch c

phn tch, nh gi trnh pht trin, quan h so snh hn km...

o c im:
S tng i khng c sn trong thc t m tnh ton trn cc s tuyt i.
n v tnh : s ln, %, n v kp (V d: ng/kg.)
Mi mt loi s tng i u c gc so snh ph hp vi tng yu cu qun l v
phn tch.
V s tng i l kt qu x l thng tin thng k nhng li c mi quan h mt
thit vi ch tiu tuyt i trn tng phng trnh kinh t, do c th s dng mi
quan h ny tnh mt s tng i hoc s tuyt i lin quan.

b. Phn loi
Ty theo mc ch nghin cu, yu cu phn tch v cch chn gc so snh, ta c th phn bit cc
loi s tng i sau y:
o Ch tiu tng i ng thi
o Ch tiu tng i k hoch
o Ch tiu tng i kt cu
o Ch tiu tng i so snh
o Ch tiu tng i cng .
2. Phng php tnh cc ch tiu tng i
a. Ch tiu tng i ng thi:
o Khi nim: l kt qu so snh gia hai mc cng loi ca hin
tng hai thi k hay hai thi im khc nhau.
o ngha:
c dng phn tch tnh hnh bin ng ca hin tng qua thi gian, cn gi l
tc pht trin, ch s pht trin.
Da trn s tng i ng thi, c th xc nh c tc tng hoc gim.
o Cng thc tnh:
t = y1/y0
Trong :

t : s tng i ng thi
y1: mc k nghin cu.

y0: mc k gc.
Nu k gc l k lin trc, t c gi l s tng i ng thi lin hon hay tc
pht trin lin hon.
Nu k gc l k c nh, t c gi l s tng i ng thi nh gc hay tc
pht trin nh gc.
o Nhn nh:
Nu s tng i ng thi > 1 hay 100%, th hin s gia tng so vi k gc.
Nu s tng i ng thi < 1 hay 100%, th hin s st gim so vi k gc.
V d: C s liu doanh thu ca doanh nghip X nh sau:
Nm 2005 : 2.345.800.000
Nm 2006 : 3.156.725.000
Nm 2007 : 4.246.300.000

Yu cu: Tnh ton cc s tng i ng thi v doanh thu ca k 2006 v 2007 theo trng hp k
gc lin hon v k gc c nh 2005.
Bi lm
S tng i ng thi lin hon:
t06/05 = 3.156.725.000/2.345.800.000 = ..
t07/06 = 4.246.300.000/3.156.725.000 = ..
Nhn nh :
Doanh thu nm 2006 so vi 2005 l
Doanh thu nm 2007 so vi 2006 l
S tng i ng thi nh gc:
t07/05 = 4.246.300.000/2.345.800.000 = ..
Nhn nh :
Doanh thu nm 2007 so vi 2005 l
o Tc tng hoc gim: nhn nh r hn tnh hnh bin ng,
cn phi nh gi tc tng hoc gim ca k nghin cu so vi
k gc.
Cng thc tnh tc pht trin:
t = t - 1
Trong : t l tc tng
t l s tng i ng thi
Nu t l s tng i ng thi lin hon, t c gi l tc tng hoc gim lin
hon.
Nu t l s tng i ng thi nh gc, t c gi l tc tng hoc gim nh gc.
Nhn nh:
Nu tn = k > 0, ngha l ch tiu k n gia tng k ln so vi k gc.
Nu tn = k < 0, ngha l ch tiu k n st gim k ln so vi k gc.
V d: s dng s liu ca v d trn, phn tch bin ng qua tc tng hoc gim lin hon v
nh gc.
Bi lm
Tc tng hoc gim lin hon
t06/05 = ..
t07/06 = ..
Nhn nh :
Doanh thu nm 2006 : tngso vi nm 2005
Doanh thu nm 2007: tngso vi nm 2006
Tc tng hoc gim nh gc:
t07/05 = ..
Nhn nh :
Doanh thu nm 2007: tngso vi nm 2005
b. Ch tiu tng i k hoch
Ch tiu s tng i k hoch l ch tiu xy dng k hoch v kim tra vic thc hin k hoch.
Ch tiu k hoch gm: s tng i nhim v k hoch v s tng i hon thnh k hoch
o S tng i nhim v k hoch
Khi nim: l kt qu so snh gia mc cn t ti ca k k hoch v mc
thc t thi k gc.
ngha: c dng phn tch vic lp k hoch.
Cng thc tnh: KNK = yKn/y0
o Trong :

KNK: s tng i nhim v k hoch


yKn: mc cn t ca k k hoch

y0: mc thc t ca k gc.

Nhn nh:
KNK > 1 d kin ch tiu gia tng so vi k gc.
KNK < 1 d kin ch tiu st gim so vi k gc.
V d: doanh thu thc t ca doanh nghip X nm 2007 l 4.246.300.000, doanh thu nm 2008
c d kin l 4.868.900.000
Yu cu: tnh s tng i nhim v k hoch ca doanh thu 2008
Bi lm
S tng i nhim v k hoch ca doanh thu nm 2008:

Nhn nh:

o S tng i hon thnh k hoch

Khi nim: l kt qu so snh gia mc thc t v mc cn t ti ca cng
mt thi k.
ngha: c dng nh gi mc t c ca thc t so vi k hoch ca
hin tng.
Cng thc tnh: KTK = yi/yKi
Trong :

KTK: s tng i nhim v k hoch

yKn: mc cn t ca k nghin cu
yn: mc thc t ca k nghin cu.

o Nhn nh:
Nu s tng i hon thnh k hoch > 1 hay 100%, v s gia tng c ngha tch
cc (gia tng doanh thu, kt qu), c gi l hon thnh vt mc.
Nu s tng i hon thnh k hoch < 1 hay 100%, v s gia tng c ngha tch
cc (gim chi ph, gim tiu hao), c gi l hon thnh vt mc.
Cc trng hp ngc li c gi l khng hon thnh.
V d: C s liu doanh thu v chi ph ca doanh nghip X nm 2007 nh sau:
Ch tiu
Thc t
K hoch
Doanh thu
4.246.300.000
3.768.900.000
Chi ph bn hang
30.145.800
28.560.000
Yu cu: tnh s tng i hon thnh k hoch ca cc ch tiu nm 2007 trn.
Bi lm
S tng i hon thnh k hoch doanh thu:
KTK

S tng i hon thnh k hoch chi ph bn hng:

KTK

Nhn nh:
Doanh thu
Chi ph

c. Ch tiu tng i kt cu (t trng)

o Khi nim: l kt qu so snh tr s tuyt i ca tng b phn vi
tr s tuyt i ca c tng th. Thng dng n v l %.
o ngha: Phn nh quan h t l gia mc ca tng b phn
trong ton b tng th.
o Cng thc tnh:

di = (yi / yi ) X 100
Trong :
di: s tng i kt cu ca tng b phn
yi ( i = 1, 2, 3, .. , n) : s tuyt i ca tng b phn.
yi : s tuyt i ca tng th.
o Nhn nh:
di = k%, ngha l b phn i chim t trng k% trong ton b tng th, hay ni khc
hn, trong 100 n v tng th c k n v thuc b phn i.
B phn c s tng i kt cu cng ln th chim t trng cng ln trong tng th.
V d: Tng doanh thu bn hng nm 2007 ca doanh nghip X l: 4.246.300.000, trong
2.123.150.000 l do bn loi sn phm A, 1.450.000.000 t sn phm B v s cn li l ca sn
phm C.
Yu cu: tnh s tng i kt cu ca cc sn phm trong tng doanh thu bn hng 2007.
Bi lm
S tng i kt cu ca sn phm A:
dA .
S tng i kt cu ca sn phm B:
dB .
S tng i kt cu ca sn phm C:
dC .
Nhn nh:
Sn phm A chim t trng ..trong tng doanh thu.
Sn phm B chim t trng ..trong tng doanh thu.
Sn phm C chim t trng ..trong tng doanh thu.
LUYN TP
Luyn tp 1 : Nhn nh cc ni dung sau m t v ch tiu tuyt i (A) hay tng i (C)
1. Th hin quy m, s lng, khi lng ca hin tng nghin cu.
2. n v l %, ln hay n vi kp.
3. C th s dng phng php kim k hay tnh ton.
4. n v hin vt, gi tr, cng lao ng.
5. Biu hin mc pht trin, quan h so snh hn km ca hin tng.
6. Ch c th s dng phng php tnh ton.
Luyn tp 2 : Phn bit cc loi s tng i.
La chn cc ni dung thch hp cho vo cc trn bng.
S TNG I NG THI S TNG I K HOCH
LIN HON NH GC
NHIM V HON THNH
K HOCH K HOCH

S TNG
I KT
CU

KHI NIM
NGHA
CNG THC
1. l kt qu so snh gia hai mc cng loi ca hin tng hai thi k hay hai thi im
khc nhau.
2. Dng phn tch tnh hnh bin ng ca hin tng qua hai k lin tip.
3. t = y1/y0, k gc l k lin trc.
4. Dng phn tch tnh hnh bin ng ca hin tng so vi mt thi k c nh.

5. l kt qu so snh tr s tuyt i ca tng b phn vi tr s tuyt i ca c tng th.

6. t = y1/y0, k gc l k c nh.
7. c dng nh gi mc t c ca thc t so vi k hoch ca hin tng.
8. KTK = yn/yKn
9. Phn nh quan h t l gia mc ca tng b phn trong ton b tng th.
10. di = (yi / yi ) X 100
11. l kt qu so snh gia mc cn t ti ca k k hoch v mc thc t thi k gc.
12. c dng phn tch vic lp k hoch.
13. l kt qu so snh gia mc thc t v mc cn t ti ca cng mt thi k.
14. KNK = yKn/y0
Luyn tp 3 : Ghp hp loi s tng i v trng hp p dng thch hp
LOI S TNG I

TRNG HP P DNG

1. S tng i ng thi

So snh k nghin cu v k gc c nh

2. S tng i ng thi lin hon

So snh mc thc t v k hoch cng k.

S tng i ng thi nh gc

So snh mc k hoch d kin v thc t k gc.

S tng i k hoch

So snh tng b phn vi tng th.

S tng i nhim v k hoch

So snh theo thi gian

S tng i hon thnh k hoch

So snh k nghin cu v k gc l k trc lin

tip

S tng i kt cu

So snh k hoch v thc t

Luyn tp 4 : Tnh ton s tng i

C s liu doanh thu ca mt doanh nghip nh sau:
Nm
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Doanh thu (triu ng) 500 450 600 650 550
700
Yu cu:
1. So snh doanh thu gia cc k lin tip.
Nm
Tc ..

2002
-

2003

Nhn nh:

.
..
.
..
2. So snh doanh thu cc k vi nm 2002.

2004

2005

2006

2007

Nm
Tc .

2002
-

2003

2004

2005

2006

2007

2005

2006

2007

Nhn nh:

.
..
.
..
3. Tnh ton tc tng hoc gim lin hon v nh gc
Nm
Tc tng hoc gim lin
hon
Tc tng hoc gim nh
gc

2002
-

2003

2004

Nhn nh:

.
..
.
..
Luyn tp 5 : Tnh ton s tng i k hoch.
C s liu doanh thu v chi ph bn hng ca mt doanh nghip nh sau:
n v: 1.000
Khon mc

Nm 2005
Nm 2006
K hoch
Thc t
K hoch
Thc t
Doanh thu
6.000.000
6.500.000
7.000.000
7.200.000
Chi ph bn hang
800.000
820.000
800.000
790.000
Yu cu: Tnh s tng i nhim v k hoch v hon thnh k hoch nm 2006. Nhn nh kt
qu.
Luyn tp 6 : Tnh ton s tng i kt cu.
Doanh nghip X c bng tng hp chi ph sn xut trong k nh sau
n v: 1.000
KHON MC CHI PH

S TIN

CHI PH NGUYN VT LIU TRC TIP

235.600.000

CHI PH NHN CNG TRC TIP

117.000.000

CHI PH SN XUT CHUNG

247.400.000

Yu cu: tnh ton s tng i kt cu ca cc thnh phn trn trong tng th chi ph sn xut.
Luyn tp 7 : Tnh ton cc s tuyt i t cc s tng i.

1. Tc pht trin v doanh s bn ra ca n v A nm 2006 so vi nm 2007 tng 25% bit

doanh s bn ra nm 2006 l 1 t ng. Tnh doanh s bn ra nm 2007 ca doanh nghip
trn.
2. Chi ph qun l doanh nghip trong nm 2006 l 102% so vi nm 2005, trong nm 2007
chi ph ny l 250.000.000 ng, tng 20% so vi nm 2005. Tnh chi ph qun l doanh
nghip ca nm 2006 v 2005.
3. Tng doanh thu ca doanh nghip X l 6.800.000.000 , trong doanh thu sn phm A
chim 45%, tnh doanh thu ca sn phm A.
4. D kin chi ph sn xut k hoch ca doanh nghip Y trong k l 145.000.000, mc sn
lng thc t khng thay i so vi k hoch, nhng chi ph sn xut thc t c tit
kim, gim cn 95% so vi k hoch, tnh chi ph thc t.
5. Trong nm 2007 doanh nghip Y d kin chi ph bn hng l 450.000.000, tng ng
90% chi ph thc t ca nm 2006, tnh chi ph bn hng thc t nm 2006.
NI DUNG 3: CH TIU BNH QUN
Mc tiu:
Sau khi hc xong phn ny, ngi hc c th
Trnh by c ngha v c im ca ch tiu tng i.
Phn bit c ba loi ch tiu tng i: ng thi, k hoch, kt cu.
Tnh ton c ch tiu tng i ng thi lin hon v nh gc, nhim v k hoch v
hon thnh k hoch, kt cu.
Din gii c kt qu tnh ton.
Bi hc
1. Khi qut v ch tiu bnh qun
a. Khi nim, ngha v c im
o Khi nim: Trong thng k, cc ch tiu dng biu hin mc
i biu theo mt tiu thc, c mt lng l s bnh qun,
o ngha:
S bnh qun biu hin mc in hnh, c im chung ca hin tng bao gm
cc n v cng loi.
S dng so snh cc hin tng khng cng qui m, nghin cu cc qu trnh bin
ng qua thi gian.
o c im (nhc im)
S bnh qun ch c tnh t tiu thc s lng.
S bnh qun c tnh cht tng hp v tnh khi qut cao, biu hin:
Ch bng mt s nht nh, nu ln mc chung nht, ph bin nht, c tnh i biu
nht ca tiu thc nghin cu, khng k n s chnh lch thc t gia cc n v.
S bnh qun san bng nhng chnh lch gia cc lng bin ca tiu thc nghin cu.
L mt s tru tng, khng phi s c th v n i din chung cho c tng th.
b. Phn loi
o S bnh qun cng
S bnh qun cng gin n.
S bnh qun cng gia quyn.

o S bnh qun iu ha
S bnh qun iu ha gin n.
S bnh qun iu ha gia quyn.
o S bnh qun nhn
S bnh qun nhn gin n.
S bnh qun nhn gia quyn.
2. Phng php xc nh cc loi s bnh qun
a. S bnh qun cng
o S bnh qun cng gin n:
Phm vi p dng: tnh t ti liu khng phn t, hay ng vi mi lng bin ch c
mt n v tng th.
Cng thc tnh:

Tng lng bin

S bnh
=
ca tiu thc
qun
S n v tng th
cng
Cng thc trn c th vit:

x1 x 2 ...... x n
n

Hay:
n

x
i 1

V d: C s liu thng k v doanh s t c thng 8/2008 ca 5 ca hng thuc cng ty X nh

sau:
Ca hng 1: doanh s bn 60 triu ng.
Ca hng 2: doanh s bn 120 triu ng
Ca hng 3: doanh s bn 80 triu ng
Ca hng 4: doanh s bn 100 triu ng.
Ca hng 5: doanh s bn 50 triu ng.
Tnh doanh s bnh qun ca 5 ca hng trong thng 8/2008
Bi gii
....
.
.
.
.
o S bnh qun cng gia quyn
Phm vi p dng: khi mi lng bin c nhiu n v tng th, c gi l tn s
hay quyn s. y l cc ti liu c phn t.
V d: Kho st nng sut lao ng/ ngy ca 100 cng nhn doanh nghip X cho thy:
10 cng nhn c mc nng sut l 60 sn phm/ngy/ngi.
20 cng nhn c mc nng sut l 50 sn phm/ngy/ngi.
25 cng nhn c mc nng sut l 45 sn phm/ngy/ngi.
5 cng nhn c mc nng sut l 70 sn phm/ngy/ngi.
40 cng nhn c mc nng sut l 40 sn phm/ngy/ngi.
Nh vy, lng bin 60 sn phm c tn s l 10, lng bin 50 sn phm c
Cng thc tnh

 Trng hp phn t n gin

x1 f 1 x 2 f 2 ...... x n f n
f1 f 2 ...... f n

Hay:
n

x f
i 1
n

f
i 1

p dng cng thc tnh nng sut bnh qun theo v d trn
Bi gii
Nng sut

S cng nhn

xifi

....
.
Trng hp phn t c khong cch t khp kn: tr s x c thay bi x ca tng t
vi cch tnh nh sau:
x max x min
2

x' i

Trong : xmax v xmin l gii hn trn v di ca mi t.

Cng thc tnh s bnh qun c vit nh sau:
n

x'
i 1
n

f
i 1

fi
i

p dng: Kho st tin lng ca 200 gio vin cp 2 ti mt qun cho cc s liu sau:
T Mc lng
S gio vin
Tr s gia x
xifi
(ngn ng)
(ngi)
1
1.000 2.000
27
2

2.000 3.000

66

3.000 4.000

48

4.000 5.000

35

5.000 6.000

24

Yu cu: tnh mc lng bnh qun thng.

....
.
.
Trng hp phn t c khong cch t m : tr s x ca cc t m phi cn c vo
khong cch t gn t m nht tnh ton cho hp l.

p dng: Kho st mc lng nm ca 200 n cng nhn may ti mt khu cng nghip cho cc s
liu sau:
T
1

Mc lng nm
(triu ng)
di 20

S cng nhn
(ngi)
30

20 - 24

65

24 28

53

28 32

42

Trn 32

10

Yu cu: tnh mc lng bnh qun thng.

Bi gii:
Xy dng li bng tnh

T
1

Mc lng nm
(triu ng)
16- 20

S cng nhn
(ngi)
30

20 - 24

65

24 28

53

28 32

42

32- 36

10

Tr s gia x

xifi

....
.
.
b. S bnh qun iu ha
o Phm vi p dng: chnh l s bnh qun cng, p dng trong
trng hp xc nh c lng bin (x) v tng ng vi mi
lng bin (x.f), nhng khng xc nh c tn s ca mi lng
bin (f).
o Cng thc tnh
n

M1

M 1 M 2 ...... M n
i 1
x
n
Mn
M1 M 2
1

.....
M1

x1
x2
xn
i 1 xi
V d: C ti liu v nng sut lao ng v sn lng ca ba phn xng trong mt x nghip nh
sau

SO PHAT TRIEN
NI DUNG 4: KHAI NIEM, AC IEM, Y NGHA VA PHAN LOAI CAC
CH TIEU PHAT TRIEN
Sau khi hc xong bi nay hoc vien phi:

Neu c khai nieac iem, y ngha cua ch so phat trien.

Phan biet c cac loai ch so phat trien.

Bai hoc:( 1tiet)

1. KHAI NIEM CH SO PHAT TRIEN

Ch s pht trin l ch tiu tng i biu hin quan h so snh gia hai mc ca
hin tng nghin cu trong dy s thi gian
2. AC IEM CH SO PHAT TRIEN

o Khi so snh cc mc ca hin tng phc tp (hin tng phc tp

l hin tng c nhiu t c mi quan h tch s), phi chuyn cc n
v phn t thnh gi tr v cho php cng dn phn tch

o Khi nghin cu hin tng c nhiu nhn t tham gia, mun nghin cu
nhn t no th cho nhn t bin ng, cn nhn khc c nh
3. Y NGHA CH SO PHAT TRIEN

- Ch s pht trin biu hin bin ng v tc pht trin qua thi gian so snh ca
mt hin tng kinh t x hi phc tp
- Ch s l c s hnh thnh h thng ch s phn tch vai tr ca cc yu t nh
hng n bin ng ca hin tng nghin cu
4. PHAN LOAI CH SO PHAT TRIEN
a. Phn loi theo phm vi nghin cu
o Ch s c th:

Ch s c th phn nh s bin ng ca tng n v, tng phn t trong tng th ca

hin tng nghin cu
o Ch s chung:

Ch s chung phn nh s bin ng ca tt c cc n v, phn t trong tng th ca

hin tng nghin cu
b. Phn loi theo tnh cht ca ch tiu

o Ch s ch tiu cht lng

Ch s ch tiu cht lng phn nh bin ng qua thi gian ca yu t, phn t thuc
ch tiu cht lng trong tng th nh: ch s gi n v, ch s nng sut lao ng
o Ch s ch tiu khi lng
Ch s ch tiu cht lng phn nh s bin ng qua thi gian ca yu t, phn t
thuc ch tiu khi lng trong tng th nh: ch s khi lng sn phm, ch s s lao
ng
Luyn tp 1 :

NI DUNG 5: CAC PHNG PHAP TNH CH SO PHAT TRIEN

Sau khi hc xong bi nay hoc vien phi:

Phan biet c ch so ca the va ch so chung.

Tnh toan c ch so ca the va ch so chung.
Lap c he thong phan tch cach nhan to anh hng en ch tieu phan
tch.

Bai hoc: (4tiet)

1. PHNG PHAP TNH CH SO CA THE

a. Ch s c th v gi

Ch s c th v gi biu hin s bin ng v gi ca tng n v, phn t trong tng

th
Cng thc:
p1
iP =
p0
Trong :
iP : ch s c th v gi
p1: gi n v sn phm k nghin cu
p0: gi n v sn phm k gc
Bi tp v d:
Gi bn n v SP (ng)
T
n sn phm

n
v tnh

K
gc
p0

A
B
C

Lt
Mt
Kg

4.000
16.000
50.000

K
nghin cu
p1
5.400
22.000
55.000

Khi lng SP tiu

th
K
K
gc
nghin cu
q1
q0
2.000
3.200
4.000
3.600
6.400
6.000

o T bi tp v d hy tnh ch s c th v gi bn n v sn phm
5400
iPA =

= 1,35 ln hay 135%

4000
22000

iPB =

= 1,375 ln hay 137,5%

16000
55000

iPC =

= 1,10 ln hay 110%

50000

b. Ch s c th v khi lng
Ch s c th v khi lng biu hin s bin ng v khi lng sn phm ca tng
n v, phn t trong tng th
Cng thc:
q1
iq =

q0
Trong :
iq : ch s c th v khi lng
q1: khi lng sn phm k nghin cu
q0: khi lng sn phm k gc

iqA =

o T bi tp v d hy tnh ch s c th v khi lng sn phm tiu th

3200
= 1,60 ln hay 160%
2000
3600

iqB =

= 0,9 ln hay 90%

4000
6000

iqC =

= 0,938 ln hay 93,8%

6400

2. PHNG PHP TNH CH SO CHUNG

a. Ch s chung v gi

Ch s chung v gi biu hin s bin ng v gi ca tt c cc n v, phn t trong

tng th
Cng thc:
S tng i:
p1.q1
Ip

p0 .q1
S tuyt :
p1.q1 - p0 .q1
Nhn xt:
Trong :
Ip: ch s chung v gi c sn phm
p1,p0: gi c sn phm k nghin cu, k gc
q1: sn lng sn phm k nghin cu
o T bi tp v d hy tnh ch s chung v gi bn n v sn phm
S tng i:
p1.q1
Ip

p1Aq1A + p1Bq1B + p1Cq1C

=

p0 .q1

p0Aq1A + p0Bq1B + p0Cq1C

(5.400 x 3.200) + (22.000 x 3.600) + (55.000 x 6.000)

=
(4.000 x 3.200) + (16.000 x 3.600) + (50.000 x 6.000)

426.480.000
=

= 1,151 ln hay 115,1%

370.400.000
S tuyt i:

p1.q1 - p0 .q1

= 426.480.000 - 370.400.000
= 56.080.000 ng

o Nhn xt:

Ch s chung v gi bn n v sn phm k nghin cu so vi k gc t 1,151 ln

hay 115,1% c ngha l tng 15,1% tng ng tng 56.080.000 ng
b. Ch s chung v khi lng sn phm
Ch s chung v khi lng biu hin s bin ng v khi lng sn phm ca tt c
cc n v, phn t trong tng th
Cng thc:
S tng i:
p0.q1
Iq

p0 .q0
S tuyt :
p0.q1 - p0 .q0
o Nhn xt:

Trong :
Iq: ch s chung v khi lng sn phm tiu th
q1,q0: khi lng sn phm tiu th k nghin cu, k gc
p0: gi bn n v sn phm tiu th k gc
o T bi tp v d hy tnh ch s chung v khi lng sn phm tiu th
S tng i:

p0.q1
Iq

p0 .q0

p0Aq1A + p0Bq1B + p0Cq1C

=
p0Aq0A + p0Bq0B + p0Cq0C

(4.000 x 3.200) + (16.000 x 3.600) + (50.000 x 6.000)

=
(4.000 x 2.000) + (16.000 x 4.000) + (50.000 x 6.400)

370.400.000
=

= 0,945 ln hay 94,5,1%

392.000.000

S tuyt i:
p0.q1 - p0 .q0

= 370.400.000 - 392.000.000
= - 21.600.000 ng

o Nhn xt:

Ch s chung v khi lng sn phm tiu th k nghin cu so vi k gc t 0,945

ln hay 94,5% c ngha l gim 5,5% tng ng gim 21.600.000 ng
3. LAP HE THONG CH SO PHAN TCH CAC NHAN TO ANH
HNG EN CH TIEU PHAN TCH
a. S tng i:
p1.q1

p1.q1

p0.q1

x
p0.q1

p0.q0
Ipq
b.

S tuyt i:

Ip

p0.q0
Iq

( p1.q1 - p0.q0) = ( p1.q1 - p0.q1) + ( p0.q1 - p0.q0)

o T bi tp v d hy lp h thng ch tiu phn tch nhn t gi bn v
khi lng sn phm tiu th nh hng n doanh thu ca doanh
nghip nh th no?

S tng i:

p1.q1
p0.q0
Ipq

p1.q1
x
p0.q1

=
=

426.480.000

Ip

p0.q0
Iq

426.480.000
=

392.000.000
1,088 ln
108,8%

p0.q1

370.400.000
x

370.400.000
=
=

1,151 ln
115,1%

392.000.000
x
x

0,945 ln
94,5%

S tuyt i:
( p1.q1 - p0.q0) = ( p1.q1 - p0.q1) + ( p0.q1 - p0.q0)
(426480000 - 392000000) = (426480000 - 370400000) + (370400000 - 392000000)
= 34.480.000

56.080.000 + (- 21.600.000)

o Nhn xt:

Doanh thu ca doanh nghip k nghin cu so vi k gc t 1,088 ln hay 108,8% c

ngha tng8,8%. iu ny lm doanh thu ca doanh nghip tng 34.480.000 ng b tc
ng bi cc nhn t sau:
Nhn t gi bn sn phm

Gi bn sn phm k nghin cu so vi k gc tng 15,1%. iu ny lm doanh thu

ca doanh nghip tng 56.080.000 ng
Nhn t khi lng sn phm tiu th

Khi lng sn phm tiu th k nghin so vi k gc gim 5,5%. iu ny lm doanh

thu ca doanh nghip gim 21.600.000ng.

BI 5 :

S BNH QUN

NI DUNG 1: KHAI NIEM, AC IEM, Y NGHA CUA SO BNH QUAN

Sau khi hc xong bi nay hoc vien phi:

Neu c khai niem, ac iem, y ngha cua so bnh quan.

Tnh toan c so bnh quan gian n.

Bai hoc (1 tiet)

1. KHAI NIEM CUA SO BNH QUAN

S bnh qun trong thng k l i lng biu hin mc in hnh i din chung
cho tng th nghin cu
2. C IM CA S BNH QUN
o Mi ch tiu mc bnh qun lun gn lin vi hin tng kinh t x
hi

o Ch tiu mc bnh qun san bng mi chnh lch v s lng, khi

lng gia cc n v, phn t trong tng th

3. NGHA CA S BNH QUN

o S bnh qun trong thng k c ngha, tc dng rt ln trong phn tch
thng k nhm nu ln c im, c trng, in hnh ca hin tng
nghin cu

o S bnh qun gip ta d dng so snh , t rt ra nhn xt, kt lun,

chnh xc hn v hin tng nghin cu

V d : C ti liu v tin lng trong thng ca 2 doanh nghip nh sau: doanh

nghip A c tng qy lng 300tr v s lao ng bnh qun l 250 ngi. Doanh nghip
B c tng qu lng 360 tr v s lao ng bnh qun l 450 ngi.
Yu c?u
Hy nh gi mc sng ca lao ng doanh nghip no cao hn
Tnh tin lng trung bnh mt lao ng ca tng doanh nghip nghip
300.000.000
Doanh nghip A =
= 1.200.000
250
360.000.000
Doanh nghip B =
= 800.000
450
4. S BNH QUN GIN N
S bnh qun gin n c dng phn tch cc hin tng nghin cu din ra gin
n, c nghia l mi lng bin ca hin tng nghin cu ch xut hin mt ln trong tnh
ton (lng bin khng c tn s)
Cng thc:
x1 + x2 + x3 + . . . + xn
xi
x =
=
n
n
Trong :
x: s bnh qun
xi: lng bin

n: s lng bin
V d : Mt t cng nhn c 5 ngi, mc lng thng ca tng ngi ln lt nh
sau (n v tnh ng): 920.000; 1.000.000; 1.200.000; 1.250.000; 1.500.000. Hy tnh lng
bnh qun ca t cng nhn.
Lng bnh qun ca t cng nhn l:
xi

x1 + x2 + x3 + . . . + xn
x =

n
n
920.000 + 1.000.000 + 1.200.000+ 1.250.000 + 1.500.000
=
5
= 1.174.000 ng

NI DUNG 2: S BNH QUN GIA QUYN

Sau khi h?c xong bi nay hc vin ph?i:

Nu c s bnh qun gia quyn.

Tnh ton c s bnh qun gia quyn.

Bi hc (2 tit)

1. TRONG TRNG HP TI LIU PHN T KHNG C KHONG CCH T:

S bnh qun gia quyn c dng phn tch cc hin tng nghin cu din ra
phc tp, c nghia l mi lng bin xut hin nhiu ln trong tnh ton (lng bin c tn
s).
Cng thc:
xifi

x1f1 + x2f2+ x3f3+ . . . + xnfn

x =

=
fi

f1 + f2 + f3 + . . . + fn
Trong :
x: s bnh qun
xi: tr s ca lng bin
n: tng s lng bin
fi: tn s ca lng bin (s n v tng th)
xifi: tng tr s ca lng bin
fi: tng tn s (tng s m v tng th)
Ch :

o Tch ca Lng bin vi tn s ca lng bin gi l gia quyn

o Tn s trong trng hp ny cn c gi l quyn s hay trng s.
V d : c ti liu tin lng ca mt phn xng nh sau:
Mc lng(vt:1.000)

S cng nhn

(lng bin xi)

920
1.000
1.200
1.250
1.500

(tn s fi)
21
15
12
9
3

o Yu cu:
hy tnh mc lng bnh qun ca phn xng
xifi

x1f1 + x2f2+ x3f3+ . . . + xnfn

x =

f1 + f2 + f3 + . . . + fn
fi
((920x21) + (1.000x15) + (1.200x12) + (1.250x9) + (1.500x3))

=
21 + 15 + 12 + 9 + 3
= 1.074,5 (ngn ng)
2. TRONG TRNG HP TI LIU PHN T C KHONG CCH T

Trong trng hp ny cch tnh s bnh qun cng ging nh trng hp trn nhng y, ta l?y tr? s?
gi?a c?a m?i t? lm lu?ng bi?n d?i di?n cho t? d.

xmin + xmax
Tr? s? gi?a c?a m?i t?: xi =
2
Ta c:

xifi

i=1

fi
i=1

V d? :C ti liu thng k v tin lng ca mt phn xng nh sau:

Mc lng (vt:1.000)
(lng bin xi)
1000 1100
1100 1200
1.200 1300
1.300 1400
1400 1.500

S cng nhn
(tn s fi)
21
15
12
9
3

o Yu cu:
hy tnh mc lng bnh qun ca phn xng
xmin + xmax
tr? s? gi?a c?a m?i t?: xi =
2
Mc lng(vt:1.000)

S cng nhn

(lng bin xi)

1000 1100
1100 1200
1.200 1300
1.300 1400
1400 1.500
?

Tr? s? gi?a
1050
1150
1250
1350
1450

(tn s fi)
21
15
12
9
3

60
Ta c :
22050 + 1750 + 15000 + 12150 + 4350
X

= 1180 (sp/ngu?i)
60