BIOGRAFIJA - BIBLIOGRAFIJA: VUK STEFANOVIC KARADZIC (1787-1864) je rodjen u

porodici u kojoj su deca umirala, pa je po narodnom obicaju, dobio ime Vuk kako mu vestice ne bi
naudile. Rodjen je u Trsicu. Pisanje i citanje je nauio od rodjaka Jevte Savica, koji je bio jedini
pismen covek u kraju. Obrazovanje je nastavio u Loznici, a kasnije u manastiru Tronosi. Kako ga
u manastiru nisu ucili, nego terali da cuva stoku, otac ga je vratio kuci. Ne uspevsi da se upise u
karlovacku gimnaziju, on odlazi u Petrinje. Kasnije stize u Beograd da upozna Dositeja
Obradovica, svog voljenog prosvetitelja. Ovaj ga grubo otera od sebe i Vuk razocaran odlazi u
Jadar i pocinje da radi kao pisar kod Jakova Nenadovica. Kad je otvorena Velika kola u
Beogradu, Vuk je postao njen ak. Ubrzo oboljeva i odlazi na leenje u Petu. Kasnije se vraa u
Srbiju i kada ustanak propada, odlazi u Be. U Beu upoznaje cenzora Jerneja Kopitara koji mu
dalje pomae u ostvarenju planova. Zapoeo je svoj rad na reformi jezika i pravopisa i uvoenju
narodnog jezika u knjievnost. Zbog problema sa knezom Miloem Obrenoviem bilo mu je
zabranjeno da tampa knjige u Srbiji, a i u austrijskoj dravi, svojim radom stie prijatelje i pomo
u Rusiji, gde dobija stalnu penziju 1826. godine. U porodici mu je ostala iva samo kerka Mina
Karadi.
Iz staroslovenske azbuke Vuk je uzeo sledea 24 slova:

Njima je dodao slova: , , , , , , i izbacio slova:

U prvoj polovini 19. veka, uz pomo tadanjih vrhunskih filologa, kao to su braa Grim i
austrijskih vlasti koje je predstavljao Jernej Kopitar, Vuk Stefanovi Karadi je reformisao srpsku
otografiju i pravopis, pravei veliki rez izmeu dotadanje slavenosrpske kulture i novog
standarda.

Karadieva kapitalna dela, meu kojima se istiu prvo izdanje Srpskog rjenika (1818.), drugo,
znatno proireno (1852.), te prevod Novoga zavjeta (1847.), postavili su temelje za savremeni
standardni srpski jezik, a znatno su uticala i na oblik savremenog standardnog hrvatskog jezika,
ponajvie u fazi tzv. hrvatskih vukovaca ili mladogramatiara. Osnovna naela Karadieve
reforme se mogu saeti u tri take:
izjednaavanje narodnog i knjievnog jezika, tj. insistiranje na folklornim jezikim
oblicima, za koje se smatralo da su pouzdan vodi zabeleen u narodnim pesmama i
poslovicama;

prekid sa svim starijim oblicima srpske knjievnosti i pismenosti i novo utemeljenje

standardnog jezika bez oslona na tradiciju;

i, novotokavski folklorni purizam, to se oitovalo u ienju jezika od crkvenoslavizama

koji su identifikovani kao ruskocrkvena naplavina koja ne odgovara glasovnoj i
gramatikoj strukturi srpskog jezika.

Na tehnikom nivou, Karadieva reforma se manifestovala u novoj srpskoj irilici u kojoj su

izbaeni nepotrebni poluglasnici, apsorbirani grafemi za lj, nj, d koje je predlagao Sava Mrkalj
(Vuk je gotovo u potpunosti preuzeo grafiju narodnog pisanog idiolekta Gavrila Stefanovia
Venclovia, monaha u manastiru Rai s kraja 17. i poetka 18. veka), te uvedena grafema j iz
(nemake) latinice. Novi fonoloki pravopis, primeren prozirnom idiomu kakav je srpski, zamenio
je stariji tvorbeno-morfoloki. Jeziki supstrat je bila novotokavska ijekavtina
(istonohercegovako-krajiko nareje), koju je Vuk Karadi stilizirao delom i prema hrvatskim
pisanim djelima (tjerati umesto erati, djevojka umesto evojka, hou umesto ou). Ali, zbog
uticaja srpske graanske klase u Vojvodini i Srbiji, ta je reforma prihvaena u neto izmenjenom
obliku: ijekavski refleks jata je zamenjen ekavskim (npr. dete umesto dijete). Srpski knjievni jezik
ijekavskog refleksa jata ostao je u Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini, meu Srbima i Hrvatskoj, kao i
u narodnim govorima zapadne i jugozapadne Srbije.
Vuk je pored svog najveeg doprinosa na knjievnom planu, dao veoma znaajan doprinos i
srpskoj antropologiji u kombinaciji sa onovremenom etnografijom. Uz etnografske zapise ostavio
je zapise i o fizikim osobinama tela. U knjievni jezik je uneo bogatu narodnu terminologiju o
delovima tela od temena do stopala. Treba napomenuti da se ovim terminima i danas koristimo,
kako u nauci tako i u svakodnevnom govoru. Dao je, izmeu ostalog, i svoje tumaenje veze
izmeu prirodne sredine i stanovnitva, a tu su i delovi o ishrani, o nainu stanovanja, higijeni,
bolestima, kao i o pogrebnim obiajima. U celini posmatrano, ovaj znaajni doprinos Vuka
Karadia zasluuje novu analizu savremene antropologije. (Karadi, V.: Sabrana dela, knjiga
XVIII, Prosveta, Beograd 1972.)
Vuk je umro u Beu. Njegove kosti preneene su u Beograd 1897. godine i sa velikim poastima
sahranjene u porti Saborne crkve, pored Dositeja Obradovia.
BIBLIOGRAFIJA
(u bibliografiji su navedena samo prva izdanja)
Mala prostonarodna slaveno-serbska pesnarica, Be, 1814

Pismenica serbskoga jezika, Be, 1814

Narodna srbska pjesnarica, II deo, Be, 1815

Srpski rjenik istolkovan njemakim i latinskim rjeima, Be, 1818

Narodne srpske pripovjetke, Be, 1821, dopunjeno izdanje, 1853

Narodne srpske pjesme III, Lajpcig, 1823

Narodne srpske pjesme II, Be, 1823

Narodne srpske pjesme I, Be, 1824

Mala srpska gramatika, Lajpcig, 1824

izni i podvigi Knjaza Miloa Obrenovia, Petrograd, 1925

Danica I-V, Be, 1825-1833

itije Djordja Arsenijevia, Emanuela, Budim, 1827

Milo Obrenovi, knjaz Srbije ili gradja za srpsku istoriju

naega vremena, Budim, 1828

Luke Milovanova opit, Be, 1823

Narodne srpske pjesme IV, Be, 1833

Narodne srpske poslovice i druge razline, kao i one u obiaj

uzete rijei, Cetinje, 1836

Crna Gora i Crnogorci (na nemakom), tutgart, 1837

Pisma Platonu Atanackoviu, Be, 1845

Novi zavet Gospoda naega Isusa Hrista (prevod), Be, 1847

Kovei za istoriju, jezik i obiaje Srba sva tri zakona, Be, 1849

Praviteljstvujui sovjet serbski za vremena Kara-Djordjijeva, Be, 1860

Srpske narodne pesme V, Be, 1865

Srpske narodne pjesme iz Hercegovine, Be, 1866

ivot i obiaji naroda srpskog, Be, 1867

Nemako srpski renik, Be, 187